Ttfatr Drugiego Obiegu Materiały Dio Kroniki Teatru Stanu Wojennego 13

TtfATr DrUgiego Obiegu

Materia²y dio kroniki teatru stanu wojennego 13 XII 1981 ~ 15X11989

ERRATA

OFICYNA WYDAWNICZA

TtfATr DrUgiego Obiegu

Materia²y do kroniki teatru stanu wojennego 13 XII 1981 ” *is”xi 1989

TtfATr Drugiego Obiegu

Materia²y do kroniki teatru stanu wojennego

13X111981 ~ ~sfxi 1989

Opracowanie i redakcja Joanna Krakowska-Narożniak, Marek Waszkiel

Materia²y zebra² zespó² pod kierunkiem Marty Fik

Izabela Jarosi´ska, Wojciech Miszczuk oraz Krystyna Duniec, Jerzy Kandziora, Magdalena Kopka, Tadeusz KornaË, ±ukasz Kos, Andrzej Lis, Cezary Niedzió²ka, Jacek Papis, Katarzyna Porembska

Oficyna Wydawnicza Errata Warszawa 2000 Opracowanie graficzne Zdzis²aw Wiatr

Biblioteka Narodowa Warszawa

Ksi5żka wydana dziIki dotacjom: 30001002949123

Fundacji im. Stefana Batorego oraz Fundacji Kultury

f>^"

r Pozycjo subsydiowano przez N fundacjI Kultury

ISBN 83-907833-9-8

Wydanie I

Oficyna Wydawnicza Errata, s.c. 02-776 Warszawa, ul. Wasilkowskiego ll m. 10 tel. (0-22) 644 53 26 [email protected]

±amanie: Iwona Puzio Druk: Biutex WSTHP

Teatr drugiego obiegu. Materia²y do kroniki teatru stanu wojennego to nie monografia teatru tego okresu, ani nawet nie zarys monograficzny. Intencj5 nasz5 by²o zebranie materia²ów, które w przysz²oËci powstanie takiej monografii umożliwi5. Ksi5żka zosta²a pomyËlana jako zapis spektakli, programów i wieczorów poetyckich zrealizowanych przez zawodowych aktorów nieoficjalnie i poza cenzur5 w tak zwanym drugim obiegu w okresie od 13 XII 1981 roku, a wiIc od og²oszenia stanu wojennego, do 15 XI 1989 roku, kiedy to podziemny Teatr Domowy wystawi² swój spektakl w oficjalnie dzia²aj5cym teatrze pa´stwo- wym. Po wprowadzeniu stanu wojennego aktorzy zaczIli regularnie bra7 udzia² w mszach ËwiItych za ojczyznI odprawianych w koËcio²ach wielu miast. „Na ostatni5 niedzielI stycznia [1982] nie opracowaliËmy razem żadnego programu, każdy z aktorów przyniós² do koËcio²a te s²owa poezji, które mia² w pamiIci. Ale przekonaliËmy siI, że to, coËmy zrobili ma sens i postanowili- Ëmy siI przygotowa7 staranniej” - zapisa² w swym dzienniku ksi5dz Jerzy Popie²uszko. Uczestnictwo aktorów w liturgii sta²o siI pocz5tkiem ich dzia- ²alnoËci teatralnej w drugim obiegu. OkreËlenie „teatr stanu wojennego” jest umowne, nie ogranicza siI do formalnego czasu trwania stanu wojennego, lecz do znacznie szerzej rozumia- nego okresu rzeczywistoËci politycznej i spo²ecznej, któr5 stan wojenny wy- znaczy² i ukszta²towa². ZawartoË7 ksi5żki wykracza również poza ramy teatru podziemnego, czy inaczej mówi5c teatru drugiego obiegu. Przynosi informacje dotycz5ce rozmaitych przejawów oficjalnego życia teatralnego, cho7 w specy- ficznym aspekcie konfrontacji Ërodowiska teatralnego z w²adz5. Znalaz²y siI tu zatem zapisy dzia²a´ ludzi teatru na rzecz obrony niezależnoËci uprawianej przez nich sztuki, informacje o bojkocie radia i telewizji, o represjach i posu- niIciach w²adz wobec Ërodowiska teatralnego: ZASPu i podziemnej „Solidar- noËci”, a także o ingerencjach cenzorskich w spektakle oficjalne oraz o tych przedstawieniach teatru oficjalnego, o których pisa²a prasa podziemna. Wszyst- kie te informacje stanowi5 jedynie subiektywny wybór wydarze´, faktów i opinii stanowi5cych publiczny kontekst dzia²ania teatru drugiego obiegu. Podstawowym kryterium podzia²u zgromadzonego tu materia²u s5 lata kalendarzowe. W ramach kolejnych lat, zawsze poprzedzanych krótkimi wstIpami o charakterze ogólnym i wskazuj5cym na najważniejsze wydarzenia spo²eczne i polityczne, wyodrIbniono trzy dzia²y:

1. Teatr podziemny. Odnotowano tu profesjonaln5 dzia²alnoË7 artystycz- n5 indywidualnych twórców teatralnych oraz zespo²ów niezależnych (NST, Teatr Domowy, Scena CzterdzieËci i Cztery, Teatr P5tniczy, Teatr Ósmego 6 WSTHP

Dnia i inne) uprawian5 poza cenzur5 w instytucjach pozapa´stwowych (w ko- Ëcio²ach, w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, w domach parafialnych, na placach przykoËcielnych, w mieszkaniach prywatnych). Tylko w wyj5tkowych przypadkach przywo²uje siI spektakle studenckie (Teatr Kana), pó²profesjo- nalne czy amatorskie (animowane przez JoannI i Jana Kulmów czy Jerzego Wuttkego). Niektóre przedstawienia pojawiaj5ce siI w ksi5żce pod szyldem teatru podziemnego grywano także w ograniczonym zakresie w obiegu oficjalnym. Zawsze jednak prezentowanie ich w drugim obiegu by²o przez w²adze uważa- ne za nielegalne. Tak na przyk²ad wystIp w warszawskim koËciele przy ul. ëytniej sta² siI bezpoËredni5 przyczyn5 delegalizacji Teatru Ósmego Dnia. Kronika nie zawiera informacji na temat wystIpów kabaretowych, imprez muzycznych ani, z pewnymi wyj5tkami, recitali pieËni i piosenek. Sporadycz- nie odnotowuje dzia²ania uliczne (Pomara´czowa Alternatywa). Pomija wszelkie imprezy teatralne organizowane w seminariach duchownych i innych instytucjach zamkniItych (st5d nie rejestruje na przyk²ad wystIpu Wies²awa Komasy w dniu 14 XII 1981 w seminarium duchownym w Poznaniu). Kronikarski zapis obejmuje datI, tytu² przedstawienia, nazwiska jego realizatorów i wykonawców, miejsce, a niekiedy wiadomoËci dodatkowe (ad- notacje o zespole, o losach przedstawienia, fragmenty recenzji). Na ko´cu każdego roku zamieszczono przedstawienia, których nie uda²o siI datowa7 dok²adniej. Szereg zapisów odnosi siI do programów teatralnych pokazywanych w ramach Tygodni Kultury ChrzeËcija´skiej, organizowanych przez KoËció² w die- cezjach i parafiach ca²ej Polski. W latach osiemdziesi5tych sta²y siI one ważnym miejscem prezentacji teatralnych drugiego obiegu. Nie uda²o siI niestety ustali7 dat i programów wielu takich imprez. Dane, którymi dysponujemy s5 nieraz skrótowe i z pewnoËci5 niekompletne. Obejmuj5 daty ramowe, tytu²y programów, nazwiska wykonawców i miejsca wystIpów.

2. Cenzura. Zawiera informacje pochodz5ce z archiwum G²ównego UrzIdu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk dotycz5ce ingerencji cenzury w przedstawienia teatralne, w teksty sztuk, recenzje i publikacje na temat teatru. Trzeba jednak pamiIta7, że w praktyce czIsto decyzje cenzorskie by²y prze- kazywane ustnie i w archiwach nie pozosta² po nich żaden Ëlad.

3. Fakty i g²osy. Obejmuj5 wybrane informacje o różnorodnych formach aktywnoËci Ërodowiskowej: o bojkocie radia i telewizji, dzia²alnoËci zwi5zko- wej, represjach i decyzjach administracyjnych wymierzonych w Ërodowisko teatralne oraz o rozmaitych formach oporu wobec w²adzy. Cytaty z prasy, g²ównie podziemnej, obejmuj5 fragmenty recenzji, opinii i wypowiedzi odno- sz5cych siI do tych wydarze´ w oficjalnym życiu teatralnym, które by²y WSTHP 7 wyrazem oporu Ërodowiska wobec w²adzy lub za takie uchodzi²y. WËród informacji potwierdzonych i udokumentowanych, pojawiaj5 siI tutaj - cyto- wane za pras5 podziemn5 - takie, których nie sposób dziË zweryfikowa7, ale które bez w5tpienia oddaj5 klimat tamtych czasów. Każda informacja zawarta w ksi5żce jest numerowana. Korzystanie z zebranych materia²ów powinny u²atwi7 odsy²acze do innych zapisów, uzupe²- niaj5cych informacje na temat danego spektaklu b5dê wydarzenia. Niektóre spektakle wymieniane s5 w kronice kilkakrotnie. W takich wypadkach odsy- ²amy czytelnika do zapisu zawieraj5cego najwiIcej informacji o danym spektaklu. Ksi5żka wyposażona jest w trzy indeksy: tytu²ów, nazwisk i zespo²ów. Indeks tytu²ów spektakli prezentowanych w drugim obiegu oraz indeks podziemnych zespo²ów teatralnych podaj5 numery zapisów, pod którymi można znaleê7 dane has²o. Indeks nazwisk odsy²a do numerów stron. Ksi5żkI zamyka bibliografia wybranych publikacji poËwiIconych teatrowi stanu wojennego. Także w samej kronice niektóre zapisy opatrzone zosta²y przypisami bibliograficznymi. OkolicznoËci, w jakich rozwija² siI teatr stanu wojennego, nie sprzyja²y prowadzeniu jakiejkolwiek dokumentacji. Toteż podstawowym êród²em zamieszczonych tu informacji by²y relacje bezpoËrednie, uzyskiwane od uczestników przedstawie´: twórców i widzów. Wiele zapisów oparto na informacjach prasowych, pochodz5cych z wydawnictw drugiego obiegu oraz z prasy katolickiej. Cenne materia²y znajduj5 siI w archiwach cenzury, zbiorach Dokumentacji Teatralnej Zwi5zku Artystów Scen Polskich i u osób prywatnych. Uzyskiwane w ten sposób informacje staraliËmy siI w miarI możliwoËci weryfikowa7. Wiele zapisów opatrzono skrótami odsy²aj5cymi do êród²a informacji. Wykaz skrótów znajduje siI na ko´cu ksi5żki. Wielkim żalem napawa nas fakt, że ani zakres prowadzonych bada´, ani formu²a ksi5żki nie pozwoli²y na oddanie sprawiedliwoËci tym, bez których teatr podziemny nie móg²by istnie7: organizatorom wystIpów, w²aËcicielom mieszka´, w których odbywa²y siI spektakle, ksiIżom udzie- laj5cym schronienia artystom. Dysponujemy bardzo ograniczon5 wiedz5 na temat tych osób. Wiemy na przyk²ad, że do Lublina sprowadzi²a Teatr Domowy Helena Miernowska i jej rodzina, a póêniej g²ównym organizatorem podziemnych spektakli teatralnych w tym regionie by² Zbigniew Wujec. Wiemy, że pierwsze programy poetyckie w katowickich koËcio²ach powstawa²y m.in. dziIki pomocy Elżbiety Kautschowej i Marii John. Znamy nazwiska niektórych ksiIży inspiruj5cych i wspomagaj5cych spektakle teatru podziemnego: ks. Romuald Biniak z Bydgoszczy, o. S²awomir S²oma i o. Tadeusz Pawlicki z Gda´ska; ks. Antoni Klemens z Katowic; ks. Stefan Misiniec z Krakowa; ks. Stefan Miecznikowski z ±odzi; o. Honoriusz (Stanis²aw Kowalczyk) z Poznania; ks. Jerzy DziIga²a z Tarnowa i Bydgoszczy; ks. Wies²aw NiewIg²owski, ks. Andrzej Przekazi´ski i ks. Wojciech Czarnocki 8 WSTHP z Warszawy. Pozostan5 oni wraz ze wszystkimi, których nazwisk tu za- brak²o, a którzy zapraszali teatr podziemny pod swój dach, anonimowymi bohaterami tej ksi5żki.

* * *

Inicjatork5 i autork5 tego projektu oraz koordynatork5 prac badawczych by²a prof. Marta Fik (1937-1995), kieruj5ca Pracowni5 Teatru w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie. Po Ëmierci Marty Fik otrzymaliËmy bogaty materia² zebrany w wyniku prowadzonych pod Jej kierunkiem kwerend Ërodowiskowych, prasowych i archiwalnych. Należa²o go uporz5dkowa7, zinterpretowa7, podda7 selekcji i weryfikacji. Zaproponowany przez nas uk²ad materia²u, ostateczny kszta²t zapisów oraz przyjIte zasady redakcyjne nie mog²y zosta7 uzgodnione z Au- tork5 projektu. Mamy tylko nadziejI, że zdo²aliËmy w tym wzglIdzie odda7 Jej intencje. Jako redaktorzy tomu ponosimy pe²n5 odpowiedzialnoË7 za wszelkie jego braki, niekonsekwencje i nieËcis²oËci. Fundacja Kultury i Fundacja im. Stefana Batorego sfinansowa²y ten projekt w ca²oËci: pocz5wszy od kwerend i prac badawczych, przez opracowanie redakcyjne, po koszty wydawnicze. Bez życzliwoËci i zachIty Stefana Starczewskiego zebrany materia² nie sta²by siI ksi5żk5. Jej obecny kszta²t wiele zawdziIcza krytycznym uwagom Teresy Boguckiej, Marianny Gdow- skiej i Jacka Sieradzkiego oraz surowej recenzji wewnItrznej Wandy Zwino- grodzkiej. ChcielibyËmy podziIkowa7 w tym miejscu wszystkim osobom i instytu- cjom, których nie sposób tu wymieni7, a które sprawi²y, że Teatr drugiego obiegu ujrza² Ëwiat²o dzienne.

Joanna Krakówska-Narożniak Marek Waszkiel 1981/1982

O pó²nocy z 12 na 13 XII 1981 roku wprowadzono na terenie Polski stan wojenny. Internowano tysi5ce osób, ograniczono swobody obywatelskie, wprowadzono godzinI milicyjn5, przerwano ²5cznoË7 telefoniczn5, zawieszono dzia²alnoË7 organizacji spo²ecznych i zwi5zków zawodowych. Wprowadzenie stanu wojennego przerwa²o odbywaj5cy siI w Warszawie Kongres Kultury Polskiej zaplanowany na 11-13 XII. JednoczeËnie zawieszono wydawanie wiIkszoËci gazet i czasopism, a także dzia²alnoË7 wszystkich teatrów w kraju. Po 13 XII oficjaln5 propagandI zdominowa²y ataki i oszczerstwa wymierzone przeciwko „SolidarnoËci” i opozycji. W kolejnych tygodniach i miesi5cach przyst5piono w zak²adach pracy do zwalniania dzia²aczy i sympatyków „So- lidarnoËci”; w Ërodkach masowego przekazu przeprowadzono czystkI; weryfi- kacj5 objIto pracowników administracji, s5downictwa, prokuratury, szkolnic- twa. 20 III 1982 roku rozwi5zano Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich. 8 X 1982 sejm przyjmuj5c now5 ustawI o zwi5zkach zawodowych zdelegali- zowa² NSZZ „SolidarnoË7”. Na og²oszenie stanu wojennego „SolidarnoË7” odpowiedzia²a strajkami, które w²adza bezwzglIdnie pacyfikowa²a. W kopalni Wujek 16 grudnia 1981 podczas akcji ZOMO (Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej) zginI²o od kul dziewiIciu górników. Stan wojenny przyniós² wiIcej ofiar Ëmiertelnych, miIdzy innymi na skutek brutalnych ataków milicji podczas solidarnoËciowych demonstracji ulicznych (np. 3 V, 31 VIII, 13 X). Po 13 XII 1981 jedyn5 jawn5 form5 organizowania siI Ërodowisk zwi5za- nych z „SolidarnoËci5” sta²y siI powstaj5ce pod opiek5 KoËcio²a komitety pomocy represjonowanym. W Warszawie 17 XII arcybiskup Józef Glemp powo²a² Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym WolnoËci i ich Rodzinom. Ze Ërodowiska teatralnego z komitetem prymasowskim wspó²- pracowali m.in.: Maja Komorowska, Kalina JIdrusik, Maria Chwalibóg, Ewa Nahlik, Danuta Szaflarska, Hanna Skarżanka, Maciej Prus, Hanna i Jacek Fedorowiczowie, Daniel Olbrychski, Marta Fik a także redaktorzy zawieszonego pisma «Teatr»: Maciej Karpi´ski, Pawe² Konic i Jacek Sieradzki oraz absolwenci i studenci Wydzia²u Wiedzy o Teatrze warszawskiej PWST (Agniesz- ka Kaczorowska, Agata Tuszy´ska, Andrzej Chmielewski). Pozostaj5cy na wolnoËci dzia²acze „SolidarnoËci” próbowali budowa7 pod- ziemne struktury zwi5zku. Tworzono tajne komisje zak²adowe „SolidarnoËci”, propagowano zak²adanie 5-osobowych Komitetów Oporu Spo²ecznego tzw. KOS-ów. Wobec potrzeby istnienia naczelnej solidarnoËciowej instancji 22 IV 1982 utworzono Tymczasow5 KomisjI Koordynacyjn5 NSZZ „SolidarnoË7”. Najważniejsz5 rolI w dzia²alnoËci podziemnej odgrywa²a niezależna prasa. Jeszcze w grudniu 1981 pojawi²y siI w Warszawie pisane na maszynie «WiadomoËci Dnia», «Informacje SolidarnoËci Regionu Mazowsze», we 10 1981/1982

Wroc²awiu zacz5² wychodzi7 biuletyn «Z dnia na dzie´», a w Poznaniu - cza- sopismo «Solidami». Jeszcze w 1981 roku ukaza² siI: «Obóz» - niezależne pismo poËwiIcone problemom krajów oËciennych (w latach 1981-1989 wydano 16 numerów), a w 1982 roku «Nowy Zapis» (ostatni - szósty numer ukaza² siI we wrzeËniu 1983), «Vacat» - miesiIcznik spo²eczno-polityczny (w latach 1982-1989 wydano 46 numerów). Od pocz5tku 1982 zacz5² siI ukazywa7 niezwykle póêniej popularny «KOS», który w swym dodatku, osobno numero- wanym, a ukazuj5cym siI od 14 III 1983 pt. «Kultura Niezależna», zamieszcza² m.in. informacje na temat życia teatralnego. 11 II 1982 ukaza² siI w Warszawie pierwszy numer «Tygodnika Mazowsze», podziemnego pisma Regionu Mazowsze. „SolidarnoË7” teatralna przygotowa²a w 1982 roku dwa numery biuletynu «Teatr» wydawanego jako dodatek do "Tygodnika Wojen- nego'*, ukazuj5cego siI w latach 1982-1985 (105 numerów). Wydawany w Warszawie w latach 1982-1984 "Biuletyn Teatralny" przynosi² ważne dla Ërodowiska teatralnego informacje, komunikaty i apele. Od 15 IV 1982 zaczI²o ukazywa7 siI nieregularnie niezależne pismo literackie «Wezwanie». 12 IV 1982 nadano w Warszawie pierwsz5 audycjI podziemnego radia „SolidarnoË7”. W kwietniu odby²a siI jeszcze jedna audycja, w maju - piI7, w czerwcu - dwie. Póêniej pojawi²y siI także w innych miastach. Ich nadawanie zapowiadano przez prasI i ulotki. Protesty przeciwko stanowi wojen- nemu przybiera²y też i inne formy. „SolidarnoË7” wzywa²a na przyk²ad, by każdego 13 dnia miesi5ca, wieczorem o oznaczonej porze gasi7 na kwadrans Ëwiat²a w mieszkaniach i wystawia7 w oknach Ëwiece. Od 5 II rozpoczI²y siI w Êwidniku protestacyjne spacery w porze nadawania g²ównego dziennika telewizyjnego. Po kilku dniach w²adze zaczI²y zatrzymywa7 niektórych spaceruj5cych, a od 11 II wprowadzi²y o tej porze godzinI milicyjn5. Przez ca²y 1982 rok każdego 13 dnia miesi5ca odbywa²y siI różnego rodzaju akcje protestacyjne. By²y to na ogó² symboliczne przerwy w pracy, naboże´stwa, czasem manifestacje uliczne, ko´cz5ce siI na ogó² starciami z milicj5. 9 XII 1982 gen. Stachura, wiceminister spraw wewnItrznych, poinformowa², że w 1982 roku „zlikwidowano 360 punktów produkcji nielegalnej literatury, przejIto 1196 różnego typu urz5dze´ powielaj5cych i 468 maszyn do pisania. Skonfiskowano oko²o 730 tysiIcy ulotek, 340 broszur i wydawnictw, 4 tysi5ce plakatów. Zlikwidowano 11 radiostacji Radia SolidarnoË7. Interno- wano ²5cznie 10 131 osób. 8 grudnia w obozach dla internowanych przebywa- ²o 317 osób. Organy Ëcigania wdroży²y 2 822 sprawy karne w sprawach o przestIpstwo pope²nione z motywów politycznych. W sprawach tych are- sztowano 3 616 osób”. 19 XII Rada Pa´stwa przyjI²a uchwa²I o zawieszeniu z dniem 31 XII 1982 stanu wojennego. Kilka dni póêniej wypuszczono na wolnoË7 wiIkszoË7 internowanych, niektórym jednak internowanie zamieniono na areszt, zaË ustaw5 o szczególnej regulacji prawnej w okresie zawieszenia stanu wojennego 1981/1982 11 wprowadzono przepisy wyj5tkowe, które w dalszym ci5gu zapewnia²y w²a- dzom ogromn5 swobodI dzia²ania.

(Opra7, na podst. Jerzy Holzer, Krzysztof Leski, ,./SolidarnoË7” w podziemiu, ±ódê 1990; Marek Pernal, Jan Skórzy´ski, Kalendarium ,/SolidarnoËci”, Warszawa 1990.) TEATR PODZIEMNY

1981

1. 24/25 XII Pasterka wojenna. Wykonawcy: Krystyna Królikiewicz, Ewa Smoli´ska, Andrzej Szczepkowski. Warszawa, ko- Ëció² Ëw. Anny. (KB)

1982

2. stycze´ KolIda zatroskana. Program wigilijno-patriotyczny. Wiersze: Beaty Oberty´skiej, Tadeusza Borowskiego, Jerzego Lieberta, Krzysztofa Kamila Baczy´skiego, Kazimiery E²akowiczówny, Józefa Nikodema K²osowskiego, Marii Jasnorzewskiej-Paw- likowskiej, Józefa Czechowicza, Juliusza S²owackiego. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Wanda Ostrowska, Lech ±otocki, Wies²aw Komasa. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia. Premiera spektaklu odby²a siI na zamkniItym pokazie u oo. jezuitów, nastIpnie powtarzano go w wiIkszoËci koËcio²ów pozna´skich, zawsze jako czIË7 mszy Ëw., naj- czIËciej zamiast homilii. By² to pierwszy przygotowany w stanie wojennym program Teatru im. Andrzeja Jawienia, za²ożonego w 1980 roku przy koËciele oo. Dominikanów. Do og²oszenia stanu wojennego przedstawi² cztery programy: Ocalenie - wiersze Czes²awa Mi²osza, Traktat poetycki Mi²osza, éród²o - poezje Kazimiery I²²akowiczowny, By²a Polska - program dla uczczenia Konstytucji 3 maja. Wszystkie programy prezentowano również w czasie trwania stanu wojennego. W latach 1982-1989 przygotowano oko²o 20 premier. Dzia- ²aj5cy do 1989 roku Teatr im. Andrzeja Jawienia prowadzili: Krystyna Tyszarska-Sko²uda i Celestyn Sko²uda. (KCS) 1982 13

3. luty Boga o tak5 moc prosimy. Historia powsta´ i zrywów narodu polskiego w poezji i pieËni od Bogurodzicy do Juliana Tuwi- ma i W²adys²awa Broniewskiego. Wybór tekstów: Katarzyna Kaniewska. Wykonawcy: Katarzyna Kaniewska, Krystyna Kwasowska (Ëpiew), Dariusz Zawadzki (gitara). Program towarzysz5cy mszom Ëw. za ojczyznI. WystI- py w ca²ej Polsce. (Kk, RSz)

4. luty Valeza Kazimierza Brauna. Reż.: Kazimierz Braun. Wy- konawcy: Halina Rasiakówna, Teresa Sawicka, Zygmunt Bielawski, Zbigniew Górski, Tomasz Kulek, Edwin Petry- kat. Wroc²aw, mieszkanie prof. Józefa Kukaszewicza. Przedstawienie ma charakter próby czytanej i odbywa siI w obecnoËci oko²o osiemdziesiIciu widzów. (KB)

5. marzec Treny Jeremiasza. Przek²ad: Czes²aw Mi²osz. Wykonawcy: Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis, Piotr Suchora. Pelplin, kaplica Seminarium Duchownego. Spektakl powtarzano wielokrotnie w różnych koËcio²ach Wybrzeża, a także w Bydgoszczy, Toruniu, Elbl5gu, War- szawie (Muzeum Archidiecezji Warszawskiej) i innych miastach. (HS, KB)

6. marzec CiIżki jest Krzyż Twój. Program pasyjny. Wiersze: Roma- na Brandstaettera, Janusza Pasierba, Wojciecha B5ka, Witolda D5browskiego, Keopolda Staffa, Cypriana Norwi- da, Zdzis²awa Broncela. Scenariusz i reż.: Krystyna Ty- szarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Krysty- na Feldman, Wanda Ostrowska, Kech Kotocki. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, koËció² Ëw. Rocha. Program grany by² w koËcio²ach pozna´skich, niekiedy dwa razy dziennie. Widzowie dos²ownie wydzierali aktorom teksty, wiIc trzeba by²o je ci5gle przepisywa7. Nie by²o to 14 1982

proste ze wzglIdu na brak papieru maszynowego. Póêniej s²uchacze sami zaczIli dostarcza7 papier. (KCS)

7. 4 IV Kamienie wo²a7 bId5 Jana Kulki. Wykonawcy: Maria Ciesielska, Stanis²aw Brejdygant, Marek Lewandowski. ±omża, koËció² NajËwiItszego Serca Jezusowego. (MC) Druk: ±omża 1982.

8. 24 IV Dzy´ wg prozy Samuela Becketta. Kraków, Teatr Zam- kniIty. Teatr za²ożony i prowadzony przez Tomasza Uniwer- sa²a pocz5tkowo w Krakowie, potem także w Opolu. (KU, TK)

9. 3 V Nasz wizerunek. Koncert poetycki zwi5zany z rocznic5 Konstytucji 3 maja. Wykonawcy: Marek Bargie²owski, An- drzej Fedorowicz, Krzysztof Kumor, Marian Opania, An- drzej Zaorski. Józefów pod Warszaw5, plac przed koËcio- ²em parafialnym. Grano do ko´ca 1982, m.in. w Ursusie, Górze Kalwarii, W²ochach. Do zespo²u do²5czy² Jerzy Woy-Wojciechowski (akompaniament), jeden raz wyst5pi² Przemys²aw Gintro- wski. (KK)

io. 9 V Wieczór poezji maryjnej. Wykonawcy: Halina S²ojewska, Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis, Piotr Suchora. Sobieszewo. (HS)

u. 10-16 V Gda´sk - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Cocktail party Thomasa S. Eliota. Reż.: Irena i Tadeusz Byrscy. Wjdtonawcy: Irena i Tadeusz Byrscy, Elżbieta Goetel, Teresa Lassota, Halina S²ojewska, Halina Winiar- ska, Jerzy D5bkowski, Jerzy Kiszkis, Piotr Suchora. Gda´sk-Wrzeszcz, koËció² oo. Jezuitów. (HS) 1982 15

12. 22 V Wieczór poezji patriotyczno-maryjnej. Wykonawcy: Elżbie- ta Goetel, Teresa Lassota, Halina S²ojewska, Halina Wi- niarska, Jerzy Kiszkis, Piotr Suchora. Gda´sk, bazylika Mariacka. (HS)

13. 31 V Misterium Maryjne. Widowisko zrealizowane z okazji 600- -lecia obecnoËci obrazu Matki Boskiej CzIstochowskiej oraz klasztoru na Jasnej Górze. Teksty m.in.: Kazimiery I²²akowiczówny, Romana Brandstaettera, Jana Kasprowi- cza, Zygmunta Krasi´skiego, Adama Mickiewicza, Juliusza S²owackiego, Karola Wojty²y, Stanis²awa Wyspia´skiego. Scenariusz: Anna Bieniaszko wg pomys²u Jerzego Jo´czyka. Reż.: Jaros²aw Kusza, kompozycja pieËni: Leszek Orlewicz. Wykonawcy: Halina Miller, Leon Charewicz, Stanis²aw Jasku²ka, Jerzy Jo´czyk, Aleksander Miko²ajczak. ±ódê, Teatr P5tniczy. Premiera drugiej wersji - listopad 1984. Do paêdziernika 1986 zagrano ²5cznie kilkadziesi5t spektakli. (ZÊ)

u. 7 VI Godzina modlitwy poetyckiej dla uczczenia trzeciej rocznicy pielgrzymki Jana Paw²a II do Polski. W programie m.in.: Magnificat Karola Wojty²y, fragmenty Beniowskiego, Dziadów oraz wiersze Juliusza S²owackiego, Adama Mickiewicza, Cypriana Norwida, Jana Kasprowicza, Kazi- mierza Wierzy´skiego, Zbigniewa Herberta, Marka Skwamickiego. Reż.: Tadeusz Jurasz. Wykonawcy: Danuta Micha²owska, Anna Polony, Maria Przybylska, Alek- sander Fabisiak, Krzysztof Globisz, Tadeusz Jurasz. Kraków, bazylika oo. Franciszkanów.

15. czerwiec Lublin - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Recital poezji maryjnej. Wykonawcy: aktorzy Teatru im. Osterwy. 16 1982

16. czerwiec Ocalenie. Wiersze Czes²awa Mi²osza. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia. Program, którego premiera odby²a siI 17 XI 1980, pokazywany by² w koËcio²ach przez ca²y czas trwania stanu wojennego. (KCS)

17. 29 VIII Posiady góralskie lub ej, życie, życie. Tekst, reż. i wykonanie: Ewa Fr5ckiewicz. Ma²e Ciche. Po raz pierwszy spektakl pokazano na Zielone Êwi5tki 1982. Póêniej by² grany także na Podhalu, w Warszawie (11 i 20 II 1986 w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej), Poznaniu, ±odzi, Lublinie do wakacji 1989.

18. sierpie´ By²eË jak wielkie stai'e drzewo. Program poËwiIcony rocznicy powstania warszawskiego. Wiersze: Krzysztofa Kami- la Baczy´skiego, Mieczys²awa Ubysza, Józefa Chudka, Zbigniewa Jasi´skiego, Tadeusza Borowskiego, Jana Ole- chowskiego, Krystyny Krahelskiej, Czes²awa Mi²osza. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Janina Jankowska, Stanis²aw Raczkiewicz, Mieczys²aw Ostroróg. Pozna´, Teatr im. An- drzeja Jawienia, koËció² oo. Zmartwychwsta´ców. NastIpnie program pokazywano w innych koËcio²ach pozna´skich. (KCS)

19. 14 IX ÊwiIta. Wybór tekstów Ëw. Teresy z Avila. Scenariusz i wykonanie: Danuta Micha²owska. Kraków, koËció² Ëw. Tomasza; 15 IX, koËció² NajËwiItszego Salwatora. Spektakl grany wielokrotnie w koËcio²ach Krakowa.

20. wrzesie´ Bogurodzica to ojców moich Ëpiew. Wieczór poezji i pieËni polskich powsta´ narodowych. Teksty m.in.: Alojzego Feli´- skiego, Maurycego Mochnackiego, Seweryna Goszczy´skiego, 1982 17

Juliusza S²owackiego, Cypriana Norwida, Kornela Ujej- skiego, Wincentego Pola. Wybór, uk²ad tekstów, opra7, muz. i wykonanie: Piotr Szczepanik. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. WystIp Piotra Szczepanika inauguruje sta²5 dzia²alnoË7 artystyczno-teatraln5 Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, prowadzon5 - pod kierownictwem artystycznym Hanny Skarżanki - do 1988 roku. ±5cznie odby²o siI oko²o 50 premier rozmaitych spektakli, wieczorów poezji, piosenki, pieËni i muzyki. Zagrano blisko 700 przedstawie´ (np. w maju 1983 - 29 spektakli, w styczniu 1985 — 35), w których wziI²o udzia² ok. 150 aktorów, muzyków i Ëpiewaków.

2i. wrzesie´ Poezja stanu wojennego. Program inauguruj5cy dzia²alnoË7 Teatru Podziemnego Poezji Stanu Wojennego. (Sk²adanki poetyckie, programy kabaretowe.) Impresario i kierownictwo muzyczne: ks. Antoni Klemens. Scenariusze, reżyseria i konferansjerka: Stanis²aw Olejniczak. Organizacja i transport: Jerzy Wuttke, W²odzimierz Remisz. Wy- konawcy: Joanna Budniok-Machera, Maria Stokowska, Maria Wilhelm, Krzysztof Misiurkiewicz. Katowice. Przygotowano oko²o trzydziestu programów, które nie mia²y Ëcis²ego scenariusza i ulega²y czIstym zmianom. Pokazywano je niemal 60 razy w mieszkaniach prywatnych w Katowicach, Chorzowie, Rybniku, Sosnowcu, Rudzie Êl5skiej, Krakowie, Wroc²awiu. Obejrza²o je ²5cz- nie ok. 1500-2000 osób. Ten sam zespó² przygotowa² program poËwiIcony ks. Jerzemu Popie²uszce. Pokazywano go w salach parafialnych, „co raz doprowadzi²o do sporego zamieszania i otoczenia domu parafialnego przez milicjI oraz wyrywkowych zatrzyma´. Represje nie dotknI²y wykonawców”. Przygotowano także kilka recitali monograficznych: Poezja Anny Kamie´skiej. Scenariusz i reż: Stanis²aw Olejniczak. Wykonanie: Maria Stokowska oraz Michalina Growiec (Ëpiew). Spektakle grane w Katowicach, Opolu, 18 1982

D5browie Górniczej, JastrzIbiu, Sosnowcu i innych miastach. Zagrano kilkanaËcie razy. Poezja Zbigniewa Herberta. Scenariusz i reż.: Stanis²aw Olejniczak. Wykonanie: Krzysztof Misiurkiewicz. Kilka wystIpów w koËcio²ach, klubach, salach parafialnych. Poezja ks. Jana Twardowskiego. Wykonanie: Krzysztof Misiurkiewicz. Liczne wystIpy w Katowicach i okolicz- nych miastach. TwórczoË7 Rabindranatha Tagore. Program s²owno-muzyczny. Scenariusz i reż.: Stanis²aw Olejniczak. Wykona- nie: zespó² Teatru Podziemnego Poezji Stanu Wojennego oraz Michalina Growiec (Ëpiew). Ostatecznym zamkniIciem dzia²alnoËci Teatru Podziem- nego Poezji Stanu Wojennego by² telewizyjny spektakl pt. Zobaczysz kiedyË po latach... w reż. Stanis²awa Olejnicza- ka, wyemitowany 16 XII 1989 z udzia²em wszystkich wymienionych wykonawców. (SO, JW)

22. wrzesie´ GdybyËcie wiarI mieli. Poezje Cypriana Norwida. Muzyka Fryderyka Chopina i Jana Sebastiana Bacha. Wykonaw- cy: Hanna Skarżanka, Olgierd ±ukaszewicz oraz Barbara Hesse-Bukowska i Janusz Olejniczak (fortepian). Warsza- wa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

23. 16-23 X Kraków - III Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: ÊwiIta. Wykonanie: Danuta Micha²owska (19 X, koËció² Ëw. Tomasza). (KB) Zob. 19.

Obraz Maryi s²owem polskim malowany i oprawiony pieËni5. Wybór tekstów i opra7, dramaturgiczne: Stani- s²aw JastrzIbski (21 X).

Do NajËwiItszej Panny Marii. Litania Cypriana Norwi- da. Wykonawcy: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Elżbieta Karkoszka, Maria KoËcia²kowska, Agnieszka Mandat, Danuta Micha²owska, Izabela Olszewska, Anna Polony, 1982 19

Maria Przybylska, Monika Rasiewicz, Elżbieta Wojciecho- wska, Halina ëaczek (23 X, bazylika Mariacka).

24. 17 X Blizny. Scenariusz i realizacja: Urszula i Zbigniew Brzoza, W²odzimierz Kwieci´ski, Gwido Zlatkes. Warszawa (?), Teatr NIE PRASOWA6. Ostatni (ósmy) spektakl zagrano 14 XI 1982 w koËciele Wszystkich ÊwiItych w Warszawie („gospodarz nie zgodzi² siI na dalsze wystIpy”). „Cela bIdzie podstawowym miejscem akcji — przemieni siI czasem w dom wiIzionego, szko²I, salI balow5. [...] Analogia z Dziadami Mickiewicza przesuwa tI pokolenio- w5 «sztafetI» wiIzienn5 w czasy Filomatów i Filaretów, tworz5c tragiczny, powtarzaj5cy siI w każdym pokoleniu Polaków model walki w obronie ojczyzny.” (Monogami- sta A. S., «Wezwanie» 1982, nr 4).

25. 17-25 X Wroc²aw - V Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Druga KsiIga Hioba. Wykonanie: Teatr Exodus.

Przez cierpienie i modlitwI bliżej Boga. Koncert arty- stów wroc²awskich (25 X).

26. 19 X Program na GodzinI Czuwania m²odzieży akademickiej i pracowników naukowych. Teksty m.in.: Romana Brand- staettera, Anny Kamie´skiej, Jana Twardowskiego, Alek- sandra Rymkiewicza. Wykonawcy: Maria Wilhelm, Jerzy Korcz, Maria Stokowska, Krzysztof Misiurkiewicz, Barba- ra Kobrzy´ska, Teresa Ka²uda. Katowice, koËció² Maria- cki (?). (BK)

27. paêdziernik Nociie Polaków rozmowy. Poezja Adama Mickiewicza i muzyka fortepianowa. Uk²ad tekstów i reż.: Maria Chwa- libóg. Wykonawcy: Maria Chwalibóg, Krystyna Froelich, Andrzej Blumenfeld, Jerzy Przybylski oraz W²odzimierz 20 1982

Nahorny (muzyka i akompaniament). Warszawa, Muze- um Archidiecezji Warszawskiej.

28. paêdziernik Wiersze religijno-patriotyczne. Inauguracja cyklu programów poetyckich prezentowanych w koËcio²ach, kaplicach i salach parafialnych. Scenariusze m.in.: Elżbieta Kautschowa, Zdzis²aw Pyzik, Barbara Kobrzy´ska, Marek Piekut. Wy- konawcy m.in.: Krystyna WiËniewska, Maria Stokowska, Maria Wilhelm, Wies²aw S²awik, Joanna Budniok-Machera, Barbara Kobrzy´ska, Zbigniew Leraczyk, Micha² Banasik (organy), Tadeusz John (wiolonczela), Michalina Growiec (Ëpiew), Ewa Jeruzal, p. GIbalski (akompaniament). Ka- towice, koËcio²y: Mariacki, katedra Chrystusa Króla, Ëw. Piotra i Paw²a oraz koËcio²y w Gliwcach, Tychach, Sosnowcu, Tarnowskich Górach. Zob. 31. (BK)

29. 1 XI Wszystkie spektakle zarezerwowane nr 2 - Przywracanie porz5dku. Teksty m.in.: Stanis²awa Bara´czaka, Jana Kelusa, Gwido Zlatkesa, Jacka Kaczmarskiego, Leszka Szarugi, Ernesta Brylla. Reż.: Elżbieta Bukowi´ska. Wy- konawcy: Ewa Da²kowska, Emilian Kami´ski, Andrzej Piszczatowski, Maciej Szary. Warszawa, Teatr Domowy, mieszkanie Ewy Da²kowskiej. Jest to inauguracyjny spektakl Teatru Domowego, grany wczeËniej w Teatrze Powszechnym w Warszawie pt. Wszystkie spektakle zat'ezerwowane (prem. 27 II 1981) i zdjIty z repertuaru teatru po wprowadzeniu stanu wojennego. Teatr Domowy da² ok. 150 przedstawie´ w róż- nych miastach, w mieszkaniach prywatnych, salach parafialnych, a nawet w plenerze. (ED, MS)

30. 7-14 XI Diecezja che²mi´ska (Che²mno, Toru´, Gdynia) - I Ty- dzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Treny Jeremiasza (Toru´). Wykonanie: aktorzy gda´scy. Zob. 5. 1982 21

31. 13 XI Poezja patriotyczna. Wiersze m.in.: Czes²awa Mi²osza, Juliu- sza S²owackiego, Ignacego Krasickiego, Wis²awy Szym- borskiej, Jana Kasprowicza, Zygmunta Krasi´skiego, Marii Konopnickiej, Juliana Tuwima, Kazimiery I²²akowiczówny, Cypriana Norwida. Wykonawcy: Maria Wilhelm, Maria Stokowska, Barbara Kobrzy´ska, Krystyna WiËniewska, Krzysztof Misiurkiewicz, Zbigniew Waszkielewicz. Katowi- ce, sala parafialna przy koËciele Mariackim. (BK)

32. 14-21 XI Pozna´ - III Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: MyËl5c Ojczyzna Karola Wojty²y. Wieczór poezji i modlitwy. Wykonawcy: aktorzy Teatru Nowego w Poznaniu.

33. 14-17 XI ...co jasnej bronisz CzIstochowy. (W ho²dzie Jasnogórskiej Pani) Zdzis²awa Pyzika. Reż.: Roman Michalski, scen.: Józef Krupa, muz.: Fryderyk Chopin, Wojciech Kilar, Aleksander Laso´, Irena Gielowa, Zenon Kowalowski. Wykonawcy: Maria Stokowska, Krzysztof Misiurkiewicz, Jacek Brzosty´ski, Antoni Gryzik, Jacenty JIdrusik, An- drzej Kowalczyk, Miros²aw Krawczyk, Wies²aw S²awik, Adam Baumann, Jerzy Korcz, W²adys²aw Kornak, Micha- lina Growiec, Halina Skubis, Joanna Budniok-Machera, Barbara Kobrzy´ska, Teresa Ka²uda, Maria Wilhelm oraz po²5czone chóry: Echo, Ogniwo, Harmonia, Wyższego Êl5- skiego Seminarium Duchownego, zespó² Cantate Deo, Kazimierz Kryjak i Aleksander Laso´ (organy). Katowice, katedra Chrystusa Króla. (Wg programu)

34. 20-30 XI Warszawa - VIII Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poetycki. Utwory: Zbigniewa Doleckiego, Zdzi- s²awa ±5czkowskiego, Mariana Piechala, Anny Pogono- wskiej, Wiktora Woroszylskiego. Wykonawcy: Aleksandra Dmochowska, Jacek Ka²ucki (20 XI, koËció² Ëw. Stanis²awa Kostki). 22 1982

Bogurodzica to ojców moich Ëpiew. Wykonanie: Piotr Szczepanik. (20, 26, 27 XI, Muzeum Archidiecezji Warsza- wskiej). Zob. 20.

Zwierciad²o sprawiedliwe. Scenariusz: Jerzy Kierst i Kry- styna Królikiewicz. Wykonawcy: Krystyna Królikiewicz, Ewa Smoli´ska, Krzysztof Kalczy´ski, Krzysztof Machowski oraz Wiktor ±yjak (organy) (22, 26 XI, koËció² Ëw. Anny).

Nocne Polaków rozmowy. Poezja Adama Mickiewicza i muzyka fortepianowa. Wykonanie: aktorzy warszawscy. (22, 28 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej). Zob. 27.

Wieczór muzyki i poezji religijnej. Wykonawcy: Katarzyna Zachwatowicz, Zbigniew Zapasiewicz, kwartet Akademii Muzycznej w Warszawie, chór z parafii NajËwiItszego Zbawiciela, A. Filipowicz (organy) (22 XI, koËció² Naj- ËwiItszego Zbawiciela).

Anio² żalu wg wierszy i listów Jerzego Lieberta. Scena- riusz: Krystyna Berwi´ska. Wykonawcy: Krystyna Ber- wi´ska, Andrzej Ferenc oraz Krzysztof Andrzej Panuciak (gitara) (23 XI, koËció² Ëw. Anny).

Poezja Cypriana Norwida i muzyka fortepianowa. Wy- konawcy: Hanna Skarżanka, Janusz Olejniczak (23 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej).

Poezja Czes²awa Mi²osza i muzyka organowa. Wyko- nawcy: Krzysztof Kolberger, Janusz Olejniczak (24 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej).

Modlitwa o zmierzchu. Wieczór Jednego Wiersza. Scena- riusz: Marian Bizan. Opieka artystyczna: Andrzej ±apicki. Program: z proroctwa Izajasza (Andrzej ±apicki), parafraza pieËni ²aci´skiej z XV wieku (Mieczys²aw Voit), Jan Kochanowski (Barbara Horawianka), Zbigniew Morsztyn (Andrzej Szczepkowski), Adam Mickiewicz (Gustaw Ho- loubek), Juliusz S²owacki (Krystyna Królikiewicz), Zyg- munt Krasi´ski (Zofia Mrozowska), pieË´ konfederacka 1982 23

(Marcin Tro´ski), Cyprian Norwid (Aleksandra Êl5ska), Maria Konopnicka (Anna Nehrebecka), Stanis²aw Wy- spia´ski (Krzysztof Kolberger), Jan Kasprowicz (Kazi- mierz Kaczor), Leopold Staff (Jacek Borkowski), Julian Tuwim (Olgierd ±ukaszewicz), Jan Lecho´ (Maja Komoro- wska), Antoni S²onimski (Karol Strasburger), Kazimierz Wierzy´ski (Krystyna Janda), W²adys²aw Seby²a (Cezary Morawski), Józef Czechowicz (Joanna Szczepkowska), Wojciech B5k (Miros²aw Konarowski), Tadeusz Borowski (Krzysztof Goszty²a), Jerzy Liebert (Anna Gornostaj) oraz Stefania Woytowicz (Ëpiew) i Zespó² Chóralny Muzyki Dawnej WTM Ars Anti5ua pod dyr. Macieja JaËkiewicza (29 XI, koËció² Nawiedzenia NMP). Przybyli m.in.: arcybiskup Józef Glemp oraz ksiIża biskupi - W²adys²aw Mizio²ek, Jerzy D5browski, Zbig- niew Kraszewski.

Psalmy w przek²adzie Czes²awa Mi²osza. Scenariusz i reż.: Maciej Dworak. Wykonawcy: Krzysztof Kolberger, Marian Opania, Maciej Rayzacher oraz muzycy: Janusz Trzci´ski, Krzysztof Knittel, Tadeusz Sudnik, Andrzej Mitan, Mieczys²aw Litwi´ski, Pawe² Szyma´ski (30 XI, koËció² Ëw. Anny).

„Brak skoordynowania ca²oËci, wrażenie przypad- kowoËci wielu imprez (wieczne wieczory poezji Mi²osza w doskona²ej obsadzie aktorskiej). [...] Imprezom grozi niebezpiecze´stwo schematyzmu i ja²owoËci.” («Nowy Zapis» 1982, nr 2)

35. 28 XI Skrusz kajdany. Utwory m.in.: Kazimierza Wierzy´skiego, Lucjana Rydla, Artura Oppmana, Hanny Mortkowicz-Ol- czakowej, Ernesta Brylla, Alfreda Dressera, Zygmunta Krasi´skiego, Tadeusza Szymy, M. Bartikowskiej, Teresy Boguszewskiej, Tomasza Rzepy, Wis²awy Szymborskiej i teksty anonimowe. Wykonawcy: aktorzy warszawscy. Warszawa, koËció² Ëw. Stanis²awa Kostki. 24 1982

Program towarzysz5cy mszom Ëw. w intencji Ojczyzny w koËciele Ëw. Stanis²awa Kostki w Warszawie, m.in. także 26 XII 1982, 30 I 1983. Druk: Skrusz kajdany, Warszawa [b. wyd.] 1983.

36. 29 XI Koncert w rocznicI powstania listopadowego. Wiersze m.in.: Czes²awa Mi²osza, Stanis²awa Bara´czaka, Juliana Tuwima, Kazimierza Przerwy Tetmajera, Krzysztofa Ba- czy´skiego, Jana Lechonia, Kazimiery I²²akowiczówny, Józefa Wittlina. Wykonawcy: Anna Go²Ibiowska, Teresa Ka²uda, Barbara Kobrzy´ska, Krystyna WiËniewska, Jacenty JIdrusik, Andrzej Kowalczyk, Wies²aw S²awik, Adam Baumann, Micha² Banasik (organy). Katowice, koËció² Mariacki. (BK)

37. listopad D²ugie narodowe noce. Poezja religijno-patriotyczna. Wykonawcy: Krzysztof Machowski, Ewa Smoli´ska, Jerzy Zelnik. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszaw- skiej. Pierwsze pokazy wersji niepe²nej wiosn5 1982 w koË- ciele Ëw. Piotra i Paw²a w Lublinie. (JZ) Grane 68 razy. (KB)

38. listopad Biblia polska. Wiersze: Cypriana Norwida, Kazimierza Wierzy´skiego, Edwarda S²o´skiego, Jerzego ëu²awskiego, Krzysztofa Kamila Baczy´skiego, Jerzego Bazarewskiego, Krystyny Krahelskiej, Anny Kamie´skiej, Jerzego Narbutta, Jerzego Pietrkiewicza, Edwarda Szyma´skiego. Scena- riusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: S²awa KwaËniewska, Janina Jankowska, Wies²aw Komasa, Stanis²aw Raczkiewicz. Biechowo, Teatr im. Andrzeja Jawienia, koËció² Narodzenia NMP. NastIpnie program prezentowany w koËcio²ach pozna´- skich: Matki Boskiej Bolesnej, oo. Dominikanów, Zmar- twychwsta´ców i w innych. (KCS) 1982 25

39. listopad Daj nam poczucie si²y i PolskI daj nam żyw5. Teksty m.in.: Adama Mickiewicza, Juliusza S²owackiego, Zygmunta Krasi´skiego, Stanis²awa Wyspia´skiego, Jana Kasprowi- cza, Mariana Hemara, Jana Lechonia, Juliana Tuwima, Konstantego Ildefonsa Ga²czy´skiego, Ernesta Brylla. Uk²ad tekstów i reż.: Bogdan Êmigielski. Wykonawcy: Katarzyna ±aniewska, Bogdan Êmigielski, Danuta Nagór- na oraz Andrzej Seroczy´ski (organy). Program trwaj5cy ok. 45 min. przedstawiono 86 razy w koËcio²ach Archidiecezji Warszawskiej, najczIËciej po niedzielnych mszach Ëw. wieczornych. (BÊ)

40. 26 XII Nasza kolIda. Misterium bożonarodzeniowe. Scenariusz: zespó² przy wspó²pracy Andrzeja Urbanowicza, konsultacja literacka: Zdzis²aw Jasku²a. Reż.: Jaros²aw Kusza, muz.: Leszek Orlewicz. Wykonawcy: Halina Miller, Adam Gwara, Jerzy Jo´czyk, Krzysztof Kaczmarek oraz Man- fred Kusza (skrzypce). ±ódê, Teatr P5tniczy. Do lutego 1983 grano ok. 60 razy w ±odzi i okolicach; na jednym spektaklu ok. 700 widzów. (ZÊ)

oraz:

41. Wieczór wigilijny. Teksty m.in.: Jana Twardowskiego, Czes²awa Mi²osza oraz poezja anonimowa z roku 1982. Reż.: Maria Chwalibóg, muz.: Fryderyk Chopin i Witold Lutos²awski. Wykonawcy: Maria Chwalibóg, Hanna Skar- żanka, Krzysztof Kolberger, Micha² Mali´ski, Mateusz ÊwiIcicki, Janusz Olejniczak (fortepian), Katarzyna Za- chwatowicz (Ëpiew) oraz chór Bornus Consort. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

42. Psalmy. Wykonawcy: Marian Opania i Maciej Rayzacher. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. 26 1982

43. Poezja religijno-patriotyczna. Wykonawcy: Krzysztof Machowski, Jerzy Zelnik, S²awomir Kie²bowicz, Anna Kie²bowicz. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warsza- wskiej.

44. Wielkie monologi romantyczne. Wykonanie: Jan Englert. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

45. Abbadon. Teksty m.in.: Jerzego Andrzejewskiego, Alek- sandra So²żenicyna, Nadieżdy i Osipa Mandelsztamów. Scenariusz i reż.: Zygmunt Duczy´ski. Wykonawcy: Teresa Ciborska, Marek Stark, Janusz Janiszewski, Jaros²aw Kokolus, Iwona CiIżarek. Szczecin, Studencki Teatr Kana. Spektakl grany już w 1981, po 1982 pokazywany w Szczecinie, Gda´sku, Warszawie, Krakowie, Wroc²awiu, Krasnymstawie - ²5cznie 12 (?) przedstawie´. (ZD)

46. Historia o życiu i Ëmierci Osipa Mandelsztama. Teksty: Nadieżdy i Osipa Mandelsztamów, Niko²aja Bierdiajewa, Aleksandra Zinowiewa, Zygmunta Duczy´skiego, Marka Starka. Scenariusz, reż. i scen. (przy wspó²pr. Wojciecha Klamerusa): Zygmunt Duczy´ski. Wykonawcy: Teresa Ci- borska, Marek Stark, Jaros²aw Kokolus, Aleksander S²o- mi´ski, Krzysztof Tischner. Szczecin, Studencki Teatr Kana. Spektakl grano m.in. w Krakowie, Poznaniu i Warsza- wie - ²5cznie 15 (?) przedstawie´. (ZD)

47. Ewangelia wg Ëw. Marka. Przek²ad Czes²aw Mi²osz. Scenariusz i wykonanie: Danuta Micha²owska. Kraków, koËció² Ëw. Tomasza. (KB) CENZURA

48. stycze´ Cenzura wycofa²a z repertuarów oraz z planów repertuarowych teatrów m.in.: Mord w katedrze Eliota w Teatrze Dramatycznym w Warszawie; Ambasadora Mrożka i O²tarz wzniesiony sobie Iredy´skiego w Teatrze Polskim w Warsza- wie; O poprawie Rzeczypospolitej i Relacje Krall w Teatrze Narodowym w Warszawie; AudiencjI, Wernisaż, Protest Havla, Ty² do przodu TrIbickiego, Wszystkie spektakle zarezerwowane w Teatrze Powszechnym w Warszawie; Jase²ka na dzie´ bież5cy Jareckiego w Teatrze RozmaitoËci w Warszawie; Oskarżony. Czerwiec piI7dziesi5t szeË7 Cywi´skiej w Teatrze Nowym w Poznaniu; KolIdI nockI Brylla w Teatrze Muzycznym w Gdyni; Szkar²atn5 wyspI Bu²hakowa w Teatrze Wybrzeże w Gda´sku.

49. 21 I Betlejem Polskie Lucjana Rydla. Reż. i scen.: Marcel Kocha´- czyk. Gda´sk, Teatr Wybrzeże. Cenzura usuwa m.in. fragment modlitwy Matki Boskiej: „A ja Bolesna, jako na Golgocie/ S²ucham ich p²aczu, serce krwi5 mi broczy”, gdyż móg²by on „narusza7 uczucia osób niewierz5cych. Teatr nie jest miejscem przeznaczonym do demonstracji uczu7 religijnych.” Ponadto wykreËlono fragment wiersza powsta´ca z 1863, gdyż móg²by wytworzy7 „nadmiernie religijny nastrój”. lAAN - GUKPPiW, t. 3570)

50. 19 II Cenzura usuwa z programu do Pana Tadeusza (Teatr Narodo- wy w Warszawie, prem. 27 III 1982) zdjIcie Krzysztofa Chamca w roli Józefa Pi²sudskiego ze spektaklu O poprawie Rzeczypo- spolitej (Teatr Narodowy w Warszawie, prem. 11 XI 1981; po wprowadzeniu stanu wojennego spektakl nie zosta² wznowiony). (AAN - GUKPPiW, t. 1693)

51. 20 II Villa dei nusteri Helmuta Kajzara. Reż.: Helmut Kajzar, scen.: Leszek Puchalski. Warszawa, Teatr Narodowy, scena Teatru Ma²ego.

OCENZUROWANO j 28 1982

Cenzura skreËla w tekËcie m.in. wzmianki na temat Junty wojskowej”. „Po obejrzeniu próby zalecono nastIpuj5ce zmiany w inscenizacji: znajduj5cy siI na scenie telewizor, emituj5cy nadawany w trakcie spektaklu program, wy²5czy7 w porze nadawania Dziennika oraz innych audycji z zakresu publicystyki politycznej; zrezygnowa7 z gestów oËmieszaj5cych wystIpuj5cego w sztuce porucznika MO.” (AAN - GUKPPiW, t. 1652)

52. 25 II Sto r5k, sto sztyletów Jerzego ëurka. Reż.: Jerzy Krasowski, scen.: Grażyna ëubrowska. Warszawa, Teatr Polski. Cenzura wykreËla z dialogów kilka stwierdze´, które mog²y- by by7 odbierane jako aluzje do aktualnej sytuacji politycznej kraju oraz stosunków sojuszniczych, np. „porz5dni ludzie siedz5 w wiIzieniach, a nie sadzaj5 do wiIzie´”. SkreËlono również kwestiI jednego z bohaterów sztuki, Kamila, który mówi o Pol- sce: „A ona wolna teraz, wolna? Z obc5 administracj5, cudzym wojskiem, [...] z ²amaniem prawa, cenzur5 i tajn5 policj5?” (AAN - GUKPPiW, t. 1682)

53. 4 III Upadek Nordahla Griega. Reż.: Zygmunt Hubner, scen.: Jan Banucha. Warszawa, Teatr Powszechny. Cenzura wykreËla z tekstu sztuki „kilka zwrotów i wyraże´ charakterystycznych dla dzisiejszego jIzyka politycznego, które - z uwagi na kontekst, w którym wystIpuj5 - mog²yby narzuca7 widzom skojarzenia niekorzystne dla naszych aktualnych realiów (np. «²ad i porz5dek», <-front jednoËci narodowej^ "konfrontacja^, «wszelkie ataki na panuj5cy porz5dek przychodz5 wiosn5»).” SkreËlono także urywek poematu W²adys²awa Broniewskiego Komuna Paryska, do²5czony do tekstu sztuki, w którym znalaz²y siI m.in. s²owa: „Gene- rale Galliffet, krew masz na bucie!” (AAN - GUKPPiW, t. 1682)

54. 8 IV Notatka s²użbowa cenzora w sprawie przedstawienia Teatru Adekwatnego z Warszawy pt. CzegoË siI tak wystroi² dla Ëwiata tego (prem. 6 X 1981) w zwi5zku z udzia²em teatru 1982 29

w Ogólnopolskim Przegl5dzie Teatrów Ma²ych Form w Szczecinie (1-5 IV): „Uk²ad tekstów, opis inscenizacji i scenografii zawarty w scenariuszu wzbudzi² moje poważne obawy co do jego wymowy politycznej [...]. Reakcja publicznoËci na poszczególne fragmenty potwierdzi²a zasadnoË7 naszych zastrzeże´. Na domiar z²ego spektakl otrzyma² nagrodI ufun- dowan5 przez prezydenta miasta Szczecina - co otwiera mu drogI na kraj. Uważam, że wymowa tego spektaklu jest politycznie szkodliwa, wyszydza bowiem PZPR i idea²y przez ni5 propagowane.” (Elżbieta Kozar - st. radca OUKPPiW w Szczecinie) „OkrIgowy UKPPiW w Szczecinie przekaza² do Warszawy wniosek o cofniIcie Teatrowi Adekwatnemu zgody na prezentowanie wyżej wymienionego spektaklu na terenie kraju, udzielo- nej 22 II 1982.” (AAN - GUKPPiW, t. 3605)

55. 31 V Cenzura w Toruniu zakazuje rozpowszechniania plakatu i programu teatralnego do sztuki Szewcy Stanis²awa Igna- cego Witkiewicza (Teatr Wspó²czesny w Szczecinie, prem. 12 XII 1981) pokazywanej w Toruniu w ramach XXIV Festi- walu Teatrów Polski Pó²nocnej (5-13 VI). W uzasadnieniu decyzji napisano, iż program „poniża konstytucyjny ustrój PRL oraz godzi w sojusze naszego pa´stwa”. (AAN - GUKPPiW, t. 3588)

56. 21 VI Cenzura usuwa z «Tygodnika Powszechnego» (rubryka „Listy do redakcji”) list Olgi Lipi´skiej do Jerzego Turowicza, datowany: 30 V 1982. List dotyczy kr5ż5cych w „Ërodowisku” plotek na temat Olgi Lipi´skiej, podawanych również w prasie nieoficjal- nej i audycjach radia Wolna Europa. Lipi´ska zapewnia: „Nie uprzedzam żadnych w²adz administracyjno-kulturalnych o akcjach podejmowanych w teatrach przeciwko aktorom popie- raj5cym w TV wprowadzenie stanu wojennego [...]. - Nie przed- stawia²am nigdy nikomu żadnej listy aktorów, którzy odmawiaj5 wspó²pracy z Komitetem d/s Radia i Telewizji. - Nie proponowa²am nigdy nikomu, aby w formie rewanżu za tI odmowI odebra7 aktorom kartki żywnoËciowe.” (AAN - GUKPPiW, t. 1684) Zob. 91. ———————ii — )»■*'* OCENZUROWANO 30 1982

57. 17 IX Cenzura usuwa z przygotowywanego do druku w wydaw- nictwie „Czytelnik” zbioru recenzji Marty Fik pt. Przeciw, czyli za fragment recenzji pt. Na przyk²ad Pozna´ (Oskarżony. Czerwiec piI7dziesi5t szeË7 w reż. Izabelli Cywi´skiej i Janusza Micha²owskiego) wskazuj5cy na fakt, że pozna´ski czerwiec nie należy wy²5cznie do przesz²oËci: „Wypadki pozna´skie zwolniono spod cenzorskiej presji, ale o istocie sprawy nadal pisa7 można tylko eufemistycznie i nie do ko´ca.” (AAN - GUKPPiW, t. 1687)

58. 11 X Cenzura usuwa z «Tygodnika Powszechnego» (nr 41) notatkI zatytu²owan5 Teatr Ósmego Dnia prostuje, w której aktorka Ewa Wójciak prostuje informacjI podan5 12 IX 1982 w Polskim Radio, jakoby Teatr Ósmego Dnia mia² przebywa7 w²aËnie na festiwalu teatralnym we W²oszech, co mia²o ilustrowa7 tezI o ożywionej wymianie kulturalnej podczas stanu wojennego. „Teatr Ósmego Dnia - pisze Ewa Wójciak - istotnie otrzyma² zaproszenie na ten festiwal, a także kilka innych, jednak nie wzi5² w nim udzia²u, ponieważ żaden z cz²onków zespo²u nie otrzyma² paszportu.” (AAN - GUKPPiW, t. 1688)

59. 26 X Cenzura: „Teatr RozmaitoËci w Warszawie przygotowa² in- scenizacjI m²odopolskiego pisarza Tadeusza Mici´skiego Ter- mopile polskie. TreË7 utworu zwi5zana jest z patriotycznymi zrywami narodu polskiego w dobie rozbiorów. Informujemy, że zaprezentowany podczas próby kszta²t spektaklu nie uzyska² akceptacji OUKPPiW.” (AAN - GUKPPiW, t. 1688) 29 X odby²a siI próba generalna, do premiery nie dosz²o.

60. paêdziernik Cenzura ingeruje w dyskusjI redakcyjn5 pt. „Wyzwolenie” Dejmka (prem. 15 VII 1982 w Teatrze Polskim w Warszawie), opublikowan5 na ²amach «Teatru» (1982, nr 2). SkreËlono m.in.: wzmiankI o „aktualnoËci” dramatu, opiniI, że „dzieje siI dzisiaj - tu i teraz”, a także, że nawi5zuje do tradycji polskiego teatru, który od oËwiecenia „pozostaje miejscem demonstrowania przez 1982 31

widowniI swoich postaw”. Ingerowano również we fragment mó- wi5cy o mechanizmie wieców i prowokacji. SkreËlenia cenzury w recenzjach: Tadeusza Sobolewskiego frTygodnik Powszechny» 1982, nr 32), m.in. że Konrad „może od niedawna dopiero chodzi po mieËcie”; Andrzeja Kaflika w «±adzie» (1982, nr 20), m.in.: „Zgadnijcie pa´stwo, kogo pod maskami ujrza²a warszawska publicznoË7... strach pomyËle7. [...] PublicznoË7 zachowywa²a siI w taki sposób, jakby wszyscy w jednej chwili przyst5pili do klubu ekstremistów.” (AAN - GUKPPiW, t. 1687, 1699)

61. 29 XI Cenzura usuwa z «Tygodnika Powszechnego* (1982, nr 48) wywiad Marii Paluch z Jerzym Radziwi²owiczem pt. Koncert skrzypcowy na wiolonczeli. „Radziwi²owicz wypowiada siI na temat obowi5zków artysty wobec polskiej rzeczywistoËci wspó²- czesnej, aktualnoËci dramatów romantycznych, wystIpowania w koËcio²ach, bojkotu i przymusowego przenoszenia spektakli z teatrów do telewizji.” (AAN - GUKPPiW, t. 1689)

62. 5 XII Niebo zawiedzionych Bertolta Brechta. Uk²ad tekstów i reż.: Lena Szurmiej (PWST-Warszawa), scen.: Edward Ratuszy´ski. Warszawa, Teatr Ateneum. Cenzura z tekstu sztuki usuwa wiersz pt. Rewolucja komu- nardów, w którym znalaz²y siI nastIpuj5ce s²owa: „Zważywszy, że was w²adze ci5gle zwodz5/ I nie ufamy w to, co rz5d przyrze- ka,/ Postanawiamy, że pod w²asn5 wodz5/ Stworzymy teraz dobre życie dla cz²owieka.” (AAN - GUKPPiW, t. 1690)

63. 10 XII Szewcy Stanis²awa Ignacego Witkiewicza. Reż.: Wowo Bielicki, scen.: Jacek Kowalski. Lublin, Teatr im. Osterwy. Cenzura: „Z przygotowanego [...] spektaklu usuniIto kilka elementów nie zwi5zanych z treËci5 sztuki, odnosz5cych jej przes²anie ideowe do realnie istniej5cej rzeczywistoËci. Za- kwestionowano: - Fragment scenografii przedstawiaj5cej sylwetkI Pa²acu Kultury i Nauki w Warszawie; - CzIË7 ko- stiumów kilku postaci scenicznych: medale na piersi Sajetana Tempe, wojskow5 pa²atkI-pelerynI GnIbona Puczymordy,

OCENZUROWAN0 32 1982

czapki zwane komisarzówkami u Czeladników; - ScenI pojed- nania Sajetana Tempe z Kmieciem, stanowi5c5 parodiI powita- nia oficjalnych delegacji.” (AAN - GUKPPiW, t. 1690)

64. 14 XII Cenzura nie zezwala na opublikowanie w tygodniku «Tu i Te- raz» (1982, nr 29) artyku²u pt. W sprawie Teatru Dramatycznego [w Warszawie], w którym Teresa Krzemie´ wyst5pi²a w obronie zespo²u tego teatru, ,jednego z kilku w skali ca²ej Polski jakie serio można traktowa7 w kategoriach zawodowstwa”. Autorka zwraca uwagI na tradycjI, dorobek, styl tej sceny stwierdzaj5c, że „żadnym argumentem nie t²umaczy siI [jej] zlikwidowanie”, a decyzjI nazywa „tragicznym paradoksem”. Ingerowano także w tekst Barbary Henkel pt. Sytuacje teatralne 1982, opublikowany w «Radarze» (1982, nr 36), skre- Ëlaj5c fragment dotycz5cy sprawy Teatru Dramatycznego: „prawdziwe trzIsienie ziemi nast5pi²o w samym Ërodku stolicy”. Z <'Teatru» (1983, nr 1) usuniIto apel do w²adz o zachowanie Teatru Dramatycznego. (AAN - GUKPPiW, t. 1690) Zob. 117.

65. 27 XII Cenzura odradza Tadeuszowi Aleksandrowiczowi, dyrektorowi Teatru Dramatycznego im. WIgierki w Bia²ymstoku, wystawienia sztuki ukrai´skiego autora Myko²y Kulisza pt. Reformator z 1927 (druk w «Dialogu» 1981, nr 10). „Po zapoznaniu siI z jej treËci5, przekonsultowaniu jej w wydziale kultury KW PZPR w Bia²ymstoku uznano, że sztuka ta mog²aby by7 odebrana niew²aËciwie przez widowniI polsk5.” (AAN - GUKPPiW, t. 3667) FAKTY I G±OSY

1981

66. 31 XII Osoby ze Ërodowiska teatralnego internowane po 13 XII 1981: Halina Miko²ajska, Izabella Cywi´ska, Maria Przybylska, Ha- lina Winiarska, Jerzy Kiszkis, Jerzy Markuszewski, Kazimierz Kutz, Cezary ±agiewski, Maciej Rayzacher, Jaros²aw Szymkie- wicz, Andrzej Kijowski, Zbigniew Kubikowski, Tadeusz ëyli´ski oraz Teresa Bogucka i Maria Wosiek z redakcji S²ownika bio- graficznego teatru polskiego w Instytucie Sztuki PAN.

67. 14 XII Tadeusz ±omnicki, cz²onek Komitetu Centralnego PZPR, oddaje legitymacjI partyjn5.

68. 15 XII Komunikat ZASPu o „zsynchronizowaniu” poczyna´ Zwi5zku od „momentu zaistnienia stanu wojennego z dzia²alnoËci5 Komitetu Porozumiewawczego Stowarzysze´ Twórczych i Na- ukowych” oraz o wspólnej „interwencji u KsiIdza Prymasa, jak i w Komitecie Centralnym PZPR, w obronie naszych internowanych Kolegów”. Ponadto ZASP cytuje oËwiadczenie Komitetu z 14 XII: „Stan wojenny nie rozwi5że podstawowych problemów naszego kraju, [...] grozi on pog²Ibieniem konfliktów [...]. Każde zastosowanie przemocy [...] obniża szanse wyjËcia z narodowego kryzysu.” JednoczeËnie ZASP zawiadamia o „możliwoËci korzy- stania z wszelkiej pomocy” Stowarzyszenia oraz stwierdza, że „wobec zakazania przedstawie´ należy kontynuowa7 bież5ce próby, jak również przygotowywa7 repertuar godny chwili”. (Przegl5d. Aktorzy, Warszawa 1983)

69. 16 XII Po rozbiciu strajku w Stoczni Gda´skiej aresztowanie Szymona Pawlickiego, który wchodzi² w sk²ad Regionalnego i Krajowego Komitetu Strajkowego.

70. 16 XII Prezydent m.st. Warszawy zarz5dzeniem nr 61 zawiesza dzia- ²alnoË7 Zwi5zku Artystów Scen Polskich. 34 1981/1982

71. od 25 XII Wznawianie dzia²alnoËci teatrów lalek.

1982

72. 14-18 I Doko´czenie telwizyjnej rejestracji Irydiona Krasi´skiego w reż. Jana Englerta, rozpoczItej w pocz5tku grudnia i prze- rwanej 13 XII 1981. „Na tym zako´czy²a siI [...] wspó²praca artystów z Teatrem Telewizji. Przedstawienie zosta²o wyemitowane w Teatrze Po- niedzia²kowym 31 V 1982.” (F. Zuber, «Teatr» 1989, nr 4)

73. 15 I Wnowienie dzia²alnoËci teatrów dramatycznych w Warszawie: „wznowi²o pracI piI7 pierwszych teatrów: Teatr Dramatyczny, Teatr Studio, Teatr Syrena, Teatr na Woli i Teatr Wspó²czesny - premier5 Pastora²ki wg Leona Schillera. By²a to pierwsza premiera stanu wojennego. NastIpnego dnia otwarto siedem dalszych teatrów oraz dwie sceny muzyczne (Teatr Wielki i OperetkI).” (F. Zuber, «Teatr» 1988, nr 7)

74. 29 I Pocz5tek akcji „zaklaskiwa´”, „wygwizdywa´” i „wykaszliwa´” aktorów, prezentuj5cych (na ogó² w TV) swe poparcie dla stanu wojennego. „W Teatrze Narodowym na spektaklu Wesele publicznoË7 zbojkotowa²a aktora - Janusza K²osi´skiego, witaj5c każde jego wejËcie na scenI huraganem braw, które nie milk²y w czasie wypowiadania przez niego kwestii. NastIpnego dnia zrezygnowa² ze wszystkich ról [...]. W ten sposób zosta² ukarany za kola- boracjI, wyst5pi² bowiem w programie telewizyjnym popieraj5c dzia²ania junty. Dwa dni wczeËniej publicznoË7 Teatru Polskiego post5pi²a tak samo z kolaborantem - Stanis²awem Mikulskim, który w konsekwencji zrezygnowa² z roli [w sztuce ëurka Stu r5k, sto sztyletów] i poprosi² o urlop.” («KOS» 1982, nr 4) Poza K²osi´skim i Mikulskim „wyklaskiwania” objI²y m.in.: Andrzeja Hiolskiego, Leonarda A. Mroza, HalinI Czerny-Ste- fa´sk5. W ±odzi na przedstawieniu Barona cyga´skiego (19 V) wyklaskano Kazimierza Kowalskiego. Aktor „zszed² na widow- niI, by prowadzi7 dyskusjI [...], oklaski nie milk²y. W ko´cu na 1982 35

scenI wszed² przypadkowo obecny student wokalistyki, który zna² Ëpiewan5 przez Kowalskiego ariI i doko´czy² spektakl.” («Wezwanie» 1982, nr 2-3)

75. stycze´-luty «Kultura» (Paryż, 1982, nr 1-2) publikuje List do cudzoziemców S²awomira Mrożka: „to, co siI dzieje w Polsce nie jest niczym w Polsce nowym ani wyj5tkowym. PojIcie wyj5tkowoËci zak²a- da, że dot5d, przedtem, wszystko by²o normalnie. Otóż w Polsce nic nie by²o normalnie - czyli prawomocnie ani naturalnie - od 1939 roku. [...] Teraz, kiedy ta w²adza usi²uje siI utrzyma7 otwarcie już używaj5c zbrojnej przemocy - daje tym samym dowód swojej nieprawomocnoËci.”

76. 1 II „SolidarnoË7” Aktorów publikuje swoje stanowisko w sprawie wznowienia dzia²alnoËci teatrów oraz zachIca do bojkotu. „Należa²o postawi7 ultimatum - albo gramy wszystko, albo nic. Tak siI jednak nie sta²o, z lekkim sercem zgodziliËmy siI na zdjIcie przez w²adze z repertuaru wszystkich tych sztuk, które wed²ug oceny junty mog²yby okaza7 siI niebez- pieczne.” («KOS» 1982, nr 3) Zob. 48.

77. 10 II „Trwa bojkot Teatru Syrena, którego dyrektorem jest artystyczna podpora junty - Witold Filier.” («KOS» 1982, nr 4)

78. 9 III Mord w katedrze Eliota. Reż.: Jerzy Jarocki. Wykonanie: zespó² Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy. Prem. Warszawa, katedra Ëw. Jana. Aktorzy, uczestnicz5cy w nocnych próbach w katedrze, ze wzglIdu na godzinI milicyjn5 korzystaj5 z przepustek. Po premierze zagrano 5 przedstawie´. W²adze nie zgodzi²y siI na przeniesienie spektaklu do Teatru Dramatycznego. TI sam5 sztukI, także w reż. Jarockiego, wystawi² Stary Teatr z Krakowa, 1 IV w Katedrze Wawelskiej.

79. 18 III „Efektem kolaboranckiego telewizyjnego wyst5pienia Mikul- skiego (kpt. Klossa) by²o oddanie legitymacji partyjnych 36 1982

przez ca²y nieomal zespó² Teatru Polskiego.” («Kontakt» 1982, nr 2)

80. 19 III KW PZPR w Warszawie opracowuje „Warszawski Program Teatralny na lata 1982-1985”. „Stan wojenny obnaży² [...] trudn5 i skomplikowan5 sytuacjI polityczn5 w Ërodowisku teatralnym. Na scenach dramatyez- nych zaczI²y dominowa7 przedstawienia o charakterze konte- stacyjnym. W wielu inscenizacjach próbuje siI nawi5za7 do obecnej sytuacji w kraju, lecz czyni siI to w sposób powierzchowny, a czasami wrIcz nieodpowiedzialny. Skutki spo²eczne tego rodzaju dzia²a´ s5 po prostu szkodliwe. Teatr nie może by7 miejscem podtrzymywania napiItej atmosfery spo²ecznej [...] i wrogiej socjalistycznemu pa´stwu agitki politycznej.” Zg²oszono postulat upowszechnienia klasyki polskiej, jako „fundamentu tożsamoËci narodowej” oraz polskiej dramaturgii wspó²czesnej, „jako istotnego czynnika kultury spo²ecze´stwa socjalistycznego”. „Ważn5 powinnoË7 spo²eczn5 upatrujemy także w systematycz- nym prezentowaniu baËniowej literatury dla dzieci.” KoniecznoË7 podniesienia rangi Teatru Narodowego: „Należy tej scenie nada7 charakter instytucji ogólnoludzkiej. [...] Nadal aktualn5 intencj5 partyjn5 jest to, aby teatr s²uży² publicznoËci wywodz5cej siI z krIgów robotniczych.” W planach dzia²alnoËci Podstawo- wych Organizacji Partyjnych (przy teatrach) „należy uwzglIdni7 systematyczne kontrolowanie programu”. 8 IV program rozbu- dowano m.in. o punkt dotycz5cy koniecznej „reformy wewnItrznej struktury teatru”. (Z archiwum MF)

81. 31 III Rezygnacja Andrzeja Kijowskiego z funkcji dyrektora Teatru im. S²owackiego w Krakowie: „W tej konfrontacji niekontrolo- wanej w²adzy ze zniewolonym spo²ecze´stwem jestem po stronie internowanych i uwiIzionych, usuniItych z pracy i uczelni, po stronie wyzutych z prawa do strajku i protestu, po stronie zmuszonych do milczenia i krycia siI. W takiej sytuacji ogólnej i osobistej nie mogI kierowa7 pa´stwow5 instytucj5.” («Wezwanie» 1982, nr 1) 1982 37

82. marzec Gustaw Holoubek sk²ada manadat poselski. («Wezwanie» 1982, nr 1) W «Barwach» (1982, nr 4) ukazuje siI fraszka Henryka Ga- worskiego pt. Gustaw Holoubek'.

By² pos²em i mowy wyg²asza² podnios²e bo myËla², że Sejm to teatrum, gdzie może wystawia7 swój talent jak pawia a widzów wystawia7 do wiatru. Holoubek KOR lubi, bo KOR go holoubi, a chociaż już KORu nie sta²o Holoubek-go²5bek nie puËci go w tr5bI bo KOR to krew jego i cia²o. Lecz życie jest życiem - to g²aska, to lży siI to w ko´cu siI robi na pokaz. WiIc kiedyË by7 może, go²5bek nasz może odleci. I bIdzie po ptokach.

83. 4 IV W «Stolicy» (1982, nr 3) ukazuje siI artyku² Krzysztofa Berlinga pt. Bojkot. Po raz pierwszy publicznie pada s²owo „bojkot”, a jego organizacjI przypisuje siI tym, „którzy do niedawna zawsze byli skorzy i pierwsi na us²ugi w²adzy, co wynagradza²a ich hojnie zaszczytami i os²awionymi kopertówkami”. Motyw organizuj5cej akcjI „kliki” podejmuj5 wkrótce i inne pisma oficjalne, wyrażaj5ce zadowolenie „iż tym samym, odsu- waj5 siI w niebyt nazwiska zużyte ustIpuj5c miejsca artystom naprawdI utalentowanym”. Np. Andrzej ±apicki przestanie wkrótce by7 amantem, „bo zast5pi5 go inni, m²odsi, a może i zdolniejsi”. Zmasowany atak na organizatorów bojkotu: „kilku klakierów i dywersantów kolegi po fachu, by²ego prezydenta Regana”, „ciotki dewotki”, „czekoladowa opozycja”. Od felietonu Jerzego Urbana w «Tu i Teraz» (1982, nr 8) pojawia siI także w5tek „nieprawnie pobieranych pieniIdzy” za czIËciowe tylko (praca w teatrze) wype²nianie zawodowego obo- wi5zku.

84. kwiecie´ «Wezwanie» (1982, nr 1) zamieszcza poradnik dla artystów sceny i filmu. „Kolaborantem jest ten, który użyje swego nazwiska, 38 1982

twarzy, g²osu lub talentu dla celów propagandy i usprawiedli- wienia przemocy. W Ërodowiskach aktorskich za kolaborantów uważa7 siI bIdzie każdego, kto wystIpuje lub realizuje programy w radio b5dê w TV [...] oraz uczestniczy w imprezach publicznych s²uż5cych propagandzie reżimowej.”

85. kwiecie´ W «Spectatorze» (1982, nr 3) ukazuje siI list Kazimierza Dejmka do Mieczys²awa F. Rakowskiego w sprawie zwolnienia Haliny Miko²ajskiej z obozu internowania w Dar²ówku. „Zobowi5zujI siI do pe²nej osobistej odpowiedzialnoËci za jej publiczne postI- powanie po uwolnieniu.” Tu także pe²na godnoËci odpowiedê Miko²ajskiej, która dziIkuje szczerze za interwencjI, ale z po- ËwiIcenia Dejmka korzysta7 nie może: „mogI ży7 tylko zgodnie z w²asnym sumieniem”.

86. 4 V «Wezwanie» (1982, nr 2-3) zamieszcza fragment grypsu z oËrodka internowania w ±owiczu: „Maja Komorowska rozdaje myd²o i pastI do zIbów. [...] Z tym myd²em i past5 to zupe²ny cyrk. Co z nim robi7? Ile można siI my7? Cho7bym mydli² siI non-stop 24 godziny na dobI, to nie zmydli²bym tego wszystkiego.”

87. 24 V ,Aktorzy już wkrótce na kolanach czo²ga7 siI bId5 do telewizji - ta groêba pad²a z ust Stefana Olszowskiego na zebraniu z aktywem partyjnym Polskiego Radia i Telewizji.”(«Kontakt» 1982, nr 3-4)

88. 25 V Zebranie przedstawicieli zawieszonego ZASP (Stanis²aw Brej- dygant, Kazimierz Dejmek, Jan Englert, Stanis²aw Hebano- wski, Gustaw Holoubek, Zygmunt Hubner, Jerzy Krasowski, Olga Lipi´ska, Marek Okopi´ski, Andrzej Szczepkowski, Ja- nusz Warmi´ski, Zbigniew Zapasiewicz, Jerzy Zegalski) z ministrem kultury i sztuki Józefem Tejchm5. Z oËwiadczenia ZASP wyg²oszonego przez prezesa Szczepkowskiego: „Od piIciu mie- siIcy Ërodowisko nasze poddawane jest wy²5cznie administra- cyjnemu sterowaniu i żyje w pe²nym poczuciu zagrożenia swego elementarnego prawa do autonomicznego rozwi5zywania swoich [...] problemów. W tej nienormalnej sytuacji [...] uruchomi²y siI spontaniczne systemy presji i samoobrony. One z kolei 1982 39

spowodowa²y w niektórych publikacjach prasowych oraz pewnych oËrodkach opiniotwórczych szereg niewybrednych ataków, b5dê na ca²e Ërodowisko, b5dê na zawieszony w swych czynno- Ëciach ZASP, lub też na poszczególne, wytypowane do zdyskre- dytowania osoby. [...] Poczynania te w prostacki sposób misty- fikuj5 spo²eczn5 rzeczywistoË7. [...] Apeluj5c o przywrócenie prawa do podjIcia statutowej dzia²alnoËci ZASPu, zebrani tu cz²onkowie tej twórczej organizacji wyrażaj5 g²Ibokie przekona- nie, że potrafi ona - w partnerskim i nie pozorowanym dialogu z odpowiednimi organami w²adzy, powo²anej do kierowania życiem kulturalnym naszego kraju - przyczyni7 siI nawet w tak trudnych, jak obecnie warunkach do stabilizacji tego życia i osi5gniIcia [...] porozumienia narodowego.” (Protoko²y z posiedze´ ZG ZASP, arch. ZASP, t. 82)

89. maj «KOS» (1982, nr 8) publikuje podpisany przez „SolidarnoË7 Artystów Sceny i Filmu” aneks do opublikowanej w 4 numerze listy kolaborantów „Ërodowiska sceny i filmu” - 39 nazwisk. W «KOSie'> (nr 10) opublikowano „odwo²anie oskarżenia o ko- laboracjI” wobec: Aleksandry Zawieruszanki, Stanis²awa Zaczyka, Zygmunta KIstowicza, Krzysztofa Ko²basiuka. „Listy kolaborantów” by²y przedrukowywane przez inne gazety wycho- dz5ce w podziemiu, m.in. «Tygodnik Mazowsze». „Wszystkich, których skrzywdzono umieszczeniem ich bez- podstawnie na listach kolaborantów, serdecznie przepraszamy. Zdajemy sobie sprawI, że nie jest to wystarczaj5ce zadoË7- uczynienie.” («Tygodnik Mazowsze» 1982, nr 27) „SolidarnoË7”, Zespó² do Spraw Kultury: „Nie dajmy siI podzieli7, sk²óci7 wzajemnie. Nie szafujmy zbyt ²atwo okreËle- niem «kolaborant», już by²o ono nieraz nadużywane. Powinni- Ëmy raczej podtrzymywa7 za²amuj5cych siI niż ich z góry potIpi7.” («ObecnoË7» 1983, nr 2) „Doprawdy, sytuacja kolaboranta jest dziË nie do pozazdrosz- czenia i trudno siI dziwi7, że unika jej, kto tylko może. Jednak w zachowaniu polskich Ërodowisk twórczych jest coË wiIcej niż tylko odmowa wspó²pracy z WRON4 i jej filiami: jest determinacja, jakiej siI nikt nie spodziewa², nieustIpliwoË7, wola dalszej 40 1982

walki o prawa, które siI artystom odbiera.” (M. Sosnowski [Andrzej OsIka], Wojna w²adzy z artystami, «KOS» 1983, nr 29)

90. maj Ukazuje siI pierwszy w stanie wojennym numer «Dialogu» (1982, nr 1).

91. maj-lipiec «Wezwanie» (1982, nr 2-3) informuje: „Olga Lipi´ska z²oży²a na rIce wicepremiera Rakowskiego donos na aktorów, którzy nie zgodzili siI na wystIp w jej programie telewizyjnym, wnioskuj5c o pozbawienie ich kartek na miIso.” Zob. 56.

92. 16 VI «Tygodnik Mazowsze» (1982, nr 18) za pismem «S²owo» (1982, nr 5) pisze o bezskutecznym namawianiu wykonawców audycji radiowej Matysiakowie do kolaboracji. Autor s²uchowiska zmuszony by² wys²a7 HelenI Matysiakow5 „do kuzynów pod War- szawI”, Józefa Matysiaka „do sanatorium”, „Genka z żon5 do NRD”. „Ze starej obsady zosta²y dwie aktorki [...]. W sklepowych kolejkach mówi siI, że rodzinI Matysiaków internowano, a do ich mieszkania wprowadzili siI nowi, kto wie, czy nie ubecy”.

93. 25 VI Reaktywowanie (zawieszonej 16 XII 1981) dzia²alnoËci ZASP. Z tej okazji komunikat Prezydium ZG ZASP: „Decyzj5 w²adz reaktywowano ZASP. Akt ten zosta² og²oszony niespodziewanie 25 VI. [...] Okres pó²roczny wyznaczony datami 13 XII 1981 - 25 VI 1982 stanowi² cezurI w statutowej dzia²alnoËci ZASP, lecz mimo restrykcji stanu wojennego nie stworzy² próżni w teatrach i nieobecnoËci ludzi teatru w spo²ecznej ËwiadomoËci. Przeciwnie. I dlatego Prezydium ZASP uważa dziË za swoj5 powinnoË7 skierowanie s²ów najwyższego uznania do olbrzymiej wiIkszoËci naszej spo²ecznoËci teatralnej, za wspania²5 postawI w trudnym i dramatycznym okresie po 13 grudnia. [...] ZASP jest kolejnym stowarzyszeniem, które zostaje reaktywowane, ale nie do pomyËlenia jest nasza egzystencja, jeËli w tej samej sytuacji nie znajdzie siI Zwi5- zek Literatów i Stowarzyszenie Filmowców. [...] Ten krótki komunikat ko´czymy z umiarkowan5 nadziej5, że nowy sezon 1982/1983 przyniesie oczekiwane zmiany nie tylko 1982 41

w polskim teatrze i kulturze narodowej, lecz również w ży- ciu spo²eczo-politycznym. Nie mog5 one istnie7 rozdzielnie.” (Protoko²y z posiedze´ ZG ZASP, arch. ZASP, t. 82)

94. 28 VI Przekazanie przez Jana SiekierI, pe²nomocnika ministra kultury i sztuki d/s ZASPu, w²adzom ZASPu, reprezentowanym przez Andrzeja Szczepkowskiego, w „zarz5d i użytkowanie ca²oËci maj5tku ZASP wraz z jego agendami”. W „Protokole Przeka- zania” stwierdzono, że w okresie od 18 XII 1981 do 25 VI 1982 „nie nast5pi²o naruszenie stanu maj5tkowego, a Pe²nomocnik nie przekroczy² przys²uguj5cych mu kompetencji”. (Przegl5d. Aktorzy, Warszawa 1983)

95. 29 VI Spotkanie w²adz ZASPu, rezprezentowanych m.in. przez Gustawa Holoubka, Andrzeja Szczepkowskiego, Kazimierza Dejmka, Zbigniewa Zapasiewicza, Jana Englerta, AleksandrI Dmocho- wsk5, HalinI S²ojewsk5, z Hieronimem Kubiakiem, sekretarzem KC PZPR i Józefem Tejchm5, ministrem kultury i sztuki, zorganizowane z inicjatywy sekretarza KC PZPR. „Rozmowy zaczI²y siI od oËwiadczenia w²adz, iż reaktywowaniu statutowej dzia²al- noËci ZASP nie towarzysz5 żadne warunki wstIpne”, „ale nie do pomyËlenia jest nasza egzystencja, jeËli w tej sytuacji nie znajdzie siI Zwi5zek Literatów Polskich i Stowarzyszenie Filmowców, ponieważ i my i oni, nie możemy bez siebie istnie7 i wspó²tworzy7” (Komunikat Prezydium ZASP z 5 VII 1982). Z wypowiedzi prezesa Szczepkowskiego: „Te ubieg²e 6 miesiIcy [...] doprowadzi²y w rezultacie do nieistniej5cych dotychczas, ostro zarysowanych podzia²ów. Podzia² g²ówny polega na niemożnoËci jednoznacznej odpowiedzi na zasadnicze [...] pytanie: na ile [artysta-wykonawca] jest jedynie kap²anem sztuki, dbaj5cym o jak najwyższy poziom kultury narodowej, dzia²aj5cym w zgodzie z potrzebami i odczucia- mi swoich odbiorców [...], a na ile heroldem doraênej propagandy, wykonuj5cym bez wahania wszelkie polecenia pa´stwowej w²a- dzy.” (Protoko²y z posiedze´ ZG ZASP, arch. ZASP, t. 82)

96. 30 VI Teatr Ósmego Dnia z Poznania - bodaj ostatni - zosta² oficjalnie „odwieszony”. Wznowi² dzia²alnoË7 premier5 spektaklu 42 1982

PrzypowieË7 wg Williama Faulknera. Teatr dzia²a legalnie do lipca 1984. Zob. 319.

97. 5 VII Pierwsze po odwieszeniu dzia²alnoËci ZASP zebranie Zarz5du G²ównego. „W toku posiedzenia Prezes postawi² [...] sprawI uchwalenia przez Prezydium votum zaufania dla jego osoby. Cz²onkowie Prezydium, podczas nieobecnoËci Prezesa, który opuËci² na chwilI zabranie, uchwalili jednog²oËnie: «Prezydium udziela Prezesowi Andrzejowi Szczepkowskiemu, pe²nego ma- nadatu zaufania, sk²adaj5c mu jednoczeËnie wyrazy najwyższego uznania i podziIkowania za jego postawI w okresie zawieszenia Stowarzyszenia».” (Protoko²y z posiedze´ ZG ZASP, arch. ZASP, t. 82)

98. 7 VII Pocz5tek nowej fali ataków prasy oficjalnej na aktorów. Artyku² Jerzego Adamskiego pt. Tor przeszkód w «Tu i Teraz» (1982, nr 6): „idea² wolnoËci stanowi od paruset lat wygodne pole wszelkich manewrów ideologicznych [...]. W ten sposób idea² wolnoËci staje siI równoznaczny z roszczeniami Ërodowiskowe- go partykularyzmu literatów i artystów.” „Roszczeniom [...] nie towarzyszy żaden program dzia²alnoËci, żaden program kultury.” Zob. 118.

99. lipiec-sierpie´ W «G²osie» (1982, nr 4) artyku² Fryderyka Beza [Marty Fik] Teatr w stanie wojennym - przegl5d dzia²alnoËci teatrów w róż- nych momentach „kryzysowych” (paêdziernik 56, grudzie´ 70, marzec 68 itp.), zawieraj5cy liczne odniesienia do wspó²czesnoËci. Konkluzja: „Można wiIc po prostu uciec w robienie tzw. ^przyzwoitych przedstawie´» (co zreszt5 przy obecnym stanie rzemios²a teatralnego jest w wiIkszoËci wypadków niemożliwe) i stworzy7 z teatru rodzaj azylu, krainy baËni, jak to siI sta²o w ZSRR. Ale jest to perspektywa niebezpieczna: należy to uËwiadamia7 g²oËno i na każdym kroku.”

ioo. 29 VIII «Wezwanie» (1982, nr 4) i «'Tygodnik Mazowsze^ (1982, nr 27) poinformowa²y, że „»Nieznani sprawcy« zniszczyli samochody [...] Kazimierza Kaczora i Katarzyny ±aniewskiej, którzy recytowali 1982 43

teksty w koËciele Ëw. Stanis²awa Kostki [w Warszawie]. Poprze- dnio funkcjonariusze SB grozili K. Kaczorowi represjami, jeËli nie zrezygnuje z wystIpów.”

101. 31 VIII Odwo²anie Andrzeja Jareckiego z funkcji dyrektora Teatru Roz- maitoËci w Warszawie i Mariusza Dmochowskiego z funkcji dyrektora Teatru Nowego w Warszawie.

102. sierpie´-listopad «Wezwanie» (1982, nr 4) publikuje artyku² podpisany: Alina pt. O żywy teatr Rzeczpospolitej: „Powiedzmy sobie szczerze: 16 miesiIcy «SolidarnoËci» nie zosta²o przez teatr należycie wykorzystane: ani dla reformy teatru jako instytucji, ani dla podniesienia temperatury artystycznej. Bojkot TV [...] przypomnia² Ërodowisku o tym, co najważniejsze: o obowi5zku s²użenia spo²ecze´stwu, a nie pa´stwu. [...] ZbiorowoË7 polska w trudnym okresie stanu wojennego - po stronie artystów i po stronie odbiorców - umocni²a podmiotowoË7 kulturow5 narodu. Pora teraz, aby obie strony wykorzysta²y owoce tych doËwiadcze´.”

103. sierpie´-listopad «Wezwanie» (1982, nr 4) informuje o udziale kilkudziesiIciu pracowników Huty im. Lenina w drugim w Krakowie konspira- cyjnym wieczorze poetyckim (lipiec 1982). „Krakowscy aktorzy deklamowali poezjI stanu wojennego. Poprzedni wystIp, dla studentów, zako´czy² siI dwugodzinn5 dyskusj5 o roli sztuki podziemnej.”

104. 20 IX Pierwsze - od czasu zawieszenia - zebranie Rady Artystycznej ZASP. „Prezes Rady Artystycznej [Kazimierz Dejmek] przedstawi² swój punkt widzenia na sprawI bojkotu. Stwierdzi², że nie można tworzy7 sytuacji marazmu, nie wykonuj5c żadnych kro- ków w kierunku porozumienia. Nast5pi²a różnica zda´ miIdzy Przewodnicz5cym a cz²onkami Rady Artystycznej. Prezes [...] oËwiadczy², że chce siI poda7 do dymisji, bo Rada Artystyczna êle funkcjonuje.” Dejmek, „omawiaj5c swoj5 dzia²alnoË7 jako przewodnicz5cy Rady Artystycznej w czasie stanu wojennego stwierdzi², że zosta² wpl5tany w rzeczywistoË7. Interweniowa² 44 1982

w sprawach zwolnienia internowanych i w sprawie pomocy dla nich. Z tego tytu²u sta² siI mIżem zaufania i informatorem w²adzy. [...] I tu wy²ania siI ponownie kompleks spraw nieuczestniczenia w TV. W czasie mediacji g²ównym warunkiem porozumienia by²o odwieszenie ZASPu. Teraz jest on traktowany jako ktoË niedotrzymuj5cy s²owa. (Dygresje: widocznie nieopatrznie obiecywa² - kol. Brejdygant; Nie obiecywa² tylko informowa² - prof. Bardini; Widocznie nieostrożnie informowa² - kol. Brejdygant). [...] Na zako´czenie Przewodnicz5cy Rady Artystycznej stwierdza, że bojkot jest niedobry i dla spo²ecze´stwa (straty kulturalne), i dla Ërodowiska (musi siI ono liczy7 z konsekwencjami).” Bohdan Korzeniewski: „Należy przerzuci7 decyzjI w tej sprawie na spo²e- cznoË7. Nie od nas zależy, kiedy mamy zako´czy7 bojkot. Jeżeli to zrobimy, staniemy siI prowokatorami”; Erwin Axer: „podtrzymujI to stanowisko”. Podobnie Gustaw Holoubek. Zbigniew Raszewski: „AkcentujI ogromny wk²ad K. Dejmka w ratowanie internowanych, [...] sprawy by²y za²atwione lojalnie w stosunku do obu stron, lecz obecnie sytuacja jest bardziej napiIta od tej, w której podejmowa² interwencjI kol. Dejmek. Uchwa²a o odwo²aniu bojkotu wi5że siI z eksplozj5 w kraju.” W sumie oczekiwanej przez w²adze uchwa²y w sprawie odwo²ania bojkotu nie podjIto. Andrzej Szczepkowski dymisji Dejmka nie przyj5². (Protoko²y z posiedze´ ZG ZASP, arch. ZASP, t. 82)

105. 25 IX Zebranie Prezydium ZG ZASP poËwiIcone projektowanemu wyst5pieniu na miIdzynarodowym kongresie FIA (Federation Internationale des Acteurs) w Paryżu. „PrzyjIto zasadI [...] rzetelnoËci wypowiedzi”; „mówi7 należy zwiIêle, by pomieËci7 wszystko: 1) o stanie wojennym; 2) o zawieszeniu Stowarzysze- nia; 3) o odwieszeniu Stowarzyszenia; 4) o internowaniu (w tej chwili wszyscy - 13 osób - s5 już na wolnoËci)”; ponadto „wyra- żenie podziIkowania za pomoc od kolegów z zagranicy”. W sprawie bojkotu: „Nasze stanowisko: że jest to sprawa indywidualna każdego z aktorów i jego w²asnego sumienia.” (Protoko²y z posiedze´ ZG ZASP, arch. ZASP, t. 82)

106. wrzesie´ Ukazuje siI pierwszy w stanie wojennym «Teatr» (1982, nr 1). Redaktorem naczelnym zostaje mianowany Jerzy Soko²owski, 1982 45

dotychczasowy zastIpca redaktora naczelnego. Nowym zastIpc5 redaktora naczelnego zostaje Andrzej Wanat. Pismo, od chwili wznowienia, wychodzi jako miesiIcznik, a nie jak dot5d - dwu- tygodnik. „DecyzjI o miesiIcznej edycji w dotychczasowej objI- toËci zespó² «Teatru» przyjmuje z uczuciem wielkiego zawodu, traktuj5c j5 jako b²Idn5 i krótkowzroczn5.” (J. Soko²owski, «Teatr» 1982, nr 1)

107. wrzesie´ Departament Teatru i Estrady MKiS opracowuje ocenI sezonu artystycznego 1981/1982 w „teatrach i na estradzie”. „Wspó²- czesna refleksja nad klasyk5 zbliży²a twórców i odbiorców do tych wartoËci literatury dawnej, które utożsamiaj5 spo²ecze´- stwo ze wspólnym dorobkiem pokole´. [...] Ale pojawi²y siI również tendencje do uproszcze´, eksponowania elementów «publicystycznych», aż do tendencyjnych przeakcentowa´ w²5cznie. Chorobom tym czIËciowo uleg²y nawet tak znacz5ce spektakle, jak na przyk²ad Mord w katedrze Eliota w reżyserii Jerzego Jarockiego (T. Dramatyczny, Warszawa) (zob. 78), Wyzwolenie w reżyserii Kazimierza Dejmka (T. Polski, Warszawa) (zob. 129), czy Dziady w reżyserii Kazimierza Brauna (T. Wspó²- czesny, Wroc²aw). CzIste też (np. Wesele Romany Próchnickiej, Kalisz) okazjonalne traktowanie metafor klasyki. W niektórych skrajnych przypadkach interpretacje takie podsyca²y niepoko- je, staj5c siI powodem swoistych «demonstracji» na widowni poszczególnych teatrów.” O dzia²alnoËci scen estradowych: „Zaważy²y na niej - w stanie wiIkszym niż w teatrze - utwory obliczone na doraên5 wymowI polityczn5 i poklask widowni, czIsto egzemplifikuj5ce postawy wrogie stabilizowaniu życia w kraju oraz treËci wymierzone przeciwko racjom naszego pa´stwa i ustroju. Towarzyszy²y im niekiedy obliczone na okreËlony efekt demonstracje i dzia²ania propagandowe, wymagaj5ce interwencji administracyjnych.” (Z archiwum MF)

108. 1 X Inauguracja roku akademickiego w warszawskiej PWST im. Alek- sandra Zelwerowicza. Z przyczyn politycznych zawieszono przyjI- cia studentów na pierwszy rok studiów na Wydziale Wiedzy o Teatrze (dziekan Marta Fik); podobna decyzja obowi5zywa²a 46 1982

także w roku akademickim 1983/1984. WczeËniej, w grudniu 1981, internowano trzech absolwentów wydzia²u: Marka Chi- miaka, Piotra Doma´skiego i Piotra Mitznera za wspó²pracI z drugim obiegiem. Kilkoro studentów i absolwentów wydzia²u wspó²pracowa²o z Prymasowskim Komitetem Pomocy.

109. 12 X W «Trybunie Ludu» (1982, nr 242) artyku² Micha²a Misiornego pt. Teatr i aktor w telewizji, w spo²ecze´stwie wymierzony w bojkot jako „idea² utrzymania w niesko´czonoË7 czekoladowej opozycji”. W nr. 258 (z 30 X-1 XI 1982) wypowiedê dyrektora teatru TV, Jana Paw²a Gawlika pt. PomiIdzy indywidualnym wyborem a spo²eczn5 powinnoËci5 oraz komentarz Misiornego pt. Powta- rzam z uporem: „Nikt nie może zmusi7 [...] Jana Englerta czy Andrzeja Szczepkowskiego do wystIpów w TV wbrew ich woli [...]. Tak samo jednakże nikt nie może zwolni7 Ërodowiska teatralnego jako ca²oËci i ZASP od wspó²odpowiedzialnoËci za stan upowszechniania sztuki w spo²ecze´stwie.”

no. 18 X Spotkanie wicepremiera Mieczys²awa F. Rakowskiego z „ponad 100-osobow5 grup5 zaproszonych indywidualnie przez niego przedstawicieli Ërodowiska teatralnego z ca²ej Polski”. Rako- wski potIpia bojkot, bo „przynosi szkodI milionom ludzi pracy, bo przecież poprzez sztukI można wychowa7 spo²ecze´stwo”. (Zob. 113) Replika Szczepkowskiego: „decyzja uczestniczenia [...] w produkcjach Ërodków masowego przekazu jest spraw5 [...] indywidualnych decyzji”. Podczas spotkania „Kazimierz Dejmek zg²osi² swoj5 osobist5 propozycjI, by Minister Kultury i Sztuki wyda² zarz5dzenie nakazuj5ce dyrektorom teatru udostIpnienie przedstawie´ gra- nych na scenach podleg²ych im placówek dla rejestracji i emisji przez telewizjI”. Wobec samowolnej inicjatywy Dejmka, prze- wodnicz5cego Rady Artystycznej ZASP, rezygnacjI z cz²onkow- stwa w Radzie z²ożyli Zbigniew Raszewski i Bohdan Korzenie- wski oraz Wojciech M²ynarski. Po tych rezygnacjach Dejmek ust5pi² ze stanowiska przewodnicz5cego Rady Artystycznej. (Komunikat ZG ZASP z 30 X 1982, arch. ZASP) 1982 47

ni. 23 X Pismo wicepremiera Mieczys²awa F. Rakowskiego do Rad Narodowych i wojewodów w sprawie udostIpniania telewizji spektakli teatralnych: „Wychodz5c naprzeciw zapotrzebowaniu spo²ecznemu oraz inicjatywie Ërodowiska teatralnego [...]: 1. ProszI Obywatela WojewodI (Prezydenta miasta) o zalecenie teatrom udostIpnienia Komitetowi do Spraw Radia i Telewizji [...] spektakli teatralnych w celu ich przeniesienia na noËnik materialny - z zachowaniem przepisów prawa autorskiego. 2. Komitet [...] uzyskuje prawo do przeniesienia spektaklu na noËnik materialny oraz prawo do jego emisji na zasadach odp²atnoËci na podstawie umowy z teatrem.” (Z Archiwum Wydzia²u Kultury i Sztuki Rady Narodowej m. st. Warszawy. Druk m.in. w «Nowym Zapisie» 1983, nr 2 i 2/3) Zob. 110.

112. 25 X Na posiedzeniu ZG ZASP omawiana sprawa rezygnacji Zbigniewa Raszewskiego, Bohdana Korzeniewskiego i Wojciecha M²ynarskiego z Rady Artystycznej ZASP. W dyskusji ostra krytyka wyst5pienia Dejmka na spotkaniu z wicepremierem Rako- wskim (m.in. „prof. Bardini doszed² do wniosku, że dyr. Dejmek nie szanuje Ërodowiska aktorskiego”). Sprawa omawiana też na zebraniu w dniu 30 X. (Protoko²y z posiedze´ ZG ZASP, arch. ZASP, t. 82) Zob. 110.

113. 13 XI W «Polityce» (1982, nr 39) ukazuje siI tekst wyst5pienia Mie- czys²awa F. Rakowskiego na spotkaniu z przedstawicielami Ërodowiska teatralnego w dniu 18 X 1982 (zob. 110), zatytu²o- wany W obronie s²owa „tak”. O bojkocie: „wiemy, że wcale niema²a też liczba aktorów, zw²aszcza m²odych, z niecierpliwo- Ëci5 oczekuje dnia, w którym udzia² w spektaklu telewizyjnym nie bIdzie grozi² Ërodowiskowym bojkotem. [...] DziwacznoË7 tej praktyki polega na tym, że odmawiaj5 telewizji wstIpu do teatru dyrektorzy pa´stwowych instytucji. Dosz²o nawet do tego, że telewizyjny teatr Kwadrat również nie wpuËci² w swoje progi telewizji, a dyrektor Dziewo´ski [...] jest przecież pracow- nikiem telewizji [...]. Front odmowy obejmuje wcale niema²5 liczbI teatrów. [...] Przerwanie bojkotu nie może by7 spraw5 przetargu [...]. Uważam, że bojkot stosowany przez poważn5 48 1982

czIË7 Ërodowiska teatralnego nie sprzyja umocnieniu nurtu postIpowego.” Zob. 209.

114. 15 XI Zwolnienie Jana Paw²a Gawlika ze stanowiska dyrektora Te- atru Telewizji. Zob. 200.

lis. 24 XI W «Tu i Teraz» (1982, nr 26) anoniowy list do redakcji w sprawie bojkotu radia i telewizji: „Jestem kimË z drugiej strony. Jestem za uczestnictwem, mimo licznych oporów i w5tpliwoËci, przeciw bojkotowi. I może powinno by siI powiedzie7 trochI 0 losie takich, jak ja. Jest nas niewielu 60-70 aktorów. [...] Z nami nie chce siI gra7. Dyrektorzy i reżyserzy nie obsadzaj5 nas. [...] Reżyser jest po stronie opozycji, wiIc nie chce pracowa7 z aktorem, który ma inne pogl5dy. Nie obsadza go. Obsadza za to tego, który wyst5pi² z partii. W nagrodI. [...] Wstydzimy siI także siebie. Bo mówi siI o nas «miernoty». [...] Przy mnie pada zdanie: «Wiesza7 takich na latarniach». Za kilka dni anonim. Mowa o moim kilkunastoletnim synu i o tym, co z nim zrobi5, jeËli nadal bIdI chodzi7 do radia. PrzestajI, odmawiam. [...] Nasi «liderzy» nie przebieraj5 w Ërodkach, niszcz5c przeciwni- ków bojkotu.” Zob. 118.

ii6. 26 XI PodjIcie rozmów miIdzy kierownictwem Komitetu d/s Radia 1 TV oraz Zarz5dem G²ównym ZASP z udzia²em delegatów UrzIdu Rady Ministrów i Ministerstwa Kultury i Sztuki.

U7. 27 XI Minister kultury i sztuki powo²uje Teatr Rzeczypospolitej. Bu- dynkiem przekazanym na ten cel ma by7 siedziba Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy. Zob. 64.

lis. 29 XI List ZG ZASP przekazany na rIce ministra kultury i sztuki Kazimierza ëygulskiego w zwi5zku z kampani5 prasow5 przeciw zwi5zkowi, dotycz5c5 bojkotu mass mediów. Protest przeciw „oszczerstwom i pomówieniom” (g²ównie «Tu i Teraz» 1982, nr 26). „Nigdy nie uważaliËmy [...], aby samorzutnie podjIte indywidualne decyzje nieuczestniczenia w Ërodkach masowego 1982 49

przekazu stanowi²y sytuacjI trwa²5 i poż5dan5 w życiu spo²ecz- noËci aktorskiej. Mamy nadziejI, że równolegle do stara´ zmie- rzaj5cych ku normalizacji w kraju i przywrócenia praw obywatelskich, ten bolesny okres nieobecnoËci aktorów w Teatrze Radiowym i Telewizyjnym zostanie zamkniIty. [...] Stwierdza- my, że jakiekolwiek akty dyskryminacji naszych koleżanek i kolegów [nie uczestnicz5cych w bojkocie] gdyby zosta²y do- wiedzione, spotkaj5 siI z naszym kategorycznym sprzeciwem, ponieważ godz5 w postIpowe zasady stowarzyszenia.” (Protoko²y z posiedze´ ZG ZASP, arch. ZASP, t. 82) Zob. 98, 115.

119. 29 XI Reorganizacja scen warszawskich. Teatr Narodowy, Wielki i Filharmonia Narodowa przechodz5 pod bezpoËredni zarz5d ministra kultury i sztuki.

120. 29 XI Apel arcybiskupa Józefa Glempa, prymasa Polski, skierowany do artystów scen warszawskich po 'Wieczorze Jednego Wiersza - Modlitwa o zmierzchu, prezentowanego w ramach VIII Tygo- dnia Kultury ChrzeËcija´skiej w parafii Nawiedzenia NMP w Warszawie: „Uważam, że ci nasi bracia, którzy w proteËcie w przemyËleniu moralnym odciIli siI od wykonywania swoich czynnoËci w okreËlonych instytucjach, powinni do nich teraz wróci7. I o to bym prosi², byËmy na Boże Narodzenie mogli spotka7 siI, cho7by przed ekranami telewizorów.” {Przegl5d. Aktorzy. Warszawa 1963) „Wyrzeczenie siI bojkotu w tym czasie i w tej formie, to posuniIcie w najwyższym stopniu - powiedzmy - niezrIczne. W²aËnie w chwili, gdy ca²a reżimowa propaganda uderzy²a w organizatorów bojkotu, KoËció² odmówi² im swej pomocy.” (Spectator [Leszek Szaruga], Kartki z notesu, «Wezwanie» 1982, nr 4) Zob. 130.

121. 30 XI Prezydent m.st. Warszawy gen. Mieczys²aw DIbicki, na wniosek ministra kultury i sztuki zawiesza dzia²alnoË7 Zwi5zku Artystów Scen Polskich. „Ca²oË7 maj5tku Stowarzyszenia przejmuje w za- rz5d i użytkowanie kurator wyznaczony przez ministra kultury i sztuki — Jan Siekiera.” (Przegl5d. Aktorzy, Warszawa 1983)

fm 50 1982

122. 1 XII Prezydent m.st. Warszawy, gen. Mieczys²aw DIbicki, rozwi5zu- je Zwi5zek Artystów Scen Polskich. W uzasadnieniu m.in.: dzia²alnoË7 ZASPu „by²a sprzeczna z celami statutowymi, do realizacji których zosta² on powo²any. [...] Zwi5zek nie zajmowa² stanowiska wobec akcji zmuszania artystów do bojkotu [...] i formalnie og²osi² swoj5 neutralnoË7.” „Nie przeciwstawia² siI praktykom szykanowania i dyskryminowania artystów, którzy nie uczestniczyli w bojkocie”, a „także wykaza² tolerancjI wobec antyspo²ecznego faktu bojkotu”. OËwiadczenie ministra Kazi- mierza ëygulskiego: „Decyzja o rozwi5zaniu ZASP wynika wiIc przede wszystkim st5d, że kierownictwo tej organizacji, przyj- muj5c postawI co najmniej tolerancyjn5 wobec antyspo²ecznego i niemoralnego bojkotu oraz nie stoj5c w obronie szykanowanych i przeËladowanych aktorów, sprzeniewierzy²y siI pos²annictwu sztuki i swoim obowi5zkom wobec narodu.” (PAP; Przegl5d. Aktorzy, Warszawa 1983)

123. 10 XII List Prezydium ZASPu do ministra spraw wewnItrznych, gen. Czes²awa Kiszczaka, w sprawie uchylenia decyzji prezydenta m. st. Warszawy o rozwi5zaniu ZASPu. W liËcie wskazywano na bezzasadnoË7 sformu²owanych pod adresem Zwi5zku zarzutów, pisz5c m.in.: „Twierdzenie, że ZASP mia² obowi5zek angażowa7 siI w sprawy bojkotu nasuwa podejrzenie, że opiera siI ono na pojmowaniu legalnoËci tylko jako zgodnoËci dzia²a´ z życzeniem w²adzy. [...] Nieuzasadniony jest również zarzut, że ZASP nie przeciwstawia² siI praktykom szykanowania i dyskryminowania artystów, którzy nie uczestniczyli w bojkocie. Do [...] S5du Kole- że´skiego nie wp²ynI²a żadna skarga osoby czuj5cej siI szykano- wan5 lub dyskryminowan5. [...] Wyrazem naszej postawy i troski o sprawy naszego Ërodowiska by²o także podjIcie w dniu 26 listopada br. rozmów z kierownictwem Komitetu d/s Radia i Telewi- zji”. List podpisali: Andrzej Szczepkowski, Jan Englert i Stanis²aw Brejdygant. (Przegl5d. Aktorzy, Warszawa 1983)

124. 19 XII W domu letniskowym Mariusza Dmochowskiego w Popowie S²użba Bezpiecze´stwa zlikwidowa²a podziemn5 drukarniI. 1982 51

125. 30 XII Ukazuje siI «Teatr nr 2» - specjalny numer «Tygodnika Wojen- nego (1982, nr 47). „«Teatr nr 2» ukazuje siI w bardzo trudnym dla aktorów momencie, po rozwi5zaniu kilku teatrów i Zwi5zku Artystów Scen Polskich, które by²o akcj5 odwetow5 za bojkot Ërodków komunikacji.” W numerze m.in. listy „S” UW i Plasty- ków do prezesa ZASPu z wyrazami solidarnoËci po rozwi5zaniu zwi5zku oraz fragmenty przemówienia Bohdana Korzenie- wskiego na spotkaniu z wicepremierem Mieczys²awem F. Rako- wskim (zob. 110). W tym samym numerze: „Redakcje «Teatru» oraz «Tygodnika WojennegO'> informuj5 o za²ożeniu Funduszu Pomocy Aktorom. Pieni5dze na fundusz można wp²aca7 przez kolporterów obu pism.”

126. 31 XII Interpelacja Karola Ma²cuży´skiego w Sejmie w sprawie Ërodo- wisk twórczych, m.in. rozwi5zania ZASP: „W tym samym czasie [co apel prymasa Glempa] toczy²y siI rozmowy Komitetu do spraw Radia i Telewizji z przedstawicielami ZASPu [...] doty- cz5ce wystIpów aktorów w Radiu i Telewizji. W ci5gu ostatnich dwóch dni, toczy²y siI rozmowy co do publicznego wyst5pienia przed kamerami telewizji prezesa ZASPu Andrzeja Szczepko- wskiego. W chwili redagowania tego przemówienia i kolegialnej na jego temat dyskusji, prezes Szczepkowski zosta² wezwany do UrzIdu Miasta, gdzie wrIczono mu decyzjI o rozwi5zaniu jego zwi5zku. ZapytujI panie ministrze, jakie by²y motywy polityczne tych decyzji?” Z odpowiedzi ministra ëygulskiego: „MieliËmy bardzo liczne sygna²y, że ludzie pracy, którzy musz5 czIsto pracowa7 w zmilitaryzowanych przedsiIbiorstwach, nie mog5 zrozumie7 dlaczego rz5d ca²y rok pertraktuje z ludêmi, którzy brali z kasy pieni5dze pa´stwowe i byli zobowi5zani do s²użby pa´stwowej. [...] Mam przed sob5 statut ZASPu zatwierdzony w 1981 roku, o który Stowarzyszenie walczy²o [...]. Statut ten, jego litera, a przede wszystkim duch, by² systematycznie i wykrItnie naruszany.” Wg ëygulskiego naruszono g²ównie punkty mówi5ce o integracji Ërodowiska, prestiżu spo²ecznym, podnoszeniu etyki Ërodowiska oraz wspó²dzia²aniu z w²adzami pa´stwowymi. 52 1982

„Rozwi5zanie ZASPu [...] odbi²o siI szerokim echem w kraju i za granic5. Mamy różne opinie. Przede wszystkim duże zadowolenie w masowych Ërodowiskach: robotniczym, miejskim, w Ërodowiskach prowincjonalnych, gdzie bojkot by² traktowany jako rzecz niedopuszczalna.” («Diariusz Sejmowy»; cyt. za: «Te- atr» 1983, nr 2) W pierwszej po²owie grudnia druk w niektórych dziennikach „listów od czytelników” wspieraj5cych inicjatywI w²adz, z niewybrednymi epitetami po adresem aktorów (m.in.: Nie do przebaczenia, «Gazeta Robotnicza» 1982, nr 243; Orga- nizacja partyjna „Cegielskiego” stanowczo potIpia aktorski bojkot PRiTV, «Trybuna Ludu» 1982, nr 285; także «Rzeczypo- spolita» 1982, nr 280, 282)

12 7. 31 XII Odwo²anie Adama Hanuszkiewicza ze stanowiska dyrektora Teatru Narodowego. Od 1 I 1983 dyrekcjI obejmuje Jerzy Krasowski, kierownictwo artystyczne Krystyna Skuszanka. „W ostatnim dniu dyrekcji Hanuszkiewicza odby²a siI ostatnia przeze´ wyreżyserowana w Narodowym premiera Êpiewnik domowy [Stanis²awa Moniuszki], Zako´czy²a siI wielk5 owacj5 na rzecz odchodz5cego dyrektora [...]. Czyż móg² o czymË takim marzy7 Hanuszkiewicz, kiedy w 1968 roku w atmosferze infamii obejmowa² dyrekcjI Narodowego, zwolnion5 przez wyrzuconego po Dziadach z hukiem Dejmka.” («Nowy Zapis» 1983, nr 2/3) Zob. 219.

128. grudzie´ MiIdzynarodowe Stowarzyszenie Obrony Praw Artystów AIDA z jego przewodnicz5c5 Ariane Mnouchkine zorganizowa²o w Paryżu akcjI solidarnoËci z aktorami w Polsce. W apelu skierowanym w tej sprawie do aktorów francuskich czytamy: „Po raz pierwszy w dziejach artyËci zjednoczyli siI, aby zbojko- towa7 w²adzI, która panuje w ich kraju. [...] Od 13 grudnia 1981 roku aktorzy polscy odmawiaj5 pracy w radio i telewizji. Ich odważna solidarnoË7 to odpowiedê na rozpowszechnione opinie o «bezsilnoËci artystv». [...] Cena, któr5 za to p²ac5 jest bardzo wysoka i, wiedz5c dobrze po co żyj5, nie s5 pewni jutra, pozbawiaj5c siI sami Ërodków do życia. Dlatego AIDA wzywa wszystkich artystów, ludzi teatru, pisarzy, tancerzy, Ëpiewa- ków, reżyserów, plastyków, wszystkie teatry, kabarety, opery 1982 53

i ich ekipy techniczne, aby w dniach miIdzy trzecim a siedem- nastym grudnia 1982 wybra²y jeden spektakl wieczorny lub popo²udniówkI i dochód z tej pracy przekaza²y na rIce polskich aktorów.” (Komedianci, rzecz o bojkocie, Paryż 1988)

129. grudzie´ «Nowy Zapis» (1982, nr 1) publikuje niesygnowan5 recenzjI Marty Fik z Wyzwolenia Wyspia´skiego w reż. Kazimierza Dej- mka (prem. 15 VII 1982 w Teatrze Polskim w Warszawie) pt. „Wyzwolenie” Dejmka: „Można [...] próbowa7 oderwa7 sam spektakl od nastrojów sali i ocenia7 z bardziej «obiektywnej perspektywy».” Wyzwolenie jest powinowatym dawnych Dejmkowych realizacji bardzo podejrzanym i ubogim. „Zarówno przez sw5 - nie wystarczaj5c5 już dziË - publicystycznoË7, jak i wymowI upraszczaj5c5 Wyspia´skiego w sposób aż żenuj5cy. Przeczy nie tylko Wyspia´skiemu, ale i tak doktrynalnie przez Dejmka traktowanej maksymie «istotnie mówi7 - istotnie s²u- cha7-. Pod wzglIdem formy teatralnej należy zaË do najs²ab- szych prac Dejmka.” Halina Miko²ajska notuje: „A ja w teatrze «odstawiam» cyrkowy numer wËród owacji. WIdrujI poËród zniczy, spod malowniczo odrapanego muru [...], w sybirackim szynelu, do klIcz5cego na przodzie sceny Konrada, żeby mu doda7, jako - polska Hestia» otuchy do czynu (?). [...] PublicznoË7 szaleje [...], by pójË7 - po wylaniu kilku ²ez nad Ojczyzn5 - oczyszczona do domu. BiorI udzia² w jakimË nieuchwytnym oszustwie [...]. W Teatrze Polskim to jeszcze nie jest dzia²alnoË7 antypa´stwowa. Dejmek nazywa to ratowaniem i kontynuacj5 kultury, która nie powinna by7 ani chwilI przegrana. Jest to jednak przecież kultura rytua²u pogrzebowego.” (H. Miko²ajska, Z notatnika i listów, -Kultura Niezależna» 1990, nr 62)

130. grudzie´ W «Tygodniku Mazowsze» (1982, nr 36) na temat bojkotu wy- powiadaj5 siI aktorzy: „Bojkot zacz5² siI spontanicznie, nikt nie przypuszcza², że przybierze takie rozmiary. [...] Nikt nie chcia² siI pokazywa7 w TV, gdzie wida7 by²o twarze ludzi znienawi- dzonych. [...] Okaza²o siI, że nasze Ërodowisko tak potwornie sk²ócone, może by7 godnym nastIpc5 wspania²ych pokole´ polskich aktorów. Okaza²o siI, że nie jest to zawód niemoralny, 54 1982

że jest godny. Ludzie s5 dla nas pe²ni szacunku. Cho7by dla takiego uznania warto by²o. Nieznajomi zatrzymywali mnie na ulicy i mówili - dziIkujI. [...] Prymas Glemp wzywaj5c aktorów, żeby przerwali bojkot, pope²ni² kolejn5 gafI. Jego proËba może odnios²aby skutek, ale nie w takiej chwili. PoczuliËmy siI, jakby ten ca²y nasz bojkot by² psu na budI. Należa²y siI nam chociaż s²owa uznania. [...] Najlepiej by by²o, żeby dzisiaj po rozwi5za- niu ZASPu, żaden aktor nie wystIpowa².” Zob. 120, 622.

131. grudzie´ «Wezwanie» (1982, nr 5) podaje, że „TV pokaza²a spektakl Teatru Wybrzeże Noc Sylwestrowa z udzia²em znanych gda´- skich aktorów. Dwa dni póêniej w «Dzienniku Ba²tyckim» ukaza² siI list gratuluj5cy aktorom odwagi w podjIciu decyzji o przerwaniu bojkotu. Aktorzy informuj5, że przedstawienie zrealizowano 3 lata temu.” 1983

Z pocz5tkiem roku 1983 aktywnoË7 „SolidarnoËci” nastawi²a siI raczej na dzia²ania d²ugofalowe. Za najważniejsze uważano obecnie: bojkot wszelkich organizacji i instytucji wspieraj5cych istniej5cy system; walkI ekonomiczn5 w obronie warunków pracy i p²acy, przeciw marnotrawstwu i niekompetencji; krzewienie myËli niezależnej, prze²amywanie pa´stwowego monopolu na informacjI, oËwiatI, kulturI i badania naukowe, wspieranie niezależnego obiegu wydawniczego, radia, inicjatyw artystycznych i samokszta²ceniowych. 1 V dosz²o w wielu miastach do niezależnych demonstracji na wielka skalI. W²adze odpowiedzia²y na to fal5 represji, m.in. 3 V bojówka z²ożona z „nieznanych sprawców” wtargnI²a do pomieszcze´ Prymasowskiego Komi- tetu Opieki nad Osobami Pozbawionymi WolnoËci i Ich Rodzinami mieszcz5- cych siI w koËciele Ëw. Marcina w Warszawie i pobi²a tam piIcioro wspó²pra- cowników Komitetu, w tym poetkI BarbarI Sadowsk5, zaË mIżczyzn na kilka godzin porwa²a. 12 V na Starym MieËcie w Warszawie milicja zatrzyma²a kilku maturzystów, w tym syna Sadowskiej - Grzegorza Przemyka. W komisariacie zosta² ciIżko pobity, w nastIpstwie czego zmar². W dniach 16-23 VI odby²a siI druga pielgrzymka papieża Jana Paw- ia II. W homilii wyg²oszonej podczas mszy Ëw. na stadionie X-lecia w Warszawie Jan Pawe² II mówi²: „ZwyciIstwo natury moralnej [...] stanowi istotI wielokrotnie proklamowanej odnowy. Chodzi tu o dojrza²y ²ad życia narodowego i pa´stwowego, w którym bId5 respektowane pod- stawowe prawa cz²owieka.” 21 VII sejm uchwali² zniesienie stanu wojennego, ale jednoczeËnie przyj5² ustawI o obowi5zuj5cej na nastIpne dwa i pó² roku „szczególnej regulacji prawnej w okresie przezwyciIżania kryzysu spo²eczno-ekonomicznego”, co w istocie utrzymywa²o w z²agodzonej formie przepisy obowi5zuj5ce podczas stanu wojennego. JednoczeËnie uchwalono ustawI o amnestii, w wyniku której zwolniono niektórych wiIêniów politycznych. W²adze kontynuowa²y represje w stosunku do stowarzysze´ twórczych. Zezwolono wprawdzie 5 VI na wznowienie dzia²alnoËci Stowarzyszenia Fil- mowców Polskich, ale dopiero po ust5pieniu Prezydium Zarz5du G²ównego. 17 VI rozwi5zano Zwi5zek Polskich Artystów Plastyków, 19 VIII zdelegalizo- wano Zwi5zek Literatów Polskich, a 24 VIII Zarz5d Polskiego PEN-Clubu, któremu 30 VIII narzucono zarz5d komisaryczny. 5 X Lech Wa²Isa otrzyma² Pokojow5 NagrodI Nobla, co w oficjalnej propagandzie wywo²a²o pewn5 konsternacjI. Wa²Isa oËwiadczy², że przyjmuje nagrodI jako reprezentant „SolidarnoËci”. W 1983 roku prasa niezależna wzbogaci²a siI o nowe tytu²y. ZaczI²y ukazywa7 siI m.in.: we Wroc²awiu - «ObecnoË7» Niezależne pismo literackie, 56 1983 w Krakowie - «Arka» Wolne pismo, w Poznaniu - «Bez Debitu». Tymczasem gen. Czes²aw Kiszczak, minister spraw wewnItrznych oËwiadczy² 5 XII w Sejmie, że „wbrew propagandzie przeciwnika nie ma żadnej «podziemnej Polski»”.

(Opra7, na podst. Jerzy Holzer, Krzysztof Leski, SolidarnoË7” w podziemiu, ±ódê 1990; Marek Pemal, Jan Skórzy´ski, Kalendarium SolidarnoËci”, Warszawa 1990.) TEATR PODZIEMNY

132. 30 I PieËni powstania styczniowego. PieËni powsta´cze i utwory muzyczne oraz piosenki Jacka Kaczmarskiego i Przemy- s²awa Gintrowskiego, a także teksty Romualda Traugutta. Scenariusz: Tadeusz Kaczy´ski, Pawe² Konic. Program inauguruj5cy dzia²alnoË7 Filharmonii im. Romualda Trau- gutta. Warszawa, koËció² Ëw. Jacka. W okresie 1983-1989 prezentowany (podobnie jak inne koncerty, m.in. w rocznice Konstytucji 3 maja, odzyskania niepodleg²oËci, w pierwsz5 rocznicI Ëmierci ks. Jerzego Popie²uszki) wielokrotnie w koËcio²ach Warszawy, Gda´ska, Lublina, Nowej Huty, miastach Êl5ska i innych miejsco- woËciach. Z zespo²em wspó²pracowa²o wielu aktorów, m.in.: Micha² Bajor, Zbigniew Bogda´ski, Tomasz Budyta, Edward Bukowian, Dorota Dobrowolska, Józef Duriasz, Andrzej Ferenc, Jan Frycz, Stanis²aw Górka, Dymitr Ho²owko, Barbara Horawianka, Cezary Ilczyna, Walde- mar Izdebski, Micha² Juszczakiewicz, Emilian Kami´ski, Krzysztof Kolberger, Miros²aw Konarowski, Jakub Kosi- mak, Andrzej Koz²owski, Krzysztof Kumor, Janusz LeË- niewski, Katarzyna ±aniewska, Andrzej ±apicki, Lech ±otocki, Andrzej Makowiecki, Adam Marszalik, Jerzy Moes, Anna Nehrebecka, Marek Pra²at, Bożena Prószy´ska, Maciej Rayzacher, Ma²gorzata Rożniatowska, Jacek Skiba, S²awomir SoËnierz, Andrzej Szczepkowski, Mieczys²aw Voit, Krzysztof Wakuli´ski, Zbigniew Zapasiewicz. (Ze ËciËniItym gard²em... 10 lat Filharmonii im. Romualda Traugutta 1983-1993, Warszawa 1993) Zob. 337.

133. stycze´ Ktokolwiek żyjesz w polskiej ziemi. Wiersze: Stanis²awa Wyspia´skiego, Juliusza S²owackiego, Kornela Ujejskie- go, Zygmunta Krasi´skiego, Cypriana Norwida, Czes²awa Mi²osza, Anny Kamie´skiej, Krzysztofa Kamila Baczy´skiego. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn 58 1983

Sko²uda. Wykonawcy: Janina Jankowska, Lech ±otocki, Wanda Ostrowska, Wies²aw Komasa, Stanis²aw Raczkie- wicz. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, koËció² oo. Dominikanów. Program pokazywany wielokrotnie w koËcio²ach Poznania, a także w Bydgoszczy, Chodzieży, Pile, Trzciance. (KCS)

134. luty Misterium MIki i Zmartwychwstania wg Romana Brand- staettera. Scenariusz: Maria Chwalibóg. Wykonawcy: Maria Chwalibóg, Hanna Skarżanka, Krzysztof Kumor, Stanis²aw Sojka. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Spektakl grany do ko´ca roku 1983, m.in. w Ursusie i Koninie. SojkI kilkakrotnie zastIpowa² Mateusz ÊwiIci- cki. (KK)

135. 5-6 III Bardzo starzy oboje Kazimierza Brandysa. Reż.: Piotr Stefa- niak. Wykonawcy: Ewa Fr5ckiewicz-Musia², W²odzimierz Musia². ±ódê, sala parafialna przy koËciele oo. Jezuitów. Grano przez ca²y okres stanu wojennego, m.in. w Muze- um Archidiecezji Warszawskiej w Warszawie (10-11 III 1986). (EFM)

136. 11-12 III S²owo o bracie Albercie wg tekstów Adama Chmielowskiego, W²adys²awa Kluza, Konstantego Michalskiego, Heleny Mo- drzejewskiej, Mieczys²awa Romanowskiego, Marka Skwar- nickiego, Juliusza S²owackiego, Karola Wojty²y i Ëw. Jana od Krzyża. Opra7.: Danuta Micha²owska, muz.: Irena Pfeiffer. Wykonawcy: Maria KoËcia²kowska, Danuta Micha²owska, Jan Frycz, Janusz Kawczyk, Jan Peszek oraz Marta Jurasz, Marta Êmigielska i Kuba Abrahamowicz. Kraków, koËció² oo. Karmelitów na Piasku.

137. marzec TKK NSZZ „SolidarnoË7” przyznaje na wniosek Zespo²u do Spraw Kultury Nagrody Kulturalne „SolidarnoËci” za lata 1983 59

1981 i 1982. WËród nagrodzonych m. in.: Jerzy Jarocki za reżyseriI Mordu w katedrze Eliota, wystawionego w katedrze Ëw. Jana w Warszawie i w Katedrze Wawelskiej (zob. 78, 216); Andrzej Szczepkowski za rolI Ambasadora w sztuce Ambasador Mrożka (Teatr Polski w Warszawie); Zbigniew Zapasiewicz za rolI ±unina w ±unin, czyli Ëmier7 Kubusia Fatalisty Radzi´skiego oraz Ojca w Pieszo Mrożka (Teatr Dramatyczny w Warszawie); Teatr Ósmego Dnia z Poznania za Wzlot (tytu² roboczy „Mandelsztam”) - spektakl przygotowany w okresie stanu wojennego (zob. 222). («KOS» 1983, nr 28; «Kultura», Paryż 1983, nr 6)

138. 7 IV Rzecz o wolnoËci s²owa Cypriana Norwida. Wprowadzenie: prof. Irena S²awi´ska. Wykonawcy: Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis. Gda´sk, WOK. (HS)

139. 16 IV Ksi5dz Jerzy Popie²uszko w swoich zapiskach pod dat5 17 IV 1983 zanotowa²: „Wczoraj [...] w dolnym koËciele [Ëw. Stanis²awa Kostki w Warszawie] odprawi²em mszI Ëw. za poleg²ych w getcie warszawskim. By²a też Homerska i Matyjaszkiewicz. Bardzo ²adnie recytowali. Po mszy Ëw. 20-minutowy wyk²ad przeprowadzi² prof. Jan Józef Lipski. Przeży²em ca²oË7 jako misterium. MyËlI, że inni również.” (.Zapiski 1980-1984, Editions Spotkania, wydanie krajowe 1985)

140. 23 IV Zmartwych wstanie przez m i²oË7 wg Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego. Reż.: Stanis²aw Brejdygant. Wykonawcy: Stanis²aw Brejdygant (Raskolnikow), Zbigniew Zapasie- wicz (Porfiry). Warszawa, podziemia koËcio²a Ëw. Anny.

141. kwiecie´ Ziemia trudnej jednoËci. Postawy Po²aków w przesz²oËci i wspó²czesnoËci. Teksty m.in.: Juliusza S²owackiego, Adama Mickiewicza, Karola Wojty²y, Jana Lechonia, Kazimierza 60 1983

Wierzy´skiego, Jaros²awa Marka Rymkiewicza. Wybór tek- stów: Katarzyna ±aniewska. Wykonawcy: Katarzyna ±aniewska oraz Krystyna Kwasowska (Ëpiew), Dariusz Zawadzki (gitara). Program prezentowany na terenie ca²ego kraju do roku 1989. (K±)

142. kwiecie´ Ksi5żI Niez²omny Calderona - S²owackiego. Reż.: Andrzej Sadowski, scen.: Barbara Wojtkowska, Jerzy Sitarz. Wykonawcy: Katarzyna Deszcz, Jerzy Hojda, Edward ëentara, Andrzej Sadowski, Krzysztof Warunek, Marek Kalita, Jerzy Sitarz oraz muzycy: Barbara Kuczy´ska, Grzegorz Motyka, Krzysztof Oczkowski. Kraków, Teatr Mandala, klasztor oo. Cystersów w Mogile. Spektakl by² póêniej grany również w innych salach - m.in. w krakowskiej PWST.

143. kwiecie´ Psalm nadziei. Wiersze Romana Brandstaettera. Scena- riusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²u- da. Wykonawcy: S²awa KwaËniewska, Wies²aw Komasa, Kazimiera Nogajówna, Lech ±otocki, Wanda Ostrowska. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, kaplica koËcio²a Ëw. Stanis²awa Kostki. (KCS)

144. 3 V Witaj majowa jutrzenko. O Konstytucji 3 maja, powstaniu koËciuszkowskim, Sejmie Wielkim i Targowicy. Teksty m.in.: Ignacego Krasickiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Juliusza S²owackiego, Adama Mickiewicza, Wojciecha Bogus²awskiego oraz anonimowa poezja ko´ca XVIII wieku. Wybór tekstów: Katarzyna ±aniewska. Wykonawcy: Kata- rzyna ±aniewska oraz Krystyna Kwasowska (Ëpiew), Da- riusz Zawadzki (gitara). Program prezentowany na terenie ca²ego kraju. (K±) 1983 61

145. 14-23 V Kraków - Norwidowskie Dni. Wieczory s²owno-muzyczne w zwi5zku z setn5 rocznic5 Ëmierci Cypriana Norwida: Do NajËwiItszej Panny Marii. Litania. Wykonanie: aktorzy krakowscy. (14 V, bazylika Mariacka). Zob. 23.

Garstka piasku. Wykonawcy: Agnieszka Mandat, Monika Rasiewicz, Aleksander Fabisiak, Zygmunt Józefczak, Tade- usz Jurasz, Roman Stankiewicz (15 V, koËció² Êw. Krzyża).

Promethidion. Wykonanie: Teresa Budzisz-Krzyżano- wska oraz kwartet smyczkowy Filharmonii Krakowskiej (16 V, koËció² Êw. Krzyża).

S5 takie prawdy. Wykonawcy: Maria Przybylska, Elż- bieta Wojciechowska (18 V, koËció² Êw. Krzyża).

Niewola. Wykonanie: Elżbieta Karkoszka oraz Chór Akademicki Uniwersytetu Jagiello´skiego (20 V, koËció² Êw. Krzyża). Zob. 522.

Rzecz o wolnoËci s²owa Cypriana Norwida. Wykonanie: Danuta Micha²owska (koËció² Êw. Krzyża).

Psalmy. Wykonanie: Danuta Micha²owska (23 V, Katedra Wawelska).

146. 18 V W obronie wiary. Program wg pomys²u Jerzego Jo´czyka na trzechsetn5 rocznicI odsieczy wiede´skiej i z okazji wizyty Jana Paw²a II. Reż.: Jaros²aw Kusza, scen.: Anna Bieniaszko, kompozycja pieËni: Leszek Orlewicz. Wyko- nawcy: Halina Miller, Adam Gwara, Jerzy Jo´czyk, Bogu- s²aw Semotiuk. ±ódê, Teatr P5tniczy, koËció² NajËwiItszej Marii Panny. Grano w ±odzi i okolicach kilkadziesi5t razy w 1983 roku. (ZÊ)

14 7. 31 V Rzecz o wolnoËci s²owa. Wykonanie: Danuta Micha²owska. 62 1983

Kraków, koËció² oo. Saletynów. Także: 7 i 14 VI 1983.

148. maj KsiIgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego wg Ada- ma Mickiewicza. Reż. i wykonanie: Renata Jasi´ska i Iwona Stankiewicz, wspó²pr. reż.: Andrzej Nowak, ruch sceniczny: Jerzy Koz²owski. Jelenia Góra, koËció² Ëw. Pankracego. Spektakl prezentowany na terenie ca²ego kraju, m.in. w lipcu 1983 w koËciele Ëw. Elżbiety we Wroc²awiu. (RJ, BWM) Jest to pierwsze przedstawienie zespo²u znanego póêniej pod nazw5 Scena CzterdzieËci i Cztery, który w latach 1983-1987 przygotowa² kilka spektakli pokazywanych w wielu miastach Polski.

149. maj Wizja 44. Program poËwiIcony powstaniu warszawskiemu. Scenariusz i wykonanie: Piotr Szczepanik. Warszawa, Mu- zeum Archidiecezji Warszawskiej.

150. maj Ulica Mandelsztama. Wiersze Osipa Mandelsztama w prze- k²adach Stanis²awa Bara´czaka, Seweryna Pollaka, Jerzego Pomianowskiego, Wiktora Woroszylskiego. Wybór tekstów, reż. i wykonanie: Danuta Êliwa, wspó²pr. reż.: Ma²gorzata Dziewulska, muz.: Andrzej Kurylewicz. Warszawa, pracow- nia plastyczna Przemys²awa Brykalskiego. Grano do marca 1987 w mieszkaniach prywatnych. (DÊ)

151. maj Wieczór maryjny. PieËni maryjne Edwarda Pa²²asza. Scena- riusz: Hanna Skarżanka. Wykonawcy: Stanis²awa Celi´ska, Hanna Skarżanka oraz Irena Kluk-Drozdowska (akompaniament). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

152. 14-30 VI W Warszawie w koËciele Mi²osierdzia Bożego i Domu Parafialnym przy ëytniej odbywaj5 siI „Spotkania ze sztuk5”, w tym roku pt. Znak Krzyża. W programie m.in. Wzlot wg Osipa Mandelsztama w wykonaniu Teatru 1983 63

Ósmego Dnia z Poznania (zob. 222); Pasja - widowisko plenerowe Romana Woêniaka i Akademii Ruchu z War- szawy; recytacje poezji, koncerty, projekcje filmów.

153. 23 V PieË´ o ziemi naszej. Poezje Cypriana Norwida. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wyko- nawcy: S²awa KwaËniewska, Janina Jankowska, Lech ±otocki, Wies²aw Komasa, Stanis²aw Raczkiewicz. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, koËció² oo. Zmartwychwsta´ców. By²a to msza ËwiIta, podczas której na Ofiarowanie wniesiono ksi5żki poety i umieszczono na o²tarzu, a program poetycki zast5pi² homiliI. Tego samego dnia pokazano go także w sali Pozna´skiego Towarzystwa Przyjació² Nauk. (KCS)

154. 20 VI W oczekiwaniu na Jana Paw²a II. Wiersze religijno-patriotyczne. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Krystyna Feldman, Bole- s²aw Idziak, Janina Jankowska, Wies²aw Komasa, Lech ±otocki, Mieczys²aw Ostroróg, S²awa KwaËniewska, Wan- da Ostrowska, Stanis²aw Raczkiewicz. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia. Aktorzy recytowali wiersze przez megafony do kilkuset- tysiIcznego t²umu oczekuj5cego na przyjazd Jana Paw²a II na ±Igach DIbi´skich. (KCS)

155. 21 VI Pokój Tobie Polsko, Ojczyzno moja. Program na przyjazd Jana Paw²a II do Wroc²awia. Teksty: Jana Paw²a II, Bogus²a- wa Kierca, Miros²awa Drzewieckiego, Adama Mickiewicza, Stanis²awa DIbickiego, Cypriana Norwida, Juliusza S²owackiego. Reż.: Andrzej Makowiecki, muz.: Zbigniew Karnecki. Wykonawcy: Elżbieta Goli´ska, Ewa Kamas, Iga Mayr, Halina Skoczy´ska, Halina Êmiela, Gena Wydrych, Zygmunt Bielawski, Jan Blecki, Zbigniew Górski, Bogus²aw Kierc, Tomasz Lulek, Andrzej Makowiecki, Stanis²aw Melski, 64 1983

Henryk Niebudek, Edwin Petrykat, Andrzej Wilk, Kazimierz Wysota. Wroc²aw — Partynice. Pierwszy spektakl przysz²ego zespo²u N[ie] S[amym] T[eatrem]. Do 1985 roku zagrano 27 przedstawie´. Spektakl nagrany na kasetI magnetofonow5. (BWM)

156. czerwiec Piosenki i wiersze zebrane z ulicy. Program kabaretowy z tekstami m.in.: Jaros²awa Marka Rymkiewicza, Kazi- mierza Wierzy´skiego, Lothara Herbsta, Adama Mickie- wicza, Grzegorza Przemyka, Ryszarda Krynickiego, listów Wiktora Woroszylskiego do Mieczys²awa F. Rakowskiego oraz aktualnych ballad i dowcipów. Wykonawcy: Katarzyna ±aniewska, Dariusz Zawadzki, Piotr Nowotny. Program prezentowano w mieszkaniach prywatnych, g²ównie w Warszawie i na Êl5sku w latach 1983-84. (K±) „Najbardziej oburzaj5ce jest to, że ci pa´stwo najspokoj- niej dyskontuj5 wspania²5 tradycjI teatru domowego z pierwszego roku tej wojny. [...] Jak tu zabroni7? Jak ocenzurowa7? Jak nie dopuËci7 do tego, by s²owo «nieza- leżna» zwalnia²o od uczciwoËci, nie tylko artystycznej, od potIgi smaku, taktu i lojalnoËci.” (I. Schumann [Izabela Jarosi´ska], «Kultura Niezależna» 1985, nr 10)

i5i. sierpie´ Rz5d i Strajk. Program w rocznicI Sierpnia 1980. Opra7.: Maria Chwalibóg (nagrania archiwalne, teksty prasowe, wiersze ze strajku 1980). Wykonawcy: Maria Chwalibóg, Hanna Skarżanka. Warszawa, Muzeum Archidicezji War- szawskiej.

158. 28 IX Tryptyk o Matce Bożej. Poezja Ëredniowiecza i rene- sansowa w opracowaniu Anny Kamie´skiej. Reż.: Jerzy Markuszewski. Wykonanie: Halina Miko²ajska. ±ódê, Duszpasterstwo Êrodowisk Twórczych przy koËciele oo. Jezuitów. Grany także pt. ÊwiIta Panno nad Pannami, Tryptyk 1983 65

Maryjny m.in. w koËciele Karmelitów na Piasku w Krako- wie (27 X 1984), w Muzeum Archdiecezji Warszawskiej w Warszawie i w innych miastach.

159. wrzesie´ PrzemyËl - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Stefan kardyna² Wyszy´ski a sprawa polska oraz Jak Sobieski na czeË7 Pa´sk5 Wiede´ oswobodzi². Kier. artyst. Jerzy Zass. Wykonawcy: aktorzy warszawscy.

160. 8 X Godzina s²owa ËwiItego. Wg pism Ëw. Teresy z Avila. Wybór i wykonanie: Danuta Micha²owska, muz.: Tomas Luise de Victoria (1548-1611). Kraków, koËció² oo. Salety- nów. Program grany także u oo. Saletynów 15 X 1983. (Inf. wg afisza i zaproszenia.)

161. 16 X Koncert muzyki chóralnej z poezj5 Karola Wojty²y. Sce- nariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: S²awa KwaËniewska, Stanis²aw Raczkiewicz, Lech ±otocki, Micha² Frydrych, Wies²aw Komasa oraz Elżbieta Karolak (organy), Chór ëe´ski Aka- demii Ekonomicznej, Pozna´ski Chór Katedralny. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, bazylika archikatedralna. Program powtarzany wielokrotnie w koËcio²ach Pozna- nia. (KCS)

162. 16 X Nie lIkajcie siI. Na podstawie tekstów Andre Frossarda, Mieczys²awa Mali´skiego, Tadeusza Nowakowskiego oraz Karola Wojty²y. Opra7, tekstu i reż.: Tadeusz Jurasz. Wykonawcy: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Ewa Lejcza- kówna, Izabela Olszewska, Anna Polony, Halina ëaczek, Zygmunt Józefczak, Tadeusz Jurasz, Janusz Krawczyk, Jan Krzyżanowski, Tomasz MiIdzik, Jerzy Nowak, Ja- cek Romanowski, Roman Stankiewicz. Kraków, Zespó² 66 1983

Synodalny Apostolstwa Êwieckich przy koËciele oo. Kar- melitów na Piasku. (Inf. wg zaproszenia) Odby²o siI ok. 50 przedstawie´.

163. 20-27 XI Kraków - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Nie lIkajcie siI. Zob. 162. (21 X, koËció² oo. Karmelitów)

Póêno CiI umi²owa²em. Rzecz o b². Rafale Kalinowskim. Wykonawcy: Monika Rasiewicz, Krzysztof Globisz (24 X, koËció² oo. Karmelitów Bosych).

O²tarz mariacki i dawna pieË´ polska w 450 rocznicI Ëmierci Wita Stwosza. Opra7.: Stanis²aw Radwan. Wyko- nawcy: Tadeusz Malak, Wiktor S5decki (26 X, bazylika Mariacka).

B²ogos²awiony Rafa² Kalinowski - patriota. Scenariusz: Tadeusz Kaczy´ski, Pawe² Konic. Wykonanie: Jan Frycz, Katarzyna Kobus, Marcin Rudzi´ski, Andrzej Sitko, Ale- ksandra Nowicka, Filip ±obodzi´ski - zespó² Filharmonii im. Romualda Traugutta (koËció² Ëw. Józefa).

164. 20-30 XI Warszawa - IX Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: B²ogos²awieni. Scenariusz: Jerzy Kierst i Krystyna Kró- likiewicz. Wykonawcy: Krystyna Królikiewicz, Krystyna Kwasowska, Piotr Garlicki, Mieczys²aw Voit, Marian Sawa (organy) (20, 23 XI, koËció² NMP Królowej Êwiata, Metropolitalne Seminarium Duchowne).

Kto nie mi²uje trwa w Ëmierci. Wieczór Jednego Wiersza. Scenariusz: Marian Bizan. Opieka artystyczna: Andrzej ±apicki. Program.: fragment I Listu Ëw. Jana (Grzegorz Wons), Józef Baka (Barbara Horawianka), Miko²aj SIp- Szarzy´ski (Andrzej ±apicki), Ignacy Krasicki (Marcin Tro´- ski), Seweryn Goszczy´ski (Cezary Morawski), Zygmunt Kra- si´ski (Aleksandra Êl5ska), Juliusz S²owacki (Zbigniew Zapasiewicz), Cyprian Norwid (Andrzej Szczepkowski), 1983 67

Kornel Ujejski (Stanis²aw Górka), Leopold Staff (Maria Homerska), Jan Kasprowicz (Olgierd ±ukaszewicz), Mie- czys²aw Jastrun (Mieczys²aw Voit), Boles²aw LeËmian (Aleksandra Dmochowska), W²adys²aw Seby²a (Karol Stras- burger), Kazimiera I²²akowiczówna (Anna Nehrebecka), Jerzy Liebert (Anna Gomostaj), z listu Ëw. Jana (Wojciech Wysocki) oraz Stefania Woytowicz (Ëpiew), Elżbieta Gaje- wska (flet), Kwartet Wilanowski (T. Gadzina, P. ±osakiewicz, R. Duê, M. Wasió²ka), chór SGGW-AR pod dyr. Micha²a D5browskiego (21 XI, koËció² Nawiedzenia NMP).

Pami5tki. Wykonawcy: Przemys²aw Gintrowski, Zbigniew ±api´ski (22, 23 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej).

Przed sklepem jubilera Andrzeja Jawienia [Karola Woj- ty²y]. Wykonawcy: Artur BarciË, Jerzy Góralczyk, Jaro- s²aw Jordan, Ewa Smoli´ska, Joanna Sobieska (23 XI, koËció² Ëw. Stefana).

Sesja naukowa: S²owo w kulturze. Wypowiadali siI m.in.: Jadwiga Puzynina: Czym jest s²owo?, Irena S²awi´- ska: Inspiracje chrzeËcija´skie w literaturze polskiej, Anna Kamie´ska: Poezja jako asceza s²owa, Bohdan Korzenie- wski: Odmiany teatru, Andrzej ±apicki: DoËwiadczenia zawodowe (24 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej).

Wizja 44. Wykonanie: Piotr Szczepanik. (25, 26 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej). Zob. 149.

Venimus, uidimus, Deus uicit. W 300-lecie bitwy pod Wiedniem. Scenariusz: zespó², konsultacja: oo. kapucyni. Wykonawcy: Krystyna Królikiewicz, Marek Pra²at, Ewa Smoli´ska, Zygmunt Sierakowski oraz Krzysztof Ko²to´ski (organy) (26 XI, koËció² MB Jasnogórskiej).

Królestwo Twoje. Popo²udnie z polsk5 poezj5 wspó²czesn5. Scenariusz: Marian Bizan. Opieka artystyczna: Andrzej ±apicki. W programie m.in.: Zbigniew Herbert (Zbigniew Za- pasiewicz), Jerzy S. Sito (Mieczys²aw Yoit), Anna Pogonowska 68 1983

(Andrzej Szczepkowski), Anna Kamie´ska (Aleksandra Êl5ska), Zdzis²aw ±5czkowski (Jan Englert), Janusz Pasierb (Andrzej ±apicki), Mieczys²awa Buczkówna (Krystyna Króli- kiewicz), Stanis²aw Bali´ski (Maja Komorowska), Flora Bie´kowska (Zbigniew Zapasiewicz), Artur MiIdzyrzecki (Gustaw Holoubek), Jerzy Zagórski (Barbara Horawianka), Jan Twardowski (Andrzej ±apicki), Wiktor Woroszylski (Andrzej Szczepkowski), Julia Hartwig (Anna Nehrebecka), Juliusz ëu²awski (Jan Englert) oraz kwartet smyczkowy (Karol Miczka, Andrzej Kordykiewicz, Leszek Brodowski, Danuta Stradowska). W spotkaniu uczestniczy kardyna² Józef Glemp, który wyg²asza s²owo pasterskie (27 XI, koËció² Nawiedzenia NMP).

Tryptyk Maryjny. Wykonanie: Halina Miko²ajska (29 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej). Zob. 158.

Matka - Ojczyzna - Maryja. Wieczór poetycki. Scena- riusz i wykonawcy: Aleksandra Dmochowska i Anna Neh- rebecka (29 XI, koËció² oo. Jezuitów).

165. listopad Kabaret. Teksty: Jan Pietrzak, Jacek Kaczmarski, Gwido Zlatkes, Krzysztof Popowicz. Wykonawcy: Ewa Da²kowska, Emilian Kami´ski, Andrzej Piszczatowski, Maciej Szary oraz Jan Pietrzak i Krzysztof Popowicz (goËcinnie). War- szawa, Teatr Domowy, mieszkanie Ewy Da²kowskiej. (ED)

166. listopad Ta co nie zginI²a. Teksty: Edwarda S²o´skiego, Józefa M5czki, Jerzego ëu²awskiego, Leopolda Staffa, Kazimie- rza Wierzy´skiego. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska- -Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Boles²aw Idziak, Janina Jankowska, Lech ±otocki. Pozna´, Teatr im. An- drzeja Jawienia, koËció² Matki Boskiej Bolesnej. Powtarzany w koËcio²ach: oo. Zmartwychwsta´ców, oo. Dominikanów i w wielu innych. (KCS) 1983 69

167. listopad DziIki nim Polska trwa. Opra7.: Hanna Skarżanka. Wyko- nawcy: Jan Englert, Andrzej Szczepkowski. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Zob. 425.

168. listopad Zielona Góra — Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji religijnej. Wykonawcy: Ma²gorzata Wo- wer, Roman Grabowski.

169. 11-18X11 Bydgoszcz - II Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: PieË´ o ziemi naszej. Wykonanie: Teatr im. Andrzeja Jawienia. (12 XII, koËció² Matki Boskiej Nieustaj5cej Po- mocy, koËció² ÊwiItej Trójcy). Zob. 153.

Prymasi Polski o kulturze narodu. Poezja i pieË´ religijno-patriotyczna z fragmentami wypowiedzi prymasów polski o kulturze narodowej. Wykonanie: artyËci scen warszawskich, wprowadzenie: Stefan Pastuszewski (12 XII, koËció² Ëw. Andrzeja Boboli; koËció² ÊwiItych Polskich Braci MIczenników).

Recital poezji religijnej. Wykonanie: Roma Warmus (13 i 14 XII, koËció² Ëw. Trójcy; koËció² Matki Boskiej Nieustaj5cej Pomocy, koËció² Ëw. Andrzeja Boboli).

Wieczór poezji i pieËni religijno-patriotycznej. Wykona- nie: aktorzy scen warszawskich (17 XII, koËció² ÊwiItej Trójcy).

170. 18 XII Powstanie narodu polskiego w 1830 i 1831 roku. Teksty: Maurycy Mochnacki oraz Juliusz S²owacki, Stefan Gar- czy´ski, Stefan Witwicki, Seweryn Goszczy´ski, a także pieËni i teksty z epoki. Scenariusz i przygotowanie: Elżbieta Morawiec, Piotr Paradowski. Wykonawcy: Elż- bieta Karkoszka, Ewa ±ejczakówna, Aleksander Fabi- siak, Jacek Romanowski, Jerzy ÊwiIch, Tadeusz ZiIba. 70 1983

Kraków, Zespó² Synodalny Apostolstwa Êwieckich przy koËciele oo. Karmelitów na Piasku. (Inf. wg zaproszenia) Grano wielokrotnie.

171. grudzie´ Wieczór poezji Janusza Pasierba. Wykonawcy: Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis. Gdynia.

172. grudzie´ Jeêdêcy Apokalipsy. Na kanwie fragmentów powieËci Han- sa Fallady Każdy umiera w samotnoËci i Apokalipsy Ëw. Jana. Reż.: Andrzej Nowak. Wykonawcy: Renata Jasi´- ska, Iwona Stankiewicz, Ryszard WIgrzyn, Bogdan Mi- chalewski. Jelenia Góra, Scena CzterdzieËci i Cztery, sala katechetyczna koËcio²a Ëw. Pankracego. Przedstawienie grano kilka razy. (RÊ) Zob. 234.

173. grudzie´ Zanim doko´czI Kazimierza Brauna. Reż.: Kazimierz Braun. Wykonawcy: Teresa Sawicka, Zygmunt Bielawski, Zbigniew Górski, Edwin Petrykat. Wroc²aw, mieszkanie prof. Józefa ±ukaszewicza. Przedstawienie o charakterze próby czytanej odbywa siI w obecnoËci oko²o osiemdziesiIciu widzów. (KB) Druk: «Notatnik Teatralny» 1991, nr 1 (pt. Bojkot).

174. grudzie´ Gda´sk - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Treny Jeremiasza. Wykonanie: aktorzy gda´scy. Zob. 5.

PieËni i wiersze Krzysztofa Kamila Baczy´skiego. Wyko- nawcy: aktorzy Teatru Muzycznego w Gdyni.

oraz:

175. Bajki, wiersze, piosneczki. Program dla dzieci. Reż.: Janusz Bukowski. Wykonawcy: Anna Lenartowicz, Anna Nehrebe- cka, Danuta Rinn, Hanna Skarżanka, Karol StIpkowski, 1983 71

Jan Kobuszewski, Jan Kociniak oraz Eugeniusz Majchrzak (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warsza- wskiej.

176. PamiIci Aleksandra M. Rymkiewicza. Wieczór poetycki. Wykonawcy: Hanna Skarżanka, Igor Êmia²owski oraz Janusz Olejniczak (fortepian). S²owo wi5ż5ce: Jerzy Za- górski. Warszawa, Muzem Archidiecezji Warszawskiej.

177. Koncert. Poezje Zbigniewa Herberta, Cypriana Norwida i Juliusza S²owackiego. Wykonawcy: Zbigniew Zapasie- wicz, Janusz Olejniczak (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

178. Godziny modlitw i refleksji. W oparciu o twórczoË7 Cypria- na Norwida w stulecie Ëmierci. Opracowanie zbiorowe. Wykonawcy: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Elżbieta Karkoszka, Maria KoËcia²kowska, Agnieszka Mandat, Danuta Micha²owska, Izabela Olszewska, Anna Polony, Maria Przybylska, Monika Rasiewicz, Elżbieta Wojciecho- wska, Halina ëaczek. Kraków. Grano w bazylice Mariac- kiej, koËciele Êw. Krzyża, Katedrze Wawelskiej. (KB)

179. Hej kolIda, kolIda. Program dla dzieci. Wykonawcy: Anna Lenartowicz, Anna Nehrebecka, Danuta Rinn, Hanna Skarżanka, Jan Kobuszewski, Jan Kociniak, Karol StIp- kowski oraz Tadeusz Suchocki (fortepian). Warszawa, Muzem Archidiecezji Warszawskiej.

180. Mojej ojczyênie. Teksty: Adama Mickiewicza, Czes²awa Mi²osza, Tadeusza Konwickiego oraz Rapsodia litewska Mieczys²awa Kar²owicza. Scenariusz i wykonanie: Hanna Skarżanka. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warsza- wskiej.

181. Powstaje Êl5ska Scena S²owa Polskiego z inicjatywy Jerzego Wuttkego. Przygotowuje różne spektakle, pocz5tkowo z miejscowymi aktorami, póêniej z amatorami - m²odzie- ż5 i robotnikami. Zrealizowano m.in. program poËwiIcony 72 1983

kultowi Ëw. Barbary i górnikom z kopalni Wujek pt. Boże Nienarodzenie, B5dêcie moimi pomocnikami - misterium o Ëw. Miko²aju dla dzieci (obejrza²o je ok. 50 tys. dzieci w różnych parafiach). Pomys²odawc5 i reżyserem wszystkich programów by² Jerzy Wuttke. (JW) CENZURA

182. 20 I W «Dialogu» (1983, nr 1) z opracowanego przez EwI Wójciak i Lecha Raczaka zapisu spektaklu Teatru Ósmego Dnia pt. WiI- cej niż jedno życie (prem. 3 IV 1981) cenzura usuwa m.in. fragment tekstu zbiorowego Ëpiewu: „Ja drugoj takoj strany nie znaju, gdzie tak wolno dyszyt cze²owiek”. (AAN — GUKPPiW, t. 1721)

183. 311 W « Tygodniku Powszechnym» (1983, nr 5) z informacji o wystI- pach w Krakowie Teatru Ósmego Dnia cenzura eliminuje wzmianki o przygotowywanym przez ten zespó² spektaklu pt. Wzlot (prem. 3 XII 1982). „OUKPPiW w Krakowie nie wyrazi² zgody na wystawienie tego spektaklu, bowiem zezwolenie pozna´skiego OUKPPiW umożliwia²o jedynie jego prezentacjI dla w5skiego krIgu widzów w konkretnej sali w Poznaniu.” (AAN - GUKPPiW, t. 1721)

184. stycze´ Z «Tygodnika Powszechnego» cenzura zdejmuje wywiad Ewy Berberyusz z Andrzejem Szczepkowskim na temat bojkotu radia i telewizji. Fragmenty opublikowa² niezależny Przegl5d. Aktorzy, War- szawa 1983.

185. 23 II Cenzura nie zezwala na zaprezentowanie na scenie „Format” M²odzieżowego Centrum Kultury w Krakowie programu poetyckiego pt. Nie, żebym wiary nie mia² w wykonaniu Krzysztofa Kolbergera. Na program sk²ada²y siI g²ównie utwory Czes²awa Mi²osza, Adama Mickiewicza, Stefana Gar- czy´skiego, Krzysztofa Kamila Baczy´skiego. „Tendencyjny dobór tekstów uczyni² myËl5 przewodni5 programu tezI o ci5g²ej martyrologii narodu polskiego - od czasów rozbio- rów po wspó²czesnoË7 i swoist5 kwintesencjI ca²oËci stanowi² wiersz Czes²awa Mi²osza W praojcach swoich pogrzebani.” (AAN - GUKPPiW, t. 1722)

OCENZUROWANO 74 1983

186. 25 III W « Dialogu » (1983, nr 3) sztuka Feliksa Falka pt. Tam i z powrotem. Cenzura ingeruje w dwóch scenach: w rozmowie Krau- za i Michalaka wykreËlono m.in. zdanie: „Bez porozumienia z SolidarnoËci5 i KoËcio²em genera²owie nic nie zrobi5. Jak d²ugo mog5 wytrzyma7 bez poparcia narodu?” A w kwestii: „Najwyżej znowu poleje siI krew” wykreËlono s²owo: „znowu”. W scenie rozmowy Michalaka z żon5 i z Kazikiem wykreËlono zdanie: „Ważne, że jest opór”; we fragmencie na temat żony internowanego, która „raz w miesi5cu wsiada²a do poci5gu, jecha²a osiemnaËcie godzin, a potem jeszcze dwie godziny sz²a”, wykreËlono „osiemnaËcie godzin” i „dwie godziny”; skreËlono kwestiI o ch²opach, którzy organizowali dyżury, by podwozi7 rodziny internowanych, a także kilka kwestii na temat zmuszania internowanych do emigracji. WykreËlono też ca²5 wypowiedê Michalaka: „Odpuszcz5. W ko´cu musz5 coË zrozu- mie7. Zawsze tak by²o. Na pocz5tku terror, represje, a potem tryby zacieraj5 siI [...], maszyna stawa²a. W²aËciwi ludzie wracali na swoje miejsce. Przepraszano ich i b²agano, żeby wrócili.” (AAN - GUKPPiW, t. 1723) Zob. 196.

18 7. 6 V Dżuma Kazimierza Brauna wg Alberta Camusa. Insc.: Kazi- mierz Braun, muz.: Zbigniew Karnecki. Wroc²aw, Teatr Wspó²- czesny. Zdaniem cenzury jest to adaptacja „niezwykle sugestywnie brzmi5ca ze stanem wojennym”. W tej sytuacji, „przy wspó²- udziale KW PZPR, w wyniku d²ugotrwa²ych dyskusji wprowadzono zmiany inscenizacyjne, zmierzaj5ce do usuniIcia realiów polskich”, m.in.: „usuniIto nadawanie z telewizora i przez g²oËniki komunikatów o stanie zarazy i wezwa´ do podporz5dkowania siI zarz5dzeniom w²adz; usuniIto z epilogu sztuki anonimowy song powsta²y w 1980 na Wybrzeżu Boże jak d²ugo jeszcze, wyeliminowano sceny rewidowania ksiIdza, zako´czonej wyjIciem grypsu z brewiarza oraz ta´ca-walki szczurów-kelnerów ze szczurami-strażnikami symbolizuj5cymi w²adzI.” Poza tym „w²adze wojewódzkie postanowi²y ograni- czy7 iloËci spektakli (tylko dla krIgów profesjonalnych) oraz 1983 75

zrezygnowa7 ze zwyczajowej oprawy propagandowej wokó² tej inscenizacji.” (AAN - GUKPPiW, t. 1726 oraz t. 3609)

188. czerwiec Cenzura usuwa z «Tygodnika Powszechnego» (1983, nr 25) nastIpuj5c5 informacjI na temat treËci recenzji Michela Cournota z «Le Monde», opublikowanej w zwi5zku z wystI- pami (23-25 V 1983) Starego Teatru z Krakowa na festiwalu teatralnym w Nancy (Francja) z przedstawieniem Mord w katedrze T. S. Eliota (prem. 1 IV 1982): „W recenzji pt. La benediction du papI Cournot obszernie omawia tekst sztuki Eliota w jej zwi5zkach z dzisiejsz5 sytuacj5 polityczn5 i re- akcjami polskiej publicznoËci. PodkreËla jednak, że zarówno aktorzy, jak i reżyser ustrzegli siI powierzchownych aluzji, zachowuj5c eliotowski uniwersalizm.” (AAN - GUKPPiW, t. 1726)

189. 14 VI Mefisto Klausa Manna. Przek².: Jadwiga Dmochowska, adapt.: Micha² Komar. Reż.: Micha² Raty´ski, scen.: Pawe² Dobrzycki, kostiumy: Evelyn Fischer i Ewa Krauze. Warszawa, Teatr Powszechny. Cenzura nakazuje dokonanie w spektaklu nastIpuj5cych zmian „maj5cych na celu wyraêne okreËlenie czasu i miejsca akcji: - wprowadzenie rekwizytów, które wyznacza²y wyraên5 granicI miIdzy niemieckim faszyzmem a wspó²czesnoËci5; - wyeliminowanie ze sceny teatru rewolucyjnego elementów karykaturalnych, oËmieszaj5cych symbole rewolucji proletariackiej; - usuniIcie m. in. kwestii dotycz5cej kraju «w którym nawet powietrze jest zarażone», «solidarnoËci z tymi, którzy staj5 do walki ze splamionym krwi5 reżimem [...]. Robotnicy wci5ż stawiaj5 opór!**; - uzupe²nienie tekstu og²aszanego «ko- munikatu» o ograniczeniu wolnoËci jednostki o informacje, iż «pos²owie komunistyczni i socjaldemokratyczni osadzeni s5 w obozach koncentracyjnych, SA szaleje na ulicach, krew, wszI- dzie krew»; - sprowadzenie kwestii uogólniaj5cych po²ożenie w jakim znaleêli siI bohaterowie sztuki do realnych sytuacji stworzonych przez hitleryzm: troska o «kulturI narodow5** (zamieniono na «niemieck5>*), «rewolucja** w szerokim pojIciu jako żywio² niszcz5cy (zamieniono na ^rewolucja faszystowska**),

OCENZUROWANO { 76 1983

«dobry obywatel» na «dobry Niemiec»; - uzasadnienie sensu demokracji w zdolnoËci przeciwstawiania siI wrogom «swobód obywatelskich» na «wrogom wolnoËci». (AAN GUKPPiW, t. 1726)

190. 1 VII W krakowskim kwartalniku «Magazyn Kulturalny» (1983, nr 4), w artykule Diany Poskuty-W²odek pt. Ku teatrowi nasze- mu. 40 lat Teatru Rapsodycznego, cenzura wykreËla m.in. zdanie 0 tym, że w latach piI7dziesi5tych. Teatr Rapsodyczny sta² siI „rodzajem azylu w stosunku do otaczaj5cej rzeczywistoËci” oraz fragment dotycz5cy ataków na Kotlarczyka i niechIci do niego ze strony w²adz. Z towarzysz5cego artyku²owi Kalendarium teatru usuniIto informacje dotycz5ce szykan ze strony w²adz 1 walki o utrzymanie teatru po jego rozwi5zaniu w 1967 roku. (AAN - GUKPPiW, t. 1727)

191. 1 VIII W Lublinie cenzura nie zezwala na realizacjI przez Teatr Provisorium spektaklu pt. Wspomnienia z domu umar²ych, który powsta² z inspiracji powieËci5 Dostojewskiego, literatur5 obozow5 Tadeusza Borowskiego, proz5 Gustawa Herlinga- -Grudzi´skiego i innymi przekazami historyczno-literackimi. Informacja cenzorska zawiera szczegó²owy opis kilku scen zakazanego spektaklu wskazuj5cych, że mimo pozornie okreËlo- nego miejsca akcji (wiIzienie hitlerowskie lub obozy koncentra- cyjne), akcja przedstawienia przesuwa siI w czasie i przestrzeni geograficznej, tam gdzie „lato pó²nocne jest takie krótkie”. (AAN - GUKPPiW, t. 1728) WczeËniej: 5 I cenzura zdjI²a ten spektakl, który mia² by7 prezentowany w Akademickim Centrum Kultury UMCS w Lublinie. (AAN - GUKPPiW, t. 1720)

192. 2 VIII W miesiIczniku «Odra» (1983, nr 7-8) cenzura wykreËla w recenzji Juliusza Tyszki ze spektaklu Teatru Ósmego Dnia pt. Wzlot (prem. 3 XII 1982) m.in. wzmianki o poecie z „pó²noc- nego kraju”, nazwisko „Osip Mandelsztam”, sformu²owanie dotycz5ce tych, którzy odmówili mu pomocy „ze strachu o siebie, 1983 77

swe żony, dzieci, wczasy i mieszkanie w stolicy”. (AAN GUKPPiW, t. 1728)

193. 10 VIII Masz ochot5 na mi²oË7 Jerzego Przeêdzieckiego. Reż. i scen.: Andrzej Maria Marczewski, muz.: Tadeusz Woêniak. Warsza- wa, Teatr RozmaitoËci. Akcja sztuki toczy siI po sierpniu 1980. Cenzura ingeruje we fragmenty rozmowy g²ównych bohaterów, wykreËlaj5c m. in. zdania: „Oduczyli nawet samodzielnego myËlenia”, i „Mówili, że nigdzie siI ten system nie sprawdzi²”, a także d²uższy fragment odnosz5cy siI do wspó²czesnej historii Polski: „Pozna´ pamiI- tam, bo b3dem wtedy u ciotki. PamiItam jezdnie czerwone od krwi. PamiItam co powiedzia² Cyrankiewicz o odciIciu rIki. PamiItam szeË7dziesi5ty ósmy rok - manifestacje studentów i aresztowania, mordy w Gda´sku w siedemdziesi5tym! Ma²o? [...] Wst5pi²em do partii, bo chcia²em to wszystko zmieni7. [...] Bzdura! Wszystko bzdura!” (AAN - GUKPPiW, t. 1728)

194. 20 X Maestro Jaros²awa Abramowa-Newerlego. Reż.: Kazimierz Dej- mek, scen.: ±ucja Kossakowska. Warszawa, Teatr Polski. Cenzura dokonuje w tekËcie sztuki kilku skreËle´, m.in.: „Belweder można sobie darowa7. I tak marsza²ka w nim nie ma.” WczeËniej, kiedy sztukI tI drukowano w «Dialogu» (1983, nr 1) cenzura wyeliminowa z niej m.in.: stwierdzenia, że szczególnie uroczysty charakter wizycie mistrza nadaje „rz5d”, aby zrehabilitowa7 siI w oczach goËcia za ch²odne przyjIcie zgotowane mu czternaËcie lat wczeËniej; informacjI, że za- angażowany na czas wizyty, dyrektor Muzeum w Wilanowie jest w rzeczywostoËci „majorem” s²użby bezpiecze´stwa; okre- Ëlenia: „bibu²a”, „protest”, „apel” odnosz5ce siI do papieru dyskretnie wsuniItego mistrzowi przez m²odego opozycjonistI. (AAN - GUKPPiW, t. 1730, t. 1721) Zob. 299, 302, 320.

195. 24 X W «Tygodniku Powszechnym» (1983, nr 43) cenzura ingeruje w tekst pt. Kronika oblIżonego miasta Elżbiety Morawiec, wy- kreËlaj5c z opisu spektaklu Teatru Ósmego Dnia pt. Raport z oblIżonego miasta m.in. fragment: „Przed każdym podróżnym

OCENZUROWANO 78 1983

asystentka k²adzie wielki worek plastykowy. Skojarzenie jest jedyne i natychmiastowe: nocne pogrzeby, znak Ëmierci upodlo- nej”, a także obszerny opis kolejnych scen spektaklu, którym nadano tytu²y: „Ostatnie czepianie siI nadziei”, „Poszukiwanie zaginionych bez wieËci”, „Modlitwa”, „Desperacja i pokuta”. (AAN - GUKPPiW, t. 1730) Zob. 225.

196. 19 XI Tam i z powrotem Feliksa Falka. Reż.: Janusz Koz²owski, scen.: Krzysztof Motyka. Rzeszów, Teatr im. Siemaszkowej. Zob. 186. W kilka dni po premierze, 25 XI cenzura przekazuje ostate- czn5 decyzjI o ingerencjach w tekËcie sztuki: „UsuniIto z niej porównanie naszej sytuacji wewnItrznej do znanych wydarze´ wIgierskich i czechos²owackich, tezI o niemożnoËci rozwi5zania problemów wewnItrznych bez KoËcio²a i SolidarnoËci, i suge- stiI, że stan wojenny uniemożliwi wszelk5 normaln5 egzysten- cjI ludzk5, i że kryzys jest korzystny dla w²adzy, bo bieda u²atwia manipulacjI spo²ecze´stwem.” (AAN - GUKPPiW, t. 3712 oraz t. 3580)

197. 15 XII Cenzura: „W zakresie kontroli widowisk najbardziej kontrower- syjne zg²osi² Teatr Dramatyczny w P²ocku. Ingerencji dokonano w sztuce M. Bu²hakowa Psie serce [prem. 14 I 1983] oraz w inscenizacji pt. Spowiedê [prem. 10 II 1983] wg wierszy i listów W². Broniewskiego. (Próba manipulacji tekstem, zmierzaj5ca do niew²aËciwej wymowy politycznej.) W paêdzierniku teatr zg²osi² scenariusz sztuki Jerzego Bara´skiego pt. Dobry punkt. Ze wzglIdu na raż5co niski poziom, tekst nie kwalifikowa² siI do wystawienia na scenie.” Cenzura oceni²a jako b²Idn5 tI decyzjI repertuarow5 UrzIdu Miasta. W ci5gu 1983 r. „w jednym przypadku po spektaklu przeprowadzono z dyrekcj5 rozmowI ostrzegawcz5, ponieważ aktorzy zmienili w paru miejscach interpretacjI tekstu w stosunku do tej, jak5 zatwierdzono na próbie”. (AAN - GUKPPiW, t. 1711)

198. 23 XII OkrIgowy Urz5d Kontroli Publikacji, Prasy i Widowisk w Byd- goszczy zwraca uwagI na niedomagania w pracy Wydzia²u 1983 79

Kultury UrzIdu Wojewódzkiego, w zwi5zku z trybem zatwier- dzania repertuaru teatralnego. Zdaniem cenzury „Wydzia² Kultury dokonuje tych czynnoËci niezbyt wnikliwie i tylko powierzchownie orientuje siI w tematyce proponowanych pozycji repertuarowych, na co zwrócono uwagI na marginesie ingerencji poczynionych w sztuce M. Bu²hakowa Szkar²atna wyspa”. (AAN - GUKPPiW, t. 3587)

OCENZUROWANÓ FAKTY I G±OSY

199. 1 I „Z dniem 1 stycznia 1983 «by²e w²adze by²ego ZASPu» postanowi²y zawiesi7 aktorski bojkot Ërodków masowego przekazu. Bojkot może by7 wznowiony w razie niezaprzestania represjo- nowania aktorów. Twórcy teatralni powinni nadal odmawia7 udzia²u w programach i widowiskach, które w sposób jawny godzi7 bId5 w dobre imiI instytucji i wartoËci utożsamianych z Sierpniem, odmawia7 wspó²pracy z ludêmi skompromitowa- nymi politycznie.” («Nowy Zapis» 1983, nr 2-3)

200. 1 I Jerzy Koenig obejmuje kierownictwo Naczelnej Redakcji Teatru i Programów Literackich w telewizji po Janie Pawle Gawliku, który odszed² 15 XI 1982. Zob. 114.

201. 1-8 I PublicznoË7 teatralna Warszawy owacjami i kwiatami dziIkuje aktorom za bojkot, w odpowiedzi na apel redakcji «Tygodnika Mazowsze» (1982, nr 37): „Og²aszamy 1-8 I 1983 r. Tygodniem Sceny Polskiej. W tych dniach wyrazimy nasz szacunek i wdziI- cznoË7 ludziom teatru - uczestnikom wielomiesiIcznego bojkotu RTV. Wiemy, jak trudny by² dla nich ten sprzeciw, najd²uższy strajk po og²oszeniu stanu wojennego. W Tygodniu Sceny Pol- skiej: 1. sale teatralne w ca²ej Polsce s5 pe²ne; 2. przychodzimy wszyscy z kwiatami dla aktorów, reżyserów, scenografów; 3. przyjËcie do teatru jest manifestacj5 solidarnoËci z artystami, którzy tak d²ugo i zdecydowanie wyrażali protest bId5cy prote- stem milionów. Zwracamy siI do Komisji Zak²adowych o pomoc w realizacji naszego apelu.” Tydzie´ Sceny Polskiej obchodzono również w Krakowie. W zwi5zku z olbrzymim powodzeniem akcji prasa podziemna zaproponowa²a przed²użenie jej na ca²y miesi5c. («Tygodnik Mazowsze* 1983, nr 40)

202. 5 I Gustaw Holoubek zostaje odwo²any ze stanowiska dyrektora i kierownika artystycznego Teatru Dramatycznego m.st. 1983 81

Warszawy. Od 15 IV nowym dyrektorem mianowany zostaje Jan Pawe² Gawlik. Zob. 217.

203. 12 I Minister Spraw WewnItrznych gen. Czes²aw Kiszczak utrzymuje w mocy zaskarżon5 przez ZASP decyzjI Prezydenta m.st. Warszawy o rozwi5zaniu Zwi5zku. W uzasadnieniu powtórzono wiIkszoË7 argumentów prezydenta DIbickiego, dodaj5c: „nie- trafny jest podniesiony w odwo²aniu argument, jakoby Zwi5zek zajmowa²

204. 12 I „SolidarnoË7” Artystów Sceny i Filmu kieruje do koleżanek i kolegów list w sprawie bojkotu: „Wydaje nam siI, że nasza demonstracja spe²ni²a już swoj5 rolI. NastIpny rok naszej nieobecnoËci nie bIdzie mia² już tej si²y i znaczenia. [...] Wkrótce przedstawimy Wam, Koledzy, próbI skodyfikowania zasad naszej etyki obywatelskiej i zawodowej. [...] Kilka rad na dzisiaj: 1. Nie przyjmuj roli bez przeczytania scenariusza, zwracaj szczególn5 uwagI na interpretacjI faktów historycznych. 2. Przed podpisaniem umowy zapoznaj siI z obsad5, nie pracuj z kolaborantami. 3. „Profil” i „Iluzjon” - NIE! 4. Nie bierz udzia²u w imprezach propagandowych s²uż5cych gloryfikacji reżimu. 5. Nie bierz udzia²u w imprezach dla MO, ZOMO i ORMO. 6. Nie bierz udzia²u w imprezach propagandowo-politycznych dla wojska np. Ko²obrzeg, imprezy rocznicowe itd. W razie w5tpliwoËci pytaj kolegów.” (-Tygodnik Mazowsze- 1983, nr 40)

203. 18 I Êrodowisko teatralne Dolnego Êl5ska odpowiada na decyzjI „SolidarnoËci” Artystów Teatru i Filmu o wy²5czeniu z bojkotu Teatru TV i Teatru PR (zob. 204): „Po latach wycierania talentów po scenach Estrady, TV i Radia nadszed² dla nas wszystkich czas Ëwiadomej odpowiedzialnoËci twórczej. Stajemy przed wiel- k5 prób5. WiIkszoË7 kolegów, w tym wielu wybitnych twórców z ca²ego kraju, zdecydowa²a siI powstrzyma7 od wszelkich 82 1983

wystIpów w Ërodkach masowego przekazu.” («Wezwanie» grudzie´ 1982-kwiecie´ 1983, nr 5)

206. 31 I Ukonstytuowa² siI Ogólnopolski Partyjny Zespó² Teatralny pod przewodnictwem Jerzego Adamskiego.

207. stycze´ Ukonstytuowa²a siI Narodowa Rada Kultury. Przewodnicz5cy Bogdan Suchodolski, wiceprzewodnicz5ca Emilia Krakowska, w sk²ad prezydium weszli m.in.: Jerzy Krasowski i Kazimierz Dejmek, wËród cz²onków Ërodowisko teatralne reprezentuj5: Jerzy Adamski, Zbigniew Bednarowicz, Henryk Bista, Conrad Drzewiecki, Ignacy Gogolewski, Bogdan Albert Janiszewski, Henryk Kluba, Teresa May-Czyżowska, Jerzy Trela, Robert Satanowski, Krzysztof Rau.

208. 10 II «Tygodnik Mazowsze» (1983, nr 42) informuje: „Aktorzy teatru w Grudzi5dzu odmówili zgody na sfilmowanie przez TV przedstawienia jubileuszowego. Pomimo tego czIË7 spektaklu reje- strowano z ukrytej kamery z balkonu.”

209. luty-kwiecie´ W «Nowym Zapisie» (1983, nr 2-3) artyku² [Marty Fik] pt. W obronie s²owa „nie”. Jest to polemika z oficjalnymi wypowie- dziami na temat bojkotu, np. z wyst5pieniem Mieczys²awa F. Rakowskiego W obronie s²owa „tak” (zob. 110, 113) i odnosi siI m.in. do mistyfikacji zwi5zanej z ratowaniem polskiej kultury: „Cóż bowiem może znaczy7 dla normalnie funkcjonuj5cej kultury kilku czy nawet kilkunastomiesiIczna odmowa Ërodo- wiska teatralnego w przygotowywaniu s²uchowisk, przedstawie´, estrad i programów rozrywkowych w TV [...], nawet gdyby przez okr5g²y rok nie uda²o siI zaprezentowa7 [w TV] niczego godnego uwagi, to by7 może spowodowa²oby to wËciek²oË7 nie- których odbiorców, ale z pewnoËci5 nie mog²oby z nich uczyni7 z dnia na dzie´ ludzi niekulturalnych, skoro kultury uczono ich w PRLu przez wczeËniejszych lat trzydzieËci osiem [...]. Gdyby kultury (niezależnie od wielu stale przywo²ywanych osi5gniI7), humanistyki i nauki nie niszczono tak zaciekle wczeËniej - a jak wiadomo nie robili tego nawet najbardziej 1983 83

sprzedajni aktorzy - nie mog²aby ona z pewnoËci5 ucierpie7 od bojkotu. Bojkotu, którego w ogóle by nie by²o, gdyby nie dzie´ 13 grudnia, przerywaj5cy m.in. [...] pierwszy niezależny Kon- gres Kultury.”

210. luty-kwiecie´ W «Nowym Zapisie» (1983, nr 2-3) recenzja [Jacka Sieradzkie- go] pt. Wróg ludu: granice teatru politycznego na dziË z Wroga ludu Henrika Ibsena w reż. Izabelli Cywi´skiej (prem. 8 X 1982 w Teatrze Nowym w Poznaniu). „Teatr serio polityczny to nie jest żonglowanie atrybutami polityki i aluzyjnymi żarcikami. To Ëwiadome skupianie siI nad mechanizmami rz5dzenia spo²e- cze´stwami, czy szerzej - mechanizmami funkcjonuj5cymi w spo²ecze´stwie; to podporz5dkowanie tej refleksji ca²ej inscenizacji. Wróg ludu w Teatrze Nowym w Poznaniu może tu by7 niemal instruktażowym pokazem takiego podporz5dkowania.”

211. 14 III «KOS» (1983, nr 27) publikuje oËwiadczenie Zespo²u do Spraw Kultury NSZZ SolidarnoË7 pt. Zagrożenie: „gdyby bojkot i protest zako´czy²y siI cich5 kapitulacj5, nawet na warunkach, które w tej chwili wydawa²yby siI korzystne, oznacza²oby to, że polscy twórcy kultury raz jeszcze przystIpuj5 do spó²ki z w²a- dz5, że w spo²ecze´stwie podzielonym na wyzyskiwanych i wy- zyskuj5cych wybrali miejsce uprzywilejowane. By²by to strasz- ny przyk²ad dla innych: że opór jest daremny, że trzeba siI podda7, inaczej nie warto.”

212. 19 III Na przedstawieniu Pieszo Mrożka w Teatrze Dramatycznym w Warszawie obecny by² Lech Wa²Isa: „przez ca²5 przerwI rozdaje autografy. T²umy nie dopuszczaj5 do jego miejsca. Na zako´czenie przedstawienia aktorzy pod wp²ywem nie ko´cz5- cych siI braw po raz któryË z kolei wychodz5 na scenI, wtedy Lech wskakuje na scenI i po kolei Ëciska rIce aktorom (grzmot oklasków). Lech staje razem z nimi w jednym szeregu, ma podniesione rIce do góry (znak V). Ludzie wstaj5 z miejsc przy ci5g²ym huku oklasków.” (L. Wa²Isa, Droga nadziei, Kraków 1990) 84 1983

213. 27 III W «KOSie» (1983, nr 28) ukazuje siI felieton [Andrzeja OsIki] pt. Kontrrewolucja kulturalna: „W czasie pewnej narady w Ministerstwie Kultury i Sztuki, poËwiIconej pacyfikacji Ërodowisk twórczych, ministrowi ëygulskiemu uda²o siI stworzy7 termin, podchwycony natychmiast przez innych dzia²aczy: «kontrrewolucja kulturalna». Chodzi²o o tych, co bojkotuj5 telewizjI, recytuj5 wiersze w koËcio²ach, wykla- skuj5 aktorów-ko²aborantów, uk²adaj5 kodeksy Ërodowiskowe [...]. W tej chwili w naszym kraju w²adze przeprowadzaj5 pracowicie rewolucjI kulturaln5 [...], aby nie by²o alternatywy dla tego, co fa²szywe i s²użalcze. Osi5gniIcia już wida7. Zamiast SDP mamy SD PRL, zamiast ZASP nie ma na razie niczego [...]. Aktorom grozi siI, że ich powyrzucaj5 z teatrów, jak nie pójd5 do telewizji. Paru dyrektorów już wyrzucono.”

214. 27 III Na rIce aktorów Teatru Ludowego w Nowej Hucie podczas spektaklu wykupionego w ca²oËci przez nowohuck5 „Solidar- noË7” przekazano nastIpuj5cy list:

S²owo jest ogie´ - milczenie jest lawa C.K.Norwid

Sk²adamy dzisiaj na Wasze rIce gor5ce pozdrowienia i podziIkowania dla wszystkich ludzi teatru, którzy wy- trwale i nieugiIcie broni5 godnoËci i dobrego imienia polskich aktorów. Wasza determinacja, odwaga i ofiarnoË7 s5 dla ca²ego Narodu wzorem i przyk²adem solidarnoËci. OrIż, którym dla każdego aktora jest ogie´ s²owa, zast5piliËcie, jakże skutecznie, law5 milczenia, które jest Wasz5 odpo- wiedzi5 na podeptanie ludzkiej godnoËci i ludzkich praw. Zdajemy sobie sprawI z trudów Waszej walki i popieramy j5 z ca²ego serca. BIdziemy pomaga7 Wam w tym, aby Wasz talent i sztuka nie by² wykorzystywane do niegod- nych celów. DziIkujemy Wam z ca²ego serca. «SolidarnoË7» Nowej Huty. (Wies²aw Zab²ocki, Stan wojenny w Ma²opol- sce, Kraków 1994.) 1983 85

215. 29 III Henryk Szlety´ski rozsy²a do aktorów list z propozycj5 wspó²- pracy przy tworzeniu nowego stowarzyszenia, wed²ug zamys²u ministra kultury i sztuki. „Powo²ujI Komitet Organizacyjny i naj- serdeczniej zapraszam do udzia²u w tej wysoce odpowiedzialnej sprawie Szanownego KolegI, ufaj5c, iż również leży mu na sercu i ż²obi jego myËl.” Do zakresu dzia²alnoËci nowego stowarzyszenia ma należe7 „uważne wspó²dzia²anie z w²adzami centralnymi i terytorialnymi, zaznaczy7 mi trzeba, że minister ëygulski mocno podkreËla ten obowi5zek jako nieuchronnie wynikaj5cy z obecnego systemu pa´stwowego. Zasad5 tej akcji musi by7 pozostawienie historii tych wydarze´ i zakrItów, które przeto- czy²y siI przez nasz5 gromadI zawodow5 i jej Stowarzyszenie na przestrzeni ostatnich 2,5 lat.” W odpowiedzi Ërodowisko wroc²awskie stwierdza: „Inicjatywa Henryka Szlety´skiego jest kolejn5 prób5 rozbicia i sk²ócenia naszego Ërodowiska oraz poddania go kontroli w²adz. [...] Nie może by7 nowej autentycznej, wiarygodnej, samorz5dnej, nie- zależnej organizacji ludzi teatru bez stworzenia warunków i możliwoËci autentycznego i samodzielnego organizowania siI spo²ecze´stwa.” Podobnie wypowiedzia²o siI Ërodowisko pozna´skie. («Vacat» 1983, nr 5; «ObecnoË7» 1983, nr 2)

216. 11 IV W «KOSie» (1983, nr 29) prezentacja sylwetki Jerzego Jarockie- go jako laureata nagrody Zespo²u do Spraw Kultury „Solidarno- Ëci”. ,Jklord w katedrze zagrano zaledwie kilkanaËcie razy, mimo nies²abn5cego - a nawet rosn5cego zainteresowania publiczo- Ëci. Êwiadczy²o to o skutecznoËci przedstawienia wiele wiIkszej niż przewidywali i zapewne pragnIli realizatorzy. [...] W okresie, gdy rzeczywistoË7 zdawa²a siI sprawy teatru spycha7 na zupe²ny margines - teatr stawa² siI znów jej niebagateln5 czIËci5.” Zob. 78, 137.

217. 14 IV W «Biuletvnie Teatralnym» (1983, nr 4) relacja ze spotkania zespo²u Teatru Dramatycznego z nowym dyrektorem Janem Pawiem Gawlikiem (zob. 202): „By²o to również zebranie pożeg- nalne z G. Holoubkiem. [...] Kiedy G. Holoubek zwróci² siI w pożegnalnych s²owach do kolegów, zespó² zgotowa² mu owacjI 86 1983

na opisanie której w tej suchej relacji brakuje s²ów. Marek Kondrat wyg²osi² w imieniu zespo²u przemówienie pe²ne mi- ²oËci, wdziIcznoËci i przywi5zania do by²ego dyrektora. Gdy J. P. Gawlik poprosi² o ewentualne pytania, g²uch5 ciszI przerwa²a Pani, która jest w teatrze tzw. fizyczn5. «Przepra- szam - zapyta²a - może artyËci to rozumiej5, wiIc proszI mi powiedzie7, dlaczego usuniIto wspania²ego cz²owieka a na jego miejsce dano gorszego?» Nie, droga, kochana Pani - artyËci też nie rozumiej5.”

218. 16 V W sali Teatru Dramatycznego w Warszawie odby²o siI zebranie Komitetu Organizacyjnego nowego ZASP. Na oko²o 300 wys²a- nych zaprosze´ przyby²y 64 osoby oraz oko²o trzydziestoosobowa grupa obserwatorów.

219. 29 V Ostatnie przedstawienie Êpiewnika domowego w Teatrze Naro- dowym w Warszawie. „Êpiewnik domowy zszed² z afisza [...] i by²o to zejËcie w pe²- nej glorii - zgon bohaterski na barykadach stanu wojennego - spektaklu oraz jego autora. Wprawdzie ten drugi fizycznie odszed² dużo wczeËniej, ale w przedstawieniu by² do ko´ca obecny duchem, odbieraj5c zaocznie salwy oklasków od pe²nej widowni g²ównie dla niego przeznaczone.” (Triumfalny pogrzeb, «Nowy Zapis» 1983, nr 4-5) Zob. 127.

220. maj W oËwiadczeniu Ërodowiska teatralnego Gda´ska («Biuletyn Teatralny» 1983, nr 5) czytamy: „W ci5gu ostatnich dwóch miesiIcy obserwowaliËmy gor5czkow5 dzia²alnoË7 prof. Henry- ka Szlety´skiego maj5c5 na celu agitacjI wËród kolegów na rzecz organizacji nowego Stowarzyszenia. [...] Przeważaj5ca wiIkszoË7 naszego gda´skiego Ërodowiska odrzuci²a zdecydowanie propozycje Profesora, nikt spoËród zaproszonych nie popar² tej inicjatywy.” Zob. 215.

221. 20 VI Odby²o siI posiedzenie prezydium Ogólnopolskiego Partyjnego Zespo²u Teatralnego pod przewodnictwem Jerzego Adamskiego, na którym omówiono aktualn5 sytuacjI w Ërodowisku tearalnym. 1983 87

W komunikacie PAP na ten temat czytamy: „Prezydium wyrazi²o solidarnoË7 z opublikowanym w radzieckim miesiIczniku «Tieatr» listem otwartym wybitnej Ëpiewaczki Eleny Obrazco- wej. List ten apeluje do ludzi sztuki na ca²ym Ëwiecie o wzmo- żenie wysi²ków na rzecz utrzymania pokoju, rozbrojenia i miI- dzynarodowego odprIżenia.” («Teatr» 1983, nr 8)

222. czerwiec-lipiec W «Nowym Zapisie» (1983, nr 4-5) recenzja [Elżbiety Morawiec] ze Wzlotu wg Nadieżdy i Osipa Mandelsztamów w reż. Lecha Raczaka z Teatru Ósmego Dnia w Poznaniu (prem. 3 XII 1982): „Spektakl mógby siI nazywa7 - «Historia życia, Ëmierci i zwyciI- stwa Osipa Mandelsztama». Tworzywem narracji, obok wierszy, s5 wspomnienia Nadieżdy Mandelsztam Waa?zi’e/a w beznadziej- noËci. Czas akcji obejmuje okres od pierwszego aresztowania poety w 1934, aż po Ëmier7 w nieznanym dalekowschodnim ²agrze. [...] S²owo Mandelsztama, szepcz5ce ze ËciËniItej przeczu- ciem krtani - prawdI, zachwyt i olËnienie Ëwiatem, Ëpiewaj5ce EuropI rzymskiej ²agodnoËci i harmonii prawa, pochwa²I nieba wspartego na murach Ëw. Piotra - przeciwstawia siI tej swojej pokracznej karykaturze - samo przecież nieproste, zawsze w sobie rozdarte, zawieszone miIdzy życiem a Ëmierci5. I w tym jest chyba najwiIksza si²a, najwiIksza m5droË7 spektaklu Raczaka i Teatru Ósmego Dnia.”

223. 28 VII W Piwnicy pod Baranami w Krakowie Ëpiewano pieË´ pt. Abolicja z muzyk5 Zbigniewa Raja. By² to tekst postanowienia w sprawie Piotra Skrzyneckiego:

Abolicja Kolegium Rejonowe do Spraw Wykrocze´ przy Naczelniku Dzielnicy Kraków-SródmieËcie. PieczI7 Kolegium, numer rejestru, numer 3692 przez 82. Dotyczy obywatela: Piotr Skrzynecki, syn Mariana. Postanowienie. Kolegium w sk²adzie: Magister Jan Kozio² przewodnicz5cy. Cz²onkowie: Zbigniew Puczek, Irena Michalska. Dzia²aj5c na podstawie artyku²u piI7dziesi5tego ustawy 88 1983

z dnia 21 lipca o amnestii, postanowi²o na posiedzeniu z dnia 28 lipca 1983 roku - przebaczy7 i puËci7 w nie- pamiI7 wykroczenie z artyku²u piI7dziesi5tego o to, że w Rynku G²ównym nie opuËci² zbiegowiska publicznego, pomimo wezwania uprawnionych organów MO. Pope²niono 31 sierpnia 82 roku. Na niniejsze postanowienie przys²ugu- je obwinionemu zażalenie do Kolegium, zażalenie wnosi siI w terminie siedmiu dni. (Joanna Olczak-Ronikier, Piwnica pod Baranami czyli koncert ambitnych samouków, Warszawa 1997) Zob. 498

224. sierpie´ Nak²adem wydawnictwa NOWa ukazuje siI «Przegl5d» (1983, nr 1) pt. Aktorzy. Od Wydawnictwa: „Niniejsze opracowanie rozpoczyna cykl publikacji, które dotyczy7 bId5 różnych istot- nych spraw i zagadnie´ nurtuj5cych lub absorbuj5cych polskie spo²ecze´stwo. [...] Za temat pierwszego obraliËmy sprawI polskich aktorów, to znaczy historiI ich postaw i dzia²a´ spo²ecznych, ze szczególnym uwzglIdnieniem ich zachowa´ i udzia²u w wydarzeniach ostatnich lat.” W numerze m.in.: o historii ZASPu od jego powstania do rozwi5zania; najważniejsze dokumenty z dzia²alnoËci w 1980 i 1981 roku, dokumenty, wypowiedzi, urzIdowe i solidarnoËcio- we listy dotycz5ce dzia²alnoËci ZASPu w stanie wojennym oraz bojkotu telewizji z lat 1981-1983.

225. 7 IX Raport z oblIżonego miasta. Kreacja zbiorowa inspirowana poematami Zbigniewa Herberta. Reż.: Lech Raczak, muz.: Katarzyna Klebba, Wolfgang Fernow, Lech „Kaczor” Janko- wski, wykorzystano również fragmenty Carmina Bu rema Carla Orffa. Wykonawcy: Adam Borowski, Maria Cebula, Danuta Forszpaniak, Mariola Grotkowska, Tadeusz Janisze- wski, Pawe² Kamza, Marcin KIszycki, Maciej Koz²owski, Marceli KwaËniewski, Pawe² Laskowski, Danuta Obniska, Juliusz Piosik, Roman Radomski, Leszek Sczaniecki, Elżbieta Soko²owska, Aleksandra Spyrka, Tomasz Stachowski, Ma- riusz Szuta, Ewa Wanat, Micha² Wasilewski, Ewa Wójciak, 1983 89

Robert Wyród i in. Jelenia Góra, póêniej Pozna´, Teatr Ós- mego Dnia. Pocz5tkowo przedstawienie uliczne, a w zwi5zku z zakazem wszelkiej aktywnoËci, od jesieni 1984 pokazywane na dziedzi´- cach koËcio²ów i klasztorów - 6 razy; od 1987 grane na Zacho- dzie, w 1989 także w Leningradzie i w Warszawie. (LR)

226. 26 IX W poniedzia²kowym Teatrze Telewizji emisja spektaklu niefor- malnie ko´cz5cego bojkot telewizji: Poż5danie w cieniu wi5zów Eugene 0’Neilla. Reż.: Grzegorz Skurski, scenografia: Iwo Do- biecki. Wykonawcy: Krystyna Janda, Jerzy Bi´czycki, Bogu- s²aw Linda, Krzysztof Majchrzak, Henryk Talar, Marcin Tro´- ski, Juliusz Lisowski.

221. 5 X W Warszawie ogólnopolska narada dyrektorów teatrów dramatycznych zorganizowana przez Ministerstwo Kultury i Sztuki. Referat wprowadzaj5cy wyg²osi² dyrektor Departamentu Teatru i Estrady MKiS Henryk Bieniewski: „W polityce wewnItrznej kraju jego kierownictwo na czo²o wysunI²o problem porozumienia narodowego, wspólnego, konstruktywnego wysi²ku. A jak5 postawI przyjI²y w tej kwestii teatry? Mimo wielu apeli, spotka´ i narad najogólniej rzecz bior5c znaczna czIË7 teatrów wyczekiwa²a na rozwój wydarze´. Brak by²o (z nielicznymi wyj5tkami) aktywnej postawy ideowo-artystycznej wspieraj5cej otwarcie program odnowy. Ale niestety, nie należa²y również do rzadkoËci postawy kontestuj5ce. NajczIstszym zabiegiem reper- tuarowym by²o eksponowanie nurtu martyrologicznego przy pomocy zestawie´ klasyki polskiej z odpowiednimi pozycjami wspó²czesnymi.” (Aktualne problemy życia teatralnego, War- szawa 1983)

228. 10 X W Warszawie narada repertuarowa dyrektorów teatrów warszawskich zorganizowana przez Urz5d m.st. Warszawy. Referat wprowadzaj5cy wyg²osi² dyrektor Wydzia²u Kultury i Sztuki m.st. Warszawy Edward Krasowski: „W ostatnich dwóch latach widownie teatrów, najczIËciej wbrew intencjom samego teatru, stawa²y siI miejscem demonstracji politycznej. Dla unikniIcia 90 1983

incydentów, które wywo²ywa²y jak wiemy rezonans niekorzyst- ny dla interesów ogólnych teatrów warszawskich - konieczne by²o odrzucenie szeregu utworów, które mog²y wywo²a7 nad- mierne emocje widzów. I tak mimo naszej ostrożnoËci - nad- miernej, jak to uznawa²o kilku dyrektorów teatrów - szeregu sytuacjom nie zapobiegliËmy.” (Aktualne problemy życia teatralnego, Warszawa 1983)

229. 20 X Przedstawieniem Wyzwolenia w inscenizacji Konrada Swinar- skiego (Stary Teatr z Krakowa) rozpoczyna dzia²alnoË7 Teatr Rzeczypospolitej. Zob. 230.

230. 6 XI W «KOSie» (1983, nr 42) artyku² Marcina Sosnowskiego [An- drzeja OsIki] pt. Odbudowywanie fasady, o podejmowanych przez w²adzI próbach „unormalnienia” sytuacji w teatrach i TV, np. inauguracji Teatru Rzeczypospolitej przedstawieniem Wy- zwolenia ze Starego Teatru z Krakowa, czy wyemitowanie w Zaduszki przeniesionych do telewizji ze Starego Teatru Dzia- dów w inscenizacji Konrada Swinarskiego. Zdaniem autora „w czasie uroczystej inauguracji Teatru Rzeczypospolitej zespó² krakowskiego Teatru Starego dyskretnie, lecz wyraênie okaza², że do udzia²u w tej imprezie zosta² przymuszony”. Zob. 229. Na ten sam temat w «KOSie» (1983, nr 43) Anna Nej [Krystyna Starczewska]: „Czy spo²ecze´stwo, widownia ponios²y straty? Tak, w zakresie [...] postaw moralnych. Artystycznie - z pewno- Ëci5 nie. To jednak by²o Wyzwolenie, Wyzwolenie Swinarskiego i aktorów Starego Teatru - bez żadnej taryfy ulgowej.”

231. 27 XI Zebranie Komitetu Organizacyjnego nowego ZASPu. Sprawozda- nie z akcji propagandowej na rzecz wstIpowania do Zwi5zku. (W efekcie 1029 deklaracji i 28 odrzuconych na skutek niezgodno- Ëci z kryteriami artystycznymi, wyznaczonymi przez Komitet.) Po- prawki do statutu z roku 1981 („uznanego w zasadzie za dobry”). „W drugiej czIËci zebrania odby²a siI dyskusja, w której udzia² wziIli m.in: Krzysztof Ziembi´ski z Bia²egostoku, Woj- ciech Zeidler z Opola, Ludwik Benoit z ±odzi, Wojciech Sie- mion, Jan Zbigniew Pastuszko, Bogdan Baer i kilkakrotnie 1983 91

Henryk Szlety´ski. Dyskutanci zwracali uwagI Prezydium Ko- mitetu Organizacyjnego na koniecznoË7 sprawnego i dobrego przygotowania Zjazdu, od tego bowiem zależy bardzo wiele.” (Biuletyn Informacyjny Komitetu Organizacyjnego Nowego ZASPu, 22 XII 1983, arch. ZASP)

232. 19 XII Zjazd za²ożycielski nowego ZASPu w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Udzia² 53 dyrektorów teatrów oraz 107 kole- gów którzy podjIli karty wstIpu. Prezes: Henryk Szlety´ski. W Zarz5dzie m.in.: Halina Kossobudzka, Krzysztof Chamiec, Ignacy Gogolewski, Ludwik Benoit, Bogdan Baer, Wojciech Siemion, Micha² Pawlicki, Tadeusz Janczar, Kazimierz Bru- sikiewicz, Roman Kruczkowski, Miros²aw Smolarek. Referat inauguracyjny wyg²osi² Henryk Szlety´ski. „Wbrew kursuj5cym wczeËniej plotkom Kazimierz Dejmek nie zaszczyci² owego Zjazdu przemówieniem inauguracyjnym, cho7 nieraz dawa² wyraz aprobaty dla poczyna´ inicjatorów. PoËród zebranych w sali by²ego Teatru Dramatycznego brak²o (lub by²o bardzo niewielu) ludzi ciesz5cych siI istotnym autory- tetem artystycznym i moralnym. Nie przeszkodzi²o to rekomen- dowa7 nowy Zarz5d jako zespó² osób dobrze «znanych w Ërodo- wisku ze swej obywatelskiej odpowiedzialnoËci5” («Kultura Niezależna» 1984, nr 1). Zob. 309. „W dniu 20 XII, na zebraniu Prezydium ZASP zgodnie z życzeniem przewodnicz5cego Komitetu d/s Radia i Tele- wizji wydelegowa²o sta²ego przedstawiciela ZASPu do Rady Programowej Komitetu [...] desygnuj5c na tI funkcjI kol. Ig- nacego Gogolewskiego.” (Biuletyn ZASP, stycze´ 1984, arch. ZASP)

233. 27 XII Wiceprezydent m.st. Warszawy Micha² Szymborski wrIcza prezesowi ZASP Henrykowi Szlety´skiemu decyzjI o zareje- strowaniu stowarzyszenia i zatwierdzeniu jego statutu. (ASP 1983/84)

234. grudzie´ Zamieszanie wokó² planowanego wyjazdu Teatru im. Norwi- da w Jeleniej Górze do Paryża z Pragmatystami Witkacego 92 1983

w reż. Krystiana Lupy (prem. 25 X 1981). W²adze zagrozi²y dyrektor Alinie Obidniak niewydaniem zezwolenia na ten wyjazd, jeËli aktorzy jej teatru bId5 kontynuowali wystIpy w nieoficjalnych spektaklach. Na proËbI dyr. Obidniak zawieszono te spektakle. Pragmatystów pokazano w Paryżu. (RÊ) Zob. 172. 1984

Od pocz5tku 1984 roku nasili²y siI policyjne represje wobec dzia²aczy niezależnych. Wed²ug raportu polskiego Komitetu Helsi´skiego za 1984 rok „operacje policyjne objI²y wszystkie g²ówne rejony i miasta, w których wido- czna by²a aktywnoË7 podziemnej «SolidarnoËci».” 13 VIII stanIli przed S5dem Warszawskiego OkrIgu Wojskowego: Adam Michnik, Jacek Kuro´, Zbigniew Romaszewski i Henryk Wujec. W wiIzieniu na proces wci5ż czekali przywódcy zwi5zkowi: Andrzej Gwiazda, Seweryn Jaworski, Marian Jurczyk, Karol Modzelewski, Grzegorz Palka, Andrzej Rozp²ochowski i Jan Rulewski. WczeËniej w²adze proponowa²y tej jedenastce czasow5 emigracjI w zamian za amnestiI dla wszystkich pozosta²ych wiIêniów politycznych. Pomys² kary banicji dla osób „uporczywie nie respek- tuj5cych naszych konstytucyjnych zasad ustrojowych” by² przez ca²y czas rozważany przez w²adze, o czym 4 IX poinformowa² rzecznik prasowy rz5du Jerzy Urban. Na razie jednak z amnestii uchwalonej przez sejm 21 VII skorzysta²o 630 spoËród 652 „sprawców przestIpstw niekryminalnych”, w przeważaj5cej mierze dzia²aczy „SolidarnoËci”. Wraz z ich uwolnieniem pojawi²a siI koncepcja rozszerzania jawnej dzia²alnoËci zwi5zkowej, oczywi- Ëcie bez ujawniania struktur podziemnych czy bazy poligraficznej. 19 X trzech funkcjonariuszy S²użby Bezpiecze´stwa uprowadzi²o i zamor- dowa²o ksiIdza Jerzego Popie²uszkI, kapelana „SolidarnoËci” w Hucie War- szawa. inicjatora comiesiIcznych mszy ËwiItych za ojczyznI w koËciele Ëw. Stanis²awa Kostki na warszawskim ëoliborzu. 3 XI odby² siI manifestacyjny pogrzeb ksiIdza Jerzego. 27 XII w S5dzie Wojewódzkim w Toruniu rozpocz5² siI proces jego morderców. W 1984 roku zaczI²y ukazywa7 siI poza cenzur5 miesiIczniki: «Kultura Niezależna» (do 1991 roku - 70 numerów), krakowski «Bez Dekretu» (do wrzeËnia 1989 - 21 numerów), «Wybór» (do 1988 - 19 numerów), «Szki- ce» - „pismo poËwiIcone problemom artystycznym i spo²ecznym” (w latach 1984-1989 - 10 numerów), «Almanach Humanistyczny Bez Zgody i Wiedzy...» (do 1989 - 11 numerów).

(Opra7, na podst. Jerzy Holzer, Krzysztof Leski, SolidarnoË7” w podziemiu, ±ódê 1990; Marek Pernal, Jan Skórzy´ski, Kalendarium „SolidarnoËci”, Warszawa 1990.) TEATR PODZIEMNY

235. 18 I Beniowski Juliusza S²owackiego. Fragmenty pieËni I, II, III, IV, V, VII, IX. Opra7, tekstu: Maria Chwalibóg. Wykonawcy: Maria Chwalibóg, Marek Bargie²owski, Gu- staw Holoubek oraz Flora Nazarjan (Ëpiew). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

236. 20 I Wieczór poezji. Wykonanie Maja Komorowska. Szczecin, koËció² NajËwiItszego Serca Pana Jezusa. „Tego samego dnia aktorka wystIpowa7 mia²a w klubie studenckim «Anta²ek». Pod naciskiem SB prorektor Poli- techniki Szczeci´skiej zakaza² organizacji imprezy. Klub zamkniIto i opieczItowano”. («Obraz» 1984, nr 2)

237. 23 I Hymn o perle. Teksty: Czes²aw Mi²osz, fragmenty Anhel- lego Juliusza S²owackiego. Opra7, tekstu: Hanna Skarżan- ka. Wykonawcy: Hanna Skarżanka, Andrzej ±apicki, Andrzej Szczepkowski oraz Janusz Olejniczak (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

238. stycze´ Wieczór poetyckich kolId. Wiersze: Tytusa Czyżewskiego, Juliusza S²owackiego, Jerzego Lieberta, Kazimiery I²²a- kowiczówny, Tadeusza Borowskiego, Marii Jasnorze- wskiej-Pawlikowskiej, Stanis²awa Bali´skiego, Beaty Oberty´skiej, Anny Kamie´skiej, Krzysztofa Kamila Ba- czy´skiego, Józefa Nikodema K²osowskiego. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Wies²aw Komasa, Wanda Ostrowska, Janina Jankowska, Mieczys²aw Ostroróg, Stanis²aw Raczkiewicz. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, koËció² oo. Zmar- twychwsta´ców. Program pokazywany m.in. w prywatnym mieszkaniu prof. Andrzeja Siemianowskiego. (KCS) 1984 95

239. 19 III Póêno ciI umi²owa²em. Rzecz o b². Rafale Kalinowskim. Wykonawcy: Monika Rasiewicz, Krzysztof Globisz. Kra- ków, Zespó² Synodalny Apostolstwa Êwieckich przy koËciele oo. Karmelitów na Piasku.

240. marzec Zamach Andre Frossarda oraz anonimowa poezja staro- polska. Wykonawcy: Grażyna Staniszewska oraz Maria Pomianowska (wiolonczela). Warszawa, Muzem Archidie- cezji Warszawskiej.

241. 1 IV PotIga smaku. Montaż poetycki wg tekstów Zbigniewa Herberta. Scenariusz: Zofia Êliwi´ska. Reż.: zespo²owa, opra7. muz. i akompaniament: Pawe² Najder. Wykonawcy: Miros²awa Marcheluk, Ryszard Mróz, Tadeusz Parado- wicz. ±ódê, Duszpasterstwo Êrodowisk Twórczych. Premiera i nastIpny spektakl w kaplicy Ëw. Krzysztofa przy koËciele oo. Jezuitów. Grano również w ±ódzkiej Akademii Medycznej (tu akompaniowa²a Marta Szoka). (ZÊ)

242. 13 IV Via dolorosa. Widowisko pasyjne. Teksty: Juliusza S²o- wackiego, Zygmunta Krasi´skiego, Cypriana Norwida, Kazimiery I²²akowiczówny, W²adys²awa Broniewskiego, Leopolda Staffa, Aleksandra Wata, Wojciecha B5ka, Ro- mana Brandstaettera, Witolda D5browskiego, Anny Ka- mie´skiej, Kazimierza Cisa, Józefa Fierla, Stanis²awa Bali´skiego, Krystyny Krahelskiej. Scenariusz i reż.: Kry- styna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Kazimiera Nogajówna, Wanda Ostrowska, S²awa KwaË- niewska, Lech ±otocki, Wies²aw Komasa. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, sala parafialna koËcio²a Ëw. Woj- ciecha. Program zrealizowano z pomoc5 techniczn5 (oËwietle- nie i dêwiIk) „SolidarnoËci” Politechniki Pozna´skiej. 96 1984

Powtarzano go w dniach 14-17 IV w tej samej sali, a na- stIpnie w innych koËcio²ach. (KCS)

243. 21-28 IV Siedlce - I Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wszystko postawi²em na MaryjI. Wg tekstów kardyna²a Stefana Wyszy´skiego. Wykonawcy: Maria D²użewska, Maria Sierakowska, Zygmunt Sierakowski.

Boże, coË PolskI. Wykonawcy: Ewa Skarżanka, Andrzej Przybylski.

244. 29 IV-6 V W²oc²awek - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Programy z udzia²em m.in. Haliny Miko²ajskiej, Aleksan- dry Dmochowskiej, Anny Nehrebeckiej (koËció² Ëw. Józefa).

245. kwiecie´ PamiI7. Teksty: Miron Bia²oszewski, wspomnienia ks. pra²ata Kliszki. Wykonawcy: Hanna Skarżanka, Jerzy Zelnik oraz Janusz Olejniczak (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

246. kwiecie´ Wed²ug Mateusza (misterium pasyjne wg Ëw. Mateusza) Stefana Pastuszewskiego. Reż.: Hieronim Konieczka, muz.: Józef Herold. Wykonawcy: Wanda Ruci´ska, Roma Warmus, Hieronim Konieczka, Marek P5czek, Jan Tomaszewicz, Bog- dan Gorczyca. Bydgoszcz, koËció² Ëw. Wincentego a Paulo. Zagrano kilkanaËcie spektakli. (RW, WR)

247. kwiecie´ S²owo niewypowiedziane. Uk²ad tekstów i wykonanie: Maja Komorowska oraz Maciej Piotrowski (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

248. kwiecie´ Bielsko-Bia²a - I Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Pod masztem Krzyża. Patriotyczno-religijne utwory ro- mantyków, poezja z okresu drugiej wojny Ëwiatowej oraz 1984 97

z okresu powojennego. Wykonawcy: Aleksandra Dmo- chowska, Anna Nehrebecka, Stanis²aw Brejdygant oraz Stefania Woytowicz (Ëpiew), Micha² D5browski (organy) (koËció² OpatrznoËci Bożej).

Urszula Ledóchowska czyli lekcja optymizmu. Biografia i wypowiedzi b²ogos²awionej Urszuli Ledóchowskiej. Wy- konawcy: Anna Nehrebecka, Maciej Rayzacher (koËció² ÊwiItej Trójcy).

249. 6-11 V Gda´sk - V Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji. Scenariusz: Irena i Tadeusz Byrscy. Wy- konawcy: Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis, Halina S²ojewska, Elżbieta Goetel, Teresa Lassota, Jerzy D5bkowski, Piotr Suchora.

250. 7 V Dziady Adama Mickiewicza. Fragmenty III czIËci. Uk²ad tekstu i reż.: Bogdan Êmigielski, opra7. scen. i Ëwiat²o: Kazi- mierz Urba´ski, muz.: Jan Sebastian Bach w wykonaniu Andrzeja Seroczy´skiego. Wykonawcy: Micha² Anio² (Kon- rad), Wies²aw Dziuba (Sobolewski), Jerzy Dominik (ëegota), Eugeniusz Kami´ski, Zygmunt Maciejewski (Senator), Bog- dan Êmigielski (Ksi5dz Piotr), Zygmunt Hobot, Pawe² ±Iski, Wojciech Machnicki (Pelikan), Danuta Nagórna (Rollisonowa), Jolanta Czapli´ska (Kmitowa). Warszawa, podziemia koËcio²a Êw. Krzyża. „Z rzeczy ²atwo dostIpnych na rynku bierze siI patrio- tycznie nastrojon5 publicznoË7, czekaj5c5 na s²owo Wiesz- cza, naturaln5 scenografiI, czyli podziemie koËcio²a - jak z Wieszcza, tekst dramatyczny tegoż Wieszcza. [...] Nie znoszI jednak amatorszczyzny. A z ni5 w²aËnie mamy do czynienia, kiedy jedynym powodem zaproszenia publiczno- Ëci bywa bliżej nieokreËlona, acz szlachetna intencja arty- stów.” (A. Mieszczanek, «Przegl5d Katolicki» 1984, nr 24) „Uk²ad Êmigielskiego ukazuje narastanie z²a, krzywdy i cierpienia. Wybrano fragmenty uËwiadamiaj5ce wiIêniów, 98 1984

filomatów i filaretów, że s5 ofiarami Nowosilcowa, stara- j5cego siI przypodoba7 carowi. Ale krzywda studentów zarysowuje siI na szerszym tle narodowym. Opowiadanie Sobolewskiego jest wstrz5saj5cym opisem martyrologii dzieci.” (W. Natanson, Rozmowa z Bogiem, «Za i Przeciw» 1985, nr 17) Do wrzeËnia 1985 dano 22 przedstawienia w różnych koËcio²ach warszawskich. (B. Êmigielski, Dziady nielegalne, «Scena» 1992, nr 3-4)

251. 11 V Mi²ujcie nieprzyjacio²y swoje. Uk²ad tekstów i reż.: Irena i Tadeusz Byrscy. Wykonawcy: Elżbieta Goetel, Teresa Lassota, Halina Winiarska, Halina S²ojewska, Jerzy D5b- kowski, Jerzy Kiszkis, Piotr Suchora. Gda´sk - Wrzeszcz, koËció² oo. Jezuitów. (HS)

252. 14 V Póêno CiI umi²owa²em. Rzecz o b². Rafale Kalinowskim. Wykonawcy: Monika Rasiewicz, Krzysztof Globisz. Kato- wice, krypta katedry Chrystusa Króla.

253. 16 V 1984 wg powieËci George’a Orwella, Gyubala Wahazara Sta- nis²awa Ignacego Witkiewicza i tekstów w²asnych u²oży², wyreżyserowa² i przedstawi²: Tomasz Uniwersa². Opole, Te- atr ZamkniIty, w wynajItej sali Teatru im. Kochanowskiego. Odby²y siI 3 zamkniIte pokazy. (TU)

254. 18-20 V Czuwanie. Rapsod wielkanocny wg Boles²awa Faca. Wy- konawcy: Halina S²ojewska, Halina Winiarska, Jerzy D5b- kowski, Jerzy Kiszkis, Roman Talarczyk, Piotr Suchora oraz Joanna Karbowska (wiolonczela). Gda´sk. (HS)

255. 27 V-3 VI Radom - III Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Matka - Ojczyzna - Matyja. Wykonawcy: Aleksandra Dmo- chowska, Anna Nehrebecka (koËció² Ëw. Katarzyny). Zob. 164.

Zob. 317. 1984 99

256. maj Boże, nie daj nam siebie utraci7 Ernesta Brylla. Muz.: W²o- dzimierz Korcz. Wykonawcy: Danuta Rinn, Krzysztof Kol- berger oraz Danuta Gawrych (fortepian), Andrzej ±ukasik (kontrabas). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. W niektórych przedstawieniach wystIpowali: W²odzimierz Korcz i W²odzimierz Nahorny (fortepian).

257. maj Pi²a - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Polska poezja religijna i patriotyczna. Wykonawcy: aktorzy scen pozna´skich (koËció² ÊwiItej Rodziny).

258. maj W²oc²awek - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Tryptyk Maryjny. Wykonanie: Halina Miko²ajska. Zob. 158.

Wieczór poezji maryjnej. Wykonawcy: Anna Nehrebecka, Aleksandra Dmochowska.

259. 9 VI Do najËwiItszej Panny Marii. Litania Cypriana Norwida. Muzyka: Wojciech Wojnarowski. Wykonawcy: Marta Ju- rasz, Maria KoËcia²kowska, Danuta Micha²owska, Kuba Abrahamowicz, Pawe² MiËkowiec, Elżbieta i Wojciech Wojnarowscy (Ëpiew). CzIstochowa, klasztor Jasnogórski (aula Jana Paw²a II). Póêniej spektakl grano w Krakowie.

260 . 15-30 VI W Warszawie, w koËciele Mi²osierdzia Bożego przy ul. ëytniej, odbywaj5 siI „Spotkania ze sztuk5”. „Zamiast teatru Proviso- rium z Lublina, który przedstawi7 mia² Wspomnienia z domu umar²ych wg powieËci G. Herlinga-Grudzi´skiego, wyst5pi² Krzysztof Kolberger. Recytowa² on poezjI Garczy´skiego, Mickiewicza, Wyspia´skiego i Mi²osza. Nie przyjecha² rów- nież Teatr Ósmego Dnia z Poznania z Raportem z oblIżonego miasta - także z przyczyn niezależnych od organizatorów. 100 1984

W zastIpstwie J. Lipi´ski i D. Dziadkiewicz deklamowali 13 wierszy K. K. Baczy´skiego. Plenerowy spektakl plastyczny Romana Woêniaka Duo Serafini pokazano zamiast English lesson Akademii Ruchu.” («Przegl5d Katolicki» 1984, nr 3) Nie wyst5pi²a także Scena 6 z Lublina. „Kierowników teatrów lubelskich przekonywano w urzIdzie miasta 14 VI, że ich wyjazd do Warszawy może spowodowa7 usuniI- cie ze stanowisk szefów miejskiego i wojewódzkiego Wy- dzia²u Kultury oraz eksmisjI teatrów z Lubelskiego Domu Kultury. [...] Tego samego dnia u Jacka Brzezi´skiego z Provisorium przeprowadzono rewizjI, po której zatrzymano go na 48 godzin. Również Teatr Ósmego Dnia dowiedzia² siI od dyrektora Estrady Pozna´skiej, że lepiej by by²o, gdyby do Warszawy nie jecha². [...] Teatr jednak zagra² na ëytniej, cho7 z tygodniowym opóênieniem. [...] Pozna´ski Urz5d Wojewódzki natychmiast cofn5² Ósem- kom dotacjI, a w lipcu Estrada rozwi5za²a umowy o pracI z aktorami (zob. 308, 319, 322, 325). Z kolei Akademia Ruchu otrzyma²a ostrzeżenie od Wydzia²u Kultury UrzIdu Sto²ecznego i od Zjednoczonych PrzedsiIbiorstw Rozry- wkowych, że jeËli wyst5pi5 na ëytniej, zostan5 zwolnieni z pracy.” («Tygodnik Mazowsze» 1984, nr 96)

261. 18 VI Wieczór z okazji piItnastej rocznicy Ëmierci Jerzego Za- wieyskiego. S²owo wstIpne: Tadeusz Mazowiecki. Utwory Jerzego Zawieyskiego czytali: Hanna Skarżanka, Józef Duriasz. Warszawa, sala Klubu Inteligencji Katolickiej.

262. lato Mówcie ze mn5 różaniec. Teksty kardyna²a Stefana Wy- szy´skiego na podstawie Zapisków wiIziennych i biografii Kardyna², prymas i m5ż stanu Andrzeja Micewskiego. Scenariusz i opra7.: Tadeusz Jurasz. Wykonawcy: Marta Jurasz, Elżbieta Karkoszka, Ewa Lejczakówna, Izabela Olszewska, Maria Przybylska, Elżbieta Wojciechowska, Halina ëaczek, Tadeusz Jurasz, Pawe² Korombel, Tomasz 1984 101

MiIdzik. Kraków, Zespó² Synodalny Apostolstwa Êwiec- kich przy koËciele oo. Karmelitów na Piasku. Program powtórzono w paêdzierniku. (Inf. wg zaproszenia)

263. sierpie´ W ostatnim tygodniu sierpnia mszom ËwiItym w koËcio- ²ach Trójmiasta towarzysz5 wystawy plastyczne, koncerty, spektakle żywego s²owa w wykonaniu wybitnych aktorów gda´skich i warszawskich. Jest to odpowiedê na szczegól- ny apel Lecha Wa²Isy dotycz5cy obchodów zwi5zanych z czwart5 rocznic5 robotniczych strajków i podpisania Po- rozumie´ Gda´skich. («Kultura Niezależna» 1984, nr 2)

264. 31 VIII ëy7 z godnoËci5. Poezja i pieËni najnowszej historii Polski, polskie miesi5ce od 1956 do wspó²czesnoËci. Teksty m.in: Kazimiery I²²akowiczówny, Andrzeja Waligórskiego, Erne- sta Brylla, Joanny Kulmowej. Wybór tekstów: Katarzyna ±aniewska. Wykonawcy: Katarzyna ±aniewska oraz Kry- styna Kwasowska (Ëpiew), Dariusz Zawadzki (gitara). Program prezentowany na terenie ca²ego kraju. (K±)

265. sierpie´ Largo. PamiIci tych, co odeszli. Wykonawcy: S²awomira ±ozi´ska, Hanna Skarżanka, Tadeusz Chudecki. Warsza- wa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

266. 7-21 X Bia²ystok - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji. Wykonanie: Mariusz Dmochowski, Aleksandra Dmochowska, Anna Nehrebecka, Maciej Ray- zacher.

267. 14-20 X Olsztyn - VI Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wizja 44. Wykonanie: Piotr Szczepanik. Zob. 149. 102 1984

Bogurodzica to ojców naszych Ëpiew. Wykonanie: Piotr Szczepanik. Zob. 20.

... ci do Pana wo²ali. Wg tekstów Jana Kochanowskiego. Opra7. Bohdan Kurowski. Wykonawcy: Barbara Krzyże- wska, Irena Telesz, Jan Niemaszko oraz Stefania Woyto- wicz (Ëpiew), Micha² D5browski (organy).

Wieczór poezji maryjnej. Wykonanie: Maja Komorowska.

Largo. Zob. 265.

S²owo niewypowiedziane. Wykonanie: Maja Komorowska.

Zamach. Wykonanie: Grażyna Staniszewska. Zob. 240.

Teatralne k²opoty z duchami. Odczyt Bohdana Korze- niewskiego.

268. 16-22 X Kraków - V Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Psalm LXXVI (LXXVII) z Psa²terza Floria´skiego. Wy- konanie: Danuta Micha²owska (16 X, Katedra Wawelska).

Powstanie narodu polskiego w 1830 i 1831 roku. Wyko- nanie: aktorzy krakowscy. (17 X, bazylika oo. Jezuitów). Zob. 170.

Do najËwiItszej Panny Marii. Litania. Wykonanie: aktorzy krakowscy. (18 X, kaplica parafii Bożego Mi²osierdzia w Nowym Prokocimiu) Zob. 23, 259.

Pasterze i êród²a. Poezje Karola Wojty²y. Wykonawcy: Izabela Olszewska, Tadeusz Jurasz oraz Maurycy Meru- nowicz (organy) (19 X, koËció² Ëw. Anny w Krakowie).

Wspomnienie Jana Kochanowskiego. Wykonanie: Maria KoËcia²kowska (19 X, koËció² NajËwiItszego Salwatora).

Mówcie ze mn5 różaniec. ¥/ykonanie: aktorzy krakowscy. (20 X, koËció² oo. Karmelitów na Piasku). Zob. 262.

S5 takie prawdy. Wiersze Cypriana Norwida. Wykonawcy: 19S4 103

Maria Przybylska, Elżbieta Wojciechowska (21 X, koËció² oo. Paulinów na Ska²ce).

Modlitwa Jana Paw²a II za OjczyznI. PieËni do tekstów modlitw Jana Paw²a II: Irena Pfeiffer. Opieka artyst.: Danuta Micha²owska, wspó²pr. artyst.: Marek Pasieczny. Wykonawcy: Marta Jurasz, Elżbieta Karkoszka, Maria KoËcia²kowska, Ewa Lejczak, Danuta Micha²owska, Iza- bela Olszewska, Anna Polony, Maria Przybylska, Elżbieta Wojciechowska, Halina ëaczek, Jan Adamski, Jan Frycz, Zygmunt Józefczak, Tadeusz Jurasz, Janusz Krawczyk, Tomasz MiIdzik, Jan Peszek, Roman Stankiewicz, Tade- usz Szybowski, Tadeusz ZiIba oraz Kuba Abrahamowicz, Piotr Piecka, Maurycy Polaski, Maciej S²ota, Andrzej Zieli´ski (Ëpiew) (22 X, bazylika Mariacka).

2(79. 16- 21 X Opole - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: „Zako´czeniem Dni by² program s²owno-muzyczny w wykonaniu aktora teatru opolskiego oraz chóru kate- dralnego s²awi5cy MaryjI poezj5 i pieËni5.” («Tygodnik Powszechny» 1984, nr 47)

270. 17- 23 X Teatr Ósmego Dnia wystIpuje ze spektaklami Wzlot i WiIcej niż jedno życie w warszawskim koËciele Mi²osierdzia Bożego. Po delegalizacji w lipcu 1984 Teatr Ósmego Dnia rozpo- cz5² dzia²alnoË7 w drugim obiegu teatralnym. Zob. 260, 319.

271. 21 X Epitafium Ëw. Kazimierzowi. Scenariusz: Jaros²aw Szym- kiewicz wg Jana Paw²a II, Teodora Bujnickiego, Kazimiery I²²akowiczówny, Czes²awa Mi²osza, Bogus²awa Kierca, Tadeusza Konwickiego, Adama Mickiewicza, Jaros²awa M. Rymkiewicza, Józefa Pi²sudskiego, Jaros²awa Szymkie- wicza. Reż.: Andrzej Makowiecki, opra7, muz.: Zbigniew Kamecki. Wykonawcy: Danuta Kierc, Joanna ±ady´ska, 104 1984

Bogus²aw Kierc, Andrzej Makowiecki, Edwin Petrykat, Andrzej Wilk, Kazimierz Wysota. Wroc²aw, N[ie] S[amym] Tfeatrem], koËció² oo. Jezuitów, w ramach VII Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej (zob. 272). Przedstawienie grane póêniej w innych koËcio²ach, ²5cz- nie 33 razy, inauguruje dzia²alnoË7 Niezależnego Samo- rz5dnego Teatru „Nie Samym Teatrem” (NST). Spektakl wyróżniony przez Komitet Kultury Niezależnej Nagrod5 Kulturaln5 „SolidarnoËci” za rok 1985 (zob. 422). Nagrany na kasecie magnetofonowej. (KM, BWM)

272. 21-28 X Wroc²aw VII Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Epitafium Ëw. Kazimierzowi. Wykonanie: NST. Zob. 271.

Pokój Tobie Polsko, Ojczyzno moja. Wykonanie: NST. Zob. 155.

273. 21-29 X Lubin - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Bóg i Ojczyzna. Wieczór poetycki. Scenariusz i wykonanie: Aleksandra Dmochowska, Józef Duriasz (koËció² Matki Bożej CzIstochowskiej).

274. 28 X O d²ugim czekaniu wg Józefa i jego braci Tomasza Manna w opracowaniu Wincentyny Wodzinowskiej-Stopkowej. Wykonanie: Halina Miko²ajska. Kraków, koËció² oo. Kar- melitów na Piasku. (Inf. wg zaproszenia) WczeËniej Miko²ajska recytowa²a ten tekst w oËrodku internowania w Jaworzu.

275. paêdziernik Degrengolada Pavla Kohouta. Reż.: Maciej Szary. Wyko- nawcy: Maria D²użewska (Maria Robaszkiewicz, Joanna ±ady´ska), Zygmunt Sierakowski, Piotr Machalica (Marek Fr5ckowiak, Kazimierz Wysota), Maciej Szary, Andrzej 1984 105

Piszczatowski, Bogdan Szczesiak. Warszawa, Teatr Domo- wy, w mieszkaniu Marty i Andrzeja Piszczatowskich. (MS) Zob. 286. Póêniej grane także m.in. w mieszkaniu Ma²gorzaty i Zbig- niewa Wojciechowskich przy ul. KIpnej w Warszawie.

276. paêdziernik Jaros²aw - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: S²owa o Odkupieniu. S5 takie prawdy Cypriana Norwi- da. Wieczór poetycki. Wykonanie: Maria Przybylska.

277. 4-11 XI Nowy Targ - I Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: S²owo o Bracie Albercie. Wykonanie: aktorzy scen krakowskich. Zob. 136.

Do NajËwiItszej Panny Marii. Litania. Wykonanie: aktorzy scen krakowskich. Zob. 23, 259.

278. 4-11 XI Pozna´ - III Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: A jednak ja nie w5tpiI. Wiersze: Cypriana Norwida, Juliusza S²owackiego, Zygmunta Krasi´skiego, W²ady- s²awa Broniewskiego, Edwarda S²o´skiego, Kazimierza Wierzy´skiego, Jerzego ëu²awskiego, Czes²awa Mi²osza, Krystyny Krahelskiej, Kazimierza Cisa, Anny Kamie´- skiej, Stanis²awa Bali´skiego. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: S²awa KwaËniewska, Wanda Ostrowska, Lech ±otocki, Wies²aw Komasa, Boles²aw Idziak. Teatr im. Andrzeja Jawienia. (5 XI, koËcio²y Ëw. Stanis²awa Kostki; Ëw. Jana Bosko; 6 XI, koËció² Ëw. Wojciecha; 7 XI, koËció² NajËwiItszego Serca Jezusowego; 8 XI, koËció² Matki Boskiej Bolesnej; 9 XI, koËció² oo. Dominikanów; 10 XI, koËció² Êw. Krzyża). (KCS)

279. 11 XI Wyznanie wiary. Na podstawie modlitw Jana Paw²a II do Matki Boskiej CzIstochowskiej i jego kaza´ do Polaków po 106 1984

13 XII1981, wierszy poËwiIconych Matce Boskiej CzIstocho- wskiej: Juliusza S²owackiego, Franciszka Karpi´skiego, Jana Lechonia, Tadeusza Różewicza i biskupa Kolanki. Scenariusz, reż. i wykonanie: Renata Jasi´ska, Iwona Stankiewicz. Jelenia Góra, Scena CzterdzieËci i Cztery. (RJ, BWM)

280. 11-18 XI Bydgoszcz - III Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Poezja religijna Juliusza S²owackiego. Wykonanie: Halina Miko²ajska (11 XI, koËció² WniebowziIcia NMP; G5sawa - koËció² Ëw. Miko²aja).

Per²y kultury polskiej w poezji i muzyce XVII wieku. Wykonanie: artyËci scen warszawskich (11 XI, koËcio²y Zmartwychwstania Pa´skiego, Matki Boskiej Nieustaj5cej Pomocy, Ducha ÊwiItego; 12 XI, koËció² Niepokalanego PoczIcia NMP, koËció² Ëw. Aposto²ów Piotra i Paw²a; 13 XI, Solec Kujawski - koËció² NajËwiItszego Serca Pana Jezusa).

Wieczór literacki. Wspomnienia Prymasa Tysi5clecia, poezja Norwida, Baczy´skiego, Lechonia i Mi²osza. Wyko- nanie: Stanis²aw Szczuka, Józef Roesler (skrzypce) (13 XI, koËcio²y Êw. Krzyża, WniebowziIcia NMP; 15-18 XI, koËcio²y Ducha ÊwiItego, Matki Boskiej Nieustaj5cej Po- mocy; 14 XI w ëninie).

Epitafium Ëw. Kazimierzowi. Wykonanie: NST. (14 XI, koËcio²y Ëw. Miko²aja, Ëw. Piotra i Paw²a). Zob. 271.

Koncert poezji i muzyki. Wykonanie: aktorzy warszawscy (13 XI, koËció² NajËwiItszej Maryi Panny Królowej Po- koju).

Msza na o²tarzu Ëwiata. Wykonanie: Hieronim Konie- czka (koËcio²y Ëw. Wincentego a Paulo, Przemienienia Pa´skiego). Zob. 574.

Modlitwa powsta´ca. Wykonanie: artyËci Filharmonii 1984 107

im. Romualda Traugutta. (15 XI, koËcio²y: Êw. Krzyża, Mi²osierdzia Bożego).

Zamach. Wykonanie: Grażyna Staniszewska (16 XI, koËcio²y Ëw. Józefa, Ëw. Wincentego a Paulo). Zob. 240.

Spotkanie teatralne. Wykonanie: aktorzy pozna´scy (17 XI, koËció² Ëw. Wincentego a Paulo, koËció² Niepokala- nego PoczIcia NMP).

Wiersze polskie. Wykonanie: Józef Duriasz (17 XI, G5sa- wa; 18 XI, Bydgoszcz).

Wed²ug Mateusza (misterium pasyjne wg Ëw. Mateusza) Wykonanie: aktorzy bydgoscy. (12 XI, koËció² Ëw. Wincen- tego a Paulo) Zob. 246.

Matka - Ojczyzna - Maryja. Wykonanie: Aleksandra Dmochowska, S²awa KwaËniewska. Zob. 164.

IdI ku Tobie. Program poetycki. Wykonanie: Roma Warmus (14 XI, koËcio²y Zmartwychwstania Pa´skiego, Ëw. Wojciecha; 18 XI, koËcio²y Niepokalanego PoczIcia NMP, Przemienienia Pa´skiego). Zob. 584.

281. 11 XI Kto Ciebie chcia², ten wierzy². Reż.: Piotr Paradowski, wspó²pr.: Andrzej Romanowski. Wykonawcy: Teresa Bu- dzisz-Krzyżanowska, Elżbieta Karkoszka, Agnieszka Mandat, Izabela Olszewska, Anna Polony, Halina ëaczek, Tadeusz Jurasz, Romuald Michalewski, Tomasz MiIdzik, Jacek Romanowski, Tadeusz Szybowski, Jerzy ÊwiIch oraz Chór Cecylia´ski. Kraków, Zespó² Synodalny Apo- stolstwa Êwieckich przy koËciele oo. Karmelitów na Piasku.

282. 11-18X1 Lesko - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Tryptyk Maryjny. Wykonanie: Halina Miko²ajska. Zob. 158. 108 1984

283. 15X1 Wyrok na Sierpie´. Scenariusz na podstawie stenogramów z rozprawy W²adys²awa Frasyniuka: Andrzej Falkiewicz i Krystyna Mi²obIdzka. Reż.: Andrzej Makowiecki. Wyko- nawcy: Kazimierz Wysota (jako W²adys²aw Frasyniuk) oraz Bogus²aw Kierc, Andrzej Makowiecki, Stanis²aw Mel- ski, Edwin Petrykat. Wroc²aw, N[ie] S[amym] T[eatrem], koËció² oo. Jezuitów. Widowisko powtarzane wielokrotnie (jedenastokrotnie wg BWM) we Wroc²awiu i poza nim. (KW, KB)

284. 18-25 XI Gda´sk - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Boże, coË PolskI. Wykonawcy: Halina Winiarska, Elżbie- ta Goetel, Jerzy D5bkowski, Jerzy Kiszkis.

Wieczór poezji. Wykonawcy: Anna Nehrebecka, Aleksan- dra Dmochowska.

Wieczór poezji. Wykonawy: Barbara Horawianka, Mie- czys²aw Yoit. „Oklaski przerywa²y kolejne utwory. Po jednym tylko Kaplica Królewska zamar²a w ciszy. Po wierszu Tadeusza Szymy poËwiIconym ksiIdzu Jerzemu Popie²uszce. Cisza i kwiaty rzucone w stronI Mieczys²awa Voita. Podniós² je i po²oży² na o²tarzu, wiedzia², że komu innemu w ho²dzie, od ca²ej gda´skiej spo²ecznoËci, zosta²y ofiarowane.” («Tygodnik Powszechny» 1985, nr 10)

285. 18-30 XI Warszawa - X Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej pod ha- s²em „Z²o dobrem zwyciIżaj”: Bóg nape²nia pieËni5. Program inauguracyjny, z²ożony z fragmentów poematów i dramatów Juliusza S²owackiego. Scenariusz: Marian Bizan. Opra7, artyst. programu: Andrzej ±apicki, opra7, muz.: Leonia Piwkowska i Tadeusz Ka- czy´ski. Wykonawcy: Zbigniew Zapasiewicz, Miros²aw Konarowski, Joanna Szczepkowska, Krystyna Królikiewicz, 1984 109

Anna Nehrebecka, Mieczys²aw Voit, Daniel Olbrychski, Barbara Horawianka, Andrzej Szczepkowski, Aleksandra Êl5ska, Andrzej ±apicki, Jan Englert, Aleksandra Dmo- chowska, Stanis²aw Górka, Maria Homerska, Gustaw Holoubek. Muzycy - kwartet smyczkowy: Andrzej Kur- dykiewicz, W²odzimierz Promi´ski, S²awomir Wojtysiak, Danuta Stradowska oraz Marek Toporowski (organy), Miros²awa Sabadarz (flet) (19 XI, koËció² Nawiedzenia NMP).

Zamach. Wykonanie Grażyna Staniszewska (19 XI, ko- Ëció² Nawrócenia Ëw. Paw²a Aposto²a). Zob. 240.

Tryptyk Maryjny. Wykonanie: Halina Miko²ajska. (20 XI, koËció² oo. Jezuitów). Zob. 158.

Norwid. Wykonawcy: Maria Baranowska, Jerzy Zelnik (20 XI, koËció² Wszystkich ÊwiItych).

Bo trzeba znów pokocha7. Scenariusz: Krystyna Króli- kiewicz. Wykonawcy: Krystyna Królikiewicz, Piotr Garli- cki oraz Barbara Dobrzy´ska (Ëpiew), Jerzy Maciejewski (organy) (20 XI, koËció² Ëw. Wojciecha).

Boże, nie daj nam siebie utraci7. Wykonawcy: Danuta Rinn, Krzysztof Kolberger (20, 24 XI, Muzeum Archidie- cezji Warszawskiej). Zob. 256.

Beniowski (fragmenty poematu) (22, 26 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej). Zob. 235.

Wszystko postawi²em na MaryjI. Program poËwiIcony pamiIci kardyna²a Stefana Wyszy´skiego. Wykonawcy: Krystyna Królikiewicz, Zygmunt Sierakowski oraz Bar- bara Dobrzy´ska (Ëpiew), Maria Sierakowska (organy) (25, 26 XI, koËció² Ëw. Katarzyny, koËció² Ëw. Teresy).

Sesja naukowa Apokalipsa, czIË7 III. W programie m.in.: Bohdan Korzeniewski Motywy Apokalipsy w teatrze 110 1984

(druk. w «Teatrze» 1993, nr 2 pt. Apokalipsa w teatrze). (25 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej).

Z²o dobrem zwyciIżaj. Wieczór Jednego Wiersza. Scena- riusz: Marian Bizan. Muz.: Marek Walawender (gitara). Wiersze czytaj5 poeci i aktorzy: Juliusz ëu²awski, Anna Kamie´ska, Wiktor Woroszylski (Janusz LeËniewski), Je- rzy Czarnota, Stanis²aw Bali´ski (Krzysztof Kumor), Jan Twardowski, Marian Piechal (Marek Pra²at), Józef Szcza- wi´ski, Mieczys²awa Buczkówna, Aleksander Rymkiewicz (Barbara Horawianka), Zdzis²aw ±5czkowski, Krzysztof Piechowicz, Zbigniew Herbert, Anna Pogonowska, Jerzy Zagórski (Mieczys²aw Voit) (26 XI, koËció² Nawiedzenia NMP).

Bóg i Ojczyzna. Wykonanie: Aleksandra Dmochowska i Anna Neherbecka (28 XI, koËció² Ëw. Klemensa).

Matka - Ojczyzna - Maryja. Wykonawcy: Aleksandra Dmochowska, Anna Nehrebecka (29 XI, koËció² Ëw. Alek- sandra). Zob. 164.

Largo (30 XI, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej). Zob. 265.

„Tydzie´ ten trwa² dwa tygodnie. [...] W kilkunastu koËcio- ²ach Warszawy odby²o siI przesz²o sto wydarze´ kulturalnych - spektakli teatralnych, koncertów, wieczorów poezji, dyskusji, spotka´ autorskich, wystaw, projekcji filmowych. Trudno policzy7, ile tysiIcy warszawiaków w Tygodniu tym uczestniczy²o.” («Przegl5d Katolicki» 1984, nr 25)

286. 20 XI Podczas spektaklu Degrengolada (zob. 275) Teatru Domo- wego z Warszawy we Wroc²awiu interweniowa²a milicja. „Ch²opcy grali DegrengoladI w ogromnej willi dla ponad stuosobowej publicznoËci. Wkrótce po rozpoczIciu przedstawienia, po kwestii «Tu nie teatr tylko s²użba bezpiecze´stwa^ wpadli gliniarze z okrzykiem: «To zebranie jest 1984 lll

nielegalne!» Aktorzy natychmiast siI rozbiegli i wmieszali w publicznoË7 - nasze zasady konspiracji nie pozwala²y siI przyznawa7 przed nikim, że myËmy cokolwiek grali - nie podejrzewaj5cy natomiast niczego widzowie strasznie zaczIli siI Ëmia7 i domaga7 dalszego ci5gu. Niektórzy nawet w radiowozach uważali to za Ëwietny żart i chwalili takie niekonwencjonalne przedstawienie, dopiero na komisariacie opuËci² ich podziw i humor. [...] Aktorzy i pub- licznoË7 spIdzili tI noc w komisariacie. Kilku kolegów z Powszechnego mia²o wieczorem w ramach Festiwalu Polskich Sztuk Wspó²czesnych zagra7 KartotekI. SzczIËli- wie jednak po d²ugich przes²uchaniach, w czasie których podtrzymywali wersjI, że nic nie grali a tylko wpadli do znajomych na wino i że s5 zaskoczeni interwencj5 MO oraz za porIczeniem dyrektora Zygmunta Hubnera, zostali zwolnieni i zagrali KartotekI.” (ED)

287. 25 XI Wieczór poezji Zbigniewa Herberta. Wykonawcy: Halina S²ojewska, Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis, Piotr Suchora. Gda´sk. (HS)

288. 10 XII Wieczór literacki poËwiIcony pamiIci Jerzego Zagórskie- go. Wykonanie: Barbara Horawianka, Mieczys²aw Voit. Warszawa, sala w Kurii Metropolitalnej.

289. 26 XII Pójdêcie za nasz5 Gwiazd5. Stare i wspó²czesne kolIdy oraz wiersze zwi5zane z Bożym Narodzeniem. Teksty m.in: Erne- sta Brylla, Krzysztofa Kamila Baczy´skiego, Konstantego Ildefonsa Ga²czy´skiego, Joanny Kulmowej, Anny Kamie´- skiej, Mariana Hemara, Kazimierza Wierzy´skiego. Wybór tekstów: Katarzyna ±aniewska. Wykonawcy: Katarzyna ±aniewska oraz Krystyna Kwasowska (Ëpiew), Dariusz Za- wadzki (gitara). 112 1984

290. grudzie´ Dziadów czIË7 III. UstIp Adama Mickiewicza. Scenariusz, reż. i wykonanie: Zbigniew Górski oraz XX (wiolonczela). Wroc²aw, koËció² Ëw. Marcina. Póêniej program by² grany pt. Cie´ Pielgrzyma. Dziadów UstIp. W latach 1985-1988 odby²o siI ok. 30 przedstawie´, m.in. we Wroc²awiu, Bielsku-Bia²ej, CzIstochowie, Ka- towicach, Lubaniu, Jeleniej Górze, Nowej Soli, Nysie K²odzkiej, MiIdzyrzeczu, Bydgoszczy. Poza Wroc²awiem na wiolonczeli gra² Ryszard Michnowski, po nim na skrzypcach Piotr Tabaczuk. (ZG)

291. grudzie´ Na noc nadziei. Program kolIdowy. Wiersze: Kazimiery I²²a- kowiczówny, Jana Winczakiewicza, Andrzeja Madeja, Kazi- mierza Wojtowicza, Jana Smolca, Romana Brandstaettera, Joanny Kulmowej, Jana Twardowskiego, Ernesta Brylla, Kazimierza Wierzy´skiego, Czes²awa Mi²osza. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wy- konawcy: Kazimiera Nogajówna, S²awa KwaËniewska, Wie- s²aw Komasa, Boles²aw Idziak. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, koËció² oo. Dominikanów. (KCS)

oraz:

292. Miej serce i patrzaj w serce. Ballady i romanse Adama Mickiewicza. Wykonawcy: Magdalena Zawadzka oraz Maciej Piotrowski (fortepian). Warszawa, Muzeum Ar- chidiecezji Warszawskiej.

293. Poezja polska. Wybór, uk²ad tekstu i wykonanie: Daniel Olbrychski oraz Janusz Olejniczak (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

234. Szukam oblicza Twego Maryjo. Wykonawcy: Halina ±abonarska, Tadeusz Chudecki oraz Maria Branowska 1984 113

(skrzypce). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warsza- wskiej.

295. Odwaga wiernoËci. O Tomaszu Morusie. PoËwiIcone ksiI- dzu Jerzemu wg tekstów Tomasza Morusa, Hanny Malew- skiej, anonimowej poezji konfederatów barskich. Reż. i scen.: Jerzy Wuttke. Êl5ska Scena S²owa Polskiego. Spektakl prezentowany w koËcio²ach Ël5skich do 1989 roku. (JW)

296. Nie bójcie siI, bo oto opowiadam wam wesele wielkie. Wg Ewangelii Ëw. ±ukasza, fragmentów Kaza´ ËwiItokrzy- skich, tekstów anonimowych oraz Jana Kochanowskiego, Jana Andrzeja Morsztyna, M. Kurzenieckiego, Wespazjana Kochowskiego, Juliusza S²owackiego, Cypriana Norwida, Karola Huberta Rostworowskiego, Krzysztofa Kamila Ba- czy´skiego, W²odzimierza Lewika, Jana Lechonia. Scena- riusz i opracowanie: Monika Rasiewicz, Roman Stankie- wicz. Wykonawcy: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Ewa Lej- czak, Halina ëaczek, Krzysztof Globisz, Jacek Romanowski, Roman Stankiewicz, Jerzy ÊwiIch, Tadeusz ZiIba. Kraków, Zespó² Synodalny Apostolstwa Êwieckich przy koËciele oo. Karmelitów na Piasku. (Inf. wg zaproszenia) CENZURA

297. 31 I Cenzura wykreËla z recenzji Jacka Sieradzkiego z ksi5żki Kon- stantego Puzyny Pó²mrok (Warszawa 1982) w «PamiItniku Te- atralnym-' (1983, z. 3) fragmenty analizuj5ce ocenI Puzyny sierpnia 1980 i grudnia 1970, m.in.: „że wymieni²a siI ekipa u steru [w grudniu 1970], a wahade²ko przechyli²o siI na stronI, że popuszczono - cóż z tego! ëe ży²o siI swobodniej - komu? Może jajog²owym, cho7 i to nie jest takie pewne, zw²aszcza gdy porówna siI wczesnego, a nie póênego Gomu²kI. Przewrót 1970 by² zmian5 pozorn5, zw²aszcza z perspektywy rewolucji sierp- niowej 1980 roku by²o to oczywiste.” (AAN - GUKPPiW t. 1766.)

298. 2 II Ingerencje cenzury w prace nades²ane na miIdzyszkolny kon- kurs teatralny „M²odzież poznaje teatr”, zamieszczone w Kronice sezonu 1982/83, Teatr Polski, Wroc²aw. Cenzorów zaniepokoi²o m.in., że m²odzież w Szewcach zobaczy²a mity i z²udzenia „do- tycz5ce klasy robotniczej, rewolucji proletariackiej, socjalisty- czn5 konwencjI”, „niewolnicz5 wolnoË7”, rewolucjI „która by²a ostatnia. RewolucjI, która trwa, z któr5 żyjemy na co dzie´. Z któr5 umrzemy, która trwa7 bIdzie i po nas”; że w Dżumie (w Teatrze Wspó²czesnym) odczytano „pochwa²I oporu wobec tyranii, oporu w imiI zachowania godnoËci cz²owieka” oraz aparatu w²adzy, który „ginie Ëmierci5 naturaln5 poprzez wewnI- trzne waËnie, k²ótnie, potyczki”. (AAN - GUKPPiW, t. 1767)

299. 2 II Ingerencja cenzury w omówienie przez Ma²gorzatI Dziewulsk5 na ²amach «Le Theatre en Pologne- (1984, nr 3-4) inscenizacji Maestra w Teatrze Polskim w Warszawie. SkreËlono m.in. fragmenty mówi5ce, że Mistrz Orlando zostaje przyjIty w kraju z honorami „wobec posuchy na wybitnych goËci oficjalnych po grudniu 1981” oraz, że kandydaci do stypendiów rozpatrywani s5 ze wzglIdu na „przydatnoË7 polityczn5.” UsuniIto sformu²o- wania: „wysocy, pa´stwowi” urzIdnicy, „rz5dowy”, „z opozycji”, itp. (AAN - GUKPPiW, t. 1767) Zob. 194, 302, 320. 1984 115

300. luty Cenzura intensywnie ingeruje w teksty recenzji dotycz5ce Anty- gony Sofoklesa w reż. Andrzeja Wajdy, w Starym Teatrze w Krakowie, m.in. B. Mamonia («Tygodnik Powszechny» 1984, nr 5), J. P²udowskiej («±ad» 1984, nr 8). Zob. 323.

soi. 20 V Cenzura ingeruje w relacjI Macieja Pawlickiego («Scena» 1984, nr 5) pt. Próba wzlotu z IX Festiwalu Teatrów Studenckich w Krakowie, dotycz5c5 opisu spektaklu Teatru Ósmego Dnia Wzlot, eliminuj5c poszczególne sformu²owania, m.in.: „morder- cza machina”, „w s²użbie systemu”, „wolna myËl”, „Ëwiadectwo zbrodni”, „kaci i ofiara” oraz w takie poszczególne s²owa jak: „zbrodnia”, „w obozie”. (AAN - GUKPPiW, t. 1769)

302. 24 V Cenzura ingeruje w ksi5żkowe wydanie Maestra Jaros²awa Abramowa-Newerlego, m.in. w sformu²owania wyrażaj5ce „lek- ceważ5cy stosunek mistrza do wizyty w Belwederze i odznacze- nia, które zamierzano mu wrIczy7”; „negatywne opinie studenta Akademii Muzycznej nt. niezaangażowanej postawy mistrza i jego obecnej wizyty, któr5 w²adze odpowiednio wykorzystuj5 dla z²amania Ërodowisk twórczych”. Ponadto wyrzucono (doda- ne w wydaniu ksi5żkowym) obszerne kwestie dotycz5ce spotkania Orlanda z Kajetanem, w czasie którego Orlando przekazuje pieni5dze „na bratni5 pomoc”: „To komuniËci przed wojn5 tak to nazywali, jak zbierali na MOPR” oraz „Nie chcemy myËle7 co tu bIdzie za parI lat. W każdym razie przekazujI pro publico bono.” WyciIto też fragmenty, w których m.in. wspomina siI wiIzienia radzieckie. (AAN - GUKPPiW, t. 1770). Zob. 194, 299, 320.

303. 12 VI Cenzura kwestionuje wypowiedzi Gustawa Holoubka w dyskusji pt. Kryzys sztuki - Twórca wobec kryzysu w «Przegl5dzie Powszechnym» (1984, nr 6), dotycz5ce m.in. bojkotu aktorów. SkreËlono m.in.: „Tak zwany bojkot masowych Ërodków przekazu rozpocz5² siI 13 XII 1981. MówiI tzw., ponieważ nie by² ani zjawiskiem przemyËlanym, ani przez nikogo zorganizowa- nym. [...] PostIpowanie wiIkszoËci Ërodowiska okreËlono jako 116 1984

demonstracjI polityczn5 i wyci5gniIto wnioski praktyczne w postaci rozwi5zania Zwi5zku Artystów Scen Polskich. [...] W dalszym ci5gu maj5 miejsce zagrożenia likwidacyjne. Trzy czo²owe teatry warszawskie na skutek zmian personalnych pogr5żaj5 siI w niepamiIci. Reszta teatrów Ëpi snem niespokoj- nym.” (AAN - GUKPPiW, t. 1771)

304. 14 VI Cenzura ingeruje w artyku² Stanis²awa GIbali pt. Indyk - szczera prawda («Dialog» 1984, nr 4). GIbala pisze o Indyku Mrożka jako o utworze opisuj5cym sytuacjI lat piI7dziesi5tych i szeË7dziesi5tych. By² to czas „w którym ludzi zaczyna²o sto- pniowo ogarnia7 dobrze nam znane paraliżuj5ce poczucie bez- nadziejnoËci wszelkich wysi²ków. Niezapomnianym - przynaj- mniej dla mnie - akompaniamentem dla tych niepokoj5cych procesów by²a coraz nudniejsza i natrItniejsza gadanina przy- wódcy, którego w Paêdzierniku wszyscy gotowi byli nosi7 na rIkach.” (AAN - GUKPPiW, t. 1771)

305. 14 VI W «Dialogu» (1984, nr 4) „nie zezwolono na druk tekstu Marty Fik Pierwsze dziesiIciolecie, stanowi5cego - jak informuje redakcja - fragment obszernego wstIpu do ksi5żki TrzydzieËci piI7 sezonów (WAiF, 1981), pisanego w roku 1979. WstIp ten nie wszed² do w/w ksi5żki i nie by² dotychczas publikowany. Ukazuje on dzieje teatru w pierwszym 10-leciu Polski Ludowej.” (AAN - GUKPiW, t. 1771)

306. 19 VI Cenzura ingeruje w tekst recenzji Krzysztofa G²omba z Hamle- ta Williama Szekspira w reż. Piotra Szczerskiego (Teatr 38 w Krakowie) pt. W krIgu Klaudiusza, zamieszczonej w Jednod- niówce RN ZSP «Student» (1984, nr 1), skreËlaj5c zdanie: „Dopisaniem nowego w5tku jest natrItny komunikat pod adresem widza, iż ma po czIËci do czynienia z polskimi analogiami czy wrIcz aktualiami.” (AAN - GUKPPiW, t. 1771)

307. 5 VII Cenzura: „Po konsultacji i przy wspó²udziale Wydzia²u Kul- tury UrzIdu Miasta st. Warszawy, z repertuaru Teatru Dra- matycznego usuniIto dramat Stefana ëeromskiego Róża, 1984 117

w adaptacji i reżyserii Macieja Wojtyszki. [...] Mimo za- biegów cenzorskich, jak również stara´ twórców spektaklu, pragn5cych wyeksponowa7 przes²anie o koniecznoËci i racji pracy u podstaw, a nie postawy romatyczno-rewolucyjnej, problematyka sztuki uniemożliwi²a sytuowania jej w Ëci- s²ych historycznie ramach, co stwarza niebezpiecze´stwo wielu wspó²czesnych skojarze´, a tym samym zachodzi²a obawa przed możliwoËci5 niepoż5danej reakcji widzów na sceniczny przekaz dramatu ëeromskiego.” (AAN - GUKPiW, t. 1772)

308. sierpie´ Cenzura w «Tygodniku Powszechnym» (1984, nr 35) zatrzymuje list do redakcji napisany przez ElżbietI Morawiec, w zwi5zku z delegalizacj5 Teatru Ósmego Dnia: „Próba ekonomicznej likwidacji zespo²u jest prób5 likwidacji wartoËci w kulturze podstawowych: wiernoËci prawdzie, sumieniu artystycznemu i ludzkiemu”; „ten teatr, gdyËmy siI jeszcze p²awili w przekwi- taj5cym konsumeryzmie ery Gierkowskiej, pokaza² w 1977 r. w spektaklu Ach, jak godnie żyliËmy - ca²5 nIdzI koncepcji cz²owieka opartej na konsumowaniu.” (AAN - GUKPPiW, t. 1773, t. 1790). Zob. 260, 319, 322, 325.

309. wrzesie´ Cenzura usuwa ze «Zdania» (1984, nr 9) fragmenty rozmowy przeprowadzonej 25 V 1984 przez Edwarda Chudzi´skiego, Marka DIbowskiego i Andrzeja Hausbrandta z Kazimierzem Dejmkiem pt. ZachowujI siI w teatrze jak chirurg starej daty. „Dejmek: O ile mi wiadomo mianowano mnie zaocznie prezesem nowego ZASPu. Chudzi´ski: I w tej roli mia² Pan wyg²osi7 referat programo- wy na zjeêdzie, o czym informowa²a prasa. Dejmek: Tak, ale ja o tym też siI dowiedzia²em z prasy po powrocie z zagranicy do kraju. Wystosowa²em wiIc do kolegi Szlety´skiego, jako przewodnicz5cego komitetu organizacyjnego zjazdu ZASPu, list, w którym poinformowa²em go uprzejmie, co myËlI o takim trybie za²atwiania spraw z moim udzia²em. I to pierwszy powód mojej nieobecnoËci na zjeêdzie, drugi: by²bym przymuszony do zabrania g²osu, a to przynios²oby — " ■ i ■ ' ■ I qiiW| OCENZUROWANO 118 1984

w efekcie rozbicie zjazdu. Powstanie ZASPu w takim czy innym trybie by²o dla mnie najważniejsze. Hausbrandt: Powtarzam raz jeszcze: êle siI sta²o, że w 1981 nie zgodzi² siI Pan kandydowa7 na prezesa i również êle siI sta²o, że w 1983 zwyciIży²o rozwi5zanie «gabinetowe», a nie «sejmikowe». Dejmek: S5dzI, że politykowi ten zjazd by² potrzebny - i w tym go rozumiem - że po prostu zl5k² siI ryzyka zwi5zanego z koncepcj5 «sejmikow5», cho7 osobiËcie uważam, że żadnego ryzyka nie by²o.” (AAN - GUKPPiW, t. 1774). Zob. 232.

3io. wrzesie´ Cenzura wykreËla w «Tygodniku Kulturalnym» (1984, nr 38) fragment reportażu Janiny Koêbiel z Festiwalu Teatrów Ulicz- nych w Jeleniej Górze pt. Komu sztuki, komu: „Co bardziej poinformowani, maj5cy o sobie lepsze zdanie wiedz5 też swoje! ëe ten teatr [Teatr Ósmego Dnia] musi by7 trefny politycznie, skoro cofniIto mu dotacjI, zmuszaj5c tym samym do samo- likwidacji. A wieË7 gminna ma moc pozyskiwania sympatyków wiIksz5 od najprawdziwszej gazetowej prawdy. WiIc dla aluzji tu przyszli, nie dla jakiejË tam abstrakcyjnej sztuki.” (AAN - GUKPPiW, t. 1774)

3U. 20 XII Na próbie generalnej Balladyny Juliusza S²owackiego w reż. Krystyny Meissner (Teatr im. Horzycy w Toruniu, 21 XII cenzura eliminuje osoby przewodz5ce t²umowi („wtapiaj5c je w t²um”), m.in.: w scenie pocz5tkowej i koćowej. ZdjIto pieË´ koćz5c5 przedstawienie: „Ta sama Polska, niegdyË tak obfita staje siI co rok szaraćzy spichlerzem! NiegdyË tak bitna, dziË bladym rycerzem z g²odem walczy i widmem zarazy.” Z komentarza cenzury: „Tak uwspó²czeËnione przez reży- sera sceny granego utworu symbolizuj5 opozycjI w kraju, sugeruj5 widzom obraz dzisiejszej Polski jako pa´stwo bez- wolne, nie mog5ce wyjË7 z kryzysu tak politycznego, jak i gospodarczego. Tym samym poniża siI konstytucyjny ustrój PRL i zagraża bezpiecze´stwu pa´stwa.” (AAN - GUKPPiW, t. 3588) FAKTY I G±OSY

312. 6 II Narada przedstawicieli nowego ZASPu z kierownictwem Mini- sterstwa Kultury i Sztuki. WziIli udzia² m.in.: minister Kazi- mierz ëygulski, wiceministrowie: Jerzy Bajdor i Wac²aw Janas oraz dyrektorzy departamentów: ekonomicznego oraz Teatru i Estrady.

313. 20 II Spotkanie kierownictwa ZASPu z Wojciechem Jaruzelskim, Mie- czys²awem Rakowskim, Waldemarem Swirgoniem (sekretarz KC PZPR), Kazimierzem ëygulskim (minister kultury i sztuki), Bog- danem Suchodolskim (przewodnicz5cy Narodowej Rady Kultury), Jerzym Adamskim (przewodnicz5cy Ogólnopolskiego Partyjnego Zespo²u Teatralnego przy KC PZPR) na temat polityki kulturalnej pa´stwa. „Przedmiotem wszechstronnej wymiany pogl5dów (spotkanie trwa²o dwie i pó² godziny) by²a rola polskiego teatru w rozwoju życia artystycznego i aktualne zamierzenia polityki kulturalnej socjalistycznego pa´stwa. [...] Genera² Wojciech Jaru- zelski wskaza² na wielk5 narodow5 rangI teatru i wymiar jego spo²ecznego pos²annictwa. [...] OËwiadczy², iż rz5d dzia²aj5c na rzecz stworzenia lepszych warunków pracy placówek teatralnych [...] oczekuje czynnego udzia²u artystów teatru w rozwoju socjali- stycznej kultury polskiej, budowania atmosfery dialogu.” (Biule- tyn ZASP z marca 1984, arch. ZASP)

314. 30 VI Nienasycenie Stanis²awa Ignacego Witkiewicza. Reż.: Wies²aw Saniewski. Próba generalna: Wroc²aw, Teatr Wspó²czesny. Na polecenie „miejscowego Wydzia²u Kultury i Sztuki zaprze- stano wszelkich prac zwi5zanych z tym przedstawieniem; do 5 VII udzielano odpowiedzi odmownych na wszystkie odwo²ania. 5 VII dymisja Kazimierza Brauna ze stanowiska dyrektora i kierownika artystycznego - wraz z nim odchodzi czIË7 aktorów i pracowników Teatru Wspó²czesnego.” (A. ëmudzki [Jaros²aw Szymkiewicz], Sprawa Teatru Wspó²czesnego, «ObecnoË7» 1984, nr 7) Por. Janusz Degler „Ostatni podryg” cenzury w PRL-u. O niedosz²ej prapremierze ,Nienasycenia” Witkacego w: PoËród spraw publicznych i teatralnych, Warszawa 1998. 120 1984

315. czerwiec „Rektor PWST w Warszawie, Andrzej ±apicki, przed²oży² ministrowi Kazimierzowi ëygulskiemu listI wybitnych artystów sceny, proponowanych na stanowiska docentów kontraktowych w szkole na rok akademicki 1984/1985. Obowi5zuje bowiem przepis corocznego odnawiania kontraktów [...]. Minister Kul- tury i Sztuki skreËli² z listy trzech kandydatów: Gustawa Holoubka, Andrzeja Szczepkowskiego, Janusza Nyczaka.” («Kultura Niezależna» 1984, nr 1)

316. czerwiec Z planów repertuarowych Teatru Nowego w Poznaniu zdjIto adaptacjI P²omieni Stanis²awa Brzozowskiego. («Wezwanie» 1984, nr 7)

317. 1 VII W «Przegl5dzie Katolickim» (1984, nr 2) Magdalena Komar pisze: „Z żalem wypada odnotowa7 - nie zawinion5 zreszt5 przez nich samych - nieobecnoË7 w programach artystycznych [III Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej w Radomiu, 27 V - 3 VI 1984] aktorów Teatru Powszechnego w Radomiu. Spowodowa² j5 sprzeciw dyrekcji teatru.” Zob. 255.

318. 5 VII Odwo²anie Kazimierza Brauna z funkcji dyrektora Teatru Wspó²czesnego we Wroc²awiu. Zob. 314.

319. lipiec W Poznaniu delegalizacja Teatru Ósmego Dnia. „W uzasadnieniu delegalizacji teatru, jako jednostki profesjonalnej i wspoma- ganej przez pa´stwo, ministerstwo poda²o jako powód «rodzaj dzia²alnoËci pozaartystycznej, prowadzonej przez zespó²». Kil- kaset osób - ludzie teatru, pisarze, artyËci, m²odzież i inni - podpisa²o list protestacyjny. Ale jak uczy doËwiadczenie nic to nie zmieni.” (L. Bober [Andrzej Kaczy´ski], Teatr 8 Dnia bezdo- mny, «Kultura Niezależna» 1984, nr 3) Zob. 260, 308, 322, 325.

320. sierpie´ W «Kulturze Niezależnej» (1984, nr 1) recenzja Joanny Ler- skiej [Marty Fik] pt.: Maestro, czyli pu²apki odwagi ze spektaklu Maestro w Teatrze Polskim w Warszawie: „Z tej [sztuki] jaka 1984 121

zosta²a napisana wynika parI konstatacji efektownych, lecz oczywistych; znajduj5 poklask, jak wszelkie stwierdzenia pod- ważaj5ce oficjaln5 propagandI i ukazuj5ce podwójn5 moralnoË7 systemu, nie wykraczaj5 jednak poza rewelacje komunikowa- ne sobie przy byle kawiarnianym spotkaniu.” Zob. 194, 299, 302.

321. lato-jesie´ «Puls» (1984, nr 22-23) drukuje list Haliny Miko²ajskiej do Kazimierza Dejmka, dyrektora Teatru Polskiego w Warszawie wyjaËniaj5cy jej decyzjI odejËcia z teatru: „Tak pokierowa²am swoim życiem zawodowym, żeby nie musie7 siI t²oczy7 w ogon- ku do ma²ego czy dużego ekranu. Robi²am wiIc pracowicie monodramy, które stanowi²y g²ówne êród²o moich dochodów (Listy panny de L..., Historie Jakubowe T. Manna, S²owackiego montaż dygresji z Beniowskiego, recital Mi²oszowski, montaż monologów Medei, wreszcie maryjny tryptyk staropolski). Jeêdzi²am latami i nadal jeżdżI po wiIkszych i mniejszych oËrodkach. Nie wiem, czy istnieje w Polsce druga aktorka, która ma na koncie tyle setek wyjazdów do peryferyjnych teatrów, domów kultury, domów parafialnych i koËcio²ów. Do Olsztyna, Zielonej Góry, Jeleniej Góry, Gorzowa, Pu²aw, P²ocka, Koszali- na, S²upska, przez Kraków, Now5 HutI, ±ódê, Gda´sk, Konin, Katowice, Opole, Gliwice, JastrzIbie, Pozna´, Gniezno, Toru´, Lublin, Szczecin, Rzeszów, Stalow5 WolI, itd., itd. [...] MogI Pana zapewni7, że istnieje zupe²nie rewelacyjna «trzecia Pol- ska», jakiej nigdy nie by²o albo nie by²a aż tak liczebna. Polska zmIczona, ale nie poddaj5ca siI. O wiele skuteczniej broni ona swej substancji. Gromadzi siI tysi5cami i t²oczy na wyk²adach i koncertach, w koËcio²ach i nie tylko koËcio²ach, ch²onna i spragniona jak nigdy. [...] Wreszcie chcI Panu powiedzie7 coË, co wynika wy²5cznie z wiary, że substancja ma swoj5 istotI. Jest ni5 pragnienie zachowania godnoËci i tIsknota za wolnoËci5, za które p²aciliËmy potwornymi ofiarami setki lat i tym ofiarom jesteËmy d²użni [...]. A te wartoËci niewymierne, jak wszystko, co niematerialne, nie poddaj5 siI żadnemu podzia²owi, taka jest bowiem natura bytów niematerialnych - pó²prawdy, pó²- sprawiedliwoËci, pó²- czy 7wier7wolnoËci, pó²godnoËci przestaj5 by7 sob5, staj5 siI nieprawd5, niesprawiedliwoËci5, niewol5, 122 1984

niegodnoËci5. Może ocale7 czIË7 cia²a, kiedy jednak poddaje siI pó² duszy, poddaje siI duszI w ca²oËci albo, ËciËlej mówi5c, zmienia siI ca²5 duszI, w naszym wypadku z polskiej na sowiec- k5 [...]. Rozsta´my siI wiIc spokojnie ale ostatecznie.”

322. 12 IX OËwiadczenie Teatru Ósmego Dnia: „W lipcu bież5cego roku Wojewoda Pozna´ski dzia²aj5c w porozumieniu z Ministrem Kultury i Sztuki cofn5² dotacjI dla Teatru Ósmego Dnia. W ten sposób nasz zespó² utraci² materialne podstawy dzia²ania: zostaliËmy pozbawieni sali, sprzItu, elementów scenografii, ko- stiumów oraz sta²ego wynagrodzenia za pracI. Obawiamy siI też, że to posuniIcie w²adz jest kolejnym krokiem - po zakazie wyjazdów zagranicznych - zmierzaj5cym do ograniczenia lub ca²kowitego uniemożliwienia prezentacji naszych przedstawie´. Mimo tego - przekonani o spo²ecznym sensie i potrzebie konty- nuowania naszej pracy twórczej - zdecydowani jesteËmy nadal prowadzi7 dzia²alnoË7 artystyczn5.” («Wezwanie» 1985, nr 8) Zob. 260, 308, 319, 325.

323. paêdziernik W «Kulturze Niezależnej» (1984, nr 2) recenzja Agnieszki Wój- cik [Elżbiety Morawiec] Licz5 siI tylko masy z Antygony Sofo- klesa w reż. Andrzeja Wajdy (20 I 1984 w Starym Teatrze

w Krakowie): ,rAntygona jest spektaklem ideologicznie s²usz- nym, tj. opowiada siI po «naszej» stronie. [...] Ale w²aËnie dlatego nam [...] nie wolno w prasie niezależnej szermowa7 pó²prawd5 ani szerzy7 gettowych obronnych opinii [...]. Z okru- chów Sofoklesowego tworzywa zlepiono tu, ²5cz5c je w pleksi, hybrydI, która w zamyËle realizatorów tyleż mia²a by7 antyczna co i wspó²czesna, polska, dzisiejsza, z ostatniej chwili. [...1 Kre- on - Jaruzelski, Antygona - Anna Walentynowicz. I doprawdy nie wiem, co jest w tym przedstawieniu bardziej przygnIbiaj5ce: obliczone na masow5 reakcjI publicznoËci pomys²y Andrzeja Wajdy, czy masowy odzew i entuzjazm tejże.” Zob. 300.

324. 21 XI „Informacja o sytuacji spo²eczno-politycznej w Ërodowiskach twórczych Warszawy” sporz5dzona przez Wydzia² Kultury i Sztuki przy UrzIdzie m.st. Warszawy: „Polityka kulturalna 1984 123

partii, ²5cz5ca pryncypialnoË7 ocen z cierpliwoËci5 i postaw5 abolicyjn5 przynios²a w sumie pozytywne rezultaty”, mimo, iż PZPR „ponios²a znaczne straty iloËciowe, odesz²o wielu ludzi 0 znacznych nazwiskach i uznanym autorytecie twórczym”. „Znaczne zbulwersowanie czIËci aktywu wzbudzi²o przyznanie w roku bież5cym nagród pa´stwowych Kazimierzowi Dejmkowi 1 Krzysztofowi Zanussiemu, czy też powierzenie ról w filmie i telewizji aktorom znanym ze swej opozycyjnej postawy.” Kry- tyczna ocena sytuacji ZASP: „Obserwuje siI wyraên5 wstrzemiIêliwoË7 aktorów wobec ZASPu, czIsto granicz5c5 z bojkotem [...]. WËród tzw. «milcz5cego Ërodka» aktorskiego dominuje pogl5d, że konieczny jest wyraêny sygna² akceptuj5cy ZASP przez uznanych liderów Ërodowiskowych, co z kolei wzbu- dza nieufnoË7 kierownictwa ZASP oraz wiIkszoËci aktywu partyjnego - obawiaj5cych siI zmiany orientacji politycznej tej organizacji w kierunku oponenckim. [...] W tej sytuacji udzieli7 należy ZASPowi zdecydowanego wsparcia (również partyjnego).” O tzw. „trzecim obiegu kulturowym zarówno w koËcio²ach jak w specjalnych centrach kultury katolickiej (parafia przy ul. ëytniej, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej)”: „Nie- pokoj5ce jest szczególnie to, iż mecenatem koËcielnym objIci zostali szczególnie m²odzi twórcy, co może utrudni7 i tak juz skomplikowane oddzia²ywanie partyjne na to Ërodowisko. Na skutek istniej5cego uk²adu si² w warszawskich wyższych szko²ach artystycznych nie ma ani jednego studenta - cz²onka Partii”. (Z archiwum MF)

325. listopad W «Kulturze Niezależnej» (1984, nr 3) Joanna Lerska [Marta Fik] komentuje: „Teatr Ósmego Dnia zosta² - co oczywiste - wyrzucony karnie z Estrady, jako teatr polityczny. Wszelkie przeËladowania, jakim podlega², st5d siI bra²y. Od co najmniej dziesiIciu lat ukazywa² coraz ostrzej ow5 «nierzeczywistoË7», której nazwI nada² Kazimierz Brandys a kierunek - w²adza.” Zob. 260, 308, 319, 322. W tym samym numerze «Kultury Niezależnej» rozmowa Zbigniewa Gluzy z Ew5 Wójciak i Lechem Raczakiem z Teatru Ósmego Dnia. Wywiad przeznaczony dla «Przegl5du Katolickie- go» zosta² tam zdjIty przez cenzurI. M.in o jednorazowej akcji 124 1984

ulicznej pt. Cuda i miIso zrealizowanej przez zespó² TÓD w Lubomierzu (23 VIII 1984), podczas MiIdzynarodowego Festiwalu Teatrów Ulicznych w Jeleniej Górze. Ewa Wójciak: „Cuda i miIso to by² dla mnie wstrz5s. Poznawczy, chwilami metafizyczny. Nag²e doznanie si²y powszednioËci, która nagle wyleg²a na ulicI - w spotkaniu z nami. Zobaczy²am swój teatr wËród ulic ma²ego, nieatrakcyjnego miasta. To przywraca proporcje.”

326. listopad W «Kulturze» (Paryż 1984, nr 11) Jerzy Hamlet w artykule pt. Teatr zniewolony omawia „funkcjonowanie teatru w PRL na przestrzeni ostatnich czterech lat”. W konkluzji autor stwierdza, że dopóki Jedynym jego mecenasem jest pa´stwo i póki nim pozostaje - mówienie o niezależnoËci teatru ma ograniczo- ny sens”. Obowi5zkiem ludzi teatru jest „za wszelk5 cenI nie dopuËci7 do zniewolenia umys²ów”. Polemizuje z tym tekstem Joanna Lerska [Marta Fik] w «Kulturze Niezależnej» (1985, nr 7): „zasadnicze nieporozu- mienie eseju [...] polega na ca²kowitym pominiIciu wszystkiego, co wi5za²oby siI z rzeteln5 prób5 przeanalizowania sytuacji teatru w Polsce. [...] Wbrew pozorom, nie wystarczy zreszt5 ograniczy7 siI do ostatniego tylko okresu. Teatr jakim go mamy, nie jest bowiem wy²5cznie wynikiem sytuacji zaistnia²ej w trzech ostatnich sezonach [...]. Jakby krytycznie nie ocenia7 pozycji, dokona´ [teatru], nie sposób jednak zgodzi7 siI z tez5 autora [...], że za jego stan ponosz5 odpowiedzialnoË7, w nie mniejszym niż w²adza stopniu, sami ludzie teatru.”

32 7. 11 XII W Warszawie posiedzenie Wojewódzkiego Komitetu Obrony poËwiIcone „sytuacji w Ërodowiskach twórczych”. M.in. „p²k. Tadeusz Szczygie² - poinformowa² o przebiegu Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej z dużym udzia²em aktorów scen warszawskich, których wyst5pienia zawiera²y akcenty antysocjalistyczne. [...] Ob. Zygmunt Papierz podkreËli², że nagrody pa´stwowe nie mog5 budzi7 kontrowersji, ponieważ s5 one jedn5 z dróg zjednywania sobie artystów.” (Notatka sporz5dzona 25 I 1985 na użytek prezydenta miasta przez dyr. Sekretariatu Wojewódzkiego Komitetu Obrony w Warszawie - Eugeniusza Tomowa. Z archiwum MF.) 1984 125

328. grudzie´ Wywiad telewizyjny przewodnicz5cego ZASPu, Henryka Szle- ty´skiego: „ZASP «zamkn5² definitywnie okres organizacyjny*. Zwi5zek bIdzie s²uży7 idei porozumienia narodowego «nie ba- cz5c na tych, którzy tej idei nie rozumiej5 lub rozumie7 nie chc5».” W ostatnich dniach roku 1984 prasa donios²a o podpisaniu porozumienia przez dwóch szefów: Szlety´skiego w imieniu ZASPu i gen. Bary²I w imieniu G²ównego Zarz5du Wojska Polskiego „o skuteczniejszej realizacji wspólnych zada´ ideowo- wychowawczych i estetycznych”. («KOS» 1985, nr 67)

329. grudzie´ W «Kulturze Niezależnej» (1984, nr 4) recenzja Joanny Lerskiej [Marty Fik] pt. Kazimierza Dejmka rozmowy z publicznoËci5 z Wesela Wyspia´skiego w reż. Kazimierza Dejmka (prem. 12 VII 1984 w Teatrze Polskim w Warszawie): „Nie by²oby oczywi- Ëcie z²ym objawem, gdyby pojawi² siI artysta, maj5cy odwagI mówi7 przykre rzeczy nie tylko w²adzy, ale i spo²ecze´stwu. Szczególnie w sytuacji, gdy jedn5 z g²ównych wad (także opozycji) jest brak samokrytycyzmu. Maksyma wybita w programie Wesela - «Lichy to patriotyzm narodu, który by tylko pochwa²y znosi²» - godna jest nazbyt nawet czIstego przypominania. Ale sensownoË7 tego zajIcia wtedy jest tylko niepodważalna i mo- ralnie niepodejrzana, gdy po pierwsze: wynika z troski a nie lekceważenia i gdy po wtóre intencje atakuj5cego docieraj5 do adresata, wywo²uj5c w nim refleksjI, zrozumienie czy dezapro- batI.” 1985

W²adze kontynuowa²y represje wobec dzia²aczy „SolidarnoËci” i opozycji., Nasili²y siI aresztowania, zatrzymania, kary grzywny wymierzane przez kolegia, zwolnienia z pracy i procesy, którym towarzyszy²y raż5ce uchybienia procedury s5dowej. JednoczeËnie wesz²a w życie uchwalona 10 V nowelizacja prawa karnego znacznie zaostrzaj5ca jego represyjnoË7. 7 II zako´czy² siI proces morderców ksiIdza Popie²uszki, podczas którego w²adza przypuËci²a gwa²towny atak na KoËció² i „niektórych ekstremistycznie nastawionych ksiIży”. Wiosn5 g²oËna sta²a siI sprawa Marcina Antonowicza skazanego na 2,5 roku wiIzienia za odmowI z²ożenia przysiIgi wojskowej. W jego obronie grupa m²odzieży prowadzi²a od 17 III g²odówkI protestacyjn5. Z grona jej uczestników wy²oni² siI póêniej ruch pacyfistyczny „WolnoË7 i Pokój”, dzia²aj5cy jawnie i zaciekle zwalczany przez w²adze. W ko´cu listopada w²adze przeprowadzi²y czystkI w szko²ach wyższych. Odwo²ano demokratycznie wybranych rektorów w piIciu uczelniach, wielu prorektorów, dziekanów i prodziekanów. Podstaw5 odwo²a´ by²y najczIËciej wnioski uczelnianych organizacji partyjnych. W paêdzierniku w Poznaniu zacz5² siI ukazywa7 niezależny periodyk «Czas Kultury» poËwiIcony kulturze, literaturze i filozofii (do wrzeËnia 1989 ukaza²o siI 10 numerów pisma). W listopadzie w Warszawie wyszed² pierwszy numer «Magazynu AktualnoËci Krajowych», czasopisma Wydawnictw Kultury Niezależnej, zamieszczaj5cego przegl5d prasy niezależnej; w latach 1985-1986 ukaza² siI trzykrotnie. «Tygodnik Mazowsze» poda², że ²5czna liczba pism podziemnych w kraju, od tygodników po ukazuj5ce siI nieregularnie periodyki utrzymuje siI na sta²ym poziomie ponad 400 tytu²ów.

(Opra7, na podst. Jerzy Holzer, Krzysztof Leski, SolidarnoË7” w podziemiu, ±ódê 1990; Marek Pernal, Jan Skórzy´ski, Kalendarium SolidarnoËci”, Warszawa 1990.) TEATR PODZIEMNY

330. 1 I MyËl5c Ojczyzna. Teksty Karola Wojty²y, Romana Dmow- skiego. Wykonanie: Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis, Piotr Suchora. Gda´sk, koËció² oo. Kapucynów.

331. stycze´ O d²ugim czekaniu wg Józefa i jego braci Tomasza Manna. Wykonawcy: Halina Miko²ajska oraz Alicja Paleta-Bugaj (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszaw- skiej. Zob. 274.

332. 16 II Tryptyk Maryjny. Wykonanie: Halina Miko²ajska. Katowi- ce, krypta katedry Chrystusa Króla. Zob. 158 „PiIkny recital poetycki by² jednoczeËnie obrzIdem - autentyczn5 przejmuj5c5 modlitw5, w której uczestniczyli wszyscy, bardzo licznie zgromadzeni w krypcie katedry.” («GoË7 Niedzielny» 1985, nr 9)

333. 18 II Jestem gotowy na wszystko. Program poËwiIcony ks. Je- rzemu Popie²uszce. Wykonawcy: Adrianna Godlewska, Jacek Ka²ucki, Jan Tomaszewski. Warszawa, koËció² Na- wiedzenia NMP.

334. 19 II Anhelli Juliusza S²owackiego. Dedykowany: „KsiIdzu Je- rzemu”. Adapt. i reż.: Bogus²aw Kierc, muz.: Zbigniew Karnecki. Wykonawcy: Danuta Kierc, Joanna ±ady´ska, Bogus²aw Kierc, Stanis²aw Melski, Andrzej Makowiecki, Edwin Petrykat, Kazimierz Wysota, Andrzej Wilk. Wroc- ²aw, N[ie] S[amym] T[eatrem], koËció² oo. Jezuitów. „Przestrze´ spektaklu wype²ni²y szepty, urywane g²osy uczestników w scenie przes²uchania, zbiorowy Ëpiew, spo- kojne relacje Ëwiadków, psalmodie - a raczej coË, co nie by²o psalmodi5, lecz wynika²o z na²ożenia siI recytowanego 128 1985

tekstu na muzykI Zbigniewa Karneckiego [...] tak niezwy- k²5, że spe²nia²a kilkakrotnie rolI dziewi5tego aktora spektaklu. Tej rozbudowanej warstwie dêwiIkowej towarzyszy²a rozleg²a akcja. Przestrze´ koËcio²a od o²tarza [...] po chór [...] wype²ni²y dzia²ania sceniczne wykonawców, pos²uguj5cych siI bardzo oszczIdnie rekwizytami, z któ- rych czIË7 [...] należa²a do normalnego koËcielnego wy- posażenia. Wszystko to, nie burz5c niczym przestrzeni koËcio²a, uËwiadamia²o jej nieuËwiadamian5 zazwyczaj przez wiernych skomplikowan5 wielkoË7; wydobywa²o poprzez spektakl zjednoczone w tej przestrzeni przeciwie´stwo materii i ducha, poniżenia i chwa²y, Ëmierci i zmartwychwstania. Wydobywa²o wiIc to, co zawarte jest w historiozoficznej, zapisanej w Anhellim, koncepcji S²o- wackiego, g²osz5cej bezwzglIdny upadek panuj5cego systemu i zarazem narodziny nowego Ëwiata.” (K. Mi²obIdzka, «Wezwanie» 1985, nr 9; «ObecnoË7», 1985, nr 9) Grano wielokrotnie (wg BWM 15 razy) do 1986. (KW, BWM)

335. 25 II Brat naszego Boga Karola Wojty²y. Wybór tekstów: Aleksander Nebelski. Reż.: Jan Zelnik, opra7, muz.: Zdzis²aw Ptaszy´ski. Wykonawcy: Jerzy Zelnik (Adam Chmielowski), Piotr Machali- ca (Antoni, Maks, NIdzarz), Zygmunt Sierakowski (Brat II, Stanis²aw, NIdzarz II), Andrzej Piszczatowski (Rewo- lucjonista). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Jerzy Zelnik „gra bardzo ascetycznie, skupieniem, osz- czIdnoËci5 gestu i ruchu. Tak zreszt5 jak i jego partnerzy nadaje ca²emu widowisku charakter misterium Prawdy i Mi²oËci.” (I. Gali´ska, «±ad» 1985, nr 49)

336. luty Psalmy. Przek²ad: Roman Brandstaetter. Wykonanie: Ol- gierd ±ukaszewicz. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. „Los cz²owieka w takiej interpretacji to ci5g²e falowanie od g²Ibokiej, elegijnej wiary, pe²nej spokoju i ufnoËci, 1985 129

poprzez bunt, zw5tpienie, do pe²nej akceptacji wielkoËci Stwórcy i Ëwiata takiego jaki jest.” (I. Gali´ska, «±ad» 1985, nr 48) „Bohater Psalmów ±ukaszewicza jest bardzo kafkowski w swym proteËcie metafizycznym, w gwa²townymi ujawnia- niu kontestacji porz5dku naturalnego, w ci5g²ym przywo²y- waniu Boga na Ëwiadka cz²owieka; jego sprawiedliwoËci i niewinnoËci. Jest w tym także romantyczny: arcypolski, z rodu Konradów.” (B. Mamo´, «Tygodnik Powszechny» 1986, nr 46)

337. luty Komitet Kultury Niezależnej przyznaje Nagrody Kultural- ne „SolidarnoËci” za rok 1984. Otrzymuj5 je m.in.: Ewa Da²kowska i Zbigniew Zapasiewicz za realizacjI spektaklu Pan Cogito szuka rady wg Zbigniewa Herberta w Teatrze Powszechnym w Warszawie (zob. 417); Jerzy Radziwi²o- wicz za rolI Raskolnikowa w Zbrodni i karze wg Fiodora Dostojewskiego w reż. Andrzeja Wajdy (Stary Teatr w Krakowie); Tadeusz Kaczy´ski za przygotowanie cyklu programów muzyki i s²owa w ramach Filharmonii im. Romualda Traugutta (zob. 132).

338. 14 III Nienadaremny jest ten Krzyż. Widowisko oparte na fragmentach Biblii i utworach poetyckich bId5cych do niej komentarzem. Scenariusz wg pomys²u Jerzego Jo´czyka: Anna Bieniaszko. Reż.: Jaros²aw Kusza, kompozycja pieË- ni: Leszek Orlewicz. Wykonawcy: Halina Miller, Andrzej Kierc (Marek Jasi´ski), Zbigniew Bielski (Janusz Cyl), Jerzy Jo´czyk (Ryszard Mróz). Zdu´ska Wola, Teatr P5t- niczy, koËció² o. Maksymiliana Kolbego. NastIpnie grano w ±odzi i okolicach. (ZÊ)

339. 30 III Testament. Spektakl poËwiIcony ks. Jerzemu Popie²uszce, oparty na: fragmentach Kazania na Górze, kaza´ ks. Popie²uszki, wspomnieniach przyjació², doniesieniach 130 1985

prasowych, protoko²ach sekcji, mowie pogrzebowej prymasa Józefa Glempa oraz wierszach Anny Kamie´skiej i Bogu- s²awa Kierca. Reż.: Andrzej Nowak. Wykonawcy: Renata Jasi´ska, Iwona Stankiewicz. Jelenia Góra, Scena Czter- dzieËci i Cztery, koËció² Êw. Krzyża. Grano na terenie ca²ego kraju. (RJ)

340. marzec Znaki zwyciIstwa. W rocznicI II Pielgrzymki Ojca ÊwiIte- go Jana Paw²a II do Ojczyzny. Wg homilii Jana Paw²a II oraz tekstów: Andrzeja Drzycimskiego Polska z papieżem, Marka Lehnerta Trzeci helikopter, Mieczys²awa Mali´- skiego GoË7 w dom. Scenariusz i opra7.: Tadeusz Jurasz. Wykonawcy: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Elżbieta Karkoszka, Izabela Olszewska, Anna Polony, Monika Ra- siewicz, Halina ëaczek, Jan Frycz, Tadeusz Jurasz, Jan Peszek, Jacek Romanowski. Kraków, Zespó² Synodalny Apostolstwa Êwieckich przy koËciele oo. Karmelitów na Piasku. (Inf. wg zaproszenia)

341. 4 IV Wieczernik Ernesta Brylla. Reż.: Halina S²ojewska, scen.: Marian Ko²odziej, muz.: Bogus²aw Grabowski. Wykonaw- cy: Halina S²ojewska, Halina Winiarska, Zbigniew Bajor, Zbigniew Gawro´ski, Stefan Iży²owski, Wojciech Kaczano- wski, Jerzy Kiszkis, Andrzej Nowi´ski, Maciej Szumiel, Roman Talarczyk, Jaros²aw Tyra´ski i inni. Gda´sk, ko- Ëció² Matki Boskiej CzIstochowskiej. Zagrano ²5cznie 22 przedstawienia w różnych koËcio- ²ach Wybrzeża. (HS)

342. 5 IV Wieczernik Ernesta Brylla. Reż.: Andrzej Wajda, kostiumy: Krystyna Zachwatowicz, opra7, muzyczne: Tadeusz Ka- czy´ski, oËwietlenie: Edward K²osi´ski. Wykonawcy: Kry- styna Janda (Magdalena), Micha² Bajor (Judasz), Tadeusz Borowski, Jerzy Zelnik (Nikodem), Krzysztof Kolberger, Daniel Olbrychski (Nieznajomy), Jaros²aw Kopaczewski 1985 131

(Piotr), Olgierd ±ukaszewicz (Tomasz), Maciej Or²oË (Jan), Piotr Machalica (Jakub), Tadeusz Chudecki (Ucze´ I), Miros²aw Konarowski (Ucze´ II). Warszawa, koËció² Mi²o- sierdzia Bożego przy ul. ëytniej. W okresie od kwietnia do maja 1985 odby²o siI 15 przedstawie´. „KoËció² na ëytniej by² ci5gle w budowie, próby odbywa²y siI noc5 - wszyscy w waciakach, w kożuchach, para z ust. - Ale tak to siI okazuje zwykle z takimi wyda- rzeniami! WiedzieliËmy jednak, że jest to zupe²nie coË niezwyk²ego, wszyscy ulegli takiej emocji, że jak teraz ogl5dam Wieczernik na kasecie video, to widzI, że jestem tak skupiona, jak nie by²am jeszcze nigdy w życiu.” (Z niedopuszczonego do druku fragmentu wywiadu J. Wrób- lewskiego z Krystyn5 Jand5, «PowËci5gliwoË7 i Praca» 1986, nr 10) „W Wieczerniku zbieg²y siI [...] w przedziwnym i niefor- tunnym pomieszaniu dwie tendencje objawione przez Waj- dI w jego ostatnich «wojennych» przedstawieniach. [...] Z Antygony pochodzi tania aluzyjnoË7, brak wiary w to, że aby poruszy7 ludzi (a cóż dopiero zmusi7 ich do myËlenia) nie trzeba - a nawet nie wolno - wszystkiego ubiera7 w sztafaż doraênej propagandy. Ze Zbrodni i kary przyjIto chrzeËcija´sk5 pociechI, chwalebn5, lecz z trudem spraw- dzaj5c5 siI w życiu.” (J. Lerska [Marta Fik], «Kultura Niezależna» 1985, nr 9). Ponadto m.in.: D. Passent, «Polityka» 1985, nr 16; K. Êliwi´ski, «Tygodnik Powszechny» 1985, nr 17 (odpowiedê Passentowi); M. Misiorny, «Trybuna Ludu» 1985, nr 92; A. Gar. [Andrzej Garlicki], «Polityka» 1985, nr 19; K. K. [Krzysztof K²opotowski], «Przegl5d Powszech- ny» 1985, nr 10. Druk: Wyd. KR4G, Warszawa 1988.

343. 11 IV Pio²un. Kreacja zbiorowa. Reż.: Lech Raczak, muz.: Lech Jankowski. Wykonawcy: Ewa Wójciak, Adam Borowski, 132 1985

Tadeusz Janiszewski, Marcin KIszycki. Improwizacja skrzypcowa: Katarzyna Klebba. Pozna´, Teatr Ósmego Dnia. Spektakl „mówi o Polsce lat 70. i prze²omie 80-81. Mówi w sposób dramatyczny, ale i ostro groteskowy. Ten ton saty- ryczny (i autosatyryczny) jest istotny. Pozwala bowiem spoj- rze7 na nas, nasze niedawne dzieje, na wci5ż staj5c5 siI teraêniejszoË7 - jako nie tylko rozpaczliw5 walkI, ale i swoi- sty cyrk, gdzie miejsce rozmów zajI²y ma²pie chichoty, a miejsce normalnych ludzi b²azny i tresowane zwierzIta. Jest to spektakl gorzki i Ëmieszny zarazem [...], ale na swój sposób krzepi5cy - cho7by przez to, że w ogóle powsta². I że nadal istnieje Teatr Ósmego Dnia, na przekór etatom, policji i cenzurze.” («Arka» 1985, nr 11) 11 IV odby² siI pierwszy publiczny pokaz spektaklu dla znajomych. Zapowiedziana na 10 IV premiera w klubie studenckim pozna´skiego Uniwersytetu zosta²a odwo²ana. „Trzygodzinna rozmowa SB z kierownikiem klubu nie da²a rezultatu, wiIc wicewojewoda wezwa² do siebie rektora, po czym ten wyda² kierownikowi klubu s²użbowe polecenie odwo²ania wystIpu.” («Tygodnik Mazowsze» 1985, nr 125) SB usi²owa²a tego dnia zatrzyma7 także Lecha Raczaka. («Kultura Niezależna» 1985, nr 14) Na wszelki wypadek oddzia² ZOMO otoczy² budynek, do którego wpuszczano tylko zameldowanych. W²aËciwa premiera odby²a siI 27 V w koËciele w Mi- strzejowicach. Zob. 358.

344. 19 IV We Wroc²awiu próba zerwania spektaklu Teatru Ósmego Dnia pt. Wzlot. Przed koËcio²em Ëw. Anny, gdzie mia² siI odby7, zatrzymano kilku cz²onków zespo²u. Pozosta´ aktorzy wyst5pili. Zagrali również nastIpnego dnia, bez jednego z aktorów, zatrzymanego na 48 godzin. («Tygodnik Mazowsze» 1985, nr 126)

345. 21-28 IV Siedlce - I Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Boga o tak5 moc prosimy. Wykonawcy: Katarzyna 1985 133

±aniewska (recytacje), Krystyna Kwasowska (Ëpiew), Da- riusz Zawadzki (Ëpiew i gitara). Zob. 3.

Wszystko postawi²em na MaryjI. Wykonawcy: Maria D²użewska, Maria Sierakowska, Zygmunt Sierakowski. Zob. 243.

Boże, coË PolskI. Wykonanie: Ewa Skarżanka, Andrzej Przybylski.

346. 28 IV-5 V W²oc²awek - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Program poetycki. Wykonawcy: Aleksandra Dmochow- ska, Anna Nehrebecka.

Wiersze S²owackiego. Wykonanie: Halina Miko²ajska.

347. 29 IV Gdzie Twe bóstwo troistym blaskiem szczIËcia p²onie. Misterium poetycko-muzyczne wg tekstów Ojców KoËcio²a Wschodniego i teologów wspó²czesnych. Scenariusz i opra7.: Leszek Polony, reż.: Anna Polony, konsultacja i opra7, plastyczne: Jerzy Nowosielski. Wykonawcy: Anna Polony, Janusz Krawczyk, Zygmunt Józefczak. Kraków, Archi- diecezjalny Zespó² Synodalny Apostolstwa Êwieckich przy koËciele oo. Karmelitów na Piasku. (Inf. wg zaproszenia)

348. kwiecie´ Jestem gotowy na wszystko. Wykonawcy: Adrianna Godlew- ska, Jacek Ka²ucki oraz Jan Tomaszewski (gitara). Warsza- wa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Zob. 333.

349. 5-12 V Starogard Gda´ski, Tczew -1 Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Treny Jeremiasza. Wykonanie: aktorzy gda´scy. Zob. 5.

350. 13-19 V Bia²a Podlaska — I Podlaskie Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: W programach artystycznych brali udzia²: Maria Przy- bylska, Anna Nehrebecka, Aleksandra Dmochowska, 134 1985

Katarzyna ±aniewska, Krystyna Kwasowska, Jan Toma- szewski.

351. 15 V Hymny Jana Kasprowicza. Program wg scenariusza Mieczys²awa Kotlarczyka z 1942 roku. Reż.: Danuta Micha²owska. Wykonawcy: Danuta Micha²owska, Jadwiga Baran, Marta Jurasz, Izabela Olszewska, Maria Przybyl- ska, Aldona Skiba-Lickel, Elżbieta Wojciechowska, Halina ëaczek, Stanis²aw BanaË, Krzysztof Gadacz, Zbigniew Gorzowski, Tadeusz Jurasz, Pawe² Kuszelnicki, Piotr Pie- cha, Tomasz Poêniak. Kraków, koËció² oo. Pijarów. (KB) „Pijarska krypta koËcielna przypomnia²a Ëwietne tradycje teatru pijarskiego w Polsce. Êwietna akustyka, niepow- tarzalnoË7 miejsca, prostota i oszczIdnoË7 inscenizacji, a nade wszystko dzia²anie s²owa, które nie jest skrIpowa- ne reżyserskim retuszem — to wszystko zadecydowa²o o powodzeniu i zaowocowaniu spektaklu. Może w²aËnie w naszych czasach trzeba nam wiIcej owej terapeutycznej roli s²owa.” (J. Chmiel, «Tygodnik Powszechny» 1985, nr 32)

352. 19-26 V Katowice - II Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: W ho²dzie CzIstochowskiej Pani. Wykonanie: Êl5ska Scena S²owa Polskiego (19 V, koËció² Ëw. Anny).

Tomasz Morus - odwaga wiernoËci. Wykonanie: Êl5ska Scena S²owa Polskiego (21 V).

Wieczór poetów Ël5skich. Wiersze Anny Marii Korze- niewskiej, Henryka Piecha, Jacka Okonia, Kazimierza WIgrzyna. Wykonanie: Teresa Ka²uda, Maria Wilhelm, Jerzy Korcz (21 V).

Êw. Barbaria - patronka górników. Wykonanie: Êl5ska Scena S²owa Polskiego (21 V).

Boże Narodzenie. Wykonanie: Êl5ska Scena S²owa Pol- skiego (22 V, koËció² Ëw. Aposto²ów Piotra i Paw²a). 1985 135

353. 20 V SkazujI was na wielkoË7. Wieczór poetycki z okazji 50 rocznicy Ëmierci marsza²ka Józefa Pi²sudskiego. Opra7, i reż.: Piotr Piaskowski. Wykonawcy: I wersja - Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Izabela Olszewska, Tadeusz Jurasz, Janusz Krawczyk, Tomasz MiIdzik, Tomasz Poêniak; II wersja - Elżbieta Karkoszka, Aleksander Bed- narz, Krzysztof Globisz, Zbigniew Kosowski, Pawe² Kru- szelnicki, Jacek Romanowski, Jerzy SwiIch. Kraków, Galeria „Kamienio²om” im. Jana Paw²a II przy parafii Ëw. Józefa przy Rynku Podgórskim. Drug5 wersjI grano w krypcie oo. Pijarów. Spektakl grano także jako program edukacyjny dla m²odzieży. (Inf. wg zaproszenia)

354. 23 V Rozmowa o Fryderyku. Wed²ug listów Fryderyka Chopina i George Sand oraz tekstów zaczerpniItych z monografii Ferdynanda Hoesicka Chopin. ëycie i twórczoË7. Reż.: Hanna Skarżanka. Wykonawcy: Hanna Skarżanka, Gu- staw Holoubek oraz Janusz Olejniczak (fortepian). War- szawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

355. 24 V Wieczór poetów Ël5skich. Wykonanie: Anna Go²Ibiowska, Krystyna WiËniewska oraz Bogna i Micha² Mitkowie (flet i gitara). Katowice, koËció² Ëw. Micha²a.

356. 26 V-1 VI Chojnice — Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji ksiIdza Janusza Pasierba. Wykonanie: Halina Winiarska.

Wieczór poezji Edwarda Stachury. Wykonanie: Anna Chodakowska.

357. 26 V-2 VI Gliwice - III Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: ëywot Józefa. Wykonanie: Halina Miko²ajska. 136 1985

Tryptyk Maryjny. Wykonanie: Halina Miko²ajska. Zob. 158.

Pasterze i êród²a. Wykonanie: Izabela Olszewska i Ta- deusz Jurasz. Zob. 268.

Zbyt póêno CiI umi²owa²em. Wykonanie: Monika Rasie- wicz, Krzysztof Globisz. Zob. 163.

Moja modlitwa. Program poetycki. Wykonanie: Wies²aw Kom as a.

Jestem gotowy na wszystko. Wykonanie: Adrianna God- lewska, Jacek Ka²ucki. Zob. 333.

358. 27 V Pio²un. Kreacja zbiorowa Teatru Ósmego Dnia. Mistrzejo- wice. Zob. 343. „Dekoracje s5 proste: w g²Ibi sali trzy drabiny, wËród widzów dwa podesty, usytuowane prostopadle wzglIdem siebie, razem stanowi5 jakby niepe²ny zarys krzyża. I oto już pierwsi podróżni z I sekwencji: Kobieta w czerni z ża- ²obnym mIskim ubraniem w rIce — matka, żona kogoË, kto za życia nosi² znaczek «SolidarnoËci»; Cz²owiek z pacz- k5, [...] cz²owiek z modelem żaglowca, [...] Cz²owiek, który krzyczy w nocy w podróży przez sen: kazali mi strzela7 do ludzi, nie wiedzia²em, że to nie Ëlepe naboje. Cztery postacie, cztery introdukcje w polski los zbiorowy z roku 1981, 2, 3, 4, 5. [...] Oto druga sekwencja spektaklu, któr5 można by zatytu²owa7 «MiIso». Zaczyna siI scenk5 ro- dzajow5, okrzykiem kogoË z t²umu: «Ludzie, miIso przywieêli». Nerwowa bieganina, kolejki ustawiaj5ce siI to tu, to tam przeobrażaj5 siI w metaforI - cz²owieka jako «tuszy miIsnej», cz²owieka jako zwierzIcia ofiarne- go, «miIsa armatniego». Pokrewne to mocno malarskie- mu Cyklowi wo²owemu Zbyluta Grzywacza z ko´ca lat 70., ale id5ce przecież dalej. [...] I kolejny obraz: symbolicznego ukrzyżowania Ëciganego (aktor zawiËnie g²ow5 w dó² na czarnym ca²unie, rozpiItym przez dwu 1985 137

oprawców na drabinach). [...] W sekwencji nastIpnej upod- lony szary t²um ludzkich zwierz5t dêwiga siI, jak umie w inn5 rzeczywistoË7 — czekanie na cud. [...] Spektakl Teatru Ósmego Dnia w przeciwie´stwie do wielu dzie² ze zbożn5 intencj5, gdzie Ëwiat dzieli siI na dwie po²owy: czarnych charakterów po jednej i przebóstwionych anio- ²ów po drugiej stronie barykady, nie przekazuje ociekaj5- cego optymizmem obrazka. Barykada, granica miIdzy dobrem a z²em, przebiega w każdym cz²owieku [...1. Niby to oczywiste, ale czy takie oczywiste - w Polsce, kraju od zawsze chorym na partyjniactwo racji i myËli?” (A. Wójcik [Elżbieta Morawiec!, PieË´ o życiu polskim i polskiej nadziei, «Kultura Niezależna» 1985, nr 11-12) „Kilka spektakli w Mistrzejowicach by²o zaiste ËwiItem ducha i sztuki. Bodaj nigdy w swej kilkunastoletniej ka- rierze Teatr Ósmego Dnia nie mia² takiej publicznoËci. Bo nie festiwalowicze, nie m²odzież studencka i szkolna, nie przyjaciele i entuzjaËci, ale pojawili siI dos²ownie wszyscy, którzy chcieli i mogli zobaczy7 ten legendarny już dziË zespó² z²ożony z kilkorga nieustIpliwych ludzi. Studenci i robotnicy, m²odzi i starzy, na każdym przedstawieniu ponad tysi5c osób.” («Arka» 1985, nr 11). Cenzura nie zezwoli²a na opublikowanie recenzji Tadeusza Nyczka pt. Zycie Pio²un w «Przegl5dzie Powszechnym» (1985, nr 9; druk: zob. «Szkice» 1986, nr 3). NastIpne przedstawienia w koËcio²ach Krakowa, Gda´- ska, ±odzi i Warszawy. ±5cznie zagrano 13 spektakli.

359. 14 VI Auto da fe wg Ma²ej Apokalipsy Tadeusza Konwickiego. Reż.: Lech Raczak. Wykonawcy: Adam Borowski, Tadeusz Janiszewski, Leszek Sczaniecki, Tomasz Stachowski oraz Ka- tarzyna Klebba (skrzypce). Pozna´, Teatr Ósmego Dnia. Niespodziewanie czterej cz²onkowie zespo²u Teatru Ósmego Dnia otrzymali paszporty. „Zespó² przygotowa² szybko równolegle dwa spektakle na tej samej bazie, jeden nazywa² siI Auto da fe i ten pojecha² w czerwcu na 138 1985

Zachód, a drugi Ma²a Apokalipsa i by² grany w Polsce.” (E. Pytka Teatru Ósmego Dnia paradoksy, «Tygodnik Powszechny» 1989, nr 32) Europejskie tournee okaza²o siI dla wykonawców Auto de fe pocz5tkiem piIcioletniej emigracji. W różnych krajach Europy zagrano 80 przedstawie´. „Przedstawienie, które rozpoczI²o życie na Zachodzie od Francji i W²och, zdoby²o nastIpnie First Fringe Award na Festiwalu w Edynburgu dla zespo²ów offu i wielki aplauz publicznoËci oraz krytyki. Jedynymi osobami, które «zaprotestowa²y» przeciwko nagrodzie niezależnego jury, traktuj5c j5 jako «polityczn5» - byli: konsul generalny PRL w Glasgow i przedstawicielka Ministerstwa Kultury i Sztuki.” («Kultura», Paryż 1985, nr 11; także «KOS» 1985, nr 82). Zob. 360.

360. 28 VI Ma²a Apokalipsa. Kreacja zespo²owa inspirowana powie- Ëci5 Tadeusza Konwickiego. Reż.: Lech Raczak. Wykonaw- cy: Ewa Wójciak, Marcin KIszycki, Roman Radomski. Pozna´, Teatr Ósmego Dnia, sala parafialna koËcio²a Matki Boskiej Bolesnej, w dniu rocznicy Czerwca ’56. „GraliËmy Ma²5 ApokalipsI, która by²a przedstawieniem z naszego punktu widzenia uczciwym, niemniej odmiennym od wszystkiego, co robiliËmy dotychczas i bardzo ostrym politycznie.” (Z wypowiedzi Ewy Wójciak w rozmowie z Jac- kiem Ramotowskim, «Kultura Niezależna^ 1991, nr 68) Póêniej grano m.in.: 12 X Podkowa LeËna; listopad - Warszawa, Inowroc²aw, Gda´sk, Bydgoszcz, Lublin, Kiel- ce, Êwidnik, Bia²ystok, CzIstochowa, Kraków, Rzeszów, Lubin, G²ogów, Polkowice; marzec-kwiecie´ 1988 koËcio²y Górnego Êl5ska i Zag²Ibia oraz Kraków i Mistrzejowice. ±5cznie 50 przedstawie´. Zob. 359.

361. 22 VII Aktorzy u Jana Paw²a II. Anna Nehrebecka, Magdalena Zawadzka, Gustaw Holoubek oraz Stefania Woytowicz 1985 139

wraz grup5 pielgrzymów Duszpasterstwa Êrodowisk Twórczych przebywaj5 w Castel Gandolfo. Po mszy Ëw. odprawionej przez Jana Paw²a II pokazuj5 pó²godzinny program artystyczny. Gustaw Holoubek: „JesteËmy bardzo skromn5 reprezentacj5 wielotysiIcznej rzeszy artystów sceny narodowej i polskiej muzyki, którzy staraj5 siI co- dziennym swoim trudem, wedle Chrystusowych nakazów życia, wedle wiary ojców, utrwala7 tożsamoË7 w naszym narodzie, a przede wszystkim dawa7 codziennie Ëwiadec- two prawdy.” Jan Pawe² II: „DziIkujI wszystkim artystom, którzy dzisiaj, tutaj, na tej szczególnej scenie, mogli siI wypowiedzie7 — artystom najwiIkszego lotu.” (^Prze- gl5d Katolicki» 1985, nr 31)

362. 1 VIII PieË´ o powstaniu w samotnej Warszawie. Teksty m.in.: Juliusz S²owacki, Stanis²aw Ryszard Dobrowolski, Krzy- sztof Kamil Baczy´ski, Jan Lecho´, Kazimierz Wierzy´- ski. Wybór tekstów: Katarzyna ±aniewska. Wykonawcy: Katarzyna ±aniewska oraz Krystyna Kwasowska (Ëpiew), Dariusz Zawadzki (gitara). Warszawa, koËció² Ëw. Stani- s²awa Kostki. Póêniej program prezentowano w objeêdzie, m.in. w Zgierzu w 1987 roku. (K±)

363. 29 VIII W Olsztynie, w koËciele Serca Jezusowego, podczas Warmi´skich Dni Duszpasterskich Halina Miko²ajska wyg²asza prelekcjI Aktor jako osoba prywatna i aktor jako osoba publiczna (druk: «Kultura Niezależna», 1985, nr 15). „ChcI tu mówi7 o sytuacji, kiedy aktor dostaje niew5tpliwie godn5 rolI, w niew5tpliwie war- toËciowym dziele i realizuje j5 w przyzwoitym zespole. Musi jednak zastanowi7 siI, co ten fakt bIdzie oznacza² w kontekËcie ca²okszta²tu tzw. «polityki kulturalnej^ [...] Musi mierzy7, co z za²ożenia mierzy7 siI nie da: korzyËci i wartoËci, które ten fakt sprawia 140 1985

i straty, czasem wrIcz zniszczenie, które może spo- wodowa7.”

364. 17 IX Nawracajcie siI. Wg Apokalipsy Ëw. Jana w przek²adzie Czes²awa Mi²osza. Wykonanie: Danuta Micha²owska. Kra- ków, krypta koËcio²a oo. Pijarów. Program pokazywano: 18, 24 IX i 1, 8, 22, 28 X (inf. wg afisza), a póêniej m.in. w Muzeum Archidiecezji Warszaw- skiej w Warszawie.

365. 22-29 X Tarnowskie Góry - Piekary Êl5skie - Lubliniec I Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Nawracajcie siI. Wykonanie: Danuta Micha²owska. Zob. 364.

366. 6-13 X Chrzanów - III Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Do NajËwiItszej Panny Marii. Litania Cypriana Norwi- da. Wykonanie: Maria Przybylska. Zob. 23, 259.

367. 30 IX Milicja zatrzyma²a cz²onków zespo²u NST jad5cych na wystIp z Wroc²awia do Konina. Andrzej Makowiecki, Danuta i Bogus²aw Kiercowie, Stanis²aw Melski, Edwin Petrykat, Andrzej Wilk, Joanna i Kazimierz Wysotowie oraz Tadeusz K5dziela zostali przewiezieni do wiIzienia w Koninie. Zwolniono ich po dwóch dniach. Zarekwirowa- no sprzIt akustyczny.

368. 7 X Ta droga moja.... Wg Juliusza S²owackiego Podróży na wschód, Beniowskiego, Genesis z ducha, Samuela Zborowskiego i wierszy. Reż.: Danuta Micha²owska. Wybór, uk²ad i wykonanie: Kuba Abrahamowicz, opra7, muz.: Józef Opalski. Kraków, krypta koËcio²a oo. Pi- jarów. (KA) 1985 141

369. 16 X MyËl5c Ojczyzna. Program w siódm5 rocznicI pontyfikatu Jana Paw²a II. M.in. fragmenty homilii papieskich wyg²o- szonych na placu ZwyciIstwa w Warszawie 2 VI 1979 oraz na B²oniach krakowskich 10 VI 1979. Scenariusz i reż.: Krystjma Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykona- nie: Sidonia B²asi´ska, Kazimiera Nogajówna. (KCS)

370. 16-21 X Kraków - VI Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: S²owo o bracie Albercie. Wykonanie: aktorzy krakowscy (17 X, koËció² Ecce Homo). Zob. 136.

Nawracajcie siI. Wykonanie: Danuta Micha²owska (18 X, koËció² oo. Pijarów). Zob. 364.

Ta droga moja. Wykonanie: Kuba Abrahamowicz (19 X, koËció² oo. Pijarów). Zob. 368.

Gdzie Twe Bóstwo troistym blaskiem szczIËcia p²onie. Rzecz o prawos²awiu. Wykonawcy: Anna Polony, Zygmunt Józefczak, Janusz Krawczyk. Zob. 347.

Treny Jeremiasza. Wykonawcy: Halina Winiarska, Je- rzy Kiszkis oraz Joanna Skarbowska (wiolonczela). Zob. 5.

371. 17 X Podczas odbywaj5cego siI w Krakowie Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej Hanna Skarżanka mia²a przedstawi7 w krypcie koËcio²a oo. Pijarów program pt. W mojej ojczyênie. Aktorka zg²osi²a siI tego dnia rano do domu Pijarów, po czym wysz²a do miasta. Dalsze wydarzenia rela- cjonuj5 rektor Kolegium Pijarów ks. Eugeniusz Êpio²ek i ks. Stanis²aw Kania w Sprawozdaniu o zajËciu przekazanym kardyna²owi Franciszkowi Macharskiemu: „Ok. godz. 16.00 ks. Stanis²aw Kania w zastIpstwie nieobecnego rektora domu przy ul. Pijarskiej odebra² telefon. MIski g²os informowa² mniej wiIcej tak: «Jestem ksiIdzem, dzwoniI z Seminarium CzIstochowskiego. U was wËród spektakli 142 1985

Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej ma by7 dziË wieczorem wystIp pani Skarżanki. Tego wystIpu nie bIdzie. Pani Skarżanka zosta²a zabrana z ulicy przez dwóch mIżczyzn w cywilu.» Na pytanie «Gdzie to by²o?» pad²a odpowiedê «Ko²o Barbakanu. DziË na pewno nie przyjdzie». Ks. Kania uda² siI niezw²ocznie do Kurii Metropolitalnej. Tu rozmawia² z Ks. Kan. Stefanem Misi´cem i Ks. Pra². Ma²ysiakiem, informuj5c o telefonie. Ks. Pra²at Ma²ysiak telefonicznie pyta² w Seminarium CzIstochowskim, czy ktoË stamt5d podawa² takie wiadomoËci. Odpowiedziano, że nikt [...]. Przed godz. 20.00 do krypty koËcio²a Pijarów zostali wpusz- czeni wierni, którzy przyszli na og²oszony program. [...] Ponieważ oczekiwanie siI przed²uża²o, poinformowa² o wydarzeniach dotycz5cych przyjazdu pani Skarżanki. [...] Nieco po 21.00 otrzymaliËmy telefon. Pani Skarżanka mówi²a: «Jestem w Warszawie - zosta²am tu przywieziona samolotem. ProszI o przekazanie do Warszawy zostawionych u Was moich rzeczy». Wtedy też dosz²a do nas informacja od pani Krystyny Fiodorow [...], która widzia²a [...], jak przy Hotelu Polskim (ul. Pijarska) do id5cej pani Skarżanki podesz²o dwóch mIzczyzn w cywilnych ubraniach, jakby okazali jakieË swoje dokumenty. Pani Skarżanka doË7 g²oËno powiedzia²a: «Nigdzie z wami nie pójdI». Zosta²a jednak zabrana do nadjeżdżaj5cego akurat samochodu, w którym by²o trzech innych mIżczyzn. Zaznaczamy, że ulica Pijarska na tym odcinku jest wy²5czona dla ruchu samochodów.”

372. 16-26 X Bia²ystok — III Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Treny Jeremiasza. Wykonawcy: Halina Winiarska, Je- rzy Kiszkis. Zob. 5.

373. 31 X Dziady Adama Mickiewicza. Reż.: Krzysztof RoËciszewski. Wykonawcy: Witold Kope7, Roman Gramzi´ski, Andrzej Walden, Wanda Ruci´ska, Hieronim Konieczka, Krzysztof RoËciszewski oraz prawie ca²y zespó² Teatru Polskiego 1985 143

z Bydgoszczy. Z zaplanowanych dwóch spektakli odby² siI jeden. Bydgoszcz, koËció² Ëw. Wincentego a Paulo. (KR)

374. paêdziernik Arka Im7Pana Noego Joanny Kulmowej. Reż.: Jan Kulma. Prem. Poczernin k/Stargardu Szczeci´skiego, koËció² Ëw. Micha²a Archanio²a. By²a to trzecia premiera dzieciIcego zespo²u teatralnego, prowadzonego przez JoannI i Jana Kulmów w parafii Ëw. Micha²a Archanio²a w Poczerninie. Poprzednie: Jase²- ka, Gorzkie ëale Dzieci Chrystusowych. Zespó² dzia²a² w latach 1982-1986, wyst5pi² w 46 koËcio²ach woj. szczeci´skiego, także m.in.: w Warszawie, ±odzi, Lubinie i G²o- gowie. (JJK) Zob. 402.

375. paêdziernik Program poËwiIcony marsza²kowi Pi²sudskiemu. Teksty m.in.: Wac²awa Sieroszewskiego, Juliana Tuwima, Maria- na Hemara, pieËni legionowe, teksty publicystyczne. Wy- konawcy: Katarzyna ±aniewska, Janusz LeËniewski, An- drzej Szczepkowski, Mieczys²aw Voit. Warszawa, koËció² Ëw. Stanis²awa Kostki. Program prezentowano także w koËciele przy ul. Ch²od- nej w Warszawie. (K±)

376. 4 XI Mówcie ze mn5 różaniec. Wykonawcy: aktorzy scen krakowskich. Kraków, koËció² oo. Cystersów w Mogile. Zob. 262. Spektakl przedstawiony w ramach ogólnopolskiego Ty- godnia modlitw w intencji wiIêniów politycznych 3-11 XI 1985, zainaugurowanego w Gda´sku w koËciele Ëw. Brygidy.

377. 5-12 XI Racibórz - II Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poetów Ël5skich. Wykonanie: aktorzy katowiccy. S²owo wstIpne: Renata Zwoêniakowa (11 XI, Dom Kate- chetyczny). 144 1985

378. 9X1 Powstanie warszawskie. Program poetycki. Kraków, ko- Ëció² oo. Karmelitów na Piasku. Spektakl przedstawiony w ramach ogólnopolskiego Tygodnia modlitw w intencji wiIêniów politycznych 3-11 XI 1985, zainaugurowanego w Gda´sku w koËciele Ëw. Brygidy.

379. 12-14 XI W Warszawie odbywa siI sympozjum duszpasterskie Teatr w s²użbie ewangelizacji parafialnej zorganizowane przez KomisjI Episkopatu Polski do spraw Êrodków Spo- ²ecznego Przekazu przy wspó²pracy Katedry Dramatu i Teatru KUL (zob. «Niedziela» 1985, nr 48; «Przegl5d Katolicki» 1985, nr 49; «Tygodnik Powszechny» 1986, nr 1).

380. 16-25 XI Warszawa - XI Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Rozmowa wieczorna. Poezja Adama Mickiewicza. Opra7.: Marian Bizan, opra7, muz.: Micha² D5browski. Wykonawcy: Jan Englert, Andrzej ±apicki, Daniel Olbry- chski, Andrzej Szczepkowski, Stanis²aw Górka.

Psalmy. Wykonanie: Olgierd ±ukaszewicz (koËció² Ëw. Anny). Zob. 336.

Brat naszego Boga (koËció² Ëw. Aleksandra). Zob. 335.

Zob. 404.

381. 17X1 B5dê wierny, idê Zbigniewa Herberta. Reż.: Andrzej Makowiecki, muz. Zbigniew Karnecki. Wykonawcy: Gena Wydrych, Zbigniew Górski, Andrzej Makowiecki. Wroc²aw, N[ie] S[amym] T[eatrem]. Spektakl grany 22 razy w różnych miejscowoËciach. Nagrany na kasetI magnetofonow5. (BWM) 1985 145

382. 17-24 XI Bielsko-Bia²a - Spo²eczne Dni Duszpasterskie: PamiIci Prymasa Tysi5clecia. Program s²owno-muzyczny. Wykonawcy: Katarzyna ±aniewska, Ryszard Baccia- relli, W²odzimierz Bednarski (18 XI).

Poezja religijna. Wykonawcy: Ryszard Bacciarelli, Kry- syna Kwasowska, W²odzimierz Bednarski (19 XI).

Boże, coË PolskI. Wykonawcy: Ewa Skarżanka, Andrzej Przybylski.

383. 18 XI Hajże na SoplicI! wg Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Uk²ad tekstu i reż.: Daniel Bargie²owski, muz.: W²o- dzimierz Nahorny. Wykonawcy: Daria Trafankowska, Aleksander Kalinowski, Krzysztof Kumor, Andrzej Pisz- czatowski, Zygmunt Sierakowski oraz W²odzimierz Na- horny (akompaniament). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Spektakl wstrzymany przez cenzurI w Piwnicy na Wój- towskiej (zob. 403). Grany do 1987, m.in. w Mistrze- jowicach (3 II 1986 rejestracja telewizyjna przez NTV Kraków), we Wroc²awiu, Koninie, Gliwicach, Katowicach, Gda´sku. Po roku 1988 spektakl wszed² do repertuaru warszawskiej Piwnicy na Wójtowskiej. W 1989 zosta² zre- konstruowany przez Daniela Bargie²owskiego, Krzysztofa Kumora i Andrzeja Piszczatowskiego z aktorami POSKu w Londynie. (KK)

384. 24 XI ProËba o ogie´ i pieË´. Spektakl na podstawie wierszy siostry Nulli (Lucyny Westwalewiczówny). Wykonawcy: Danuta i Bogus²aw Kiercowie. Wroc²aw, N[ie] S[amym] T[eatrem], koËció² oo. Jezuitów. Grane także pt. Ma²a siostrzyczka. Do 1987 zagrano 24 przedstawienia w różnych miejscach. (BK) 146 1985

385. listopad CzIstochowa — II Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Mi²ujcie nieprzyjacio²y wasze. Wykonawcy: Hanna Skar- żanka, Anna Nehrebecka, Aleksandra Dmochowska, Józef Duriasz.

Mówcie ze mn5 różaniec. Wykonawcy: aktorzy krakowscy. Zob. 262.

Nienadaremny jest ten Krzyż. Wykonanie: Teatr P5tni- czy. Zob. 33R

Zob. 405.

386. listopad Do przyjació². Rapsod wg tekstów Adama Mickiewicza. Wykonanie: Edwin Petrykat. Wroc²aw, N[ie] S[amym] T[eatrem]. (BK)

387. listopad Pozna´ - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Panie, jeËli zamkniesz s²uch narodu. Teksty: Cypriana Norwida, Juliusza S²owackiego, Kazimierza Wierzy´skiego, Stefana Witwickiego, Jerzego Narbutta, Jerzego Pietr- kiewicza. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Skoluda. Wykonawcy: Krystyna Feldman, Wie- s²aw Komasa. Teatr im. Andrzeja Jawienia (10 XI, koËció² NajËwiItszej Marii Panny). (KCS)

388. listopad Znaki zwyciIstwa. Wykonanie: aktorzy krakowscy. Kra- ków, koËció² oo. Karmelitów. Zob. 340.

389. listopad Bydgoszcz - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Jonasz wg Romana Brandstaettera. Adaptacja i reż.: Hieronim Konieczka, muz.: Józef Herold. Wykonawcy: Wanda Kuci´ska, Roma Warmus, Hieronim Konieczka, Leszek Sadzikowski (10 XI, koËció² Ëw. Józefa). (RW, WR) 1985 147

Pokój Tobie Polsko, Ojczyzno moja. Wykonanie: NST. Zob. 155.

Boga o tak5 moc prosimy. Wykonanie: Katarzyna ±aniewska, Krystyna Kwasowska, Dariusz Zawadzki. Zob. 3.

Program poetycki. Wykonanie: Hanna Skarżanka.

DziIki nim Polska trwa. Wykonanie: Andrzej Szczep- kowski. Zob. 425.

390. 7 XII Dyrektor Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, ks. Andrzej Przekazi´ski, odznacza HannI SkarżankI honorowym medalem za spo²eczny wk²ad pracy dla muzeum. Wyróż- nienie przyzna²a Rada Muzeum, w sk²ad której wchodz5 m.in.: Andrzej Szczepkowski i Gustaw Holoubek. (^Prze- gl5d Katolicki» 1985, nr 50)

391. 31 XII Kabaret Kici Koci Mirona Bia²oszewskiego. Reż.: Zbigniew Mich. Wykonanie: Wojciech Królikiewicz. Warszawa, mieszkanie Ewy i Wojciecha Brojerów przy ul. Ordynackiej. Póêniej spektakl grany by² m.in. w Bia²ymstoku, ±odzi, Toruniu, Wroc²awiu, Lublinie, Antoninie, Pile, Kaliszu, Krakowie, Waszyngtonie, Nowym Jorku, San Francisco, Detroit, Chicago. W Poznaniu, w mieszkaniu Elżbiety Ka- lemby-Kasprzak, w ramach seminarium prof. Edwarda Balcerzana. (WK) Inauguracja dzia²alnoËci Teatru im. Kici Koci, za²ożone- go i kierowanego przez Zbigniewa Micha, przy wspó²pracy Wojciecha Królikiewicza. „Pocz5tki siIgaj5 sylwestra 1985 roku, kiedy to Mich na proËbI kolegi aktora z ²ódzkiego Teatru Studyjnego wyreżyserowa² domowy spektakl Ka- baret Kici Koci, tekst Ëwieżo wydany w PlWie. [...] Kicia- Kocia i jej przyjació²ki [...1, a także postaci epizodyczne, by²y odtwarzane przez przedmioty, jakie znaleê7 siI mog²y w szafce nocnej przy szpitalnym ²óżku. [...] Aktor animo- wa² przedmioty ustawione na nachkastliku, wyg²aszaj5c, 148 1985

melorecytuj5c i Ëpiewaj5c tekst.” (H. Baltyn, Ma²y teatr domowy, «Kultura Niezależna» 1990, nr 61) Zob. 562.

oraz:

392. Mi²ujcie nieprzyjacio²y wasze. Montaż tekstów literackich z XIX i XX wieku. Fragmenty PamiItników Wale- riana ±ukasi´skiego, odezwy Rz5du Narodowego z 1863 roku. Scenariusz: Maria Chwalibóg. Wykonanie: Maria Chwalibóg, Zygmunt Sierakowski. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Od 22 V 1985 z Mari5 Chwalibóg wystIpowa² Krzysztof Kumor, m.in. w Gliwicach (16 VI), ±odzi (30 X), Jeleniej Górze (23 XI), Legnicy. (KK)

393. Wspomnienia o ksiIdzu Jerzym. Wykonanie: Hanna Skar- żanka. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

394. Dopok5d idI Cypriana Norwida. Uk²ad tekstu, reż. i wykonanie: Jerzy Zelnik oraz Jacek Sobieski (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

395. Pokutnik z Osjaku Romana Brandstaettera. Reż. Ewa Sokó²-Malesza, scen. Miko²aj Malesza. Warszawa, koËció² Mi²osierdzia Bożego. (MM) CENZURA

396. 7 I Cenzura ingeruje w rozmowI Tadeusza Szymy z Andrzejem Wajd5 pt. Znaleê7 kszta²t dla dobra. («Tygodnik Powszechny» 1985, nr 1) WyciIto m.in. fragmenty dotycz5ce odrzucenia propozycji repertuarowych Wajdy dla teatrów warszawskich: III cz. Dziadów (Teatr Polski), G²osy z przesz²oËci Iredy´skiego, Wie- czernik Brylla, Szalbierz (Teatr Ateneum) oraz s5d Wajdy, że „ca²a ta rzeczywistoË7 zwyciIżania z²a dobrem jest taka, jak... tutaj obok, na ëoliborzu, przy grobie ksiIdza Jerzego. Tak nies²ychanie tragiczna, dramatyczna i nieoczywista dla wszystkich.” (AAN - GUKPPiW, t. 1890)

397. 15 III Cenzura ingeruje w artyku² Jana Bry²owskiego pt. O m²odym teatrze niezbyt daleko («PowËci5gliwoË7 i Praca» 1985, nr 2-3), ukazuj5cym dzia²alnoË7 artystyczn5 teatru studenckiego i al- ternatywnego. UsuniIto m.in.: „Ostrzejsze ciIcia w tym okresie, zakazy wystIpów pozostawiono cenzurze. Restrykcje nie obejmowa²y zreszt5 w jednakowym stopniu wszystkich miast Pol- ski, co pozwala²o wybiera7 pewne z nich na miejsca prowokacji. Nie odst5piono wszakże ca²kowicie od dzia²a´ represyjnych. Najbardziej wyraziste dotknI²y Teatr Ósmego Dnia. [...] Inter- nowania, aresztowania nie ominI²y też tego Ërodowiska. Naj- mocniej dotknI²y one Provisorium, gdzie na siedmiu cz²onków tej grupy piIciu znalaz²o siI w wiIzieniu.” (AAN - GUKPPiW, t. 1899)

398. 28 III Cenzura eliminuje z opracowanego przez Henryka Bieniew- skiego, dyrektora Departamentu Teatru w MKiS, materia²u pt. „Teatr polski w latach 1981-1983”, zg²oszonego do Rocznika politycznego i gospodarczego 1984 (Wyd. Ekonomiczne), fragmenty mówi5ce o stosunku Ërodowiska teatralnego do „Soli- darnoËci” po Sierpniu: „zespalaj5c siI z ni5 i wi5ż5c wielkie nadzieje na odrodzenie moralne i ideowe ca²ego spo²ecze´- stwa” oraz, że „oko²o 90% ludzi teatru wst5pi²o w jej szeregi”. (AAN - GUKPPiW, t. 1892)

OCENZUROWA³Ó | 150 1985

399. 29 III Cenzura zdejmuje komentarz pt. Impas («Przegl5d Powszech- ny» 1985, nr 1) do krytycznej opinii Kazimierza Dejmka w sprawie postawy ZASPu w okresie „SolidarnoËci” i po 13 XII 1981. Autor komentarza pisa² m.in.: „Kazimierz Dejmek przemilcza, że po og²oszeniu stanu wojennego wcale nie pojawi² siI Ërodo- wiskowy zakaz grania. Po odwieszeniu - przez w²adze - teatry pracowa²y normalnie. Nast5pi² tylko bojkot radia i telewizji. [...] Dejmek chce by7 Molierem naszych czasów [...]. Odmawia ludziom teatru prawa do ludzkich reakcji, maj5c ich za rodzaj b²aznów z g²Ibszym podtekstem.” (AAN - GUKPPiW, t. 1892)

400. czerwiec Cenzura usuwa informacje (zapowiedzi, recenzje, relacje) o imprezach artystycznych organizowanych przez KoËció². M.in.: o Wieczerniku Brylla w koËciele przy ul. ëytniej w Warszawie («WiIê»); cyklu imprez w Bydgoszczy, Tychach i Gliwicach w ramach Tygodni Kultury ChrzeËcija´skiej, obejmuj5cych spektakle teatralne - także z udzia²em „nielegalnego” Teatru Ósmego Dnia («Tygodnik Powszechny»); zapowiedê premiery spektaklu Teatru Ósmego Dnia w koËciele w Mistrzejowicach («Przegl5d Powszechny»).

401. 16 VII Ci5g dalszy ingerencji cenzury w informacje o imprezach teatralnych, tym razem w „Tygodniku Powszechnym” (1985, nr 28). UsuniIto zapisy dotycz5ce m.in.: monodramów Haliny Miko²ajskiej - O d²ugim czekaniu wg Józefa i jego braci Toma- sza Manna i Tryptyk Maryjny, montażu poezji Pasterze i êród²a Karola Wojty²y w wykonaniu Izabeli Olszewskiej i Tadeusza Jurasza; programów: Zbyt póêno ciI umi²owa²em w wykonaniu Krzysztofa Globisza i Moniki Rasiewicz (o Rafale Kalino- wskim), Moja mod²itwa w wykonaniu Wies²awa Komasy, Epitafium Ëw. Kazimierzowi, Anhel²i Juliusza S²owackiego w wykonaniu aktorów wroc²awskich oraz programu poËwiIco- nego pamiIci ks. Jerzego Popie²uszki w wykonaniu Adrian- ny Godlewskiej i Jacka Ka²uckiego. ZdjIto też informacjI o spektaklu Teatru Ósmego Dnia Raport z oblIżonego miasta. (AAN - GUKPPiW, t. 1896) 1985 151

402. 24 X Cenzura usuwa informacjI w «GoËciu Niedzielnym» (1985, nr 43), także w «Tygodniku Powszechnym» o premierze widowi- ska religijnego pt. Arka Im7 Pana Noego Joanny Kulmowej w reż. Jana Kulmy w parafii Poczernin k/Stargardu Szczeci´- skiego. (AAN - GUKPPiW, t. 1899, t. 1915) Zob. 374.

403. paêdziernik Cenzura zdejmuje informacjI w «Przegl5dzie Tygodniowym» o spektaklu Teatru Ósmego Dnia Ma²a Apokalipsa wg Ta- deusza Konwickiego. Spektakl ten otwiera² „kolejny sezon teatralny, w każdy poniedzia²ek o godz. 19.15 w parafii Ëw. Józefa w Ursusie”. UsuniIto także informacjI o premiero- wym przedstawieniu Hajże na SoplicI! w reż. Daniela Bar- gie²owskiego. (AAN - GUKPPiW, t. 1915)

404. listopad Cenzura wykreËla z wykazu imprez urz5dzanych w ramach XI Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej w Warszawie (16-25 XI) zapowiedzi spektakli teatralnych i programów artystycznych poËwiIconych pamiIci ks. Jerzego Popie²uszki. (AAN - GUKPPiW, t. 1900) Podobnie w innych oËrodkach cenzura eliminowa²a z progra- mów Tygodni Kultury ChrzeËcija´skiej zapowiedzi spektakli teatralnych, m.in. we Wroc²awiu (AAN - GUKPPiW, t. 1900), a także zapowiedzi w prasie («'Tygodnik Powszechny^, nr 48) programów Tygodni w Tczewie i Stargardzie z udzia²em Haliny Miko²ajskiej; w Tarnowskich Górach, Piekarach Êl5skich z udzia²em Aleksandry Dmochowskiej, Anny Nehrebeckiej, Hanny Skarżanki. (AAN - GUKPPiW, t. 1901)

405. 21 XI Z relacji II Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej w CzIstochowie (zob. 385) («Niedziela» 1985, nr 46) cenzura usuwa fragmenty poËwiIcone wystIpom m.in.: Hanny Skarżanki, Anny Ne- hrebeckiej, Aleksandry Dmochowskiej i Józefa Duriasza w programie Mi²ujcie nieprzyjacio²y wasze, a także aktorom krakowskim w programie Mówcie ze mn5 różaniec i ²ódzkim w Nienadaremny jest ten Krzyż. „Wspólnym mianownikiem poetyckich tekstów by²o wezwanie do odważnie realizowanej

OCENZUROWANO 152 1985

mi²oËci bliêniego. By7 chrzeËcijaninem, żyj5cym wed²ug Ewangelii nie jest ²atwo. Trzeba przezwyciIży7 strach, by zdoby7 siI na trudny, ewangeliczny optymizm, by mie7 po- stawI otwart5 ku braciom, cho7by byli nieprzyjació²mi albo ludêmi zagubionymi.” (AAN - GUKPPiW, t. 1900)

406. grudzie´ Cenzura usuwa w «Tygodniku Powszechnym» relacjI ze spotkania aktorów „nielegalnie dzia²aj5cego” Teatru Ósmego Dnia z Poznania z m²odzież5 krakowsk5 w jednym z klubów studenckich: „Rosn5c5 popularnoË7 tej grupy przypisywano jej niez²omnoËci i «niepokomoËci» już od ko´ca lat siedemdzie- si5tych, gdy «przysparza²a w²adzom coraz wiIcej k²opotów». Teatr «karano w taki czy inny sposób. Cenzura kaleczy²a jego teksty, zdejmowano sztuki z afisza, zabraniano mu wy- jeżdża7*. Dopiero «sierpie´ 80 otworzy² przed Teatrem [...] nowe możliwoËci. Zespó², móg² gra7 w halach fabrycznych, na placach miejskich. Poznawa² now5 publicznoË7 [...] wrażliw5, oczekuj5c5 gestu zrozumienia i g²odn5 wobec niezafa²szowa- nego^ Po zawieszeniu (od okresu stanu wojennego) teatr - podkreËlano - pozosta² blisko ludzi, blisko trosk, krzywd, dramatów, «ponieważ mówi o potrzebie godnoËci i prawdy».” (AAN - GUKPPiW, t. 1915) FAKTY I G±OSY

407. stycze´ W «Kulturze Niezależnej» (1985, nr 5) recenzja Joanny Lerskiej [Marty Fik] pt. Pycha i nawrócenie, czyli o aktualnoËci dekalogu ze «Zbrodni i kary» Dostojewskiego w adapt. i reż. Andrzeja Wajdy (prem. 7 X 1984 w Starym Teatrze w Krakowie): „Na charakterze inscenizacji [...] zaważy²a wprawdzie atmosfe- ra ostatnich miesiIcy, ale nie w sposób tak dos²owny, ani tak powierzchowny, jak w Antygonie. PseudopolitycznoË7 zast5pi²a moralistyka.” Zob. 323.

408. stycze´ W «Kulturze Niezależnej» (1985, nr 5) rozważania na marginesie Tygodni Kultury ChrzeËcija´skiej pt. KoËció² i kultura. „Ma- sowy rozwój Tygodni i innych form życia kulturalnego [...] w KoËciele jest niew5tpliwie zwi5zany z sytuacj5 powsta²5 po wprowadzeniu stanu wojennego [...]. Po zamkniIciu dla wielu najwybitniejszych twórców możliwoËci publikacji w czasopis- mach i wydawnictwach, [wystIpów] w teatrach i salach koncer- towych [...], wnItrza koËcielne sta²y siI dla nich jedynym forum publicznego istnienia [...]. Dla sprawy [...] stworzenia alterna- tywnej przestrzeni kulturalnej, krIpowanej przez monopole pa´stwa i partii, Tygodnie Kultury ChrzeËcija´skiej maj5 znaczenie bardzo ważne.” Jednak „spotkania w koËcio²ach pe²ni5 obecnie, co najmniej w czIËci, funkcje zastIpcze [...]. I można przewidywa7, że gdyby rozluêni²a siI nieco polityka kulturalna pa´stwa, nast5pi odp²yw pewnych grup.”

409. 3 II Eugene Ionesco „zrezygnowa² z wizyty w Warszawie, gdzie na zaproszenie Instytutu Francuskiego mia² siI spotka7 z polskimi intelektualistami. Ionesco stwierdzi², że w²adze PRL chc5 wy- korzysta7 jego przyjazd w celach propagandowych.” («KOS» 1985, nr 68)

410. luty OËwiadczenie Komitetu Kultury Niezależnej: „W ci5gu trzech lat od 13 grudnia 1981 żaden z problemów, które paraliżuj5 życie w Polsce i zagrażaj5 biologicznej egzystencji narodu nie 154 1985

zosta² rozwi5zany. [...] W dziedzinie kultury te trzy lata przynios²y nieobliczalne straty. Za²ama² siI ruch wydawniczy, produkcja filmów, dzie²o upowszechniania kultury. Nast5pi²o wielkie cofniIcie siI w życiu teatralnym. [...] Czas p²ynie jednak i nikt nie wie, jak d²ugo przyjdzie nam ży7 w stanie «normalizacji». Stale wiIc spotykamy siI z pytaniami: jak siI zachowa7, jak uchroni7 godnoË7 i wiernoË7 naszym przekonaniom, a jed- noczeËnie jak przeciwdzia²a7 regresowi [...]. Gdzie przebiega granica miIdzy prac5 s²uż5c5 spo²ecze´stwu a kapitulacyjnym wspó²dzia²aniem z antynarodow5 przemoc5? Uważamy, że kryterium decyduj5cym jest wzgl5d na przysz²oË7 narodu [...]. W tym celu wspó²praca z oficjalnymi instytucjami jest możliwa a nawet konieczna [...]. Chodzi o teatry, zespo²y filmowe, muzea, filharmonie i inne placówki muzyczne, o instytucje upowszechniania kultury.” («Kultura Niezależna* 1985, nr 6)

411. 9 III Pożar Teatru Narodowego w Warszawie.

412. 4-5 IV Walny Zjazd „nowego” ZASPu w Warszawie. Stowarzyszenie, które powsta²o w opozycji do rozwi5zanego ZASPu nie zrezygnowa²o z ci5g²oËci zwi5zkowej i swój pierwszy zjazd oznaczy²o kolejn5 liczb5 40. Prezesem zosta² Tadeusz JastrzIbowski, prezesem honorowym - Henryk Szlety´ski.

413. wiosna Rozmowa Wojciecha Wo²y´skiego ze Stanis²awem Bara´cza- kiem, niegdyË kierownikiem literackim Teatru Ósmego Dnia, w «Zeszytach Literackich» (1985, nr 10). Stanis²aw Bara´czak: „Dla mnie w²aËnie to po²5czenie artystycznej gry z moraln5 pasj5 by²o zawsze czymË najbardziej fascynuj5cym w dokonaniach Teatru. A wracaj5c do decyzji zarz5dców PRL-owskiej kultury, którzy postanowili usun57 z niej niewygodny Teatr z ca²5 jego dwudziestoletni5 tradycj5 niepokornoËci i niezależ- noËci, jak usuwa siI bol5cy z5b: podobnie jak ty, przyj5²em tI decyzjI z przygnIbieniem (mówi ona bardzo wyraênie o stosunku do kultury ludzi w²adaj5cych Polsk5 w tej chwili), ale jednoczeËnie z dziwnie silnym poczuciem pewnoËci, że Teatr Ósmego Dnia i z tym da sobie radI. Usun57 go z krajobrazu 1985 155

polskiej kultury niepodobna, cho7by odebra²o siI Teatrowi materialne podstawy jego egzystencji.”

414. 15 VII W G²ównym Zarz5dzie Politycznym Wojska Polskiego spotkanie genera²a broni Józefa Bary²y i genera²a brygady Albina ëyto z delegacj5 „nowego” ZASPu. Rozmowy dotyczy²y wspólnego projektu og²oszenia w najbliższym czasie konkursu na utwór dramatyczny o tematyce „wychowawczo-obronnej” oraz wzaje- mnej wspó²pracy. (Kazimierz Andrzej Wysi´ski, Zwi5zek Arty- stów Scen Polskich 1950-1998, Warszawa 1998)

415. sierpie´ W «Polityce» (1985, nr 33) felieton KTT [Krzysztofa Teodora Toeplitza]: „Nie jest żadn5 tajemnic5, że czIË7 aktorów polskich nie przepada bynajmniej za panuj5cym u nas ustrojem, czIË7 uczyni²a sobie uboczne zajIcie z leżenia krzyżem po koËcio²ach, czIË7, po godzinach pracy, gra w swoim Ërodowisku rolI Rejta- nów, Konradów czy Winkelridów. OczywiËcie, że aktor jest takim samym obywatelem jak każdy inny i to, co robi jako obywatel, zapisuje siI na jego obywatelskim koncie, jeËli nie w obywatelskim sumieniu. Ale istota aktorstwa jako zawodu polega także na tym, że aktor jest instrumentem.”

416. 19 IX W «Tygodniku Mazowsze» (1985, nr 140) ukazuje siI „List otwarty do panów Piotra Paw²owskiego i Mariana Kociniaka [...] oraz innych aktorów, którzy wziIli udzia² w przygotowaniu polskiej wersji dêwiIkowej sowieckiego serialu TV Operacja Trianon [...]. Panie i Panowie - wstyd mi za Was. Po zako´czeniu bojkotu Ërodków masowego przekazu, który przysporzy² Waszemu Ërodowisku chwa²y i spo²ecznego uznania, pozosta² przecież moralny nakaz wyboru repertuaru, w którym siI uczestniczy. Ten wybór chwa²y Wam nie przysparza. Odwrot- nie: staliËcie siI mniej czy bardziej Ëwiadomie spo²ecznymi szkodnikami.”

417. wrzesie´ W «Kulturze Niezależnej» (1985, nr 11-12) Jan Palusi´ski [Janusz Majcherek] pisze o przedstawieniu Pan Cogito szuka rady Zbigniewa Herberta w reż. Zbigniewa Zapasiewicza 156 1985

(prem. 15 XII 1984 na Ma²ej Scenie Teatru Powszechnego w Warszawie). Przedstawienie „niezależnie od wszystkich swoich wartoËci, nazwijmy to artystycznych, ma jeszcze jedn5 wartoË7, szczególn5: prze²amuje stereotyp treËci, które ze scen polskich sp²ywaj5 jak lawa w krzepn5c5 martw5 skamielinI. TreËci te zwykle zawieraj5 w sobie tandetne metafory, polityczne aluzje i ja²owe romantyczne uniesienia. Tymczasem Cogito-Zapasiewicz [...] wprowadza niemal zapomniany w ogól- nej ża²obnej pcAyadze ton ironiczny, nutI sceptyczn5. Ożywia myËlenie, chociaż jego sens jest nie²atwy do podjIcia.” Premierze Pana Cogito towarzyszy²a wymiana listów na ²amach «Tygodnika Powszechnego»: „Szanowny Panie Redaktorze! W po²owie grudnia 1984 Teatr Powszechny w Warszawie wystawi² spektakl, na który sk²adaj5 siI moje wiersze, pt. Pan Cogito szuka rady. OËwiadczam, że sta²o siI to bez mojej wiedzy i zgody. Zbigniew Herbert” («Tygo- dnik Powszechny» 1984, nr 52-53) „[...] pragnI uprzejmie powiadomi7, że wobec oËwiadczenia Pana Zbigniewa Herberta [...] z dniem dzisiejszym zdejmujI z repertuaru przedstawienie Pan Cogito szuka rady przeprasza- j5c jednoczeËnie Autora za naruszenie jego praw. Pozostaje mi jedynie wyrazi7 ubolewanie, że Pan Herbert wiedz5c od dawna z ust twórcy przedstawienia, pana Zbigniewa Zapasiewicza, o przygotowywanej premierze, nie wyrazi² sprzeciwu wczeËniej [...]. MogI zapewni7 Pana Herberta, że Jego poezja by²a przeka- zywana z naszej sceny w formie nieskażonej i artystycznie dojrza²ej. ëal, że tylko przez siedem wieczorów. Teraz sukces stanie siI udzia²em tych, którzy niechItnym okiem patrz5 na szeroki rezonans spo²eczny poezji Pana Herberta. [...] Zygmunt Hubner, dyrektor Teatru Powszechnego” («Tygodnik Powszechny» 1985, nr 1) „W zwi5zku z moim oËwiadczeniem [...] oraz listem Dyrekto- ra Teatru Powszechnego [...] pragnI poinformowa7, że udzieli- ²em w drodze wyj5tku zgody na kontynuowanie spektaklu Pan Cogito szuka rady. Doszed²em bowiem do przekonania, że mimo wszystko zarówno Dyrektor, jak i twórca przedstawienia Pan Zbigniew Zapasiewicz - dzia²ali w dobrej wierze. Zbigniew Her- bert” («Tygodnik Powszechny» 1985, nr 3) Zob. 337. 1985 157

418. listopad W «Kulturze Niezależnej» (1985, nr 14) Leon Bober [Andrzej Kaczy´ski] publikuje tekst Teatr Ósmego Dnia - pierwszy sezon w drugim obiegu: „Od wrzeËnia 84 wystIpami w ko- Ëciele Mi²osierdzia Bożego na ëytniej Teatr Ósmego Dnia roz- pocz5² nowy etap dzia²alnoËci [...]. W ubieg²ym sezonie zespó² wyst5pi² 57 razy, g²ównie w koËcio²ach, przykoËcielnych salach i na koËcielnych dziedzi´cach w Warszawie, ±odzi, Krakowie, Wroc²awiu, Gda´sku, Bydgoszczy, Toruniu, Koninie, Pile, Ursusie, Podkowie LeËnej i w Poznaniu. Przedstawienia obejrza²o ok. 20 tys. widzów (a wiIc wiIcej niż w poprze- dnim sezonie, kiedy Teatr Ósmego Dnia funkcjonowa² wprawdzie jako placówka pa´stwowa, ale podlega² wci5ż oficjalnym ograniczeniom i limitom). [...] SB i UrzIdy do Spraw Wyzna´ usi²owa²y wywiera7 naciski na proboszczów organi- zuj5cych- przedstawienia Teatru Ósmego Dnia (grożono np. cofniIciem zgody na rozbudowI koËcio²a), w dwu wypadkach ksiIża pod wp²ywem tego rodzaju pogróżek zdecydowali siI odwo²a7 przedstawienia.” 1986

„SolidarnoË7” domaga²a siI od w²adz wprowadzenia statusu wiIênia politycznego. WalkI o to prowadzili przede wszystkim sami uwiIzieni podejmuj5c już od jesieni 1985 g²odówki, które zako´czono w wiIkszoËci w lutym i marcu 1986 w odpowiedzi na apel arcybiskupa Bronis²awa D5browskiego. Niektórzy jednak kontynuowali protest; byli przy tym dokarmiani si²5 i brutalnie traktowani. 31 V S²użba Bezpiecze´stwa aresztowa²a najpopularniejszego przywódcI podziemnej „SolidarnoËci” Zbigniewa Bujaka i grupI jego wspó²pracowników. By² to dla „SolidarnoËci” dotkliwy cios. 17 VII sejm przyj5² ustawI amnestyjn5, ale nie spieszono siI z jej realiza- cj5. WiIêniowie polityczni odzyskali wolnoË7 dopiero w po²owie wrzeËnia. Zwolnienie wiIêniów nie oznacza²o zaniechania przez w²adze represji wobec opozycji. Obecnie by²y to jednak przede wszystkim represje materialne. Za dzia²alnoË7 opozycyjn5, druk i kolportaż wydawnictw nie cenzurowanych zaczIto wymierza7 wysokie grzywny oraz „kary dodatkowe” w postaci prze- padku „przedmiotów s²uż5cych do pope²nienia wykroczenia”, czyli najczIËciej samochodów. 29 IX Lech Wa²Isa powo²a² jawn5 Tymczasow5 RadI NSZZ „SolidarnoË7”. W wielu miastach zaczI²y jawnie dzia²a7 regionalne komisje „SolidarnoËci". S5dy Wojewódzkie odrzuca²y coraz liczniej nap²ywaj5ce z zak²adów pracy wnioski o rejestracjI komitetów za²ożycielskich „SolidarnoËci”. Wielu dzia²a- czy „SolidarnoËci” i opozycji deklarowa²o gotowoË7 do podjIcia rozmów z w²a- dzami i chI7 osi5gniIcia kompromisu. 10 X Lech Wa²Isa oraz Stefan Bratkowski, Bronis²aw Geremek, Tadeusz Mazowiecki, Stanis²aw Stomma, Klemens Szaniawski, Jan Józef Szczepa´ski, Jerzy Turowicz i Andrzej Wie- lowieyski zaapelowali o zniesienie przez USA sankcji gospodarczych wobec PRL. Wed²ug danych MSZ i MSW ze stycznia 1988, w latach 1980-1986 na emigracjI uda²o siI prawie 740 tysiIcy obywateli polskich, w tym ponad 22 tysi5ce inżynierów i techników, 3 tysi5ce ekonomistów, 3 tysi5ce lekarzy, 1,5 tysi5ca architektów, 1,5 tysi5ca pracowników naukowych. 70% emigran- tów nie przekroczy²o 35 roku życia.

(Opra7, na podst. Jerzy Holzer, Krzysztof Leski, „SolidarnoË7” w podziemiu, ±ódê 1990; Marek Pernal, Jan Skórzy´ski, Kalendarium SolidarnoËci”, Warszawa 1990.) TEATR PODZIEMNY

419. 2 I KolIdy. Teksty: Jan Zalewski, Wojciech M²ynarski, Stani- s²aw Tym. Scenariusz: Hanna Skarżanka. Muz.: Lucjan Kaszycki, Jerzy Derfel. Wykonawcy: Dorota Dobrowolska, Danuta Rinn, Grażyna Strachota, Hanna Skarżanka, Sta- nis²aw Górka, Jerzy Klesyk, Karol StIpkowski oraz Ta- deusz Suchocki, Wojciech Kaleta (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

420. 19-20 I GoËcinne wystIpy N[ie] S[amym] Tfeatrem] z Wroc- ²awia w Warszawie z przedstawieniami: Epitafium Ëw. Kazimierzowi, Wyrok na Sierpie´, Anhelli, B5dê wierny, idê. Spektakle grane w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej i w mieszkaniach prywatnych. (BWM)

421. stycze´ Znowu siI rodzi. Wiersze: Romana Brandstaettera, Jalu Kurka, Andrzeja Sikorskiego, Janusza Koz²owskiego, Jana Twardowskiego, Kazimierza Wojtowicza, Julii Har- twig, Tytusa Czyżewskiego, Kazimiery I²²akowiczównej, Ernesta Brylla, Leopolda Staffa. Scenariusz i reż.: Krysty- na Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Sidonia B²asi´ska, Kazimiera Nogajówna, S²awa KwaË- niewska, Boles²aw Idziak. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia.

422. stycze´ Komitet Kultury Niezależnej przyznaje Nagrody Kultural- ne „SolidarnoËci” za rok 1985. WËród nagrodzonych m.in.: Tadeusz ±omnicki za rolI w przedstawieniu Ostatnia ta- Ëma Krappa Becketta (Teatr Studio w Warszawie); Zespó² N[ie] S[amym] T[eatrem] z Wroc²awia za spektakl Epita- fium Ëw. Kazimierzowi; Teatr Domowy z Warszawy za 160 1986

profesjonalny model teatru domowego. («Kultura», Paryż 1986, nr 3; «Zeszyty Literackie» 1986, nr 15)

423. 19 II Dlaczego przychodzI. Program na podstawie ankiety «Tygodnika Powszechnego» dotycz5cej powrotów do Ko- Ëcio²a. Scenariusz i wykonanie: Grażyna Staniszewska. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. (^Prze- gl5d Katolicki» 1986, nr 7)

424. 21-22 II GoËcinne wystIpy N[iel S[amym] T[eatrem] z Wroc²awia z przedstawieniami: Ma²a siostrzyczka i B5dê wierny, idê Zbigniewa Herberta w Muzeum Archidiecezji Warszaw- skiej w Warszawie.

425. 10 III DziIki nim Polska trwa. Koncert oparty na tekstach i homiliach kardyna²a Stefana Wyszy´skiego i Jana Paw- ²a II oraz poezji Adama Mickiewicza, Juliana Tuwima, Juliusza S²owackiego, Stanis²awa Wyspia´skiego, Józefa Czechowicza. Wykonanie: Andrzej Szczepkowski, Krzy- sztof Kumor (we wczeËniejszych spektaklach Jan Englert). Bia²ystok. Zob. 167. Grany ok. 100 razy, m.in. w Muzeum Archidiecezji War- szawskiej w Warszawie, także w Krakowie, Mistrzejowicach, Gliwicach, Wroc²awiu, Kielcach, P²ocku, Opolu, Koninie, Poznaniu, Gda´sku, Rzeszowie, na Êl5sku; ostatni raz w Bydgoszczy podczas VII TKCh (6-13 XI 1988). (KK)

426. 13-20 III Gorzów Wielkopolski - III Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Psalmy przysz²oËci Zygmunta Krasi´skiego. Wykonawcy: aktorzy Teatru im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielko- polskim.

427. 17 III (CZ.I), 18 III (CZ.II) Godzina s²owa. Wielki Post 1986. Ewangelia. Cz. I wg Ëw. Marka w przek²adzie Czes²awa Mi²osza. Cz. II wg Ëw. 1986 161

Jana w przek²adzie Romana Brandstaettera. Wykonawcy: Danuta Micha²owska, Kuba Abrahamowicz. Kraków, Du- szpasterstwo oo. Pijarów, Wspólnota Aktorów, krypta ko- Ëcio²a oo. Pijarów. (Inf. wg afisza) Obydwie czIËci powtórzono 22 III 1986.

428. 22 III Êwiat²o niewidzialne Thomasa S. Eliota. Scenariusz: Ha- lina S²ojewska. Wykonanie: Halina Winiarska, Jerzy Kisz- kis. Gda´sk, koËció² oo. Dominikanów. (HS)

429. 1 IV Zadymione miasto. Happening Pomaraćzowej Alternaty- wy, Wroc²aw. Pierwszy happening uliczny Pomaraćzowej Alternaty- wy, powsta²ej w roku 1980 w ramach „Ruchu Nowej Kul- tury” na Uniwersytecie Wroc²awskim. Inicjatorzy m.in.: Waldemar Fydrych (Major), Andrzej G²uszek, Krzysztof Skarbek, S²awomir Monkiewicz. ,Akcja ta pe²na ekspresji [...] zakoćzy²a siI uroczystym okadzeniem pomnika Fredry. Uczestnicy nie odeszli jednak w ża²obnej gali, a raczej w poËpiechu z powodu obaw przed aresztowaniem.” (W. Fydrych, Nie tylko sztuka, «Kultura Niezależna» 1989, nr 49) Zob. 619, 623, 632. Kolejne happeningi m.in.: Garnki ( 1 IV 1987), Krasnale (1 VI 1987), Precz z upa²em (1 VII 1987), 1 wrzeËnia dniem pokoju (1 IX 1987), Kto siI boi papieru toaletowego (1 X 1987), Niezależny Dzie´ Milicjanta (7 X 1987), Melon w majonezie (12 X 1987), Wigilia Rewolucji Paêdzierniko- wej (6 XI 1987), Referendum (27 XI 1987), Pierwszy dzie´ wiosny (21 III 1988), Dzie´ lekarza (10 IV 1988), Krasno- ludki (1 VI 1988). («Tygodnik Mazowsze» 1987, nr 232; «Scena» 1991, nr 1) Od 1988 w Warszawie dzia²a Warszawska Pomaraćzo- wa Alternatywa, która organizuje m.in. nastIpuj5ce happeningi: Grudnia nie oddamy (7 X 1988), Rewia Soc-Mody 162 1986

(6 XI 1988), Wielkie żarcie (29 XI 1988), Trala lala (20 I 1989). («Tygodnik Mazowsze» 1989, nr 276)

430. 27 IV-3 V W²oc²awek - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Program poezji i utworów religijnych. Wykonawcy: Ewa Skarżanka, Andrzej Przybylski.

431. 27 IV-3 V Che²m — Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji maryjnej. Wykonanie: Mieczys²aw Voit.

432. 3 V Koncert z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja. Wykonanie: aktorzy warszawscy. Warszawa, katedra Ëw. Jana.

433. 3-11 V Zabrze - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Nawracajcie siI. Wykonanie: Danuta Micha²owska. Zob. 364.

434. 11 V Bogurodzica to ojców naszych Ëpiew. Wykonanie: Piotr Szczepanik. Warszawa, koËció² Nawiedzenia NMP. Zob. 20.

435. 12 V PieË´ o moim Chrystusie Romana Brandstaettera. Uk²ad tekstu i reż.: Tadeusz Jurasz, scen.: Ma²gorzata Bundze- wicz, muz.: Wojciech Wojnarowski. Wykonawcy: Marta Jurasz, Ma²gorzata Krochmal, Boles²aw Brzozowski, Ta- deusz Jurasz, Pawe² Kruszelnicki, Wojciech Wojnarowski. Kraków, Duszpasterstwo oo. Pijarów, Wspólnota Aktorów, krypta koËcio²a oo. Pijarów. (Inf. wg afisza)

436. 26 V Hymn o mi²oËci. Teksty: Psalmy, Listy Ëw. Paw²a Aposto- ²a, wiersze Jana Twardowskiego, Jerzego Zalewskiego. Muz.: Jerzy Derfel. Wykonawcy: Dorota Dobrowolska, Grażyna Strachota, Hanna Skarżanka, Jerzy Klesyk, 1986 163

Stanis²aw Górka, Wojciech Kaleta (gitara). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

437. 2 VI Kazania sejmowe Piotra Skargi. Opracowanie tekstu i reż.: Piotr Paradowski. Wykonawcy: Krzysztof Globisz i chór Organum pod dyrekcj5 Bogus²awa Grzybka. Kra- ków, zakrystia koËcio²a oo. Jezuitów. (Inf. wg zaproszenia)

438. 7 VI Alfabet wspomnie´. Wieczór poËwiIcony Antoniemu S²o- nimskiemu. Wybór tekstów i reż.: Maria Chwalibóg. Wy- konawcy: Maria Chwalibóg, Gustaw Holoubek, Andrzej Szczepkowski oraz Tomasz Burek — s²owo wi5ż5ce. War- szawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

439. 9 VI Pacierz za zmar²ych. Na 30 rocznicI Pozna´skiego Czerwca. Teksty: Adama Ważyka, Artura Oppmana, Krzysztofa Ka- mila Baczy´skiego, Zygmunta Krasi´skiego, W²adys²awa Broniewskiego, Kazimierza Sowi´skiego, Kazimiery I²²ako- wiczówny, Czes²awa Mi²osza, Cypriana Norwida, Józefa Zaleskiego, Jerzego Pietrkiewicza, Jerzego Narbutta, Kornela Ujejskiego, Jerzego Znanieckiego. Scenariusz i reż.: Kry- styna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Wanda Ostrowska, Kazimiera Nogajówna, Krystyna Feldman, Lech ±otocki, Wies²aw Komasa. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, koËció² NajËwiItszego Serca Jezusa. (KCS)

440. 23 VI Gorzki to chleb polskoË7. Na 30 rocznicI Pozna´skiego Czerwca. Teksty: Edwarda Szyma´skiego, Artura Oppmana, Kazimierza Sowi´skiego, Kazimierza Wierzy´skiego, Ada- ma Ważyka, Czes²awa Mi²osza, Cypriana Norwida, Anny Kamie´skiej, Jerzego Narbutta, Jerzego Pietrkiewicza, Stanis²awa Bali´skiego, Jerzego Znanieckiego. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszarska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. 164 1986

Wykonawcy: Wanda Ostrowska, Kazimiera Nogajówna, Krystyna Feldman, Lech ±otocki, Wies²aw Komasa. Pozna´, Teatr im. Andrzeja Jawienia, koËció² Matki Bo- skiej ZwyciIskiej. (KCS)

441. 9 VI Koncert poetycki. Utwory Jana L7chonia. Wykonawcy: Anna Nehrebecka, Krzysztof Kumor, Andrzej Szczep- kowski, Hanna Turek, Danuta Stradowska. Warszawa, koËció² Nawiedzenia NMP. Koncert towarzyszy sesji naukowej zorganizowanej w 30-lecie Ëmierci Jana Lechonia.

442. 28 VI Cokolwiek bIdzie. Na 30 rocznicI Pozna´skiego Czerwca. Teksty: Juliusza S²owackiego, Zygmunta Krasi´skiego, Artura Oppmana, Adama Ważyka, Jerzego Pietrkiewicza, Anny Kamie´skiej, Miros²awa Drzewieckiego, Cypriana Norwida, Jerzego Narbutta, Edwarda Szyma´skiego, Jerzego Znanieckiego. Scenariusz i reż.: Krystyna Tyszar- ska-Sko²uda, Celestyn Sko²uda. Wykonawcy: Wanda Ostrowska, Krystyna Feldman, Kazimiera Nogajówna, Wies²aw Komasa, Lech ±otocki. Pozna´, Teatr im. An- drzeja Jawienia, koËció² Matki Boskiej Bolesnej. (KCS) Roman Radomski i Marcin KIszycki z Teatru Ósmego Dnia, którzy mieli wzi57 udzia² w koncercie zostaj5 zatrzy- mani przez S²użbI Bezpiecze´stwa. (LR)

443. 29 VI PrawdI niesiemy w zaciËniItych ustach. Montaż poetycki w rocznicI czerwca 1956. Teksty: Mieczys²awy Buczkówny, Franciszka Fenikowskiego Zbigniewa Herberta, Paw²a Hertza, Mieczys²awa Jastruna, Anny Kamie´skiej, Adama Ważyka, Wiktora Woroszylskiego, Kazimierza Wierzy´skiego, Jerzego ëu²awskiego, Jaros²awa Brody. Muz.: Zbigniew Kamecki. Wykonawcy: Danuta Kierc, Renata Jasi´ska, Ewa Kamas, Gena Wydrych, Janusz Andrzejewski, Zbigniew Gór- ski, Bogus²aw Kierc, Andrzej Makowiecki, Stanis²aw Melski, 1986 165

Henryk Niebudek, Edwin Petrykat, Andrzej Wilk. Wroc²aw, N[ie] Sjamym] T[eatrem], koËció² oo. Jezuitów. S²użba Bezpiecze´stwa zatrzyma²a aktorów, m.in.: Danu- tI i Bogus²awa Kierców, GenI Wydrych, Edwina Petrykata, JoannI ±ady´sk5, Kazimierza WysotI, HalinI Skoczy´sk5. Spektakl nagrany na kasecie magnetofonowej. (BWM)

444. 31 VIII Raport z oblIżonego miasta Zbigniewa Herberta. Reż.: Jacek Zembrzuski. Wykonawcy: m.in. Ewa Da²kowska, Kazimierz Kaczor, Piotr Machalica, Daria Trafankowska. WystIp z okazji szóstej rocznicy Sierpnia. Gda´sk, ko- Ëció² Ëw. Brygidy.

445. 17 IX Powrót taty. Spektakl dla m²odzieży szkolnej wg tekstów Adama Mickiewicza i Czes²awa Mi²osza. Wykonawcy: Danuta i Bogus²aw Kiercowie. Wroc²aw, N[ie] S[amym] T[eatrem]. Do 1987 roku zagrano jeszcze 16 przedstawie´ na terenie kraju. (BWM)

446. 21-28 IX Nowa Ruda - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Ma²y Ksi5żI. Wykonawcy: Magda Teresa Wójcik, Hen- ryk Bouko²owski.

Promethidion. Wykonawcy: Magda Teresa Wójcik, Hen- ryk Bouko²owski.

G²osy z tamtego Ëwiata. Wykonawcy: aktorzy wroc²awscy.

ProËba o ogie´ i pieË´. Wykonawcy: Danuta i Bogus²aw Kiercowie. Zob. 384.

Powrót taty. Wykonawcy: Danuta i Bogus²aw Kiercowie. Zob. 445.

Prz5dka. Wykonanie: Maria D²użewska.

Zob. 492. 166 1986

447. 5 X Moje serce zosta²o we Lwowie. Koncert z okazji 325 rocznicy utworzenia uniwersytetu we Lwowie. Wykonawcy: Krystyna Kwasowska, Katarzyna ±aniewska, Ryszard Bacciarelli, An- drzej Szczepkowski, Mieczys²aw Voit, Dariusz Zawadzki (Ëpiew i gitara). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Koncert powtórzony również w koËciele Ëw. Stanis²awa Kostki i w koËciele Ëw. Andrzeja Aposto²a w Warszawie.

448. 7 X Epilog w stearynie. Wieczór poezji Stanis²awa Grochowiaka w 10 rocznicI Ëmierci. Wykonawca: Olgierd ±ukaszewicz, muz.: W²odzimierz Nahorny. Warszawa, Muzeum Archi- diecezji Warszawskiej.

449. 9-18 X Bia²ystok - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji. Wykonawcy: Anna Nehrebecka, Aleksan- dra Dmochowska.

450. 11-20 X Opole - III Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji Anny Kamie´skiej. Muz.: Jan Sebastian Bach. Wykonawcy: Maria Stokowska, Stanis²aw Olejni- czak, Pawe² Puczek.

451. 12-19 X P²ock - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wiersze p²ockiej grupy „Pod DIbem” w recytacji aktorów p²ockich.

Recytacje aktorów warszawskich.

452. 12-19 X Gda´sk - V Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poetycki. Wykonawcy: Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis.

Zob. 492. 1986 167

453. 12-19 X Zag²Ibie (Sosnowiec, D5browa Górnicza, BIdzin, Cze- ladê) - II Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: WystIpy m.in.: Mai Komorowskiej, Anny Nehrebeckiej, Aleksandry Dmochowskiej, Krzysztofa Kolbergera i innych aktorów z Warszawy, Krakowa i Katowic.

454. 12 X Jubileusz 75-lecia urodzin Czes²awa Mi²osza. Nowe wiersze poety recytuj5: Gustaw Holoubek, Andrzej Szczepkowski. Warszawa, koËció² Nawiedzenia NMP.

455. 15 X Biblia - Moja Ojczyzna. Wykonawcy: Halina Winiarska, Halina S²ojewska, Jerzy Kiszkis. Gdynia. Program potworzony w Krakowie i w katedrze w Oli- wie. (HS) Zob. 456.

456. 16-22 X Kraków - VII Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Z kaza´ sejmowych. Wykonawca: Jan Peszek (16 X, Katedra Wawelska).

PieË´ o moim Chrystusie. Wykonanie: aktorzy krakowscy (17 X, koËció² oo. Pijarów). Zob. 435.

Ewangelia wed²ug Ëw. Jana w przek²adzie Romana Brandstaettera. Wykonanie: Kuba Abrahamowicz (19 X, koËció² NajËwiItszego Salwatora).

Wieczór poezji Anny Kamie´skiej. Wykonawcy: Maria Sto- kowska, Michalina Growiec (Ëpiew), Stanis²aw Olejniczak (20 X).

Moje ulubione wiersze. Wykonanie: Maja Komorowska (21 X, koËció² oo. Pijarów). Zob. 528.

Psalmy Dawida. Wykonanie: Olgierd ±ukaszewicz (22 X, koËció² oo. Pijarów). Zob. 336.

Biblia - Moja Ojczyzna. Koncert poetycki poËwiIcony twórczoËci Romana Brandstaettera w 80 rocznicI urodzin. 168 1986

Scenariusz i kier. art.: Danuta Micha²owska, opieka reż.: Bogus²aw Kierc. Wykonawcy: Barbara Horawianka, Maja Komorowska, Maria Przybylska, Halina Winiarska, Kuba Abrahamowicz, Bogus²aw Kierc, Jerzy Kiszkis, Wies²aw Komasa (?), Olgierd ±ukaszewicz, Jan Peszek, Mieczys²aw Voit oraz Marta Jurasz, Ma²gorzata Krochmal, Boles²aw Brzozowski, Tadeusz Jurasz, Pawe² Kruszelnicki, Woj- ciech Wojnarowski (22 X, bazylika Mariacka). (Inf. wg afisza) Zob. 455.

457. 19-26 X Tychy _ n Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji mistycznej Juliusza S²owackiego. Wyko- nanie: Józef Duriasz.

458. 26-29 X Grodzisk - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Program poetycki. Wykonanie: Wies²aw Komasa, Boże- na Nalewajko (akompaniament).

459. paêdziernik Zniewolony umys² Czes²awa Mi²osza. Scenariusz, wykorzy- stuj5cy także poezje Mi²osza, reż. i wykonanie: Zbigniew Górski oraz Ryszard Michnowski (wiolonczela), póêniej Piotr Tabaczuk (skrzypce). Wroc²aw, koËció² Ëw. Piotra i Paw²a. Grany w latach 1986-1988 ok. 15 razy, m.in. we Wroc- ²awiu, CzIstochowie, Jeleniej Górze, Katowicach, Byd- goszczy, Lubaniu. (ZG)

460. 9-16 XI Trzciel - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: ProËba o ogie´ i pieË´. Wykonawcy: Danuta i Bogus²aw Kiercowie. Zob. 384.

461. 9-16 XI Bydgoszcz - V Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: W mojej ojczyênie. Poezja Czes²awa Mi²osza. Wykonanie: aktorzy bydgoscy. 1986 169

B5dê wierny - i dziË. Wykonanie: aktorzy wroc²awscy. (Wg programu) Prawdopodobnie by² to spektakl wroc²a- wskiego NST B5dê wierny, idê. Zob. 381.

Poezja religijna Jerzego Lieberta. Wykonanie: Józef Duriasz.

O ËwiItym Franciszku. Wykonanie: Józef Duriasz.

PieËni maryjne. Wykonanie: Ewa Gruszczy´ska, Krzy- sztof Maraszka.

Powrót taty. Wykonanie: Danuta i Bogus²aw Kiercowie. Zob. 445.

Ma²a siostrzyczka. Wykonanie: Danuta i Bogus²aw Kiercowie. Zob. 384.

Ziemia trudnej jednoËci. Wykonanie: Katarzyna Kanie- wska, Krystyna Kwasowska, Dariusz Zawadzki. Zob. 141.

Psalmy Dawida. Wykonanie: Olgierd ±ukaszewicz. Zob. 336.

Wiersze, które lubiI. Wykonanie: Maja Komorowska.

462. 9-16 XI Chrzanów - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Cz²owiek szczIËliwy wg Proroka Jonasza Romana Brandstaettera. Wykonanie: Elżbieta Wojciechowska.

Ewangelia wg Ëw. Jana. Wykonanie: Kuba Abrahamo- wicz. Zob. 456.

463. 9-17 XI Tarnobrzeg - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Psalmy Dawida. Wykonanie: Olgierd ±ukaszewicz. Zob. 336.

464. 11 XI Polsko, nie jesteË ty już niewolnic5. Poezje i pieËni zwi5za- ne z siedemdziesi5t5 rocznic5 odzyskania niepodleg²oËci. 170 1986

Teksty m.in.: Ignacego Krasickiego, Stanis²awa Wyspia´- skiego, Leopolda Staffa, Mariana Hemara, Kazimierza Wierzy´skiego. Wybór tekstów: Katarzyna Kaniewska. Wykonawcy: Katarzyna Kaniewska oraz Krystyna Kwa- sowska (Ëpiew), Dariusz Zawadzki (gitara). (K±)

465. 11X1 Listopad. Wykonawcy: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Ale- ksander Fabisiak, Krzysztof Globisz, Jacek Romanowski i chór Organum pod dyr. Bogus²awa Grzybka. Kraków, koËció² oo. Franciszkanów.

466. 14-24 XI Warszawa — XII Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Ja jestem chlebem. Program inauguracyjny. Wykonawcy: Aleksandra Dmochowska, Maria Homerska, Barbara Horawianka, Maja Komorowska, Halina Kabonarska, Anna Nehrebecka, Aleksandra Êl5ska, Joanna Szczepko- wska, Tadeusz Chudecki, Jan Englert, Stanis²aw Górka, Gustaw Holoubek, Miros²aw Konarowski, Krzysztof Ku- mor, Janusz LeËniewski, Andrzej ±apicki, Olgierd ±ukaszewicz, Andrzej Szczepkowski, Mieczys²aw Voit oraz Tomasz Radziwonowicz (skrzypce), Wojciech Szwejkowski (organy).

467. 16-23 XI CzIstochowa - III Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczory poetyckie. Wykonawcy: Aleksandra Dmocho- wska, Anna Nehrebecka, Krzysztof Kolberger, Mieczys²aw Voit, Barbara Horawianka.

468. 19X1 Modlitwa przeciw rozpaczy. Koncert poËwiIcony pamiIci ks. Jerzego Popie²uszki wg tekstów Bogus²awa Kierca. Scenariusz i reż.: Kazimierz Wysota, muz.: Zbigniew Kar- necki. Wykonawcy: Magdalena Kuta, Joanna ±ady´ska, Andrzej Piszczatowski, Zygmunt Sierakowski, Maciej Szary, Kazimierz Wysota oraz Andrzej Martyniak (akompaniament). Warszawa, Muzem Archidiecezji Warszawskiej. 1986 171

Spektakl grany by² także w mieszkaniu Ma²gorzaty i Zbigniewa Wojciechowskich.

469. 23-29 XI Bielsko-Bia²a - III Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Psalmy. Wykonanie: Olgierd ±ukaszewicz. Zob. 336.

Nawrócenie. Spektakl muzyczno-literacko-plastyczny. Wykonawcy: Janusz Kohut, Marek Mokrowiecki, Andrzej Sobolewski, Celina ëyli´ska (koËció² ÊwiItej Trójcy).

PieË´ o moim Chrystusie. Wykonawcy: Ma²gorzata Biel- ska, Marta Jurasz, Tadeusz Jurasz (koËció² Ëw. Miko²aja). Zob. 435.

Wiersze poetów polskich. Wykonanie: Maja Komorowska.

470. 23-26 XI Chodzież - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Aż dot5d doszed² Bóg. Wieczór poetycki. Wykonawcy: Boles²aw Idziak, Wies²aw Komasa, Kazimiera Nogajówna oraz Krzysztof Wilkus (organy).

471. listopad Jasne promienie w Dachau. Adaptacja i reż.: Daniel Bar- gie²owski. Wykonawcy: Daria Trafankowska, Aleksander Kalinowski, Krzysztof Kumor, Andrzej Piszczatowski, Zygmunt Sierakowski. Konin. Spektakl przygotowany na zamówienie Duszpasterstwa Ludzi Pracy w Koninie z okazji otwarcia auli im ks. Jerzego Popie²uszki wybudowanej przy koËciele. Grano cztery razy w Koninie i dwukrotnie w Kaliszu u oo. Orio- nistów (26 I 1987). Spektakl mia² przybliży7 posta7 biskupa Micha²a Kozala, którego w czerwcu 1987, w czasie III pielgrzymki, Ojciec ÊwiIty wyniós² na o²tarze. (KK)

472. listopad Przemiany. Na podstawie tekstów Ewangelii, Quo uadis Henryka Sienkiewicza, utworów Zygmunta Krasi´skiego, Anny Achmatowej, Ewy Szuma´skiej, tekstu z paryskiej 172 1986

«Kultury» pt. PamiItnik prz5dki, prasy codziennej i TVP. Opracowanie i reż.: Andrzej Nowak. Wykonawcy: Renata Jasi´ska, Irena Borsuk-Szatanik. Jelenia Góra, Scena CzterdzieËci i Cztery, koËció² Sw. Krzyża. (RJ, BWM) „Siedz5c tworzenie siI i artystyczn5 logikI tego teatru, można zrozumie7, w jaki sposób funkcjonuje wyobraênia ludowa i w jakim z ni5 powinowactwie powsta²a sztuka [...] romantyzmu. Ludowy i romantyczny jest przede wszystkim synkretyzm [tego teatru], [...] Koledzy, dyrektorzy teatru, s²użba bezpiecze´stwa, namawiaj5 dziewczyny, żeby wreszcie zaniecha²y takiego teatru. ëadna nie s²ucha.” (K. Mi²obIdzka, S²uchaj dzieweczkol - Ona nie s²ucha, «ObecnoË7» 1986, nr 16; tu omówienie wszystkich spektakli Sceny CzterdzieËci i Cztery) Zob. 148.

473. listopad Largo deso²ato Vaclava Havla, przek². Andrzej Jagodzi´- ski. Reż.: Maciej Szary. Wykonawcy: Andrzej Piszczatowski, Joanna ±ady´ska, Maciej Szary, Bogdan Szczesiak, Zyg- munt Sierakowski, Kazimierz Wysota. Warszawa, Teatr Domowy, w mieszkaniu Kazimierza Wysoty. Zob. 613.

474. listopad Cichociemny. Wieczór poËwiIcony Kazimierzowi Irankowi- -Osmeckiemu. Scenariusz i reż.: Maria Chwalibóg. Prele- gent: Stanis²aw Jankowski (Agaton). Wykonanie: Maria Chwalibóg, Marek Bargie²owski, Kazimierz Kaczor. War- szawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Zob. 500.

475. listopad Sublokatorka Hanny Krall. Adapt., reż. i wykonanie: Zofia Kucówna. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warsza- wskiej.

476. 31 XII Ubogi król. Jase²ka Marty Kucharskiej. Reż: Zbigniew Mich, scen.: Joanna Braun. Wykonawcy: Jolanta Banak, Wojciech Królikiewicz. Warszawa, Teatr Kici Koci, 1986 173

w mieszkaniu Anny i Krzysztofa Zam²y´skich na Ursyno- wie. (WK) NastIpnie grano także w innych mieszkaniach prywatnych. „Grali różne postacie - MariI, Jezusa, Trzech Króli, Heroda - za pomoc5 sklepowych kartonów nak²adanych na g²owy. [...] Ubogi król - dzieci5tko Jezus mia² kolebkI w starej, roz²ożonej walizce.” (H. Baltyn, Ma²y teatr domowy, «Kultura Niezależna» 1990, nr 61)

oraz:

477. Abba - Ojcze. Wykonawcy: Maria Przybylska i Cantus Floridus. Program artystyczno-modlitewny, grany m.in. w koËciele oo. Pijarów w Krakowie. CENZURA

478. 31 I Cenzura nie zezwala na opublikowanie wywiadu z Lechem Raczakiem pt. By można by²o bez ironii mówi7: jakże godnie żyjemy w «Nowym ëyciu» (1986, nr 3): „Frekwencja na tych przedstawieniach [Teatru Ósmego Dnia w koËcio²ach] przekracza nasze najËmielsze wyobrażenia. Nieraz przychodzi oko²o tysi5ca widzów. [...] WystIpujemy znacznie czIËciej i ogl5da nas znacznie wiIcej widzów niż wówczas, gdy mecenasowa²a nam Estrada. Na naszym przyk²adzie wi- da7, że dziIki poËrednictwu KoËcio²a teatr dociera tam, gdzie d²ugo jeszcze by siI nie pojawi².” (AAN - GUKPPiW, t. 1971)

479. luty Cenzura nie dopuszcza do druku fragmentu recenzji Bro- nis²awa Mamonia w «Tygodniku Powszechnym» (1986, nr 7) z przedstawienia Termopile Polskie Tadeusza Mici´skiego [Stary Teatr w Krakowie]: „Takie lekcje [historii] w warunkach istnienia cenzury nie maj5 wiIkszego sensu. Z koniecznoËci musz5 by7 banalne i ogólnikowe.” (AAN - GUKPPiW t. 1972) Zob. 495.

480. luty Cenzura skreËla w recenzji Przemys²awa 6wikli´skiego pt. Niech żyj5 artyËci w «Studencie» (1986, nr 4), m.in. fragment dotycz5cy spektaklu Niech sczezn5 artyËci Tadeusza Kantora: „Kantor Ëwietnie opisa² nas, Polaków, w okresie Sierpnia i po Sierpniu. Znów powracaj5cy mit Pi²sudskiego, mit Polski przed- wojennej i znów ten sam Niemiec, który judzi poprzez wrogie radiostacje [...]. No i barykada: ludzie walcz5 pod znakiem krzyża, tego samego okupacyjnego krzyża [...] ci na barykadzie to artyËci, którzy kryj5 siI po koËcio²ach bojkotuj5c telewizjI i oficjalny obieg.” (AAN - GUKPPiW, t. 1972)

481. marzec Cenzura nie zezwala na druk w «Dialogu» sztuki Witolda Szymanderskiego pt. Reżim specjalny. (AAN - GUKPPiW, t. 1996) Zob. 485. 1986 175

482. 2 V Cenzura nie zezwala na opublikowanie wywiadu W²a- dys²awa Zawistowskiego z Lechem Raczakiem pt. Mówi7 bez s²ów w «Gwieêdzie Morza» (1986, nr 9), okreËlaj5c sytucjI Teatru Ósmego Dnia jako dzia²anie w „drugim obiegu”. (AAN - GUKPPiW, 1975)

483. 15 V Cenzura usuwa informacjI w «Tygodniku Powszechnym» (1986, nr 19) o imprezach teatralnych organizowanych w ramach Tygodni Kultury ChrzeËcija´skiej, m.in.: o „koncercie s²owa” (Mickiewicz, S²owacki, Garczy´ski, Norwid) w wykonaniu Lecha ±otockiego, o spektaklach Teatru Ósmego Dnia. (AAN - GUKPPiW, t. 1975)

484. 27 V Cenzura ingeruje w rozmowI Jerzego Pietrzaka z Ann5 Nehre- beck5 («Przewodnik Katolicki» 1986, nr 23) usuwaj5c m.in.: „obecnoË7 twórców w koËciele niew5tpliwie wywo²a² dramatyzm sytuacji, szok wydarze´ z ko´ca 1981. Wówczas dla wielu, nie tylko twórców, koËció² objawi² siI jako ostoja prawdy, si²y i wsparcia narodowego. By²oby b²Idem widzie7 ten prze²om tylko w kategoriach politycznych czy koniunkturalnych, taki motyw można odnieË7 tylko do zdecydowanej mniejszoËci.” (AAN - GUKPPiW, t. 1975)

485. maj Cenzura nie dopuszcza do oficjalnej premiery w Teatrze Drama- tycznym m.st. Warszawy sztuki pt. Bezterminowi Witolda Szy- manderskiego, analizuj5cej różnego rodzaju zachowania ludzkie w sytuacjach izolacji. Reż.: Grzegorz Soboci´ski, scen.: Pawe² Dobrzycki. Wykonawcy: Iwona G²Ibicka, Jolanta Nowak, Wie- s²aw Bednarz, Jerzy Góralczyk, Zbigniew Pudzianowski, Krzy- sztof Warunek, Stanis²aw Wyszy´ski. Odby²o siI kilka prób z publicznoËci5. (WS) Zob. 481. Druk: Wyd. KOS, Warszawa 1988, pt. Reżim specjalny.

486. 20 VI Cenzura usuwa informacjI w «Nowym ëyciu» o poetyckim spektaklu Józefa Duriasza w Dzierżoniowie w ramach Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: „Dużym powodzeniem cieszy² siI też poetycki

OCENZUROWANO 176 1986

spektakl Józefa Duriasza - aktora warszawskiego, który recytowa² mistyczne wiersze J. S²owackiego.” (AAN - GUKPPiW t. 1976)

487. 7 VII Cenzura eliminuje w «Niedzieli» (1986, nr 27) informacje o imprezach teatralnych w ramach III Warmi´skich Dni Duszpasterstwa (25-27 VII), m.in. o Wieczerniku Brylla w reż. A. Wajdy; w «Niedzieli» (1986, nr 28) o pozna´skich imprezach teatralnych z okazji rocznicy wydarze´ czerwcowych 1956, przy- gotowanych przez aktorów warszawskich, zespó² Teatru Ósmego Dnia i Teatru Nowego z Poznania. (AAN - GUKPPiW, t. 1977)

488. 15 IX Cenzura w «Tygodniku Powszechnym» (1986, nr 37) wycina z relacji Kazimierza Brauna o wystIpach Gardzienic na Festi- walu Teatru Narodów w Baltimore (1-15 V) m.in. nastIpuj5cy fragment: „Spektakl Gardzienic [ëywot Protopopa Awwakuma] wyraża metaforycznie mIkI wolnego cz²owieka i mIkI wolnego ludu poddanego uciskowi i niechcianemu panowaniu, jest krzykiem torturowanego, wo²aniem niesprawiedliwie s5dzo- nego i nies²usznie skazanego, jest g²osem ciemiIżonych.” (AAN - GUKPPiW, t. 1979)

489. 10 X W «PowËci5gliwoËci i Pracy» (1986, nr 11) cenzura ingeruje we wspomnienia Jacka Fedorowicza O teatrze Bim Bo?²i po 30 latach. SkreËla m.in.: „By²a to twórczoË7 animowana stra- chem przed wojn5 w Polsce. [...] PamiItam ten gor5cy okres: przyjeżdżamy gra7 RadoË7 poważn5 do Stalinogrodu, nastIpne- go dnia wyjeżdżamy już z Katowic. [...] Trwa w tym czasie tragedia WIgrów, w Polsce wiece i narastaj5cy niepokój: co bIdzie? Pocieszamy siI plotkami, że KBW pono7 gotowa jest broni7 Polski, a nie socjalizmu.” (AAN - GUKPPiW, t. 1980)

490. 20 X Cenzura usuwa w «Przegl5dzie Katolickim» (1986, nr 44/45) zapowiedzi wystIpów Sceny CzterdzieËci i Cztery z Jeleniej Góry w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej w Warszawie. (AAN - GUKPPiW, t. 1980) 1986 177

491. 18 XII Z dyskusji redakcyjnej na ²amach «Teatru» (1986, nr 12) na temat sytuacji teatru polskiego pt. Teatr - dramat - wspó²- czesnoË7 cenzura wyeliminowa²a m.in. fragment dotycz5cy koniecznoËci zniesienia cenzury; z wypowiedzi Wojs²awa Bry- daka skreËlono: „Cenzura nie jest organizmem konstytucyj- nym i po prawdzie nie mam pojIcia, co powstrzymuje Ërodo- wisko artystyczne i zwi5zki twórcze do legalnego zabiegania o dalsze ograniczenie «dzia²ania tej instytucji, aż po likwidacjI».” (AAN - GUKPPiW, t. 1982)

492. 22 XII Cenzura usuwa z relacji pt. Tygodnie Kultury ChrzeËcija´skiej w «Tygodniku Powszechnym» (1986, nr 51-52) informacjI z No- wej Rudy (zob. 446) o monodramie Prz5dka w wykonaniu Marii D²użewskiej; Ma²ym KsiIciu wg Saint Exupery’ego i Promethi- dionie w wykonaniu Magdy Teresy Wójcik i Henryka Bouko²o- wskiego; o spektaklu G²osy z tamtego Ëwiata (w wykonaniu aktorów wroc²awskich) i Powrocie taty (Danuty i Bogus²awa Kierców). Cenzura usuwa także informacjI o widowiskach Hajże na SoplicI! i Trudne dzieje tej ziemi, które zosta²y zaprezentowa- ne w Gda´sku w dniach 12 i 19 X. (AAN - GUKPPiW, t. 1982) Zob. 452.

493. 23 XII Cenzura usuwa z «Niedzieli» (1986, nr 51-52) informacjI o programie poetycko-wspomnieniowym Hanny Skarżanki poËwiIconym ks. Jerzemu Popie²uszce, prezentowanym w programie XXII Tygodnia Eklezjologicznego organizowanego w listopadzie przez Ko²o Naukowe Teologów KUL w Lubli- nie. (AAN - GUKPPiW, t. 1982)

OCENZUROWANIE). FAKTY I G±OSY

494. 13 II Egzekutywa KW PZPR w Warszawie na temat „sytuacji spo²e- czno-politycznej i zawodowej w Ërodowiskach twórczych War- szawy”. Tu opinia z 30 I na ten temat sformu²owana na piËmie, przes²ana do Wydzia²u Kultury UrzIdu m.st. Warszawy: „Mimo nie najlepszej sytuacji politycznej jaka utrzymuje siI w Ërodo- wisku teatralnym, korzystne zmiany nast5pi²y w sferze repertuarowej. [...] W latach 1982-1983 nie zakwalifikowano ze wzglIdu na przewidywany rezonans polityczny 27 pozycji. W zg²oszeniach na sezon 1984/1985 zastrzeżenia wniesiono już tylko do 4 zg²oszonych pozycji. W bież5cym zaË sezonie zdjIto z afisza w Teatrze Ateneum recital W. M²ynarskiego. [...] Teatr, 0 który tak usilnie zabiega²a i zabiega nadal opozycja, przesta² by7 teatrem jawnie penetrowanym przez naszych przeciwników. Tam gdzie by²o to konieczne przeprowadzono zmiany kadrowe na stanowiskach kierowniczych. [...] POP w teatrach pracuj5 w sposób zróżnicowany. Wyróżnia siI tutaj POP Teatru Naro- dowego [lecz] w 3 teatrach liczba cz²onków partii nie wystarcza do utworzenia POP (Komedia, Na Woli, Ateneum).” (Z archiwum MF)

495. 23 II W «KOSie» (1986, nr 90) tekst o Termopilach Polskich Ta- deusza Mici´skiego w reż. Krzysztofa Babickiego (prem. 21 1 1986 w Starym Teatrze w Krakowie): „Po dwu tygodniach rozterek zezwolono na premierI [...], pod warunkiem dokona- nia pewnych skrótów, z pozoru niewielkich, lecz jakże charakterystycznych. Otóż różnym niezbyt eleganckim zwrotom kazano nada7 brzmienie polskie, zamieniaj5c np. «won» na «precz» [...] prawdopodobnie w nadziei, że w ten sposób pub- licznoË7 zacznie myËle7 o różnych nieudanych polskich szar- żach miast o imperializmie rosyjskim. Najzabawniejsza jest ingerencja w kwestiI carycy Katarzyny: «Z tej kolasy wy- padn5 gromy na Ëwiat, aby siI wype²ni² testament Piotra Wielkiego», wyrzucono imiI cara. KolasI pozostawiono. Czyż- by przedstawiciele najwyższych rz5dowych i partyjnych w²adz podzielili pogl5d niektórych dysydentów oraz historyków 1986 179

zachodnich, że miIdzy Rosj5 Piotra i ZSRR istniej5 niebez- pieczne analogie?” «Kultura Niezależna» (1986, nr 18) publikuje recenzjI Joan- ny Lerskiej [Marty Fik] pt. Tadeusz Mici´ski przeciw polskim sojuszom: „ZaczI²o siI jak farsa. Na drug5 próbI generaln5 [...] przybyli specjalnym samolotem ze stolicy wicepremier Zbig- niew Gertych, minister kultury i sztuki Kazimierz ëygulski z wiceministrem Jerzym Bajdorem [...]. A także kierownik Wydzia²u Kultury KC Witold Nawrocki z Waldemarem Swir- goniem [sekretarzem KC], nieznani pisz5cej z nazwiska wiceminister urzIdu bezpiecze´stwa oraz szef cenzury, oraz kilka- naËcie mniej (lecz jednak) eksponowanych osób, które zajI²y ca²y rz5d krzese². Do²5czyli do nich UrzIdnicy Lokalni: szef cenzury krakowskiej, w²adze miejskie, zaufani przedstawiciele kuratorium. [...] To co wybra² Babicki z Termopil jest by7 może maj ważni ej - sze» dla nas, tropicieli aluzji. Z Mici´skiego pozosta² jednak w efekcie ledwie szkielet.” Zob. też: «KOS» 1986, nr 88. Zob. 479.

496. 17 III W Domu Aktora spotkanie aktywu „nowego” ZASPu z sekretarzem KC PZPR Waldemarem Swirgoniem. Z referatu prezesa Tadeusza JastrzIbowskiego: „Przyjrzyjmy siI sytuacji kadrowej polskiego teatru z pozycji Stowarzyszenia: dwie trzecie kadry kierowniczej teatrów funkcjonuje poza ZASPem. OczywiËcie w istotny sposób zmniejsza to możliwoËci wp²ywu Stowarzyszenia na kszta²t dzia²alnoËci teatru, zmniejsza rów- nież, czy też w wielu przypadkach blokuje dostIp do rze- telnej informacji o poziomie i problemach zespo²ów. Wobec powyższego nie wiemy do ko´ca, czy teatr w Polsce jest dobry, czy z²y [...]. Obraz zamazywany jest również przez spektakularne sukcesy naszych zespo²ów na festiwalach i wystIpach zagranicznych. Czytamy wci5ż i s²yszymy o wspania²ych sukcesach reżyserskich awangardowych spektakli i awangardowych inscenizacji. Zastanówmy siI, w ilu przypadkach sukcesy te s5 wynikiem okreËlonych sympatii politycznych.” (Kazimierz Andrzej Wysi´ski, Zwi5zek Arty- stów Scen Polskich 1950-1998, Warszawa 1998) 180 1986

497. marzec W «Kulturze Niezależnej» (1986, nr 18) artyku² Joanny Lerskiej [Marty Fik] pt. Dramatopisarze a rzeczywistoË7 (na przyk²adzie lat 1982-1985), dotycz5cy dramaturgii zajmuj5cej siI „programowo” wspó²czesnoËci5: „WiIkszoË7 dramatów zajmuj5cych siI wspó²czesnoËci5, każe na siI spogl5da7 jak na nie najwyższego lotu (a czasem ca²kiem kiepsk5) publicystykI, a nie literaturI.”

498. kwiecie´ W «Kulturze Niezależnej» (1986, nr 19) Micha² Beskidski relacjonuje obchody jubileuszu trzydziestolecia Piwnicy pod Baranami w Krakowie, bal z udzia²em 600 osób: „O tej sym- patycznej i wyj5tkowej w naszej szarzyênie imprezie [...] obszernie donosi²a oficjalna prasa. [...] Warto jednak zwróci7 uwagI na pewien fenomen Piwnicy, o którym oficjalnie mó- wi7 raczej trudno. Fenomenem tym jest trzydziestoletnia koegzystencja niezależnego kabaretu z ralnym socjalizmem. Nie bIdzie przesadne stwierdzenie, że Piwnica w ci5gu ca- ²ego swego d²ugiego istnienia by²a i jest bodaj jedynym w PRL zespo²em (pomijam organizacje afiliowane przy Ko- Ëciele) autentycznym, niezależnym programowo i personalnie, nie ulegaj5cym żadnym naciskom ani sugestiom, prowadz5- cym przy tym oficjaln5 dzia²alnoË7 publiczn5 przy znacznym wsparciu reklamowym. [...] Piwnica jest dla w²adzy do pewnego stopnia użyteczna: można tu przyprowadzi7 zachodnich goËci, można siI ni5 pochwali7.” Zob. 223. 1987

Wobec represji ekonomicznych, dotkliwych finansowo orzecze´ kolegiów do spraw wykrocze´ „SolidarnoË7” powo²a²a Fundusz Grzywien. W tym czasie ruch „WolnoË7 i Pokój” inspirowa² pierwsze w Polsce demonstracje ekologicz- ne. We Wroc²awiu, a potem i w innych miastach, organizowano uliczne happeningi o wyraênych podtekstach politycznych. „SolidarnoË7” zyskiwa²a znaczenie na arenie miIdzynarodowej. Z jej przy- wódcami spotykali siI goszcz5cy w Polsce czo²owi politycy zachodni, co spowodowa²o now5 falI ataków propagandowych ze strony w²adz. Przed zbliżaj5c5 siI trzeci5 pielgrzymk5 Jana Paw²a II do Polski Lech Wa²Isa zaprosi² 31 V do Warszawy kilkadziesi5t osób z nastawionych opozycyjnie Ërodowisk opiniotwórczych. Zebrani wydali wspólne oËwiadczenie mówi5ce 0 niepodleg²oËci, demokracji i wolnoËci. Spotkania takie by²y powtarzane. Grono ich uczestników powiIksza²o siI, a rok póêniej ukonstytuowa²o siI jako Komitet Obywatelski. 13 VI w koËciele ÊwiItego Krzyża w Warszawie odby²o siI spotkanie Jana Paw²a II z przedstawicielami Ërodowisk twórczych. Andrzej ±apicki witaj5c Ojca ÊwiItego powiedzia² m.in.: „Nie jest naszym celem wprowadzanie kultury do KoËcio²a, bo ona jest w nim od lat tysi5ca; chcemy wprowadzi7 KoËció² do kultury, chcemy zbudowa7 jedn5, jednolit5 w swej różnorodnoËci kulturI chrzeËcija´sk5 Narodu. Narodu ChrzeËcija´skiego od tysi5ca lat”. Papież w przemówieniu do zebranych powiedzia² m.in.: „RadujI siI, że intelektualiËci, artyËci, ludzie kultury znajduj5 w KoËciele przestrze´ wolno- Ëci, której nieraz brakuje im gdzie indziej. I że dziIki temu odkrywaj5 istotI 1 rzeczywistoË7 duchow5 KoËcio²a, któr5 przedtem widzieli jakby z zewn5trz. Ufam też, że KoËció² polski odpowie w pe²ni na zaufanie tych ludzi, przycho- dz5cych nieraz z daleka, i znajdzie jIzyk, który trafi do ich umys²ów i serc”.

(Opra7, na podst. Jerzy Holzer, Krzysztof Leski, SolidarnoË7’ w podziemiu, ±ódê 1990; Marek Pemal, Jan Skórzy´ski, Kalendarium SolidarnoËci”, Warszawa 1990.) TEATR PODZIEMNY

499. 15 I Aktorowie w stajence. Jase²ka dla dzieci Wandy Majerówny. Reż.: Janusz Bukowski, muz.: Jerzy Derfel. Wykonawcy: Dorota Dobrowolska, Wanda Majerówna, Grażyna Stra- chota, Daria Trafankowska, Tadeusz Chudecki, Jan Koci- niak, Marek Lewandowski, Wojciech Kaleta oraz Tadeusz Suchocki (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

500. 27 I Cichociemny. Prelegent: Stanis²aw Jankowski (Agaton). Wykonanie: Maria Chwalibóg, Marek Bargie²owski, Krzy- sztof Kumor. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warsza- wskiej. Zob. 474.

501. stycze´ Stawcie usta Cia²o Pana. Program religijny przygotowany z okazji Kongresu Eucharystycznego. Wykorzystano teksty m.in.: Juliusza S²owackiego, Adama Mickiewicza, Sebastiana Grabowieckiego, Leopolda Staffa, Joanny Kulmowej, Jana Twardowskiego, Jana Kochanowskiego. Wybór tekstów: Katarzyna ±aniewska. Wykonawcy: Kata- rzyna ±aniewska, Krystyna Kwasowska (Ëpiew) i Dariusz Zawadzki (gitara). Warszawa, Muzeum Archidiecezji War- szawskiej. (K±)

502. stycze´-luty Grota pe²na Ëwiat²a. Rzecz o Bożym Narodzeniu wg obja- wie´ Anny Katarzyny Emmerick. Wykonanie: Danuta Micha²owska. Kraków, koËció² oo. Pijarów.

503. 12 III Biblia polska. Emigracyjne wiersze Kazimierza Wierzy´- skiego. Wybór i reż.: Krystyna Berwi´ska, muz.: Franci- szek Liszt (Via Crucis). Wykonawcy: Hanna Skarżanka, 1987 183

Zygmunt Sierakowski, Kazimierz Wysota. Warszawa, Mu- zeum Archidiecezji Warszawskiej.

504. 15-22 III Trzcianka - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: B5dê wierny, idê. Wykonawcy: NST. Zob. 381.

505. 19 III Marsz weselny. Spektakl autorski Danuty i Bogus²awa Kierców z ich udzia²em. Wroc²aw, N[ie] S[amym] T[eatrem], koËció² oo. Jezuitów. Grano kilkakrotnie. W zwi5zku z jednym ze spektakli interweniowa²a S²użba Bezpiecze´stwa - zatrzymano na 48 godzin DanutI i Bogus²awa Kierców, Zbigniewa Kar- neckiego i Miros²awa Spychalskiego oraz zarekwirowano sprzIt. (BWM)

506. 21 III Anna Kamie´ska. Wybór tekstów: Maria Zalewska. Wyko- nawcy: Halina Miko²ajska, Hanna Skarżanka, Grażyna Sta- niszewska. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

507. 22 III-l IV Gorzów Wielkopolski - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Nawracajcie siI. Wykonanie: Danuta Micha²owska. Zob. 364.

Program poetycko-wspomnieniowy o Karolu Wojtyle. Wykonanie: Danuta Micha²owska.

508. 28 III Wieczór poezji Zbigniewa Herberta i Zygmunta Krasi´- skiego. Wykonanie: Halina Miko²ajska. Kraków, koËció² oo. Pijarów, Wspólnota Aktorów.

509. 31 III Od powietrza, g²odu, wojny.... Wybór tekstów i reż.: Jerzy Zelnik. Wykonawcy: Dorota Dobrowolska, Kazimierz Orzechowski, Andrzej Ferenc, Miros²aw Guzowski. War- szawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. 184 1987

510. 15 IV Mit o Perseuszu wg Charlesa Kingsley’a. Przek². Wac²aw Berent. Reż.: Zbigniew Mich, scen.: Andrzej Malec. Wy- konawcy: Magdalena Kuta, Grażyna Wolszczak, Jerzy Gudejko, Artur Kaczmarski, Wojciech Królikiewicz. MiI- dzylesie, Teatr Kici Koci, Centrum Zdrowia Dziecka. Zagrano 67 przedstawie´, g²ównie w plenerze - po wsiach i miasteczkach. (WK)

511. 21-25 IV Strzyżowice - IV Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Spieszmy siI kocha7 ludzi. Wiersze Jana Twardowskie- go. Wykonanie: Wies²aw Piwowar.

512. 26 IV-3 V Legnica - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Kwiatki Ëw. Franciszka wg Romana Brandstaettera. Wykonawcy: Barbara Horawianka i Barbara Rachwalska.

Epitafium Ëw. Kazimierzowi. Wykonanie: NST. Zob. 271.

513. 28 V Dorastanie do Boga Romana Brandstaettera. Wybór tek- stów i uk²ad: Maria Chwalibóg. Wykonawcy: Maria Chwalibóg, Krzysztof Kumor oraz Flora Nazarjan (Ëpiew). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Spektakl wielokrotnie powtarzany w różnych miastach, po raz ostatni podczas Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej w Warszawie, w paêdzierniku 1992. (KK)

514. maj To czy´cie na moj5 pami5tkI. Misterium sto²u o²tarzowe- go, Eucharystii, mi²oËci, wiary i patriotyzmu wg tekstów: St. Gostkowskiego, Andrzeja Kierca, Bogus²awa Kierca, Ryszarda Krynickiego, B. Lewickiego, Mieczys²awa Ma- li´skiego, Czes²awa Mi²osza, Cypriana Norwida, Ëw. Paw- ²a, Jerzego Popie²uszki, W²adys²awa Syrokomli, Stefana Wyszy´skiego, Jana Twardowskiego. Scenariusz i reż.: 1987 185

Andrzej Kierc, kompozycja pieËni: Leszek Orlewicz. Wy- konawcy: Halina Miller, Jerzy Jo´czyk, Andrzej Kierc, Marek Targowski. ±ódê, Teatr P5tniczy. Grano do lipca 1988 - kiedy to Teatr P5tniczy zako´czy² dzia²alnoË7 — ok. 120 razy, z udzia²em ok. 500 osób na każdym spektaklu. (ZS)

515. 13 VI Montaż poezji narodowej. Teksty: Galla Anonima, Ernesta Brylla, Zbigniewa Herberta, Ignacego Krasickiego, Zygmun- ta Krasi´skiego, Adama Mickiewicza, Cypriana Norwida, Juliusza S²owackiego, Leopolda Staffa, Kazimierza Wierzy´- skiego, Józefa Henryka WiËniewskiego. Scenariusz i reż.: Grzegorz Królikiewicz, muz.: Piotr Marczewski. Wykonawcy: Zofia Gr5ziewicz-Charewicz, Miros²awa Marcheluk, Ewa Wichrowska, Bogumi² Antczak, Ludwik Benoit, W²adys²aw Dewoyno, Leon Charewicz, Stanis²aw KwaËniak, Dariusz Siatkowski. ±ódê, Duszpasterstwo Êrodowisk Twórczych przy koËciele oo. Jezuitów. Program zaprezentowano na lotnisku Lublinek podczas ²ódzkiej stacji II Krajowego Kongresu Eucharystycznego. (ZÊ)

516. 20-27 IX MyËlenice — Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: O Matce i Synu opowieË7 wg Ewy Szelburg-Zarembiny. Wykonanie: Danuta Micha²owska.

517. 27 IX-4 X PrzemyËl - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji. Wykonawcy: Aleksandra Dmochowska, Anna Nehrebecka.

518. 3 X I sz²y króle polskie. Program z okazji 600-lecia chrztu Litwy. Teksty m.in.: Juliana Ursyna Niemcewicza, Adama Mickiewicza, Zygmunta Krasi´skiego, Teodora Bujnickie- go, Kazimiery I²²akowiczówny, Kornela Makuszy´skiego. 186 1987

Wybór tekstów i -recytacja: Katarzyna ±aniewska oraz Krystyna Kwasowska (Ëpiew) i Marian Sawa (gitara). Kraków, Katedra Wawelska. (K±)

519. 4-18 X Kalisz - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: W mojej ojczyênie . Wykonawcy: aktorzy Teatru Polskie- go z Bydgoszczy. Zob. 461.

520. 10- 18 X Opole - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: O Matce i Synu opowieË7. Wykonanie: Danuta Micha²owska. Zob. 516.

521. 11- 19 X Nowa Sól - III Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poezji. Wykonawcy: Aleksandra Dmochowska, Anna Nehrebecka, Hanna Skarżanka.

522. 15-22 X Kraków - VIII Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: O Matce i Synu opowieË7. Wykonanie Danuta Micha²owska (16 X). Zob. 516.

Cz²owiek szczIËliwy. Wykonanie: Elżbieta Wojciechowska (17 X). Zob. 462.

Niewola - s5 takie prawdy wg Norwida. Wykonawcy: Elżbieta Karkoszka, Maria Przybylska (18 X, krypta ko- Ëcio²a oo. Pijarów). Zob. 145.

Kaznodzieja Kohelet w przek²adzie Romana Brandstaet- tera. Wykonanie: Kuba Abrahamowicz, Stanis²aw Abraha- mowicz (19 X).

Glos poetów emigracyjnych. Teksty: Stanis²awa Bali´- skiego, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Jana Lecho- nia, Czes²awa Mi²osza, Aleksandra Wata, Kazimierza Wie- rzy´skiego, Józefa Wittlina, Beaty Oberty´skiej. Wykonaw- cy: Elżbieta Karkoszka, Izabela Olszewska, Anna Polony, 1987 187

Krzysztof Globisz, Tadeusz Jurasz, Jacek Romanowski (19 X, koËció² oo. Karmelitów na Piasku).

Notatki. Scenariusz na podstawie utworów Jana Ka- sprowicza, Konstantego Ildefonsa Ga²czy´skiego, Czes²a- wa Mi²osza, Zbigniewa Herberta. Wykonawcy: Krystyna Serusiówna, Tadeusz Malak (21 X).

ZamyËlenie. Utwory: Juliusza S²owackiego, Cypriana Norwida, Czes²awa Mi²osza, Anny Kamie´skiej, Jana Twardowskiego, Zbigniewa Herberta, Wis²awy Szymbor- skiej, Adama Zagajewskiego i innych. Wykonanie: Maja Komorowska (22 X).

Oto Matka Twoja. Koncert poezji maryjnej. Reż.: Danuta Micha²owska, muz.: Henryk Górecki. Wykonawcy: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Maja Komorowska, Halina Miko- ²ajska, Danuta Micha²owska, Anna Polony oraz chór ba- zyliki Mariackiej (22 X).

523. 18-25 X Wroc²aw — X Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Sublokatorka. Wykonanie: Zofia Kucówna. Zob. 475.

Zniewolony umys² wg Czes²awa Mi²osza. Wykonawca: Zbigniew Górski. Zob. 459.

S²owo niewypowiedziane. Wykonanie: Maja Komorowska. Zob. 247.

524. 18-25 X Gdynia - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Jeremiasz, piewca mi²oËci. Wykonawcy: Halina Winiar- ska i Jerzy Kiszkis.

525. 20-25 X Strzyżowice — V Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Modlitwa polska. Program wokalno-muzyczny. Wykona- nie: Piotr Szczepanik. 188 1987

Ziemia trudnej jednoËci. Wykonanie: Katarzyna ±aniewska, Krystyna Kwasowska, Marian Sawa. Zob. 141.

Zupe²nie jak u ludzi. Wykonanie: Ma²gorzata Bratek.

I chodê ze mn5 zbawia7 Ëwiat. Wykonanie: Jaros²aw Jagielski.

526. 24 X Parafia bez granic. Rzecz o parafii Ëw. Stanis²awa Kostki na warszawskim ëoliborzu. PamiIci ks. Jerzego Popie²u- szki i ks. pra²ata Teofila Boguckiego. Scenariusz i reż.: Hanna Skarżanka. Wykonawcy: Maria Chwalibóg, Hanna Skarżanka, Andrzej Szczepkowski. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

527. 28 X Cie´ proroczy. Poezja polska. Wykonanie: Krzysztof Kol- berger oraz Janusz Olejniczak (fortepian). Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Grany w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej także 13 II 1988.

528. paêdziernik Moje ulubione wiersze. Wybór tekstów, uk²ad, reż. i wykonanie: Maja Komorowska. Muzeum Archidiecezji Warsza- wskiej w Warszawie.

529. paêdziernik Po drogach ojców. Teksty: Zbigniew Herbert oraz Juliusz S²owacki, Stefan ëeromski, cytaty z Listu do Hebrajczy- ków Ëw. Paw²a i fragmenty przemówie´ Jana Paw²a II. Scenariusz, reż. i wykonanie: Zbigniew Górski oraz Piotr Tabaczuk (skrzypce). Wroc²aw, koËció² Ëw. Piotra i Paw²a. Grany w latach 1987-1988 ok. 5 razy. (ZG)

530. 2 XI MyËl5c Ojczyzna wg Karola Wojty²y. Opracowanie: Woj- ciech Markiewicz, muz.: Jan Malik, realizacja dêwiIku: 1987 189

Adam Mróz. Wykonawcy: Alicja Bienicewicz, Jakub Kosi- niak. Kraków, Klub Inteligencji Katolickiej.

531. 7-15 XI Racibórz - IV Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: B²ogos²awieni dêwigaj5cy, bo oni bId5 podniesieni. Wy- konanie: aktorzy katowiccy.

532. 7-15 XI Katowice - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Mistyczna poezja Juliusza S²owackiego. Wykonanie: Jó- zef Duriasz (9 XI, krypta katedry Chrystusa Króla).

Litania Loreta´ska Cypriana Norwida. Wykonawcy: Krystyna Królikiewicz, Ryszard Bacciarelli (9 XI, koËcio²y: WniebowziIcia NMP, Ëw. Micha²a).

Program poetycki. Wykonanie: Maja Komorowska (9 XI, koËció² oo. Oblatów).

Wszystko nam da²eË, Panie. Wykonanie: Anna Nehrebe- cka, Aleksandra Dmochowska (9 XI, koËcio²y: oo. Oblatów, Êw. Rodziny i Ëw. Maksymiliana Kolbego).

Sta´cie siI chlebem. Program poetycki. Wykonanie: aktorzy katowiccy (9 XI, koËció² NajËwiItszego Serca Pana Jezusa).

Droga Krzyżowa. Program poetycko-muzyczny. Wy- konanie: Maria Wilhelm, Roman Michalski, Michalina Growiec (Ëpiew), Ewa Jeruzal (akompaniament) (10 XI, koËció² Ëw. Józefa).

Jest taki anio², co skrzyd²ami garnie Cypriana Norwida. Wykonanie: Teresa Ka²uda, Roman Michalski, R. Sojka (11 XI, koËció² Przemienienia Pa´skiego; 12 XI, koËció² Ëw. Jacka).

Kwiatki Ëw. Franciszka. Wykonanie: Barbara Horawian- ka, Mieczys²aw Voit (12 XI, katedra Chrystusa Króla, koËció² Êw. Rodziny i Ëw. Maksymiliana Kolbego). Zob. 512. 190 1987

Bóg i Ojczyzna. Program poetycki. Wykonanie: Janusz LeËniewski (14 XI)

Moje wspomnienie o Karolu Wojtyle. Wykonanie: Danu- ta Micha²owska (15 XI, koËció² Ëw. Micha²a).

Ch²opcy silni jak dot5d. Opra7.: Jerzy Wuttke. Wykona- nie: Êl5ska Scena S²owa Polskiego.

Modlitwa przeciw rozpaczy. Wykonanie: aktorzy warszawscy. Zob. 468.

533. 8-15 XI Bydgoszcz - VI Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Szukam CiI, Panie. Program poetycko-muzyczny. Wyko- nanie: Roma Warmus, Cezary Ilczyna (9 i 13 XI).

W mojej ojczyênie. Wykonanie: aktorzy bydgoscy. Zob. 461.

Tylko ży7 z godnoËci5, wiIcej nic. Wykonanie: Katarzyna ±aniewska, Krystyna Kwasowska, Dariusz Zawadzki.

Do przyjació². Wykonanie: Edwin Petrykat. Zob. 386.

Wspomnienie o ksiIdzu Jerzym. Wykonanie: Hanna Skarżanka.

534. 8-14 XI Nowy S5cz - II Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Montaż poetycko-muzyczny. Wykonawcy: Katarzyna ±a- niewska, Krystyna Kwasowska, Marian Sawa.

535. 8-15 XI P²ock - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Eucharystia w życiu narodu. Wieczór poetycki. Wyko- nawcy: aktorzy p²occy.

536. 8-15 XI Êrem - II Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Wieczór poetycki. Wykonanie: Wies²aw Komasa. 1987 191

537. 8-16 XI Zielona Góra - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Psalmy przysz²oËci Zygmunta Krasi´skiego. Wykonanie: Ma²gorzata Wower.

538. 11 XI We Wroc²awiu na karI grzywny za „rozpowszechnianie w formie spektaklu treËci nieocenzurowanych” skazano DanutI i Bogus²awa Kierców, należ5cych do zespo²u N[ie] S[amym] Tleatrem]. («Tygodnik Mazowsze» 1987, nr 227) Zob. 505.

539. 14-21 XI Tarnów - II Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: O Matce i Synu opowieË7. Wykonanie: Danuta Micha²owska. Zob. 516.

540. 15-22 XI KIpno - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Program poetycki. Wykonanie: aktorzy Teatru Nowego z Poznania.

541. 15-21 XI Bielsko-Bia²a - IV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Kwiatki Ëw. Franciszka. Wykonanie: Barbara Hora- wianka, Barbara Rachwalska (15 XI, koËció² Êw. Trójcy). Zob. 512.

Notatki. Wykonanie: Krystyna Serusiówna, Tadeusz Malak (17 XI, koËció² OpatrznoËci Bożej). Zob. 522.

Kaznodzieja Kohelet. Wykonanie: Kuba Abrahamowicz (18 XI, koËció² Ëw. Maksymiliana Kolbego). Zob. 522.

O Matce i Synu opowieË7. Wykonanie Danuta Micha²owska (21 XI, koËció² Ëw. Miko²aja). Zob. 516.

542. 15-23 XI Warszawa - XIII Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Krzyże i miecze. Poezja religijno-patriotyczna polskich autorów emigracyjnych. Wykonawcy: Aleksandra 192 1987

Dmochowska, Anna Nehrebecka (15 XI, koËció² Wniebo- wst5pienia Pa´skiego).

Do NajËwiItszej Panny Marii. Litania Cypriana Norwi- da. Wykonawcy: Barbara Horawianka, Aleksandra Dmo- chowska, Maja Komorowska, Anna Nehrebecka, Joanna Szczepkowska, Aleksandra Êl5ska, Jan Englert, Gustaw Holoubek, Miros²aw Konarowski, Andrzej ±apicki, An- drzej Szczepkowski, Mieczys²aw Voit (16 XI, koncert inauguracyjny, katedra Ëw. Jana Chrzciciela).

Hajże na SoplicI! (16 i 23 XI, koËció² Mi²osierdzia Boże- go). Zob. 383.

W listopadzie. Wykonawcy: Barbara Horawianka i Mie- czys²aw Voit (18 XI, koËció² Ëw. Augustyna; 20 XI, koËció² Ëw. Teresy od Dzieci5tka Jezus).

V7eêcie te s²owa w nawa²nicI. Wykonawcy: Henryka JIdrzejewska, B²ażej Sroczy´ski (skrzypce) (18 XI, koËció² Nawrócenia Ëw. Paw²a).

Zwierciad²o sprawiedliwoËci. Wykonawcy: Krystyna Królikiewicz, Ryszard Bacciarelli, Elżbieta Strza²kowska (Ëpiew), Jerzy Maciejewski (organy) (18 XI, koËció² Ëw. Aleksandra). Zob. 34.

Boga o tak5 moc prosimy. Wykonawcy: Katarzyna ±a- niewska, Krystyna Kwasowska, Marian Sawa (organy) (20 XI, koËció² Ëw. Tadeusza). Zob. 3.

Dorastanie do Boga. Wykonawcy: Maria Chwalibóg, Krzysztof Kumor (20 XI, koËció² Mi²osierdzia Bożego, 22 XI, koËció² Wniebowst5pienia Pa´skiego). Zob. 513.

ZamyËlenie. Wykonanie: Maja Komorowska (20 XI, ko- Ëció² Ëw. Anny). Zob. 522.

S²owo niewypowiedziane. Wykonanie: Maja Komoro- wska (21 XI, koËció² NajËwiItszego Zbawiciela). 1987 193

Dwie Maryje. Wykonawcy: Aleksandra Dmochowska i Anna Nehrebecka (21 XI, koËció² Ëw. Józefa).

Ziemia trudnej jednoËci. Wykonawcy: Katarzyna ±aniewska, Krystyny Kwasowskiej, Marian Sawa (organy) (22 XI, koËció² Ëw. Jakuba). Zob. 141.

Moja proËba. Wykonanie: Józef Duriasz (23 XI, koËció² Ëw. Dominika).

„Tegoroczny program XIII Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej tak, jak w latach ubieg²ych nacecho- wany by² treËciami religijno-patriotycznymi z tendencj5 do dalszego zmniejszania zabarwienia politycznego o wyraênie antysocjalistycznym charakterze. PodkreË- lona zosta²a rola w rozwoju tzw. «prawdziwej» kultury narodowej. [...] Podobnie jak w latach 1985/86 podkreË- lone zosta²o stanowisko KoËcio²a utożsamiaj5ce siI z tzw. zjawiskiem kultury niezależnej, jako jedynej umożliwiaj5cej twórcom wolny i nieskrIpowany rozwój na bazie KoËcio²a.” (Opra7. S²użba Bezpiecze´stwa SUSW; z arch. Wydz. Kultury i Sztuki UrzIdu m.st. Warszawy)

543. listopad Psalmy Dawidowe Wykonanie: Olgierd ±ukaszewicz. War- szawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Zob. 336.

oraz:

544. BezsennoË7. Akcja uliczna. Reż.: Zygmunt Duczy´ski. Wykonawcy: Dariusz Miku²a, Zygmunt Janusz P²awczyk, Marek Kujawiak, Waldemar Wieczorek oraz Marek Kazana z zespo²em Young Power i wroc²awski plastyk Andrzej Wojtowicz. Teatr Kana, Szczecin - Êwino- ujËcie. Program pokazywany także w 1988 roku. (ZD) CENZURA

545. 2 II W «Tygodniku Powszechnym» (1987, nr 5) z „informacji o Tygo- dniach i Dniach Kultury ChrzeËcija´skiej w różnych miejscowo- Ëciach usuniIto wzmianki o imprezach kulturalnych nie maj5- cych charakteru przekazu wiary, organizowanych w obiektach koËcielnych bez zg²oszenia do kontroli wstIpnej GUKPiW”. (AAN - GUKPPiW, t. 2050) Takie ingerencje spotykamy czIsto, m.in.: 6 I w «Kronice Diecezji Przemyskiej»; 12 I w «Tygodniku Powszechnym»; 15 I w «Gda´skim Roczniku Kulturalnym»; 28 I w «±adzie Bożym»; 9 III w «Tygodniku Powszechnym^; 30 III o spektaklu Nawrócenie w «Tygodniku Powszechnym»; 29 V w «Pos²a´cu Warmi´skim»; 9 VI w «Przewodniku Katolickim>>; 15 VII o spektaklu Teatru Religijnego pt. Znak krzyża w «Pos²a´cu Warmi´skim*; 20 VII o spektaklu Witaj majowa jutrzenko w «Tygodniku Powszechnymi (AAN - GUKPPiW)

546. 16 II W «Tygodniku Powszechnym» (1987, nr 7) nie zezwolono na opublikowanie OËwiadczenia podpisanego przez 63 osoby (pisarze, naukowcy, dziennikarze, aktorzy itp.), zawieraj5cego m.in. ż5danie „przywrócenia możliwoËci [...] zrzeszania siI ludzi kultury, nauki, sztuki i oËwiaty w klubach, stowarzyszeniach, zwi5zkach i innych niezależnych, samorz5dnych organiza- cjach.” (AAN - GUKPPiW, t. 2050)

547. 23 II W «Tygodniku Powszechnym» (1987, nr 8) cenzura usuwa z relacji Mieczys²awa Abramowicza pt. Peter Schumann w Pozna- niu fragment mówi5cy o spektaklu Ex uoto 5, którego tworzywem by²a m.in. historia chorej kobiety usuniItej ze szpitala, bowiem wybucha stan wojenny i potrzeba wolnych ²óżek dla pierwszych jego ofiar z pobliskiej kopalni. Inna opowieË7 mówi o historii uciekinierów z Wilna, by²ych syberyjskich zes²a´ców, którzy poznali siI i pobrali na jednej z „wysp” Archipelagu GU±ag, nastIpnie zwolnieni, uchodz5c przed frontem schronili siI w Dreênie, by tam spotka7 dzie´ 12 i 13 lutego 1945 roku: 1987 195

wielki nalot aliancki i zag²adI miasta. (AAN - GUKPPiW, t. 2050)

548. 22 V Z programu Krzysztofa Kolbergera, z²ożonego z utworów Czes²awa Mi²osza i prezentowanego w Prywatnej Scenie i Galerii Na Kramarskiej w Poznaniu, cenzura skreËla w wierszu pt. W praojcach swoich pogrzebani fragment od wersu „Moskal czo²gami wjecha² w gruzy miasta...” do ko´ca. (AAN - GUKPPiW, t. 2053)

549. 7 VII Z przygotowywanego przez Wydawnictwo P²ytowe „Poljazz” nagrania wierszy Ernesta Brylla w wykonaniu Krystyny Jandy cenzura wykreËla dwa utwory: Panie mój Panie i Warszawa moja zasnuta Ëniegiem. (AAN - GUKPPiW, t. 2055)

550. 23 VII Cenzura odmawia zgody na wystawienie zg²oszonej przez Zjednoczenie PrzIdsiIbiorstw Rozrywkowych - Oddzia² w Po- znaniu, ScenI Browar jednoaktówki Vaclava Havla Protest. (AAN - GUKPPiW, t. 2055)

551. 19 VIII „Z zatytu²owanej MyËlI, szukam, próbujI rozmowy Violetty Polak z Olgierdem ±ukaszewiczem («Nowe ëycie» 1987, nr 17) wyeliminowano wzmiankI o nielegalnym spektaklu Wieczernik Ernesta Brylla.” (AAN - GUKPPiW, t. 2056)

552. 21 IX „Teatr Nowy w Poznaniu nie uzyska² zezwolenia na realizacjI monodramu Hanny Krall ëyciorysy mojego ojca w wykonaniu Zofii Kucówny.” (AAN - GUKPPiW, t. 2957)

OCENZUROWANO FAKTY I G±OSY

553. stycze´ Jacek Fedorowicz O Teatrze Bim Bom po latach w «Brulionie» (1987, nr 1): „Chcia²bym wszystkim życzy7, abyËmy siI kiedyË spotkali na przedstawieniu teatru studenckiego, w którym gniewni m²odzi ludzie protestuj5 z ogniem w oczach przeciwko zakazowi parkowania studenckich samochodów przed rektora- tem. Ponieważ protesty tego typu w²aËciwe s5 spo²ecze´stwom sytym, wolnym i demokratycznym, nietrudno siI domyËli7, czego nam wszystkim życzI.”

554. 15 II Maja Komorowska w wywiadzie udzielonym «Przegl5dowi Ka- tolickiemu (1987, nr 7): „Dlaczego Tydzie´ Kultury ChrzeËci- ja´skiej jest dla mnie tak ważny? Wydaje mi siI, że jest dawaniem Ëwiadectwa, jest uczestnictwem w tradycji, a przez to trwaniem w kulturze narodu. Si²5 rzeczy staje siI też konty- nuacj5 tego, co z²oży²o siI na nasz5 tożsamoË7. [...] By²am w ±odzi, w Sosnowcu, w Nowym Targu, w Bielsku Bia²ej, Za- moËciu, Bydgoszczy, w Gda´sku, dwa razy w Krakowie i oczy- wiËcie w Warszawie. [...] MówiI teksty ważne dla mnie i chcI siI nimi podzieli7 z tymi, którzy przychodz5 ich s²ucha7. O czym s5 te wiersze? Mówi5c najproËciej i najkrócej, s5 to wiersze o mi²oËci cz²owieka do cz²owieka; o różnych jej wymiarach.”

555. 4 III «ObecnoË7» (1987 nr 19) informuje, że Teatr im. Norwida w Je- leniej Górze nie podpisa² umowy o pracI na sezon 1987/1988 z ma²że´stwem aktorów, Renat5 Jasi´sk5 i Andrzejem Nowa- kiem: „Oboje ma²żonkowie zostali poproszeni do Wojewódzkiego Wydzia²u Kultury w Jeleniej Górze, gdzie zastIpca dyrektora Wydzia²u, p. Nagórny przeprowadzi² z nimi rozmowI, w której uzasadni² rozwi5zanie umowy o pracI nie wzglIdami artystycznymi, tylko «zastrzeżeniami natury politycznej, a konkretnie - czynn5 wspó²prac5 z koËcio²em».”

556. 1 VI Posiedzenie Zespo²u Teatralnego Komisji Kultury KW PZPR z udzia²em I sekretarzy POP teatrów warszawskich. PoËród 1987 197

postulatów m.in. „potrzeba skonkretyzowania polityki repertuarowej mecenasa i sposobu dotowania preferowanych tytu²ów («p²aci7 nie za wszystko, lecz za to na czym nam zależy; na inne pozycje teatr powinien zarobi7 sam lub z nich rezygnowa7»)”. (Sprawozdanie przes²ane wiceprezydentowi m.st. Warszawy - M. Szymborskiemu przez kier. Wydz. Kultury KW PZPR - Marka Stojanowa. Z archiwum MF.)

557. lipiec W «Kulturze Niezależnej» (1987, nr 32) recenzja Joanny Lerskiej [Marty Fik] pt. Nowaczy´ski 1987 z przedstawienia Wiosna na- rodów w cichym zak5tku Adolfa Nowaczy´skiego w reż. Tadeusza Bradeckiego (prem. 7 II 1987, Stary Teatr w Krakowie): „Dla Bradeckiego wartoË7 Wiosny narodów zasadza siI nie na tym, iż jest ona zjadliwym pamfletem na galicyjskie spo²ecze´stwo, lecz na tym, iż jako sztuka z zaklItych rewirów polskiej literatury stawia - jak pisze w programie - przeklIte polskie pytania: «bi7 siI czy nie bi7?» i «o czym duma7 na paryskim bruku».”

558. 9 VIII W «Tygodniku Powszechnym» (1987, nr 32) wywiad z Andrze- jem ±apickim, m.in. o pracy w Prymasowskiej Radzie Kultury. „Rada zajmuje siI oczywiËcie Tygodniami Kultury ChrzeËcija´- skiej, ale również stanem ca²ej polskiej kultury w najrozmait- szych jej przejawach. Leży nam na sercu rozci5gniIcie na ca²y rok tego, co kulminuje w owych Tygodniach.”

559. wrzesie´ „Na scenie Teatru Kameralnego w Warszawie goËci² zespó² Teatru Polskiego z Wroc²awia z Repetycjami teatralnymi z «PiIknych dwudziestoletnich» wg H²aski [prem. 4 XII 1986], Spektakl wroc²awski jest pierwsz5 oficjaln5 prezentacj5 utworu H²aski (nie znalaz² siI on, jak wiadomo, w wydanym niedawno czterotomowych wyborze dzie² pisarza).” («Teatr» 1987, nr 11)

560. 11 X W «KOSie» (1987, nr 17) notatka: „We Wroc²awiu zatrzymano siedmiu aktorów happeningowej grupy teatralnej, uczestnicz5- cej w MiIdzynarodowym Festiwalu Teatru w plenerze. Przy- gotowywali scenI odzwierciedlaj5c5 trudnoËci życia codziennego w kraju.” 198 1987

561. 17 XI Ernest Bryll na spotkaniu w koËciele Wszystkich ÊwiItych w Warszawie podkreËli², że „twórcy pozostaj5cy poza oficjalnym obiegiem istniej5 tylko dziIki KoËcio²owi. Nawi5za² także do nieudanych prób zwi5zanych z wystawieniem Wieczernika w teatrze Ateneum, na któr5 nie uzyska² zgody w²adz.” (Z archiwum MF)

562. listopad Teatr im. Kici Koci rejestruje siI - jako spó²ka - w urzIdzie nota- rialnym w ±odzi. Prezes: Zbigniew Mich, wiceprezes: Wojciech Królikiewicz. Zob. 391.

563. grudzie´ W «Kulturze Niezależnej» (1987, nr 36) rozmowa z Pavlem Lan- dovskym. „Mówi²em ci już, jak mia²em kiepsk5 sytuacjI w latach 70., a by²aby ona jeszcze gorsza, gdyby Polacy nie wysta- wiali mojego Pokoju na godziny. Polska premiera sztuki mia²a chyba miejsce w Teatrze Starym w Krakowie, a potem wysta- wiono j5 w kilkunastu innych teatrach, już po czasie, kiedy wyrzucono mnie z Cinoherniego Klubu, a nawet potem, kiedy podpisa²em KartI 77 i we w²asnym kraju nie mog²em już nawet pisn57. W tym czasie tantiemy z Polski stanowi²y dla mnie jedyne êród²o dochodu (a mia²em liczn5 rodzinI), zaË ostatnie pieni5dze przysz²y na dwa tygodnie przed moim wyjazdem do Austrii.”

564. grudzie´ W «Kulturze Niezależnej» (1987, nr 36) recenzja Joanny Ler- skiej [Marty Fik] pt. Sukces czy klIska z przedstawienia Mi- strza i Ma²gorzaty Michai²a Bu²hakowa w reż. Macieja Englerta (prem. 12 III 1987, Teatr Wspó²czesny w Warszawie): „Spektakl uzna7 można za rzetelny «przek²ad powieËci» na inny jIzyk, dba²y o przekazanie fabu²y w jej rozlicznych komplikacjach i w5tkach, z prezentacj5 (trywializuj5c5) wszystkich niemal bo- haterów. Przek²ad dokonywany w²aËnie z zaufaniem do pisarza, pe²en dobrej woli, lecz gubi5cy gdzieË wszystko, co trudno powiedzie7 wprost. Pozbawiony [...] owego - jak to nazwa² An- drzej Drawicz - «lekkiego oddechu». [...] W ca²ej sprawie idzie tylko o w²aËciwe proporcje. Englert «zaufa² Bu²hak.owowi». JeËli pod s²owo «zaufa7» pod²oży7 «wybra² Bu²hakowa, a nie np. 1987 199

przyzwoicie skrojony wspó²czesny polski dramat» - można po- wiedzie7 «zaufa² i odniós² sukces». Czy jednak Bu²hakow winien by² zaufa7 Englertowi? Nie s5dzI.” 1988

Wiosn5 w Bydgoszczy, Nowej Hucie, Stalowej Woli i w Stoczni Gda´skiej wybuch²y strajki. W wielu innych miastach odbywa²y siI wiece solidarnoËcio- we i kilkugodzinne przerwy w pracy. By²a to najwiIksza fala wyst5pie´ straj- kowych od szeËciu lat. W nocy z 4 na 5 V w²adze przeprowadzi²y pacyfikacjI Huty im. Lenina; 10 V gda´scy stoczniowcy w poczuciu klIski podjIli decyzjI o zako´czeniu strajku. Strajki odegra²y jednak ważn5 rolI psychologiczn5, wzmocni²y „SolidarnoË7”, spowodowa²y wzrost liczby sk²adanych wniosków 0 rejestracjI zwi5zkowych komitetów za²ożycielskich. W sierpniu na Êl5sku 1 na Wybrzeżu strajki wybuch²y ponownie. 26 VIII genera² Czes²aw Kiszczak oËwiadczy²: „Zosta²em upoważniony [...], aby odby7 w możliwie szybkim czasie spotkanie z przedstawicielami różnorodnych Ërodowisk spo²ecznych i pracow- niczych. Mog²oby ono przyj57 formu²I «okr5g²ego sto!u».” Cztery dni póêniej, 31 VIII odby²o siI spotkanie Kiszczaka z Lechem Wa²Is5, po którym Wa²Isa zaapelowa² o przerwanie strajków i zapowiedzia² negocjacje przy „okr5g²ym stole” na temat reform gospodarczych, spo²ecznych oraz relegalizacji „Solidar- noËci”. Poufne rozmowy na ten temat toczy²y siI już wczeËniej pomiIdzy sekretarzem KC PZPR Józefem Czyrkiem a prezesem warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickie - Andrzejem Stelmachowskim. Termin rozpoczIcia obrad Okr5g²ego Sto²u wci5ż przek²adano. 1 XI premier Mieczys²aw F. Rakowski podj5² decyzjI o likwidacji Stoczni Gda´skiej. Sekretarz Episkopatu arcybiskup Bronis²aw D5browski wyda² oËwiadczenie stwierdzaj5ce m.in.: „Decyzja rz5du [...] doprowadzi²a do wstrzymania roz- mów przy «okr5g²ym stole» i do zablokowania rysuj5cego siI porozumienia Polaków w obliczu różnych zagroże´”. W po²owie listopada kontakty miIdzy w²adz5 a „SolidarnoËci5” wznowiono. 30 XI Lech Wa²Isa odby² telewizyjn5 dyskusjI z przewodnicz5cym oficjalnie dzia²aj5cych zwi5zków zawodowych Alfredem Miodowiczem. Debata by²a wielkim sukcesem Wa²Isy. WczeËniej, 11 X Lech Wa²Isa odby² kolejne spotkanie z przedstawicielami Ërodowisk opiniotwórczych. WËród zaproszonych byli m.in.: Maja Komoro- wska, Halina Winiarska, Andrzej Szczepkowski, reprezentuj5cy Ërodowisko teatralne. Spotkanie zako´czono przyjIciem oËwiadczenia: „ż5danie legaliza- cji «SolidarnoËci» oraz wprowadzenia natychmiast pluralizmu bez przymiot- ników, uważamy za g²ówny, najpilniejszy warunek rozpoczIcia rzetelnego dialogu miIdzy obywatelsk5 opozycj5 a rz5dz5cymi. Udzielamy wiIc pe²nego naszego poparcia w negocjacjach w tej sprawie twórcy «SolidarnoËci», laure- atowi Pokojowej Nagrody Nobla.” Podobne spotkanie, w znacznie poszerzo- nym sk²adzie, odby²o siI ponownie 18 XII w pomieszczeniach koËcio²a Mi²o- sierdzia Bożego przy ul. ëytniej w Warszawie. Powo²ano wówczas Komitet Obywatelski przy Przewodnicz5cym NSZZ „SolidarnoË7”; wy²oniono 15 komisji 1988 201 tematycznych nastawionych na przygotowanie negocjacji z w²adzami. Na czele komisji kultury i komunikacji spo²ecznej stan5² Andrzej Wajda.

(Opra7, na podst. Jerzy Holzer, Krzysztof Leski, SolidarnoË7” w podziemiu, ±ódê 1990; Marek Pernal, Jan Skórzy´ski, Kalendarium SolidarnoËci”, Warszawa 1990.) TEATR PODZIEMNY

565. 19 II My wszyscy z Niego. Rzecz o kardynale Stefanie Wyszy´- skim. Wykonawcy: Krzysztof Kumor i Andrzej Szczepkow- ski. Warszawa, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

566. 21-28 II Gorzów Wielkopolski - V Gorzowskie Dni Kultury Chrze- Ëcija´skiej: Matka i Syn wg Ewy Szelburg-Zarembiny. Wykonawcy: aktorzy Teatru im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wlkp.

567. luty Komitet Kultury Niezależnej przyznaje Nagrody Kultural- ne „SolidarnoËci” za rok 1987. WËród nagrodzonych m.in.: Waldemar Fydrych (Major) z Wroc²awia, twórca ruchu Pomara´czowa Alternatywa, za aranżacjI happeningów (zob. 429), Marek Grzesi´ski za inscenizacje operowe w Warszawskim Teatrze Wielkim Mistrza i Ma²gorzaty Rainera Kunda wg Michai²a Bu²hakowa oraz Bramy raju Joanny Bruzdowicz wg Jerzego Andrzejewskiego. («Kultu- ra Niezależna» 1988, nr 38)

568. 15 III Sublokatorka. Wykonanie: Zofia Kucówna. Spektakl w ko- Ëciele WniebowziIcia NMP w Warszawie, w ramach rekolek- cji wielkopostnych Duszpasterstwa Êrodowisk Twórczych. Zob. 475.

569. 27 III Dêwigam ku niebu zamek mojej nadziei. Spektakl poetycki. Kierownictwo artystyczne: Danuta Micha²owska, wspó²pr.: Marek Pasieczny. Wykonawcy: Teresa Budzisz- Krzyżanowska, Jan Frycz, Zygmunt Józefczak, Zuzanna LeËniak, Tadeusz Malak, Danuta Micha²owska, Izabela Olszewska, Jan Peszek, Anna Polony, Maria Przybylska, Jacek Romanowski, Beata Rybotycka, Marta Stebnicka, 1988 203

Halina ëaczek oraz Ewa Kornecka (fortepian). Kraków, Filharmonia Krakowska.

570. 27 III Tragedia ża²osna o MIce Pa´skiej. Wykorzystano teksty: Dialogus de Passione Domini Nostri Jesu Christi (rIkopis Misterium z dawnej Biblioteki Ossoli´skich we Lwowie), Tragedia ża²obna o MIce Pa´skiej (rIkopis sztuki krakowskiego teatru XVIII wiecznego, przechowywany w Podoli´cu na Spiszu), Dialog albo rozmowa cz²owieka z Anio²y Marcina Paszkowskiego (sztuka drukowana w 1612 r. w Krakowie). Reż.: Ryszard Ronczewski, opr. piast.: Alina Afanasjew, przygotowanie chóru: Jerzy Szarafi´ski. Wykonanie: Jerzy Kiszkis, Elżbieta Goetel, Ryszard Ronczewski, Roman Talarczyk, Szymon Pawli- cki, Jerzy Gorzko, Adam Trela, Wojciech Kaczanowski, Ma²gorzata Talarczyk, Andrzej Nowi´ski, Jerzy D5brow- ski, Jerzy Nowacki, Halina Winiarska, Halina S²ojewska, Teresa Lassota oraz klerycy Seminarium Duchownego w Oliwie. Gda´sk, katedra Oliwska. Spektakl powtórzono 28, 29 i 30 III.

571. 28 III Jestem drog5 wg Milana Kundery, Bogus²awa Kierca, Zdzis²awa DIbickiego. Muz.: Zbigniew Karnecki. Wyko- nawcy: Renata Jasi´ska, Andrzej Nowak oraz Krzysztof Gole´ (gitara). Wroc²aw, koËció² Ëw. Augustyna.

572. marzec Jak powsta²o ,J²equiem” Anny Achmatowej? Poezje Anny Achmatowej i notatki Lidii Czukowskiej. Scenariusz i wykonanie: Danuta Micha²owska. Kraków, koËció² Ëw. Tomasza. (KB)

573. kwiecie´ Kielce - X Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Prymas Tysi5clecia. Wykonawcy: Krzysztof Kumor, Andrzej Szczepkowski. 204 1988

Krzyże i miecze. Wykonawcy: Anna Nehrebecka i Alek- sandra Dmochowska. Zob. 542.

S²awcie usta Cia²o Pana. Wykonawcy: Katarzyna ±aniewska i Krystyna Kwasowska. Zob. 501.

O Matce i Synu opowieË7. Wykonanie: Danuta Micha²owska. Zob. 516.

574. 2 V Msza na o²tarzu Ëwiata P. Teilharda de Chardin. Reż. i wykonanie: Hieronim Konieczka. Muz.: Józef Herold. Bydgoszcz, Galeria Autorska J. Soli´skiego i J. Kaji. Grane kilkakrotnie w koËcio²ach Ëw. Wincentego a Pau- lo i Ëw. Aposto²ów Piotra i Paw²a. (WR)

575. 8 V Za Europ5, czyli rzecz o ËmiesznoËci i wznios²oËci najnowszej naszej emigracji. Wieczór towarzysko-artystyczny z tekstami: Janusza Andermana, Ernesta Brylla, Marty Kucharskiej, Zbig- niewa Herberta, Mieczys²awa Jastruna, Jaros²awa Marka Rymkiewicza, Adama Zagajewskiego, Stanis²awa Bara´- czaka, Czes²awa Mi²osza, Tadeusza ±omnickiego i innych. Improwizowali: Jolanta Banak, Ma²gorzata Bogda´ska, Artur Kaczmarek, Wojciech Królikiewicz. Warszawa, Teatr Kici Koci, mieszkanie Ewy i Wojciecha Brojerów. „Tym razem by² to teatr «sto²owy» [...]. Dziej5cy siI w atmosferze przyjIcia. «Cywilów» przetykano aktorami [...]. Kurtyn5 by² obrus. W ods²onie europejskiej, polskiej, stó² przykrywa²a cerata i gazety. Dzielono, kruszono, gnie- ciono chleb. Aktorzy uk²adali bia²o-czerwone wstIgi z cy- frami okreËlaj5cymi liczbI cz²onków jadalni - w Stanach, ZSRR, Francji, RFN itd. Przy winie, obecni bawili siI uk²adaniem z puzzli nowej Europy. Niepostrzeżenie kon- wersacja przenosi²a siI do Ameryki. Na bia²ym obrusie rozpoËciera² siI gigantyczny dolar, z boku wyrasta² karto- nowy Manhattan, Statua WolnoËci. Do szklanek rozlewa- no coca-colI. W kolejnej ods²onie akcja przenios²a siI 1988 205

jeszcze dalej od pocz5tkowej przaËnej scenerii. Po takim przedstawieniu, bId5cym kondensacj5 dziennych i nocnych Polaków rozmów, ludzie nie od razu odchodzili od tematu w beztrosk5 atmosferI bankietu.” (H. Baltyn, Ma- ²y teatr domowy, «Kultura Niezależna» 1990, nr 61) Potem grano jeszcze w 28 innych mieszkaniach w stolicy i kraju. (WK)

576. 9-16 X Gda´sk - Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Postój w pustyni - Josif Brodski - poeta wygnaniec. Wy- konanie: Halina Winiarska, Jerzy Kiszkis (9 X, bazylika Ëw. Miko²aja).

Wieczory poezji z udzia²em Haliny Winiarskiej, Ryszarda Ronczewskiego (9 X, Kaplica Królewska, koËció² b². brata Alberta w Gdyni).

Jak powsta²o ,Jdequiem” Anny Achmatowep. Wykonanie: Danuta Micha²owska (10 X, koËció² Ëw. Micha²a w Sopocie). Zob. 572.

577. 9-23 X Warszawa — XIV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: DziIki nim Polska trwa. Wykonawcy: Krzysztof Kumor, Andrzej Szczepkowski (9 X, koËció² WniebowziIcia Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, 13 X, koËció² Matki Bożej ±askawej, 14 X, koËció² Ëw. Szczepana). Zob. 425.

Kszta²t mi²oËci. Program z²ożony z tekstów Karola Woj- ty²y oraz Promethidiona Cypriana Norwida. Wykonawcy: Aleksandra Êl5ska, Anna Nehrebecka, Maja Komorowska, Gustaw Holoubek, Jan Englert, Tomasz Budyta, Miros²aw Konarowski, Andrzej ±apicki (10 X).

Trudna modlitwa. Wykonanie: Zofia Kucówna (11 X, koËció² Ëw. Aleksandra, 13 X, koËció² Ëw. Jakuba Aposto²a, 14 X, koËció² Ëw. Klemensa Dworzaka, 16 X, koËció² Opa- trznoËci Bożej). 206 1988

Ojcze ËwiIty, mi²oËci5 nas obejmij. Wykonawcy: Teresa Boguszewska, Maria Chwalibóg, Maria Homerska (12 X, koËció² Ëw. Andrzeja Aposto²a).

Bóg, honor i ojczyzna w poezji Karola Wojty²y. Wyko- nawcy: Henryka JIdrzejewska, Marceli Szczerek (12 X, koËció² Ëw. Franciszka z Asyżu, 23 X, koËció² Ëw. Anny w Wilanowie).

ZamyËlenie. Wykonanie: Maja Komorowska (13, 18 X, koËció² NajËwiItszego Zbawiciela, 19 X, koËció² Ëw. An- drzeja Aposto²a). Zob. 522.

Ziemia trudnej jednoËci. Wykonawcy: Krystyna Kwaso- wska, Katarzyna ±aniewska, Marian Sawa (13 X, koËció² akademicki Ëw. Anny, 14 X, koËció² Nawiedzenia NMP). Zob. 141.

Polonia resurecta. Wykonawcy: Krystyna Królikiewicz, Ryszard Bacciarelli, Leon ±ochowski, Piotr Grynchold (9 X, koËció² Ëw. Floriana, 15 X, koËció² Dzieci5tka Jezus, 16 X, koËció² Chrystusa Króla, 16 X, koËció² Ëw. Józefa).

Bia²y pielgrzym - z kalendarium. Wykonawcy: Aleksan- dra Dmochowska, Anna Nehrebecka (16 X, Duszpasterstwo Êrodowisk Twórczych, 17 X, koËció² Matki Bożej Nieustaj5- cej Pomocy, 22 X, koËció² Przemienienia Pa´skiego)

PieË´ o wielkim cz²owieku. Wykonawcy: Aleksandra Dmochowska, Anna Nehrebecka (18 X, koËció² Ëw. Jakuba Aposto²a, 19 X, koËció² Ëw. Tadeusza Aposto²a).

Wys²awiajmy MaryjI za Bia²ego Pielgrzyma. Wykonaw- cy: Henryka JIdrzejewska, Marceli Szczerek (16 X, koËció² Bożego Cia²a, 23 X, koËció² Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych).

Lutnia Norwida w ho²dzie Ojcu ÊwiItemu. Wykonawcy: Henryka JIdrzejewska, Marceli Szczerek (19 X, koËció² Dzieci5tka Jezus). 1988 207

„Tegoroczny warszawski Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´- skiej odbywa² siI w szczególnym momencie. éród²em refleksji mog²o siI sta7 bowiem dziesiIciolecie pontyfikatu Jana Paw²a II. [...] A z drugiej strony - Tydzie´ odbywa² siI w dniach pe²nych napiI7, oczekiwania, nieco s²abn5cych nadziei zwi5zanych z próbami znalezienia rozwi5zania polskiego konfliktu.” (M.Boni, «Przegl5d Katolicki» 1988, nr 45)

578. 16-23 X Kraków - IX Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wilgo7 - Scena Plastyczna KUL (17-18 X).

Ewangelia wg Ëw. Jana. Wykonanie: Kuba Abrahamo- wicz (17 X). Zob. 456.

Chóry z misterium „

Jak powsta²o ,Jdequiem” Anny Achmatowep. Wykonanie: Danuta Micha²owska. (19 X). Zob. 572.

Cz²owiek szczIËliwy. Wykonanie: Elżbieta Wojciechowska (19 X). Zob. 462.

Sk5d wyros²o to imiI.... Rozważania poetyckie na podstawie utworów Karola Wojty²y oraz Juliusza S²owackiego i Stanis²awa Wyspia´skiego. Wykonawcy: Danuta Micha- ²owska, Dorota Segda, Halina ëaczek, Jan Frycz, Krzysz- tof Globisz, Zygmunt Józefczak, Bogus²aw Kierc, Wies²aw Komasa, Jan Peszek, Jacek Romanowski (22 X).

579. 3 XI Cudzoziemka Marii Kuncewiczowej. Wykonanie: Anna Lutos²awska. Kraków, Klub Inteligencji Katolickiej.

580. 5-13 XI Katowice - V Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Prymas Tysi5clecia. Wykonanie: Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Kumor (5 XI, koËció² Ëw. Jadwigi w Chorzowie). 208 1988

ZamyËlenie. Wykonanie: Maja Komorowska (6 XI, ko- Ëció² oo. Oblatów). Zob. 522.

O Matce i Synu opowieË7. Wykonanie: Danuta Micha²owska (6 XI, koËció² Niepokalanego PoczIcia NMP, koËció² Ëw. Jadwigi w Chorzowie). Zob. 516.

PieË´ o wielkim cz²owieku. Wykonawcy: Anna Nehrebe- cka, Aleksandra Dmochowska (7 XI, koËcio²y: Przemienie- nia Pa´skiego, NajËwiItszego Serca Pana Jezusa).

Pochyli7 siI nad cz²owiekiem. Wykonanie: Maja Komo- rowska (7 XI, koËció² Ëw. Jadwigi w Chorzowie).

O bro´ i or²y narodowe prosimy CiI, Panie. Program muzyczno-poetycki. Wykonanie: aktorzy Ël5scy oraz studenci Akademii Muzycznej w Katowicach (11 XI, koËció² Ëw. Micha²a Archanio²a; 12 XI, koËció² Ëw. Kazimierza).

Rocznica odzyskania niepodleg²oËci. Program muzyczno- poetycki. Wykonanie: Filharmonia im. Romualda Trau- gutta (13 XI, koËció² akademicki).

Ziemia trudnej jednoËci. Wykonanie: Katarzyna ±aniewska, Krystyna Kwasowska (13 XI, koËcio²y: Ëw. Micha²a Archanio²a, Ëw. Kazimierza).

581. 5-12 XI Bielsko-Bia²a - V Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Bia²y ptak. Program artystyczno-dokumentalny na dzie- siIciolecie pontyfikatu Jana Paw²a II. Wykonanie: Anna Nehrebecka, Aleksandra Dmochowska (8 XI, koËcio²y: Ëw. Miko²aja, Ëw. Jana Chrzciciela).

Chóry z misterium „Opoka” Thomasa S. Eliota. Wyko- nanie: Izabela Olszewska, Tadeusz Jurasz, Marta Jurasz (8 XI, koËció² OpatrznoËci Bożej).

Cz²owiek szczIËliwy. Wykonanie: Elżbieta Wojciechowska (9 XI, koËció² Êw. Trójcy). Zob. 462. 1988 209

Rocznica odzyskania niepodleg²oËci. Wykonanie: Filhar- monia im. Romualda Traugutta (11 XI, koËció² Ëw. Maksy- miliana Kolbego).

582. 6 XI Maraton. Dwustuletni bieg do niepodleg²oËci. Montaż dokumentów historycznych i poezji narodowej. Widowisko przygotowane na 70. rocznicI odzyskania niepodleg²oËci. Scenariusz i reż.: Grzegorz Królikiewicz; muz. Georg Friedrich Haendel, Andrzej Hanzl. Wykonawcy: Zofia Gr5- ziewicz-Charewicz, Ewa Wichrowska, Bogumi² Antczak, W²adys²aw Dewoyno, Dariusz Siatkowski. ±ódê, Dusz- pasterstwo Êrodowisk Twórczych przy koËciele oo. Jezuitów.

583. 6-13 XI Bydgoszcz - VII Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Habemus Papam. X lat pontyfikatu Jana Paw²a II. Spektakl teatralny. Reż.: Hieronim Konieczka, muz.: Józef Herold. Wykonawcy: Hieronim Konieczka, Wanda Ruci´- ska, Leszek Sadzikowski, Roma Warmus (7 XI). Grano w koËcio²ach kilkanaËcie razy. (WR)

Dziady czIË7 III. Wykonanie: Zbigniew Górski. Zob. 290.

ZamyËlenie. Wykonanie: Maja Komorowska. Zob. 522.

Rytm wspólnoty - poezja religijno-patriotyczna. Wyko- nanie: Wies²aw Komasa, Bożena Nalewajko.

Recital religijny poezji Ëpiewanej. Wykonanie: Danuta Kruszewska.

My wszyscy z Niego. Wykonanie: Krzysztof Kumor, An- drzej Szczepkowski. Zob. 565.

DziIki nim Polska trwa. Wykonanie: Krzysztof Kumor, Andrzej Szczepkowski. Zob, 425.

Wieczór pieËni i poezji maryjnej. Wykonanie: Piotr Ku- siewicz i zespó². 210 1988

S²awcie usta cia²o Pana. Wykonanie: Katarzyna ±aniewska, Krystyna Kwasowska, Dariusz Zawadzki. Zob. 501.

Eucharystia i wiara wg tekstów Karola Wojty²y i Andre Frossarda. Wykonanie: Kazimierz Wiszniowski.

584. 13-20 XI Gruczno - II Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Recital poezji religijnej. Wykonanie: Roma Warmus (15 XI, Luszkówek, kaplica sióstr Albertynek).

IdI ku Tobie Romana Brandstaettera. Wykonanie: Roma Warmus (15 XI, Luszkówek, kaplica sióstr Alberty- nek). Zob. 280.

Habemus Papam. Wykonanie: aktorzy bydgoscy (17 XI, koËció² Ëw. Jana Chrzciciela). Zob. 583.

Na każdym miejscu i o każdej dobie. Program poetycki. Wykonanie: Miros²aw Konarowski, Józef Roesler (akompaniament)(20 XI, koËció² Ëw. Jana Chrzciciela).

585. 14 XI W Krakowie, „w osiemdziesi5t5 rocznicI urodzin, a w dziesi5t5 Ëmierci twórcy Teatru Rapsodycznego, odby²o siI w auli krakowskiego seminarium duchownego sesja na temat: Mieczys²aw Kotlarczyk i jego teatr religijny. [...] Danuta Micha²owska mówi²a o religijnej koncepcji teatru Kotlarczyka i o przeszkodach (zewnItrznych i wewnItrz- nych) w realizacji tego zamierzenia. [...] Z recytacjami wyst5pili dawni cz²onkowie Teatru S²owa: Danuta Micha- ²owska, Halina Kwiatkowska, Tadeusz Szybowski, Tade- usz Malak.” («Tygodnik Powszechny» 1989, nr 2) CENZURA

586. 18 I „W «Tygodniku Powszechnym» (1988, nr 3) z relacji o przebiegu IV Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej w Katowicach wyeliminowano wzmiankI o spektaklu poËwiIconym pamiIci ks. Jerzego Popie²uszki pt. Modlitwa przeciw rozpaczy w wykonaniu aktorów scen warszawskich, bowiem spektakl ten nie by² zg²aszany do kontroli OUKPiW.” (AAN - GUKPPiW, t. 2136) Podobne informacje o „wyeliminowaniu informacji o spektaklu z powodu niezg²oszenia go do wstIpnej kontroli cenzury”, m.in.: 22 II 1988 w «Tygodniku Powszechnym» o spektaklu Bóg-Ho- nor-Ojczyzna-Gda´sk Leona ±ochowskiego granym w Lesku.

587. 18 III W «Res Publice» (1988, nr 2) „wyeliminowano artyku² pt. Stale w drodze, w którym Aleksandra Doma´ska nawi5zuj5c do zamieszczonego w bezdebitowym czasopiËmie «Kontakt» (czerwiec 1987 r.) wywiadu z szefem pozna´skiego Teatru Ósmego Dnia ukazywa²a historiI, poszukiwania i osi5gniIcia artystyczne tego teatru oraz przeciwnoËci zewnItrzne, które - jak pisa²a - przekszta²ci²y jego dzia²alnoË7 w codzienn5 martyrologiI. (Jak wiadomo teatr ten zosta² - decyzj5 odpowiednich w²adz - roz- wi5zany).” (AAN - GUKPPiW, t. 2138)

588. 1 VII „Teatr Polski w Warszawie zg²osi² do kontroli wstIpnej jako wydawnictwo nieperiodyczne (nak²ad 400 egz.) tekst sztuki W²adys²awa Zawistowskiego St5d do Ameryki. [...] W tekËcie dokonano kilkunastu skreËle´.” (AAN - GUKPPiW t. 2142)

589. 11 XI „Z «Informatora Akademii Ruchu OBIEG» usuniIto tekst pt. Lech Raczak o Teatrze Ósmego Dnia, zawieraj5cy informacjI o dokonaniach tego zespo²u w okresie jego nielegalnej [podkr. cenzury] dzia²alnoËci w kraju [...], a nastIpnie o licz5- cych siI sukcesach na Zachodzie.” (AAN - GUKPPiW, t. 2146)

590. 24 XI „Z audycji pt. Radioranek (PR — Rzeszów) wyeliminowano fragment rozmowy z Ann5 Nehrebeck5 nt. spektaklu PieË´

OCENZUROWANO 212 1988

o wielkim cz²owieku, prezentowanego w Rzeszowie w ramach Dni Kultury ChrzeËcija´skiej. Program ten, o tre- Ëciach pozareligijnych (poËwiIcony siedemdziesi5tej rocznicy odzyskania niepoleg²oËci), nie zosta² zg²oszony do kontroli OUKPiW.” (AAN - GUKPPiW, t. 2146) FAKTY I G±OSY

591. 28 II W «Tygodniku Powszechnymi (1988, nr 9) rozmowa Anny Mie- szczanek z Gustawem Holoubkiem pt. DziesiI7 przedstawie´, m.in. na temat roli Konrada w Dziadach Dejmka, a także o niedosz²ym wyst5pieniu Holoubka na Kongresie Kultury Pol- skiej, które mia²o mie7 miejsce 13 XII 1981.

592. luty W «Kulturze Niezależnej» (1988, nr 38) rozmowa z Maciejem Szarym z Teatru Domowego pt. Teatr kocha t²ok: „Jak robili- Ëmy pierwszy spektakl, zastanawialiËmy siI nad nazw5, ktoË rzuci² pomys² najprostszy: «Teatr domowy» - i tak siI przyjI²o. Wszystko zaczI²o siI od tego, że w pierwszym okresie po wprowadzeniu stanu wojennego, kiedy zacz5² siI bojkot aktorów, w ca²ym mieËcie kr5ży²y gazetki, by²a silna wola oporu, zebra²o siI kilka osób i jeden z nas powiedzia², że trzeba coË zrobi7. ZaczIliËmy wystIpowa7 po mieszkaniach i dosz²o do tego, że robimy normalny teatr, tyle, że bez biletów, bez reklamy, no i bez cenzury.”

593. marzec W teatrach ca²ego kraju wywieszono apel zarz5du nowego ZASPu: „Wszyscy ci koledzy, którzy byli cz²onkami ZASP wg stanu z dnia 30 listopada 1982 [czyli przed rozwi5zaniem] mog5 siI uważa7 wed²ug w²asnej woli za pe²noprawnych cz²onków.” „JednoczeËnie Zarz5d wezwa² wszystkich do wyboru delegatów na Walny Zjazd i og²osi², że obecny prezes Tadeusz JastrzIbo- wski rezygnuje, rekomenduj5c na swoje miejsce Kazimierza Dejmka, który wyrazi² zgodI.” Andrzej Szczepkowski (w liËcie otwartym): „Aby podejmowane obecnie decyzje nie sta²y siI nastIpn5 «bia²5 plam5» w historii teatru i naszego Stowarzy- szenia, należy mie7 nadziejI, że wybrani teraz delegaci na Zjazd, wyst5pi5 z postulatem rozmów pomiIdzy nowo wybra- nym Zarz5dem pod przewodnictwem kol. Kazimierza Dejmka, a Zarz5dem rozwi5zanego w 1982 r. ZASPu.” («Tygodnik Mazo- wsze» 1988, nr 244; «Kultura Niezależna» 1988, nr 40) 214 1988

594. 31 III-l IV W Warszawie odbywa siI zjazd Zwi5zku Artystów Scen Pol- skich. Prezesem wybrany zostaje Kazimierz Dejmek, wicepreze- sami: Anna Seniuk, Zygmunt Latoszewski, Krzysztof Rau, Lech Terpi²owski; sekretarzami: Bogdan Potocki, Krzysztof Kumor.

595. 14 IV Na zakopia´skim Starym Cmentarzu uroczyËcie pochowano przewiezione z Ukrainy szcz5tki Stanis²awa Ignacego Witkiewi- cza. Podczas pogrzebu w Zakopanem „tylko niektórzy uparci scep- tycy szeptali na stronie, że to podobno nie Witkacy [...] ale kto by ich chcia² s²ucha7 wËród narodowej i pobratymczej euforii”. (J. R. Krzyżanowski, Ostatni żart Witkiewicza, «Kultura» 1989, nr 6) Kilka miesiIcy po pogrzebie Stefan Oko²owicz w artykule Gdzie spoczywaj5 prochy Witkacego («Tygodnik Powszechny», nr 5) poda² do publicznej wiadomoËci szczegó²y ekshumacji, która „odby²a siI w poËpiechu [...], a wykopane szcz5tki podda- no tylko ogólnemu ogl5dowi [...], grupa delegatów polskich przyby²a do Jezior już po ekshumacji, przy zapieczItowanej trumnie. Informacje o znalezionych przy zw²okach przedmio- tach nasuwa7 zaczI²y zasadnicze w5tpliwoËci, które zmieni²y siI w pewnoË7, że ekshumowano nie Witkiewicza, gdy obecni obej- rzeli zdjIcie czaszki posiadaj5cej pe²ne, zdrowe uzIbienie. [...] W rezultacie już w Równem mogliËmy wysun57 hipotezI, że w miejsce szcz5tków Witkiewicza wydobyto z ziemi szkielet m²odego, szczup²ego, nieznanego mIżczyzny”.

596. 18 IV Zarz5d G²ówny postanowi² „utrzyma7 ci5g²oË7 przynależnoËci do ZASP bez obowi5zku regulowania sk²adek cz²onkowskich za okres grudzie´ 1982 - kwiecie´ 1988”. («Teatr» 1988, nr 6)

597. lato W «Pulsie» (1988, nr 38) notatka na temat przedstawienia Psie serce Michai²a Bu²hakowa w reż. Rudolfa Zio²y w warszawskim Teatrze Powszechnym: „Pamflet na rewolucjI proletariack5 sprawia publicznoËci wyraên5 przyjemnoË7. Grzmot oklasków raz po raz rozlega siI na widowni, a kiedy W²adys²aw Kowalski 1988 215

w roli profesora Filipa Filipowicza Preobraże´skiego wyznaje: «Tak, ja nie lubiI proletariatu*, owacja zdaje siI nie mie7 ko´ca. «Êwietny spektakl» - zachwycaj5 siI recenzenci partyjnych czasopism, które ci5gle jeszcze drukowane s5 w Polsce z nag²ów- kiem «Proletariusze wszystkich krajów ²5czcie siI!».”

598. lato «Puls» (1988, nr 38) podaje, że „znany już z ekstrawaganckich wybryków dyrektor Teatru Wielkiego w ±odzi, S²awomir Pie- tras, w czasie przedstawienia zjecha² znienacka na scenI po linach z wysokoËci dwudziestu metrów, po czym wezwa² os²u- pia²5 publicznoË7 do poparcia swojej kandydatury na radnego w zbliżaj5cych siI wyborach. Dyrektor Pietras nie by² bynajmniej jedynym showmanem wËród kandydatów. W²adzom najwyraêniej zależa²o, aby «kampania przedwyborcza» potoczy- ²a siI w nowym soc-ameryka´skim stylu.”

599. czerwiec W «Kulturze Niezależnej» (1988, nr 42) Joanna Lerska [Marta Fik] w recenzji Patos i schizofrenia z Portretu S²awomira Mroż- ka pisze: „Jakkolwiek by nie ocenia7 najnowszej sztuki Mrożka, uda²o siI jej wywo²a7 emocje, o których teatr polski i towarzy- sz5ca mu publicystyka zdawa²y siI zapomnie7. Portret wchodzi² na scenI (jeszcze przed ukazaniem siI «Dialogu» z tekstem) w atmosferze sporów i legendy. Powo²ywali siI na ni5 z różnych okazji krytycy, znaj5cy j5 tylko ze s²yszenia. Szeptano o (humo- rystycznych zreszt5) k²opotach z cenzur5. Sztuka mia²a by7 wydarzeniem i - jeËli ufa7 wiIkszoËci - wydarzeniem siI sta²a. Przedstawienie Kazimierza Dejmka [...] na scenie Teatru Pol- skiego [prem. 14 XI 1987 w Warszawie] wydaje siI wprawdzie sztuk5 efektowniejsz5 niż w lekturze, ale [...] jawi siI dzie²em bardziej jeszcze niejasnym, zagubionym gdzieË miIdzy tym, co rozumie siI tu jako «tradycjI romantyczn5» a dos²ownoËci5. [...] Gdyby poznawa7 ten utwór poprzez wy²5cznie tI realizacjI [w reż. Jerzego Jarockiego, prem. 29 I 1988 w Starym Teatrze w Krakowie], po²owa zademonstrowanych w recenzji zastrze- że´ straci7 by musia²a prawo bytu. I tych, które odnosz5 siI do kompozycji, i tych, które odnosz5 siI do sfery znacze´. Wszystko (lub prawie wszystko) zda siI tu konsekwentne i spójne, ba harmonijne.” 216 1988

600. lipiec W «Teatrze» (1988, nr 7) ukazuje siI artyku² Felicji Zuber pt. Teatry dramatyczne Warszawy w stanie wojennym. „Przeprowa- dzona analiza pozwala stwierdzi7, że mimo wielu ogranicze´ stanu wojennego teatry dramatyczne Warszawy nie zrezygnowa²y z poruszania ważnej spo²ecznie problematyki.”

601. 9 X W «Przegl5dzie Katolickim» (1988, nr 41) rozmowa Anny Ber- nat z biskupem W²adys²awem Mizio²kiem pt. Depozyt kultury na temat dziesiIciu lat Duszpasterstwa Êrodowisk Twórczych. Bp Mizio²ek: „Zanim powsta²o Duszpasterstwo, spotkania z artystami, ludêmi kultury odbywa²y siI w koËciele Ëw. Anny. [...] W koËciele akademickim w²aËnie w 1975 roku zaczI²y siI Tygo- dnie Kultury ChrzeËcija´skiej. [...] Dwóch by²o wspó²twórców i realizatorów Tygodni Kultury ChrzeËcija´skiej w Warszawie - ksi5dz Tadeusz Uszy´ski i ksi5dz Wies²aw Al. NiewIg²owski. [...] A teraz nadchodz5 XIV Tygodnie Kultury ChrzeËcija´skiej; w czterdziestu Ëwi5tyniach Warszawy odbIdzie siI ponad sto wydarze´ kulturalnych.”

602. jesie´-zima W «PamiItniku Teatralnym» (1988, z. 3-4) Zbigniew Raszewski wspomina przedstawienia Teatru Domowego w mieszkaniu Ire- ny i Tadeusza Byrskich w Warszawie: „By²a sroga zima. Ênieg skrzypia² pod stopami, gdy szliËmy 7 lutego 1983 sk5po oËwiet- lon5 ulic5. Za to u Byrskich rojno, gwar. Kilkadziesi5t osób zasiad²o w pó²kole w dużym pokoju. Najm²odsi siedzieli na pod²odze. Delegacja «PamiItnika Teatralnego» otrzyma²a bardzo dobre miejsca siedz5ce, na stole pod Ëcian5. W pierwszej czIËci przedstawienia troje aktorów odegra²o Ëwietny montaż wierszy i piosenek. Niepostrzeżenie wysnuwa²a siI z niego historia uprowadzenia z domu, transport, wigilia w obozie. ±a- mano siI czarnym chlebem, który musia² zast5pi7 op²atek. Najpierw ²ama²y siI nim Dramatis Personae miIdzy sob5, potem także z nami. Zrobi²o siI niewiarygodnie uroczyËcie. Potem by²a przerwa. Teatr trzeba by²o przewietrzy7, wiIc przeszli- Ëmy do drugiego pokoju. Dopiero wtedy wrzuca²o siI wstIpne do kapelusza. By² bufet. Ludzie witali siI, czasem poznawali, «to jest ksi5dz Popie²uszko» - mówili bywalcy wskazuj5c sobie 1988 217

czarniawego mIżczyznI w bia²ym golfie. [...] W jakiË czas póêniej, 14 listopada 1983, odby²o siI u Byrskich jeszcze jedno przedstawienie tego teatru, s²usznie potem nagrodzonego jako Teatr Domowy.”

603. grudzie´ Jury w sk²adzie: Jan Józef Szczepa´ski (przewodnicz5cy) oraz Gustaw Gottesman, Kazimierz Dziewanowski i Jerzy S. Sito przyzna²o nagrodI ufundowan5 przez dwóch angielskich pisarzy Alana Ayckbourna i Michaela Frayna m.in. Andrzejowi Jareckiemu za sztukI teatraln5 Sen o w²adzy. 1989

W dniach 16-18 I odby²o siI X Plenum KC PZPR, na którym przyjIto stanowisko „w sprawie pluralizmu politycznego i zwi5zkowego”. Stwierdzono w nim, że „Komitet Centralny widzi potrzebI i możliwoË7 w²5czenia do systemu politycznego konstruktywnej opozycji”. 6 II rozpoczI²y siI obrady Okr5g²ego Sto²u, które trwa²y do 5 IV i zako´- czy²y przyjIciem porozumienia przewiduj5cego m.in.: utworzenie urzIdu prezydenta, wolne wybory do Senatu oraz czIËciowo wolne wybory do Sejmu. Z inicjatywy Komitetu Obywatelskiego „SolidarnoËci” w auli Uniwersytetu Warszawskiego odby²o siI 1 IV Niezależne Forum Kultury, podczas którego og²oszono KartI Kultury Polskiej deklaruj5c5 JednoË7 i niepodzielnoË7 kultury polskiej, gdziekolwiek by ona powstawa²a, w oficjalnym i nieoficjalnym obiegu druków i widowisk, w kraju i poza krajem”. 17 IV S5d Wojewódzki w Warszawie ponownie zarejestrowa² „SolidarnoË7”. 8 V ukaza² siI pierwszy numer «Gazety Wyborczej» - oficjalnego, ogólnopol- skiego, opozycyjnego dziennika, którego redaktorem naczelnym zosta² Adam Michnik. W dniach 29-30 V odby² siI w Warszawie zjazd za²ożycielski Stowa- rzyszenia Pisarzy Polskich. 4 VI odby²y siI wybory do Sejmu i Senatu. Mandaty uzyskali niemal wszyscy kandydaci Komitetu Obywatelskiego, reprezentuj5cego „SolidarnoË7”, w tym m.in.: Andrzej ±apicki, Andrzej Szczepkowski, Gustaw Holoubek, Andrzej Wajda. 24 VIII Sejm powo²a² Tadeusza Mazowieckiego na urz5d premiera. Mini- strem kultury i sztuki w jego rz5dzie zosta²a Izabella Cywi´ska.

(Opra7, na podst. Jerzy Holzer, Krzysztof Leski, SolidarnoË7” w podziemiu, ±ódê 1990; Marek Pernal, Jan Skórzy´ski, Kalendarium SolidarnoËci”, Warszawa 1990.) TEATR PODZIEMNY

604. 11-12 II W Poznaniu, w przykoËcielnej sali u oo. Jezuitów, Teatr Ósmego Dnia (maj5cy wówczas sta²5 siedzibI w Ferrarze, W²ochy) gra Pio²un. S5 to ostatnie przedstawienia Teatru Ósmego Dnia w drugim obiegu. (LR) Zob. 343, 358.

605. luty Komitet Kultury Niezależnej przyznaje Nagrody Kultural- ne „SolidarnoËci” za rok 1988. Otrzymuj5 je m.in.: Jerzy Jarocki za inscenizacjI Portretu S²awomira Mrożka (Stary Teatr w Krakowie) (zob. 599); Halina Miko²ajska za monodram Êmier7 Cwietajewej oparty na eseju Anny Bojar- skiej; Andrzej Roman z zespo²em za ksi5żkI Komedianci. Rzecz o bojkocie (Edition Spotkania, Paryż 1988) (zob. 622). («Tygodnik Mazowsze» 1989, nr 283)

606. 11 V Ku polepszeniu ludzkoËci. Ma²y papierowy teatr operowy wg Lataj5cego Holendra Wagnera i Wolnego Strzelca Webera. Reż.: Zbigniew Mich, scen.: Joanna Braun. Wykonawcy: Magdalena Kuta, Maria Maj, Wojciech Kró- likiewicz oraz ±ukasz Kos lub Tomasz Mamcarz. Warszawa, Teatr Kici Koci, Klub Lekarza. Grano jeszcze 70 razy w Warszawie i ca²ym kraju. (WK)

607. maj Moskwa - Pietuszki Wieniedikta Jerofiejewa. Reż.: Zyg- munt Duczy´ski. Wykonawca: Jacek Zawadzki. Szczecin, Teatr Kana. Spektakl grany póêniej w wielu miastach Polski i za granic5. (ZD)

608. 14-22 X Katowice - VI Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: PamiI7 - poËwiIcone naszym matkom. Program poetycki. Wykonanie: Maja Komorowska (15 X, katedra 220 1989

Chrystusa Króla, koËció² Podwyższenia Krzyża i Matki Boskiej Uzdrowienia Chorych).

Cz²owiek - drog5 KoËcio²a. Program poetycki. Wykona- nie: Bogumi²a Murzy´ska i Jerzy G²ybin (16 X, koËció² NajËwiItszego Serca Pana Jezusa).

Krzyże i miecze. Wykonanie: Anna Nehrebecka, Alek- sandra Dmochowska (17 X, koËcio²y: NajËwiItszego Serca Pana Jezusa, Ëw. Anny). Zob. 542.

PamiIci ks. Jerzego Popie²uszki. Wykonanie: artyËci Teatru im.Wyspia´skiego w Katowicach i Akademii Mu- zycznej (19 X, koËció² akademicki).

ëy7 z godnoËci5. Wykonanie: Katarzyna ±aniewska, Krystyna Kwasowska, Piotr Grynhold (21 X, koËcio²y: akademicki, Niepokalanego PoczIcia). Zob. 264.

Bajeczki dla Wojtusia i Agnieszki. Program poetycko- muzyczny dla dzieci. Wykonanie: Katarzyna ±aniewska, Krystyna Kwasowska, Piotr Grynhold.

609. 15- 29 X Gda´sk - Dni Kultury ChrzeËcija´skiej: Przeprowadê mnie przez samotnoË7, staroË7, przez Ëmier7. Poezja Anny Kamie´skiej. Wykonanie: Halina S²ojewska i Halina Winiarska (23 X, bazylika Ëw. Miko²aja).

Spotkanie z Halin5 Winiarsk5. Prowadzenie: Jan Cie- chowicz (27 X, koËció² Matki Boskiej CzIstochowskiej).

Spotkanie z Maj5 Komorowsk5 (29 X, dom parafialny przy koËciele Serca Jezusowego).

610. 16- 22 X Kraków - X Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Trzy drogi brata Alberta do Boga wg Konstantego Michalskiego. Wykonawcy: Danuta Micha²owska, Jacek Romanowski (16 X). 1989 221

Mi²oË7 cierpliwa jest.... Wykonanie: Joanna Szczepkow- ska (16 X, koËció² oo. Pijarów).

W mojej ojczyênie wg tekstów Adama Mickiewicza, Czes²awa Mi²osza i Tadeusza Konwickiego. Wykonanie: Hanna Skarżanka (17 X, koËció² oo. Pijarów).

Êw. Jozafat Kuncewicz - mIczennik za UniI wg Tadeu- sza ëychiewicza. Wykonawcy: Maria Przybylska, Tadeusz Jurasz (18 X, koËció² oo. Pijarów).

Ki'zyże i miecze. Wykonawcy: Aleksandra Dmocho- wska, Anna Nehrebecka (20 X, koËció² oo. Pijarów). Zob. 542.

Oto Mesjasz. Wg Ewangelii Ëw. Mateusza w przek²adzie Romana Brandstaettera. Wykonawcy: Kuba Abrahamo- wicz i grupa teatralna KONTRAST z Bielska-Bia²ej (21 X, Duszpasterstwo Akademickie, kaplica akademicka przy bazylice oo. Jezuitów).

Moja Biblia z lipowego drzewa (w 500-lecie O²tarza Ma- riackiego). Wykonawcy: Ewa Lejczak, Jadwiga Lesiak, Danuta Micha²owska, Izabela Olszewska, Anna Polony, Krystyna Serusiówna, Jerzy Bi´czycki, Rafa² Dziwisz, Janusz Krawczyk, Tadeusz Malak, Jan Peszek, Tadeusz Szybowski, Jerzy SwiIch. Opieka artystyczna: Tadeusz Malak (22 X, bazylika Mariacka).

en. 22-30 X Warszawa — XV Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Ruchome piaski. Opra7.: Katarzyna Kopczy´ska-Moes. Wykonawcy: Kalina JIdrusik, Maja Komorowska, Jerzy Moes (22 X).

ZamyËlenie. Wykonanie: Maja Komorowska (25 X, ko- Ëció² NajËwiItszego Zbawiciela). Zob. 522.

Zmowa pamiIci. Wykonawcy: Barbara Horawianka, 222 1989

Mieczys²aw Voit (26 X, koËció² Matki Bożej ±askawej; 30 X, koËció² Dzieci5tka Jezus).

Etiuda na dziË. Wykonawcy: Aleksandra Dmochowska, Anna Nehrebecka (26 X, koËció² Wniebowst5pienia Pa´- skiego; 27 X, koËció² NajËwiItszego Serca Pana Jezusa).

Wieczór poetycki. Wykonanie: Hanna Skarżanka (26 X, koËció² Ëw. Klemensa Dworzaka).

Ewangelia wed²ug Ëw. Jana. Wykonanie: Kuba Abraha- mowicz (26 X, koËció² Ëw. Józefa). Zob. 456.

PamiI7 - poËwiIcone naszym matkom. Program poetycki. Wykonanie: Maja Komorowska (27 X, koËció² Ëw. Anny).

Poezja Kresów. Wykonanie: Aleksandra Dmochowska (28 X, koËció² Nawiedzenia NMP).

Ksi5dz Piotr Skarga do wspó²czesnych. Wykonawcy: Wojciech Alaborski, Tomasz Budyta, Jan Englert, Gustaw Holoubek, Janusz LeËniewski, Andrzej ±apicki, Andrzej Szczepkowski (29 X, koËció² WniebowziIcia NMP).

Klientela Bożego Mi²osierdzia. Wykonanie: Zofia Kuców- na (29 X, koËció² Ëw. Aleksandra).

Wieczór Jednego Wiersza. Utwory zmar²ych poetów recytuj5 studenci Pa´stwowej Wyższej Szko²y Teatralnej w Warszawie (30 X, koËció² WniebowziIcia NMP).

612. 11-19 XI Bydgoszcz - VII Tydzie´ Kultury ChrzeËcija´skiej: Wszystkie spektakle w wykonaniu aktorów Teatru Pol- skiego z Bydgoszczy:

Bitwa o Monte Cassino wg Melchiora Wa´kowicza.

Promieniowanie ojcostwa Karola Wojty²y.

Katy´ wg Zbrodni Katy´skiej w Ëwietle dokumentów. 1989 223

Termopile polskie - misterium na tle życia i Ëmierci ksiIcia Józefa Poniatowskiego wg Tadeusza Mici´skiego.

U mojego kresu - mój pocz5tek wg Thomasa S. Eliota.

613. 15 XI Teatr Domowy: Largo desolato Vaclava Havla. Degrengo- lada Pavla Kohouta. Przek²ad: Andrzej S. Jagodzi´ski. Reż.: Maciej Szary, scen.: Ma²gorzata Sapetto, opra7, muz.: Janusz Bogacki. Wykonawcy: Zygmunt Sierakowski, Ka- zimierz Wysota, Maciej Szary, Cezary Morawski, Andrzej Piszczatowski, Joanna ±ady´ska, Bogdan Szczesiak. War- szawa, Duża Scena Teatru Powszechnego, Teatr Domowy, ze specjalnym udzia²em Ewy Da²kowskiej. Zob. 473. CENZURA

614. stycze´ „W minionym roku wyst5pi²o po raz pierwszy od kilku lat zahamowanie tendencji spadkowej iloËci dokonywanych ingerencji. W porównaniu z 1987 rokiem nast5pi² ich wzrost o 13,6 procent. Dotyczy² on prawie wy²5cznie prasy [...]. W radiu i telewizji dokonano 14 ingerencji (w 1987 - 5); w programach teatralnych, imprezach rozrywkowych i kabaretowych 35 (co oznacza spadek w porównaniu z 1987 o 24 ingerencje); w wystawach - 13 (w 1987 - 19); w filmach - 23, w tym w 15 filmach wideokasetowych (w 1987 ingerowano ogó²em w 46 filmach). W innych Ërodkach przekazu (g²ównie druki akcyden- sowe) dokonano 20 ingerencji.” (Wg podpisanego przez Stanis²a- wa Kozickiego „Sprawozdania z dzia²alnoËci GUKPPiW za rok 1988”, AAN - GUKPPiW, t. 2099)

615. 22 II Cenzura skreËla w «Kurierze Polskim», w rozmowie Agnieszki Kobyli´skiej z Feliksem Falkiem z okazji wznowienia w Te- atrze Powszechnym w Warszawie Audiencji i Protestu, m.in. fragment wypowiedzi Falka, dotycz5cy ubezw²asnowolnienia czIËci inteligencji po 1968 roku w Czechos²owacji, do czego nawi5zuj5 sztuki Havla. (AAN - GUKPPiW, t. 2163) Zob. 621.

616. 2 V Cenzura wycina w «Przekroju» , z tekstu Lucjana Kydry´skiego o wznowionych w Teatrze Powszechnym (zob. 621) dwóch jed- noaktówkach Havla, nastIpuj5cy fragment: „W foyer Teatru Powszechnego studenci zbieraj5 podpisy pod petycj5 domagaj5- c5 siI zwolnienia Havla z wiIzienia, w jakim odsiaduje obecnie oËmiomiesiIczny wyrok za udzia² w manifestacji. Można by pomyËle7, że dzieje siI to wed²ug scenariusza samego pisarza, bo przecież jego Protest dotyczy takiej w²aËnie akcji zbierania podpisów.” (AAN - GUKPPiW, t. 2167)

617. 17 VIII Cenzura ingeruje w tekst dramatu Jerzego Anio²y Prymasa Wyszy´skiego spojrzenie ku Jasnej Górze, zamieszczonego w miesiIczniku «Jasna Góra» (1989, nr 8). WykreËlono 1989 225

fragment odczytywanego w pierwszej scenie sztuki Listu Epi- skopatu z 8 V 1953: „OdpowiedzialnoË7 za wszystko spada na ideologiI marksizmu, na doktrynI, która g²osi nienawiË7 do ludzi, przeciwników Ëciga zemst5, a nawet wËród braci szczepi podzia²y i waËnie.” (AAN — GUKPPiW, t. 2169)

618. 5 I 1990 „Nie odnotowaliËmy jakichkolwiek wykrocze´ w widowiskach teatralnych.” (Wg sprawozdania z dzia²alnoËci Zespo²u Wi- dowisk, Radia i TV OUKPiW w Warszawie za rok 1989, AAN - GUKPPiW, t. 2117)

OCENZUROWANO j FAKTY I G±OSY

619. stycze´ «Scena» (1989, nr 1) publikuje Katharsis ze Ëmiechu Cezarego Gmyza, prawdopodobnie pierwszy oficjalny tekst o wroc²a- wskiej Pomara´czowej Alternatywie. „Czy Pomara´czowa Al- ternatywa jest teatrem? Major odpar² «tak, ale dziwnym teatrem.»” „Cóż wiIc dziwnego i odmiennego w teatrze Majora? Zdecydowanie inne pojmowanie sztuki. Jest ona w tym wypadku s²użebnic5 polityki. By7 może z tego wzglIdu swoj5 koncepcjI Waldemar Fydrych nazwa² surrealizmem socjalistycznym. [...] Trzeba przyzna7, że sztuka ta udaje siI doË7 dobrze, uËwiado- mi²a bowiem wielu ludziom nienormalnoË7 sytuacji, w jakiej siI znajduj5 [...]. Zauważmy, że żaden profesjonalny zespó² nie zdoby² ostatnio takiej s²awy.” Zob. 429, 623, 632.

620. 5 II W «Tygodniku Powszechnym» (1989, nr 6) w rozmowie zatytu- ²owanej WiIêniowie polityki Izabella Cywi´ska wspomina okres internowania: „M5ż [Janusz Micha²owski] walczy² o moje wyj- Ëcie i mieszkanie, z którego w miIdzyczasie nas eksmitowano, unieważniaj5c przydzia². [...] M5ż jeêdzi z pismami i zbiera podpisy: Holoubek, Jarocki, Swiderski, Hanuszkiewicz, Dejmek, Zapasiewicz i wielu innych wybitnych ludzi sztuki wstawia siI za mn5. Zespó² Teatru Nowego [w Poznaniu] bez przerwy monituje na SB.”

621. 25 II Audiencja i Protest Vaclava Havla. Teatr Powszechny w War- szawie, wznowienie spektaklu Feliksa Falka zdjItego z afisza po 13 XII 1981. „Na widowni Teatru Powszechnego - jak przy okr5g²ym stole. Z jednej strony opozycja (cz²onkowie SolidarnoËci Pol- sko-Czechos²owackiej, wydawcy z NOWej, negocjatorzy «S»), z drugiej - premier Rakowski z ma²żonk5. Poza tym dziennikarze zagraniczni, zachodni dyplomaci i oczywiËcie - przedstawiciele milcz5cej wiIkszoËci. [...] Trzeci akt dopisuje życie. Gdy zapada kurtyna i milkn5 brawa, na scenI wskakuje Adam Michnik. S²yszymy tylko pierwsze zdanie: «Nazywam siI Adam Michnik. Jestem przedstawicielem Havla.» Premier Rakowski 1989 227

przepychaj5c siI opuszcza salI. Z g²oËników leci piosenka Ka- rela Gotta (tak by²o zaplanowane w inscenizacji), ale po pierwszych s²owach Michnika g²oËniki zaczynaj5 gra7 na pe²ny regulator (ktoË podj5² tak5 decyzjI «dla dobra teatru») [...]. Adam bohatersko czyta dalej swój protest przeciwko uwiIzie- niu Havla.” («Tygodnik Mazowsze» 1989, nr 284) Zob. 615, 616. „Jednoaktówki Havla s5 przyczynkiem do dyskusji” o „widmie dysydentyzmu, które kr5ży po Europie Wschodniej. Dysyden- tyzm to szlachetna specjalnoË7, a zarazem raż5co groêny w swej odmiennoËci nonkonformistyczny wyj5tek. CzIsto staje siI obiektem przesadnej troski ze strony pa´stwa.” (D. Chamczyk, «Kultura Niezależna» 1989, nr 52)

622. 18 III W «Polityce» (1989, nr 11) artyku² Jacka Sieradzkiego Pożegna- nie bojkotu. Jest to pierwsze w prasie oficjalnej obszerne omó- wienie ksi5żki Komedianci. Rzecz o bojkocie (Paryż 1988). „Im wiIcej mamy dziË pretensji do ludzi teatru (o pogo´ za pieni5- dzem, o krótkowzroczne marnowanie tradycji, o lekceważenie publicznoËci, o grzechy przeciw etyce zawodu etc.), tym pilniej- sza zdaje siI koniecznoË7 zamkniIcia tamtego rachunku. A zam- kn57 go można jedynie symbolicznym gestem: musi zosta7 g²oËno powiedziane, że artyËci bojkotuj5cy radio i telewizjI stanu wojennego mieli swoje racje i nie dzia²ali z niskich pobu- dek. Tylko tyle. To kwestia elementarnej sprawiedliwoËci.” Zob. 605.

623. marzec «Kultura Niezależna» (1989, nr 49) publikuje tekst Waldemara Fydrycha Nie tylko sztuka i nie tylko alternatywa. Jest to zapis dziejów Pomara´czowej Alternatywy we Wroc²awiu. „Funda- mentalne za²ożenie tej inicjatywy opiera siI na pojIciu surreali- zmu socjalistycznego. [...] W odreagowaniu lIku i napiI7 wobec rzeczywistoËci wielk5 rolI pe²ni²y happeningi [...]. Po 13 grudnia wiele dzia²a´ tego typu mia²o charakter prowokuj5cy i protestacyjny, a sama konfrontacja z rzeczywistoËci5 stanu wojennego traktowana by²a jako happening.” Zob. 429, 619, 632. W tym samym numerze recenzja Joanny Lerskiej [Marta Fik] ze spektaklu Sztuka konwersacji Kazimierza Brandysa 228 1989

w Teatrze Kameralnym w Warszawie (prem. 22 XII 1988): ,J5ztuka konwersacji odbierana jest wiIc przede wszystkim jako utwór polityczny [...], którym w istocie nie jest, a co wiIcej by7 zapewne nie zamierza, cho7 w znacznej mierze wype²niaj5 j5 refleksje na temat politycznej, spo²ecznej, ekonomicznej sytuacji Polski. [...] Sta²e, nieprzemijaj5ce uczulenie widowni na zacytowane wyżej kwestie, dobrze zapewne Ëwiadczy o stanie serc i emocji lecz nieco gorzej o stanie umys²ów.”

624. 1 IV W Audytorium Maximum Uniwersytetu Warszawskiego zebra- ²o siI Niezależne Forum Kultury zwo²ane przez Lecha Wa²IsI i Andrzeja WajdI w imieniu Komitetu Obywatelskiego. Obrady trwa²y przez tydzie´, przewodniczyli im Andrzej ±apicki i Bro- nis²aw Geremek. W prezydium zasiadali: Grzegorz Bia²kowski, W²adys²aw Findeisen, Witold Lutos²awski, Jerzy Turowicz. „W sposób symboliczny Forum kontyuowa²o pamiItny Kongres Kultury Polskiej z grudnia 1981, przerwany og²oszeniem stanu wojennego. [...] Gustaw Holoubek odczyta² referat przygotowany na posiedzenie Kongresu w dniu 13 XII 1981. Zachowa²o ono ca²5 swoj5 aktualnoË7. [...] PrzyjIto KartI Kultury Polskiej.” («Zeszyty Literackie» 1989, nr 26)

625. kwiecie´ «Tygodnik Powszechny» (1989, nr 16) zamieszcza list przedstawicieli Ërodowisk twórczych (m.in.: Egona Naganowskiego, Je- rzego Korczaka, Marcina Króla, Wiktora D²uskiego, Bożeny Chrz5stowskiej) do Przewodnicz5cego Komitetu Obywatelskie- go Lecha Wa²Isy, w sprawie „podjIcia stara´ na rzecz umożli- wienia Teatrowi Ósmego Dnia sta²ej pracy twórczej”. Autorzy apelu przypominaj5, że od 1984 roku teatr by² pozbawiony sceny za „podejmowanie odważnych akcji na rzecz praw i ochrony wolnoËci cz²owieka”. W 1985 zmuszony zosta² do „dzia²alnoËci na uchodêstwie”. Zob. 604.

626. kwiecie´ W «Teatrze» (1989, nr 4) ukazuje siI artyku² Felicji Zuber pt. Teatr telewizji w stanie wojennym. „Repertuar Teatru Poniedzia²- kowego w okresie stanu wojennego by² znacznie mniej urozmaico- ny zarówno jeËli chodzi o pochodzenie, czas powstania utworów 1989 229

dramatycznych, jak i wachlarz zainteresowa´ tematycznych. Zasadnicze przesuniIcie, jakie w nim nast5pi²o po 13 XII 1981 r., polega²o na gwa²townym spadku udzia²u repertuaru wspó²czesnego na rzecz klasyki g²ównie komediowej oraz po- ważnym ograniczeniu liczby przedstawie´ podejmuj5cych problematykI spo²eczno-polityczn5.”

627. 7 V W «Przegl5dzie Katolickim» (1989, nr 19) Tadeusz Kaczy´ski mówi o pocz5tkach Filharmonii im. Romualda Traugutta: „Pier- wszy koncert zadecydowa² w²aËciwie o kszta²cie naszych nastI- pnych programów. Kiedy myËla²em nad jego form5, za²oży²em sobie od razu, że powinienem zebra7 grupI artystów, którzy przyci5gn5 publicznoË7 i bId5 potrafili nawi5za7 z ni5 kontakt, że muszI dotrze7 do autentycznych wersji pieËni z okresu powstania styczniowego oraz do autentycznych wypowiedzi Romualda Traugutta, że dobrze by²oby uzupe²ni7 taki program muzyk5 tamtego czasu.” Zob. 132.

628. 8 V Koncert ArtyËci - SolidarnoËci” w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Udzia² wziIli m.in.: Ewa B²aszczyk, Hanna Skar- żanka, Magdalena Zawadzka, Aleksandra Dmochowska, Anna Nehrebecka, Joanna Szczepkowska, Maja Komorowska, Mag- dalena ëak, Gustaw Holoubek, Andrzej Szczepkowski, Andrzej ±apicki, Wojciech Wysocki, Przemys²aw Gintrowski, Wojciech M²ynarski. Prowadzenie koncertu: Zbigniew Bujak. Reż.: Jerzy Markuszewski. „±atwo oËmieszy7 kombatancko-tryumfalistyczny charakter koncertu, [...] trudniej oËmieszy7 to wszystko, co pozwoli²o taki koncert po 9 latach ponownie zorganizowa7. Obok prominentów podziemnej «S» [...] na widowni znaleêli siI ²5cznicy, kolporterzy, drukarze, redaktorzy i dziennikarze prasy niezależnej, ci którzy użyczali mieszka´ na skrzynki kontaktowe i miejsca zebra´. Na pewno nie wszyscy byli obecni - nie starczy²o miejsca także dla żon i mIżów, matek i ojców, którzy na co dzie´ umożliwiali istnienie przetrwania czegoË tak niemożliwego, jak podziemny zwi5zek zawodowy.” («Wola» 1989, nr 19) 230 1989

629. 23-30 V Mokotowska Wiosna Kulturalna w Warszawde w klubie „Skar- pa”. Zaprezentowano po raz pierwszy spektakle i programy teatralne, grane dot5d jedynie w koËcio²ach i Muzeum Archidie- cezji. W pogramie m.in.: PieË´ o wielkim cz²owieku, DziIki nim Polska trwa, ZamyËlenie. WËród wykonawców m.in.: Aleksandra Dmochowska, Anna Nehrebecka, Maja Komorowska, Zofia Ku- cówna, Hanna Skarżanka, Andrzej Szczepkowski, Jerzy Zelnik.

630. maj W «Kulturze Niezależnej» (1989, nr 51) druk tekstu Joanny Lerskiej [Marty Fik] pt. Dezaktualizacja czy nieprzek²adalnoË7? Na marginesie polskich realizacji sztuk Erdmana, tj. Mandatu i Samobójcy: „Nie wydaje siI [...], by uda²o siI napisa7, zagra7 i wyreżyserowa7 sztuki o samym Erdmanie, nie tylko Erdma- nie-jednostce, ale i przedstawicielu pewnego pokolenia inteligencji [...]. Jak Ëwietna mog²a by to by7 sztuka Ëwiadczy makabryczna anegdota, przytoczona przez Anatolija Swietlic- kiego na marginesie jego wspomnie´ o Bu²hakowie: Erdman (by7 może już w okresie pracy w zespole NKWD), ubrany w mundur czekisty dobrany z teatralnego magazynu, patrzy w lustro i mówi: ^Przyszli po mnie».”

631. 21 VI W Warszawie umiera Halina Miko²ajska.

632. sierpie´ W «Dialogu» (1989, nr 8) szkic Miros²awa PIczaka pt. Pomara´- czowi, ulica, t²o o wroc²awskiej Pomara´czowej Alternatywie: „Uczestnicy akcji nie stawiaj5 siI w roli jedynych twórców wydarzenia, lecz w roli wspó²twórców - niemal na równi z reaguj5c5 na happeningi milicj5 i przypadkowymi przechodniami zaintere- sowanymi tym co siI dzieje. [...] Można powiedzie7, że to w²aËnie zastana rzeczywistoË7 spo²eczna z jej konwencjami i jIzykami stanowi materia² happeningów Pomara´czowej Alternatywy W sk²ad owej rzeczywistoËci wchodzi nie tylko żywa i zmienna aktualnoË7, lecz także tradycja. Kto wie czy nie przede wszystkim tradycja - sprawdzona. Przyk²ad: tradycja polityczna, na której partyjna propaganda opiera swoje strategie jIzykowe i która stoi u podstaw wszelkich oficjalnych wypowiedzi w²adzy”. 1989 231

W tymże numerze «Dialogu» zapis akcji Wigilia Wielkiej Rewolucji Paêdziernikowej pióra Wojciecha Marchlewskiego. Zob. 429, 619, 623.

633. 28 X Joanna Szczepkowska w Dzienniku Telewizyjnym w rozmowie z Iren5 Jagielsk5 zwracaj5c siI bezpoËrednio do widzów og²asza, że w dniu 4 czerwca 1989 roku sko´czy² siI w Polsce komunizm.

634. 30-31 X W Warszawie odbywa siI nadzwyczajny zjazd ZASPu. Ka- zimierz Dejmek z²oży² rezygnacjI z funkcji prezesa, nowym prezesem zosta² wybrany Andrzej ±apicki. Zjazd podj5² uchwa²y wyrażaj5ce „najwyższe uznanie prezesowi i Prezydium Zarz5du G²ównego ZASP z lat 1981-1982 za ich postawI i dzia²alnoË7 w niecodziennych warunkach” oraz „podziIkowanie i uznanie ustIpuj5cemu prezesowi i cz²onkom Prezydium Zarz5du G²ów- nego ZASP kadencji 1982-1989, którzy podjIli nie²atw5 próbI kontynuacji statutowej dzia²alnoËci ZASP oraz stali siI ini- cjatorami i wykonawcami uchwa² umożliwiaj5cych powo²anie niniejszego zgromadzenia s²uż5cego integracji Ërodowiska”. (Kazimierz Andrzej Wysi´ski, Zwi5zek Artystów Scen Polskich 1950-1998, Warszawa 1988)

WYKAZ SKRÓTÓW

AAN-GUKPPiW Archiwum Akt Nowych w Warszawie - G²ówny Urz5d Kon- troli Prasy, Publikacji i Widowisk w Warszawie Arch. ZASP Archiwum Dokumentacji Teatralnej Zwi5zku Artystów Scen Polskich Z archiwum MF Zbiory prywatne Marty Fik ASP Almanach Sceny Polskiej BK Informacje Barbara Kobrzy´ska BÊ Informacje Bogdan Êmigielski BWM Informacje Beata WnIk-Malec DBK Informacje Danuta i Bogus²aw Kiercowie DÊ Informacje Danuta Êliwa ED Informacje Ewa Da²kowska EFM Informacje Ewa Fr5ckiewicz-Musia² HS Informacje Halina S²ojewska JJK Informacje Joanna i Jan Kulmowie JW Informacje Jerzy Wuttke JZ Informacje Jerzy Zelnik KA Informacje Kuba Abrahamowicz KB Informacje Kazimierz Braun KCS Informacje Krystyna i Celestyn Skoludowie KK Informacje Krzysztof Kumor K± Informacje Katarzyna ±aniewska KM Informacje Krystyna Mi²obIdzka KR Informacje Krzysztof RoËciszewski KU Informacje Katarzyna Uniwersa² KW Informacje Kazimierz Wysota LR Informacje Lech Raczak MC Informacje Maria Ciesielska MM Informacje Miko²aj Malesza MS Informacje Maciej Szary RJ Informacje Renata Jasi´ska RSz Informacje Roma Szczepkowska RÊ Informacje Renata Êliwi´ska RW Informacje Roma Warmus SO Informacje Stanis²aw Olejniczak TK Informacje Tomasz Koprowski TÓD Informacje Teatr Ósmego Dnia TU Informacje Tomasz Uniwersa² WK Informacje Wojciech Królikiewicz WR Informacje Wanda Ruci´ska WS Informacje Witold Szymanderski ZD Informacje Zygmunt Duczy´ski ZG Informacje Zbigniew Górski zË Informacje Zofia Êliwi´ska INDEKS TYTU±ÓW SZTUK I SPEKTAKLI TEATRU PODZIEMNEGO

Cyfry przy tytu²ach oznaczaj5 numery zapisów.

Tam gdzie zapisów jest kilka, wyróżnion5 czcionk5 zaznaczono te, które przynosz5 najwiIcej informacji o danym spektaklu.

Abba - Ojcze Ali Abbadon 45 A jednak ja nie w5tpiI 278 Aktorowie w stajence 499 Alfabet wspomnie´ 438 Anhelli 334, 401, 420 Anio² żalu 34 Anna Kamie´ska 506 Arka Im7 Pana Noego 374, 402 Auto da fe 359 Aż dot5d doszed² Bóg 470 Bajeczki dla Wojtusia i Agnieszki 608 Bajki, wiersze, piosneczki 175 Bardzo starzy oboje 135 B5dê wierny - i dziË 461 B5dê wierny, idê 381, 420, 504 Beniowski 235, 285 BezsennoË7 544 Bia²y pielgrzym - z kalendarium bil Bia²y ptak 581 Biblia - Moja Ojczyzna 455, 456 Biblia polska (T. im. Andrzeja Jawienia) 38 Biblia polska (H. Skarżanka, Sierakowski, Wysota) 503 Bitwa o Monte Cassino 612 Blizny 24 B²ogos²awieni 164 B²ogos²awieni dêwigaj5cy, bo oni bId5 podniesieni 531 B²ogos²awiony Rafa² Kalinowski - patriota 163 Boga o tak5 moc prosimy 3, 345, 389, 542 Bogurodzica to ojców moich Ëpiew, także jako: Bogurodzica to ojców naszych Ëpiew 20, 34, 267, 434 Bo trzeba znów pokocha7 285 235 INDEKS TYTU±ÓW

Boże, coË Polsk5 (E. Skarżanka, Przybylski) 243, 345, 382 Boże, coË Polsk5 (aktorzy Wybrzeża) 284 Boże Narodzenie 352 Boże, nie daj nam siebie utraci7 256, 285 Bóg, honor i ojczyzna w poezji Karola Wojty²y 577 Bóg i Ojczyzna 273, 285, 532 Bóg-Honor-Ojczyzna-Gda´sk 586 Bóg nape²nia pieËni5 285 Brat naszego Boga 335, 380 By²eË jak wielkie, stare drzewo 18 Ch²opcy silni jak dot5d 532 Chóry z misterium Opoka 578, 581 Cichociemny 474, 500 ...ci do Pana wo²ali 267 Cie´ proroczy 527 Ci5zki jest Krzyż Twój 6 Cocktail party 11 ...co jasnej bronisz Cz5stochowy 33 Cokolwiek bIdzie 442 Cudzoziemka 579 Cz²owiek - drog5 KoËcio²a 608 Cz²owiek szcz5Ëliwy 462, 522, 578, 581 Czuwanie 254 Daj nam poczucie si²y i Polsk5 daj nam żyw5 39 Degrengolada 275, 286 Dlaczego przychodz5 423 D²ugie narodowe noce 37 Do NajËwiItszej Panny Marii. Litania (aktorzy krakowscy) 23, 145, 259, 268, 277, 366 Do NajËwiItszej Panny Marii. Litania (aktorzy warszawscy) 542 Dopok5d idI 394 Do przyjació² 386, 533 Dorastanie do Boga 513, 542 Droga Krzyżowa 532 Druga KsiIga Hioba 25 Dwie Maryje 542 Dziady (Warszawa) 250 Dziady (Bydgoszcz) 373 Dziadów czIË7 III. UstIp; także jako: Cie´ Pielgrzyma. Dziadów UstIp 290, 583 DziIki nim Polska trwa 167, 389, 425, 577, 583, 629 Dzy´ 8 Dêwigam ku niebu zamek mojej nadziei 569 Epilog w stearynie 448 INDEKS TYTU±ÓW 236

Epitafium ËwiItemu Kazimierzowi 271, 272, 280, 401, 420, 422, 512 Etiuda na dziË 611 Eucharystia i wiara 583 Eucharystia w życiu narodu 535 Ewangelia wg Ëw. Jana 456, 462, 578, 611 Ewangelia wg Ëw. Marka 47 Garstka piasku 145 GdybyËcie wiarI mieli 22 Gdzie Twe Bóstwo troistym blaskiem szczIËcia p²onie 347, 370 G²os poetów emigracyjnych 522 G²osy z tamtego Ëwiata 446, 492 Godzina modlitwy poetyckiej dla uczczenia trzeciej rocznicy pielgrzymki Jana Paw²a II do Polski 14 Godzina s²owa. Wielki Post 1986. Ewangelia 427 Godzina s²owa ËwiItego; zob.: ÊwiIta 160 Godziny modlitw i refleksji 178 Gorzki to chleb polskoË7 440 Grota pe²na Ëwiat²a 502 Habemus Papam. X lat pontyfikatu Jana Paw²a II 583, 584 Hajże na SoplicI! 383, 403, 492, 542 Hej kolIda, kolIda 179 Historia o życiu i Ëmierci Osipa Mandelsztama 46 Hymn o mi²oËci 436 Hymn o perle 237 Hymny 351 I chodê ze mn5 zbawia7 Ëwiat 525 IdI ku Tobie 280, 584 I sz²y króle polskie 518 Ja jestem chlebem 466 Jak Sobieski na czeË7 Pa´sk5 Wiede´ oswobodzi² 159 Jak powsta²o Re5uiem Anny Achmatowej? 572, 576, 578 Jasne promienie w Dachau 471 Jestem drog5 571 Jestem gotowy na wszystko 333, 348, 357 Jeremiasz, piewca mi²oËci 524 Jest taki anio², co skrzyd²ami garnie 532 Jeêdêcy Apokalipsy 172 Jonasz 389 Jubileusz 75-lecia urodzin Czes²awa Mi²osza 454 Kabaret 165 Kabaret Kici-Koci 391 Kamienie wo²a7 bId5 7 Katy´ 612 Kazania sejmowe 437 237 INDEKS TYTU±ÓW

Kaznodzieja Kohelet 522, 541 Klientela Bożego Mi²osierdzia 611 KolIda zatroskana 2 KolIdy 419 Koncert 177 Koncert muzyki chóralnej z poezj5 Karola Wojty²y 161 Koncert poetycki w 30-lecie Ëmierci Jana Lechonia 441 Koncert poezji i muzyki 280 Koncert w rocznicI powstania listopadowego 36 Koncert z okazji uchwalenia Konstytucji 3 maja 432 Królestwo Twoje 164 Krzyże i miecze 542, 573, 608, 610 Ksi5dz Piotr Skarga do wspó²czesnych 611 Ksi5żI Niez²omny 142 KsiIgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego 148 Kszta²t mi²oËci 577 Kto Ciebie chcia², ten wierzy² 281 Ktokolwiek żyjesz w polskiej ziemi 133 Kto nie mi²uje, trwa w Ëmierci. Wieczór Jednego Wiersza 164 Ku polepszeniu ludzkoËci 606 Kwiatki Ëw. Franciszka 512, 532, 541 Largo 265, 267, 285 Largo desolato 473, 613 Listopad 465 Litania Loreta´ska 532 Lutnia Norwida w ho²dzie Ojcu ÊwiItemu 577 Ma²a Apokalipsa 360, 403 Ma²a siostrzyczka; zob.: ProËba o ogie´ i pieË´ Ma²y Ksi5żI 446, 492 Maraton. Dwustuletni bieg do niepodleg²oËci 582 Marsz weselny 505 Matka i Syn 566 Matka - Ojczyzna - Maryja 164, 255, 280, 285 Miej serce i patrzaj w serce 292 Mi²oË7 cierpliwa jest... 610 Mi²ujcie nieprzyjacio²y swoje 251 Mi²ujcie nieprzyjacio²y wasze (aktorzy warszawscy) 385, 405 Mi²ujcie nieprzyjacio²y wasze (Chwalibóg, Sierakowski) 392 Misterium Maryjne 13 Misterium MIki i Zmartwychwstania 134 Mit o Perseuszu 510 Modlitwa Jana Paw²a II za OjczyznI 268 Modlitwa o zmierzchu. Wieczór Jednego Wiersza 34 Modlitwa polska 525 INDEKS TYTU±ÓW 238

Modlitwa powsta´ca 280 Modlitwa przeciw rozpaczy 468, 532, 586 Moja Biblia z lipowego drzewa (w 500-lecie O²tarza Mariackiego) 610 Moja modlitwa 357, 401 Moja proËba 542 Moje serce zosta²o we Lwowie 447, Mojej ojczyênie 180 Moje ulubione wiersze; także jako: Wiersze, które lubi5 456, 461, 528 Moje wspomnienie o Karolu Wojtyle 532 Montaż poezji narodowej 515 Moskwa - Pietuszki 607 Mówcie ze mn5 różaniec 262, 268, 376, 385, 405 Msza na o²tarzu Ëwiata 280, 574 MyËl5c Ojczyzna (aktorzy pozna´scy) 32 MyËl5c Ojczyzna (B²asi´ska, Nogajówna) 369 MyËl5c Ojczyzna (Winiarska, Kiszkis, Suchora) 330 MyËl5c Ojczyzna (Bienicewicz, Kosiniak) 530 My wszyscy z Niego 565, 583 Na każdym miejscu i o każdej dobie 584 Na noc nadziei 291 Nasza kolIda 40 Nasz wizerunek 9 Nawracajcie siI 364, 365, 370, 433, 507 Nawrócenie 469 Nie bójcie siI, bo oto opowiadam wam wesele wielkie 296 Nie lIkajcie siI 162, 163 Nienadaremny jest ten Krzyż 338, 385, 405 Niewola 145, 522 Nocne Polaków rozmowy 27, 34 Norwid 285 Notatki 522, 541 Obraz Maryi s²owem polskim malowany i oprawiony pieËni5 23 O bro´ i or²y narodowe prosimy CiI, Panie 580 Ocalenie 16 O d²ugim czekaniu 274, 331, 401 Od powietrza, g²odu, wojny... 509 Odwaga wiernoËci 295 Ojcze ËwiIty, mi²oËci5 nas obejmij bil O Matce i Synu opowieË7 516, 520, 522, 539, 541, 573, 580 O²tarz mariacki i dawna pieË´ polska w 450 rocznicI Ëmierci Wita Stwosza 163 O ËwiItym Franciszku 461 Oto Matka Twoja 522 Oto Mesjasz 610 239 INDEKS TYTU±ÓW

Pacierz za zmar²ych 439 Pami5tki 164 PamiI7 245 PamiI7 - poËwiIcone naszym matkom 608, 611 PamiIci Aleksandra M. Rymkiewicza 176 PamiIci ks. Jerzego Popie²uszki 608 PamiIci Prymasa TysiIclecia 382 Panie, jeËli zamkniesz s²uch narodu 387 Parafia bez granic 526 Pasterka wojenna 1 Pasterze i êród²a 268, 357, 401 Per²y kultury polskiej w poezji i muzyce XVII wieku 280 PieËni maryjne 431 PieËni powstania styczniowego 132 PieËni i wiersze Krzysztofa Kamila Baczy´skiego 174 PieË´ o moim Chrystusie 435, 456, 469 PieË´ o powstaniu w samotnej Warszawie 362 PieË´ o wielkim cz²owieku 577, 580, 629 PieË´ o ziemi naszej 153, 169 Pio²un 343, 358, 604 Piosenki i wiersze zebrane z ulicy 156 Pochyli7 siI nad cz²owiekiem 580 Pod masztem Krzyża 248 Po drogach ojców 529 Poezja Cypriana Norwida i muzyka fortepianowa 34 Poezja Czes²awa Mi²osza i muzyka organowa 34 Poezja Kresów 611 Poezja patriotyczna 31 Poezja polska 293 Poezja religijna 382 Poezja religijna Jerzego Lieberta 461 Poezja religijna Juliusza S²owackiego-, także jako: Wiersze S²owackiego 280, 346 Poezja religijno-patriotyczna 43 Poezja stanu wojennego 21 Pokój Tobie Polsko, Ojczyzno moja 155, 272, 389 Pokutnik z Osjaku 395 Polonia resurecta 577 Polsko, nie jesteË ty już niewolnic5 464 Polska poezja religijna i patriotyczna 257 Posiady góralskie lub ej, życie, życie 17 Postój w pustyni - Josif Brodski - poeta wygnaniec 576 PotIga smaku 241 Powrót taty 445, 446, 461, 492 INDEKS TYTU±ÓW 240

Powstanie narodu polskiego w 1830 i 1831 roku 170, 268 Powstanie warszawskie 378 Pójdêcie za nasz5 Gwiazd5 289 Póêno CiI umi²owa²em. Rzecz o b². Rafale Kalinowskim; także jako: Zbyt póêno CiI umi²owa²em 163, 239, 252, 357, 401 PrawdI niesiemy w zaciËniItych ustach 443 Program na GodzinI Czuwania m²odzieży akademickiej i pracowników naukowych 26 Program poËwiIcony marsza²kowi Pi²sudskiemu 375 Promethidion (Budzisz-Krzyżanowska) 145 Promethidion (Wójcik, Bouko²owski) 446, 492 Promieniowanie ojcostwa 612 ProËba o ogie´ i pieË´; także jako: Ma²a siostrzyczka 384, 424, 446, 460, 461 Prymasi Polski o kulturze narodu 169 Prz5dka 446, 492 Przed sklepem jubilera 164 Przemiany 472 Przeprowadê mnie przez samotnoË7, staroË7, przez Ëmier7 609 Przez cierpienie i modlitwI bliżej Boga 25 Przywracanie porz5dku; zob.: Wszystkie spektakle zarezerwowane nr 2... Prymas Tysi5clecia 573, 580 Psalm nadziei 143 Psalmy (Kolberger, Opania, Rayzacher) 34, 42 Psalmy, także jako: Psalmy Dawida, Psalmy Dawidowe (±ukaszewicz) 336, 380, 456, 461, 463, 469, 543 Psalmy (Micha²owska) 145 Psalmy przysz²oËci 426, 537 Raport z oblIżonego miasta (T. Ósmego Dnia) 225, 260, 401 Raport z oblIżonego miasta (aktorzy warszawscy) 444 Recital poezji maryjnej (aktorzy lubelscy) 15 Recital poezji religijnej (Warmus) 169, 584 Recital religijny poezji Ëpiewanej 583 Rocznica odzyskania niepodleg²oËci 580, 581 Rozmowa o Fryderyku 354 Rozmowa wieczorna 380 Ruchome piaski 611 Rytm wspólnoty 583 Rz5d i Strajk 157 Rzecz o wolnoËci s²owa (Micha²owska) 145, 147 Rzecz o wolnoËci s²owa (Winiarska, Kiszkis) 138 S5 takie prawdy 145, 268, 276 SkazujI was na wielkoË7 353 Sk5d wyros²o to imiI... 578 Skrusz kajdany 35 241 INDEKS TYTU±ÓW

Stawcie usta Cia²o Pana 501, 573, 583 S²owa o Odkupieniu 276 S²owo o bracie Albercie 136, 277, 370 S²owo niewypowiedziane 247, 267, 523, 542 Spieszmy siI kocha7 ²udzi 511 Spotkanie teatralne 280 Sta´cie siI chlebem 532 Stefan kardyna² Wyszy´ski a sprawa polska 159 Sublokatorka 475, 523, 568 Szukam CiI, Panie 533 Szukam oblicza Twego Maryjo 234 Êmier7 Cwietajewej 605 Êwiat²o niewidzialne 428 Êw. Barbara - patronka górników 352 ÊwiIta\ także jako: Godzina s²owa ËwiItegoi?) 19, 23, 160 Êw. Jozafat Kuncewicz - mIczennik za UniI 610 Ta co nie zginI²a 166 Ta droga moja... 368, 370 Termopile polskie - misterium na tle życia i Ëmierci ksiIcia Józefa Poniato- wskiego 612 Testament 339 To czy´cie na moj5 pami5tkI 514 Tomasz Morus - odwaga wiernoËci 352 Tragedia ża²osna o MIce Pa´skiej 570 Treny Jeremiasza 5, 30, 174, 349, 370, 372 Trudna modlitwa 577 Tryptyk Maryjny, także jako: Tryptyk o Matce Bożej', ÊwiIta Panno nad Pannami 158, 164, 258, 282, 285, 332, 357, 401 Tylko ży7 z godnoËci5, wiIcej nic 533 1984 253 Trzy drogi brata Alberta do Boga 610 Ubogi król 476 Ulica Mandelsztama 150 U mojego kresu - mój pocz5tek 612 Urszula Ledóchowska czyli lekcja optymizmu 248 Vale z a 4 Venimus, uidimus, Deus vicit 164 Via dolorosa 242 Wed²ug Mateusza (misterium pasyjne wg Ëw. Mateusza) 246, 280 Weêcie te s²owa w nawa²nicI 542 W ho²dzie CzIstochowskiej Pani 352 Wieczernik (Gda´sk) 341 Wieczernik (Warszawa) 342, 400, 487 Wieczór Jednego Wiersza 611 INDEKS TYTU±ÓW 242

Wieczór literacki poËwiIcony pamiIci Jerzego Zagórskiego 288 Wieczór literacki. Wspomnienia Prymasa Tysi5clecia, poezja Norwida, Ba- czy´skiego, Lechonia i Mi²osza 280 Wieczór maryjny (Celi´ska, H. Skarżanka) 151 Wieczór muzyki i poezji religijnej (Zachwatowicz, Zapasiewicz) 34 Wieczór pieËni i poezji maryjnej (Kusiewicz) 583 Wieczór poetów Ël5skich 352, 355, 377 Wieczory poetyckie; Wieczory poezji 34, 236, 249, 266, 284, 449, 452, 467, 517, 521, 536, 611 Wieczory poezji maryjnej: (S²ojewska, Winiarska, Kiszkis, Suchora) 10 (Nehrebecka, Dmochowska) 258 (Komorowska) 267 (Voit) 431 Wieczór poetyckich kolId 238 Wieczór poetycki Janusza Pasierba; także jako: Wieczór poezji ksiIdza Janu- sza Pasierba 171, 356 Wieczór poezji Anny Kamie´skiej 456 Wieczór poezji Edwarda Stachury 356 Wieczór poezji i pieËni religijno-patriotycznej (aktorzy warszawscy) 169 Wieczór poezji mistycznej Juliusza S²owackiego 457 Wieczór poezji patriotyczno-maryjnej (aktorzy Wybrzeża) 12 Wieczór poezji religinej (Wower, Grabowski) 168 Wieczór poezji Zbigniewa Herberta 287 Wieczór poezji Zbigniewa Herberta i Zygmunta Krasi´skiego 508 Wieczór wigilijny 41 Wielkie monologi romantyczne 44 Wiersze, które lubiI; zob.: Moje ulubione wiersze Wiersze p²ockiej grupy Pod DIbem 451 Wiersze poetów polskich 469 Wiersze polskie 280 Wiersze religijno-patriotyczne 28 Wiersze S²owackiego; zob.: Poezja religijna Juliusza S²owackiego WiIcej niż jedno życie 270 Witaj majowa jutrzenko 144, 545 Wizja 44 149, 164, 267 W listopadzie 542 W mojej ojczyênie (H. Skarżanka) 371, 610 W mojej ojczyênie (aktorzy bydgoscy) 461, 519, 533 W obronie wiary 146 W oczekiwaniu na Jana Paw²a II 154 Wspomnienie Jana Kochanowskiego 268 Wspomnienie o ksiIdzu Jerzym 393, 533 Wszystkie spektakle zarezerwowane nr 2 - Przywracanie porz5dku 29 243 INDEKS TYTU±ÓW

Wszystko nam da²eË, Panie 532 Wszystko postawi²em na Maryj5 243, 285, 345 Wyrok na Sierpie´ 283, 420 Wys²awiajmy Maryj5 za Bia²ego Pielgrzyma 577 Wyznanie wiary 279 Wzlot 137, 152, 222, 270, 301, 344 Zadymione miasto 429 Za Europ5, czyli rzecz o ËmiesznoËci i wznios²oËci najnowszej naszej emigracji 575 Zamach 240, 267, 280, 285 ZamyËlenie 522, 542, 577, 580, 583, 611, 629 Zanim doko´cz5 173 Zbyt póêno Ci5 umi²owa²em; zob.: Póêno Ci5 umi²owa²em Ziemia trudnej jednoËci 141, 461, 525, 542, 577, 580 Z kaza´ sejmowych 456 Z²o dobrem zwyciIżaj. Wieczór Jednego Wiersza 285 Zmartwychwstanie przez mi²oË7 140 Zmowa pamiIci 611 Znaki zwyciIstwa 340, 388 Zniewolony umys² 459, 523 Znowu siI rodzi 421 Zupe²nie jak u ludzi 525 Zwierciad²o sprawiedliwe', także jako: Zwierciad²o sprawiedliwoËci 34, 542 ëy7 z godnoËci5 264, 608 ëywot Józefa 357 INDEKS ZESPO±ÓW TEATRALNYCH DRUGIEGO OBIEGU

Cyfry oznaczaj5 numery zapisów.

Filharmonia im. Romualda Traugutta 132, 163, 280, 337, 627 Niezależny Samorz5dny Teatr „Nie Samym Teatrem”, NST 155, 271, 272, 283, 334, 367, 381, 384, 386, 420, 422, 443, 445, 504, 505, 538 Teatr Podziemny Poezji Stanu Wojennego 21 Scena CzterdzieËci i Cztery 148, 172, 279, 339, 472, 490, 555 Êl5ska Scena S²owa Polskiego 181, 295, 352, 532 Teatr Domowy 29, 165, 275, 286, 422, 473, 592, 602, 613 Teatr im. Andrzeja Jawienia 2, 6, 16, 18, 38, 133, 143, 153, 154, 161, 166, 238, 242, 278, 291, 387, 421, 439, 440, 442 Teatr Nie Prasowa7 24 Teatr Ósmego Dnia 58, 96, 137, 152, 182, 183, 192, 195, 222, 225, 260, 270, 301, 308, 310, 319, 322, 325, 343, 344, 358, 359, 360, 397, 403, 406, 413, 418, 478, 482, 587, 589, 604, 625 Teatr P5tniczy 13, 40, 338, 514 Teatr ZamkniIty 8, 253 INDEKS NAZWISK

Cyfry przy nazwiskach oznaczaj5 numery stron Balcerzan Edward 147 Bali´ski Stanis²aw 68, 94, 105, 110, A 163, 186 Abrahamowicz Kuba 58, 99, 103, Baltyn Hanna 148, 173, 205 140, 141, 161, 167-169, 186, 191, Banak Jolanta 172, 204 207, 221, 222 Banasik Micha² 20, 24 Abrahamowicz Stanis²aw 186 BanaË Stanis²aw 134 Abramow-Newerly Jaros²aw 77, 115 Banucha Jan 28 Abramowicz Mieczys²aw 194 Baran Jadwiga 134 Achmatowa Anna 171, 203, 207 Baranowska Maria 109 Adamski Jan 103 Bara´czak Stanis²aw 20, 24,62,154, 204 Adamski Jerzy 42, 82, 86, 119 Bara´ski Jerzy 78 Afanasjew Alina 203 BarciË Artur 67 Alaborski Wojciech 222 Bardini Aleksander 44, 47 Aleksandrowicz Tadeusz 32 Bargie²owski Daniel 145, 151, 171 Anderman Janusz 204 Bargie²owski Marek 14, 94, 172, 182 Andrzejewski Janusz 164 Bartikowska M. 23 Andrzejewski Jerzy 26, 202 Bary²a Józef 125, 155 Anio² Micha² 97 Baumann Adam 21, 24 Anio²a Jerzy 224 Bazarewski Jerzy 24 Antczak Bogumi² 185, 209 B5k Wojciech 13, 23, 95 Antonowicz Marcin 126 Beckett Samuel 14, 159 Axer Erwin 44 Bednarowicz Zbigniew 82 Ayckbourn Alan 217 Bednarski W²odzimierz 145 Bednarz Aleksander 135 B Bednarz Wies²aw 175 Benoit Ludwik 90, 91, 185 Babicki Krzysztof 178, 179 Berberyusz Ewa 73 Bacciarelli Ryszard 145, 166, 189, Berent Wac²aw 184 192, 206 Berling Krzysztof 37 Bach Jan Sebastian 18, 97, 166 Bernat Anna 216 Baczy´ski Krzysztof Kamil 12, 16, Berwi´ska Krystyna 22, 182 24, 57, 70, 73, 94, 100, 106, 111, Beskidzki Micha² 180 113, 139, 163 Bia²kowski Grzegorz 228 Baer Bogdan 90, 91 Bia²oszewski Miron 96, 147 Bajdor Jerzy 119, 179 Bielawski Zygmunt 13, 63, 70 Bajor Micha² 57, 130 Bielicki Wowo 31 Bajor Zbigniew 130 Bielska Ma²gorzata 171 Baka Józef 66 Bielski Zbigniew 129 246 INDEKS NAZWISK

Bieniaszko Anna 15, 61, 129 Brodski Josif 205 Bienicewicz Alicjal89 Brojerowie Ewa i Wojciech 147, 204 Bieniewski Henryk 89, 149 Broncel Zdzis²aw 13 Bie´kowska Flora 68 Broniewski W²adys²aw 13, 28, 78, 95, Bierdiajew Niko²aj 26 105, 163 Biniak Romuald 7 Brusikiewicz Kazimierz 91 Binczycki Jerzy 89, 221 Bruzdowicz Joanna 202 Bista Henryk 82 Brydak Wojs²aw 177 Bizan Marian 22, 66, 67, 108, 110, 144 Brykalski Przemys²aw 62 Blecki Jan 63 Bryll Ernest 20, 23, 25, 27, 99, 101, Blumenfeld Andrzej 19 111, 112, 130, 149, 150, 159, 176, B²asi´ska Sidonia 141, 159 185, 195, 198, 204 B²aszczyk Ewa 229 Bry²owski Jan 149 Bogacki Janusz 223 Brzezi´ski Jacek 100 Bogda´ska Ma²gorzata 204 Brzosty´ski Jacek 21 Bogda´ski Zbigniew 57 Brzoza Urszula 19 Bogucka Teresa 8, 33 Brzoza Zbigniew 19 Bogucki Teofil 188 Brzozowski Boles²aw 162, 168 Bogus²awski Wojciech 60 Brzozowski Stanis²aw 120 Boguszewska Teresa 23, 206 Buczkówna Mieczys²awa 68, 110, 164 Bojarska Anna 219 Budniok-Machera Joanna 17, 20, 21 Boni Micha² 207 Budyta Tomasz 57, 205, 222 Borkowski Jacek 23 Budzisz-Krzyżanowska Teresa 18, Borowski Adam 88, 131, 137 61, 65, 71, 107, 113, 130, 135, 170, Borowski Tadeusz 12,16, 23, 76,94,130 187, 202 Borsuk-Szatanik Irena 172 Bujak Zbigniewl58, 229 Bouko²owski Henrykl65, 177 Bujnicki Teodor 103, 185 Bradecki Tadeusz 197 Bukowian Edward 57 Brandstaetter Roman 13, 15, 19, 58, Bukowi´ska Elżbieta 20 60, 95, 112, 128, 146, 148, 159, 161, Bukowski Janusz 70, 182 162, 167, 169, 184, 186, 210, 221 Bu²hakow Michai² 27, 78, 79, 198, Brandys Kazimierz 58, 123, 227 199, 202, 214, 230 Branowska Maria 112 Bundzewicz Ma²gorzata 162 Bratek Ma²gorzata 188 Burek Tomasz 163 Bratkowski Stefan 158 Byrscy Irena i Tadeusz 14, 97, 98, 216 Braun Joanna 172, 219 Braun Kazimierz 13, 45, 70, 74, 119, C 120, 176 Brecht Bertolt 31 Camus Albert 74 Brejdygant Stanis²aw 14, 38, 44, 50, Cebula Maria 88 59, 97 Celi´ska Stanis²awa 62 Broda Jaros²aw 164 Chamczyk Dorota 227 Brodowski Leszek 68 Chamiec Krzysztof 27, 91 INDEKS NAZWISK 247

Charewicz-Gr5ziewicz Zofia zob. D5browski Jerzy 23, 203 Gr5ziewicz-Charewicz Zofia D5browski Micha² 67, 97, 102, 144 Charewicz Leon 15, 185 D5browski Witold 13, 95 Chimiak Marek 46 Degler Janusz 119, 162 Chmiel Jerzy 134 Dejmek Kazimierz 30, 38, 41, 43-47, Chmielewski Andrzej 9 52, 53, 77, 82, 91, 117, 118, 121, Chmielowski Adam 58 123, 125, 150, 213-215, 226, 231 Chodakowska Anna 135 Derfel Jerzy 159, 162, 182 Chopin Fryderyk 18, 21, 25, 135 Deszcz Katarzyna 60 Chrz5stowska Bożena 228 Dewoyno W²adys²aw 185, 209 Chudecki Tadeusz 101, 112, 131, DIbicki Mieczys²aw 49, 50, 81 170, 182 DIbicki Stanis²aw 63 Chudek Józef 16 DIbicki Zdzis²aw 203 Chudzi´ski Edward 117 DIbowski Marek 117 Chwalibóg Maria 9, 19, 25, 58, 64, 94, D²uski Wiktor 228 148, 163, 172,182,184,188,192, 206 D²użewska Maria 96,104,133,165,177 Ciborska Teresa 26 Dmochowska Aleksandra 21, 41, 67, Ciechowicz Jan 220 68, 96-99, 101, 104, 107-110, 133, Ciesielska Maria 14 146, 151, 166, 167, 170, 185, 186, CiIżarek Iwona 26 189, 192, 193, 204, 206, 208, 220, Cis Kazimierz 105 222, 229, 230 Cournot Michel 75 Dmochowska Jadwiga 75 Cyrankiewicz Józef 77 Dmochowski Mariusz 43, 50, 101 Cywi´ska Izabella 27, 30, 33, 83, Dmowski Roman 127 218, 226 Dobiecki Iwo 89 Czapli´ska Jolanta 97 Dobrowolska Dorota 57, 159, 162, Czarnocki Wojciech 7 182, 183 Czarnota Jerzy 110 Dobrowolski Stanis²aw Ryszard 139 Czechowicz Józef 12, 23, 160 Dobrzycki Pawe² 75, 175 Czerny-Stefa´ska Halina 34 Dobrzy´ska Barbara 109 Czukowska Lidia 203 Dolecki Zbigniew 21 Czyrek Józef 200 Doma´ska Aleksandra 211 Czyżewski Tytus 94, 159 Doma´ski Piotr 46 Dominik Jerzy 97 6 Dostojewski Fiodor 59, 76 Drawicz Andrzej 198 6wikli´ski Przemys²aw 174 Dresser Alfred 23 Drzewiecki Conrad 82 D Drzewiecki Miros²aw 63, 164 Drzycimski Andrzej 130 Da²kowska Ewa 20, 68, 129, 165, 223 Duczy´ski Zygmunt 26, 193, 219 D5bkowski Jerzy 14, 97, 98, 108 Duriasz Józef 57, 100, 104, 107, 146, D5browski Bronis²aw 158, 200 151, 168, 169, 175, 176, 189, 193 248 INDEKS NAZWISK

Dworak Maciej 23 Fischer Evelyn 75 Dziadkiewicz D. 100 Forszpaniak Danuta 88 Dziewanowski Kazimierz 217 Frasyniuk W²adys²aw 108 Dziewo´ski Edward 47 Frayn Michael 217 Dziewulska Ma²gorzata 62, 114 Fr5ckiewicz-Musia² Ewa 16, 58 DziIga²a Jerzy 7 Fr5ckowiak Marek 104 Dziuba Wies²aw 97 Froelich Krystyna 19 Dziwisz Rafa² 221 Frossard Andre 65, 95, 210 Frycz Jan 57, 58, 66, 103, 130, 202, E 207 Frydrych Micha² 65 Eliot Thomas S. 14, 27, 45, 59, 75, Fydrych Waldemar, Major 161, 202, 161, 207, 208, 223 226, 227 Emmerick Anna Katarzyna 182 Englert Jan 26, 34, 38, 41, 46, 50, 68, G 69, 109, 144, 160, 170, 192, 205, 222 Gadacz Krzysztof 134 Englert Maciej 198, 199 Gajewska Elżbieta 67 Erdman Niko²aj 230 Gali´ska Iwona 129 Gall Anonim 185 F Ga²czy´ski Konstanty Ildefons 25, 111, 187 Fabisiak Aleksander 15, 61, 69, 170 Garczy´ski Stefan 69, 73, 99, 175 Fac Boles²aw 98 Garlicki Andrzej 131 Falk Feliks 74, 78, 224, 226 Garlicki Piotr 66, 109 Falkiewicz Andrzej 108 Gawlik Jan Pawe² 46, 48, 80, 81, 85, 86 Fallada Hans 70 Gaworski Henryk 37 Faulkner William 42 Gawro´ski Zbigniew 130 Fedorowicz Andrzej 14 Gawrych Danuta 99 Fedorowicz Halina 9 Geremek Bronis²aw 158 Fedorowicz Jacek 9, 176, 196 Gertych Zbigniew 179 Feldman Krystyna 13, 63,146,163,164 GIbala Stanis²aw 116 Feli´ski Alojzy 16 Gdowska Marianna 8 Fenikowski Franciszek 164 Gielowa Irena 21 Ferenc Andrzej 22, 57, 183 Gintrowski Przemys²aw 14, 57, 67, Fernow Wolfgang 88 229 Fik Marta 8, 9, 30, 42, 45, 53, 82, 116, Glemp Józef 9, 23, 49, 51, 54, 68, 130 120, 123-125, 131, 153, 179, 180, Globisz Krzysztof 15, 66, 95, 98, 113, 197, 198, 215, 227, 230 135, 136, 150, 163, 170, 187, 207 Filipowicz A. 22 Gluza Zbigniew 123 Filier Witold 35 G²Ibicka Iwona 175 Findeisen W²adys²aw 228 G²omb Krzysztof 116 Fiodorow Krystyna 142 G²uszek Andrzej 161 INDEKS NAZWISK 249

G²ybin Jerzy 220 Grzywacz Zbylut 136 Gmyz Cezary 226 Gudejko Jerzy 184 Godlewska Adrianna 127, 133, 136, Guzowski Miros²aw 183 150 Gwara Adam 25, 61 Goetel Elżbieta 14, 15, 97, 98, 108, Gwiazda Andrzej 93 203 Gogolewski Ignacy 82, 91 H Gole´ Krzysztof 203 Goli´ska Elżbieta 63 Haendel Georg Friedrich 209 Go²Ibiowska Anna 24, 135 Hamlet Jerzy 124 Gomu²ka W²adys²aw 114 Hanuszkiewicz Adam 52, 226 Gorczyca Bogdan 96 Hanzl Andrzej 209 Gornostaj Anna 23, 67 Hartwig Julia 68, 159 Gorzko Jerzy 203 Hausbrandt Andrzej 117, 118 Gorzowski Zbigniew 134 Havel Vaclav 27, 172, 195, 223, 224, Gostkowski Stanis²aw 184 226, 227 Goszczy´ski Sewerynl6, 66, 69 Hebanowski Stanis²aw 38 Goszty²a Krzysztof 23 Hemar Marian 25, 111, 143, 170 Gottesman Gustaw 217 Henkel Barbara 32 Gott Kare² 227 Herbert Zbigniew 15, 18, 67, 71, 88, Góralczyk Jerzy 67, 175 95, 110, 111, 129, 144, 155, 156, Górecki Henryk 187 160, 164, 165, 183, 185, 187, 188, Górka Stanis²aw 57, 67, 109, 144, 204 159, 163, 170 Herbst Lothar 64 Górski Zbigniew 13, 63, 70, 112, 144, Herling-Grudzi´ski Gustaw 76, 99 164, 168, 187, 209 Herold Józef 96, 146, 204, 209 Grabowiecki Sebastian 182 Hertz Pawe² 164 Grabowski Bogus²aw 130 Hesse-Bukowska Barbara 18 Grabowski Roman 69 Hiolski Andrzej 34 Gramzi´ski Roman 142 H²asko Marek 197 Gr5ziewicz-Charewicz Zofia 185, 209 Hobot Zygmunt 97 Grieg Nordahl 28 Hoesick Ferdynand 135 Grochowiak Stanis²aw 166 Hojda Jerzy 60 Grotkowska Mariola 88 Holoubek Gustaw 22, 37, 38, 41, 44, Growiec Michalina 17, 18, 20, 21, 68, 80, 85, 94, 109, 115, 120, 135, 167, 189 138, 139, 147, 163, 167, 170, 192, Grudzi´ski Gustaw zob. Herling- 205, 213, 218, 222, 226, 228, 229 Grudzi´ski Gustaw Holzer Jerzy 11, 56, 93, 126, 158, Gruszczy´ska Ewa 169 181, 201, 218 Grynchold Piotr 206, 220 Ho²owko Dymitr 57 Gryzik Antoni 21 Homerska Maria 59, 67, 109, 170, Grzesi´ski Marek 202 206 Grzybek Bogus²aw 163, 170 o. Honoriusz (Stanis²aw Kowalczyk) 7 250 INDEKS NAZWISK

Horawianka Barbara 22, 57, 66, 68, Jaruzelski Wojciech 119, 122 108-111, 168, 170, 184, 189, 191, Jasi´ska Renata 62, 70, 106, 130, 192, 221 164, 172, 196, 203 Hubner Zygmunt 28, 38, 111, 156 Jasi´ski Zbigniew 16 Jasku²a Zdzis²aw 25 I Jasku²ka Stanis²aw 15 Jasnorzewska-Pawlikowska Maria Ibsen Henrik 83 12, 94, 186 Idziak Boles²aw 63, 68, 105, 112, 159, Jastrun Mieczys²aw 67, 164, 204 171 JastrzIbowski Tadeusz 154, 179, 213 Ilczyna Cezary 57, 190 JastrzIbski Stanis²aw 18 I²²akowiczówna Kazimiera 12,15, 21, JaËkiewicz Maciej 23 24, 67, 94, 95, 101, 103, 112, 159, Jaworski Seweryn 93 163, 185 Jerofiejew Wieniedikt 219 Ionesco Eugene 153 Jeruzal Ewa 20, 189 Iranek-Osmecki Kazimierz 172 JIdrusik Jacenty 21, 24 Iredy´ski Ireneusz 27, 149 JIdrusik Kalina 9, 221 Izdebski Waldemar 57 JIdrzejewska Henryka 192, 206 Iży²owski Stefan 130 John Maria 7 John Tadeusz 20 J Jo´czyk Jerzy 15, 25, 61, 129, 185 Jordan Jaros²aw 67 Jagielska Irena 231 Józefczak Zygmunt 61, 103, 133, 141, Jagielski Jaros²aw 188 202,207 Jagodzi´ski Andrzej S. 172, 223 Jurasz Marta 58, 99, 100, 103, 134, Jan Pawe² II 55, 63, 103, 105, 130, 162, 168, 171, 207, 208 160, 181, 188, 207, 208, 209. Zob. Jurasz Tadeusz 15, 61, 65, 100, 102, też Karol Wojty²a. 103, 107, 130, 134-136, 150, 162, Janas Wac²aw 119 168, 171, 187, 207, 208, 221 Janczar Tadeusz 91 Jurczyk Marian 93 Janda Krystyna 23, 89, 130, 131, 195 Juszczakiewicz Micha² 57 Janiszewski Bogdan Albert 82 Janiszewski Janusz 26 K Janiszewski Tadeusz 88, 132, 137 Jankowska Janina 16, 24, 58, 63, 68, Kaczanowski Wojciech 130, 203 94 Kaczmarek Artur 204 Jankowski Lech, Kaczor 88, 131 Kaczmarek Krzysztof 25 Jankowski Stanis²aw, Agaton 172, Kaczmarski Artur 184 182 Kaczmarski Jacek 20, 57, 68 Jarecki Andrzej 27, 43, 217 Kaczor Kazimierz 23, 42, 43, 165, Jarocki Jerzy 35, 45, 59, 85, 215, 219, 172 226 Kaczorowska Agnieszka 9 Jarosi´ska Izabela 64 Kaczy´ski Andrzej 120, 157 INDEKS NAZWISK 251

Kaczy´ski Tadeusz 57, 66, 108, 129, 169, 170, 177, 183, 184, 191, 203, 130, 229 207 Kaflik Andrzej 31 Kierc Danuta 103,127, 140, 145, 164, Kajzar Helmut 27 165, 168, 169, 177, 183, 191 Kalczy´ski Krzysztof 22 Kierst Jerzy 22, 66 Kalemba-Kasprzak Elżbieta 147 Kijowski Andrzej 33, 36 Kaleta Wojciech 159, 163, 182 Kilar Wojciech 21 Kalinowski Aleksander 145, 171 Kingsley Charles 184 Kalita Marek 60 Kiszczak Czes²aw 50, 56, 81, 200 Ka²ucki Jacek 21, 127, 133, 136, 150 Kiszkis Jerzy 13-15, 33, 59, 97, 98, Ka²uda Teresa 19, 21, 24, 134, 189 108, 111, 127, 130, 141, 142, 161, Kamas Ewa 63, 164 166-168, 187, 203, 205 Kamie´ska Anna 17, 19, 24, 57, 64, Klamerus Wojciech 26 67, 68, 94, 95, 105, 110, 111, 130, Klebba Katarzyna 88, 132, 137 163, 164, 166, 183, 187, 220 Klemens Antoni 7, 17 Kami´ski Emilian 20, 57, 68 Klesyk Jerzy 159, 162 Kami´ski Eugeniusz 97 Kluba Henryk 82 Kamza Pawe² 88 Kluk-Drozdowska Irena 62 Kania Stanis²aw 141 Kluż W²adys²aw 58 Kantor Tadeusz 174 K²opotowski Krzysztof 131 Karbowska Joanna 98 K²osi´ski Edward 130 Karkoszka Elżbieta 18, 61, 69, 71, K²osi´ski Janusz 34 100, 103, 107, 130, 135, 186 K²osowski Józef Nikodem 12, 94 Kar²owicz Mieczys²aw 71 Knittel Krzysztof 23 Karnecki Zbigniew 63, 74, 103, 127, Kobrzy´ska Barbara 19-21, 24 128, 144, 164, 170, 183, 203 Kobus Katarzyna66 Karolak Elżbieta 65 Kobuszewski Jan 71 Karpi´ski Franciszek 106 Kobyli´ska Agnieszka 224 Karpi´ski Maciej 9 Kochanowski Jan 22, 102, 113, 182 Kasprowicz Jan 15, 21, 23, 25, 67, Kocha´czyk Marcel 27 134, 187 Kochowski Wespazjan 113 Kaszycki Lucjan 159 Kociniak Jan 71, 182 Kautschowa Elżbieta 7, 20 Kociniak Marian 155 Kazana Marekl93 Koenig Jerzy 80 K5dziela Tadeusz 140 Kohout Pavel 104, 223 Kelus Jan 20 Kohut Janusz 171 KIstowicz Zygmunt 39 Kokolus Jaros²aw 26 KIszycki Marcin 88, 132, 138, 164 Kolbe Maksymilian 129 Kie²bowicz Anna 26 Kolberger Krzysztof 22, 23, 25, 57, Kie²bowicz S²awomir 26 73, 99, 109, 130, 167, 170, 188, 195 Kierc Andrzej 129, 184, 185 Ko²basiuk Krzysztof 39 Kierc Bogus²aw 63, 103, 104, 108, Ko²odziej Marian 130 127, 130, 140, 145, 164, 165, 168, Ko²to´ski Krzysztof 67 252 INDEKS NAZWISK

Komar Magdalena 120 Kowalski W²adys²aw 214 Komar Micha² 75 Kozal Micha² 171 Komasa Wies²aw 12, 24, 58, 60, 63, Kozar Elżbieta 29 65, 94, 95, 105, 112, 136, 146, 150, Kozicki Stanis²aw 224 163, 164, 168, 171, 190, 207, 209 Koz²owski Andrzej 57 Komorowska Maja 9, 23, 38, 68, 94, Koz²owski Janusz 78, 159 96, 102, 167-171, 187-189, 192, Koz²owski Jerzy 62 196, 200, 205, 206, 208, 209, 219- Koz²owski Maciej 88 221, 229, 230 Koêbiel Janina 118 Konarowski Miros²aw 23, 57, 108, Krahelska Krystyna 16, 24, 95, 105 131, 170, 192, 205, 210 Krakowska Emilia 82 Kondrat Marek 86 Krall Hanna 27, 172, 195 Konic Pawe² 9, 57, 66 Krasicki Ignacy 21, 60, 66, 170, 185 Konieczka Hieronim 96, 106, 142, Krasi´ski Zygmunt 15, 21-23, 25, 34, 146, 204, 209 57, 66, 95, 105, 160, 163, 164, 171, Konopnicka Maria 21, 23 183, 185, 191 Konwicki Tadeusz 71, 103, 137, 138, Krasowski Edward 89 151, 221 Krasowski Jerzy 28, 38, 52, 82 Kopaczewski Jaros²aw 130 Kraszewski Zbigniew 23 Kopczy´ska-Moes Katarzyna 221 Krauze Ewa 75 Kope7 Witold 142 Krawczyk Janusz 58, 65, 103, 133, Korcz Jerzy 19, 21, 134 135, 141, 221 Korcz W²odzimierz 99 Krawczyk Miros²aw 21 Korczak Jerzy 228 Krochmal Ma²gorzata 162, 168 Kordykiewicz Andrzej 68 Król Marcin 228 Kornak W²adys²aw 21 Królikiewicz Grzegorz 185, 209 Kornecka Ewa 203 Królikiewicz Krystyna 12, 22, 66-68, Korombel Pawe² 100 108, 109, 189, 192, 206 Korzeniewska Anna Maria 134 Królikiewicz Wojciech 147, 172, 184, Korzeniewski Bohdan 44, 46, 47, 51, 198, 204, 219 67, 102, 109 Kruczkowski Roman 91 Kos ±ukasz 219 Krupa Józef 21 Kosiniak Jakub 57, 189 Kruszelnicki Pawe² 135, 162, 168 Kosowski Zbigniew 135 Kruszewska Danuta 209 Kossakowska ±ucja 77 Kryjak Kazimierz 21 Kossobudzka Halina 91 Krynicki Ryszard 64, 184 KoËcia²kowska Maria 18, 58, 71, 99, Krzemie´ Teresa 32 102, 103 Krzyżanowski Jerzy Roman 214 Kotlarczyk Mieczys²aw 76, 134, 210 Krzyżanowski Jan 65 Kowalczyk Andrzej 21, 24 Krzyżewska Barbara 102 Kowalowski Zenon 21 Kubiak Hieronim 41 Kowalski Jacek 31 Kubikowski Zbigniew 33 Kowalski Kazimierz 34 Kucharska Marta 172, 204 INDEKS NAZWISK 253

Kucówna Zofia 172, 187, 195, 202, Laso´ Aleksander 21 205, 222, 230 Lassota Teresa 14, 15, 97, 98, 203 Kuczy´ska Barbara 60 Latoszewski Zygmunt 214 Kujawiak Marek 193 Lecho´ Jan 23-25, 59, 106, 113, 139, Kulisz Myko²a 32 164, 186 Kulka Jan 14 Lehnert Marek 130 Kulma Jan 6, 143, 151 Lejczak Ewa 65, 69,100,103, 113, 221 Kulmowa Joanna 6, 101, 111, 112, Lenartowicz Anna 70, 71 143, 151, 182 Leraczyk Zbigniew 20 Kumor Krzysztof 14, 57, 58, 110, 145, Lesiak Jadwiga 221 148, 160, 164, 170, 171, 182, 184, Leski Krzysztof 11, 56, 93, 126, 158, 192, 202, 203, 205, 207, 209, 214 181, 201, 218 Kuncewiczowa Maria 207 LeËmian Boles²aw 67 Kund Rainer 202 LeËniak Zuzanna 202 Kundera Milan 203 LeËniewski Janusz 57, 143, 170, 190, Kurdykiewicz Andrzej 109 222 Kurek Jalu 159 Lewandowski Marek 14, 182 Kuro´ Jacek 93 Lewicki B. 184 Kurowski Bohdan 102 Lewik W²odzimierz 113 Kurylewicz Andrzej 62 Liebert Jerzy 12, 22, 23, 67, 94, 169 Kurzeniecki M. 113 Linda Bogus²aw 89 Kusiewicz Piotr 209 Lipi´ska Olga 29, 38, 40 Kusza Jaros²aw 15, 25, 61, 129 Lipi´ski J. 100 Kusza Manfred 25 Lipski Jan Józef 59 Kuszelnicki Pawe² 134, 162 Lisowski Juliusz 89 Kuta Magdalena 170, 184, 219 Liszt Franciszek 182 Kutz Kazimierz 33 Litwi´ski Mieczys²aw 23 Kwasowska Krystyna 13, 60, 66,101, Lulek Tomasz 13, 63 111, 133, 134, 139, 145, 147, 166, Lupa Krystian 92 169, 170, 182, 186, 188, 190, 192, Lutos²awska Anna 207 193, 204, 206, 208, 210, 220 Lutos²awski Witold 25, 228 KwaËniak Stanis²aw 185 KwaËniewska S²awa 24, 60, 63, 65, ± 95, 105, 107, 112, 159 KwaËniewski Marceli 88 ±abonarska Halina 112, 170 Kwiatkowska Halina 210 ±ady´ska Joanna 103, 104, 127, 165, Kwieci´ski W²odzimierz 19 170, 172, 223 Kydry´ski Lucjan 224 ±agiewski Cezary 33 ±aniewska Katarzyna 13, 25, 42, 57, L 60, 64, 101, 111, 133, 134, 139, 143, 145, 147, 166, 169, 170, 182, Landovsky Pavel 198 186, 188, 190, 193, 204, 206, 208, Laskowski Pawe² 88 210, 220 254 INDEKS NAZWISK

±apicki Andrzej 22, 37, 57, 66, 67, 68, Mali´ski Micha² 25, 65 94, 108, 109, 120, 144, 170, 181, Mali´ski Mieczys²aw 130, 184 192, 197, 205, 218, 222, 228, 229, Ma²cuży´ski Karol 51 231 Mamcarz Tomasz 219 ±api´ski Zbigniew 67 Mamo´ Bronis²aw 115, 129, 174 ±5czkowski Zdzis²aw 21, 68, 110 Mandat Agnieszka 18, 61, 71, 107 ±Iski Pawe² 97 Mandelsztam Nadieżda 26, 87 ±obodzi´ski Filip 66 Mandelsztam Osip 26, 59, 62, 76, 87 ±ochowski Leon 206, 211 Mann Klaus 75 ±omnicki Tadeusz 33, 159, 204 Mann Tomasz 104, 121, 127, 150 ±otocki Lech 12, 13, 57, 58, 60, 63, Maraszka Krzysztof 169 65, 68, 95, 105, 163, 164, 175 Marcheluk Miros²awa 95, 185 ±ozi´ska S²awomira 101 Marchlewski Wojciech 231 ±ukasik Andrzej 99 Marczewski Andrzej Maria 77 ±ukasi´ski Walerian 148 Marczewski Piotr 185 ±ukaszewicz Józef 13, 70 Markiewicz Wojciech 188 ±ukaszewicz Olgierd 18, 23, 67, 128, Markuszewski Jerzy 33, 64, 229 129, 131, 144, 166-171, 193, 195 Marszalik Adam 57 ±yjak Wiktor 22 Martyniak Andrzej 170 Matyjaszkiewicz Jan 59 M May-Czyżowska Teresa 82 Mayr Iga 63 Machalica Piotr 104, 128, 131, 165 Mazowiecki Tadeusz 100, 158, 218 Macharski Franciszekl41 M5czka Józef 68 Machnicki Wojciech 97 Meissner Krystyna 118 Machowski Krzysztof 22, 24, 26 Melski Stanis²aw 63, 108, 127, 140, Maciejewski Jerzy 109, 192 164 Maciejewski Zygmunt 97 Merunowicz Maurycy 102 Madej Andrzej 112 Micewski Andrzej 100 Maj Maria 219 Mich Zbigniew 147, 172, 184, 198, Majcherek Janusz 155 219 Majchrzak Eugeniusz 71 Michalewski Bogdan 70 Majchrzak Krzyszysztof 89 Michalewski Romuald 107 Majerówna Wanda 182 Michalski Konstanty 58, 220 Makowiecki Andrzej 57, 63, 103, 104, Michalski Roman 21, 189 108, 127, 140, 144, 164 Micha²owska Danuta 15, 16, 18, 26, Makuszy´ski Kornel 185 58, 61, 65, 71, 99, 102, 103, 134, Malak Tadeusz 66, 187, 191, 202, 140, 141, 161, 162, 168, 182, 183, 210, 221 185-187, 190, 191, 202-205, 207, Malec Andrzej 184 208, 210, 220, 221 Malesza Miko²aj 148 Micha²owski Janusz 30, 226 Malewska Hanna 113 Michnik Adam 93, 218, 226, 227 Malik Jan 188 Michnowski Ryszard 112, 168 INDEKS NAZWISK 255

Mici´ski Tadeusz 30,174,178,179, 223 Monkiewicz S²awomir 161 Mickiewicz Adam 15, 19, 22, 25, 59, 60, Morawiec Elżbieta 69, 77, 87, 117, 62-64, 71, 73, 97, 99, 103, 112, 142, 122, 137 144, 145, 160, 165, 175, 182, 185 Morawski Cezary 23, 66, 223 Miczka Karol 68 Morsztyn Jan Andrzej 113 Miecznikowski Stefan 7 Morsztyn Zbigniew 22 Miernowska Helena 7 Mortkowicz-Olczakowa Hanna 23 Mieszczanek Anna 97, 213 Morus Tomasz 113 MiIdzik Tomasz 65, 101, 103, 107, 135 Motyka Grzegorz 60 MiIdzyrzecki Artur 68 Motyka Krzysztof 78 Miko²ajczak Aleksander 15 Mrozowska Zofia 22 Miko²ajska Halina 33, 38, 53, 64, 68, Mrożek S²awomir 27, 35, 59, 83, 116, 96, 99, 104, 106, 107, 109, 121, 215, 219 127, 133, 135, 136, 139, 150, 151, Mróz Adam 189 183, 187, 219, 230 Mróz Leonard A. 34 Mikulski Stanis²aw 34, 35 Mróz Ryszard 95 Miku²a Dariusz 193 Murzy´ska Bogumi²a 220 Miller Halina 15, 25, 61, 129, 185 Musia² W²odzimierz 58, 145 Mi²obIdzka Krystyna 108, 128, 172 Mi²osz Czes²aw 12, 13, 16, 21-26, 57, N 71, 73, 94, 103, 105, 106, 112, 121, 140, 160, 163, 165, 167, 168, 184, Naganowski Egon 228 186, 187, 195, 204, 221 Nagórna Danuta 25, 97 Miodowicz Alfred 200 Nahlik Ewa 9 Misiniec Stefan 7, 142 Nahorny W²odzimierz 20, 99, 145, 166 Misiorny Micha² 46, 131 Najder Pawe² 95 Misiurkiewicz Krzysztof 17-19, 21 Nalewajko Bożena 168, 209 MiËkowiec Pawe² 99 Narbutt Jerzy 24, 146, 163 Mitan Andrzej 23 Natanson Wojciech 98 Mitkowie Bogna i Micha² 135 Nawrocki Witold 179 Mitzner Piotr 46 Nazarjan Flora 94, 184 Mizio²ek W²adys²aw 23, 216 Nebelski Aleksander 128 M²ynarski Wojciech 46, 47, 159, 178, Nehrebecka Anna 23, 57, 67, 68, 70, 229 71, 96-99, 101, 108-110, 133, 138, Mnouchkine Ariane 52 146, 151, 164, 166, 167, 170, 175, Mochnacki Maurycy 16, 69 185, 186, 189, 192, 193, 204-206, Modrzejewska Helena 58 208, 211, 220-222, 229, 230 Modzelewski Karol 93 Niebudek Henryk 64, 165 Moes Jerzy 57, 221 Niemaszko Jan 102 Moes-Kopczy´ska Katarzyna zob. Niemcewicz Ursyn Julian 60, 185 Kopczy´ska-Moes Katarzyna NiewIg²owski Wies²aw 7, 216 Mokrowiecki Marek 171 Nogajówna Kazimiera 60, 95, 112, Moniuszko Stanis²aw 52 141, 159, 163, 164, 171 256 INDEKS NAZWISK

Norwid Cyprian 13, 15, 17, 18, 21, Orlewicz Leszek 15, 25, 61, 129, 185 23, 24, 57, 59, 61, 63, 66, 71, 84, Or²oË Maciej 131 95, 99, 102, 105, 106, 113, 140, Orwell George 98 146, 148, 163, 164, 175, 184, 185, Orzechowski Kazimierz 183 187, 189, 192, 205 OsIka Andrzej 40, 84, 90 Nowacki Jerzy 203 Ostroróg Mieczys²aw 16, 63, 94 Nowaczy´ski Adolf 197 Ostrowska Wanda 12, 13, 58, 60, 94, Nowak Andrzej 62, 65, 70, 130, 172, 95, 105, 163, 164 196,203 Nowak Jolanta 175 P Nowakowski Tadeusz 65 Nowicka Aleksandra 66 Paleta-Bugaj Alicja 127 Nowi´ski Andrzej 130, 203 Palka Grzegorz 93 Nowosielski Jerzy 133 Paluch Maria 31 Nowotny Piotr 64 Pa²²asz Edward 62 Nyczak Janusz 120 Panuciak Krzysztof Andrzej 22 Papierz Zygmunt 124 O Paradowicz Tadeusz 95 Paradowski Piotr 69, 107, 163 Oberty´ska Beata 12, 94, 186 Pasieczny Marek 103, 202 Obidniak Alina 92 Pasierb Janusz 13, 68, 70, 135 Obniska Danuta 88 Passent Daniel 131 Obrazcowa Elena 87 Pastuszewski Stefan 69, 96 Oczkowski Krzysztof 60 Pastuszko Jan Zbigniew 90 Okolowicz Stefan 214 Paszkowski Marcin 203 Oko´ Jacek 134 Pawlicki Maciej 115 Okopi´ski Marek 38 Pawlicki Szymon 91, 203 Olbrychski Daniel 9, 109, 112, 130, Pawlicki Tadeusz 7 144 Pawlikowska-Jasnorzewska Maria Olczak-Ronikier Joanna 88 zob. Jasnorzewska-Pawlikowska Olechowski Jan 16 Maria Olejniczak Janusz 18, 22, 25, 71, 94, Paw²owski Piotr 155 96, 112, 135, 188 P5czek Marek 96 Olejniczak Stanis²aw 17, 18, 166, 167 Pernal Marek 11, 56, 93, 126, 158, Olszewska Izabela 18, 65, 71, 100, 181, 201, 218 102, 103, 107, 130, 134-136, 150, Peszek Jan 58, 103, 130, 167, 168, 186, 202, 207, 208, 221 202, 207, 221 Olszowski Stefan 38 Petrykat Edwin 13, 64, 70, 104, 108, 0’Neill Eugene 89 127, 140, 146, 165, 190 Opalski Józef 140 PIczak Miros²aw 230 Opania Maria 14, 23, 25 Pfeiffer Irena 58, 103 Oppman Artur 23, 163, 164 Piaskowski Piotr 135 Orff Carl 88 Piecha Piotr 134 INDEKS NAZWISK 257

Piechal Marian 21, 110 100, 103, 105, 134, 140, 168, 173, Piechowicz Krzysztof 110 186, 202, 221 Piecka Piotr 103 Przybylski Andrzej 96, 133, 145, 162 Piekut Marek 20 Przybylski Jerzy 19 Pietras S²awomir 215 Ptaszy´ski Zdzis²aw 128 Pietrkiewicz Jerzy 24, 146, 163, 164 Puchalski Leszek 27 Pietrzak Jan 68 Puczek Pawe² 166 Pietrzak Jerzy 175 Pudzianowski Zbigniew 175 Pi²sudski Józef 27, 103, 135, 174 Puzyna Konstanty 114 Piosik Juliusz 88 Puzynina Jadwiga 67 Piotrowski Maciej 96, 112 Pytka Ewa 138 Piszczatowska Marta 105 Pyzik Zdzis²aw 20, 21 Piszczatowski Andrzej 20, 68, 105, 128, 145, 170, 171, 172, 223 R Piwkowska Leonia 108 Piwowar Wies²aw 184 Rachwalska Barbara 184, 191 P²awczyk Zygmunt Janusz 193 Raczak Lech 73, 87, 88, 123, 131, P²udowska Jadwiga 115 132, 137, 138, 174, 175, 191, 211 Pogonowska Anna 21, 67, 110 Raczkiewicz Stanis²aw 16, 24, 58, 63, Pol Wincenty 17 65, 94 Polaski Maurycy 103 Radomski Roman 88, 138, 164 Pollak Seweryn 62 Radwan Stanis²aw 66 Polony Anna 15, 18, 71, 103, 107, Radzi´ski Edward 59 130, 133, 141, 186, 187, 202, 221 Radziwi²owicz Jerzy 31, 129 Polony Leszek 133 Radziwonowicz Tomasz 170 Pomianowska Maria 95 Raj Zbigniew 87 Pomianowski Jerzy 62 Rakowski Mieczys²aw F. 38, 40, 46, Popie²uszko Jerzy 5, 17, 57, 59, 93, 47, 51, 64, 82, 119, 200, 226 108, 126, 127, 129, 150, 151, 170, Ramotowski Jacek 138 171, 177, 184, 188, 211, 216 Rasiakówna Halina 13 Popowicz Krzysztof 68 Rasiewicz Monika 19, 61, 66, 71, 95, Poskuta-W²odek Diana 76 98, 113, 130, 136, 150 Potocki Bogdan 214 Raszewski Zbigniew 44, 46, 47, 216 Poêniak Tomasz 134, 135 Ratuszy´ski Edward 31 Pra²at Marek 57, 67, 110 Raty´ski Micha² 75 Promi´ski W²odzimierz 109 Rau Krzysztof 82, 214 Próchnicka Romana 45 Rayzacher Maciej 23, 25, 33, 57, 97, Prószy´ska Bożena 57 101 Prus Maciej 9 Remisz W²odzimierz 17 Przekazi´ski Andrzej 7, 147 Rinn Danuta 70, 71, 99, 109, 159 Przemyk Grzegorz 55, 64 Robaszkiewicz Maria 104 Przeêdziecki Jerzy 77 Roesler Józef 106, 210 Przybylska Maria 15, 19, 33, 61, 71, Roman Andrzej 219 258 INDEKS NAZWISK

Romanowski Andrzej 107 Serusiówna Krystyna 187, 191, 221 Romanowski Jacek 65, 69, 107, 113, SIp-Szarzy´ski Miko²aj 66 130, 135, 170, 187, 202, 207, 220 Siatkowski Dariusz 185, 209 Romanowski Mieczys²aw 58, 170 Siekiera Jan 41, 49 Romaszewski Zbigniew 93 Siemianowski Andrzej 94 Ronczewski Ryszard 203, 205 Siemion Wojciech 90, 91 Rostworowski Karol Hubert 113 Sienkiewicz Henryk 171 RoËciszewski Krzysztof 142 Sieradzki Jacek 8, 9, 83, 114, 227 Rozp²ochowski Andrzej 93 Sierakowska Maria 96, 109, 133 Rożniatowska Ma²gorzata 57 Sierakowski Zygmunt 67, 96, 104, Różewicz Tadeusz 106 109, 128, 133, 145, 148, 170-172, Ruci´ska Wanda 96, 142, 146, 209 183, 223 Rudzi´ski Marcin 66 Sieroszewski Wac²aw 143 Rulewski Jan 93 Sikorski Andrzej 159 Rybotycka Beata 202 Sitarz Jerzy 60 Rydel Lucjan 23, 27 Sitko Andrzej 66 Rymkiewicz Aleksander 19, 71, 110 Sito Jerzy S. 67, 217 Rymkiewicz Jaros²aw Marek 60, 64, Skarbek Krzysztof 161 103, 204 Skarbowska Joanna 141 Rzepa Tomasz 23 Skarga Piotr 163 Skarżanka Ewa 96, 133, 145, 162 S Skarżanka Hanna 9, 17, 18, 22, 25, 58, 62, 64, 69-71, 94, 96, 100, 101, Sabadarz Miros²awa 109 135, 141, 142, 146-148, 151, 159, S5decki Wiktor 66 162, 177, 182, 183, 186, 188, 190, Sadowska Barbara 55 222, 229, 230 Sadowski Andrzej 60 Skiba Jacek 57 Sadzikowski Leszek 146, 209 Skiba-Lickel Aldona 134 Sand George 135 Skoczy´ska Halina 63, 165 Saniewski Wies²aw 119 Skoluda Celestyn 12, 13, 16, 24, 58, Sapetto Ma²gorzata 223 60, 63, 65, 68, 94, 105, 112, 141, Satanowski Robert 82 146, 159, 163 Sawa Marian 66, 186, 188, 190, 192, Sko²uda Krystyna zob. Tyszarska- 193,206 -Sko²uda Krystyna Sawicka Teresa 13, 70 Skórzy´ski Jan 11, 56, 93, 126, 158, Schiller Leon 34 181, 201, 218 Schumann Peter 194 Skrzynecki Piotr 87 Sczaniecki Leszek 88, 137 Skubis Halina 21 Seby²a W²adys²aw 23, 67 Skurski Grzegorz 89 Segda Dorota 207 Skuszanka Krystyna 52 Semotiuk Bogus²aw 61 Skwarnicki Marek 15, 58 Seniuk Anna 214 S²awik Wies²aw 20, 21, 24 Seroczy´ski Andrzej 25, 97 S²awi´ska Irena 59, 67 INDEKS NAZWISK 259

S²ojewska Halina 14, 15, 41, 97, 98, Stefaniak Piotr 58 111, 130, 161, 167, 203, 220 Stelmachowski Andrzej 200 S²oma S²awomir 7 StIpkowski Karol 70, 71, 159 S²omi´ski Aleksander 26 Stojanow Marek 197 S²onimski Antoni 23, 163 Stokowska Maria 17, 19-21, 166, 167 S²o´ski Edward 24, 68, 105 Stomma Stanis²aw 158 S²ota Maciej 103 Strachota Grażyna 159, 162, 182 S²owacki Juliusz 12, 15, 17, 21, 22, 25, Stradowska Danuta 68, 109, 164 57-60, 63, 66, 69, 71, 94, 95, 105, Strasburger Karol 23, 67 106, 108, 113, 118, 121, 127, 128, Strza²kowska Elżbieta 192 139, 140, 146, 150, 160, 164, 168, Suchocki Tadeusz 71, 159, 182 175, 176, 182, 185, 187-189, 207 Suchodolski Bogdan 82, 119 Smolarek Miros²aw 91 Suchora Piotr 13-15, 97, 98, 111, 127 Smolec Jan 112 Sudnik Tadeusz 23 Smoli´ska Ewa 12, 22, 24, 67 Swinarski Konrad 90 Sobieska Joanna 67 Syrokomla W²adys²aw 184 Sobieski Jacek 148 Szaflarska Danuta 9 Soboci´ski Grzegorz 175 Szaniawski Klemens 158 Sobolewski Andrzej 171 Szarafmski Jerzy 203 Sobolewski Tadeusz 31 Szaruga Leszek 20 Sofokles 115 Szary Maciej 20, 68, 104, 170, 172, Sojka Stanis²aw 58 213,223 Soko²owska Elżbieta 88 Szczawi´ski Józef 110 Soko²owski Jerzy 44, 45 Szczepanik Piotr 17, 22, 62, 67, 101, Sokó²-Malesza Ewa 148 102, 162, 187 So²żenicyn Aleksander 26 Szczepa´ski Jan Józef 158, 217 SoËnierz S²awomir 57 Szczepkowska Joanna 23, 108, 170, Sowi´ski Kazimierz 163 192, 221, 229, 231 Spychalski Miros²aw 183 Szczepkowski Andrzej 12, 22, 38, 41, Spyrka Aleksandra 88 42, 44, 46, 50, 51, 57, 59, 66, 68, Sroczy´ski B²ażej 192 69, 73, 94, 109, 120, 143, 144, 147, Stachowski Tomasz 88, 137 160, 163, 164, 166, 167, 170, 188, Stachura Edward 10, 135 192, 200, 202, 203, 205, 207, 209, Staff Leopold 13, 23, 67, 95, 159, 170, 213, 218, 222, 229, 230 182, 185 Szczerek Marceli 206 Staniszewska Grażyna 95, 102, 107, Szczerski Piotr 116 109, 160, 183 Szczesiak Bogdan 105, 172, 223 Stankiewicz Iwona 62, 70, 106, 130 Szczuka Stanis²aw 106 Stankiewicz Roman 61, 65, 103, 113 Szczygie² Tadeusz 124 Starczewska Krystyna 90 Szekspir William 116 Starczewski Stefan 8 Szelburg-Zarembina Ewa 185, 202 Stark Marek 26 Szlety´ski Henryk 85, 86, 91, 117, Stebnicka Marta 202 125, 154 260 INDEKS NAZWISK

Szoka Marta 95 Telesz Irena 102 Szuma´ska Ewa 171 Terpi²owski Lech 214 Szumiel Maciej 130 Tetmajer Kazimierz Przerwa 24 Szurmiej Lena 31 Tischner Krzysztof 26 Szuta Mariusz 88 Toeplitz Krzysztof Teodor 155 Szwejkowski Wojciech 170 Tomaszewicz Jan 96 Szybows²d Tadeusz 103, 107, 210, 221 Tomaszewski Jan 127, 134 Szyma Tadeusz 23, 108, 149 Tomow Eugeniusz 124 Szymanderski Witold 174, 175 Toporowski Marek 109 Szyma´ski Edward 24, 163 Trafankowska Daria 145,165,171, 182 Szyma´ski Pawe² 23 Traugutt Romuald 57, 229 Szymborska Wis²awa 21, 23, 187 Trela Adam 203 Szymborski Micha² 91, 197 Trela Jerzy 82 Szymkiewicz Jaros²aw 33, 103, 119 Tro´ski Marcin 23, 66, 89 Trzci´ski Janusz 23 Ê Turek Hanna 164 Turowicz Jerzy 29, 158, 228 Êl5ska Aleksandra 23, 66, 68, 109, Tuszy´ska Agata 9 170, 192, 205 Tuwim Julian 13, 21, 23-25, 143, 160 Êliwa Danuta 62 Twardowski Jan 18, 19, 25, 68, 110, Êliwi´ska Zofia 95 112, 159, 162, 182, 184, 187 Êliwi´ski Krzysztof 131 Tym Stanis²aw 159 Êmia²owski Igor 71 Tyra´ski Jaros²aw 130 Êmiela Halina 63 Tyszarska-Sko²uda Krystyna 12, 13, Êmigielska Marta 58 16, 24, 57, 60, 63, 65, 68, 94, 105, Êmigielski Bogdan 25, 97, 98 112, 141, 146, 159, 163 Êpio²ek Eubeniusz 141 Tyszka Juliusz 76 Êwiderski Jan 226 Êwietlicki Anatolij 230 U ÊwiIch Jerzy 69, 107, 113, 135, 221 ÊwiIcicki Mateusz 25, 58 Ubysz Mieczys²aw 16 Êwirgo´ Waldemar 119, 179 Ujejski Kornel 17, 57, 67, 163 Uniwersa² Tomasz 14, 98 T Urban Jerzy 37, 93 Urbanowicz Andrzej 25 Tabaczuk Piotr 112, 168, 188 Urba´ski Kazimierz 97 Tagore Rabindranath 18 Uszy´ski Tadeusz 216 Talar Henryk 89 Talarczyk Ma²gorzata 203 V Talarczyk Roman 98, 130, 203 Targowski Marek 185 Voit Mieczys²aw 22, 57, 66, 67, 108- Teilhard de Chardin Pierre 204 -111, 143, 162, 166, 168, 170, 189, Tejchma Józef 38, 41 192, 222 INDEKS NAZWISK 261

W Witkiewicz Stanis²aw Ignacy 29, 31, 91, 98, 119, 214 Wittlin Józef 24, 186 Wajda Andrzej 115, 122, 129, 130, Witwicki Stefan 69, 146 149, 153, 176, 201, 218, 228 Wodzinowska-Stopkowa Wincentyna Wakuli´ski Krzysztof 57 104 Walawender Marek 110 Wojciechowska Elżbieta 19, 61, 71, Walden Andrzej 142 100, 103, 104, 169, 186, 207, 208 Walentynowicz Anna 122 Wojciechowscy Ma²gorzata i Zbig- Waligórski Andrzej 101 niew 105, 171 Wa²Isa Lech 55, 83, 101, 158, 181, Wojnarowska Elżbieta 99 200, 228 Wojnarowski Wojciech 99, 162, 168 Wanat Andrzej 45 Wojtkowska Barbara 60 Wanat Ewa 88 Wojtowicz Kazimierz 112, 159 Warmi´ski Janusz 38 Wojty²a Karol 15, 21, 58, 59, 65, 67, Wa´kowicz Melchior 222 102, 127, 128, 150, 183, 188, 190, Warmus Roma 69, 96, 146, 190, 209, 205-207, 210, 222. Zob. też Jan 210 Pawe² II. Warunek Krzysztof 60, 175 Wojtysiak S²awomir 109 Wasilewski Micha² 88 Wojtyszko Maciej 117 Waszkielewicz Zbigniew 21 Wolszczak Grażyna 184 Wat Aleksander 95, 186 Wo²y´ski Wojciech 154 Ważyk Adam 163, 164 Wons Grzegorz 66 Westwalewiczówna Lucyna 145 Woroszylski Wiktor 21, 62, 64, 110, 164 WIgrzyn Kazimierz 134 Wosiek Maria 33 WIgrzyn Ryszard 70 Wower Ma²gorzata 69, 191 Wichrowska Ewa 185, 209 Woytowicz Stefania 23, 67, 97, 102, 138 Wieczorek Waldemar 193 Woy-Wojciechowski Jerzy 14 Wielowieyski Andrzej 158 Woêniak Roman 63, 100 Wierzy´ski Kazimierz 15, 23, 60, 64, Woêniak Tadeusz 77, 68, 105, 111, 112, 139, 146, 163, Wójciak Ewa 30, 73, 88, 123, 124, 164, 170, 182, 185, 186 131, 138 Wilhelm Maria 17, 19-21, 134, 189 Wójcik Magda Teresa 165, 177 Wilk Andrzej 64, 104, 127, 140, 165 Wojtowicz Andrzej 193 Wilkus Krzysztof 171 Wujec Henryk 93 Winczakiewicz Jan 112 Wujec Zbigniew 7 Winiarska Halina 13-15, 33, 59, 70, Wuttke Jerzy 6, 17, 71, 72, 113, 190 97, 98, 108, 111, 127, 130, 135, Wydrych Gena 63, 144, 164, 165 141, 142, 161, 166-168, 187, 200, Wyród Robert 88 203, 205, 220 Wysi´ski Kazimierz Andrzej 155, Wiszniowski Kazimierz 210 179, 231 WiËniewska Krystyna 20, 21, 24, 135 Wysocki Wojciech 67, 229 WiËniewski Józef Henryk 185 Wysota Joanna 140 262 INDEKS NAZWISK

Wysota Kazimierz 64, 104, 108, 127, Zawieyski Jerzy 100 140, 165, 170, 172, 183, 223 Zawistowski W²adys²aw 175, 211 Wyspia´ski Stanis²aw 15, 23, 25, 53, Zegalski Jerzy 38 57, 99, 160, 170, 207 Zeidler Wojciech 90 Wyszy´ski Stanis²aw 175 Zelnik Jan 128 Wyszy´ski Stefan 65, 96, 100, 109, Zelnik Jerzy 24, 26, 96, 109, 128,130, 160, 184, 202 148, 230 Zelwerowicz Aleksander 45 Z Zembrzuski Jacek 165 Zieli´ski Maciej 103 Zab²ocki Wies²aw 84 Ziembi´ski Krzysztof 90 Zachwatowicz Katarzyna 22, 25 ZiIba Tadeusz 69, 103, 113 Zachwatowicz Krystyna 130 Zinowiew Aleksander 26 ëaczek Halina 19, 71, 100, 103, 107, Zio²o Rudolf 214 113, 130, 134, 203, 207 Zlatkes Gwido 19, 20, 68 Zaczyk Stanis²aw 39 Znaniecki Jerzy 163 Zagajewski Adam 187, 204 Zwinogrodzka Wanda 8 Zagórski Jerzy 71, 110 Zwoêniakowa Renata 143 Zaleski Józef 163 Zalewska Maria 183 ë Zalewski Jan 159 Zalewski Jerzy 162 ëak Magdalena 229 Zam²y´scy Anna i Krzysztof 173 ëentara Edward 60 Zanussi Krzysztof 123 ëeromski Stefan 116, 117, 188 Zaorski Andrzej 14 ëuber Felicja 34, 216, 228 Zapasiewicz Zbigniew 22, 38, 41, 57, ëubrowska Grażyna 28 59, 66-68, 71, 108, 129, 155, 156, ëu²awski Jerzy 24, 105, 164 226 ëu²awski Juliusz 68, 110 Zass Jerzy 65 ëurek Jerzy 28 Zawadzka Magdalena 112, 138, 229 ëychiewicz Tadeusz 221 Zawadzki Dariusz 13, 60, 64, 101, ëygulski Kazimierz 48, 50, 51, 84, 111, 139, 147, 166, 169, 170, 182, 119, 120, 179 190, 210 ëyli´ska Celina 171 Zawadzki Jacek 219 ëyli´ski Tadeusz 33 Zawieruszanka Aleksandra 39 ëyto Albin 155 WYBRANA BIBLIOGRAFIA

[W²adys²aw Chojnacki, Wojciech Chojnacki] Józefa Kami´- ska, Bibliografia publikacji podziemnych w Polsce 13 XII1981 - VI 1986. Paris: Editions Spotkania, 1988. Zamieszcza spis kaset magnetofonowych wydanych w drugim obiegu.

Wojciech Chojnacki, Marek JastrzIbski, Bibliografia publikacji podziemnych w Polsce. T.2: 1 I 1986 - 31 XII 1987. Warszawa: Editions Spotkania, 1996.

Jadwiga Czachowska, Beata Dorosz, Literatura i krytyka poza cenzur5 1977-1989. (Bibliografia druków zwartych). Wroc²aw: Wiedza o Kulturze, 1991.

Jerzy Kandziora, Zyta Szyma´ska przy wspó²pr. Krystyny Tokarzówny, Bez cenzury 1976-1989. Literatura, ruch wydawniczy, teatr. Bibliografia. Warszawa: Instytut Bada´ Literackich PAN, 1991.

»Polska Bibliografia Literacka« 1982-1987.

* * *

Aktualne problemy życia kulturalnego, sezon 1983/84. War- szawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, 1983. Zawiera: referat Henryka Bieniewskiego wyg²oszony 5 X 1983 r. na ogól- nopolskiej naradzie dyrektorów teatrów dramatycznych i wypowiedê Je- rzego Adamskiego oraz referat Edwarda Krasowskiego wyg²oszony 10 V 1983 r. na naradzie repertuarowej dyrektorów teatrów warszawskich. Omówienie wraz z fragmentami tekstów - w artykule Jaros²awa Komorowskiego, Okruchy zwierciad²a. Raport czasu wojny. »Goniec Te- atralny« 1991, nr 38.

Urszula Antosz, Miejsce i rola Tygodni Kultury ChrzeËcija´- skiej w apostolacie KoËcio²a Krakowskiego. Kraków: Papieska Akademia Teologiczna, 1990. Praca magisterska; zawiera bibliografiI. 264 BIBLIOGRAFIA

• Stanis²aw BereË, Kazimierz Braun, Rozdarta kurtyna. Roz- ważania nie tylko o teatrze. Londyn: Aneks, 1993.

• Krzysztof Berling, Bojkot. »Stolica« 1982, nr 3.

• Ma²gorzata Bielecka-Ho²da, Z artystami w czasie marnym. Akadamickie ko²o PTTK. »Gazeta w Lublinie« [dodatek do »Gazety Wyborczej«] 1993, nr 246.

• Henryk Bieniewski, Teatr polski w latach 1981-1983. »Rocz- nik Polityczny i Gospodarczy« 1984.

• Romuald Biniak, Jedynemu Bogu i Ojczyênie. Bydgoszcz: Parafia p.w. Sw. Polskich Braci MIczenników, 1994. Zawiera m.in. omówienie Tygodni Kultury ChrzeËcija´skiej w Bydgoszczy.

• Romuald Biniak, Tygodnie Kultury ChrzeËcija´skiej w Byd- goszczy 1981-1989. »Kronika Bydgoska« 1991.

• »Biuletyn Teatralny« [Warszawa] 1982-1984 [ostatni znany nr 6 ze stycznia 1984].

• Kazimierz Braun, Teatr polski (1939-1989). Obszary wolnoËci - obszary zniewolenia. Warszawa: Semper, 1994. Zawiera bibliografiI.

• Monika Czuba, Miejsce do Grania czyli Teatr Domowy. »Kultura Niezależna« 1990, nr 60.

• Dialog KoËcio²a z kultur5. Kraków: Kuria Metropolitalna, 1986-1988. T.l: Materia²y z IV i V Tygodnia Kultury Chrze- Ëcija´skiej w Krakowie 1983, 1984. - T. 2: Materia²y z VI i VII Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej w Krakowie 1985, 1986.

• Artur Domos²awski, Teatr epoki Jaruzelskiego (1): Mit narodu w opozycji. - (2): Mit jednoËci. - (3): W zwierciadle paszk- wilu. - (4): Samotnik z Ar²amowa. »Dialog« 1994, nr 2-5. Omówienie tekstów dramatycznych: (1) Gustawa Korunda [Witolda Lubasa], Noc grudniowa. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1983; Felik- sa Falka, Tam i z powrotem. »Dialog« 1983, nr 3; Marka Polakowskiego BIBLIOGRAFIA 265

[Paw²a Mossakowskiego], Gdzie diabe² mówi do widzenia. »Zeszyty Literackie« 1983, nr 3. - (2) Stefana Bratkowskiego, Damski pokój. W: Trzy teatry. Warszawa: Rytm, 1986. - (3) Ryszarda Marka Gro´skiego, Papkin. »Dialog« 1983, nr 9. - (4) S²awomira Mrożka, Alfa. Paryż: Instytut Literacki, 1984.

• Andrzej Falkiewicz, Kultura stanu wojennego (notatki do opisu). »Wezwanie« 1982, nr 4.

• Marta Fik, Dekada - etyka i rzemios²o. »Tygodnik Literacki« 1990, nr 2. — Polem.: Kazimierz Braun, O co sz²o teatrowi w czasach „wojny jaruzelskiejTamże, nr 5. — Odp.: W zasadzie tak. Tamże, nr 6.

• Marta Fik, Zamiast teatru. Warszawa: Verba, 1993.

• Funkcjonowanie wybranych przekazów kultury w Polsce 1982 roku. Warszawa: Instytut Kultury, 1988. Zawiera m.in.: Micha² Strzeszewski, Telewizja w stanie wojennym oraz Felicji Zuber: Funkcjonowanie Teatru TV i repertuar Teatru Poniedzia²- kowego TVpo 13 XII 1981 r. i Teatry dramatyczne Warszawy.

• Waldemar Fydrych, Bogdan Dobosz, Hokus Pokus czyli Po- mara´czowa Alternatywa. Wroc²aw: Aspekt; Kret, 1989.

• Czes²aw G²adczuk, Dni Kultury ChrzeËcija´skiej w Bia²ymstoku. Bia²ystok: Wybór, 1994.

• Piotr Gruszczy´ski, Co jest grane. »Res Publica« 1991, nr 1.

• Andrzej Hausbrandt, Andrzej Jarecki, Pod rygorami stanu wojennego. Teatr. »Teatr« 1990, nr 21. Fragment niepublikowanego opracowania Kultura Polska pod rygorami stanu wojennego 1981-1982.

• Komedianci. Rzecz o bojkocie. Opra7. Andrzej Roman przy wspó²pr. Mariana Sabata [Macieja ±ukasiewicza] oraz zespó²: Alicja Bali´ska [i in.]. Paris: Editions Spotkania, 1988. - Toru´: Wydawnictwo Wolne S²owo, [1989], - Warszawa: 266 BIBLIOGRAFIA

Prawy Margines, 1989. - Warszawa: Wydawnictwo Wolne Pismo Most, 1989. - Warszawa: Omnipress - Versus, 1990.

• Komedianci 2. Opra7. Andrzej Roman wraz z zespo²em: Alina Afanasjew [i in.]. Warszawa: Film Publishing, 1995.

• Kongres Kultury Polskiej. Warszawa: Kr5g, 1982. Zawiera przemówienia i wypowiedzi uczestników.

• Bohdan Korzeniewski, Uwagi o teatrze. »Biuletyn Teatralny« 1984, nr 6. Tekst wyk²adu wyg²oszonego 24 X 1983 r na sesji naukowej z okazji IX Tygodnia Kultury ChrzeËcija´skiej w Warszawie w Muzeum Archidiece- zji Warszawskiej.

• Miros²aw Krysiak, Dzia²alnoË7 kulturalna koËcio²ów warszawskich w latach 1982-1988. Warszawa: Studium Filologii Polskiej dla Pracuj5cych Uniwersytetu Warszawskiego, 1991. Praca magisterska; zawiera bibliografiI.

• Zbigniew Mich, Kraby w sosie s²odko-gorzkim. Rozm. przepr. Ewa Karma´ska. »Teatr« 1990, nr 2. O powstaniu i dzia²alnoËci Teatru im. Kici Koci.

• Halina Miko²ajska, Aktor jako osoba prywatna i aktor jako osoba publiczna. »Kultura Niezależna« 1985, nr 15.

Fragment prelekcji wyg²oszonej 27 VIII 1985 r. podczas Warmi´skich Dni Duszpasterskich w Olsztynie na sesji „Film i religia” w koËciele NajËwiItszego Serca Jezusowego.

• Halina Miko²ajska, Z notatnika i listów. »Kultura Niezależ- na« 1990, nr 62.

• Ma²gorzata MolIda-Zdziech, Obecna, nieobecnoË7. Aktorski bojkot telewizji i radia w stanie wojennym. Warszawa: Oficy- na Naukowa, 1998. Zawiera bibliografiI. BIBLIOGRAFIA 267

• [Elżbieta Morawiec] Agnieszka, List o teatrze. »MiesiIcznik Ma²opolski« 1985, nr 7/8.

• Elżbieta Morawiec, Seans pamiIci. Szkice o dramacie i teatrze. Kraków: Baran i Suszy´ski, 1996.

• Niebo nowe, ziemia nowa. [Aut.:] Mariusz Wieczorkowski [i in.]. Warszawa: Medium, 1987. PoËwiIcone dzia²alnoËci koËcio²a Mi²osierdzia Bożego w Warszawie, m.in. premierze Wieczernika Ernesta Brylla. Zawiera fragmenty tekstu dramatu oraz Jak powsta² „Wieczernik”? E. Brylla i Notatnik reżysera (fragmenty) Andrzeja Wajdy. Fotografie.

• »Notatnik teatralny« 1991, nr 1. Numer czIËciowo poËwiIcony bojkotowi radia i telewizji. Zawiera tekst dramatu Kaêmierza Brauna Bojkot, O bojkocie formy - rozmowI z auto- rem przeprowadzon5 przez Krzysztofa Mieszkowskiego, Roberta Gaw²o- wskiego Wahad²o Brauna i Roberta Różyckiego ,(Komedianci. Rzecz o bojkocie” - kilka refleksji.

• Tadeusz Nyczek, Stary Teatr. Skazaniec wolnoËci. »Tygodnik Powszechny« 1989, nr 50.

• Stanis²aw Olejniczak, Przyczynek do niezależnej twórczoËci teatralnej na Górnym Êl5sku w latach 1982-1988. »Zeszyty Historyczne SolidarnoËci Êl5sko-D5browskiej« 1996, z. 2.

• »Przegl5d« 1983, nr 1 (Aktorzy). Wydany przez Niezależn5 OficynI Wydawnicz5 zbiór dokumentów doty- cz5cych ZASP i Ërodowiska aktorskiego oraz fragmenty artyku²ów prasowych nt. bojkotu. Zawiera m.in.: Andrzej Szczepkowski o bojkocie... Rozm. przepr. Ewa Berberyusz [fragmenty tekstu zatrzymanego przez cenzurI w »Tygodniku Powszechnym^. - S²owo Pasterskie arcybiskupa Józefa Glempa do artystów scen warszawskich na zako´czenie religijnych recytacji w parafii Nawiedzenia NMP w Warszawie, 29 XI 1982 r.

• Ewa Pytka, Teatru Ósmego Dnia paradoksy. »Tygodnik Po- wszechny« 1989, nr 32.

• Mieczys²aw F. Rakowski, W obronie s²owa „tak”. »Polityka« 1982, nr 39. - Kto bardziej cierpliwy ? Aktorzy na spotkaniu 268 BIBLIOGRAFIA

z Mieczys²awem F. Rakowskim. Tamże, nr 40. - Polem. Mar- ty Fik z M.F. Rakowskim, W obronie s²owa „nie'”. »Nowy Zapis« 1983, nr 2.

• Krzysztof RoËciszewski, O teatrze czasu trudnego. Rozm. przepr. Bohdan Kurowski. »Pos²aniec Warmi´ski« 1986, nr 4.

• »Scena« 1990, nr 9/10. Numer czIËciowo poËwiIcony teatrowi okresu stanu wojennego. Zawiera wypowiedzi Aleksandry i Mariusza Dmochowskich, Ewy Da²kowskiej, Hanny Skarżanki, Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej, ks. Wies²awa NiewI- g²owskiego, Macieja Szarego, Ma²gorzaty Wojciechowskiej (w²aËcicielki mieszkania udostIpnianego Teatrowi Domowemu w latach 1985-1987), Tadeusza Malaka.

• [Jacek Sieradzki] Adam Jackowski, Rozbój za kurtyn5 Sie- miradzkiego (z cyklu: Polityka niekulturalna). »Kultura Nie- zależna« 1986, nr 16.

• Hanna Skarżanka, Sprawozdanie. »Almanach Humanistycz- ny« 1989, nr 11. Omówienie dzia²alnoËci artystycznej w Muzeum Archidiecezji Warsza- wskiej w latach 1983-1987.

• Jan Józef Szczepa´ski, Kadencja. [Kraków]: Oficyna Litera- cka, 1986. - Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 1986. - Paryż: Libella, 1988. - Kraków: Znak, 1989.

• Ma²gorzata Szejnert, S²awa i infamia. Rozmowa z prof. Boh- danem Korzeniewskim. Warszawa: Pokolenie, 1988. - Wyd. 2 rozsz. Londyn: Aneks, 1988.

• »Teatr« [dodatek do »Tygodnika Wojennego«] 1982.

• Teatralna konspira. Opra7. Natalia Adaszy´ska [i in.]. »Te- atr« 1990, nr 4. O dzia²alnoËci Teatru Domowego w latach 1982-1988.

• To by²o zawsze chodzenie po linie. Forum aktorów. [Wypow.:] Jan Englert, Piotr Fronczewski, Zygmunt Hubner, Zbigniew BIBLIOGRAFIA 269

Zapasiewicz. [Rozm. przepr.:] Adam Krzemi´ski, Tomasz Raczek. »Polityka« 1983, nr 5. - [Sprostowanie uczestni- ków dyskusji w liËcie do redakcji nt. skrótów i komentarzy wprowadzonych do tekstu po autoryzacji; z odp.: Od redakcji]. Tamże, nr 7.

• Tygodnie Kultury ChrzeËcija´skiej w Krakowie, I - X. Zespó² materia²ów w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie. Teczki zawieraj5 afisze, programy, omówienia prasowe, korespondencjI, fotografie.

• Tygodnie Kultury ChrzeËcija´skiej w Warszawie 1975-1984. Warszawa: Kuria Metropolitalna Warszawska, 1985.

• Beata WnIk-Malec, NST [Nie Samym Teatrem] — próba opisu. Wroc²aw: Pa´stwowa Wyższa Szko²a Teatralna, 1989. Praca magisterska.

• Aleksander Wojciechowski, Czas smutku, czas nadziei. Sztu- ka niezależna lat osiemdziesi5tych. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1992.

• Kazimierz Andrzej Wysi´ski, Zwi5zek Artystów Scen Pol- skich 1950-1998. Zarys dziejów. Warszawa: Zwi5zek Arty- stów Scen Polskich, 1998.

• Ze ËciËniItym gard²em... 10 lat Filharmonii im. Romualda Traugutta 1983-1993. Red. Tadeusz Kaczy´ski [i in.]. War- szawa: [b.w.], 1993.

• Felicja Zuber, Teatr telewizji w stanie wojennym, »Teatr«. 1989, nr 4.

• Felicja Zuber, Teatry dramatyczne Warszawy w stanie wojennym. »Teatr« 1988, nr 7.

Opracowa² Wojciech Miszczuk

OD WYDAWCY

PrzedstawiliËmy Pa´stwu ksi5żkI w pewnym sensie nieuko´czon5. WykorzystaliËmy w niej wprawdzie wszystkie znane nam materia²y, te, do których potrafiliËmy dotrze7, ale przecież mamy pe²n5 ËwiadomoË7, że wiele faktów dotycz5cych teatru podziemnego lat 1982-1989 jest nam jeszcze nieznanych. Braki, b²Idy i nieËcis²oËci s5 nieuchronne w ksi5żce opieraj5cej siI na pamiIci ludzkiej i niepewnych êród²ach pisanych. Prosimy wiIc wszystkich, którzy mog5 uzupe²ni7, uËciË- li7 czy sprostowa7 informacje zawarte w ksi5żce o kontakt z autorami opracowania lub z wydawc5:

Zak²ad Historii Teatru Oficyna Wydawnicza Errata Instytut Sztuki PAN Wasilkowskiego 11/10 ul. D²uga 26/28 02-776 Warszawa 00-950 Warszawa tel. (22) 644 53 26. tel. (22) 831 32 71 w. 227, 263 fax (22) 831 31 49 SPIS TREÊCI

WSTHP Joanna Krakówska-Narożniak, Marek Waszkiel 5

1981/1982 9 Teatr podziemny 12 Cenzura 27 Fakty i g²osy 33

1983 55 Teatr podziemny 57 Cenzura 73 Fakty i g²osy 80

1984 93 Teatr podziemny 94 Cenzura 114 Fakty i g²osy 119

1985 126 Teatr podziemny 127 Cenzura 149 Fakty i g²osy 153

1986 158 Teatr podziemny 159 Cenzura 174 Fakty i g²osy 178

1987 181 Teatr podziemny 182 Cenzura 194 Fakty i g²osy 196 SPIS TREÊCI

1988 200 Teatr podziemny 202 Cenzura 211 Fakty i g²osy 213

1989 218 Teatr podziemny 219 Cenzura 224 Fakty i g²osy 226

Wykaz skrótów 233 Indeks tytu²ów sztuk i spektakli teatru podziemnego . . . 234 Indeks zespo²ów teatru podziemnego 244 Indeks nazwisk 245 Bibliografia 263 Od wydawcy 271

Biblioteka Narodowa Warszawa

ISBN 83-907833-9-8

■