SOSNOWICA Powiat Parczewski
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Andrzej Wawryniuk Michał Gołoś Historia, gospodarka, polityka Wielki leksykon lubelsko-wołyńskiego pobuża GMINA SOSNOWICA powiat parczewski Chełm, 2009 Copyright by Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej w Chełmie Wydanie I Recenzenci: Prof. dr hab. Maria Marczewska-Rytko, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Prof. dr hab. Bogdan Jarosz, Narodowy Uniwersytet Wołyński im. Łesi Ukrainki w Łucku. Prof. dr hab. Jerzy Jaskiernia, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach. ISBN: 978-83-924909-8-2 Zdjęcia: Andrzej Wawryniuk Projekt okładki: Jacek Kasprzycki Na okładce: Mapa wojskowa z lat 30-tych XX wieku Korekta: Joanna Greczkowska Mapy udostępnili: Marek Zieliński: [email protected] Urząd Gminy w Sosnowicy Skład i druk: Drukarnia SEYKAM, 22-100 Chełm, ul. Lubelska 69, tel. 082 565 34 39 e-mail: [email protected] WSTĘP Opracowanie, które oddajemy do rąk czytelników, jest pilotażową publikacją zaplanowanego na wiele lat cyklu wydawniczego związanego z prowadzonymi w Zakładzie Stosunków Międzynarodowych, Pracowni Badań Stosunków Polski i Ukrainy, Wyższej Szkoły Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej w Chełmie, badaniami dziejów terenów wschodniego pogranicza. Celem prowadzących badania i władz Uczelni jest, by efekty poszukiwań, analiz i naukowych przemyśleń ukazywały się w sukcesywnie wydawanych tomach, częściach, czy zeszytach tworzących całość – jak to określiliśmy w tytule dziejów lubelsko – wołyńskiego pobuża. Podjęta tematyka badań nie jest przypadkowa. Przemawiają za nią potrzeba uzupełnienia luki wydawniczej w tym zakresie, zainteresowania naukowców, a także współpraca z ośrodkami akademickimi Ukrainy, w tym z Narodowym Uniwersytetem Wołyńskim im. Lesi Ukrainki w Łucku oraz z Narodowego Uniwersytetu Lwowskiego im. Iwana Franki we Lwowie. Z dużym zadowoleniem przyjęliśmy fakt, że recenzentami całego cyklu będą: prof. dr hab. Maria Marczewska-Rytko z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, prof. dr hab. Bogdan Jarosz, kierownik Katedry Politologii NUW w Łucku oraz prof. dr hab. Jerzy Jaskiernia z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach. Cykl rozpoczynamy opracowaniem dotyczącym gminy Sosnowica, która historycznie należała do Ziemi Chełmskiej. Jej złożone losy, położenie na pograniczu kultur i religii obligował nas, by pilotażowe wydawnictwo dotyczyło tej właśnie jednostki administracyjnej. Konwencja jaką przyjęliśmy dla całego cyklu – to cytaty z - naszym zdaniem - najważniejszych materiałów faktograficznych, w tym dokumentów archiwalnych, map, dzienników urzędowych, kronik, w tym kronik parafialnych i szkolnych, materiałów niepublikowanych, a także uznanych za dzieła epokowe w zakresie historii, geografii, czy politologii badanego regionu. Omawiając dzień dzisiejszy, nie mogliśmy ominąć nie uwzględnić doniesień aktualnej prasy, czy informacji internetowych. Ponadto ważnym źródłem wiedzy były też badania terenowe, którymi objęliśmy wszystkie miejscowości interesującego nas obszaru. Zdajemy sobie sprawę z tego, iż wybrane cytaty mogą być dla czytelnika kontrowersyjne. Nie było naszym zamiarem dokonywanie ich ocenie, czy głębokiej analizy. Nie komentujemy też zjawisk, które opisujemy za pomocą cytatów, uznając, że w dzisiejszych czasach interpretacja przedstawionych faktów jest możliwa do dokonania przez samych czytelników. Korzystając z okazji serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy przyczynili się do tego, że pilotażowe wydawnictwo cyklu ukazało się w druku. Słowa szczególnego uznania i szczerej wdzięczności kierujemy do pracowników Archiwum Państwowego w Lublinie Oddział w Chełmie, Muzeum Chełmskiego, Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Oddział w Chełmie, Muzeum w Białej Podlaskiej, oraz wielu bibliotek. Jesteśmy też wdzięczni Kolegom Naukowcom z różnych ośrodków akademickich za podpowiedzi, sugestie i wskazówki udzielane nam w trakcie prowadzonych badań. Mamy nadzieję, że niniejszy tomik trafi pod przysłowiowe strzechy i uzupełni wiedzę o badanym regionie. GMINA SOSNOWICA (Historycznie przynależna do powiatu włodawskiego i Ziemi Chełmskiej. Od 1 stycznia 1999 r. w powiecie parczewskim) Gmina Sosnowica administracyjnie należy do powiatu parczewskiego w województwie lubelskim. Powierzchnia gminy wynosi 172,30 km2, zaś ilość mieszkańców to 2 807 osoby. Obszar gminy położony jest w zlewiskach rzek Wieprz i Bug. Główna rzeka to Piwonia i Bobrówka. Wzdłuż zachodniej i północno-zachodniej granicy gminy przepływa kanał Wieprz-Krzna. Zasoby wód powierzchniowych uzupełniają duże kompleksy stawów w rejonie Sosnowicy, Pieszowoli i Libiszowa - Hetman, Jedlina, Anielski, Kłoda, Kościuszko i Racławice - w sumie tworzą ponad 600-hektarowe lustro wody (stawy zarybione – 257 ha, tj. 1,4 % pow. gminy). Na terenie gminy znajdują się także liczne jeziora: Białe Sosnowickie (pow. 144,8 ha), Tomasze (85,5 ha), Skomielno (75 ha), Czarne Sosnowickie (38,8 ha), Cycowe (Komarowskie) – 11,3 ha, Gumienno (8,1 ha) i najmniejsze - Zienkowskie (pow. 7,6 ha). Łączna powierzchnia jezior – 371,10 ha, tj. 2,15% powierzchni gminy. Stojące wody, otoczone szuwarami stwarzają doskonałe warunki lęgowe dla występującego tu licznie ptactwa wodnego takiego jak: żurawie, kormorany, gęś gęgawa, sowa błotna, czapla biała, kulik wielki, czernica, zausznik, krakwa, nur czarnoszyi, perkoz dwuczuby, czapla siwa, rybitwa białowąsą i białoskrzydła. W akwenach wodnych gminy Sosnowica żyje także ok. 30 gatunków ryb. W stawach hodowlanych odławia się karpie, leszcze, liny, szczupaki i węgorze - słynące z niezwykłych walorów smakowych. W stawach i jeziorach spotkać można wydrę. W północnej części gminy znajdują się zwarte kompleksy leśne. W obniżeniach terenu, w pobliżu stawów i jezior występują miejsca wilgotne i podmokłe, stanowiące podłoże boru bagiennego i olsu. W lasach ( powierzchnia 8500 ha, tj., 45 % pow. gminy) i na polach występuje około 30 gatunków ssaków, między innymi: kret, mysz domowa, zając szarak, wiewiórka, lis, jeż, jenot, borsuk, sarna, kuna leśna, dzik, łoś, łasica i gronostaj. Najbardziej wartościowe przyrodniczo tereny gminy objęto ochroną w formie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCH). Na terenie gminy ESOCH tworzą: Poleski Park Narodowy, Poleski Park Krajobrazowy, Poleski Obszar Chronionego Krajobrazu. Uzupełniają go rezerwaty przyrody, pomniki przyrody i parki podworskie. Obszary podlegające ochronie prawnej zajmują ponad 68 % powierzchni gminy. Poleski Park Narodowy z siedzibą w Urszulinie obejmuje unikalny w skali kraju krajobraz Pojezierza Łęczyńsko-Wlodawskiego z dużym udziałem terenów wodno-torfowiskowych i leśnych. Obszar parku przypomina miniaturę europejskiej tundry i lasotundry. Na terenie gminy Sosnowica znajduje się półmocno-zachodnia cześć parku - rozległe łąki, fragmenty 5 terenów bagiennych Polesia Lubelskiego, torfowiska w okolicach Zbójna i Lejna, cieki wodne: Bobryk, Piwonia i Górna, oraz jez. Gumienno. Funkcję ochronną w stosunku do PPN pełni - utworzony w 1983 r. - Poleski Park Krajobrazowy. PPK obejmuje cenne przyrodniczo obszary leżące wokół PPN, tworząc kilka enklaw. Najcenniejszy przyrodniczo teren stanowi torfowisko nad Jez. Czarnym, które jest ścisłym rezerwatem florystycznym (pow. 47,87 ha). Jest to przykład rzadkiego w Polsce torfowiska typu kontynentalnego, porośniętego sosną karłowatą i brzozą karłowatą. Całkowitą ochroną objęte są występujące w rezerwacie: rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, zimoziół północny, widłak goździsty i jałowcowy oraz grążel żółty. Bogata jest także fauna rezerwatu. Spotyka się tu żurawia, bociana czarnego i trzmielojada. Na obszarze gminy znajdują się drzewa będące pomnikami przyrody, są to m. in.: 3 dęby szypułkowe rosnące w parku podworskim w Pieszowoli, dąb szypułkowy o obw. pnia 505 cm rosnący w parku podworskim w Sosnowicy, jawor i klon zwyczajny rosnące w pobliżu siedziby Nadleśnictwa Sosnowica. Część lasów gminy o łącznej powierzchni 684,42 ha uznano za lasy ochronne grupy pierwszej (lasy masowego wypoczynku i turystyki). Przy wyjątkowo wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, dużej ilości jezior i lasów gmina Sosnowica posiada bardzo dobre warunki do rozwoju turystyki i rekreacji. Na gości czekają kąpieliska i plaże nad jeziorami, łowiska dla wędkarzy i piesze szlaki turystyczne: „Nałęcz” - czarny szlak historyczno-przyrodniczy, niezwykle atrakcyjna ścieżka przyrodnicza „Perehod” wiodąca wokół stawów w Pieszowoli do schronu ornitologicznego. Spotkać tu można ponad 150 gatunków ptaków np. wodniczkę, gęś gęgawę, bąka, żurawia, bociana czarnego, orła bielika. Warte polecenia jest także szlak niebieski - Centralny Szlak Pojezierza Łęczyńsko- Włodawskiego. Atrakcyjne miejsca noclegowe można znaleźć w Libiszowie oraz w Sosnowicy (turystyka). Coraz aktywniej rozwija się agroturystyka. Prowadzący bazy agroturystyczne oferują dobre warunki mieszkaniowe, domowe posiłki. Dodatkowe atrakcje to możliwość, zbioru jagód i grzybów. W gminie występuje 556 gospodarstw rolnych (średnia powierzchnia – 5,8 ha). Istnieje wodociąg. Długość sieci – 35 km. przy pomocą której woda dostarczana jest do 13 wsi. Z przyłączy korzysta 95% mieszkańców gminy. W ostatnich wyborach do rady gminy, które odbyły się 12 listopada 2006 r. zarejestrowane zostały 44 listy wyborcze, 8 komitetów wyborczych, z 72 kandydatami. Komitet Wyborczy Polskiego Stronnictwa Ludowego zgłosił 12 kandydatów na radnych w 7 okręgach wyborczych; Komitet Wyborczy Prawo i Sprawiedliwość – 15 kandydatów, w 9 okręgach wyborczych; Komitet Wyborczy Samoobrona Rzeczypospolitej Polskiej – 15 6 kandydatów,