Arkusz ORZECHÓW NOWY (715)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ORZECHÓW NOWY (715) Warszawa 2011 Autor planszy A: Barbara Ptak* Autorzy planszy B: Izabela Bojakowska*, Paweł Kwecko*, Jerzy Miecznik*, Stanisław Marszałek** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemińska* Redaktor regionalny planszy B: Joanna Szyborska-Kaszycka * Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka* *Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezyńska 39, 03-908 Warszawa ISBN ...................... Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2011 Spis treści I. Wstęp – B. Ptak ........................................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – B. Ptak .......................................... 4 III. Budowa geologiczna – B. Ptak .............................................................................. 7 IV. ZłoŜa kopalin – B. Ptak........................................................................................ 11 1. Węgiel kamienny – B. Ptak................................................................................ 11 2. Piaski – B. Ptak .................................................................................................. 15 3. Torfy – B. Ptak................................................................................................... 16 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – B. Ptak ........................................................ 18 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin – B. Ptak.................................. 21 VII. Warunki wodne – B. Ptak................................................................................... 23 1. Wody powierzchniowe – B. Ptak....................................................................... 23 2. Wody podziemne – B. Ptak................................................................................ 25 VIII. Geochemia środowiska ..................................................................................... 28 1. Gleby – P. Kwecko............................................................................................. 28 2. Osady wodne – I. Bojakowska ........................................................................... 30 3. Pierwiastki promieniotwórcze – J. Miecznik ..................................................... 34 IX. Składowanie odpadów – S. Marszałek ................................................................ 36 X. Warunki podłoŜa budowlanego – B. Ptak............................................................. 43 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – B. Ptak ............................................................ 44 XII. Zabytki kultury – B. Ptak ................................................................................... 55 XIII. Podsumowanie – B. Ptak, S. Marszałek............................................................ 56 XIV. Literatura........................................................................................................... 58 I. Wstęp Arkusz Orzechów Nowy Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGśP) zo- stał wykonany w Oddziale Górnośląskim Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwo- wego Instytutu Badawczego w Sosnowcu (Plansza A) oraz w Państwowym Instytucie Geolo- gicznym – Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie i w Przedsiębiorstwie Geolo- gicznym POLGEOL w Lublinie (Plansza B) zgodnie z „Instrukcją...” (2005). Przy jej opra- cowaniu wykorzystano materiały archiwalne arkusza Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w roku 2005 w Oddziale Geologii Morza Państwowego Instytu- tu Geologicznego w Gdańsku (Ptak, 2005). Mapa geośrodowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w pięciu warstwach informa- cyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoŜa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytki kultury (Plansza A), ochrona powierzchni ziemi (tematyka geochemii środowiska i składowania odpadów – Plansza B). Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wie- dzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoŜa są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, lecz takŜe powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciąŜliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogarszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są uŜyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i ad- ministracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mogą być wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach eko- fizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowią pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Arkusz Orzechów Nowy powstał w wyniku szczegółowej analizy materiałów archiwal- nych i publikowanych, zwiadu terenowego oraz konsultacji i uzgodnień dokonanych w wielu 3 instytucjach, samorządach terytorialnych i administracji państwowej, zajmujących się zago- spodarowaniem zasobów środowiska przyrodniczego. Materiały potrzebne do opracowania mapy zebrano w: Centralnym Archiwum Geolo- gicznym Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubelskiego w Lublinie, Filii Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubel- skiego w Chełmie, Krajowym Ośrodku Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Insty- tucie Uprawy NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach, nadleśnictwach Parczew i Włodawa, starostwach powiatowych we Włodawie i Łęcznej, urzędach gmin w Urszulinie, Ludwinie, Starym Brusie, Puchaczowie, Sosnowicy i Cycowie. Dla uzupełnienia danych archiwalnych przeprowadzono takŜe zwiad terenowy w lipcu 2010 roku. Dane dotyczące złóŜ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych, opraco- wanych dla komputerowej bazy danych o złoŜach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar objęty arkuszem Orzechów Nowy rozciąga się między 23°00’ a 23°15’ długości geograficznej wschodniej oraz 51o20’ a 51o30’ szerokości geograficznej północnej. Obszar ten połoŜony jest w środkowej części województwa lubelskiego i obejmuje fragmenty gmin: Ludwin, Puchaczów i Cyców naleŜących do powiatu łęczyńskiego, Stary Brus i Urszulin naleŜących do powiatu włodawskiego, Sosnowica naleŜącej do powiatu par- czewskiego oraz Uścimów naleŜącej do powiatu lubartowskiego. Zgodnie z podziałem J. Kondrackiego (2001) teren arkusza Orzechów Nowy naleŜy do prowincji NiŜu Wschodniobałtycko-Białoruskiego, podprowincji Polesia, makroregionu Pole- sia Zachodniego i mezoregionu Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej. Niewielka północno- zachodnia jego część połoŜona jest w mezoregionie Zaklęsłości Sosnowickiej (fig. 1). Równina Łęczyńsko-Włodawska znajduje się pomiędzy Garbem Włodawskim na pół- nocy, a Pagórami Chełmskimi na południu. Jest równiną podmokłą oraz zatorfioną, i odzna- cza się licznymi zagłębieniami termokrasowymi i krasowymi (Kondracki, 2001). Na tym te- renie – łącznie z południową częścią Zapadłości Sosnowickiej występują 23 jeziora, z których największe są: Uściwierz o powierzchni 284,10 ha i Wytyckie o powierzchni 487,00 ha, a najgłębsze jezioro Piaseczno o powierzchni 84,00 ha i głębokości 38,8 m. Największym obiektem bagiennym jest Krowie Bagno o powierzchni 27 km2, którego zachodnią część zaj- muje obszar od Andrzejowa do Kolonii Wytyczno. Region przecina kanał Wieprz – Krzna, oddany do uŜytku w 1961 roku. Ogółem ma on 142 km długości i pełni funkcje nawadniające w jego górnej części, a odwadniające w dolnej. Deniwelacje terenu sięgają od około 160 m 4 n.p.m. w okolicy Orzechowa Starego do około 195 m n.p.m. w okolicy Wielkopola na połu- dniu i Wołoskowoli na północy. Fig. 1. PołoŜenie arkusza Orzechów Nowy na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granica prowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu, 4 – zbiorniki wodne Prowincja: 31 – NiŜ Środkowoeuropejski Podprowincja: 318 – Niziny Środkowopolskie Mezoregion Niziny Południowopodlaskiej: 318.98 – Wysoczyzna Lubartowska Prowincja: 34 – WyŜyny Polskie Podprowincja: 343 – WyŜyna Lubelsko-Lwowska Mezoregion WyŜyny Lubelskiej: 343.16 – PłaskowyŜ Świdnicki Prowincja: 84 – NiŜ Wschodniobałtycko-Białoruski Podprowincja: 845 – Polesie Mezoregiony Polesia Zachodniego: 845.12 – Równina Kodeńska, 845.13 – Równina Parczewska, 845.14 – Zaklę- słość Sosnowicka, 845.15 – Garb Włodawski, 845.16 – Równina Łęczyńsko-Włodawska Mezoregiony Polesia Wołyńskiego: 845.31 – ObniŜenie Dorohuskie, 845.32 – Pagóry Chełmskie, 845.33 – ObniŜe- nie Dubieńskie Środkową część obszaru arkusza rozcina Piwonia Dolna płynąca na północ, prowadząca wody do jeziora