DOCSLIB.ORG

Anna Franciszka Zamoyska, Née Gnińska As Protectress – Scope of Research1

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Anna Franciszka Zamoyska, Née Gnińska As Protectress – Scope of Research1 Agnieszka Słaby Pedagogical University of Cracow Anna Franciszka Zamoyska, née Gnińska as protectress – scope of research1 Dynamic development of historiography concerning research on the political and economic activity of women shows the spectrum of their activities conduc- ted in the shadow of official or national policy. This was possible, among other things, due to the inclusion of women from the elites into a number of systems and networks of client dependencies.2 The latter posed an informal tool used to assert various interests, ranging from minor issues relating to family estate, 1 The article was prepared under the project funded by the National Center for Science, award- ed for the implementation of the scientific grant “Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich,” based on Decision No. 2015/19/B/HS3/01797, implemented in 2016–2019. 2 For more on female patronage, see S. Kettering, The Patronage Power of Early Modern French Noblewomen, “The Historical Journal” 1989, no. 32/4, p. 817–841; B.J. Harris, Women and Politics in Early Tudor England, “The Historical Journal” 1990, no. 33/2, p. 259–281; A. Johnson,“Vir - tue’s Friends”: The Politics of Friendship in Early Modern English Women’s Writing, Miami 2010; B. Stephenson, The Power and Patronage of Marguerite De Navarre, Women and Gender in the Early Modern World, Aldershot–Burlington 2004; S.A. Hickson, Women, Art and Architectural Patronage in Renaissance Mantua: Matrons, Mystics and Monasteries, Women and Gender in the Early Modern World, Farnham–Burlington 2012; B. Popiołek, Kobiecy świat w czasach Augu- sta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2003; eadem, Dobrodziejki i klienci. O patronacie kobiecym w XVIII w. in Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej XVI– XVIII w., ed. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Warszawa 2006, p. 385–395; K. Maliszew- ski, Relacja poczmistrza toruńskiego Jakuba Kazimierza Rubinkowskiego z „królową bez korony i pierwszą damą Rzeczypospolitej” Elżbietą Sieniawską w latach 1716–1728 in Gospodarka, społe- czeństwo, kultura w dziejach nowożytnych. Studia ofiarowane Pani Profesor Marii Boguckiej, ed. A. Karpiński, E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2010, p. 122–127; A. Słaby, Rządzicha oleszycka. 248 | Agnieszka Słaby through filling offices, military and church vacancies to national politics at the highest levels, giving real power and money.3 The strength of past dignitaries was demonstrated above all by a dedicated group of supporters. Acquiring it was easier because of finances, but above all because of the meticulously and laboriously built network of dependencies, based on close attachment for one another, enforcement of a sense of gratitude and devoted service. Women could easily join in this unofficial range of activities, whether out of necessity (maintaining family estate) or passion, realizing their ambitions and abilit- ies. In the context of discourse over the activity of elites, including women’s activities at public level, the issue of maintaining the rights to the ordination by Anna Zamoyska, née Gnińska, until the eldest son Tomasz Józef becomes independent, arises interest. Many years of successful efforts showed that Anna Franciszka, despite many unfavourable circumstances, maintained her position, thus remaining among the elite of the country. It required consid- erable entrepreneurship, decision-making, flexibility and, most importantly, building a strong environment supporting her efforts to maintain the ordin- ation in a women’s management.4 This allows us to conclude that there was Dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Kraków 2014 (with references). 3 For more on patronage in modern times, see A. Mączak, Korupcja w dziejach nowożytnych. Przegląd problematyki, “Kwartalnik Historyczny” 1986, no. 3, p. 779–803; idem, Klientela. Nie- formalne systemy władzy w Polsce i w Europie XVI–XVIII w., Warszawa 2000; idem, Nierówna przyjaźń. Układy klientalne w perspektywie historycznej, Wrocław 2003; idem, Rządzący i rzą- dzeni. Władza i społeczeństwo w Europie wczesnonowożytnej, Warszawa 1986 (ed. 2, Warszawa 2002); M. Czeppe, Kamaryla Pana z Dukli: kształtowanie się obozu politycznego Jerzego Augusta Mniszcha, Warszawa 1998; U. Augustyniak, Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa 2002; D. Makiłła, „Dwór” i „patronat”. Dwa historyczno-so- cjologiczne pojęcia w historyczno-prawnym naświetleniu in Patron i dwór…, p. 179–186; K. Kuras, Współpracownicy i klienci Augusta A. Czartoryskiego w czasach saskich, Kraków 2010; U. Augu- styniak, Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640), Warszawa 2001; idem, W służbie hetmana i Rzeczypospolitej: klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640), Warszawa 2004; idem, Specyfika patronatu magnackiego w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII wieku. Problemy badawcze, “Kwartalnik Historyczny” 2002, no. 1, p. 97–110; B. Popiołek, Najniższy podnóek, sługa i więzień pański – klientalne listy proszalne czasów saskich, “Krakowskie Stu- dia Małopolskie” 2011, vol. XVI, no. 16, p. 151–166; S. Kettering, Patrons, Brokers and Clients in Seventeenth-Century France, Oxford 1986; idem, The Historical Development of Political Cliente- lism, “Journal of Interdisciplinary History” 1988, no. 18/3, p. 419–447. 4 For more on the issue of environmental support in managing the ordination and the fate of the first Ordinate’s widow in Zamość; see P. Tyszka W cieniu wielkiego kanclerza – Barbara z Tar- nowskich Zamoyska, Warszawa 2015. Anna Franciszka Zamoyska, née Gnińska… | 249 a network of connections and groups whose work and support influenced the success of the subtreasurer’s widow Zamoyska, and at the same time ask a question: was she only a party seeking support, or did her strong influence result in her becoming the addressee of supplications and requests? Which areas of interest were addressed? And finally, to what extent did she respond to such requests? Consequently, one might also wonder about the existence and scope of her patronage in times of independent rule. Anna’s correspondence alone allows to conclude that she maintained a wide corresponding circle, which encourages to take an interest in the issue of protectorate. The basis for tracing the fate of Anna Franciszka, the great subtreasurer, is an extensive correspondence collected in the Central Archives of Historical Records in the Zamoyski Archive and in the Library of Zamoyski Ordination in the National Library. A set of letters from the Zamoyski Archive are mainly letters of Anna Franciszka addressed to her family, mainly to her sons, as well as a large set of letters in an alphabetical order addressed to Zamoyska. It is not possible to discuss the entire activity of Anna Franciszka in such a short text, hence the purpose of this article is only to recognize the scope of the subtreasurer’s activities in the area of protectorate and to indicate research postulates in the field of female patronage. Anna Franciszka Zamoyska, née Gnińska was born around 1655 in the fam- ily of the governor of Chełmno, Jan Chryzostom Gniński (died in 1685), later sub-chancellor of the Crown5 and Dorota, née Jaskólska6 (died in 1679/1682). From the beginning of his political career, Gniński was closely associated with the royal court. In 1645, he participated in a deputation sent by Władysław IV to Paris to bring Maria Gonzaga to Poland and he supported a pro-French party until 1669. After the election of Jan III Sobieski, he became his close associate and a supporter of the royal decisions, in exchange he was appointed a member of diplomatic missions on peace matters with Turkey, as well as a deputy of the royal council or the tax tribunal. The Gniński family had five children – three sons: Jan Chryzostom, the abbot of Wągrowiec, later (from 1690) the Bishop of Kamieniec, Jan, the governor of Bracław (from 1694 the governor of Pom- erania), and Władysław, staroste of Radzyń and Gródek and two daughters: 5 Jan Gniński became the sub-chancellor in 1681, after resigning from the post of the governor of Chełmno and accepting ordination as a priest after the death of his wife; see A. Przyboś, Jan Gniński in Polski słownik biograficzny, vol. 18, Wrocław, p. 149–151; Z. Żygulski, Światła Stam- bułu, Warszawa 1999, p. 245, 249, 251, 342. 6 H. Wiśniewska, Świat płci żeńskiej baroku zaklęty w słowach, Lublin 2003, p. 286, 294. 250 | Agnieszka Słaby Anna Franciszka, the wife of Marcin Zamoyski, the great subtreasurer of the Crown, and Konstancja Dorota, Cistercian abbot in Ołobok.7 Franciszka grew up in a politically involved house, closely associated with the environment of the royal court. Her parents were keenly interested in the current affairs of the country, Dorota herself was involved in the management of family estate in the absence of her husband. As for the period in question, we are well acquainted with the warm relationship of Anna Franciszka with her parents, especially with her father, with whom she kept lively correspondence, confessing her concerns.8 Her family and partner atmosphere of the house def- initely influenced her personality, determined attitude and management skills. In 1675, Gnińska married Marcin Zamoyski, the IV Ordinate, with a huge dowry in the amount of one hundred thousand zlotys.9 The Zamoyski family had four sons – Tomasz Józef (died in 1725), Michał Zdzisław (died in 1735), Marcin Leopold (died in 1718), Jan Franciszek and a daughter Marianna Teresa
Load more

Recommended publications
  • (Zamość, Polska) Ikonografia Jana Zamoyskiego
    Izabela Winiewicz-Cybulska (Zamość, Polska) Ikonografia Jana Zamoyskiego Sztuka, pełniąc na przestrzeni dziejów różnorodne funkcje, była zwykle dobrym środkiem politycznej propagandy. Szczególną rolę odgrywał portret, który upamiętniając postać wielkiego wodza, polityka czy mecenasa sztuki, zwykle jednoznacznie określał pozycję modela. Wizerunki - tworzone za życia i po śmierci osoby - były gwarancją wiecznie trwającej sławy. Z czasem tworzyły one galerie przodków, kopiowane i powielane przypominały o świetności rodu, jego ciągłości a przede wszystkim o ważnej pozycji założyciela rodowej potęgi. Tak było w przypadku Jana Zamoyskiego - wielkiego kanclerza i hetmana, wybitnego człowieka epoki odrodzenia. Wówczas właśnie portret uzyskał swoją malarską autonomię, stał się wyrazem renesansowego humani- zmu, uznając indywidualność i świecką godność człowieka. Portrety, tworzone dla celów urzędowo- reprezentacyjnych, służyły jako dary w stosunkach dyplomatycznych. Ich prawdziwość była zawsze niewątpliwą zaletą, lecz czasem - w celu szczególnego podkreślenia społecznej i ekonomicznej pozycji portretowanego - heroizowano je - pokazywano poważną twarz, sztywną i władczą pozę. Całość uzupełniano też elementami heraldycznymi, epigraficz-nymi, a nawet alegorycznymi i symbolicznymi. Poziom artystyczny takich wizerunków był zróżnicowany - zależny od tego, czy ich twórca to artysta mający gruntowne przygotowanie, czy jedynie tylko jakiś wrodzony talent i zmysł obserwacji. Należy też pamiętać, że autor musiał liczyć się często z zaleceniami i uwagami samego zleceniodawcy. Najstarsze wizerunki Jana Zamoyskiego, zwłaszcza w grafice i w numizmatach, świadczą niewątpliwie, iż sztuka była narzędziem propagandy. Portrety wykorzystywane do celów politycznych były wizualizacją majestatu portretowanego, jasno określały jego pozycję i szczególne miejsce w zhierarchizowanym ówczesnym społeczeństwie. Takie podkreślenie prestiżu czytelne było dla odbiorców tych dzieł sztuki, a samemu portretowanemu dawało wewnętrzne zadowolenie, umocnienie własnej pozycji i gwarancję wiecznie trwającej sławy.
    [Show full text]
  • Jana Zamoyskiego 100-Lecie
    Zamoyscy zjadą do Zamościa - To będzie Pielgrzymka Zamoyskich do Ziemi Zamojskiej - mówi Marcin Zamoyski, Prezydent Zamościa, syn Jana hrabiego Zamoyskiego, ostatniego, XVI ordynata Ordynacji Zamojskiej. Jan Tomasz Zamoyski urodził się 12 czerwca 1912 r. w Klemensowie, zmarł 29 czerwca 2002 r. w Warszawie. Jego prochy, zgodnie z tradycją spoczęły w kryptach Katedry Zamojskiej, obok pozostałych 15 ordynatów. Ostatni ordynat, w uznaniu znamienitych zasług położonych dla Rzeczypospolitej Polskiej, został odznaczony przez prezydenta Lecha Wałęsę Orderem Orła Białego w 1995 r. Rok później został uhonorowany tytułem Honorowego Obywatela Zamościa. Jan Zamoyski na Rynku Wielkim w Zamościu Powodem do spotkania się Rodziny Zamoyskich jest 100. rocznica urodzin i 10. rocznica śmierci Jana Tomasza Zamoyskiego. Jak mówi Prezydent Zamoyski - organizacją Zjazdu Rodziny Zamoyskich zajmują się jego trzy siostry: Elżbieta Daszewska, Maria Ponińska, Gabriela Bogusławska i Agnieszka Rożnowska. Zjazd rodziny Zamoyskich rozpocznie się w czwartek (21 czerwca) i potrwa do niedzieli. Marcin Zamoyski dodaje, że do Zamościa przybędzie ok. 160 osób. To będą cztery pokolenia Zamoyskich, po mieczu i kądzieli, z różnych stron świata. Najstarszym uczestnikiem będzie prawdopodobnie brat matki Prezydenta Zamościa, liczący sobie 90 lat. Program spotkania członków Rodziny Zamoyskich jest bardzo bogaty. W czwartek spotkają się przy wspólnej kolacji, zorganizowanej przez restaurację & caffe club Smak Story, w kazamacie Bastionu VII. Wieczorem zaplanowano udział w spektaklu "Odprawa posłów greckich" Teatr im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie w ramach 37. Zamojskiego Lata Teatralnego. Przypomnijmy, że to pierwszy polski dramat, którego autorem jest Jan Kochanowski. Prapremiera tej sztuki miała miejsce po zaślubinach Jana Zamoyskiego, fundatora Zamościa i jego ukochanej żony, księżniczki Krystyny Radziwiłłówny (12.01.1578r.) podczas hucznego przyjęcia w pałacu w Ujazdowie.
    [Show full text]
  • (2009), Państwo Magnackie W Strukturach Polityczno
    PRZEGLĄD GEOGRAFICZNY 2009, 81, 2, s. 173–203 Państwo magnackie w strukturach polityczno-administracyjnych Rzeczpospolitej Szlacheckiej na przykładzie Ordynacji Zamojskiej The magnate lordship in the political-administrative system of the Polish-Lithuanian Commonwealth by the example of Zamość Entail MARIUSZ KOWALSKI Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN, 00-818 Warszawa, ul. Twarda 51/55; [email protected] Zarys treści. Rozwój przywilejów szlacheckich doprowadził do decentralizacji władzy w I Rzeczpospolitej. Dzięki swej potędze magnateria zaczęła odgrywać główną rolę w życiu politycznym. Konsekwentna polityka prowadzona przez jej przedstawicieli zapobiegała po- wstaniu silnego ośrodka władzy centralnej, poszczególni magnaci umacniali natomiast struk- tury władzy we własnych posiadłościach. Przejawem tych tendencji było m.in. utworzenie Ordynacji Zamojskiej. Praca dotyczy zasad funkcjonowania wielkiej posiadłości ziemskiej (pań- stwa magnackiego) w ramach systemu administracji terytorialnej Rzeczpospolitej XVI–XVIII stulecia. Słowa kluczowe: Rzeczpospolita Szlachecka, przestrzeń władzy, państwa magnackie, Ordynacja Zamojska. Wstęp Badania z zakresu geografii historycznej stanowią ważną część współcze- snych analiz geograficznych. Istotną rolę w badaniach historyczno-geograficz- nych odgrywają między innymi zagadnienia związane z geografią politycz- ną. Spośród polskich autorów wymienić można W. Ćwika i J. Redera (1977), J. Kowalskiego (1986), J. Barbaga (1987), A. Piskozuba (1987), M. Najgrakow-
    [Show full text]
  • Ordynacja Zamojska Kładając Kopalnie Czy Ośrodki Hodowli Została Utworzona Pierwsza Prywatna Ryb
    100 lat niepodległości Do końca Polsce oddani Pomimo wielu przeciwności losu rodzina Zamoyskich pozostała na ziemiach polskich, by jej wiernie służyć. Pojawiało się wiele szans na wyjazd z Polski, jednak przywiązanie do ojczyzny było silniej- sze. Ordynat zamojski Jan Tomasz Zamoyski o szansach na emigrację mówił tak: „Wychodziłem z założenia, że moje miejsce jest w Polsce, jakakolwiek by ona była”. | Aleksandra Wieremczuk W sierpniowym numerze przedstawiamy Była jedną z pierwszych ordynacji ma- twa, chcąc wprowadzić na ziemie wyso- Państwu historię rodziny, która od stuleci gnackich na terenach Rzeczpospolitej. ką kulturę rolną. Pod koniec XVIII wieku zapisuje karty historii Polski. O dbałości Majątek należący do ordynacji dziedzi- założyli Towarzystwo Rolnicze, które o to, co polskie oraz o innych ludzi, przy- czony był przez najstarszego potomka wydawało kalendarze w cyklu półrocz- wiązaniu do ziemi i powrocie na ziemie rodu. Przez pokolenia Zamoyscy wyka- nym, w których oprócz zwykłej wiedzy przodków rozmawialiśmy z Marcinem zywali ogromną dbałość o tereny do nich pojawiała się ta bardziej specjalistyczna, Zamoyskim, synem Jana Zamoyskiego należące. Zakładali nowe osady. Starali np. obrazująca jak usprawnić maszynę. ostatniego ordynata Zamojskiego. się rozwinąć gospodarczo ordynację, Dbali o rozwój kultury oraz edukację. budując liczne fabryki, hutę żelaza, za- W 1594 roku przez Jana Zamoyskiego Ordynacja Zamojska kładając kopalnie czy ośrodki hodowli została utworzona pierwsza prywatna ryb. Aby wzmocnić handel, Tomasz An- uczelnia – Akademia Zamoyska, któ- Ordynacja Zamojska została założo- toni Zamoyski zbudował flotyllę rzeczną ra zyskała rozgłos nie tylko na trenach na przez Jana Syriusza Zamoyskiego ordynacji oraz porty rzeczne nad Sanem ówczesnej Rzeczpospolitej, ale również i uchwalona z dniem 8 lipca 1589 roku.
    [Show full text]
  • Armenian Diaspora in Modern
    Armenian Diaspora in Modern World Factors of Changes Edited by Wojciech Bejda & Paweł Nieczuja-Ostrowski Title: Armenian Diaspora in Modern World: Factors of Changes Edited by: Wojciech Bejda & Paweł Nieczuja-Ostrowski Reviewers: Zviad Abashidze, Krzysztof Fedorowicz DTP: Patrycja Nieczuja-Ostrowska Cover Illustration: Paweł Nieczuja-Ostrowski Published: © Research Institute for European Policy, Gdańsk 2020 ISBN 978-83-954212-3-5 CONTENTS Introduction 7 Part I The Global Perspective Paweł Nieczuja-Ostrowski & Rafał Raczyński 1. Modern Diasporas from a Political Science Perspective: the Case of Armenian Diaspora 11 Edita Gzoyan 2. The League of Nations and Formation of Armenian Diaspora 35 Hayk Yengibaryan 3. The State Plan for the 1946-1948 Great Repatration of Armenians and the Armenian Apostolic Church 55 Adam Pomieciński 4. Syrian Armenians in Armenia. Adaptation-Reintegration- Diaspora 70 Paweł Nieczuja-Ostrowski 5. Political Factors of Changes of the Armenian Diaspora in Modern-Day World 86 Paweł Nieczuja-Ostrowski 6. Security as a Factor in Transforming the Armenian Diaspora 104 Part II The Case of Armenian Community in Poland Nikol Margaryan 7. Integration through Personal Names: The Experience of Armenian Diaspora in Poland 121 Marek Lichota 8. Armenians in Zamość in the Sixteenth and Eighteenth Centuries and Their Influence on Past and the Present of the City 131 Grzegorz Pełczyński 9. Changes in the Armenian-Catholic Rite in Poland in the 20th Century 149 Paweł Nieczuja-Ostrowski 10. Institutionalization of Armenian Life in Modern Poland 163 Renata Król-Mazur 11. Armenian Diaspora in Poland – an Outline of the Problem 199 Renata Król-Mazur 12. Armenian Education in Poland 234 Appendix 267 References 277 Index of Persons and Places 315 LIST OF TABLES 1.
    [Show full text]
  • Stefan Adam Zamoyski Był Potomkiem Jednego Z Najznamienitszych Polskich Rodów, Który Dał Krajowi M.In
    Tadeusz Kondracki Kondracki Tadeusz TadeuszTadeusz KondrackiKondracki Stefan Adam Zamoyski był potomkiem jednego z najznamienitszych polskich rodów, który dał krajowi m.in. kanclerza i hetmana wielkiego koronnego z czasów panowania Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy – Jana Zamoyskiego (1542–1605). Spadkobierca tak wspaniałych tradycji dopisał do historii rodu, i najnowszych dziejów Polski, niejedną znaczącą kartę. Ziemianin, sam piszący o sobie „rolnik”, w chwili wojennej potrzeby, w latach 1939–1945, służył Ojczyźnie w mundurze na wyjątkowych, wymagających specjalnych kwalifikacji, posterunkach, m.in. jako adiutant premiera rządu RP na uchodźstwie i naczelnego wodza gen. Władysława Zamoyski (1904–1976) Stefan Adam Sikorskiego. Będąc formalnie tylko rotmistrzem (odpowiednikiem kapitana), był – ze względu na stanowisko i zaufanie, jakim cieszył się u gen. Sikorskiego – dopuszczany do najbar- dziej poufnych spraw. Wśród jego rozmówców znajdowali się ludzie z alianckiego politycznego i wojskowego świecznika – Polacy, Brytyjczycy, Amerykanie. Analiza pracy Zamoyskiego w Londynie, a później na placówce w Waszyngtonie, to świadec- two jego starań, by – w warunkach pogarszającej się koniunktury międzynarodowej – stać, do końca, na straży sprawy niepodległości Polski. StefanStefan AdamAdam ZAMOYSKIZAMOYSKI (1904–1976)(1904–1976) ■ ■ ZIEMIANIN ŻOŁNIERZ DZIAŁACZ EMIGRACYJNY 9 788365 880444 > http://rcin.org.pl Stefan Adam ZAMOYSKI (1904–1976) ZIEMIANIN ▪ ŻOŁNIERZ ▪ DZIAŁACZ EMIGRACYJNY http://rcin.org.pl http://rcin.org.pl Tadeusz Kondracki Stefan Adam ZAMOYSKI (1904–1976) ZIEMIANIN ▪ ŻOŁNIERZ ▪ DZIAŁACZ EMIGRACYJNY Instytut Historii PAN http://rcin.org.pl Warszawa 2018 Recenzja wydawnicza prof. dr hab. Tadeusz Dubicki prof. dr hab. Tadeusz Wolsza Redakcja, korekta i indeks Barbara Janicka Summary Nicholas Siekierski Opracowanie grafi czne i projekt okładki Dariusz Górski Nina Pisarska Na okładce Stefan Adam Zamoyski, mal.
    [Show full text]
  • Listy Przypowiednie Dla Marcina Zamoyskiego Z Lat 1656, 1679 I
    RES HISTORICA 43, 2017 DOI: 10.17951/rh.2017.43.313-336 Zbigniew Hundert (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) Listy przypowiednie dla Marcina Zamoyskiego z lat 1656, 1679 i 1683 na chorągwie jazdy i regiment pieszy w wojsku koronnym The Enlistment Letters (listy przypowiednie) for Marcin Zamoyski with the Years 1656, 1679 and 1683 on Cavalry Banners and Foot Regiment in the Polish Crown Army STRESZCZENIE Przedmiotem edycji źródłowej są 3 listy przypowiednie wystawione z kancelarii królewskiej Marcinowi Zamoyskiemu na zaciąg chorągwi kozackiej w 1656 r., na objęcie regimentu pieszego w 1679 r. oraz na powiększenie chorągwi husarskiej w 1683 r. Po- chodzą one z Archiwum Zamoyskich z warszawskiego Archiwum Głównego Akt Daw- nych, z zasobu o sygnaturze 463, w którym przechowywana jest korespondencja polskich władców z Marcinem Zamoyskim, IV ordynatem zamojskim i podskarbim wielkim koron- nym (1685–1689). Publikacja listów poprzedzona jest wstępem, w którym omówione zo- stały mechanizmy kariery polityczno-wojskowej Marcina Zamoyskiego, ze wskazaniem, na rolę, jaką w tym odgrywał aspekt utrzymywania w kompucie koronnym jednostek wojskowych. Słowa kluczowe: listy przypowiednie, Marcin Zamoyski, wojsko koronne, ordynaci zamojscy, patronat wojskowy Jana Sobieskiego W Archiwum Zamoyskich z warszawskiego Archiwum Głównego Akt Dawnych, w zasobie nr 463, gdzie zgromadzono korespondencję ko- lejnych polskich monarchów – Jana II Kazimierza, Michała Korybuta oraz Jana III, adresowaną do Marcina Zamoyskiego, znajdują się 3 listy przy- powiednie. Tego typu pisma o charakterze prawnym, które w teorii sta- nowiły podstawę formalną do służby na żołdzie państwowym poszcze- gólnych jednostek wojskowych komputu koronnego oraz litewskiego, nie należą do materiałów, po które chętnie sięgaliby edytorzy źródeł okresu 314 ZbignieW HUndert staropolskiego.
    [Show full text]
  • The City of Belz
    The City of Belz Belz), a small city in Sokal בעלז :Belz (Ukrainian: Белз; Polish: Bełz; Yiddish Raion of Lviv Oblast (region) of Western Ukraine, near the border with Poland, is located between the Solokiya river (a tributary of the Bug River) and the Rzeczyca stream. Prior to 15 February 1951 the town was located in central-eastern Poland, in the Lublin Voivodeship. Population: 2,343 (2013 est.)[1]. Origin of name There are a few theories as to the origin of the name: 1. Celtic language – belz (water) or pelz (stream), 2. German language – Pelz/Belz (fur, furry) 3. Old Slavic language and the Boyko language – «белз» or «бевз» (muddy place), 4. Old East Slavic – «бълизь» (white place, a glade in the midst of dark woods). The name occurs only in two other places, the first being a Celtic area in antiquity, and the second one being derived from its Romanian name: 1. Belz (department Morbihan), Brittany, France 2. Bălţi (Бельцы/Beljcy, also known in Yiddish as Beltz), Moldova (Bessarabia) History Historical affiliations Duchy of Poland until 981 Kievan Rus 981-1018 Duchy of Poland 1018-1025 Kingdom of Poland 1025-1031 Kievan Rus 1031-1170 Duchy of Belz 1170-1234 Principality of Galicia–Volhynia 1234-1340 Grand Duchy of Lithuania 1340-1366 Kingdom of Poland 1366-1377 Kingdom of Hungary 1378-1387 Kingdom of Poland 1387-1569 Polish-Lithuanian Commonwealth 1569-1772 Habsburg Monarchy 1772-1804 Austrian Empire 1804-1867 Austria-Hungary 1867-1918 West Ukrainian People's Republic 1918-1919 Second Polish Republic 1919-1939 Nazi Germany 1939-1944 Polish People's Republic 1944-1951 Soviet Union 1951-1991 Ukraine 1991-present Early history Belz is situated in a fertile plain which tribes of Indo-European origin settled in ancient times: Celtic Lugii,[2][3] next (2nd-5th century) German Goths[4][5] slavized Sarmatians (White Croats),[6]and at last Slavic Lendians.[7] The town has existed since at least the 10th century, as one of the Burgs of Czerwień[8] (Red Ruthenia) strongholds under Bohemian and Polishrule.
    [Show full text]
  • Senatorowie I Dygnitarze Koronni W Drugiej Polowie XVII Wieku
    Polskie Towarzystwo Historyczne Stefan Ciara Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku Wrocław • Warszawa • Kraków Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1990 Biblioteka Narodowa Warszawa Wydane z pomocą finansową Polskiej Akademii Nauk Okładkę projektował Jakub Kortyka Redaktor: Teresa Wąsowiczowa Redaktor techniczny: Adam Przylibski © Copyright by Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo. Wroclaw 1990 Printed in Poland ISBN 83-04-03339-9 Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo. Wrocław 1990. Objętość: ark. wyd. 12,90; ark. druk. 12,75; ark. A,-16,95. Wrocławska Drukarnia Naukowa. Zam. 4421/89. Wstęp W polskiej historiografii średniowiecza i czasów nowożytnych nabrały ostatnio rozmachu badania nad elitami władzy1. W tym nurcie badawczym mieści się również niniejsza praca — analiza udziału grupy społecznej złożonej ze świeckich senatorów wielkich i dygnitarzy koronnych w sprawowaniu czołowych urzędów państwowych, dzierżeniu królewszczyzn oraz zawieranych koligacji. Została ona zainspirowana przez książkę Teresy Zielińskiej Magnate- ria polska epoki saskiej. Funkcje urzędów i królewszczyzn w procesie przeobrażeń warstwy społecznej2. Badania objęły grupę ustaloną w podobny sposób, jak to uczyniła T. Zielińska. Zrezygnowaliśmy jednak z określania tej grupy mianem magnaterii, ponieważ fakty zasiadania w senacie i sprawowania dygnitarii, dzierżawienia królewszczyzn i wchodzenia w prestiżowe i zyskowne koligacje to jedynie część przyjętych w nauce najważniejszych kryteriów „magnackoś- ci"3. T. Zielińska nie uwzględniła zwłaszcza tak istotnego kryterium, jak rozmiary dziedzicznej własności ziemskiej. Mogłaby to zrobić jedynie wtedy, gdyby miała do dyspozycji monografie kształtowania się majątków dziedzicz­ nych 190 rodów, które wydały senatorów i dygnitarzy w czasach saskich. Trudno byłoby, naszym zdaniem, określić jako magnatów osoby, które były jedynymi senatorami w swych rodach (osoby takie stanowiły ok.
    [Show full text]
  • Rocznik Tomaszowski
    ROCZNIK TOMASZOWSKI 5 Niniejszy numer „Rocznika” Redakcja dedykuje śp. Januszowi Frykowskiemu Wydano dzięki pomocy finansowej: Urzędu Miasta w Tomaszowie Lubelskim Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie Starostwa Powiatowego w Tomaszowie Lubelskim Tomaszowskie Towarzystwo Regionalne ROCZNIK TOMASZOWSKI 5 PL ISSN 0209-0414 Tomaszów Lubelski 2016 WYDAWCA Tomaszowskie Towarzystwo Regionalne im. doktora Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim RADA NAUKOWA Andrzej Janeczek, Andrzej Kędziora, Franciszek Leśniak, Jan Lewandowski Hubert Łaszkiewicz, Marek Mądzik, Jacek Zygmunt Sawicki, Marian Surdacki Jan Tęgowski, Andrzej Urbański, Andrzej Wrzyszcz REDAKCJA Marek Sioma (redaktor naczelny), Janusz Brodowski (zastępca redaktora i sekretarz redakcji) Wojciech Dziedzic, Marcin Piotrowski, Mariusz Skorniewski (redaktorzy tematyczni) RECENZENCI TOMU dr Paweł Jusiak, dr hab. Krzysztof Kania, dr hab. Adam Kopciowski, dr hab. Robert Majzner, prof. AJD, dr hab. Dariusz Szewczuk, dr Jerzy Ternes dr hab. Roman Wysocki TŁUMACZENIE STRESZCZEŃ NA JĘZYK ANGIELSKI Waldemar Fugas REDAKCJA I KOREKTA Teresa Dunin PROJEKT OKŁADKI Mikołaj Malarczyk Na okładce: Cmentarz wojenny żołnierzy c.k. armii poległych w rejonie Monastyrza (fot. Piotr Łoza) © Copyright by Tomaszowskie Towarzystwo Regionalne im. doktora Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim, 2016 Nakład 400 egzemplarzy Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa ADRES REDAKCJI ul. Zamojska 2, 22-600 Tomaszów Lubelski http://www.ttr-tomaszów.pl, e-mail: [email protected] SKŁAD I ŁAMANIE KOMPUTEROWE Wydawnictwo „Morpol” s.c. M. Malarczyk, A. Wyka-Malarczyk Zemborzyce Wojciechowskie 100A, 20-515 Lublin DRUK I OPRAWA Drukarnia „Tekst” E. Zonik i wspólnicy s.j. ul. Wspólna 19, 20-344 Lublin SPIS TREŚCI ARTYKUŁY Marcin Piotrowski – O rosnących w ziemi garnkach i drzewach zamieniających się w kamień. Reinterpretacja dwóch passusów z „Roczników” Jana Długosza ....... 7 Abstract: Of pots growing in the soil and trees morphing into stones.
    [Show full text]
  • Studies on Female Patronage in the 17Th and 18Th Centuries Uniwersytet Pedagogiczny Im
    studies on female patronage in the 17th and 18th centuries Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Prace Monograficzne 890 studies on female patronage in the 17th and 18th centuries TRANSLATION Mariola Dyl-Wąsik, Paulina Mierzwa, Radosław Rozumowski EDITED BY Bożena Popiołek Urszula Kicińska Anna Penkała-Jastrzębska Agnieszka Słabyby 2019 © Copyright by Authors Kraków 2019 ISSN 0239-6025 ISBN 978-83-8084-271-7 e-ISBN 978-83-8084-272-4 DOI 10.24917/9788380842717 Reviewers: prof. dr hab. Marian Chachaj prof. dr hab. Filip Wolański Proofreading: Libron Layout and cover design: Libron On the cover: Portrait of Marianna Denhoff, née Bielińska by Antoine Pense, fot. Piotr Ceraficki (Łazienki Królewskie Museum in Warsaw) and graphics from: vecteezy.com Project funded by the National Science Center as part of the program no. UMO 2015/19/B/HS3/01797 “Benefactresses and clients. The specificity of women’s patronage and clients relations in the Saxon era” Wydawnictwo Naukowe UP 30-084 Kraków, ul. Podchorążych 2 tel./fax 12 662-63-83, tel. 12 662–67–56 e-mail: [email protected] http://www.wydawnictwoup.pl Table of contents 7 Introduction Natalia Starchenko 17 Patronage System as a Formal Power Mechanism in the Early Modern Polish-Lithuanian Commonwealth Natalia Biłous 37 Clientele of Tomasz Zamoyski in the Kyiv palatinate (in the light of correspondence 1619–1637) Rita Regina Trimoniene 59 An international noble family in the Grand Duchy of Lithuania in the second half of the 16th and early 17th century Piotr Oczko 79 Some remarks from a completely different world. Could (female) patronage take place in the Dutch Republic? Karolina Kwaśna 91 And when he died, his widow continued the business… Widows from New England Dorota Żołądź-Strzelczyk 107 Influence of women on education in the modern age – family and social contexts Anna Szylar 119 “Let them diligently see the humors and fantasies of the founders so that they will not bring any turmoil to the monastery…” Women – founders of women’s monasteries in the 17th and 18th centuries.
    [Show full text]
  • Woźniak the Warsaw Sforziad
    The Warsaw Sforziad Katarzyna Woźniak INTRODUCTION The Sforziad, or La historia delle cose facte dallo invictissimo duca Francesco Sforza scripta in latino da Giovanni Simonetta et tradocta in lingua fiorentina da Christoforo Landino Fiorentino, is a treasure of the National Library in Warsaw1. LA SFORZIADA, FRONT COVER, NATIONAL LIBRARY IN WARSAW History of this precious volume spans 524 years, while for over 400 it has been in Poland. Despite the fact that renowned Polish specialists and bibliophiles have been trying to reconstruct history of this volume, this task was never been fully accomplished. Many of the widely circulated facts remain very probable, but they are still hypotheses. The main reason is the complicated history of the collection to which it belonged, reflecting Poland's turbulent past in Central Europe. Numerous and grave losses of archival records have prevented the reconstruction of the complete history of this incunabulum. This paper summarizes and re-orders established facts and introduces a number of previously unknown documents The occasion for the present reconstruction of the history of the volume is the hypothesis that the Warsaw copy was the source of the 15th-century female portrait known as La Bella Principessa, attributed to Leonardo da Vinci. Professor Kemp identified that the drawing, executed in a technique of trois crayons on vellum depicts Bianca Sforza2. Its left, uneven edge with stitching 1 1 BN BOZ Inc. F.1378 2 Martin Kemp and Pascal Cotte, La Bella Principessa and the Warsaw Sforziad, Leonardo da Vinci Society http://www.bbk.ac.uk/hosted/leonardo/#MM (23.04.2014) Strona holes, left there after binding, clearly indicates that the portrait was part of a book3.
    [Show full text]