Ekzotizmi Mes Europës Dhe Ballkanit Është I Dyanshëm
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ISSN 2708-4876 E PËRJAVSHME LETRARE KULTURORE Themelues ♦ Kryeredaktor BUJAR HUDHRI E SHTUNË, 10 KORRIK 2021. NUMËR 138 VITI IV I BOTIMIT. ÇMIMI 50 LEKË. WWW.EXLIBRIS.AL EMAIL: [email protected] BOTIM I ONUFRI SHPK (Biseda është pjesë e serisë “Letërsi Ballkanike-Letërsi Botërore”. Kjo bisedë është zhvilluar në 13 Janar 2021 në Universitetin e Humboldt-it, Berlin. Belfjore Qose është profesoreshë e Letërsisë Botërore sh. XX, pj. 1 dhe e Letërsisë Ruso-Sllave në Universitetin e Tiranës. Vesna Goldsworthy është profesoreshë e “Shkrimit krijues” në Universitetin e Ekseterit dhe në Universitetin e Anglisë Lindore. Christian Voss është profesor dhe shef i Departamentit të Studimeve Sllavo-Jugore në Universitetin e Humboldt-it, Berlin, si dhe drejtor dhe themelues i Qendrës ”Përtej kufijve”.) EKZOTIZMI MES EUROPËS DHE BALLKANIT ËSHTË I DYANSHËM (fq2-4) Kjo bisedë është zhvilluar në 13 Janar 2021 në Universitetin e Humboldt-it, Berlin. In memoriam: PETRIT RUKA Ese për poezinë e Jeronim de Radës poet i fjalËs, i poezisË sË bukur NJË NGJYRË ME Nga Sadik Bejko (fq.14) EMRIN DASHURI Kur na ikën një poet, një mik, një bashkëkohës, nuk ka gjë më të mirë se të kthehesh e të lexosh edhe një herë poezinë e tij. E lexon (fq. 13) me ndalesa nga gulshet që befas të mblidhen në grykë. I ke lexuar Nga Rudolf Marku më parë, i ke dëgjuar dhe të recituara nga kolegu yt poet... Jeronim de Rada, duke qënë poeti më i talentuar i poezisë lirike shqiptare, dhe poeti më origjinal i saj, është njëkohësisht dhe poeti më i keqshpjeguar në "Kronikat e Mjegullës" i Bashkim Hoxhës, letrat shqipe. Poema e tij ‘’ Skenderbeu i Pafan,, ( i Pafat) duket si një referencë botohet në rumanisht e ndjellshme e fatit të vetë Poetit dhe e vepres së tij. historia nË shndËrrimet BIBLIOTEKË e mjegullËs Këshilla të (fq.9) Nga Cristiana Maria Hâncu mrekullueshme Franz Kafka (fq. 19) nga 25autorë "Autoportret me teleskop" i Besnik Bisedë me të dehurin Mustafajt botohet në greqisht të FamshËm mbi Petrit Ruka (fq. 14) një roman për “konfliktin” artin e të shkruarit ndërmjet politikanit dhe Shami të zeza qiellore shkrimtarit Nga Emily Temple (fq.20) Nga Emilio Solomou (fq.8) Ndahet nga jeta shkrimtari PSE ROMANI i njohur qipriot, Tregimi i Kadaresë, “Ur-Libri” dhe 1986, vitvdekja e Jorge Luis Borges "NJËQIND PANOS IOANNIDES “UR-LIBRI” DHE VITI 1986 VJET VETMI" Nga Ombra GVG (fq.7) Nga Enver S. Morina (fq. 16) ËSHTË Biografia e Jovan M. Bizhytit për Gjeneral Spiro Moisiun Romani “Pragu i braktisjes” i Andreas Dushit PËRJETËSISHT njË biografi qË na e mosha e shkrimtarit, I DASHUR jep tË plotË figurËn e kur romani i një të riu (fq.18) gjeneral moisiut ështË vËrtet i ri... Nga Veronica Esposito Nga Visar Zhiti (fq. 10) Nga Prof. Dr. Nasho Jorgaqi (fq.9) 2 ExLibris | E SHTUNË, 10 KORRIK 2021 si të ndërkëmbyeshme. Kini parasysh që flasim për fundin e viteve ’80: (Biseda është pjesë e serisë “Letërsi Ballkanike-Letërsi Botërore”. Kjo bisedë është zhvilluar në 13 Janar përpara luftërave në Jugosllavi dhe kur ende asnjë shtet ballkanik nuk ishte futur në BE. Po kështu, njëherë kishim të ftuar një akademik nga 2021 në Universitetin e Humboldt-it, Berlin. Belfjore Qose është profesoreshë e Letërsisë Botërore sh. Universiteti i Budapestit dhe mua më kishin ftuar për të përkthyer! I XX, pj. 1 dhe e Letërsisë Ruso-Sllave në Universitetin e Tiranës. Vesna Goldsworthy është profesoreshë njëjti përfundim i nxituar. Edhe njerëzit të miredukuar ngatërronin e “Shkrimit krijues” në Universitetin e Ekseterit dhe në Universitetin e Anglisë Lindore. Christian Beogradin me Bukureshtin e me Budapestin. Në njëfarë mënyre ishte Voss është profesor dhe shef i Departamentit të Studimeve Sllavo-Jugore në Universitetin e Humboldt-it, argëtuese që mund të punoja për Rumaninë dhe të tjerët të mendonin Berlin, si dhe drejtor dhe themelues i Qendrës ”Përtej kufijve”.) se dija gjithçka për të. Te Rumania (Bram Stoker-i dhe vampirët e tij, veçanërisht Drakula) gjeta bërthamën për projektin e librit tim të ardhshëm. Isha e vetëdijshme se në këtë anë të botës, në Britani, në Amerikë, mund të jesh katër - pesë vjeç në parashkollor, kur akoma nuk di shkrim e këndim, nuk di asgjë për Ballkanin por Drakulën e njeh! Ke dëgjuar EKZOTIZMI MES për vampirët, ke dëgjuar për Transilvaninë. Po flasim për imazhe në hartën mendore të fëmijëve të parashkollorit. Kur vjen Halloween-i ata veshin maska dhe flasin për Transilvaninë. Drakula ishte pikënisje e natyrshme, pasi përfaqësonte mënyrën se si fiksioni i popullarizuar EUROPËS DHE kolonizon imagjinatën e cilësdo moshe. Dhe ja si funksionon: Bram Stokeri ishte krejt i painteresuar për Ballkanin si rajon, i interesonte vetëm si ushqim për letërsinë e tij. Letërsia e grave është një çështje tjetër, mund të mbaj një leksion të tërë për të. Më interesojnë gratë pjesërisht për shkak të interesit tim BALLKANIT ËSHTË akademik feminist dhe kuptova se gratë angleze që vizituan Ballkanin (dhe Belfjorja që po flet me mua nga Shqipëria me siguri e njeh Edit Durhamin), mund të bëheshin “burra” nderi sapo shkelnin atje. Ato trajtoheshin me atë lloj respekti me të cilin trajtoheshin burrat dhe u jepej lirihyrje në vende në të cilat nuk kishin asnjë mundësi të futeshin I DYAN S H ËM në vendin e tyre. Pra, për gratë britanike Ballkani ishte një hapësirë lirie dhe fuqie që u mungonte në vendin e tyre. Edit Durhami është Vesna Goldsworthy është profesoreshë e “Shkrimit krijues” në Universitetin e Ekseterit dhe në Universitetin e Anglisë Lindore. Në librin shembulli më i mirë. Veçanërisht, në fund të shekullit të 19-të, gratë e saj të parë ″Shpikja e Ruritanisë, Imperializmi i imagjinatës” (1998) ajo zbaton paradigmën konstruktiviste dhe orientaliste në Evropën bënin një jetë me shumë kufizime, p.sh., kujdeseshin për prindërit e Juglindore dhe përshkruan stereotipat për Ballkanin në shënimet e udhëtimeve të evropiano-perëndimorëve dhe në kulturën popullore tyre të moshuar sikurse dhe Durhami. Në shtëpitë e tyre ato ishin si në që nga miti i Drakulës. Një përmbledhje e ngjeshur e këtij libri referencial mund të gjendet në antologjinë “Ballkani dhe kufijtë mendorë”, kurth dhe papritur shkonin në Ballkan dhe bëheshin versione femërore botuar në gjermanisht në vitin 2004 nga Karl Kaser në enciklopedinë austriake Wieser. Lexuesi i vëmendshëm mund ta kuptojë edhe vetëm të Bajronit, meqë e përmendët. nga titulli se, që njëzet vjet më parë, Goldsworthy shumë më tepër dhe shumë më krijuese nga një “akademike e zakonshme”, kështu që ajo Shtresa e tretë e pyetjes, meqë po përpiqem ta mbuloj të gjithën, filloi të merrej me letërsi. ka të bëjë me mënyrën se si ne ballkanasit i konsiderojmë gjithë Libri i saj me kujtime i vitit 2005, “Luleshtrydhet e Çernobilit”, tregon historinë e fëmijërisë dhe rinisë së saj në Serbinë jugosllave. Përkthimi këto shkrime. Keni absolutisht të drejtë! Ju përmendët Bajronin gjermanisht me titullin “Heimweh nach Nirgendwo” (“Mall për askundin”) u vlerësua shumë nga Elke Heidenreich-i, e cila pas karrierës së dhe Shqipërinë, ndërsa për ish Jugosllavinë mund të përmendnim saj si artiste kabareje u bë mjaft e njohur si recensuese librash në televizione dhe radio të ndryshme. Libri u prit shumë mirë! Tenisonin dhe Malin e Zi: në fakt neve na pëlqejnë këto portretizime Poezia e Goldsworthit tek “Engjëlli i Selanikut” dhe tek romanet e saj të fundit, si "Gorsky” dhe “Monsieur Ka” transmetojnë përvojën e saj romantike të vetes. Në njëfarë mënyrë, për ne, më e rëndësishme se personale të migrimit, akulturimit, perceptimit ndërkulturor dhe të keqkuptimit në Londrën e Luftës së Ftohtë mes ballafaqimit të blloqeve çdo gjë është që na kanë vënë re shkrimtarë kaq të mëdhenj. Lindje-Perëndim. Romani i saj i ardhshëm “Perdja e hekurt” rrëfen për një lidhje dashurie mes lindjes dhe perëndimit, ndërmjet një princeshe Thelbi i pyetjes suaj shumë komplekse, dhe do e përmbledh “të kuqe” të privilegjuar në një shtet satelitor sovjetik në vitet 1980 dhe Iasonit, një poeti të ri të talentuar anglo-irlandez në fillimet e tij. përgjigjen time, është: ekzotike sipas kujt? Ne jemi dyanshmërisht ekzotikë: për shqiptarët Bajroni është po aq i çuditshëm dhe ekzotik sa ata për të. Lexoj përmbledhjen në parathënien e “Luleshtrydheve të Çernobilit” dhe shoh të njëjtën gjë. Kur po shkoja në Angli, fqinja të ndryshëm akademik. ime solli “Lartësitë e stuhishme” që të mbështeste mendimin e saj EKZOTIZIMI I DYANSHËM: EVROPA Isha veçanërisht e interesuar për këto paraqitje fiksioni sepse, se në Angli do isha e mjerë, se moti anglez ishte i tmerrshëm. Në DHE BALLKANI duke jetuar në Angli, e dija se kanë një ndikim të pabesueshëm. Siç e imagjinatën e saj, ai ishte vendi i shiut fshikullues dhe i shqopishtave përmenda më lart, ia nisa nga Rumania rreth tridhjetë vjet më parë. të egra dhe ndoshta dhe i Heathcliff-it ëq vraponte përmes tyre drejt B. Qose: Po e nis bisedën me librin tuaj "wShpikja e Ruritanisë, Do tregoj një moment anekdotik. Punoja në Kolegjin e Birkbeck- meje. Por ky ekzotizim i Anglisë, i parë prej qendrës së Beogradit, nuk Imperializmi i imagjinatës” në të cilin ju analizoni imagologjinë për ut, në Universitetin e Londrës dhe mendova se tregoja kurajë nëse ka pasoja politike. Fqinja ime nuk kishte asnjë fuqi, njësoj siç ne, si Ballkanin nëpërmjet dy burimeve kryesore, imagjinatës letrare dhe unë si serbe bëja një studim shkencor për përfytyrimin e Rumanisë një vendi i vogël, nuk mund të kemi kurrë fuqi mbi Anglinë. Ndërsa kujtimeve të mirënjohura (kryesisht prej zonjave udhëtare), ku në të nga britanikët, sepse asohere nuk kisha vajtur ende në Rumani dhe sjellja britanike kundrejt Ballkanit ka pasoja politike që janë shumë dyja rastet faktet përzihen me trillimin apo, së paku, ndikohen prej nuk flisja rumanisht.