Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Stoczek Łukowski

WÓJT GMINY STOCZEK ŁUKOWSKI

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY STOCZEK ŁUKOWSKI

Zał ącznik nr 1 do uchwały nr………………….. Rady Gminy w Stoczku Łukowskim z dnia ……………………………..

„URBI-PLAN” PRACOWNIA URBANISTYCZNA Małgorzata Sienkiewicz – Januszkiewicz ul. Armii Krajowej 9/3 08-110 Siedlce

Spis tre ści

WST ĘP...... 4 I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY ...... 6 1.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO POŁO ŻENIA, PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU ORAZ ŁADU PRZESTRZENNEGO I JEGO OCHRONY...... 6 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA ...... 8 2.1. Stan i funkcjonowanie środowiska ...... 8 2.1.1. Poło żenie fizycznogeograficzne – geomorfologia ...... 8 2.1.2. Budowa geologiczna ...... 9 2.1.3.Wody powierzchniowe...... 11 2.1.4. Hydrogeologia – zasoby wód podziemnych ...... 15 2.1.5. Gleby ...... 18 2.1.6.Ekosystemy le śne – le śna przestrze ń produkcyjna ...... 19 2.1.7. Szata ro ślinna i świat zwierz ęcy...... 21 2.1.8. Warunki klimatyczne ...... 22 2.1.9. Przyrodnicze obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów odr ębnych ...... 23 2.1.10. Lokalne uci ąż liwo ści i zagro żenia środowiskowe……………………………………….26 3.WYST ĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH...28 4. WYST ĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN ORAZ TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH ...... 29 4.1.Zło ża surowców mineralnych ………………………………………………………………..…………………29 4.2. Zło ża gazu ziemnego …………………………..…………………………………………..…………………... 32 5. ROLNICZA PRZESTRZE Ń PRODUKCYJNA W TYM STAN PRAWNY GRUNTÓW ...33 5.1. Rolnicza przestrze ń produkcyjna ...... 33 5.2. Stan prawny gruntów ...... 34 6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU I FUNKCJONOWANIA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ...... 35 6.1. Archeologia ...... 35 6.2. Osadnictwo i zabytkowe układy komunikacyjne ...... 41 6.3. Architektura i budownictwo ...... 43 6.4. Zabytki techniki ...... 46 6.5. Cmentarze ...... 48 6.6. Miejsca pami ęci poza cmentarzami ...... 49 6.7. Kapliczki, figury i krzy że przydro żne ...... 49 6. 8. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków ...... 51 6. 9. Wykaz obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków ...... 51 6.10. Dobra kultury współczesnej ...... 54 7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z JAKO ŚCI ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA, ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA ORAZ POTRZEB I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY ...... 54 7.1. Ludno ść ...... 54 7.2. Aktywno ść ekonomiczna ludno ści ...... 56 7.3. Bud żet gminy ...... 57 7.4. Komunikacja zbiorowa ...... 58 7.5. Zasoby i warunki mieszkaniowe ...... 58 7.6. Handel i usługi ...... 58 7.7. Szkoły. Przedszkola ...... 59 7.8. Zdrowie ...... 59 7.9.Kultura. Sport. Rekreacja ...... 60 7.10. Bezpiecze ństwo ludno ści i jej mienia ...... 60 7.11. Potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy………………………………………………………………………. 61 1

8.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH ...... 61 8.1. Obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody ...... 61 8.2. Obiekty i obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków ...... 62 8.3. Obiekty i obszary chronione na podstawie innych ni ż powy ższe przepisy odr ębne ...... 62 8.3.1. Obszary chronione na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych ...... 62 8.3.2. Obszary chronione na podstawie przepisów ustawy prawa geologicznego i górniczego...62 9. UWARUNKOWANIA KOMUNIKACYJNE...... 62 10. UWARUNKOWANIA W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ...... 64 10.1. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 64 10.2. Zaopatrzenie w ciepło ...... 64 10.3. Gospodarka odpadami ...... 64 10.4. Zaopatrzenie w gaz ziemny ………………………………………………………………………………… ..65 11. UWARUNKOWANIA DOTYCZ ĄCE ELEKTROENERGETYKI...... 65 11.1. Uwarunkowania zewn ętrzne – powi ązania ponadlokalne ...... 65 11.2. Uwarunkowania zewn ętrzne – diagnoza ...... 65 11.2.1. Przesyłowa linia 220 kV ...... 65 11. 2.2. Dystrybucyjna linia 110 kV ...... 66 11.2.3. Oddziaływanie linii 220 kV i 110kV na środowisko ...... 66 11.2.4.Zasilanie gminy energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV...... 66 11.2.5.System magistralnych linii SN 15 kV...... 66 11.3. Uwarunkowania wewn ętrzne ...... 68 11.3.1. Lokalne sieci dystrybucyjne...... 68 12.ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH .70 II. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 71 1. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW...... 71 2. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁ ĄCZONE SPOD ZABUDOWY...... 75 3.OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW...... 77 3.1 Zasady ochrony zasobów i walorów środowiska, przyrody i krajobrazu ...... 77 3.1.1. Ochrona zasobów środowiska...... 77 3.1.2. Ochrona walorów krajobrazowych ...... 78 3.2. Zasady ochrony środowiskowych warunków jako ści życia ...... 81 3.2.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi ...... 81 3.2.2. Ochrona surowców mineralnych...... 82 3.2.3.Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych ...... 82 3.2.4. Ochrona powietrza atmosferycznego...... 83 3.2.5. Ochrona przed hałasem ...... 83 3.2.6. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące...... 84 3.2.7. Nadzwyczajne zagro żenia środowiska...... 84 4. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ ...... 84 4.1. Le śna przestrze ń produkcyjna ...... 84 4.1.1.Zalesienia ...... 84 4.1.2. Ochrona terenów le śnych...... 84 4.2. Rolnicza przestrze ń produkcyjna ...... 85 4.2.1. Ochrona gruntów rolnych...... 85 4.2.2. Kierunki kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej...... 85 5. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ...... 86 5.1. Obszary obj ęte ochron ą wojewódzkiego konserwatora zabytków ...... 86 2

5.2. Obiekty znajduj ące si ę w gminnej ewidencji zabytków ...... 86 5.3. Obiekty i obszary proponowane do obj ęcia ochron ą wojewódzkiego konserwatora zabytków ...... 87 5.4. Strefowanie krajobrazu kulturowego oraz ustalenia w poszczególnych strefach ...... 87 6. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI...... 91 6.1.Układ drogowy ...... 91 6.2.Komunikacja zbiorowa ...... 92 6.3. Transport ...... 93 6.4. Zaplecze techniczne motoryzacji ...... 93 6.5. System ście żek rowerowych ...... 93 6.6. Parkowanie pojazdów ...... 93 7.KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ...... 93 7.1. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 93 7.2. Usuwanie odpadów stałych ...... 94 7.3.Zaopatrzenie w ciepło i gaz ...... 95 8. KIERUNKI ROZWOJU ELEKTROENERGETYKI...... 95 8.1. Kierunki rozwoju powi ąza ń zewn ętrznych ...... 95 8.1.1. Sieci przesyłowej najwy ższych napi ęć NN 400kV i 220 kV...... 95 8.1.2. Sieci dystrybucyjne wysokich napi ęć WN 110 kV...... 96 8.2. Kierunki rozwoju urz ądze ń lokalnych - Lokalne sieci SN 15 kV i nN 0,4 kV ...... 98 8.3 . Telekomunikacja ...... 99 8.4. Odnawialne źródła energii ...... 100 9. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM...... 104 10. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJIE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM ...... 104 11. OBSZARY SZCZEGÓLNEGO ZAGRO ŻENIA POWODZI Ą ORAZ OBSZARY OSUWANIA SI Ę MAS ZIEMNYCH ...... 105 12. OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO ŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY...... 105 13. GRANICE TERENÓW ZAMKNI ĘTYCH I ICH STREF OCHRONNYCH...... 106 14. OBSZARY DLA KTÓRYCH OBOWI ĄZKOWE JEST SPORZ ĄDZENIE MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH W TYM OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEPROWADZENIA SCALE Ń I PODZIAŁU NIERUCHOMO ŚCI, A TAK ŻE OBSZARY ROZMIESZCZENIA OBIEKTÓW HANDLOWYCH O POWIERZCHNI SPRZEDA ŻY POWY ŻEJ 2000M 2 ORAZ OBSZARY PRZESTRZENI PUBLICZNYCH...... 107 15. OBSZARY DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZ ĄDZI Ć MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, W TYM OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEPORWADZENIA ZMIANY PRZEZNACZENIA GRUNTÓW ROLNYCH I LE ŚNYCH NA CELE NIEROLNICZE I NIELE ŚNE ...... 107 16. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH...... 107 17. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI...... 108 18. INNE OBSZARY PROBLEMOWE...... 108 III. SYNTEZA I UZASADNIENIE PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń STUDIUM ...... 108

WST ĘP

Podstaw ę do podj ęcia prac nad niniejszym Studium stanowi uchwała Nr IV/25/11 Rady Gminy Stoczek Łukowski z dnia 28 lutego 2011 roku w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Stoczek Łukowski. Projekt Studium przygotowano w trybie ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2015r. poz. 199) w zakresie okre ślonym w Rozporz ądzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118 poz. 1233). Niniejszy projekt nawi ązuje do Studium uchwalonego Uchwał ą Nr III/36/02 Rady Gminy w Stoczku Łukowskim z dnia 28 grudnia 2002r. dostosowuj ąc jego ustalenia do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej i zewn ętrznych uwarunkowa ń rozwoju gminy oraz „Strategii rozwoju lokalnego gminy Stoczek Łukowski na lata 2008 – 2015”. Zmiany dotycz ą w szczególno ści: - wprowadzenia nowych terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą, usługow ą i zwi ązan ą z działalno ści ą gospodarcz ą; - zmiany w funkcjonowaniu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej; - wprowadzenia obszarów dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagaj ące przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolne i niele śne; - wyznaczenie obszarów powierzchniowej eksploatacji złó ż kopalin naturalnych, - wprowadzenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym linii 400kV relacji Kozienice – Siedlce Ujrzanów, - wprowadzenie terenów poszukiwa ń złó ż gazu łupkowego, - wskazania obszarów przewidzianych do zalesie ń, - wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone b ędą urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100kW, a tak że ich stref ochronnych zwi ązanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu

INFORMACJE O ZESPOLE AUTORSKIM Projekt studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy zwany dalej Studium został opracowany przez mgr in ż. arch. Małgorzat ę Sienkiewicz-Januszkiewicz, posiadaj ącą uprawnienia urbanistyczne nr 880/89 oraz nr członkowski Okr ęgowej Izby Urbanistów - WA- 187 z zespołem w składzie dr Stefan Białczak (uprawnienia do projektowania w planowaniu przestrzennym nr 398/88, numer członkowski Okr ęgowej Izby Urbanistów – WA- 012), mgr Cezary Ostas , mgr Zbigniew Cieszkowski, mgr Wojciech Zaczkiewicz, mgr Marzena Czajka.

CZ ĘŚ CI SKŁADOWE STUDIUM Opracowanie „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Stoczek Łukowski”, składa si ę z nast ępuj ących cz ęś ci:

• cz ęść tekstowa Studium – zał ącznik Nr 1 do uchwały Rady Gminy, zawieraj ący uwarunkowania i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy oraz syntez ę i uzasadnienie przyj ętych rozwi ąza ń, • cz ęść graficzna Studium – mapy w skali 1:10000 - zał ącznik Nr 2 do uchwały Rady Gminy zawieraj ący kierunki zagospodarowania przestrzennego wykonany na mapie topograficznej oraz cz ęść graficzna Studium zawieraj ąca uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego gminy wykonane na mapie topograficznej w skali 1:10000 , • lista nieuwzgl ędnionych uwag dotycz ących projektu Studium – zał ącznik Nr 3 do uchwały Rady Gminy .

Dodatkowo wykonano cz ęść graficzn ą Studium obejmuj ącą uwarunkowania oraz kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Stoczek Łukowski na mapach ewidencji gruntów i budynków w postaci numerycznej w skali 1:10000 wydanej przez Powiatowy O środek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Łukowie.

Na potrzeby Studium opracowano:

• Gminn ą Ewidencj ę Zabytków gminy Stoczek Łukowski; • Ekofizjografi ę gminy Stoczek Łukowski w skali 1:10000; • Prognoz ę oddziaływania na środowisko dla Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Stoczek Łukowski.

I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY

1.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO POŁO ŻENIA, PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU ORAZ ŁADU PRZESTRZENNEGO I JEGO OCHRONY

Gmina Stoczek Łukowski jest poło żona w zachodniej cz ęś ci powiatu łukowskiego, na północnym kra ńcu województwa lubelskiego, przy granicy z województwem mazowieckim. Gmina graniczy z gminami powiatu garwoli ńskiego tj. Borowiem i Miastkowem Ko ścielnym oraz gminami powiatu siedleckiego tj. Wodyniami i Domanicami - województwo mazowieckie i gminami powiatu łukowskiego tj. Wol ą Mysłowsk ą, Staninem i Łukowem - województwo lubelskie oraz centralnie z granicami Miasta Stoczek Łukowski. W latach 1975 - 98 gmina poło żona była w byłym województwie siedleckim. Gmina Stoczek Łukowski, poło żona na styku Mazowsza Podlasia i Lubelszczyzny, jest dla Europy Zachodniej bram ą - do Rosji, Ukrainy i na Białoru ś. Gmina dzi ęki swojemu poło żeniu posiada dogodn ą pozycj ę w śród gmin Lubelszczyzny pod wzgl ędem odległo ści do najwi ększych miast tego regionu oraz do najwi ększego przej ścia granicznego w Terespolu. Odległo ść do Lublina- 125km (Białej Podlaskiej/Zamo ścia/Chełma - 92/105/190 km), odległo ść od granicy pa ństwa (wschodniej, do miejscowo ści Brze ść ) – 133km. Gmina poło żona jest blisko nast ępuj ących szlaków drogowych: - drogi ł ącz ącej Europ ę Zachodni ą z Europ ą Wschodni ą: Świecko - Pozna ń - Lublin - Białystok – Ogrodniki lub Ku źnica Białostocka, - projektowanej autostrady A2 ł ącz ącej zachodni ą i wschodni ą granic ę Polski. W mie ście Stoczek Łukowski krzy żuj ą si ę drogi krajowe i wojewódzkie: - Wilga - Garwolin- Stoczek Łukowski- Łuków, - Stoczek Łukowski – Siedlce . Przez teren gminy Stoczek Łukowski przebiega linia kolejowa o znaczeniu podstawowym – CE 20 relacji Łowicz- Skierniewice – Pilawa- Łuków – pierwszorz ędowa, dwutorowa, dla gminy. Przez Stoczek Łukowski przebiega najwa żniejsza obwodnica kolejowa na szlaku Berlin – Moskwa, omijaj ąca w ęzeł warszawski. Najbli ższe lotniska zlokalizowane s ą w Lublinie – Lublin Świdnik istniej ący od 2012r., w Warszawie oraz Biała Podlaska (obecnie nieczynne). Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym studium zagospodarowania przestrzennego gminy powinno uwzgl ędnia ć „zasady okre ślone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategii rozwoju gminy”. W pracach nad niniejszym studium dokumenty te zostały przeanalizowane i wzi ęte pod uwag ę. Studium uwzgl ędnia wszystkie aspekty przestrzenne tych dokumentów odnosz ące si ę do obszaru gminy w warstwach: przyrodniczej, społeczno-gospodarczej, a zwłaszcza infrastruktury technicznej. Studium stwarza mo żliwo ść realizacji przedsi ęwzi ęć o znaczeniu krajowym i wojewódzkim, które znalazły si ę we wnioskach samorz ądu województwa lubelskiego. Wnioski te stanowi ą kwintesencj ę aktualnych oczekiwa ń organów szczebla krajowego i wojewódzkiego w stosunku do gminy Stoczek Łukowski. Same dokumenty były sporz ądzane w ró żnym czasie. Stosunkowo aktualnym dokumentem jest „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”, przyj ęta uchwał ą Rady Ministrów w dniu 13 grudnia 2011 roku. Mo żna uzna ć, że

niniejsze studium dobrze wpisuje si ę w cele polityki przestrzennej kraju sformułowane w tym dokumencie. Mniej aktualny jest plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego, uchwalony w 2002 roku. W 2006 roku wszcz ęte zostały prace nad jego aktualizacj ą ale nowa wersja nie została dotychczas uchwalona. Gmina posiada swoj ą siedzib ę w mie ście Stoczek Łukowski, które stanowi odr ębn ą gmin ę miejsk ą. Odległo ści drogowe z miasta Stoczek Łukowski wynosz ą: do Łukowa około 30 km, do Siedlec około 40 km, do Lublina około 120 km, do Warszawy około 75 km. Powierzchnia gminy wynosi 173 km 2, stawia j ą w grupie wi ększych obszarowo gmin w kraju. W ogólnej powierzchni gminy 67,6% zajmuj ą u żytki rolne, 22,3% lasy, 10,1% pozostałe grunty i nieu żytki 1. W strukturze powierzchni według form własno ści dominuj ą grunty osób fizycznych (89,0%), w tym wchodz ące w skład gospodarstw rolnych (87,4%). Istotny udział posiadaj ą grunty Skarbu Pa ństwa z wył ączeniem gruntów przekazanych w u żytkowanie wieczyste (7,8%), w tym w Zarz ądzie Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe (6,8%) 2. Liczba ludno ści (8,2 tys. osób na koniec 2012r.) stawia gmin ę w grupie du żych gmin wiejskich. G ęsto ść zaludnienia (aktualnie 47 osób na 1 km 2) jest stosunkowo niska. Trwa proces wyludniania gminy. Bezwzgl ędny ubytek liczby mieszka ńców w latach 2002-2012 wynosi 575 osób (6,6%).Najliczniej zamieszkał ą miejscowo ści ą w gminie jest miejscowo ść Jedlanka, w której zamieszkuje 716 mieszka ńców. Miejscowo ść Jedlanka jest o środkiem pomocniczym w stosunku do miasta Stoczek Łukowski w zakresie obsługi ludno ści zachodniej cz ęś ci gminy. Gmina ma charakter rolniczy. W jej granicach znajduje si ę 11,8 tys. ha u żytków rolnych o niskiej jako ści (wska źnik WRPP według IUNG 52,7 pkt) i średnim udziale trwałych u żytków zielonych w ogólnej powierzchni u żytków rolnych (16,3%). Przeci ętna powierzchnia 1 gospodarstwa rolnego (około 5,5 ha u żytków rolnych) jest stosunkowo mała. W skład gminy wchodzi 35 sołectw skupiaj ących 36 wsi. Północno-wschodnia cz ęść gminy znajduje si ę w granicach Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Na terenie gminy dominuje zabudowa zagrodowa. Coraz wi ększ ą rol ę odgrywa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i usługowa, która koncentruje si ę w miejscowo ści Jedlanka oraz w terenach bezpo średnio powi ązanych z miastem Stoczek Łukowski – Wólka Pozna ńska, Zgórznica, Zabiele oraz w miejscowo ściach Stare Kobiałki, Wola Kisielska, Kisielek, Nowy Jamielnik, Stary Jamielnik, Nowa Prawda. Dalszy rozwój zagospodarowania przestrzennego poszczególnych terenów w gminie b ędzie wykazywał tendencj ę do uzupełniania i zagospodarowania istniej ącej zabudowy. Mo żna spodziewa ć si ę rozwoju nowych obszarów zwartej zabudowy szczególnie w strefach dobrze rozwini ętej infrastruktury technicznej i komunikacji. Realizacja nowego zainwestowania winna by ć wła ściwie wkomponowana w system przyrodniczy. Obecnie polityka przestrzenna gminy Stoczek Łukowski realizowana jest zgodnie ze Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uchwalonym przez Rad ę Gminy w Stoczku Łukowskim Uchwał ą Nr III/36/02 z dnia 28 grudnia 2002r. Dotychczas obowi ązuj ące Studium jest nieaktualne na dzie ń dzisiejszy w świetle obowi ązuj ącej ustawy. Wst ępne analizy, w tym ocena aktualno ści obowi ązuj ącego Studium wykazały konieczno ść wprowadzenia zasadniczych zmian merytorycznych. Przedmiotowa zmiana Studium uwzgl ędni zmieniaj ące si ę potrzeby i mo żliwo ści rozwojowe gminy jak równie ż obejmie pełny zakres i form ę studium okre ślon ą w obowi ązuj ących przepisach.

1 Wg danych GUS z 2013r. 2 Na podstawie wykazu gruntów na dzie ń 01.01.2013r. 7

Na podstawie zło żonych wniosków do niniejszego Studium przewiduje się na terenie gminy ruch budowlany utrzymany na dotychczasowym poziomie. Na przestrzeni ostatnich lat na terenie gminy wydawanych jest do 70 decyzji o warunkach zabudowy, s ą to głównie decyzje zwi ązane z zabudow ą mieszkaniow ą jednorodzinn ą i zabudow ą zagrodow ą wyst ępuj ącą na terenie wszystkich miejscowo ści gminy Stoczek Łukowski. Gmina Stoczek Łukowski składa si ę z 36 miejscowo ści, z których żadna nie posiada miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jedynie w miejscowo ści Stare Kobiałki jest obowi ązuj ący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu aktywno ści gospodarczej „Stare Kobiałki” przyj ęty uchwał ą nr V/42/07 Rady Gmin Stoczek Łukowski z dnia 29 marca 2007r. Na terenie gminy ład przestrzenny realizowany jest poprzez wydawanie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego na podstawie przepisów szczególnych. Decyzje o warunkach zabudowy głównie dotycz ą zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej jednorodzinnej. Decyzje celu publicznego na terenie gminy wydawane s ą głównie w zakresie linii elektroenergetycznych, wie ży telefonii komórkowej, sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej. Zjawisko to nie jest zgodne z zasad ą ładu przestrzennego i zrównowa żonego rozwoju. Z uwagi na powy ższe zachodzi potrzeba opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z kierunkami przyj ętymi w Studium. Plan miejscowy nale ży uzna ć za najskuteczniejsze narz ędzie w sprawach przeznaczenia terenów na okre ślone cele oraz ustalania zasad ich zabudowy i zagospodarowania przyjmuj ąc ład przestrzenny i zrównowa żony rozwój za podstaw ę tych działa ń. Uwzgl ędniaj ąc aspekty przyrodnicze, kulturowe, krajobrazowe jak równie ż bezpiecze ństwo ludzi do opracowania miejscowych planów wytypowano obszary do potencjalnej lokalizacji i funkcjonowania elektrowni wiatrowych oraz terenu przeznaczonego pod inwestycj ę o znaczeniu ponadlokalnym - linia 400kV relacji Kozienice – Siedlce Ujrzanów.

2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA

2.1. Stan i funkcjonowanie środowiska

2.1.1. Poło żenie fizycznogeograficzne – geomorfologia Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski, teren gminy poło żony jest w obr ębie podporowincji Niziny Środkowopolskie, mezoregionu Niziny Południowopodlaskiej. Cz ęść zachodnia i centralna gminy nale żą do mezoregionu Wysoczyzna Żelechowska, natomiast wschodnie kra ńce gminy należą do mezoregionu Równina Łukowska. Wysoczyzna Żelechowska znajduje si ę po zewn ętrznej stronie moren zlodowacenia Warty. Jej lekko falista powierzchnia z lokalnymi wzniesieniami wznosi si ę maksymalnie nieco ponad 200 m.n.p.m. Równina Łukowska jest to płaski, piaszczysty obszar w strefie odpływu wód lodowcowo- rzecznych zlodowacenia Warty. Ze wzgl ędu na mało urodzajne, piaszczyste gleby bielicowe, region ten odznacza si ę stosunkowo du żym zalesieniem. Wysoko ści bezwzgl ędne wahaj ą si ę tu w granicach 170-190 m.n.p.m. Na terenie gminy mo żna wyró żni ć nast ępuj ące genetyczne grupy form rze źby terenu: formy pochodzenia lodowcowego, stref martwego lodu, pochodzenia wodnolodowcowego, eolicznego, rzecznego i denudacyjnego. Formy lodowcowe to przede wszystkim wysoczyzna morenowa płaska — młodsza , która obejmuje zachodni ą cz ęść gminy, zwi ązana jest ona z pierwotn ą akumulacj ą lodowcow ą glin zwałowych.

Wyró żnia si ę te ż wysoczyzn ę morenow ą starsz ą — płask ą, wyniesienie glin zwałowych starszych (centralna cz ęść gminy). Wyniesienie to w okresie zlodowacenia Warty stanowiło zapewne nie obj ęty lodem nunatak. Na południe od granic gminy wyst ępuj ą moreny czołowe — starsze nale żą ce do fazy Go ńczyc, poło żone w pobli żu doliny Wilgi. Natomiast w obr ębie gminy Stoczek Łukowski, w pobli żu doliny Świdra wyst ępuj ą moreny czołowe — młodsze z wyra źnymi kulminacjami, tworz ące zasi ęg marginalny fazy Puznówki. Obie strefy nale żą do faz stadiału dolnego zlodowacenia Warty. W pasie od wsi Zgórznica-Wólka Róza ńska-Ró ża Stara-Ró ża Podgórna wyst ępują liczne moreny (pagórki) moren martwego lodu . Utworzyły si ę one w obr ębie zasi ęgu l ądolodu fazy Puznówki, na zapleczu ci ągów moren czołowych. W tej strefie w ró żnych cz ęś ciach terenu wyst ępuj ą niewielkie lokalne zagł ębienia bezodpływowe powstałe po martwym lodzie genez ą zwi ązane z nierównomiernym wytapianiem materiału skalnego z l ądolodu. Formy wodnolodowcowe podzielono na akumulacyjne i erozyjne. Do pierwszego rodzaju nale żą równiny sandrowe i wodnolodowcowe oraz sto żki sandrowe na przedpolu fazy Puznówki. W strefach brze żnych obu faz znajduj ą si ę tak że fragmenty dolin wód roztopowych (marginalnych). We fragmentach dolin Świdra na stokach zachowały si ę pagórki akumulacji szczelinowej , które s ą pozostało ści ą systemu sp ękania l ądolodu. Do form erozyjnych, oprócz obni żeń marginalnych, nale żą rynny wykorzystane przez rzeki. Współczesne główne doliny omawianego obszaru s ą przekształconymi formami rynien polodowcowych. Wyró żnia si ę rynny starsze (południowy odcinek doliny Świdra) oraz młodsze (dolina Świdra w obrębie fazy Puznówki). Formy eoliczne wyst ępuj ą na obszarach piasków sandrowych i wodnolodowcowych. Z przewiania i transportu tych piasków powstały równiny piasków przewianych oraz wydmy — przewa żnie niewielkie formy wałowe, a tak że kilka łuków parabolicznych. W obr ębie wi ększych łuków i w ich pobli żu znajduj ą si ę zagł ębienia deflacyjne. Formy rzeczne wyst ępuj ące w obr ębie gminy Stoczek Łukowski to dolina Świdra o zało żeniach rynnowych — zaj ęta jest prawie wył ącznie przez zasypane w holocenie dna dolin rzecznych. Tarasy akumulacyjne w dolinie (plejstoce ńskie) wyst ępuj ą fragmentarycznie i nie maj ą wyra źnych kraw ędzi. Formy denudacyjne to głównie osta ńce przekształcone ze zdenudowanych pagórków akumulacji szczelinowej. Obszar gminy Stoczek Łukowski charakteryzuje si ę du żą naturalno ści ą rze źby terenu, jej przekształcenia s ą nieliczne i zwi ązane s ą z powierzchniow ą eksploatacj ą surowców mineralnych oraz obiektami infrastruktury technicznej, głównie komunikacyjnej.

2.1.2. Budowa geologiczna Okolice Stoczka Łukowskiego znajduj ą si ę w obszarze mezozoicznej niecki warszawskiej wysłanej mi ąż szymi seriami utworów trzeciorz ędowych. Bezpo średnio na terenie gminy Stoczek Łukowski brak dla trzeciorz ędu szczegółowych danych. Z ogólniejszej sytuacji w okolicach wynika, że w paleogenie miało miejsce wypłycanie i zanik górnokredowego i ewentualnie paleoce ńskiego zbiornika morskiego (dan). Pó źniej w eocenie-oligocenie nast ąpił nowy, stosunkowo krótkotrwały zalew morski. W miocenie (ni ższym), w zbiornikach śródl ądowych, odbywała si ę znana jedynie ze Stoczka Łukowskiego zmienna akumulacja materiału detrytycznego oraz akumulacja bagienno-torfowa; z tej substancji powstał pó źniej węgiel brunatny. W górnym miocenie lub pliocenie okolice Stoczka Łukowskiego zaj ęte zostały przez śródl ądowe jeziorzysko, a osadzona wtedy mi ąż sza seria iłów i mułków pstrych została pó źniej zdeformowana. Deformacje te odbyły si ę w wielu fazach wygasaj ących ruchów tektonicznych potomnych po tektonice laramijskiej, która ukształtowała zasadniczy styl i form ę mezozoicznej niecki warszawskiej, poło żonej mi ędzy wałem kujawskim (szerzej

środkowopolskim) na zachodzie a zr ębem łukowskim na wschodzie. Mi ękkie serie osadów trzeciorz ędowych przemieszczały si ę lokalnie w obr ębie niecki tworz ąc pasma wzgl ędnych wypi ętrze ń, a mi ędzy nimi stref obni żaj ących si ę — „zapadlisk". W górnym trzciorz ędzie wypi ętrzenie takie kształtowało si ę m.in. w centralnej cz ęś ci gminy Stoczek Łukowski, tworz ąc wyniosło ść o rozci ągło ści SE-NW. Na przełomie trzeciorz ędu i czwartorz ędu nast ąpiły zmiany klimatyczne, falowe ochłodzenia i znaczne zwilgocenia zwiastuj ące specyfik ę czwartorz ędu. Spływ wód z południowej i środkowej Polski powodował etapy erozji i etapy dostarczania materiału na preglacjalne sto żki napływowe, zmienne doliny i rozlewiska. Dalsze ochładzanie klimatu spowodowało nadej ście epoki lodowej. Na omawianym obszarze nast ąpiło kilkakrotne nasuni ęcie l ądolodów skandynawskich, z których jedno nast ąpiło zapewne w czasie zlodowace ń najstarszych, dwa lub trzy zaliczane s ą do zlodowace ń południowopolskich, a dwa do zlodowace ń środkowopolskich. Po zlodowaceniach nast ąpiła erozja i akumulacja rzeczna ze śladami akumulacji substancji humusowej. W obr ębie osadów czwartorz ędowych wskutek zaburze ń znalazły si ę fragmenty skał podło ża trzeciorz ędowego. W okolicy Stoczka Łukowskiego wyst ępuj ą liczne zaburzenia glacitektoniczne w postaci kier i porwaków iłów mioce ńsko-plioce ńskich , m.in. w Zgórznicy na gł ęboko ści 31 m oraz na północ od Stoczka Łukowskiego, gdzie iły wyst ępuj ą na powierzchni terenu, si ęgaj ąc do wysoko ści 167,5 m n.p.m. i s ą zafałdowane b ądź złuskowane wraz z osadami czwartorz ędowymi — glinami zwałowymi ró żnych poziomów. S ą to najstarsze utwory wyst ępuj ące na powierzchni w obr ębie gminy. Gliny zwałowe zlodowacenia Warty odsłaniaj ą si ę na powierzchni w południowej i południowo-zachodniej cz ęś ci gminy. S ą gliny zwałowe, miejscami ze żwirami i głazami w stropie o zmiennej mi ąż szo ści od 9,8 m do 17,8 m. W dolej cz ęś ci sekwencji utworów zlodowacenia Warty wyst ępuj ą osady z okresu transgresji lądolodu: piaski i piaski ze żwirami wodnolodowcowe. Osady tej facji wokół wypi ętrzenia, czyli nunataka, wyst ępuj ą na powierzchni w wielu miejscach, w niewielkich miąż szo ściach (przewa żnie kilku metrów). W wi ększej odległo ści od wypi ętrzenia osady te osi ągaj ą wi ększe mi ąż szo ści, np. 18 m. Sekwencj ę stratygraficzn ą stadiału dolnego zlodowacenia Warty ko ńcz ą ró żnorodne osady pochodz ące z deglacjacji obszaru. S ą to: piaski, żwiry i głazy akumulacji szczelinowej; piaski, żwiry i głazy moren czołowych oraz piaski ze żwirami i głazikami, miejscami żwiry moren martwego lodu , cz ęś ciowo przekształconych w pagórki denudacyjne. Osady te pochodz ą z dalszego etapu recesji, a na północy kryj ą si ę pod utworami fazy Puznówki. Na uwag ę zasługuj ą pagórki akumulacji szczelinowej, których wyst ępowanie odzwierciedla struktura sp ękania l ądolodu wokół nunataka. Szczeliny te stały si ę pó źniej miejscem rozwoju dolin i osadów dolinnych południowego odcinka Świdra. Utwory pochodz ące z deglacjacji, a w szczególno ści pagórki akumulacji szczelinowej znajduj ące si ę na stokach dolin, zostały znacznie zdenudowane podczas dalszych etapów rozwoju dolin. Maj ą one na ogół niewielk ą mi ąż szo ść — do paru metrów. W niektórych wi ększych wzgórzach mi ąż szo ść ich mo że by ć szacowana — na podstawie wysoko ści wzgórz — na kilka metrów, a niekiedy, gdy osady wzgórz zakorzenione s ą w ni żejległych glinach zwałowych lub osadach wodnolodowcowych, mo że te ż by ć wi ększe i dochodzi ć do ponad 10 m. Faza Puznówki i jej osady w formie dwóch lobów zaznaczaj ą si ę w północnej cz ęś ci obszaru gminy Stoczek Łukowski, szczególnie gł ęboko ku południowi si ęgaj ąc w dolinie Świdra (nieco na południe od Stoczka Łukowskiego). Faza Puznówki jest reprezentowana przez ró żnorodne osady z okresu transgresji l ądolodu, następnie jego pobytu i topnienia i wreszcie z dalszej deglacjacji obszaru w czasie tej fazy.

Podło że utworów fazy Puznówki stanowi ą żwiry i piaski rezydualne z fragmentami glin zwałowych znane z wierce ń w Stoczku Łukowskim, gdzie zaz ębiaj ą si ę ze spływowymi glinami zwałowymi i maj ą ł ącznie znaczn ą mi ąż szo ść — 22,5 m. Wy żej le żą albo piaski, mułki i iły zastoiskowe (dolne), albo piaski ze żwirami wodnolodowcowe (dolne) o mi ąż szo ści 7,0 m (Zgórznica) lub o wi ększej mi ąż szo ści, gdy s ą w facji rynnowej np. 15 m. Niewielkie obszary w zasi ęgu fazy Puznówki przykrywaj ą gliny zwałowe tworz ące cienk ą pokryw ę o mi ąż szo śc i maksymalnie 7,5 m (okolice Stoczka Łukowskiego). Pozostały obszar w zasi ęgu fazy zajmuj ą piaski ze żwirami wodnolodowcowe (górne), piaski i żwiry pagórków akumulacji szczelinowej powstałe w śród, a cz ęś ciowo w sp ągu lodu oraz przewa żnie piaski i żwiry moren czołowych i moren martwego lodu. Formy te tworz ą, urozmaicon ą rze źbą i na mapie geologicznej odzwierciedlaj ą mozaikow ą struktur ę deglacjacji w czasie tej fazy. Najwy ższym ogniwem fazy Puznówki, a tak że całego stadiału dolnego i w ogóle zlodowacenia Warty na badanym obszarze s ą mułki i piaski zastoiskowe wyst ępuj ące lokalnie na północny- zachód od granicy gminy, np. w D ębem Małym (2,7 m mi ąż szo ści). W czasie zlodowacenia północnopolskiego akumulowane były piaski rzeczne tarasów nadzalewowych. Wyst ępuj ą one w dolinie Świdra w formie fragmentów tarasów akumulacyjnych. Mi ąż szo ść piasków wynosi przypuszczalnie od kilku do około 12 m. Osady tarasów ku górze przechodz ą w podobne utwory stokowe i si ęgaj ą wtedy do kilku metrów nad poziom rzeki i poziom tarasów zalewowych. Do czwartorz ędu nierozdzielonego zaliczono piaski i gliny zwietrzelinowe (eluwialne) o niewielkich mi ąż szo ściach dochodz ących do około 1 m, le żą ce przewa żnie na glinach zwałowych: zlodowacenia Odry — w obr ębie wypi ętrzenia strukturalnego, zlodowacenia Warty. Do tej grupy nale żą te ż piaski eoliczne i piaski eoliczne w wydmach wyst ępuj ące głównie jako płaskie pokrywy, przewa żnie le żą na piaskach wodnolodowcowych i tam trudno okre śli ć ich mi ąż szo ść . Mi ąż szo ść piasków eolicznych przekracza cz ęsto 2 m, a w wydmach ponad 10 m. Do nierozdzielonych osadów czwartorz ędowych zaliczono te ż piaski i gliny deluwialne wyst ępuj ące na łagodnych zdenudowanych stokach wysoczyzny; mi ąż szo ść ich wynosi około 2,0-2,5 m. Utwory holoce ńskie wyst ępuj ą w dolinach rzek oraz w zagł ębieniach ró żnej genezy na wysoczy źnie. S ą to piaski humusowe den dolinnych, namuły piaszczyste zagł ębie ń bezodpływowych oraz namuły torfiaste i torfy . Utwory te maj ą przewa żnie niewielkie mi ąż szo ści około 1-2 m, co zwi ązane jest z tym, że w obr ębie omawianego obszaru wyst ępuj ą wył ącznie górne biegi rzek i tylko drobne zagł ębienia bezodpływowe.

2.1.3.Wody powierzchniowe Wi ększa cz ęść gminy Stoczek Łukowski nale ży do zlewni Wisły odwodniona przez rzek ę Świder, a tylko niewielka cz ęść do zlewni Wieprza odwadniana przez rzek ę Bystrzyc ę Du żą . Rzeka Świder o przebiegu równole żnikowym (na wschód od Stoczka) to Świder Wschodni, o przebiegu południkowym (na południe od Stoczka) to Świder. Trasy cieków prawie na całej długo ści s ą nieregularne, silnie serpentynuj ą i eroduj ą. Całkowita zlewnia rzeki Świder wynosi 1 780 ha. Spadek zlewni przyległych do omawianego terenu jest do ść wyra źny w kierunku do rzeki Świder. Od strony północnej zlewnia omawianej doliny graniczy ze zlewni ą rzeki Kostrzy ń, która jest lewym dopływem Liwca, wpadaj ącej do Bugu. Od strony południowo - wschodniej zlewnia graniczy ze zlewni ą rzeki Bystrzycy. Od strony wschodniej ze zlewni ą rzeki Krzny, dopływu Bugu, natomiast od strony południowej graniczy ze zlewni ą rzeki Wilgi, która jest prawym dopływem Wisły. Krajobraz zlewni jest tworem polodowcowym o ukształtowaniu urozmaiconym wy żynnym. Wysoko ść poło żenia nad poziomem morza od 157 do 199 m. Na terenie zlewni wyst ępuje kilka lokalnych wzniesie ń, ogólnie jednak spadek zlewni jest do ść wyra źny w kierunku zlewni. Doliny cieków s ą wyra źnie wykształcone.

Podstawow ą sie ć wód powierzchniowych uzupełniaj ą: - rowy melioracyjne i pozostałe niewielkie cieki naturalne, - małe zbiorniki wód powierzchniowych. Zgodnie z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą podstawowa jednostka gospodarki wodnej (ł ącznie z ochron ą środowiska) w my śl polskiego prawa wodnego to jednolita cz ęść wód (JCW). Jednolita cz ęść wód jest poj ęciem obejmuj ącym zarówno zbiorniki wód stoj ących , jak i cieki , a tak że przybrze żne fragmenty wód morskich i wody podziemne. Prawo wodne jednolite cz ęś ci wód dzieli na jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych – JWCP (w śród nich wyodr ębniaj ąc równie ż jednolite cz ęś ci wód przybrze żnych lub przej ściowych oraz jednolite cz ęś ci wód sztucznych lub silnie zmienionych ) i jednolite cz ęś ci wód podziemnych – JWCPd. Jednolit ą cz ęś ci ą wód powierzchniowych jest oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych: jezioro (wł ączaj ąc w to inne naturalne zbiorniki, np. naturalne stawy ), sztuczny zbiornik wodny , ciek (struga , strumie ń, potok , rzeka , kanał ), a tak że fragment morskich wód wewn ętrznych, przej ściowych lub przybrze żnych. Wi ększe cieki dzielone s ą na mniejsze odcinki stanowi ące JCWP. Za JCWPd uznaje si ę okre ślon ą obj ęto ść wód podziemnych znajduj ącą si ę wewn ątrz warstwy wodono śnej lub zespołu warstw wodono śnych. Podział na JCWP naturalne i silnie zmienione lub sztuczne znajduje swoje odzwierciedlenie w klasyfikacji jako ści wód – dla naturalnych cz ęś ci wód wyznacza si ę ich stan ekologiczny, podczas gdy dla silnie zmienionych (np. w znacznym stopniu uregulowanych lub przekształconych w zbiornik zaporowy ) i sztucznych cz ęś ci wód – potencjał ekologiczny. Zgodnie z danymi KZGW w obr ębie gminy Stoczek Łukowski wyst ępuj ą si ę nast ępuj ące JCWP:

Tab. Wykaz JCWP na terenie gminy Stoczek Łukowski Jednolita cz ęść wód Lokalizacja Status Ocena Ocena ryzyka Derogacje Uzasadnienie powierzchniowych stanu nieosi ągni ęcia derogacji (JCWP) celów Europej- Nazwa Scalona Region Obszar dorzecza RZGW środowisko ski JCWP cz ęść wód wodny Kod Nazwa -wych kod powierzchni JCWP o-wych PLRW2000172 SW8a03 region 2000 obszar RZGW cz naturalna dobry niezagro żona Dopływ spod spod Dopływ Jemielnych Jemielnych wodny dorzecza w 56329 56329

Środkowej Wisły Warszawie wód Wisły ęść

SW8a03 region 2000 obszar RZGW zły zagro żona 4(4) - 1 Wpływ wodny dorzecza w działalno ści Ś

wider od od wider Środkowej Wisły Warszawie antropogeniczn Wisły ej na stan JCW generuje Ś naturalna cz naturalna konieczno ść PLRW2000192569 PLRW2000192569 widra Wschodniego do uj do Wschodniego widra przesuni ęcia w czasie osi ągni ęcia celów ęść środowiskowy wód wód ch z uwagi na brak rozwi ąza ń technicznych mo żliwych do ś

cia cia zastosowania w celu poprawy stanu JCW. PLRW2000172 SW8a03 region 2000 obszar RZGW cz naturalna dobry niezagro żona Dopływ spod spod Dopływ

Zgórznicy Zgórznicy wodny dorzecza w 5616 5616 Środkowej Wisły Warszawie wód Wisły ęść

Wschodniego PLRW20001 SW8a03 region 2000 obszar RZGW dobry niezagro żona cz Ś ź naturalna 7256149 w wider wider od ródeł do Ś wodny dorzecza ęść widra widra Środkow Wisły Warszawie ej Wisły wód

PLRW20002 RZGW

Kostrzy SW1523 region 2000 obszar zły niezagro żona Osi Dopływu z cz zmieniona 32668418 32668418 ź w ródeł do wodny dorzecza ęść silnie ń Warszawie skiego Środkow Wisły wód

ń ej Wisły od

PLRW20001 RZGW od od SW1434 region 2000 obszar zły niezagro żona Południowa cz zmieniona 72664272 72664272 Dopływu wodny dorzecza w ź Krzna Krzna ęść silnie ródeł do Środkow Wisły Warszawie ej Wisły wód

SW0544 region 2000 obszar RZGW zły zagro żona 4(4) - 1 Wpływ wodny dorzecza w działalno ści Środkow Wisły Warszawie antropogeni- ej Wisły cznej na stan JCW generuje silnie zmienionasilnie cz konieczno ść PLRW200017248649 BystrzycaSamicy do przesuni ęcia w czasie osi ągni ęcia celów środowiskow

ęść ych z uwagi na brak wód rozwi ąza ń technicznych mo żliwych do zastosowania w celu poprawy stanu JCW.

PLRW20001 SW1002 region 2000 obszar RZGW zły niezagro żona cz naturalna 7261369 w Rudnia Rudnia wodny dorzecza ęść Środkow Wisły Warszawie ej Wisły wód

Gmina Stoczek Łukowski poło żona jest w obr ębie czterech JCWPd: 1. Nr JCWPd: 83 Powierzchnia: 3295,23 km 2. Region: Środkowej Wisły. Województwo: mazowieckie i lubelskie. Powiaty: Warszawa, Wołomin, Mi ńsk Mazowiecki, Otwock, Siedlce, Łuków, Ryki, Garwolin. Region hydrogeologiczny wg Atlasu hydrogeologicznego Polski 1995 r.: mazowiecki. Gł ęboko ść wyst ępowania wód słodkich ok. 800 m. Na obszarze całej jednostki jest jeden b ądź dwa poziomy wodono śne czwartorz ędowe. Wykształcony jest równie ż lokalnie poziom mioce ński. Ponadto powszechnie wyst ępuj ą wodono śne utwory oligoce ńskie (dwa lub jeden poziom) b ędące w bezpo średniej wi ęzi hydraulicznej z poziomem kredowym. Generalnie kształtowanie si ę zwierciadeł piezometrycznych wskazuje na brak kontaktu miedzy wodami w utworach czwartorz ędowych i poziomów mioceńskiego i oligoce ńskiego. Q, - wody porowe w utworach piaszczystych, M, - wody porowe w utworach piaszczystych, Ol, - wody porowe w utworach piaszczystych, Cr - wody szczelinowe w utworach w ęglanowych. GZWP wyst ępuj ące w obr ębie JCWPd (symbol i numer): 215Tr, 215ATr, 222Qd, 405 Cr3.

2. Nr JCWPd: 84 Powierzchnia: 3266,9 km 2. Region: Środkowej Wisły. Województwo: lubelskie. Powiaty: łukowski, radzy ński, bialski, parczewski, rycki, puławski, lubartowski, lubelski, ł ęczy ński. Region hydrogeologiczny wg Atlasu hydrogeologicznego Polski 1995 r.: mazowiecki i lubelsko-podlaski. Gł ęboko ść wyst ępowania wód słodkich Strefa aktywnej wymiany wód w obr ębie kredy górnej si ęga 100- 150 m p.p.t. U żytkowe poziomy wodono śne zwi ązane s ą z t ą stref ą. Wody o mineralizacji >1 g/dm3 wyst ępuj ą w utworach kredy dolnej, jury oraz niektórych ogniw paleozoiku. Strop kredy dolnej wyst ępuje na gł ęboko ści 430-850 m. (Q-Tr) - wody porowe w utworach piaszczystych czwartorz ędu i trzeciorz ędu, b ędące w ł ączno ści hydraulicznej, lokalnie izolowane, (Q-Cr) - wody porowo-szczelinowe w utworach piaszczystych czwartorz ędu i utworach węglanowych kredy górnej, b ędące w ł ączno ści hydraulicznej, lokalnie izolowane , (Cr) - wyst ępuj ące lokalnie wody szczelinowe w utworach w ęglanowych kredy górnej. Cechy szczególne: JCWPd 84 charakteryzuje si ę znaczn ą nadwy żką zasobów wód podziemnych w odniesieniu do wielko ści poboru wynosz ącego mniej ni ż 6 % wielko ści zasobów. Na obszarze JCWPd nie wyst ępuj ą zanieczyszczenia wód podziemnych. Wody dobrej jako ści, wymagaj ą na ogół prostego uzdatniania. Obszar JCWPd 84 le ży cz ęś ciowo w obr ębie górnokredowego zbiornika Niecka Lubelska, w GZWP 406 i 407 (Zbiornik Lublin i Zbiornik Chełm-Zamo ść ) oraz w obr ębie zbiornika trzeciorz ędowego GZWP 215 – Subniecka Warszawska.

3. Nr JCWPd: 85 Powierzchnia: 4.070,2 km 2. Region: Środkowej Wisły. Województwo: mazowieckie, lubelskie. Powiaty: siedlecki, łosicki; łukowski, radzy ński, bialski, włodawski, parczewski, ł ęczy ński, chełmski. Region hydrogeologiczny wg Atlasu hydrogeologicznego Polski 1995 r.: mazowiecki i lubelsko-podlaski. Gł ęboko ść wyst ępowania wód słodkich: Strefa aktywnej wymiany wód w obr ębie kredy si ęga do 120 m p.p.t. Wyst ępowanie wód o mineralizacji >1 g/dm3 nierozpoznane, brak podstaw do oceny. Q - (Tr), - wody porowe w utworach piaszczystych czwartorz ędu i trzeciorz ędu, na wi ększo ści obszaru wyst ępuj ące w ł ączno ści hydraulicznej. Lokalnie brak poziomu trzeciorz ędowego. (Cr), - wody szczelinowe w utworach w ęglanowych kredy, wyst ępuj ące głównie w SE cz ęś ci JCWPd, lokalnie b ędące w kontakcie hydraulicznym z wodami porowymi poziomu trzeciorz ędowego b ądź czwartorz ędowego. Cecha szczególna JCWPd 85 charakteryzuje si ę znaczn ą nadwy żką zasobów wód podziemnych w odniesieniu do wielko ści poboru, wynosz ącego około 13 % wielko ści zasobów. Na obszarze JCWPd nie wyst ępuj ą zanieczyszczenia wód podziemnych. Wody dobrej jako ści, wymagaj ą na ogół prostego uzdatniania. W obszarze JCWPd 85 wyst ępuj ą dwa zbiorniki trzeciorz ędowe: GZWP 215, Tr – Subniecka Warszawska i GZWP 224, Tr – Podlasie; oraz zbiornik kredowy - GZWP 407, Cr3 - niecka lubelska (zbiornik Chełm-Zamo ść ).

4. Nr JCWPd: 54 Powierzchnia: 8699,42 km 2. Region: Środkowej Wisły. Województwo: mazowieckie, podlaskie i lubelskie. Powiaty: Wołomin, Wyszków, W ęgrów, Ostrów Mazowiecki, Zambrów, Wysokie Mazowieckie, Białystok, Bielsk Podlaski, Hajnówka, Siemiatycze, Sokołów Podlaski, Łosice, Biała Podlaska, Siedlce, Siedlce-miasto, Łuków, Mi ńsk Mazowiecki. Region hydrogeologiczny wg Atlasu hydrogeologicznego Polski 1995 r.: mazowiecki i lubelsko-podlaski. Gł ęboko ść wyst ępowania wód słodkich ok. 1000 m. 14

Opis symbolu: na obszarze całej jednostki wyst ępuje jeden b ądź dwa a lokalnie nawet trzy poziomy wodono śne czwartorz ędowe. Ponadto wykształcone s ą poziomy wodono śne o wyst ępowaniu lokalnym: mioce ński, oligoce ński i kredowy. Generalnie wszystkie wymienione poziomy nie s ą ze sob ą w bezpo średniej wi ęzi hydraulicznej. Q, - wody porowe w utworach piaszczystych, M, - wody porowe w utworach piaszczystych, Ol, - wody porowe w utworach piaszczystych, Cr- wody szczelinowe w utworach w ęglanowych. GZWP wyst ępuj ące w obr ębie JCWPd (symbol i numer) 215Tr, 215ATr, 221Qk, 222Qd, 223Qm, 224Tr.

2.1.4. Hydrogeologia – zasoby wód podziemnych Wody podziemne na obszarze gminy Stoczek Łukowski wyst ępuj ą w piaszczystych i piaszczysto-żwirowych osadach czwartorz ędu i trzeciorz ędu jak równie ż w szczelinowych utworach w ęglanowych paleocenu oraz mastrychtu. Kredowo-paleoce ński poziom wodono śny z uwagi na słabe parametry hydrogeologiczne nie ma znaczenia u żytkowego. Podstawowe znaczenie u żytkowe na badanym obszarze ma czwartorz ędowe pi ętro wodono śne. Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne składa si ę z trzech poziomów wodono śnych, zwi ązanych z utworami oligocenu, mioceniu i miejscami pliocenu. Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne zostało udokumentowane hydrogeologicznie w obr ębie Niecki Mazowieckiej, przez analogi ę mo żna przyj ąć jego wyst ępowanie na całym obszarze gminy Stoczek Łukowski. Pi ętro to na omawianym obszarze odgrywa podrz ędn ą rol ę. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne jest powszechnie rozprzestrzenione. W obr ębie czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego poziomy wodono śne wyst ępuj ą głównie w piaszczystych i piaszczysto-żwirowych osadach zlodowacenia środkowopolskiego i interglacjału mazowieckiego. Lokalnie poszczególne poziomy s ą ze sob ą poł ączone, miejscami niektórych poziomów brak. Zasilanie w wod ę utworów czwartorz ędowych odbywa si ę poprzez infiltracj ę opadów atmosferycznych, a w pradolinach tak że przez dopływ boczny z pi ętra trzeciorz ędowego. Gł ęboko ść do głównego poziomu u żytkowego na przewa żaj ącym obszarze mie ści si ę w przedziale 15 - 50m. Na gł ęboko ści mniejszej ni ż 15m strop warstwy wodono śnej wyst ępuje na SW od Stoczka Łukowskiego, gdzie główny poziom wodono śny stanowi zespół warstw wypełniaj ących kopaln ą dolin ę. Mi ąż szo ść warstwy wodono śnej na przewa żaj ącym obszarze zawiera si ę w przedziale od nieco poni żej dziesi ęciu do około dwudziestu paru metrów, średnio kilkana ście metrów. Tylko w pradolinie, w okolicach Stoczka Łukowskiego sumaryczna mi ąż szo ść poł ączonych warstw wodono śnych przekracza 40m. Przewodno ść hydrauliczna na znacznym obszarze wynosi około 100 m 2/24h, przy czym obszar o wodoprzewodno ści z przedziału poni żej 100 m 2/24h nieco przewa ża nad obszarem o wodoprzewodno ści z przedziału 100 - 200 m 2/24h. Wydajno ści potencjalne studni w znacznej mierze s ą pochodn ą przewodno ści hydraulicznej warstwy wodono śnej i na przewa żaj ącym obszarze zawieraj ą si ę w przedziale 1 0 - 3 0 m 3/h, maksymalne warto ści z przedziału 70 -120 m 3/h przypadaj ą na obszar kopalnej doliny w okolicach Stoczka Łukowskiego, gdzie wydajno ści niektórych studni osi ągaj ą wielko ści powy żej 120 m 3/h. W obr ębie gminy wydzielono nast ępuj ące jednostki hydrogeologiczne:. Jednostka 1 Jednostka obejmuje południowo-zachodni ą cz ęść gminy. W obr ębie jednostki głównym poziomem u żytkowym jest czwartorz ędowy poziom wodono śny. Specyficzn ą cech ą tej jednostki, odró żniaj ącą j ą od s ąsiednich, jest stosunkowo wysoko poło żony strop ilastych utworów pliocenu oraz brak pakietu utworów starszych zlodowace ń. Warstw ę wodono śną

tworz ą tu wodnolodowcowe piaski ró żnoziarniste miejscami piaskami pylastymi i mułkami. Strop warstwy wodono śnej wyst ępuje na gł ęboko ściach z przedziału 15 - 50 m. Sumaryczna mi ąż szo ść warstwy wodono śnej wynosi średnio około 20 m., przy czym w północnej cz ęś ci jednostki przyjmuje warto ści powy żej 20 m., za ś w cz ęś ci południowej poni żej tej warto ści. Przewodno ść warstwy wodono śnej zawiera si ę w przedziale 100 - 200 m 2/24h. Wydajno ści potencjalne studni wynosz ą 10-30 m 3/h w cz ęś ci południowej oraz 30 - 50 m 3/h w cz ęś ci północnej. Moduł zasobów odnawialnych wynosi 160 m 3/24h/km 2, natomiast moduł zasobów dyspozycyjnych 90 m 3/24h/km 2. Jednostka 2 Jednostka ta zajmuje du żą powierzchni ę w centralnej cz ęś ci gminy. Główny u żytkowy poziom wodono śny wyst ępuje w obr ębie kopalnej struktury dolinnej wci ętej gł ęboko w utwory piaszczyste trzeciorz ędu (prawdopodobnie miocenu). Dolin ę wypełniaj ą utwory zlodowace ń południowo- i środkowopolskiego oraz interglacjału wielkiego. S ą to wodnolodowcowe ró żnoziarniste piaski i piaski ze żwirami, miejscami z wkładkami glin, mułków i iłów. Gł ęboko ść do stropu warstwy wodono śnej w północno-wschodniej cz ęś ci jednostki jest mniejsza od 15 m, natomiast w cz ęś ci południowo-zachodniej przekracza t ę warto ść . Ł ączna mi ąż szo ść warstwy wodono śnej przekracza 40m, a wodoprzewodność osi ąga warto ści powy żej 500m2/24h. Wydajno ści potencjalne studni przekraczaj ą warto ść 70 m 3/h, tylko przy północnej granicy jednostki na małym obszarze nale żą do przedziału 30 - 50 m 3/h. Pojedyncze studnie osi ągaj ą wydajno ść do 120 m 3/h. Moduł zasobów odnawialnych wynosi 190 m 3/24h/km 2, natomiast moduł zasobów dyspozycyjnych 120 m 3/24h/km 2. Jednostka 3 Zajmuje mały obszar na północny-zachód od miasta Stoczek Łukowski. Główny u żytkowy poziom wodono śny zwi ązany jest z piaszczystymi utworami interglacjału podlaskiego oraz osadami piaszczystymi interglacjału mazowieckiego. Gł ęboko ść do stropu warstwy wodono śnej przekracza 50m, mi ąż szo ść wynosi poni żej 10m. Wodoprzewodno ść osi ąga warto ści poni żej 100m 2/24h, a wydajno ści potencjalne studni nale żą do przedziału 10-30 m 3/h. Moduł zasobów odnawialnych wynosi 100m3/24h/km 2, natomiast moduł zasobów dyspozycyjnych 60m 3/24h/km 2. Jednostka 4 Zajmuje północn ą cz ęść gminy. W jej obr ębie wyst ępuje zespół warstw wodono śnych pi ętra czwartorz ędowego. Pierwsz ą od powierzchni terenu warstw ę wodono śną tworz ą ró żnoziarniste piaski wodnolodowcowe o średniej mi ąż szo ści około 1m. Wydajno ść potencjalna studni wynosi około 15 m 3/h. Wysoka zawarto ść zwi ązków żelaza (do 3,2 mg) oraz znaczny stopie ń zagro żenia wynikaj ący z braku izolacji powoduj ą, i ż jest to podrz ędny poziom u żytkowy. Wyst ępuj ące poni żej dwie warstwy zawodnionych, drobnoziarnistych piasków śródglinowych nie spełniaj ą kryteriów pozwalaj ących zaliczy ć je do kategorii u żytkowych poziomów wodono śnych. Głównym u żytkowym poziomem wodono śnym w obr ębie tej jednostki jest najni ższa czwartorz ędowa warstwa wodono śna, wykształcona w postaci ró żnoziarnistych piasków ze żwirem, zaliczonych do preglacjału. Gł ęboko ść do stropu warstwy wodono śnej wynosi ponad 50m, a średnia mi ąż szo ść nieco poni żej 10m. Wodoprzewodno ść nie przekracza 100 m 2/24h, za ś wydajno ść potencjalna studni zawiera si ę w przedziale 30 - 50 m 3/h. Moduł zasobów odnawialnych przyj ęty przez analogi ę do s ąsiednich jednostek wynosi 169 m 3/24h/km 2, natomiast moduł zasobów dyspozycyjnych 58 m 3/24h/km 2. Jednostka 5 Zajmuje niewielk ą powierzchni ę przy wschodniej granicy gminy. W jednostce tej wydzielono dwa u żytkowe poziomy wodono śne: główny czwartorz ędowy i podrz ędny trzeciorz ędowy. Główny poziom u żytkowy znajduje si ę w piaszczystych i żwirowych utworach o mi ąż szo ści od mniejszej ni ż 10m, poprzez 10 – 20 m do 20 – 40m. Przewodno ść jest bardzo zró żnicowana w obr ębie tej jednostki, generalnie zmienia si ę podobnie jak mi ąż szo ść . Najwy ższe warto ści,

wynosz ą powy żej 500 m 2/24h. Wydajno ść potencjalna studni wahaj ą si ę w bardzo szerokich granicach w cz ęś ci północnej od 30 – do ponad 120 m 3/h. Moduł zasobów odnawialnych okre ślono na 190 m3/24h/ km 2, a dyspozycyjnych - 95 m 3/24h/ km 2. Jednostka 6 Jednostka poło żona jest w cz ęś ci południowej gminy. Główny i jedyny poziom wodonośny wydzielono w utworach trzeciorz ędowych na gł ęboko ści 50 - 100m. Mi ąż szo ść wynosi 20 - 40 m, a przewodno ść poni żej 100 m 2/24h. Wydajno ść potencjalna odzwierciedla gorsze parametry warstwy i wynosi 10-30m3/h. Jednostka wydzielona jest w rejonie wyniesienia osadów plioce ńskich. Iły plioce ńskie mi ąż szo ści ok. 30m przykryte s ą ponadto około czterdziestometrowej mi ąż szo ści pakietem glin zwałowych. W takich warunkach stopie ń zagro żenia poziomu wodono śnego uznano za bardzo niski. W cz ęś ci wschodniej jednostki ze wzgl ędu na znacznie słabszy stopie ń izolacji fragment jednostki ma stopie ń zagro żenia średni. Moduł zasobów odnawialnych oszacowano na 45m3/24h/ km 2, a dyspozycyjnych- 15 m3/24h/km 2. Jednostka 7 Zajmuje niewielk ą powierzchni ę przy wschodniej granicy gminy. W jednostce tej główny użytkowy poziom wodono śny stanowi pierwszy, przypowierzchniowy poziom czwartorz ędowy. Pozostałe poziomy u żytkowe to gł ębsze poziomy: czwartorz ędowy oraz czwartorz ędowo - trzeciorz ędowy. Główny, u żytkowy poziom wodono śny pozbawiony jest ci ągłej izolacji utworami słabo przepuszczalnymi. Jego stopie ń zagro żenia okre ślono jako wysoki. Mi ąż szo ść tego poziomu wynosi kilkana ście do 20m, przewodno ść 100 - 200 m 2/24h, natomiast wydajno ść potencjalna studni 30 - 50 m 3/h. Poziom ten jest do ść dobrze zasilany. Moduł zasobów odnawialnych okre ślono na 190 m 3/24h/km 2, natomiast dyspozycyjnych na 80 m 3/24h/km 2. Podrz ędny poziom u żytkowy stanowi poziom czwartorz ędowy na gł ęboko ści ok. 40m o mi ąż szo ści dwudziestu kilku do 30m, przykryty kilkunastometrow ą warstw ą utworów słabo przepuszczalnych. Drugim, podrz ędnym poziomem użytkowym jest poł ączony poziom czwartorz ędowo - trzeciorz ędowy, którego strop znajduje si ę na gł ęboko ści 100 m. Jednostka 8 Poło żona jest we wschodniej cz ęś ci gminy. Głównym poziomem u żytkowym jest podglinowy poziom czwartorz ędowy, znajduj ący si ę na gł ęboko ści od trzydziestu kilku do czterdziestu kilku metrów o niskim stopniu zagro żenia. Jego mi ąż szo ść wynosi od dwudziestu kilku do prawie 40m, przewodno ść : od 100 - 200 m 2/24h do 200 - 500 m2/24h w rejonie wi ększych mi ąż szo ści. Moduł zasobów odnawialnych wynosi 100 m 3/24h/km 2, natomiast dyspozycyjnych - 80m3/24h/km 2. Jednym z podrz ędnych poziomów jest, odkryty poziom czwartorz ędowy. Drugi podrz ędny poziom u żytkowy stanowi poł ączone pi ętro utworów czwartorz ędowo - trzeciorz ędowych. Strop tego poziomu znajduj ę si ę na gł ęboko ści 90 - 100 m, na rz ędnej ok. 80m. npm. Jest dobrze izolowany od powierzchni terenu. Jednostka 9 Mała jednostka w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy. Poziom wodono śny b ędący jedynym poziomem u żytkowym w obr ębie tej jednostki znajduje si ę na gł ęboko ści 70 m. w utworach trzeciorz ędu. Mi ąż szo ść wynosi 20 – 40 m., przewodno ść poni żej 100 m 2/24h. Wydajno ść potencjalna studni zawiera si ę w granicach 10-30 m 3/h. Izolacj ę poziomu stanowi prawie sze ść dziesi ęciometrowa warstwa utworów słabo przepuszczalnych: glin. iłów i pyłów. Moduł zasobów odnawialnych tej jednostki wynosi 40 m 3/24h/km 2, za ś moduł zasobów dyspozycyjnych - 10 m 3/24h/km 2. Wody głównego u żytkowego, czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego charakteryzuj ą si ę nisk ą mineralizacj ą. Zawarto ści prawie wszystkich składników wód podziemnych na terenie gminy mieszcz ą si ę w granicach dopuszczalnych st ęż eń dla wód pitnych. Analizy chemiczne wód wykazuj ą

w przewa żaj ącej wi ększo ści przypadków przekroczenia zawarto ści zwi ązków żelaza (> 0,5 mg Fe/dm 3) i manganu (> 0,05 mg Mn/ dm 3). Na omawianym obszarze w obr ębie głównych u żytkowych pi ęter wodono śnych - 2+ wyst ępuj ą przede wszystkim wody 2-jonowe typu HCO 3 - Ca oraz lokalnie wody 3-jonowe - 2+ 2+ typu HCO 3 - Ca - Mg . Na stopie ń zagro żenia wód podziemnych głównego u żytkowego poziomu wodono śnego maj ą wpływ trzy grupy czynników: obecno ść ognisk zanieczyszcze ń, odporno ść głównego użytkowego poziomu wodono śnego na zanieczyszczenia wyra żona stopniem izolacji oraz dost ępno ść terenu. Potencjalne ogniska zanieczyszcze ń dla wód GUPW stanowi ą emisje pyłów i gazów, zrzuty ścieków komunalnych i przemysłowych, składowiska i wylewiska odpadów stałych i płynnych oraz stosowane w rolnictwie nawozy i środki ochrony ro ślin. Czynniki stanowi ące potencjalne zagro żenie dla wód podziemnych w obr ębie gminy wyst ępuj ą w znacznym rozproszeniu, jedynie w Stoczku Łukowskim mamy do czynienia ze zwi ększonym odprowadzaniem ścieków komunalnych oraz emisj ą pyłów i gazów. Na obszarze opracowania nie wyst ępuj ą obiekty stanowi ące źródło skoncentrowanych emisji pyłowych i gazowych. Najwa żniejszym potencjalnym ogniskiem zanieczyszcze ń dla wód podziemnych GUPW są ścieki komunalne. Obecnie nie stwierdza si ę zanieczyszcze ń wód podziemnych GUPW ściekami bytowymi. Niski stopie ń zagro żenia wyst ępuje na przewa żaj ącej cz ęś ci gminy. Decyduje o tym średni stopie ń izolacji przy braku potencjalnych ognisk zanieczyszcze ń. W ramach krajowej strategii ochrony głównych zbiorników wód podziemnych, zachodnia cz ęść gminy poło żona jest w obr ębie GZWP Subniecka Warszawska 215A, a pozostała cz ęść gminy w obr ębie GZWP Subniecka Warszawska 215.

2.1.5. Gleby Na terenie gminy wyst ępuj ą gleby płowe w kompleksie z brunatnymi i odgórnie oglejonymi wytworzone z piasków naglinowych i glin, głównie zwałowych lekkich. We wschodniej cz ęś ci gminy przewa żaj ą gleby rdzawe, bielicowe i bielice wytworzone przewa żnie z piasków lu źnych oraz z pisków słabogliniastych i gliniastych. W dolinie Świdra wyst ępuj ą gleby hydrogeniczne wytworzone z torfów niskich. Na terenie gminy dominuj ą gleby słabe, brak jest gleb I i II klasy bonitacyjnej. Grunty orne III klasy bonitacyjnej zajmuj ą powierzchni ę ok. 600 ha. Przeważaj ą gleby V klasy, które zajmuj ą ok. 3900 ha. Powierzchnia u żytków rolnych w gminie Stoczek Łukowski wynosi 11718 ha, co stanowi 67,6% ogólnej powierzchni gminy, w tym powierzchnia gruntów ornych to 9249 ha (53,3%), sadów 24 ha (0,14%), ł ąk 1175 ha (6,8 %), pastwisk 737 ha (4,25 %). 3 Rozmieszczenie gleb poszczególnych klas bonitacyjnych na obszarze gminy Stoczek Łukowski przedstawia si ę nast ępuj ąco: - obszary z przewag ą gleb III a i III b wyst ępuj ą na wi ększych powierzchniach na południe od Stoczka Łukowskiego, w rejonie wsi Mizary i Stara Prawda oraz lokalnie w innych rejonach, - gleby słabszych klas bonitacyjnych dominuj ą w rejonie wsi Kienkówka, Stara Prawda, Rosy, Łosiniec, Jamielnik Kolonia, Szyszki, Nowe Kobiałki, - gleby najsłabszych klas bonitacyjnych wyst ępuj ą przede wszystkim w północnej cz ęś ci gminy.

3 Wg danych GUS z 3013r. 18

2.1.6.Ekosystemy le śne – le śna przestrze ń produkcyjna Lasy nie s ą równomiernie rozmieszczone, najwi ększe ich zwarte kompleksy znajduj ą si ę we wschodniej cz ęś ci gminy. Wi ększy zespoły le śne wyst ępuj ą tak że w rejonie miejscowo ści Kienkówka i Wólka Pozna ńska w zachodniej cz ęś ci gminy, Nowe Kobiałki i Guzówka w cz ęś ci południowo -wschodniej oraz Zgórznica i Ró ża na północy.

Powierzchnia gruntów le śnych (le śnictwo wszystkich form własno ści) Lasy ogółem 4 551,94 ha Grunty le śne publiczne ogółem 1 114,64 ha Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa 1 114,64 ha Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie 1 101,83ha Lasów Pa ństwowych Grunty le śne prywatne 3 437,30 ha Wg GUS -2013 r.

Le śnictwo poza skarbem pa ństwa Lasy ogółem 3 437,30 ha Grunty le śne prywatne ogółem 3 437,30 ha Grunty le śne prywatne osób fizycznych 3 423,30 ha Grunty le śne prywatne wspólnot gruntowych 13,00 ha Wg GUS -2013 r .

Lasy ogółem w gminie Stoczek Łukowski zajmuj ą 22,3% ogólnej powierzchni, co przy średniej wojewódzkiej 21,9% kwalifikuje j ą do gmin o średniej lesisto ści. Na terenie gminy du że powierzchnie zajmuj ą siedliska świe że, co wi ąż e si ę z wyst ępowaniem wi ększo ści lasów na glebach ubo ższych – bielicowych i rdzawych wytworzonych z piasków. Siedliska wilgotne równie ż cz ęsto spotykane zwi ązane s ą z terenami dolin i obni żeń, gdzie cz ęsto spotykane s ą podmokło ści natomiast (w rejonach wydm i piasków przewianych) najbardziej rozpowszechnione s ą siedliska suche. Lasy w przewadze składaj ą si ę z pospolitych w całym kraju gatunków drzew. Zdecydowanym gatunkiem panuj ącym w drzewostanach jest sosna zwyczajna. Jest to zwi ązane ze struktur ą siedlisk le śnych — na borach mieszanych jest to gatunek wyst ępuj ący powszechnie. Drugim pod wzgl ędem udziału w zajmowanej powierzchni jest d ąb. Niewiele mniejszy udział maj ą drzewostany z panuj ącą olsz ą i brzoz ą. S o s n a z w y c z a j n a Pinus sylvestris - spotykana jest na ka żdym siedlisku, szczególnie charakterystyczna jest dla siedlisk ubogich. Na siedliskach świe żych bogatych, mo że stanowi ć domieszk ę z brzoz ą brodawkowat ą, rzadziej lip ą drobnolistn ą i grabem zwyczajnym w drzewostanach d ębowych. Na ubogich siedliskach wilgotnych i bagiennych tworzy drzewostany z domieszk ą brzozy omszonej, rzadziej olchy czarnej, a na żyznych bagiennych mo że stanowi ć domieszk ę w drzewostanach olchowych lub olchowo-brzozowych. D ą b s z y p u ł k o w y Quercus robur – na siedliskach żyźniejszych i wilgotniejszych oraz D ą b b e z s z y p u ł k o w y Quercus petrea – na siedliskach ubo ższych pełni ą wa żną rol ę lasotwórcz ą na tym terenie. Drzewostany d ębowe spotykane s ą na siedliskach L św. Na siedliskach LM św i LMw d ąb jako gatunek współpanuj ący wyst ępuje z sosn ą zwyczajn ą i brzoz ą (brodawkowat ą i omszon ą), a na siedlisku Lw – z olsz ą czarn ą i brzoz ą. Na siedliskach ubo ższych stanowi ć mo że pojedyncz ą domieszk ę w drzewostanach sosnowych.

O l s z a c z a r n a Alnus qlutinosa - Wyst ępowanie drzewostanów olszowych zwi ązane jest z żyznymi glebami bagiennymi i wilgotnymi siedlisk. Na innych siedliskach mo że stanowi ć jedynie niewielk ą domieszk ę. Obecnie struktura wiekowa lasów jest w miar ę wyrównana. Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą drzewostany w wieku 61-70 lat. Ponad połowa drzewostanów jest wieku mi ędzy 50 a 90 lat. Na terenie gminy powszechnie wyst ępuj ą bory mieszane świe że (BM św). Siedliska BM św cz ęsto tworz ą wi ększe kompleksy z siedliskami B św, zajmuj ąc nieco żyźniejsze fragmenty terenu. Zbiorowiska borów mieszanych i borów świe żych wyst ępuj ą na siedliskach piaszczystych, na fragmentach równin sandrowych lub piaszczystych. W zbiorowiskach tych tworz ą si ę umiarkowanie kwa śne gleby bielicowe lub rdzawe bielicowane, rzadziej brunatne lub płowe bielicowane, o słabo zaawansowanym procesie bielicowania, bez wyra źnych wpływów wód gruntowych na górne horyzonty profilu. W strefach wysokiego zalegania wód gruntowych wyst ępuj ą bory mieszane wilgotne (BMw) . Bór mieszany wilgotny zwi ązany jest z siedliskami piaszczystymi do ść ubogimi, pozostaj ącymi pod wpływem wód gruntowych, stagnuj ących na gł ęboko ści ok. 1 m. Tworz ą si ę w tych warunkach rozmaite gleby glejowe i bielicowo-glejowe. Bory mieszane to układy przej ściowe mi ędzy lasami li ściastymi (gr ądami) a borami typowymi. Pewne znaczenie na terenie gminy odgrywaj ą lasy mieszane świe że (LM św) oraz lasy mieszane wilgotne (LMw), Las mieszany świe ży - LM św Siedliska do ść żyzne, świe że, z gł ębokim poziomem wody gruntowej. Las mieszany świe ży zwi ązany jest głównie z piaskami wodnolodowcowymi i piaskami rzecznymi tarasów plejstoce ńskich. Drzewostan sosnowo-dębowy lub sosnowy z drugim pi ętrem d ębowym i warstw ą krzewów do ść dobrze rozwini ętą. Lasy mieszane świe że zajmuj ą najubo ższe postacie gr ądów. Las mieszany wilgotny (LMw ) — s ą to przesuszone w wyniku melioracji degeneracyjne postacie olsów i rzadziej ł ęgów. Siedliska zwykle wyst ępuj ące w s ąsiedztwie LM św. Z obszarami dolin i obni żeń, na terenie gminy Stoczek Łukowski, zwi ązane s ą olsy (Ol) Siedliska olsowe zajmuj ą miejsca oddalone od bezpo średniego wpływu cieków wodnych, ale jednocze śnie tam, gdzie poziom wód gruntowych przez dłu ższy czas (ok. 200 dni w roku) pozostaje ponad powierzchni ą terenu. Struktura takiego lasu jest k ępowo-dolinkowa, z gatunkami szuwarowymi i gatunkami lasów li ściastych. Siedliska olsowe zajmuj ą wi ększe powierzchnie ni ż pozostałe siedliska bagienne. Bór suchy – (Bs) zajmuje z reguły wierzchołkowe cz ęś ci wydm lub przewiane piaski wodnolodowcowe; miejsca najbardziej suche, z bardzo gł ębokim poziomem wody gruntowej. Drzewostan sosnowy o rozlu źnionym zwarciu, ok. V bonitacji i bardzo złej jako ści technicznej. Warstwa krzaczkowatych porostów jest silnie rozwinięta, a warstwa zielna zło żona jest głównie z krzewinek i w ąskolistnych traw o skupiskowym wyst ępowaniu. Są to przewa żnie jednogatunkowe zbiorowiska sosny, czasami z domieszk ą brzozy (rzadko tak że świerka), w warunkach naturalnych o kilku podwarstwach, w warunkach sztucznych drzewostanów zwykle jednowiekowy, niekiedy z d ębem tzw. „podokapowym", o umiarkowanie lub słabo rozwini ętej warstwie krzewów (niekiedy silniejszy rozwój jałowca), z ubogim florystycznie i słabo zwartym runem krzewinkowym (rzadziej krzewinkowo-trawiastym) oraz z bogat ą i tworz ącą zwarty kobierzec warstw ą mszyst ą. Zmienno ść ekologiczna spowodowana jest dost ępno ści ą wody do warstwy korzeniowej. Miejsca najsuchsze (wydmy) zajmuj ą bory chrobotkowe, natomiast w nieckach deflacyjnych wyst ępuj ą – bory trz ęś licowe, a skrajnie bagienne.

Oddziaływanie człowieka na te ekosystemy przejawia si ę poprzez zmian ę struktury wiekowej i gatunkowej oraz uruchomienie procesów degradacyjnych siedliska przez jego nadmierne użytkowanie. Przejawem degradacji jest zubo żenie runa i wkraczanie takich gatunków jak Robinia i Klon jesionolistny.

Torfowiska i bory bagienne Zbiorowiska te zwi ązane s ą rozległymi i płaskim zagł ębieniami terenu. Bór bagienny jest lasem wysokopiennym, w którego drzewostanie przewa ża sosna i brzoza. Warstw ę krzewów tworz ą krzewinki (Borówka pijanica i Bagno zwyczajne). Runo składa si ę głównie z torfowców i nielicznych traw i wielu drobnych ro ślin dwuli ściennych. Zbiorowisko boru bagiennego ści śle zwi ązane jest z torfami i wysokimi stanami wód gruntowych o zasilaniu deszczowym. Tworz ące si ę gleby nale żą do gleb torfowych i odznaczaj ą si ę bardzo du żą kwasowo ści ą i skrajnym ubóstwem składników mineralnych. Dla borów bagiennych charakterystyczny jest lu źny drzewostan sosnowo-brzozowy, zwykle bez warstwy krzewów, z wysokimi (do ok. 80 cm) krzewinkami bagna zwyczajnego i borówki łochyni i ni ższymi innymi krzewinkami (Borówki: czernica i brusznica, wrzos i inne) oraz trawami i wełniank ą, z bardzo rozwini ętą, zró żnicowan ą przestrzennie na „k ępki" i „dolinki", warstw ą mszyst ą, tworzon ą w znacznej cz ęś ci przez gatunki torfowców.

2.1.7. Szata ro ślinna i świat zwierz ęcy Na terenie gminy najwi ększe powierzchnie zajmuje ro ślinno ść pól uprawnych oraz ł ąki i pastwiska. Zabudowie zagrodowej towarzysz ą drzewa i krzewy ozdobne, pojedyncze drzewa owocowe. Najcz ęś ciej wyst ępuj ące gatunki drzew i krzewów ozdobnych to: lipa drobnolistna, brzoza brodawkowata, d ąb szypułkowy, klon pospolity, wi ąz, jesion wyniosły, lilak, dere ń biały, ró ża pospolita i leszczyna. Sady najcz ęś ciej tworz ą jabłonie, grusze, śliwy, wi śnie cz ęsto spotykany jest równie ż orzech włoski. Ro ślinno ść towarzysz ąca zabudowie mieszkaniowej na ogół jest w dobrym stanie zdrowotnym i mimo wielu zastrze żeń odno śnie kompozycji poszczególnych zespołów ro ślin stanowi warto ściowy element szaty ro ślinnej. Poza zbiorowiskami le śnymi bardzo du że znaczenie dla funkcjonowania systemu przyrodniczego gminy maj ą zbiorowiska ro ślinno ści wyst ępuj ące w dolinach i obni żeniach terenu. Szuwary Ró żnorodne ubogie florystycznie, lecz bujne, wła ściwe zbiorowiska szuwarowe, najcz ęś ciej z trzcin ą. Mog ą wyst ępowa ć tu samodzielnie zespoły, takie jak szuwary: trzcinowe, mannowe, tatarakowe, pałkowe, mozgowe . Zaro śla wierzbowe Są to zaro śla o wysoko ści zwykle 2-4 m zwarte, z runem zielnym, bujnym. Zbiorowiska wyst ępuj ące stale przy nurcie rzeki, we wszystkich tych miejscach gdzie znajduj ą si ę świe żo odło żone pokłady piasków rzecznych, a wi ęc przede wszystkim w obr ębie koryta rzeki mało przekształconej. Łąki i pastwiska świe że i wilgotne Zespoły ro ślinno ści wyst ępuj ące na okresowo zalewanych dolinach rzecznych, u żytkowane jako łąki lub pastwiska. S ą to zbiorowiska trawiaste o zró żnicowanej wysoko ści od ok. 0,2 do 1m., cz ęsto ro ślinno ści trawiastej towarzysz ą drzewostany wierzbowe i topolowe. Bardzo istotne jest znaczenie higieniczno sanitarne tych zbiorowisk przez łatwe przyswajanie wszelkiego rodzaju zanieczyszcze ń, zarówno gazowych jak i metali ci ęż kich. W mniejszym stopniu absorbowane są przez nie pyły. Na terenie gminy Stoczek Łukowski, najcenniejsza pod wzgl ędem faunistycznym jest dolina Świdra z przyległymi ekosystemami le śnymi. Stanowi ą one ostoj ę dla przedstawicieli licznej

fauny. Ze wzgl ędu na rolniczy charakter wi ększo ści obszaru gminy, na du żych jej fragmentach wyst ępuj ą zwierz ęta typowe dla krajobrazu rolniczego. Przewa żaj ącą wi ększo ść gatunków ssaków stanowi ą zwierz ęta drobne, obejmuj ące przedstawicieli rz ędów owado żerne i gryzonie. Są to na ogół zwierz ęta szeroko rozpowszechnione w całej Polsce. Z grupy ssaków łownych najliczniej wyst ępuje zaj ąc szarak, do ść licznie sarna, lis. Nielicznie jele ń, ło ś i dzik. Z gatunków chronionych wyst ępuje kret, je ż, wiewiórka, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, z ębiełek białawy, rz ęsorek rzeczek. Na terenie gminy wyst ępuje tak że kuna domowa, łasica, gronostaj. Na terenach le śnych wyst ępuje uszatka, kruk, czapla siwa, myszołów, jastrz ąb, puszczyk, wrona siwa, pełzacz le śny, kukułka, kowalik, sójka, krogulec oraz bocian biały, bocian czarny, dzi ęcioł czarny, dzi ęcioł średni, g ąsiorek, jarz ębata, lelek, lerka, muchołówka mała, orlik krzykliwy, ortolan, sowa błotna, świergotek polny, trzmielojad, żuraw obj ęte prawn ą form ą ochrony. Do gatunków ptaków pospolicie wyst ępuj ących na terenie gminy nale ży: grzywacz, sierpówka, jerzyk, dymówka, oknówka, kos, kapturka, sikora bogatka, sikora uboga, kawka, gawron, wróbel, mazurek, szpak, dzwoniec, rudzik, kwiczoł, ba żant. Z gadów na terenie gminy podlegaj ących prawnej ochronie gatunkowej ścisłej stwierdzono wyst ępowanie jaszczurki zwinki, padalca zwyczajnego. Z płazów wyst ępuje m in. rzekotka drzewna, ropucha szara, kumak nizinny, rzekotka drzewna, żaba zielona, ropucha szara, ropucha zielona, żaba wodna, żaba trawna, żaba jeziorowa, żaba moczarowa. Z ryb wyst ępuje: kiełb, kara ś srebrzysty, lin, słonecznica, szczupak, ciernik, oko ń, piskorz.

2.1.8. Warunki klimatyczne Według regionalizacji klimatycznej Polski E. Romera gmina Stoczek Łukowski poło żona jest w strefie klimatu Wielkich Dolin, w Chełmsko-Podlaskiej dzielnicy klimatycznej. W skali województwa lubelskiego, charakteryzuj ącego si ę klimatem umiarkowanie kontynentalnym, obszar gminy pod wzgl ędem klimatycznym nale ży do cz ęś ci północno- wschodniej (Polesie Lubelskie, Podlasie, Małe Mazowsze), która charakteryzuje si ę klimatem bardziej wilgotnym i surowszym, ni ż cz ęść południowo- zachodnia. Warunki klimatyczne scharakteryzowane zostały na podstawie danych meteorologicznych ze stacji poło żonej w rejonie Żelechowa oraz uzupełnione danymi ze stacji w Siedlcach. Klimat tej dzielnicy charakteryzuje si ę nast ępuj ącymi warto ściami i zjawiskami meteorologicznymi:

‹ liczba dni mro źnych w roku - 50 - 60 dni, ‹ liczba dni z przymrozkami - 110 - 138 dni, ‹ okres zalegania pokrywy śnie żnej - 80 - 87 dni, ‹ opady atmosferyczne - 550 - 650 mm, ‹ okres wegetacji - 200 - 210 dni.

Średnia roczna temperatura na terenie gminy wynosi około +7,1 °C, średnia temperatura najcieplejszego miesi ąca lipca wynosi około + 17,1 °C, najchłodniejszego miesi ąca stycznia ok. - 5,4 oC. Najni ższe dobowe minimum wypada w styczniu i wynosi średnio około -13,2 o C, najwy ższe dobowe maksimum wynosi średnio około + 20,0 °C (lipiec i sierpie ń). Wilgotno ść wzgl ędna powietrza kształtuje si ę na poziomie średnim i wynosi 80%. Mgły najcz ęś ciej wyst ępuj ą w okresie jesienno - zimowym, najrzadziej latem. Średnie roczne zachmurzenie terenu gminy wynosi około 6,3 stopnia pokrycia nieba, najwi ększe wyst ępuje w listopadzie, najni ższe we wrze śniu. Na terenie gminy dominuj ą wiatry słabe o pr ędko ści około 5 m/s. Ogólny układ wiatru przebiega z zachodu na wschód i pokrywa si ę z przewa żaj ącym ruchem mas powietrza nad powierzchni ą kraju. Bardzo rzadko wyst ępuj ą wiatry silne i bardzo silne.

Topoklimat Podstawowe znaczenie dla kształtowania si ę warunków topoklimatycznych, ma wymiana energii zachodz ąca na powierzchni granicznej mi ędzy atmosfer ą, a podło żem. Zró żnicowanie topoklimatyczne terenu objawia si ę najsilniej w warunkach pogody radiacyjnej- bezchmurnej lub z małym zachmurzeniem, i bezwietrznej. Warto ści składowych bilansu cieplnego, a co za tym idzie ró żnorodno ść warunków topoklimatycznych zale żą od: rze źby terenu, rodzaju podło ża, jego pokrycia i uwilgotnienia, odsłoni ęcia horyzontu, itd. Czynniki wymienione na pierwszym miejscu odgrywaj ą najistotniejsz ą rol ę spo śród cech charakterystycznych podło ża, prowadz ą do wyodr ębnienia typów klimatów - form wypukłych, płaskich i wkl ęsłych. Znaczny udział w modyfikacji naturalnych warunków klimatycznych obszaru ma wprowadzenie na ń zabudowy oraz rodzaj zagospodarowania przestrzeni. Tak że dominuj ącą funkcj ę w kształtowaniu klimatu przejmuj ą du że powierzchnie le śne. Na omawianym terenie warunki topoklimatyczne s ą kształtowane głównie przez czynniki:

‹ obecność form dolinnych, ‹ wyst ępowanie na znacznych obszarach płytkich wód gruntowych (znaczne powierzchnie terenów zabagnionych i podmokłych), ‹ obecno ść du żych kompleksów le śnych, ‹ du ży udział terenów niezabudowanych, otwartych, ‹ urozmaicenie rze źby terenu, ‹ obecno ść o środka miejskiego (Stoczek Łukowski).

2.1.9. Przyrodnicze obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów odr ębnych

Łukowski Obszar Chronionego Krajobrazu

Północna cz ęść gminy Stoczek Łukowski poło żona jest w obr ębie Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Utworzony został w 1986 r. (Rozporz ądzenie Wojewody Siedleckiego Nr 31/98 z dnia 10 czerwca 1998 r. (Dz. Urz. Woj. Siedleckiego nr 17, poz. 101). Podstaw ą prawn ą funkcjonowania Łukowskiego OCHK jest rozporz ądzenie Nr 43 Wojewody Lubelskiego z dnia 17 lutego 2006r. w sprawie Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Lubel. Nr 65 poz. 1228). Obszar obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró żniaj ący si ę krajobraz o zró żnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem, a tak że pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. Zatem jest to obszar o du żej atrakcyjno ści krajobrazowo - przyrodniczej. W jego krajobrazie dominuj ą zró żnicowane, dobrze zachowane, zbiorowiska le śne i ł ąkowe, w tym doliny Świdra. Flora i fauna Obszaru jest bogata i zró żnicowana, z du żym udziałem gatunków rzadkich i chronionych. W granicach gminy znajduje si ę 6692,5 ha obszaru chronionego, co stanowi 29% jego całkowitej powierzchni. Według Planu Zagospodarowania Województwa Lubelskiego obszar ten ma zosta ć przekształcony w Łukowski Park Krajobrazowy (w granicach obecnego ŁOChK), a północno- zachodnia cz ęść gminy ma znale źć si ę w granicach otuliny ŁPK.

Natura 2000 „Lasy Łukowskie” PLB 060010 (obszar specjalnej ochrony ptaków) W Polsce zasady funkcjonowania obszarów Natura 2000 okre śla ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004r. Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przyrody na wy żej wymienionych obszarze zabrania si ę podejmowania działa ń mog ących w istotny sposób

pogorszy ć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk ro ślin i zwierz ąt, a tak że w istotny sposób wpłyn ąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony ten obszar. Ponadto zabrania si ę podejmowania działa ń mog ących pogorszy ć integralno ść obszaru Natura 2000 lub jego powi ązania z innymi obszarami. W obr ębie Obszaru Natura 2000 – Lasy Łukowskie PLB 060010 powołanego rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz.U. z 2011r. Nr 25 poz. 133 ze zm., sprost. Dz.U. z 2011r. Nr 67 poz. 358) znajduj ą si ę tereny poło żone we wschodniej cz ęś ci gminy. Jest to obszar poło żony na Równinie Łukowskiej, w środkowej cz ęś ci Niziny Północnopodlaskiej. Ostoja jest usytuowana mi ędzy dopływami Bugu, Krzny Południowej, Krzny Północnej, Muchawki oraz Kostrzynia. Obszar Lasy Łukowskie stanowi du ży i zwarty drzewostan pokrywaj ący lekko falist ą równin ę sandrow ą, gdzie wykształciły si ę siedliska borowe. Najcenniejszym elementem ostoi, pod wzgl ędem przyrodniczym s ą bory mieszane z jodł ą. Poza tym znajduj ą si ę tu siedliska borów sosnowych suchych i wilgotnych. W miejscach żyźniejszych wyst ępuj ą ł ęgi i ro ślinno ść bagienna. W okolicy Łukowa s ą cztery skupienia jodły. Najwi ększe z nich, znajduj ące si ę w uroczyskach Jata i Topór zostały obj ęte ochron ą rezerwatow ą. Lasy Łukowskie stanowi ą ostoj ę, dla co najmniej 15 gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej, a trzy spo śród nich zostały wymienione w Polskiej Czerwonej Ksi ędze, jako gatunki zagro żone. Jest to ostoja dla takich gatunków ptaków jak: bocian biały, bocian czarny, dzi ęcioł czarny, dzi ęcioł średni, g ąsiorek, jarz ębata, lelek, lerka, muchołówka mała, orlik krzykliwy, ortolan, sowa błotna, świergotek polny, trzmielojad, żuraw. Liczebno ść tego ostatniego gatunku kwalifikuje Lasy Łukowskie do mi ędzynarodowej ostoi ptaków. Na terenie Lasów Łukowskich znajduj ą si ę dwa rezerwaty przyrody: Jata oraz Topór, poza granicami gminy Stoczek Łukowski. Teren podlega intensywnej gospodarce le śnej. W granicach obszaru wyst ępuje zwarta zabudowa wiejska, zabudowa przemysłowa (fabryka silikatów), odkrywkowa kopalnia piasku, a tak że sztuczny zbiornik wodny w Zimnej Wodzie - gmina Łuków. Zagro żeniem jest obni żenie poziomu wód gruntowych, zanieczyszczenie wód, zaniechanie gospodarki rolnej w siedliskach otwartych, a tak że programowe zalesienia.

Rezerwat przyrody „KULAK” Na terenie gminy Stoczek Łukowski zgodnie z zarz ądzeniem nr 274 Wojewody Mazowieckiego z dnia 12 grudnia 2001r. w sprawie ogłoszenia wykazu rezerwatów przyrody zlokalizowanych na terenie województwa mazowieckiego i utworzonych do dnia 31 grudnia 1998 roku oraz zgodnie z zarz ądzeniem Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 24 listopada 1983r. w sprawie uznania na rezerwaty przyrody (M.P. z 1983r. Nr 39 poz. 230) znajduj ą si ę lasy, które uznano za obszar wchodz ący w skład rezerwatu przyrody pod nazw ą „KULAK”.

Ochrona gruntów rolnych i le śnych Zgodnie z ustaw ą z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz.U. z 2013r. poz.1205, ze zm.) prawnej ochronie podlegaj ą wszystkie grunty le śne wyst ępuj ące na terenie gminy oraz gleby mineralne zaliczane do III a i III b klasy gruntów ornych oraz tereny, na których wyst ępuj ą gleby organiczne (obejmuj ące przede wszystkim doliny cieków powierzchniowych i obni żenia).

Ochrona gatunkowa Według danych pochodz ących z Nadle śnictwa Łuków, na terenach wchodz ących w skład Nadle śnictwa (czyli równie ż cz ęść gminy Stoczek Łukowski) mog ą wyst ępowa ć nast ępuj ące ro śliny i zwierz ęta chronione: Ro śliny : widłak jałowcowaty, widłak go ździsty, widłak wroniec, widłak torfowy*, widłak Zeillera, pióropusznik strusi*, go ździk piaskowy, wawrzynek wilczełyko, pomocnik

baldaszkowy, śnie życzka przebi śnieg*, goryczka w ąskolistna, lilia złotogłów, rosiczka długolistna*, rosiczka po średnia*, rosiczka okr ągłolistna, grzybienie białe, grzybienie północne*, bagno zwyczajne, centuria pospolita, kocanki piaskowe, rojnik pospolity*, orlik pospolity, pokrzyk wilcza jagoda*, storczyk m ęski*, zawilec wielkokwiatowy*, kosaciec syberyjski*, wrzosiec bagienny*, podrze ń żebrowiec*, wielosił bł ękitny*, gnidosz królewski*, pełnik europejski, sasanka ł ąkowa*, miodownik melisowaty, turówka wonna, buławnik czerwony, nasi ęź rzał pospolity, gnie źnik le śny. Grzyby i porosty : soplówka jodłowa. Bezkr ęgowce : trzmiel ssp., modraszek telejus, czerwo ńczyk nieparek, kozioróg d ębosz*, ślimak winniczek. Ryby : strzebla błotna, ró żanka, śliz, koza, piskorz. Płazy i gady : traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, ropucha zielona, ropucha paskówka, rzekotka drzewna, żaba jeziorkowa, żaba trawna, żaba moczarowa, żaba wodna, żaba śmieszka, jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata. Ptaki : błotniak ł ąkowy, bocian czarny, czajka, derkacz, dudek, dzi ęcioł białogrzbiety, dzi ęcioł czarny, g ąsiorek, jarz ębatka, jastrz ąb, kobuz, kokoszka, kr ętogłów, krogulec, lelek, lerka, muchołówka mała, ortolan, orzechówka, orlik krzykliwy, perkozek, pustułka, samotnik, srokosz, strumieniówka, świergotek ł ąkowy, świergotek polny, turkawka, zniczek, żuraw, perkoz rdzawoszyi, perkoz dwuczuby, b ąk, b ączek, bocian biały, bielik, łab ędź niemy, krakwa, świstun, ro żeniec, cyranka, płaskonos, podgorzałka, błotniak zbo żowy, błotniak stawowy, nur rdzawoszyi, wodnik, sieweczka rzeczna, krwawodziób, kulik, kszyk, rybitwa rzeczna, kukułka, puchacz*, pójd źka, uszatka, jerzyk, zimorodek, dzi ęcioł zielony, dzi ęcioł du ży, dzi ęcioł średni, dzi ęciołek, brzegówka, sroka, wrona siwa, kruk, brz ęczka, rokitniczka, wodniczka*, muchołówka białoszyja, słowik szary, podró żniczek, mazurek, cyraneczka, czapla siwa, puszczyk, oknówka, skowronek, pliszka siwa, pliszka żółta, wilga, szpak, sójka, kawka, strzy żyk, zaganiacz, pokrzewka ogrodowa, pieg ża, cierniówka, czarnogłówka, pierwiosnek, świstunka le śna, mysikrólik, muchołówka szara, pokl ąskwa, białorzytka, kopciuszek, pleszka, rudzik, kwiczoł, kos śpiewak, paszkot, raniuszek, sikora uboga, czubatka, modraszka, bogatka, kowalik, pełzacz le śny, pełzacz ogrodowy, zi ęba, kulczyk, dzwoniec, czy żyk, szczygieł, makol ągwa, gil, potrzeszcz, trznadel, uszatka błotna*. Ssaki : je ż wschodni, kret, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, rz ęsorek rzeczek, z ębiełek białawy, nocek Natterera, nocek Brandta, mroczek późny, mroczek posrebrzany, gacek wielkouch, mopek, nocek du ży, nocek rudy, podkowiec mały, podkowiec du ży, wiewiórka pospolita, bóbr europejski, wydra, łasica, gronostaj, borsuk, kuna domowa, kuna le śna, tchórz zwyczajny. Zamieszczony powy żej wykaz obejmuje wszystkie gatunki podawane z obszaru nadle śnictwa (czyli z obszaru jego zasi ęgu terytorialnego). Cz ęść z tych gatunków zasiedla tereny niele śne, doliny rzeczne, zbiorniki wodne, ł ąki, pastwiska itp. Cz ęść informacji o wyst ępowaniu gatunków jest niepewna lub nieprawdziwa. Gatunki, których wyst ępowanie na terenie nadle śnictwa uznano za nieprawdopodobne lub niepotwierdzone oznaczano w tek ście gwiazdk ą. Decyzj ą WPN.6442.73.2014r.W.J. z dnia 25 czerwca 2014r. oraz postanowieniem WPN.6442.73.2014.JW z dnia 28 lipca 2014r. RDO Ś w Lublinie ustalił stref ę ochrony wokół miejsca rozrodu i regularnego przybywania bielika w le śnictwie Stoczek – Nadle śnictwo Łuków, obejmuj ącą grunty le śne obr ębu Kry ńszczak, oznaczon ą w planie urz ądzania lasu Nadle śnictwa Łuków na lata 2005- 2014 jako strefa ochrony całorocznej i strefa ochrony okresowej. Strefy ochrony bielika wskazano na rysunku Studium – Uwarunkowania i Kierunki.

Pomniki przyrody Na terenie gminy Stoczek Łukowski nie wyst ępuj ą obiekty chronione jako pomniki przyrody. Znajduj ą si ę one jedynie na obszarze gminy miejskiej.

Użytki ekologiczne Na terenie gminy Stoczek Łukowski nie wyst ępuj ą obiekty chronione jako u żytki ekologiczne.

2.1.10. Lokalne uci ąż liwo ści i zagro żenia środowiskowe Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Według danych WIO Ś w Lublinie ocena stanu/potencjału jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych badanych w latach 2010-2013 przedstawia si ę nast ępuj ącą:

Nazwa ocenianej jcw - Mała Bystrzyca, Nazwa reprezentatywnego punktu pomiarowo-kontrolnego - Świder - Wola Kisielska, Klasa elementów biologicznych – IV, Klasa elementów hydromorfologicznych – I, Klasa elementów fizykochemicznych – II, Stan/potencjał ekologiczny – słaby, Stan – zły.

Nazwa ocenianej jcw - Świder od źródeł do Świdra Wschodniego, Nazwa reprezentatywnego punktu pomiarowo-kontrolnego – Mała Bystrzyca-Wola Osowi ńska, Klasa elementów biologicznych – III, Klasa elementów hydromorfologicznych – II, Klasa elementów fizykochemicznych – II, Stan/potencjał ekologiczny – umiarkowany, Stan – zły.

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego W 2013 rok WIO Ś Lublin wykonał roczn ą ocen ę jako ści powietrza dla województwa lubelskiego. Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie, jest zaliczenie strefy do jednej z poni ższych klas: klasa A - je żeli st ęż enia substancji na terenie strefy nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych b ądź poziomów docelowych, klasa B - je żeli st ęż enia substancji na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji; klasa C- je żeli st ęż enia substancji na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji, w przypadku, gdy margines tolerancji nie jest okre ślony - poziomy dopuszczalne b ądź poziomy docelowe, natomiast dla parametru jakim jest poziom celu długoterminowego dla ozonu, przewidziane s ą: klasa D 1 - je żeli poziom st ęż eń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego, klasa D 2 - je żeli poziom st ęż eń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego. Obszar gminy Stoczek Łukowski poło żony jest w tzw. strefie lubelskiej.

Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszcze ń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Lp Nazwa Kod Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla . strefy strefy obszaru całej strefy SO NO PM1 Pb C6H6 C O3 As Cd Ni Ba PM2, 2 2 0 O P 5 1. Strefa PL060 A A C A A A A A A A A A lubelska 2

Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszcze ń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony ro ślin Lp. Nazwa strefy Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń w strefie 1. Strefa lubelska PL0602 SO 2 NOx O3 A A A

Stan powietrza atmosferycznego na terenie gminy Stoczek Łukowski mo żna okre śli ć jak dobry, nie wyst ępuj ą tu przekroczenia dopuszczalnych norm. W obr ębie gminy brak jest istotnych, punktowych źródeł zanieczyszcze ń powietrza.

Teren gminy to teren typowo rolniczy, pewien wpływ na stan powietrza ma s ąsiedztwo z miastem Stoczek Łukowski. Emisja gazów i pyłów do powietrza nie przekracza warto ści dopuszczalnych. Podstawowym procesem zanieczyszczania atmosfery jest energetyczne spalanie paliw w małych kotłowniach i piecach c.o.. Drugim źródłem jest transport drogowy. Przede wszystkim dotyczy to terenów poło żonych w rejonie drogi krajowej Wilga-Garwolin- Stoczek Łukowski- Łuków oraz w mniejszym stopniu dróg powiatowych. Na omawianym obszarze nie prowadzono bada ń stanu higieny atmosfery w rejonach przyległych do głównych ci ągów komunikacyjnych. Drogi o du żym nat ęż eniu ruchu pojazdów samochodowych (w tym samochodów ci ęż kich) stanowią istotne zagro żenie dla zdrowia osób mieszkaj ących w strefie ich potencjalnego, uci ąż liwego oddziaływania. Pojazdy samochodowe s ą najwi ększym źródłem ska żenia środowiska, obci ąż aj ąc go blisko 15 000 zwi ązków chemicznych. Środki transportu drogowego odpowiedzialne s ą za emisj ę: ‹ 63% tlenków azotu, ‹ blisko 50% substancji chemicznych pochodzenia organicznego, ‹ około 80% tlenku w ęgla, ‹ 10-25% pyłów zawieszonych w powietrzu, ‹ 6,5% dwutlenku siarki.

Dodatkowo pojazdy samochodowe s ą najwi ększym emitorem toksycznych zwi ązków chemicznych, takich jak: 1,3-butadien, benzen i liczne karcenogeny zwi ązane z pyłami.

Hałas Na terenie gminy Stoczek Łukowski brak jest istotnych punktowych źródeł emisji hałasu. Najwi ększym zagro żeniem jest hałas komunikacyjny. Badania jej uci ąż liwego oddziaływania w zakresie emisji hałasu nie były prowadzone. Ograniczenie emisji hałasu mo że nast ąpi ć poprzez mi ędzy innymi modernizacj ę stanu nawierzchni drogi. Równie ż transport kolejowy jest

źródłem emisji hałasu na poziomie znacznie przekraczaj ącym warto ści normatywne zarówno w porze nocnej, jak i dziennej. Zasi ęg ponadnormatywnych warto ści obejmuje tereny wokół linii kolejowej do około 100m. Do chwili obecnej pomimo niew ątpliwych uci ąż liwo ści, jakie wywołuje hałas pochodz ący od trakcji kolejowych nie prowadzono specjalnych bada ń dotycz ących tego problemu.

Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące Na terenie gminy Stoczek Łukowski przebiegaj ą wa żne linie energetyczne o charakterze tranzytowym. S ą to dwie linie przesyłowe wysokiego napi ęcia: • 220 kV relacji Kozienice - Siedlce Ujrzanów, • 110kV relacji Kozienice - Stoczek Łukowski - Łuków.

Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Zgodnie z ustaw ą z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie kl ęski żywiołowej (Dz. U. 2014r. poz.333, ze zm.), kl ęsk ą żywiołow ą jest katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której skutki zagra żaj ą życiu lub zdrowiu du żej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mog ą by ć skutecznie podj ęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków.

Zagro żenia naturalne Katastrofy naturalne to zdarzenia zwi ązane z działaniem sił natury, za ś poj ęcie powa żne awarie zdefiniowane jest w art. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013r. poz. 1232, ze zm.) jako zdarzenie (w szczególno ści emisja, po żar lub eksplozja) powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w którym wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ących do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi b ądź zagro żenia środowiska lub powstania takiego z opó źnieniem. Obowi ązki w zakresie spraw zwi ązanych z powa żnymi awariami okre ślone zostały w ustawie z dnia 20 lipca 1991r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013r. poz. 686 ze zm.). Awarie i kl ęski żywiołowe na terenie gminy Stoczek Łukowskie mog ą by ć wywołane przyczynami naturalnymi b ądź by ć zwi ązane z rozwojem cywilizacyjnym. Wśród zagro żeń naturalnych nale ży wymieni ć zagro żenie po żarami lasów. Zagro żenie po żarowe obejmuje przede wszystkim obszary lasów, gdzie dominuj ącym gatunkiem drzew jest sosna charakteryzuj ąca si ę wysok ą palno ści ą. Zagro żenie powoduje tak że brak prowadzenie prac piel ęgnacyjnych (zaleganie du żych ilo ści gał ęzi, podsuszu, brak pasów przeciwpo żarowych), zły stan dróg dojazdowych oraz niewystarczaj ąca ilo ść zasobów wodnych do celów ga śniczych. Zagro żenie po żarowe nasila si ę głównie w okresie wiosennym i letnim.

Zagro żenia cywilizacyjne Najcz ęś ciej nadzwyczajne zagro żenia środowiska maj ące zwi ązek z zagro żeniami cywilizacyjnymi s ą ska żenia powstałe na skutek awarii urz ądze ń i instalacji stacjonarnych z toksycznymi lub palnymi chemikaliami, oraz katastrof zwi ązanych z transportem chemikaliów niebezpiecznych. Źródłem zagro żeń na terenie gminy Stoczek Łukowski mog ą by ć przewozy substancji niebezpiecznych przede wszystkim drog ą nr 76 Wilga - Garwolin – Stoczek Łukowski - Łuków, oraz lini ą kolejow ą. Do lokalnych ska żeń mo że doj ść równie ż w sąsiedztwie stacji paliw, gdzie s ą gromadzone znaczne ilo ści etyliny i oleju nap ędowego.

3.WYST ĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH Na terenie gminy Stoczek Łukowski nie stwierdza si ę wyst ępowania zagro żeń geologicznych, w tym w postaci osuwisk, ani zagro żenia tymi zjawiskami. 28

4. WYST ĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN ORAZ TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

4.1. Zło ża surowców mineralnych Na terenie gminy Stoczek Łukowski wyst ępuj ą nast ępuj ące zło ża surowców mineralnych ( wg. PIG - http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/MIDASGIS ).

Tab. 1 Nazwa zło ża Zabiele Kopalina Kruszywo naturalne Farma zło ża Pokładowa Sposób eksploatacji Odkrywkowy System eksploatacji Ścianowy Stratygrafia stropu Czwartorz ęd Stratygrafia sp ągu Czwartorz ęd Kopaliny wg NKZ Zło ża piasków budowlanych Ilo ść pokładów 1 Powierzchnia zło ża 1,40 ha Średnia grubo ść nadkładu 0,84 m Średnia mi ąż szo ść 9,02 m Średnia gł ęboko ść sp ągu 10,12 m Zasoby geologiczne (kat. C1) wg stanu na 158,17 tys. ton 31.12.2010 r Wydobycie roczne 2,01 tys. ton Stan zło ża Zło że zagospodarowane

Tab. 2 Nazwa zło ża Jamielne Kopalina Kruszywo naturalne Farma zło ża Pokładowa Sposób eksploatacji Odkrywkowy System eksploatacji Ścianowy Stratygrafia stropu Czwartorz ęd Stratygrafia sp ągu Czwartorz ęd Kopaliny wg NKZ Zło ża piasków budowlanych Ilo ść pokładów 1 Powierzchnia zło ża 0,80 ha Średnia grubo ść nadkładu 0,50 m Średnia mi ąż szo ść 14,50 m Średnia gł ęboko ść sp ągu 15,00 m Zasoby geologiczne (kat. C1) wg stanu na 180,87 tys. ton 31.12.201- r Wydobycie roczne 0,60 tys. ton Stan zło ża Zło że zagospodarowane

Tab. 3 Nazwa zło ża Wólka Pozna ńska III Kopalina Kruszywo naturalne Farma zło ża Pokładowa Sposób eksploatacji Odkrywkowy System eksploatacji Ścianowy Stratygrafia stropu Czwartorz ęd Stratygrafia sp ągu Czwartorz ęd Kopaliny wg NKZ Zło ża mieszanek piaskowo-żwirowych Ilo ść pokładów - Powierzchnia zło ża 1,68 ha Średnia grubo ść nadkładu - 29

Średnia mi ąż szo ść - Średnia gł ęboko ść sp ągu - Zasoby geologiczne (kat. C1) wg stanu na - 31.12.201- r Wydobycie roczne - Stan zło ża Zło że rozpoznane szczegółowo

Tab. 4 Nazwa zło ża Wólka Pozna ńska Kopalina Kruszywo naturalne Farma zło ża Pokładowa Sposób eksploatacji Odkrywkowy System eksploatacji Ścianowy Stratygrafia stropu Czwartorz ęd Stratygrafia sp ągu Czwartorz ęd Kopaliny wg NKZ Zło ża piasków budowlanych Ilo ść pokładów 1 Powierzchnia zło ża 0,95 ha Średnia grubo ść nadkładu 1,42 m Średnia mi ąż szo ść 1,54 m Średnia gł ęboko ść sp ągu 8,96 m Zasoby geologiczne (kat. C1) wg stanu na 306,48 tys. ton 31.12.201- r Wydobycie roczne 31,12 tys. ton Stan zło ża Zło że zagospodarowane

Tab. 5 Nazwa zło ża Wólka Pozna ńska II Kopalina Kruszywo naturalne Farma zło ża Pokładowa Sposób eksploatacji Odkrywkowy System eksploatacji Ścianowy Stratygrafia stropu Czwartorz ęd Stratygrafia sp ągu Czwartorz ęd Kopaliny wg NKZ Zło ża mieszanek żwirowo-piaskowych Ilo ść pokładów 1 Powierzchnia zło ża 1,74 ha Średnia grubo ść nadkładu 1,07 m Średnia mi ąż szo ść 7,75 m Średnia gł ęboko ść sp ągu 9,25 m Zasoby geologiczne (kat. C1) wg stanu na 176,47 tys. ton 31.12.201- r Wydobycie roczne 32,02 tys. ton Stan zło ża Zło że zagospodarowane

Tab. 6 Nazwa zło ża Wólka Pozna ńska I Kopalina Kruszywo naturalne Farma zło ża Pokładowa Sposób eksploatacji Odkrywkowy System eksploatacji Ścianowy Stratygrafia stropu Czwartorz ęd Stratygrafia sp ągu Czwartorz ęd Kopaliny wg NKZ Zło ża piasków budowlanych Ilo ść pokładów 1 Powierzchnia zło ża 1,85 ha Średnia grubo ść nadkładu 2,20 m

Średnia mi ąż szo ść 9,54 m Średnia gł ęboko ść sp ągu 11,74 m Zasoby geologiczne (kat. C1) wg stanu na 205,75 tys. ton 31.12.201- r Wydobycie roczne 4,48 tys. ton Stan zło ża Zło że zagospodarowane

Tab. 7 Nazwa zło ża Jedlanka I Kopalina Kruszywo naturalne Farma zło ża Pokładowa Sposób eksploatacji Odkrywkowy System eksploatacji Ścianowy Stratygrafia stropu Czwartorz ęd Stratygrafia sp ągu Czwartorz ęd Kopaliny wg NKZ Zło ża piasków budowlanych Ilo ść pokładów 1 Powierzchnia zło ża 1,82 ha Średnia grubo ść nadkładu 0,80 m Średnia mi ąż szo ść 13,90 m Średnia gł ęboko ść sp ągu 14,70 m Zasoby geologiczne (kat. C1) wg stanu na 359,74 tys. ton 31.12.201- r Wydobycie roczne 8,99 tys. ton Stan zło ża Zło że eksploatowane okresowo

Tab. 8 Nazwa zło ża Jedlanka II Kopalina Piaski kwarcowe d/p cegły wap-piaskowej Farma zło ża Pokładowa Sposób eksploatacji Odkrywkowy System eksploatacji Spod wody Stratygrafia stropu Czwartorz ęd Stratygrafia sp ągu Czwartorz ęd Kopaliny wg NKZ Zło ża piasków przem.materiałów wapienno- piaskowych (silikatowych) Ilo ść pokładów 1 Powierzchnia zło ża 1,90 ha Średnia grubo ść nadkładu 0,70 m Średnia mi ąż szo ść 14,30 m Średnia gł ęboko ść sp ągu 15,00 m Zasoby geologiczne (kat. C1) wg stanu na - 31.12.201- r Wydobycie roczne - Stan zło ża Zło że zagospodarowane

Na terenie gminy Stoczek Łukowski w ramach udokumentowanych złó ż surowców naturalnych wyst ępuj ą tereny górnicze - Jamielne, Wólka Pozna ńska B, Zabiele, Jedlanka I, Jedlanka II oznaczone graficznie na rysunku Studium jako granice terenów górniczych. W granicach gminy Stoczek Łukowski przeprowadzono szereg prac poszukiwawczych. Dotyczyły one głównie poszukiwa ń złó ż kruszywa naturalnego i surowców ilastych ceramiki budowlanej. W mniejszym stopniu pracami tymi obj ęte były równie ż torfy. Badaniami były obj ęte mi ędzy innymi rejony miejscowości: Zgórznica, Jedlanka i Zabiele. W wyniku przeprowadzonych prac wyznaczono tam trzy obszary perspektywiczne wyst ępowania piasków z gniazdami pospółek i żwirów, niekiedy przewarstwionych glin ą. Ponadto za perspektywiczne dla wyst ąpienia kruszywa naturalnego uznano obszar

w okolicach miejscowo ści Wólka Ró żańska, gdzie stwierdzono wyst ępowanie piasku z domieszk ą żwiru średniej mi ąż szo ści 6m. Szacunkowe zasoby wynosz ą 8 647 tys. m 3 kopaliny. W okolicy miejscowo ści Aleksandrówka, stwierdzono wyst ępowanie piasków i żwirów o średniej mi ąż szo ści 5,45m. Szacunkowe zasoby wynosz ą 11 085 tys. m 3 kopaliny. Torfy w granicach gminy maj ą niewielkie rozprzestrzenienie. Na wi ększych obszarach wyst ępuj ą w dolinie Świdra. Lokalnie były eksploatowane przez miejscow ą ludno ść systemem gospodarczym na opał. Wyznaczono obszar perspektywiczny ich wyst ępowania. Mi ąż szo ść torfów wynosi około 1,5 - 2,0m, a popielno ść od 8,0 - 10% do powy żej 25%, co powoduje, że s ą one surowcem opałowym średniej i niskiej jako ści. Z uwagi na przepisy prawne zwi ązane z ochron ą przyrody w Studium uwzgl ędniono w cz ęś ci w/w obszary i wskazano je na mapie Studium jako obszary potencjalnych złó ż surowców naturalnych.

4.2. Zło ża gazu zimnego Spółka Exxon Mobil Exploration and Production Poland Sp. z o.o. („EMEPP") posiada na terenie Gminy Stoczek Łukowski koncesj ę na poszukiwanie i rozpoznawanie złó ż gazu ziemnego udzielonej przez Ministra Środowiska, tj. koncesja „Wodynie - Łuków" (numer 51/2009/p). Ewentualne prace poszukiwawcze i wydobywcze dotyczyć b ędą ilasto-mułowcowych łupków górnego ordowiku i dolnego syluru. Charakterystyczną cech ą wierce ń realizowanych dla celów udost ępniania "gazu łupkowego" jest bardzo du ża ilo ść zabiegów szczelinowania skał w poziomym odcinku ka żdego z otworów. Skały łupkowe formacji perspektywicznych dla wyst ępowania niekonwencjonalnych złó ż gazu to utwory klastyczne o niezwykle małej przepuszczalno ści rz ędu poni żej 1 mD. W procesie poszukiwania i rozpoznawania gazu z łupków niezb ędne s ą zabiegi intensyfikacyjne, maj ące na celu zmian ę parametrów strefy przyodwiertowej, a konkretnie zwi ększenie przepuszczalno ści skał w odcinku szczelinowanym, co umo żliwia uruchomienie dopływu gazu do otworu. Szczelinowanie hydrauliczne w poziomych otworach jest aktualnie podstawowym zabiegiem stymuluj ącym wykonywanym w otworach zarówno poszukiwawczych, jak i eksploatacyjnych. W efekcie szczelinowania w wybranej cz ęś ci górotworu wytwarzane jest nadci śnienie, w wyniku którego nast ępuje wyidukowanie penetratywnego systemu sp ęka ń, które stanowi ą drogi migracji gazu ziemnego do otworu wiertniczego. Na terenie gminy Stoczek Łukowski prowadzone s ą prace wst ępne polegaj ące na rozpoznaniu sejsmicznym. Nie wyznaczono na etapie opracowania Studium terenów przemysłowych pod wiertnie, jedynie na terenie gminy dokonano pojedyncze wiercenia otworów badawczych. Przed rozpocz ęciem działa ń budowlanych nale ży przeprowadzi ć działania, które powinny wynika ć z rozpoznania środowiskowego – w tym m.in. nale ży: • w razie konieczno ści przebudowa ć systemy melioracyjne, aby nie zmienia ć stosunków wodnych w trakcie budowy i funkcjonowania obiektów zwi ązanych z wydobyciem gazu łupkowego, • przeprowadzi ć kompensacj ę przyrodnicz ą w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (je śli jej przeprowadzenie wynika z uzgodnie ń) lub przeprowadzi ć inne działania, które maj ą złagodzi ć oddziaływania na elementy środowiska przyrodniczego, • ustanowi ć adekwatny do potrzeb system monitoringu, w tym np. monitoringu wód podziemnych oraz jako ści wody w okolicznych uj ęciach wody oraz na drodze ewentualnej migracji zanieczyszcze ń, przeprowadzi ć odpowiednie działania, w tym badania archeologiczne, które wynikaj ą z przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W fazie budowy ujawni si ę równie ż wpływ na krajobraz. B ędzie on trwał w ka żdej z nast ępnych faz (równie ż likwidacji). W miar ę rozwoju wydobycia wpływ ten b ędzie kumulował si ę

ze wzgl ędu na coraz wi ększ ą liczb ę wiertni zlokalizowanych na terenach koncesyjnych, jednak z drugiej strony w miar ę przechodzenia od faz wiercenia i szczelinowania do fazy wydobycia – nat ęż enie oddziaływania na krajobraz b ędzie ulega ć stopniowemu obni żaniu z uwagi na to, że du ża ilo ść obiektów, jest obecna głównie w fazie wiercenia i szczelinowania. Czas trwania tej fazy mo że by ć ró żny, gdy ż nie jest zale żny w głównej mierze od czynników technicznych, lecz wi ąż e si ę równie ż z konieczno ści ą planowania, uzgadniania i uzyskiwania decyzji administracyjnych, projektowania, rozwi ązywania konfliktów i innych czynników, które mog ą rozci ąga ć si ę w czasie.

5. ROLNICZA PRZESTRZE Ń PRODUKCYJNA W TYM STAN PRAWNY GRUNTÓW

5.1. Rolnicza przestrze ń produkcyjna Rolnictwo Główn ą funkcj ą gminy jest rolnictwo. Decyduje o tym 4 10,6 tys. ha u żytków rolnych, 1922 indywidualnych gospodarstw rolnych (w tym 1716 o powierzchni u żytków rolnych powy żej 1ha). Rolnicza przestrze ń produkcyjna charakteryzuje si ę: nisk ą jako ści ą (52,7 pkt wg IUNG – z miastem) i stosunkowo niskim udziałem trwałych u żytków zielonych (16,7% według BDL – 2005 r., 21,9% wg PSR 2012). Mapa 1. Udział ł ąk i pastwisk w powierzchni u żytków rolnych

Do warunków tych dostosowane s ą kierunki produkcji i wyposa żenie gospodarstw w maszyny i urz ądzenia. W produkcji ro ślinnej dominuj ą zbo ża (91,2% ogólnej powierzchni zasiewów) i ziemniaki (4,8%), a w produkcji zwierz ęcej – niska obsada zarówno bydła (39,1sztuk/100 ha u żytków rolnych), jak i trzody chlewnej (67,8 sztuk/100ha u żytków rolnych). W wyposa żeniu gospodarstw znajdowało si ę 1272 ci ągników. Struktura obszarowa gospodarstw

4 Dane PSR 2010 33

w gminie jest niekorzystna. Na jedno gospodarstwo przypada 5,5 ha u żytków rolnych, a we władaniu gospodarstw powy żej 10 ha u żytków rolnych koncentrowało si ę zaledwie 32,9 % powierzchni indywidualnych gospodarstw rolnych. Niska jako ść gruntów i niekorzystna struktura obszarowa gospodarstw sprawiaj ą, że na terenie gminy du żym problemem jest wypadanie ziemi z rolniczego u żytkowania. W 2010 roku w gospodarstwach rolnych na terenie gminy było 316 ha gruntów ugorowanych. Stanowiły one 3,0% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Wyniki Powszechnego Spisu Rolniczego z 2010 r. w odniesieniu do gminy Stoczek Łukowski wskazuj ą na nast ępuj ące tendencje w stosunku do spisu z 2002 roku:

‹ zmniejszenie ogólnej liczby indywidualnych gospodarstw rolnych z 1996 do 1922, ‹ zmniejszenie spisanej powierzchni ogólnej gruntów w gospodarstwach rolnych z 14,3 do 13,2 tys. ha, w tym powierzchni u żytków rolnych z 12,0 do 10,6 tys. ha, ‹ zwi ększenie powierzchni sadów z 22,8 do 43 ha, ‹ zmniejszenie pogłowia bydła z 4216 do 4140 sztuk tj. o 1,8 %, w tym krów z 2201 do 1392 sztuk tj. o 36,8 %, przy czym zaledwie 39,2 % spisanych gospodarstw posiadało bydło, a 30,3 % krowy, ‹ zmniejszenie pogłowia trzody chlewnej z 13,3 do 7,2 tys. sztuk tj. o 45,8 % i kur z 14,3 do 13,6 tys. sztuk tj. o 4,8 %; zaledwie 29,8 % gospodarstw posiadało trzod ę chlewn ą; ‹ obsada bydła w przeliczeniu na 100 ha u żytków rolnych wyniosła w 2010 roku 39,2 sztuki, w tym krów 13,2 sztuk, a trzody chlewnej 68,0 sztuk, ‹ liczba gospodarstw posiadaj ących bydło zmniejszyła si ę w latach 2002-2010 z 1187 do 754 (o 36,5 %), w tym krów z 1121 do 582 (o 48,1 %), a trzod ę chlewn ą z 1023 do 573 (o 44,0 %). Przytoczone dane wskazuj ą na znaczne obni żenie poziomu produkcji rolnej w gminie.

Le śnictwo Gmina Stoczek Łukowski posiada 4582,73 ha lasów i gruntów le śnych 5. Charakteryzuje si ę średnim wska źnikiem lesisto ści 26,3%. W strukturze własno ściowej dominuj ą lasy prywatne, które stanowi ą 75% ogólnej powierzchni le śnej. Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych maj ą powierzchni ę 1132,62 ha (24,7%). W latach 2005-2012 zalesiono powierzchni ę 99,9 ha.

5.2. Stan prawny gruntów Powierzchnia ewidencyjna gminy 6 wynosi 17346 ha. W strukturze powierzchni według form własno ści dominuj ą grunty osób fizycznych (15436 ha tj. 89,0%), w tym wchodz ące w skład gospodarstw rolnych (15153 ha tj. 87,4%). Grunty Skarbu Pa ństwa z wył ączeniem gruntów przekazanych w u żytkowanie wieczyste zajmuj ą 1344 ha i stanowi ą 7,7%, w tym: − w zarz ądzie Pa ństwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Pa ństwowe 1179 ha tj. 6,8%, − grunty wchodz ące w skład Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa 50 ha tj. 0,3%, Pozostałe grunty w tej grupie rejestrowej, to drogi (17 ha) i rowy (25 ha). Grunty Skarbu Pa ństwa przekazane w u żytkowanie wieczyste, o powierzchni 53 ha, to głównie tereny kolejowe. Grunty gmin i zwi ązków mi ędzygminnych z wył ączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie posiadaj ą powierzchni ę 333 ha (1,9%). W przewa żaj ącej cz ęś ci s ą to tereny zurbanizowane, głównie drogi. Grunty powiatów z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie (głównie drogi) zajmuj ą powierzchni ę 88 ha (0,5%). Wśród pozostałych

5 Stan na koniec 2013 r. według BDL GUS 6 Według „Wykazu gruntów” na dzie ń 01.01.2013, Główny Urz ąd Geodezji i Kartografii w Warszawie. 34

gruntów znajduj ą si ę: grunty województw (głównie wody) 19 ha, wspólnoty gruntowe 21 ha, grunty ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych 9 ha, grunty spółek prawa handlowego 36 ha i grunty partii politycznych i stowarzysze ń 3 ha.

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU I FUNKCJONOWANIA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

6.1. Archeologia a) Stan bada ń archeologicznych Badania archeologiczne nad Świdrem zapocz ątkowane zostały w XIX wieku. W 1873 roku, J. Przyborowski zlokalizował w okolicach wsi Jamielne i Kochany, stanowisko neolityczne. Nasilenie bada ń przypada na pocz ątek XX wieku. Poszukiwania archeologiczne prowadzili: B. Werner i L. Durewicz, publikuj ąc wyniki swych bada ń w Wiadomo ściach Archeologicznych, Zbiorze Wiadomo ści do Antropologii Krajowej i Sprawozdaniach z Posiedze ń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Odkryte przez tych badaczy stanowiska, pochodziły głównie z epoki kamienia oraz epoki br ązu. Do lu źnych znalezisk z terenu gminy nale ży skarb z miejscowo ści Kisielsk, z okresu halsztackiego, na który składały si ę ozdoby z br ązu i szklane. Omówiony został przez J. Antoniewicza, Wiadomo ści Archeologiczne, tom 26 (1959), s. 49-55. Innym lu źnym znaleziskiem jest grot oszczepu z krzemienia woły ńskiego, znaleziony na polu koło szkoły w Ró ży Starej. Zabytek ten datowany jest na wczesn ą epok ę br ązu. J. Głosik, MSW t. 5, nr 100. Znacz ącym stanowiskiem z terenu gminy Stoczek Łukowski, znanym ju ż w okresie mi ędzywojennym, jest cmentarzysko w Woli Kisielskiej. Tak pisze o nim Teresa Węgrzynowicz. Kilka istotnych danych zamie ścił S. Nosek, opieraj ąc si ę na li ście prywatnym B. Wernera oraz J. Gurka, który w 1955 roku przeprowadził inspekcj ę cmentarzyska na skutek doniesie ń o odkrywaniu nowych grobów. Cmentarzysko znajduje si ę na północnym kra ńcu wsi, po lewej stronie drogi Stoczek Łukowski - Jarczew, na ziemi Jana Urbanka. Odkryto je w 1938 roku przy wybieraniu ziemi na budow ę drogi, o czym Uniwersytet Warszawski powiadomiony został przez ówczesnego kierownika szkoły w Stoczku Łukowskim, S. Wielgoska. W tym samym roku podj ęto na cmentarzysku prace wykopaliskowe. Grób 1 zbadał W. Antoniewicz (na metryczkach nie zamieszczono daty), pozostałe przekopał V. Werner w latach 1938-1939. Groby popielnicowe numerowano cyframi arabskimi, natomiast "jamy", wzgl ędnie "jamki" z materiałem kostnym oznaczano du żymi literami alfabetu, przy czym litery powtarzaj ą si ę niekiedy w różnych sektorach. Zapewne wi ęc odmiennie metrykowano groby popielnicowe, odmiennie bezpopielnicowe. Taki system oznacze ń uniemo żliwia ocen ę ogólnej liczby grobów odkrytych na cmentarzysku. Cz ęść znajduj ących si ę w zbiorach PMA zabytków nie ma ju ż obecnie metryczek, a z kolei niektóre przedmioty znane ze zdj ęć nie znajduj ą odpowiedników w zachowanych materiałach. Materiały te s ą wi ęc niew ątpliwie powa żnie zdekompletowane i z tego tytułu niepełnowarto ściowe. Do ich opublikowania skłania w pierwszym rz ędzie niedostateczna ci ągle jeszcze znajomo ść problematyki kultury łu życkiej w mi ędzyrzeczu Wisły i Bugu, wyj ątkowo bogate, jak na ten teren, wyposa żenie cmentarzyska w przedmioty metalowe, wreszcie wskazana przez J. Antoniewicza mo żliwo ść , że cmentarzysko zało żone zostało przez tę sam ą grup ę ludzk ą, z której wywodził si ę wła ściciel skarbu znalezionego w odległo ści 3,5 km w Kisielsku. S. Nosek podaje, że w niektórych grobach "na dwu warstwach kamieni o niewielkiej średnicy w ziemi przemieszanej z popiołem le żały 1-2 naczy ń (rozbitych). Obok tych wyst ępowały tak że groby jamowe z naczyniami lub bez. Ceramika w grobach jamowych była

krucha, źle wypalona". Naczynie z grobu 7 oznaczone zostało jako "popielnica C", s ądzi ć wi ęc mo żna, że w niektórych grobach znajdowały si ę nawet po trzy popielnice. Liczby przystawek w poszczególnych grobach nie mo żna ustali ć nawet w przybli żeniu. Siedem wykonanych w terenie fotografii, mało niestety czytelnych i nie nadaj ących si ę do reprodukcji, ukazuje pi ęć pojedynczych popielnic stoj ących bezpo średnio w ziemi oraz dwa niewielkie bruki zbudowane z lu źnych kamieni, b ędące zapewne elementami bli żej nieokre ślonych konstrukcji grobowych, mo że wspomnianych przez S. Noska bruków dolnych. Chronologi ę cmentarzyska ustali ć mo żna stosunkowo łatwo w oparciu o liczne przedmioty metalowe. Najliczniejsz ą grup ę stanowi ą w śród nich szpile, z których ka żda reprezentuje odr ębny typ. Szpila br ązowa z główk ą rozklepan ą i zwini ęta w uszko nie przedstawia dla datowania wi ększej warto ści, bowiem ozdob ę t ę spotyka si ę ju ż w inwentarzach kultury trzcinieckiej, a nast ępnie pojawia si ę ona w ci ągu całego okresu istnienia kultury łu życkiej. Szpile br ązowa i żelazna z główk ą nierozklepan ą, p ętlowato podwini ętą nie maj ą wyra źnej wymowy chronologicznej. Podobne, wykonane z żelaza okazy, znaleziono w Drohiczynie- Kozarówce, w tym jeden w halsztackim grobie łu życkim. Szpila z główk ą w kształcie tarczki spiralnej z drutu o okr ągłym przekroju ma analogie datowane zarówno na koniec epoki br ązu, jak i na pocz ątek epoki żelaza, a najbli ższy terytorialnie odpowiednik pochodzi z halsztackiego cmentarzyska w Warszawie-Grochowie. Szpil ę z trzema tarczkami spiralnymi uwa żać mo żna za wyznacznik chronologiczny fazy D okresu halsztackiego i wi ąza ć jej pochodzenie z kujawskim okr ęgiem metalurgii br ązu. Na terenie Podlasia jest to jak dot ąd jedyna pewnie zidentyfikowana ozdoba tego rodzaju, cho ć odłamana tarczka wchodz ąca w skład skarbu z Kisielska nale żeć mogła do analogicznej szpili. W omawianych materiałach znalazły si ę fragmenty trzech naszyjników sko śnie żłobkowanych. Fragment stosunkowo masywnego naszyjnika br ązowego ma najbli ższy odpowiednik w śród przedmiotów ze skarbu w Kisielsku, datowanych na pó źną faz ę okresu halsztackiego. Naszyjnikom br ązowym o parokrotnej zmianie kierunku skr ętów przypisuje si ę chronologi ę analogiczn ą, tym bardziej wi ęc egzemplarz żelazny datowa ć trzeba na podokres D lub nawet jego schyłek. Cienki naszyjnik br ązowy o ko ńcach rozklepanych (pierwotnie zapewne zwini ętych w uszko) nale ży do odmiany, której najobfitsze wyst ępowanie przypada na koniec epoki br ązu - pocz ątek epoki żelaza. Na obszarach na wschód od środkowej Wisły naszyjniki te wydaj ą si ę by ć charakterystyczne jedynie dla okresu halsztackiego, bowiem nieliczne znane dot ąd egzemplarze z Warszawy-Grochowa oraz Zaborowa i Kluczewa, pow. Pło ńsk znalazły si ę w zespołach o chronologii halsztackiej lub nawet pó źnohalsztackiej (Kluczewo). St ąd i okaz z Woli Kisielskiej datowa ć mo żna ogólnie na wczesn ą epok ę żelaza. Znaleziony na omawianym cmentarzysku nó ż jest jednym z trzech no ży żelaznych, odkrytych dot ąd na stanowiskach łu życkich północnej cz ęś ci mi ędzyrzecz Wisły i Bugu, przy czym dwa pozostałe okazy pochodz ą z zespołów o chronologii pó źnohalsztackiej. Pozostałe zabytki metalowe nie przedstawiaj ą, ze wzgl ędu na ich zły stan zachowania , wi ększych warto ści datuj ących. Jednak że swoj ą wymow ę ma tak że ogólny charakter przedmiotów żelaznych. W porównaniu z halsztackim cmentarzyskiem w Warszawie-Grochowie , na którym w grobkach łu życkich nie stwierdzono wyst ępowania przedmiotów żelaznych , czy z pó źnohalsztackim cmentarzyskiem w Warszawie-Miedzeszynie, gdzie zabytki żelazne ograniczały si ę do czterech kółeczek i grocika, zarówno ilo ść , jak przede wszystkim jako ść wyrobów żelaznych jest w Woli Kisielskiej wyj ątkowa. Przedmioty metalowe stwarzaj ą wi ęc przesłanki dla datowania cmentarzyska na faz ę D okresu halsztackiego. Warto ść ceramiki jest pod tym wzgl ędem nierównie mniejsza. Formy naczy ń (smukłe naczynia jajowate, wazowate o mi ękkiej linii profilu, dwusto żkowate z łagodnym załomem brzu śca) oraz zasób motywów ornamentalnych (otworki pod kraw ędzi ą, guzki, gł ęboko ryte wzory geometryczne , odciski naszyjnika) składaj ą si ę na obraz charakterystyczny dla okresu halsztackiego, nie daj ą jednak mo żliwo ści dokładniejszych u ści śle ń. Ceramika jest natomiast

podstaw ą dla okre ślenia zwi ązku omawianego cmentarzyska z wła ściw ą grup ą regionaln ą kultury łu życkiej. W dotychczasowej literaturze reprezentowane s ą dwa odmienne pogl ądy: J.Kostrzewski widzi w cmentarzysku z Woli Kisielskiej obiekt grupy mazowiecko-podlaskiej, S.Nosek, a za nim J. Antoniewicz opowiedzieli si ę za "sandomiersko-tarnobrzeskim" charakterem znalezionej tu ceramiki, przy czym pierwszy z tych autorów dostrzega w niej elementy wielkopolskie i wysockie, drugi wskazuje tak że na analogie z Mazur i północnego Podlasia. Tak rozbie żne oceny uzna ć trzeba za wynik słabej od niedawna znajomo ści materiałów łó życkich z terenów na wschód od Wisły. Obecnie wydaje si ę ju ż niew ątpliwie, że ceramika z Woli Kisielskiej znajduje liczne odpowiedniki przede wszystkim w północnej partii mi ędzyrzecza Wisły i Bugu oraz w mi ędzyrzeczu Bugu i Narwi. J. Antoniewicz wskazał na podobie ństwo naczy ń jajowatych z Woli Kisielskiej do form z Kamionki Nadbu żnej, pow. Ostrów Mazowiecka. Znacznie jednak bli ższe terytorialnie analogie grupuj ą si ę w okolicach Warszawy i na Wysoczy źnie Siedleckiej. Warto wspomnie ć, że dla form jajowatych z otworkami szeregu odpowiedników dostarczyły cmentarzyska w Warszawie-Grochowie oraz Kiełpinie, pow. Nowy Dwór a nadto liczne stanowiska z powiatów Garwolin, Mi ńsk Mazowiecki, W ęgrów i Wołomin. Z Niewiadomej, pow. Sokołów Podlaski pochodzi naczynie jajowate z otworkami i niemal identycznymi guzkami. Ornament zakreskowanych uko śnie trójk ątów i pasów, jakim zdobione s ą dwa naczynia wazowate, przypomina zdobienie naczynia z Rudy Tarnowskiej, pow. Garwolin. Zbli żony motyw widoczny jest na jednym z naczy ń z Kiełpinia. Podobn ą technik ę wykonania przy słabszej tendencji geometryzuj ącej dostrzega si ę te ż w materiałach z Warszawy-Miedzeszyna i Warszawy- Grochowa. Ostatnie z wymienionych stanowisk dostarcza ponadto szeregu analogii dla niewielkiego naczy ńka zdobionego pionowo przekłutymi pseudouszkami. Ornament odcisków naszyjnika sko śnie żłobkowanego nale ży na najbli ższych terenach do zjawisk rzadkich, niemniej i dla niego wskaza ć mo żna na analogie w postaci wspominanego wy żej naczynia z Rudy Tarnowskiej oraz fragmentów z Sokołówka, pow. Wołomin. W oparciu o przytoczone przykłady twierdzi ć można, że wszystkie cechy charakterystyczne materiałów z Woli Kisielskiej, tak metali jak ceramiki, maj ą ścisłe i liczne odpowiedniki na obszarach Mazowsza wschodniego i Podlasia. Pozwala to ustali ć, że omawiane cmentarzysko reprezentuje ten sam zespół regionalny, który pocz ąwszy od młodszego okresu epoki br ązu zaznacza si ę wyra źnie na wschód od środkowego biegu Wisły. Zespół ten w okresie halsztackim wykazuje wprawdzie podobie ństwo do grupy tarnobrzeskiej, niemniej zachowuje tak że cechy odr ębne i w świetle obecnego stanu bada ń nie powinien by ć z ni ą identyfikowany. Na zako ńczenie wydaje si ę celowe podkre śli ć, że pogl ąd materiałów z cmentarzyska w Woli Kisielskiej oraz ze skarbu w Kisielsku wykazuje istnienie kilku punktów stycznych. Obok naczynia w którym znaleziono skarb, a które, jak zauwa żył J. Antoniewicz, ma analogie w śród form z cmentarzyska, istniej ą jeszcze dalsze, wspólne obu znaleziskom elementy. S ą to naszyjniki sko śnie żłobkowane i szpile z tarczkami spiralnymi. Wobec niewielkiej odległo ści tych stanowisk mo żna ze znaczn ą doz ą prawdopodobie ństwa zakłada ć, że były one tworem tej samej grupy ludzkiej, a w najbli ższej okolicy nale żałoby te ż oczekiwa ć istnienia zwi ązanej z nimi osady. W 1978 r., zespół badawczy pod kierunkiem J. Kalagi, przeprowadził badania powierzchniowe w okolicy Stoczka Łukowskiego. Teren obj ęty badaniami podzielono na trzy obszary. Jeden poło żony jest na północ od Stoczka Łukowskiego a dwa na południe. Przez wszystkie obszary przepływa rzeka Świder. W trakcie bada ń odkryto szereg stanowisk, które koncentruj ą si ę przede wszystkim po obu stronach rzeki. Chronologicznie obejmuj ą okres od mezolitu do czasów nowo żytnych. Wyniki tych bada ń zostały uwzgl ędnione w niniejszym opracowaniu, dla kilku stanowisk wytyczone zostały strefy ochrony konserwatorskiej. Prowadzone równie ż były badania powierzchniowe w ramach tzw. Archeologicznego Zdj ęcia Polski, wykonywane w latach : 1983, 1988, 2003, 2006. Ł ącznie zanotowano 86

stanowisk archeologicznych. Stanowiska te zostały uj ęte w gminnej ewidencji zabytków, na podstawie kart zabytków nieruchomych, wykonanych przez Bogdana Wetoszk ę w 2012 roku. b) wykaz stanowisk archeologicznych W wykazie podano: liczb ę porz ądkow ą, miejscowo ść , numer stanowiska w miejscowo ści, numer stanowiska na obszarze AZP, funkcj ę obiektu, chronologi ę. 1. Aleksandrówka stan. 1, obszar AZP 62 – 77, stan. 12. a) Obozowisko kultury trzcinieckiej (wczesna epoka br ązu), b) Osada nowo żytna (XVII-XVIII w.) 2. Aleksandrówka stan. 2, obszar AZP 62 – 77, stan. 13. Ślad osadnictwa: epoka br ązu, okres nowo żytny (XVII-XVIII w.) 3. Aleksandrówka, stan. 3, obszar AZP 62 – 77, stan. 14. Ślad osadnictwa: epoka kamienia – epoka br ązu. 4. Aleksandrówka stan. 4, obszar AZP 62 – 77, stan. 15. Osada(?) staro żytna o nieokre ślonej przynale żno ści kulturowej 5. Bła żejki stan. 1, obszar AZP 62 – 76, stan. 6. Osada kultury łu życkiej (epoka br ązu/wczesna epoka żelaza) 6. Celej stan. 1, obszar AZP 63 – 76, stan. 2. Ślad osadnictwa z epoki kamienia 7. Celej stan. 2, obszar AZP 63 – 76, stan. 3. Osada nowo żytna (XVI-XVII w.) 8. Celej (Kapice) stan. 3, obszar AZP 63 – 75, stan. 12. Ślady osadnictwa kultury grobów kloszowych (wczesna epoka żelaza) 9. Jamielne stan. 1, obszar AZP 62 – 75, stan. 14. a) Osada wczesno średniowieczna (VIII(?) X-XI w), b) Osada produkcyjna z okresu wpływów rzymskich(?) 10. Jamielne stan. 4, obszar AZP 62 – 75, stan. 17. Osada wielokulturowa: neolit (kultura pucharów lejkowatych), wczesna epoka br ązu kultura trzciniecka), okres late ński (kultura grobów kloszowych) 11. Jamielne stan. 5, obszar AZP 62 – 75, stan. 18. osada: wczesna epoka br ązu, epoka br ązu (kultura łu życka) 12. Jamielne stan. 6, obszar AZP 62 – 75, stan. 19. Osada wielokulturowa: wczesna epoka br ązu, okres wpływów rzymskich, staro żytno ść 13. Jamielne stan. 7, obszar AZP 62 – 75, stan. 20. Ślady osadnictwa: staro żytno ść o nieokre ślonej przynale żno ści kulturowej 14. Januszówka stan. 2, obszar AZP 64 – 75, stan. 18. Ślady osadnictwa: staro żytno ść bez okre ślenia przynale żno ści kulturowej 15. Januszówka stan. 3, obszar AZP 64 – 75, stan. 19. Ślad osadnictwa: epoka kamienia – epoka br ązu 16. Januszówka stan. 5, obszar AZP 64 – 75, stan. 21. Ślady osadnictwa: neolit, wczesne średniowiecze (XII-XIII w.) 17. Januszówka stan. 6, obszar AZP 64 – 75, stan. 22. a) obozowisko: e. kamienia – e. br ązu; b) ślady osadnictwa staro żytnego i pó źno średniowiecznego 18. Januszówka stan. 7, obszar AZP 64 – 75, stan. 23. Ślad osadnictwa wczesno średniowiecznego (XI-XII w.) 19. Januszówka stan. 8, obszar AZP 64 – 75, stan. 24. a) Osada wczesno średniowieczna (X- XI w.), b) Ślady osadnictwa: staro żytno ść , epoka kamienia – epoka br ązu 20. Januszówka (Kamionka) stan. 1, obszar AZP 64 – 75, stan. 1. Osada nowo żytna XVII- XIX w. 21. Jedlanka stan. 1, obszar AZP 63 – 77, stan. 6. Cmentarzysko kurhanowe(?): epoka kamienia – epoka br ązu 22. Jedlanka stan. 2, obszar AZP 63 – 77, stan. 14. Osada nowo żytna XVII w. 23. Jedlanka stan. 3, obszar AZP 63 – 77, stan. 15. Ślad osadnictwa staro żytnego o nieokre ślonej przynale żno ści kulturowej

24. Jedlanka stan. 4, obszar AZP 63 – 77, stan. 16. Ślady osadnictwa nowo żytnego 25. Jedlanka stan. 5, obszar AZP 63 – 77, stan. 17. Osada(?) nowo żytna 26. Jedlanka stan. 6, obszar AZP 63 – 77, stan. 18. Osada(?) nowo żytna XVII w. 27. Jedlanka stan. 7, obszar AZP 63 – 77, stan. 19. Osada nowo żytna XVI-XVII w. 28. Jedlanka stan. 8, obszar AZP 63 – 77, stan. 20. Osada nowo żytna XVI/XVII w. 29. Jedlanka stan. 9, obszar AZP 63 – 77, stan. 21. Osada(?) nowo żytna 30. Jedlanka stan. 10, obszar AZP 63 – 77, stan. 22. Ślady osadnictwa nowo żytnego 31. Jedlanka stan. 11, obszar AZP 63 – 77, stan. 23. Osada nowo żytna 32. Jedlanka stan. 12, obszar AZP 63 – 77, stan. 24. Osada nowo żytna XVII-XVIII w. 33. Jedlanka stan. 13, obszar AZP 63 – 77, stan. 25. Osada nowo żytna 34. Jedlanka stan. 14, obszar AZP 63 – 77, stan. 26. Osada nowo żytna XVII-XVIII w. 35. Kapice stan. 1, obszar AZP 63 – 75, stan. 10. Ślad osadnictwa staro żytnego o nieokre ślonej przynale żno ści kulturowej 36. Kapice stan. 2, obszar AZP 63 – 75, stan. 11. Ślad osadnictwa: epoka kamienia – epoka br ązu 37. Kisielsk stan. 1, obszar AZP 63 – 75, stan. 5. Ślad osadnictwa staro żytnego o nieokre ślonej przynale żno ści kulturowej 38. Kisielsk stan. 2, obszar AZP 63 – 75, stan. 6. a) Osada kultury łu życkiej (epoki br ązu); b) ślad osadnictwa staro żytnego 39. Kisielsk stan. 3, obszar AZP 63 – 75, stan. 7. Osada pó źno średniowieczna (XIV-XV w.) 40. Kobiałki Stare stan. 1, obszar AZP 62 – 76, stan. 7. Ślad osadnictwa kultury pucharów lejkowatych (neolit) 41. Kolonia Kobiałki Stare stan. 1, obszar AZP 63 – 75, stan. 8. Ślady osadnictwa kultury łu życkiej (epoka br ązu) 42. Kolonia Kobiałki Stare stan. 2, obszar AZP 63 – 75, stan. 9. Ślady osadnictwa: epoka kamienia – epoka br ązu 43. Łosiniec (Ró ża Łosieniec) stan. 1, obszar AZP 62 – 76, stan. 1. Ślady osadnictwa: staro żytno ść nieokre ślona 44. Łosiniec (Ró ża Łosieniec) stan. 2, obszar AZP 62 – 76, stan. 2. Ślad osadnictwa: schyłkowy paleolit (kultura świderska) 45. Rosy stan. 1, obszar AZP 61 – 76, stan. 1. Ślady osadnictwa: epoka br ązu, staro żytno ść 46. Rosy stan. 2, obszar AZP 61 – 76, stan. 2. Ślady osadnictwa: młodszy okres przedrzymski, okres nowo żytny XVI-XVII w. 47. Ró ża Podgórna stan. 1, obszar AZP 62 – 77, stan. 1. Obozowisko: epoka kamienia – epoka br ązu 48. Ró ża Podgórna stan. 2, obszar AZP 62 – 77, stan. 2. a) Obozowisko kultury trzcinieckiej (wczesna epoka br ązu); b) ślady osadnictwa staro żytnego; c) Osada nowo żytna 49. Ró ża Podgórna stan. 3, obszar AZP 62 – 77, stan. 3. a) Obozowisko kultury trzcinieckiej (wczesna epoka br ązu); b) Ślady osadnictwa nowo żytnego (XVI-XVIII w.) 50. Ró ża Podgórna stan. 4, obszar AZP 62 – 77, stan. 6. Ślad osadnictwa: epoka kamienia – epoka br ązu 51. Ró ża Podgórna stan. 5, obszar AZP 62 – 77, stan. 7. a) Ślad osadnictwa: epoka kamienia – epoka br ązu; b) osada: okres nowo żytny (XVI-XVIII w.) 52. Ró ża Podgórna stan. 6, obszar AZP 62 – 77, stan. 8. Ślady osadnicze z epoki br ązu 53. Ró ża Podgórna stan. 7, obszar AZP 62 – 77, stan. 9. a) Wie ś historyczna XVI-XVIII w.; b) Ślady osadnictwa: epoka kamienia-epoka br ązu i pó źne średniowiecze 54. Ró ża Podgórna stan. 8, obszar AZP 62 – 77, stan. 10. Ślady osadnictwa: epoka kamienia, okres nowo żytny XVII-XVIII w. 55. Ró ża Podgórna stan. 9, obszar AZP 62 – 77, stan. 11. Ślady osadnictwa: epoka br ązu, staro żytno ść , nowo żytno ść XVII-XVIII w.

56. Ró ża Podgórna (Ró ża Stara) stan. 6, obszar AZP 62 – 77, stan. 4. Ślady osadnictwa z epoki kamienia i wczesnej epoka br ązu (kultura trzciniecka) 57. Ró ża Podgórna Ró ża Stara) stan. 7, obszar AZP 62 – 77, stan. 5. Ślad osadnictwa wczesno średniowiecznego 58. Ró ża Stara stan. 1, obszar AZP 62 – 76, stan. 3. Cmentarzysko kurhanowe: epoka kamienia – epoka br ązu 59. Ró ża Stara stan. 2, obszar AZP 62 – 76, stan. 4. Ślad osadnictwa kultury ceramiki sznurowej (neolit) 60. Ró ża Stara stan. 3, obszar AZP 62 – 76, stan. 8. a) Ślady osadnictwa kultury łu życkiej (epoka br ązu/wczesna epoka żelaza); b) Osada(?) wczesno średniowieczna 61. Ró ża Stara stan. 4, obszar AZP 62 – 76, stan. 9. Osada kultury łu życkiej (epoka br ązu/wczesna epoka żelaza) 62. Ró ża Stara stan. 5, obszar AZP 62 – 76, stan. 11. Ślad osadnictwa z wczesnej epoki br ązu 63. Stary Jamielnik (Kobiałka Stara) stan. 1, obszar AZP 63 – 76, stan. 1. Osada nowo żytna (XVI-XVII w.) 64. Turzec stan. 1, obszar AZP 64 – 76, stan. 7. Ślady osadnictwa: wczesne średniowiecze, okres nowo żytny (XVI-XVII w.) 65. Turzec stan. 2, obszar AZP 64 – 76, stan. 8. Ślad osadnictwa: epoka kamienia-epoka żelaza 66. Wi śniówka stan. 2, obszar AZP 64 – 76, stan. 12. Ślady osadnictwa: epoka kamienia – epoka żelaza, okres nowo żytny (XVI-XVII w.) 67. Wi śniówka (Huta Łukocz) stan. 1, obszar AZP 64 – 76, stan. 9. a) Huta szkła i osada nowo żytna (XVI-XVIII w.), b) Ślad osadnictwa: epoka kamienia-epoka żelaza 68. Wi śniówka (Huta Łukocz) stan. 2, obszar AZP 64 – 76, stan. 10. Ślady osadnictwa: wczesna epoka br ązu(?) (kultura trzciniecka?), okres nowo żytny XVII-XVIII w. 69. Wola Kisielska stan. 1, obszar AZP 63 – 75, stan. 1. Osada kultury łu życkiej (epoka br ązu) oraz kultury przeworskiej (okres wpływów rzymskich) 70. Wola Kisielska stan. 2, obszar AZP 63 – 75, stan. 2. Osada kultury łu życkiej (epoka br ązu) i ślad osadnictwa kultury grobów kloszowych (wczesna epoka żelaza) 71. Wola Kisielska stan. 3, obszar AZP 63 – 75, stan. 3. Osada kultury łu życkiej (epoka br ązu) 72. Wola Kisielska stan. 4, obszar AZP 63 – 75, stan. 4. Osada wielokulturowa: neolit/wczesna epoka br ązu, wczesna epoka żelaza (kultura grobów kloszowych), wczesne Średniowiecze, okres nowo żytny 73. Wólka Pozna ńska stan. 1, obszar AZP 62 – 75, stan. 5. a) Osada(?) kultury przeworskiej (okres rzymski); b) Osada nowo żytna - Ślady osadnictwa staro żytnego 74. Wólka Pozna ńska stan. 2, obszar AZP 62 – 75, stan. 8. Osada(?) kultury trzcinieckiej (wczesna epoka br ązu) 75. Wólka Pozna ńska stan. 3, obszar AZP 62 – 75, stan. 9. Osada późno średniowieczna i nowo żytna (XV-XVI w. i XVII-XIX w.) 76. Wólka Pozna ńska stan. 4, obszar AZP 62 – 75, stan. 10. a) Osada z epoki br ązu, b) Obozowisko staro żytne 77. Wólka Pozna ńska stan. 5, obszar AZP 62 – 75, stan. 11. Osada kultury łu życkiej (epoka br ązu-wczesna epoka żelaza) 78. Wólka Pozna ńska (Oko ń) stan. 1, obszar AZP 62 – 75, stan. 1. Obozowisko staro żytne; Osada wielokulturowa: okres rzymski i wczesne średniowiecze 79. Wólka Pozna ńska (Oko ń) stan. 2, obszar AZP 62 – 75, stan. 2. a) Obozowisko staro żytne; b) Osada z okresu late ńskiego (wczesna epoka żelaza)

80. Wólka Ró żańska stan. 1, obszar AZP 62 – 76, stan. 10. Ślad osadnictwa staro żytnego o nieokre ślonej przynale żno ści kulturowej 81. Zabiele stan. 1, obszar AZP 62 – 76, stan. 5. Cmentarzysko kurhanowe: epoka kamienia – epoka br ązu 82. Zabiele (Stoczek Łukowski) stan. 1, obszar AZP 62 – 75, stan. 12. Osada(?) z okresu wpływów rzymskich 83. Zabiele (Stoczek Łukowski) stan. 2, obszar AZP 62 – 75, stan. 13. Ślad osadnictwa z epoki kamienia – wczesna epoka br ązu 84. Zgórznica stan. 1, obszar AZP 62 – 75, stan. 3. Ślady osadnictwa staro żytnego 85. Zgórznica stan. 2, obszar AZP 62 – 75, stan. 4. Osada(?) wczesno średniowieczna 86. Zgórznica (Stoczek Łukowski) stan. 3, obszar AZP 62 – 75, stan. 21. Ślad osadnictwa z epoki kamienia

6.2. Osadnictwo i zabytkowe układy komunikacyjne Tereny obecnej gminy Stoczek Łukowski ju ż w X wieku wł ączone były do pa ństwa piastowskiego. Przeludnione szlacht ą za ściankow ą Mazowsze Stare i Polne pr ędko stało si ę terenem emigracji ludno ści na s ąsiednie obszary, a przede wszystkim na północno-wschodnie Mazowsze, le żą ce po prawej stronie Wisły, zwane Mazowszem Le śnym. Rozci ągały si ę tu bezludne puszcze, które stopniowo zostawały zaludniane głównie przez drobn ą szlacht ę. Jedna z fal kolonizacyjnych przyszła z gł ębi Mazowsza w 2 połowie XIV wieku, nasilaj ąc si ę po podpisaniu unii polsko-litewskiej w Krewie w 1385 r. Kolonizatorami terenów maj ących charakter niespokojnego pogranicza było przede wszystkim drobne rycerstwo, stanowi ące zacz ątek pó źniejszej szlachty zagrodowej. W XV wieku kolonizacja obejmowała całe połacie ziem wschodniego Mazowsza, m.in. lokowane były takie miasta, jak: Łaskarzew, Garwolin, Latowicz, Miastków Ko ścielny. Proces lokacyjny wzmógł si ę zwłaszcza w 1 połowie XVI wieku, prawa miejskie otrzymały wówczas m.in.: Kuflew, Siennica, Jeruzal, Parysów. Poniewa ż cz ęść obszaru obecnej gminy Stoczek Łukowski wchodziła w skład terytorium Ziemi Łukowskiej, nale ży wspomnie ć jak przebiegał proces kolonizacyjny w tym regionie. Osadnictwo w okresie średniowiecza skupiało si ę wokół Łukowa, najdalej wysuni ętego na północny-wschód grodu, broni ącego ziem polskich przed napadami o ściennych plemion. Z chwil ą zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie w 1385 roku i w Horodle w 1413 roku nast ąpił najwa żniejszy okres dla rozwoju osadnictwa na tym terenie. Rozpocz ął si ę proces intensywnego zakładania nowych osad i wsi, a tak że podnoszenia wcze śniej istniej ących znacznych wsi do rangi miast. Prawa miejskie otrzymały m.in.: Łuków, Tuchowicz, Żelechów, Okrzeja. W 2 połowie XV wieku osadnictwo przesun ęło si ę z okolic Łukowa na północ i wschód. W tym okresie tworzyły si ę najstarsze osady przemysłowe - rudnicze oraz smolarskie, np. Radory ż Smolany, Ruda Radoryska, Ruda koło Stanina, czy Ruda nad rzeczk ą Ró żank ą, z terenu obecnej gminy Stoczek Łukowski. W XV wieku udokumentowane jest zakładanie nowych osad na prawie niemieckim, o czym świadczy instytucja sołtysów, zwi ązana ści śle z osadnictwem na tym prawie. Nowe prawo zmieniało zasadniczo zewn ętrzny wygl ąd wcze śniejszych wiosek. Wprowadzało gospodark ę uporz ądkowan ą, trójpolow ą wraz z nowym podziałem gruntów pod zabudow ę i upraw ę roln ą. W miejsce dotychczasowej chaotycznej zabudowy i pojedynczo uprawnych polan le śnych, wytyczono główn ą ulic ę, a przylegaj ącą do niej z obu stron ziemi ę dzielono pod sadyby i ogrody. O żywiony ruch osadniczy rozwin ął si ę w XVI w. za panowania króla Zygmunta Starego i Bony, która miała tutaj wielkie obszary ziemi. W 2 poł. XVII w. osadnictwo na omawianym terenie uległo gruntownej przebudowie w zwi ązku z tzw. „pomiar ą włóczn ą”. Całe terytorium wsi dzielono na trzy pola równej wielko ści, stosownie do trójpolowego gospodarstwa. Ka żde pole dzielono na równoległe pasy (tzw. rezy), każdy chłop otrzymywał

sw ą rez ę w ka żdym z trzech pól. Zabudowania stawiano w odst ępach po obu stronach ulicy – szeregówka. Reform ę t ę przeprowadzono na całej Litwie i Podlasiu. „Pomiara włóczna” zniwelowała na tym terenie ró żnice mi ędzy dawn ą wsi ą powstał ą samorzutnie a wsi ą na prawie niemieckim i stworzyła nowy typ wsi, który bez wi ększych zmian dotrwał do XIX w. Układy ruralistyczne na terenie gminy Stoczek Łukowski s ą zró żnicowane, zdecydowanie przewa ża typ szeregówki. Posiada wygl ąd regularnego osiedla w wyniku tzw. „pomiary włócznej”, która wyznaczała dla poszczególnych gospodarzy wydłu żone parcele lokowane wzdłu ż wytyczonej prostej drogi. Ten typ wsi reprezentuj ą: Kienkówka, Mizary, Stara Prawda. Cz ęsto spotykamy te ż rz ędówk ę – wie ś o bardzo regularnej zabudowie, ró żnej długo ści, wynosz ącej od 0,5 do kilku km. Domy stoj ą najcz ęś ciej po jednej stronie drogi, w pewnej od siebie odległo ści. Pierwotnie wie ś zwi ązana z układem łanowym i niwowym, bardzo rozpowszechniona w dawnym Królestwie Kongresowym. Ten typ wsi reprezentuj ą: Aleksandrówka, Kisielsk, Ró ża Podgórna, Ró ża Stara, Wola Kisielska. Istniej ą te ż wsie wielodro żnicówki pochodzenia samorzutnego o nieregularnym układzie zabudowy, dostosowanym do terenu. Pierwotny układ gruntów był niwowy. Zabudowane zazwyczaj wzdłu ż kilku ró żnie usytuowanych wzgl ędem siebie ulic, np.: wie ś Jagodne. Swoistym typem wsi spotykanym na obszarze gminy jest ła ńcuchówka. Układ drogi i zabudowy jest zale żny od strumienia czy rzeczki, nad któr ą wie ś si ę „rozsiadła”. Do tego typu wsi nale żą : Guzówka, Jedlanka, Kamionka, Wólka Pozna ńska. Odnajdujemy te ż na terenie gminy – przysiółki. W nich to mała grupa domów poło żona jest samotnie. Je żeli budynki nie s ą ustawione wzdłu ż jednej uliczki lub dokoła placu, taki typ nazywamy przysiółkiem bezkształtnym. Przysiółki m.in. reprezentuj ą: Pustki, Chrusty. Do rzadko spotykanych typów nale ży wie ś – samotnicza. Wie ś taka posiada zabudow ę bardzo rozlu źnion ą, usytuowan ą w wi ększej odległo ści od drogi. Typowymi wsiami w tej grupie, m.in. s ą: Nowe Kobiałki i Nowa Prawda. Sie ć dróg l ądowych w owym czasie mo żna podzieli ć na dwie kategorie: go ści ńce i drogi lokalne. Drogi lokalne słu żyły komunikacji w obr ębie ka żdej miejscowo ści a dalej stanowiły poł ączenie z młynem i s ąsiednimi wsiami, z ko ściołem, z najbli ższ ą miejscowo ści ą. Drogi te bywały ogólnie dost ępne, ale te ż mogły by ć przez wła ścicieli dóbr, przez które przechodziły zamykane dla obcych. Na go ści ńcach, czyli drogach publicznych dost ępnych dla wszystkich, odbywał si ę ruch o szerszym zasi ęgu. Ł ączyły one mi ędzy sob ą o środki handlu i administracji, a wi ęc miasta b ędące miejscami targów i jarmarków, o środkami wi ększych dóbr, stolicami województw, ziem, powiatów, siedzibami biskupstw i archidiakonatów. Przebieg dróg wszelkiego rodzaju charakteryzuje długotrwała niezmienno ść , ze wzgl ędu na fakt, i ż sie ć osadnicza zmieniała si ę bardzo powoli. W rezultacie mo żna przyj ąć , że stan dróg z XVI wieku, w ogromnej mierze odpowiada stanowi z XVIII czy XIX stulecia. Pewne zmiany wprowadzone zostały w sieci dróg publicznych w zwi ązku z rozwojem poczty w XVIII i XIX wieku. Wyodr ębniono wtedy osobn ą kategori ę dróg pocztowych, a gdzieniegdzie zacz ęto tak że prostowa ć niektóre odcinki go ści ńców. Najstarszym wa żnym szlakiem z terenu obecnej gminy Stoczek Łukowski jest trakt z Łukowa do Czerska, który wiódł przez takie miejscowo ści omawianej gminy, jak: Kienkówka, Prawda, do Stoczka i st ąd do Ró ży i dalej do Łukowa. Pierwsza wzmianka historyczna z 1421 roku dotycz ąca Stoczka, odnosi si ę wła śnie do tego szlaku. Podaje, że podró żuj ący traktem z Łukowa do Czerska znajdowali postój w zaje ździe "Stoczek" oddalonym o dzie ń drogi do Łukowa. Zajazd stał na stoku wzgórza opadaj ącego ku Świdrowi, nad le śnym strumykiem, który miejscowa ludno ść nazywała Stoczkiem. Wielkie znaczenie posiadał od XVI wieku drugi szlak jaki przebiegał przez teren gminy, mianowicie z Warszawy do Łukowa. Zaliczany on był do głównych dróg na Mazowszu. Wa żnym traktem zaliczanym do szlaków drugiej klasy na Mazowszu, była droga z Garwolina do Stoczka, wiod ąca m. in. przez takie miejscowo ści, jak Głosków, Wilcht ę, Borowie,

Kienkówk ę. Oddziaływanie tych dróg na rozwój osadnictwa na tym terenie, było znacz ące o czym świadcz ą bardzo wczesne erekcje parafii i lokacje miast, wspomniane wy żej. Odcinek średniowiecznego traktu ze Stoczka Łukowskiego do Łukowa przez Ró żę , stracił swe znaczenie w XIX wieku, na rzecz drogi wiod ącej przez Tuchowicz, która z powodzeniem funkcjonowała jeszcze w XX wieku. Inaczej przebiegała do drugiej połowy XIX wieku najbardziej ucz ęszczana droga do Siedlec, mianowicie przechodziła przez takie miejscowo ści, jak: Zaskwira, Rosy, Olszyc, Domanice, Przywory i dalej do Siedlec. Jak wynika, na przestrzeni dziejów nast ąpiły pewne zmiany co do przebiegu historycznych traktów, które miały miejsce przede wszystkim w 2 połowie XIX wieku. Obecnie wiele odcinków starych dróg zanikło lub zachowało si ę w szcz ątkowym stanie. Winny one by ć uwzgl ędniane przy wytyczaniu szlaków turystycznych, np.: ze Stoczka Łukowskiego w kierunku Siedlec przez Zabiele, Wólk ę Ró żańsk ą, Rosy, Olszyc, Domanice; ze Stoczka Łukowskiego do Łukowa przez Ró żę Star ą, Ró żę Podgórn ą, Żdżary.

6.3. Architektura i budownictwo a) obiekty murowane Wśród figuruj ących w gminnej ewidencji zabytków obiektów murowanych, nale ży w pierwszej kolejno ści wymieni ć obiekty sakralne, tj. kostnic ę w zespole ko ścioła parafialnego w Jedlance, kapliczk ę przydro żną w Starej Prawdzie, kapliczk ę przydro żną w Starych Kobiałkach, przy siedlisku nr 28. Dla wyja śnienia, w tej cz ęś ci opracowania zaj ęto si ę kapliczkami kubaturowymi, posiadaj ącymi małe wn ętrze, do którego mo żna wej ść , czyli zaliczanymi do zabytków nieruchomych. Kostnica w Jedlance usytuowana jest w południowo-wschodnim naro żniku ogrodzenia przyko ścielnego. Została wzniesiona w latach trzydziestych XX wieku, po utworzeniu parafii w 1928 roku. Pierwszym ko ściołem parafialnym był drewniany ko ściół z roku 1774 przeniesiony w 1919 r., ze Stoczka Łukowskiego do Jedlanki. Na jego miejscu wybudowano nowy ko ściół murowany w latach 1976-1978. Kostnica została wymurowana z cegły i obustronnie tynkowana. Zało żona na planie prostok ąta, jednown ętrzowa ( nie licz ąc pó źniejszego wiatrołapu od strony południowo- zachodniej). Wi ęź ba dachowa drewniana, konstrukcji krokwiowej. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana. Bryła kostnicy parterowa, korpus główny prostopadło ścienny, nakryty dachem dwuspadowym o połaciach z blachy,(pó źniejsza przybudówka kryta dachem pulpitowym). Elewacje otynkowane z niskim cokolikiem w przyziemiu, rozczłonkowane lizenami. Nasad ę korpusu obiega poni żej połaci dachu, wydatny gzyms podokapowy, przechodz ący w gzyms kordonowy na ścianach szczytowych. Elewacj ę frontow ą stanowi ściana szczytowa od strony północno-zachodniej. W ścianie tej, dawny otwór drzwiowy przebudowano na okienny, prostok ątny zako ńczony odcinkowo z oknem trójskrzydłowym, dziewi ęciopolowym, nad którym daszek okapowy. Po bokach flankuj ą ścian ę dwie pary lizen. Szczyt trójk ątny z prostok ątnym oknem na osi i dwoma parami lizen po bokach, stanowi ącymi przedłu żenie lizen parteru. W elewacji bocznej otwory okienne prostok ątne, zako ńczone u góry półkoli ście opaskami z kli ńcami, a u dołu prostymi gzymsami podokiennymi. Do wyj ątkowych obiektów o kubaturowej formie nale ży kapliczka przydro żna w Starej Prawdzie, wyró żniaj ąca si ę du żym programem architektonicznym i niepospolicie zaprojektowan ą elewacj ą frontow ą. Zbudowana na planie prostok ąta, murowana i otynkowana, zwrócona frontem do drogi przez wie ś. Szczególnie interesuj ąco została zrealizowana fasada kapliczki. W dolnej cz ęś ci zastosowano drzwi dwuskrzydłowe, umieszczone w prostok ątnym otworze zako ńczonym odcinkowo. W cz ęś ci górnej wie ńcz ą fasad ę trzy wie życzki, w tym dwie boczne wychodz ące poza lico korpusu. Na kalenicy daszku wie życzki środkowej osadzono krzy ż na kulistej podstawie.

Neogotyckie cechy posiada kapliczka przydro żna w Starych Kobiałkach przy posesji nr 28. Murowana z cegły, obustronnie tynkowana. Wzniesiona na planie prostok ąta, trójbocznie zamkni ęta. Zwrócona frontem do drogi Stoczek Łukowski - Łuków. W elewacji frontowej drzwi wej ściowe jednoskrzydłowe, prostok ątne zako ńczone ostrołukowo. Nad drzwiami trójk ątny szczyt obramowany profilowanym gzymsem. W elewacjach bocznych po jednym oknie prostok ątnym zako ńczonym ostrołukowo, u nasady profilowany gzyms podokapowy. Nakryta dachem dwuspadowym, cz ęś ciowo namiotowym nad trójbocznym zamkni ęciem. Na kalenicy od frontu zamocowany kuty z żelaza, dekoracyjnie opracowany, a żurowy krzy ż. Murowane budynki u żyteczno ści publicznej, reprezentuje Szkoła Podstawowa w Kamionce. Posiada indywidualnie opracowan ą brył ę. Usytuowana przy drodze Kamionka - Guzówka, po jej północnej stronie, w odległo ści ok. 50 m. Zwrócona frontem do drogi, tj. w kierunku południowo-wschodnim. Murowana z cegły, obustronnie tynkowana. Parterowa, zało żona na planie wydłu żonego prostok ąta z wy ższymi ryzalitami od strony północno- wschodniej, w których pomieszczenia na pi ętrze. Ściany gładkie na cokoliku, nasad ę obiega gzyms podokapowy przechodz ący w gzyms kordonowy w cz ęś ciach ryzalitowych. Okna prostok ątne, czteropolowe, drzwi wej ściowe prostok ątne zako ńczone półkolistym nad świetlem. W ryzalitach okna tego samego kształtu, znacznie mniejsze. Nad cz ęś ci ą parterow ą dach trójspadowy, nad ryzalitami dwuspadowe. Płaszczyzny połaci dachowych nad cz ęś ci ą parterow ą, rozbite okulusami powiekowymi, nawi ązuj ącymi do staropolskich form budownictwa dworkowego. W tej grupie zabytków o funkcji mieszkalnej, wyróżnia si ę dwór w Nowej Prawdzie posiadaj ący klasyczn ą form ę siedziby ziemia ńskiej. Usytuowany w odległo ści około 200 m. na południe od drogi Stoczek Łukowski - Garwolin oraz pomi ędzy drogami do Mizar i Jagodnego. Poło żony na terenie płaskim, nieco podmokłym od strony północnej. Dwór został wymurowany z cegły palonej, obustronnie tynkowany. Zało żony na planie wydłu żonego prostok ąta z gankami na osi krótkiej, od strony frontowej i ogrodowej. Układ wn ętrz dwutraktowy o amfiladowym rozmieszczeniu. Dwór parterowy o bryle zwartej, prostopadło ściennej, z wyst ępuj ącymi poza korpus gankami. Korpus nakryty dachem dwuspadowym, ganki nakryte dachami dwuspadowymi, poprzecznymi. Połacie dachów pokryte blach ą gładk ą, ocynkowan ą. Elewacje otynkowane, gładkie, z niskim cokołem w przyziemiu. W zwie ńczeniu ścian korpusu gzyms podokapowy znacznie wyst ępuj ący z lica elewacji i przechodz ący w elewacji bocznej w gzyms kordonowy. Otwory drzwiowe i okienne prostok ątne bez gzymsów i opasek. Elewacja frontowa siedmioosiowa, na osi ganek kolumnowy o kolumnach pseudodoryckich, dźwigaj ących trójk ątny fronton ze ślepym okulusem po środku. Po bokach po trzy okna prostok ątne, futrynowe, dwuskrzydłowe, dwudziestopolowe. Elewacja przeciwległa opracowana analogicznie do frontowej. W elewacjach bocznych, szczytowych, po dwa okna oraz drzwi od strony północno-wschodniej, w górnych partiach szczytów okr ągłe okulusy w ceglanych obramieniach. W otoczeniu dworu resztki zało żenia ogrodowego. Od strony północnej znajduje si ę graniczny szpaler grabowy z nasadzeniami topoli i leszczyny. W odległo ści około 70 m. w kierunku północno-zachodnim wydłu żony staw z półwyspem, zasilany niewielkim strumykiem okresowym. Nad ciekiem tym rosn ą olsze czarne i wierzby w naturalnym rozmieszczeniu. Od dworu do stawu wiedzie aleja grabowa. Drugi staw z mał ą wysepk ą, znajduje si ę w odległo ści około 25 m od dworu w kierunku północno-wschodnim. Przy stawie tym od strony południowo-wschodniej ro śnie szpaler grabowy. Od strony południowo- zachodniej znajduj ą si ę pozostałości sadu z kilkoma drzewami owocowymi. W śród drzewostanu przy dworze, wyró żniaj ą si ę okazałe kasztanowce, w tym dwa rosn ące po obu stronach bramy wjazdowej, oraz dwa od strony południowo-wschodniej od dworu.

Podobnymi rozwi ązaniami architektonicznymi zastosowanymi w dworze w Prawdzie Nowej, charakteryzuje si ę dworek w Rosach Nr 38. Usytuowany przy drodze lokalnej przez wie ś, zwrócony do drogi szczytem a elewacj ą frontow ą w kierunku południowo-wschodnim. Murowany z cegły, obustronnie tynkowany. Wzniesiony na planie prostok ąta z gankiem kolumnowym od frontu. Elewacje gładkie z oknami prostok ątnymi, dwuskrzydłowymi. Ganek z dwoma parami zdwojonych kolumn w porz ądku pseudotoska ńskim. Nad korpusem głównym i gankiem dachy dwuspadowe kryte blach ą. b) obiekty drewniane Obiekty drewniane, stanowiły w przeszło ści zdecydowan ą wi ększo ść w zabudowie terenu gminy Stoczek Łukowski a dzi ś ju ż nielicznie przetrwały jego przykłady. Najstarsze obiekty pochodz ą z drugiej połowy XIX wieku i zachowało si ę ich niewiele. Przewa żaj ąca wi ększo ść budynków zainteresowania konserwatorskiego, datowana jest na lata 20-te i 30-te naszego stulecia. W zabudowie zagród wiejskich na terenie gminy Stoczek Łukowski, typowe rozwi ązanie sprowadza si ę do zało żenia składaj ącego si ę z trzech podstawowych budynków: domu mieszkalnego, budynku inwentarskiego i stodoły. W rozplanowaniu wiejskich siedlisk na terenie gminy, charakterystyczne jest oddzielne stawianie poszczególnych budynków w zagrodzie maj ącej plan prostok ąta. Zwykle dom sytuowany jest szczytem lub frontem do drogi w odległo ści od kilku do kilkunastu metrów od drogi. Budynki gospodarcze lokalizowane s ą w ten sposób, że najbli żej domu wznoszone s ą spichrze i piwnice, nast ępnie obory, chlewy i stajnie, a najdalej stodoły - zamykaj ące siedlisko od strony przeciwnej w stosunku do drogi. W obiektach wchodz ących w skład siedliska, wyst ępuje głównie konstrukcja zr ębowa. Podstaw ę konstrukcji podwalina ł ączona na obłap lub na zakładk ę z zamkiem, posadowiona na kamieniach polnych lub ceglanej podmurówce. Od góry konstrukcj ę zr ębu spinaj ą oczepy zwi ązane na nakładk ę z zamkiem oraz zaci ęte w oczepie belki stropowe uło żone w poprzek budynku. Wi ęź ba dachowa konstrukcji krokwiowo-jętkowej, krokwie zaczopowane w opasce, oczepie lub belkach stropowych. Do bardzo rzadkich przypadków nale ży stosowanie siestrzanu (podci ągu) przechodz ącego wzdłu ż budynku i podpieraj ącego belki stropowe po środku ich długo ści. Taki siestrzan z wyryt ą dat ą „30 maj 1786 r.” zastosowano w domu nr 40 w Starych Kobiałkach. Wydaje si ę jednak, że ten siestrzan ten został wtórnie u żyty w budowie nowszego domu. W zdecydowanej wi ększo ści budynków wyst ępuje zewn ętrzny szalunek. Konstrukcja sumikowo-łątkowa do wznoszenia zr ębu nie jest spotykana. Ten rodzaj konstrukcji stosowano do osadzania okien i drzwi, zwłaszcza w okresie mi ędzywojennym, np. dom nr 2 w Borkach, dom nr 55 w Kisielku, domy nr nr 8 i 9 w Ró ży Podgórnej. Na terenie gminy Stoczek Łukowski przewa żaj ą domy szerokofrontowe: - dwutraktowe, których pomieszczenia tworz ą dwa ci ągi wn ętrz rozplanowanych równolegle do osi wzdłu żnej budynku. Wn ętrzami tymi zwykle s ą dwie lub trzy izby, komora, sie ń, np. dom nr 35 w Guzówce, dom nr 4 w Kapicach, dom nr 4 w Starych Kobiałkach, dom nr 19 w Wi śniówce, - półtoratraktowe, w których wyst ępuje jedna izba o szeroko ści równej szeroko ści budynku, z dwoma przyległymi do niej pomieszczeniami pełni ącymi funkcj ę sieni i komory, np. dom nr 40 w Starych Kobiałkach, dom nr 107 w Toczyskach, dom nr 93 w Starej Prawdzie. Rozplanowanie wn ętrz domów drewnianych wyst ępuj ących na terenie gminy Stoczek Łukowski dzielimy zasadniczo na dwie grupy: - z do środkowanym układem pomieszcze ń, gdzie urz ądzenia ogniowo grzewcze s ą usytuowane w centrum budynku a poszczególne wn ętrza rozmieszczone s ą wokół tych urz ądze ń, np.: dom nr 7 w Kapicach, domy nr nr 10 i 47 w Szyszkach, dom nr 21 w Wólce Ró żańskiej, dom nr 54 w Toczyskach, domy nr nr 14 i 24 w Zgórznicy,

- z osiowym układem pomieszcze ń poło żonych po obu stronach budynku, np.: dom nr 35 w Guzówce, domy nr nr 28, 50 i 55 w Kisielku, dom nr 9 w Kienkówce, domy nr nr 8 i 9 w Ró ży Podgórnej, dom nr 86 w Starych Kobiałkach, dom nr 47 w miejscowo ści Turzec, dom nr 17 w Zgórznicy. Na terenie gminy Stoczek Łukowski, w śród zabudowy historycznej, wyst ępuj ą trzy typy dachów: - dwuspadowe, np.: dom nr 39 w Aleksandrówce, dom nr 47 w Jedlance, dom nr 33 w Kisielsku, dom nr 32 w Nowym Jamielniku, dom nr 4 w Starych Kobiałkach, dom nr 54 w Toczyskach, domy nr nr 17 i 24 w Zgórznicy, - czterospadowe, np.: dom nr 93 w Starej Prawdzie, stodoła nr 19 w Rosach. - przyczółkowe, np.: dom nr 40 w Starych Kobiałkach. W tym miejscu nale ży stwierdzi ć, że dom nr 40 w Starych Kobiałkach, o bardzo interesuj ącej bryle i rozwi ązaniach konstrukcyjnych, zachował swój pierwotny, oryginalny wygl ąd. Postuluje si ę przeniesienie tego domu do skansenu budownictwa drewnianego.

Z uwagi na ciekawe i rzadko spotykane urz ądzenia grzewcze zastosowane w obiektach mieszkalnych, nale ży wymieni ć dom nr 38 w Aleksandrówce z piecem lepionym glin ą i zapieckiem do spania oraz dom nr 17 w Januszówce i dom nr 24 w Zgórznicy, z kominami arkadowymi. Od 2 poł. XIX wieku, do lat 40-XX wieku obserwujemy cz ęste stosowanie geometrycznych motywów zdobniczych, umieszczanych głównie na szczytach domów, listwach podokapowych, gankach, na drzwiach i okiennicach oraz nad oknami. Ten rodzaj budownictwa reprezentuj ą przede wszystkim: domy nr nr 25 i 35 w Guzówce, dom nr 19 w Januszówce, domy nr nr 6 i 7 w Kapicach, domy nr nr 50 i 55 w Kisielku, dom nr 91 w Kienkówce, domy nr nr 8 i 9 w Ró ży Podgórnej, dom nr 86 w Starych Kobiałkach, dom Nr 10 w Szyszkach, dom Nr 19 w Wi śniówce, dom nr 46 w Woli Kisielskiej. W śród lokalizowanych w zagrodzie budynków magazynowo - składowych spotykamy spichrze ró żni ące si ę rozmiarami i form ą architektoniczn ą. Najliczniejsz ą grup ę stanowi ą spichrze jednokomorowe. Spichrze wielokomorowe należą do rzadko ści. Spichrze jednokomorowe sytuowane zwykle mi ędzy budynkiem mieszkalnym a inwentarskimi, s ą budynkami wolnostoj ącymi typu podłogowego, w ąskofrontowe i cz ęsto z pełnym podcieniem słupowym nad wej ściem. Podwalina osadzona na kamieniach polnych około 30 cm nad powierzchni ę terenu, co zapewnia przewiew od spodu podłogi. Stodoły wyst ępuj ące na terenie gminy Stoczek Łukowski, nie ró żni ą si ę zasadniczo od tej grupy budowli wyst ępuj ących w innych regionach. Program budowy stodół jest odbiciem kierunków i rozmiarów produkcji w gospodarstwie rolnym. Ró żne rodzaje zbó ż i pasz słomiastych przechowywane w stodole, wymagały podziału jej wn ętrza na kilka ogrodzonych od siebie s ąsieków , klepisk i komórek. Stodoła z jednym klepiskiem i dwoma s ąsiekami jest najcz ęś ciej spotykanym typem, szczególnie w gospodarstwach niewielkich. Interesuj ącym przykładem tego typu obiektu jest oryginalna, zr ębowa stodoła z wrotami na biegunach i czterospadowym dachem krytym strzech ą, w zagrodzie nr 19 w Rosach. W zagrodach wyst ępuj ą liczne budynki inwentarskie, jak: obory, chlewy, stajnie. Wielko ść budynków inwentarskich uzale żniona była od wielko ści i zamo żno ści gospodarstwa. Budynki te wznoszone na rzucie prostok ąta, szerokofrontowe o wie ńcowej konstrukcji ścian.

6.4. Zabytki techniki Wśród zabytków techniki zlokalizowanych na terenach, gdzie stykały si ę granice Mazowsza, Podlasia i Małopolski, najliczniej wyst ępowały obiekty słu żą ce do mielenia zbo ża na chleb i pasz ę. Szczególnie nas interesuj ące młyny wodne, obok wiatraków i żaren, przez wiele stuleci

pełniły swe podstawowe zadania dostarczaj ąc, m ąkę, kasz ę, otr ęby itp. Rozpowszechnione od XII wieku młyny, stały si ę trwałym elementem polskiego krajobrazu. W XIX i pocz ątkach XX wieku wiele z nich uległo modernizacji; tradycyjne koła wodne zast ąpiono bardziej wydajnymi turbinami; inne za ś wypełniwszy swe wielowiekowe zadania ulegaj ą nieodwracalnemu procesowi niszczenia. Na terenie gminy Stoczek Łukowski zachował się do dnia dzisiejszego młyn wodny, przerobione pó źniej na elektryczne, mianowicie w Wólce Pozna ńskiej. Młyn w Wólce Pozna ńskiej jest jednym z najwi ększych i najcenniejszych obiektów w tej grupie, w skali regionu. W miejscu gdzie stoi obecny młyn istniał ju ż młyn w XVI wieku, a zagrod ę młynarsk ą ró żnie zwano na przestrzeni wieków: Okin, Oku ń, Oko ń. Obecny młyn wybudowano w 2 poł. XIX w. Pierwotnie młyn nap ędzany był kołem wodnym nadsi ębiernym, a nast ępnie koło wodne wymieniono na koło wodne na turbin ę Francisa. We młynie mielono zbo że na wszystkie rodzaje m ąki, kasz ę j ęczmienn ą i jaglan ą oraz osp ę. Młyn usytuowany jest na północnym kra ńcu miejscowo ści nad rzek ą Świder. Przed młynem od strony południowej znajduje si ę grobla b ędąca jednocze śnie drog ą dojazdow ą. Grobl ę przerywaj ą dwa upusty: mły ński i tzw. awaryjny, od strony południowo-zachodniej. Młyn zwrócony jest frontem do grobli. Budynek składa si ę z kilku wydzielonych funkcjonalnie obiektów, poł ączonych ze sob ą. Budynek główny wzniesiony jest z drewna z zastosowaniem konstrukcji zr ębowej oraz sumikowo-łątkowej przy przedłu żaniu bali ściany szczytowej oraz tylnej. Osadzony na drewnianych palach oraz betonowych filarach i ścianach, na których krzy żowy ruszt z podwalin. Stropy drewniane, belkowe, nagie z deskowymi białymi podłogami, podparte podci ągami. Wi ęź ba dachowa drewniana krokwiowo-jętkowa. Wzniesiony na planie prostok ąta, do którego przylega murowana dobudówka od strony zachodniej oraz drewniana komora turbiny od strony wschodniej. Bryła dwukondygnacyjna nakryta dachem dwuspadowym z dachow ą wystawk ą w cz ęś ci północno-zachodniej. Cz ęść górna konstrukcji słupowo-ramowej oszalowana deskami w układzie pionowym. Wystawka dachowa konstrukcji słupowo-ramowej oszalowana pionowo przybijanymi deskami. Nap ęd oparty na turbinie wodnej. Z turbiny przeło żeniem na koło pasowe. Z koła parcianymi pasami na pędni ę główn ą. P ędni ę górn ą zlokalizowano w poddaszu budynku. Cały układ wspomagany jest silnikiem elektrycznym, który umieszczono w murowanej dobudówce. Proces technologiczny i uwarunkowane nim wyposa żenie maszynowe posiadaj ą cechy tradycyjne. W parterze przed p ędni ą główn ą stoj ą dwa mlewniki, popularnie zwane walcami produkcji niemieckiej. Obok nich stoj ą kosze zasypowe oraz funkcjonuj ą elewatory. Na pi ętrze, nad walcami tzw. zasieki. Przy ścianie szczytowej Mars i skrzynie zasypowe. W naro żnikach skrzynie do mieszania m ąki. Wy żej trzy odsiewacze płaskie. Wszystkie te urz ądzenia ł ącz ą elewatory, "szeneki", rury spustowe. Proces technologiczny przebiega nast ępuj ąco: zbo że do skrzyni zasypowej w parterze, elewatorami na gór ę do czyszczenia na "Trygier", potem spada poprzez magnes na obłuskiwacz Mars. Zbo że po oczyszczeniu na marsie spada do podno śnika pojedynczego, który wynosi go na odsiewacze, cylinder i śrudcylinder, na których oczyszcza si ę z łuski, która wcze śniej nie została oddzielona. Z odsiewacza zbo że to nadaje si ę do przemiału, spada do jednego ze zbiorników tzw. "zasieków". Z nich spada na walce. Spod walców podno śnikiem pojedynczym dostarczane jest na odsiewacz na którym odsiana jest z tego mlewa mąka. Śruta tj. zlot z odsiewacza spada do kolejnego działu zbiornika. M ąka transportowana jest do skrzyni zw. mieszalnikami, z mieszalni spada do skrzyni która w parterze. Po przepuszczeniu przez walce pewnej ilo ści zbo ża przyst ępuje si ę do wymiału śrutu, który przebywa tak ą sam ą drog ę jak uprzednio omówione zbo że, z tym, że zloty z odsiewacza kieruje si ę do pustego działu zbiornika. Kolejne odsiewanie odbywa si ę na odsiewaczu, otrzymujemy m ąkę "po śledniejsz ą". Otr ęby kierowane s ą wprost z odsiewaczy do walców. Ze wzgl ędu na znaczne walory historyczne, du ży program budowlany, bogate wyposa żenie w oryginalne urz ądzenia a tak że zainteresowanie wła ścicieli utrzymaniem zabytkowego młyna,

proponuje si ę aby opiek ę nad nim przej ęło Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie. Szlaki turystyczne przebiegaj ące w okolicy, winny by ć skierowane na grobl ę przy tym młynie.

6.5. Cmentarze Do zabytkowych nekropoli z terenu gminy Stoczek Łukowski, zalicza si ę cmentarz parafialny w Jedlance. Poło żony jest na zachodnim kra ńcu miejscowo ści po śród pól uprawnych, na terenie płaskim, nieznacznie wznosz ącym si ę w kierunku północnym. Usytuowany w odległo ści około 800 m. od ko ścioła parafialnego, przy północnej stronie drogi Luków - Stoczek Łukowski. Cmentarz został zało żony w czasie erekcji parafii pod wezwaniem Chrystusa Króla w 1928 r. W archiwum parafii przechowywane s ą ksi ęgi metrykalne, prowadzone od 1928 r. Najstarsze zachowane nagrobki na cmentarzu pochodz ą z 1928 r. Cmentarz powi ększono w kierunku zachodnim i północnym. Cmentarz posiada kształt czworoboku, zbli żony do prostok ąta z dłu ższymi bokami na kierunku wschód - zachód. Dłu ższym bokiem od strony południowej, stanowi ącym front cmentarza, zwrócony jest do drogi Łuków - Stoczek Łukowski, ale nie równolegle lecz pod niewielkim k ątem. Zasadniczym elementem kompozycji cmentarza jest aleja główna przebiegaj ąca na osi północ - południe od głównej bramy w ogrodzeniu frontowym do bramy tylnej. Alej ę główn ą przecinaj ą pod k ątem prostym dwie aleje boczne, z których pierwsza przebiega przy ogrodzeniu frontowym, a druga po środku nekropoli. Aleja główna obsadzona jest po obu stronach, regularnie wyst ępuj ącymi brzozami brodawkowatymi. Kwatery posiadaj ą czytelny układ, jedna z nich w cz ęś ci północno - wschodniej, przeznaczona jest na pochówki dzieci. Mogiły sytuowane s ą regularnie. Prawie wszystkie nagrobki po wschodniej stronie od alei głównej, sytuowane s ą jednorz ędowo i zwrócone s ą frontem w kierunku południowym tj. do drogi, wyj ątek stanowi tu jeden rz ąd nagrobków granicz ący z kwater ą dzieci, zwrócony frontem w kierunku północnym. Nagrobki po zachodniej stronie alei głównej sytuowane s ą dwurz ędowo i zwrócone s ą frontami w kierunku wschodnim i zachodnim. Wielk ą warto ści ą historyczn ą wyró żnia si ę mogiła żołnierzy polskich poległych w czasie drugiej wojny światowej. Poło żona jest w południowo - wschodniej cz ęś ci cmentarza, przy alejce bocznej przebiegaj ącej przy ogrodzeniu od frontu. Przy alei głównej, po zachodniej stronie zlokalizowana jest współczesna kaplica grobowa. Murowana z cegły, otynkowana, nakryta dachem brogowym z blachy. Na ścianie frontowej (wschodniej) umieszczono dwie tablice inskrypcyjne z czarnego marmuru, po świ ęcone zmarłym proboszczom tutejszej parafii. Na jednej tablicy inskrypcja brzmi:" Ś.P/ KS.WACŁAW LESZKIEWICZ/ ZAŁO ŻYCIEL I 1- SZY PASTERZ/ PAR. JEDLANKA/ ŻYŁ LAT 71 ZM. 24-VI-1972 R." , na drugiej: "KS. DR TADEUSZ POŁO ŃSKI/ UR. 18-XII-1908 ZM. 11-VII-1981 R./ PROSI O ZDROWA Ś MARYJO." Najliczniej na cmentarzu wyst ępuj ą nagrobki powojenne o prostych formach geometrycznych, wykonane z lastrika i betonu. Znajduj ą si ę równie ż w mniejszych ilo ściach nagrobki wykonane z szarego piaskowca, granitu, kutego żelaza, odlewanego żeliwa oraz rzadko ju ż spotykane drewniane krzy że. Do najstarszych i cenniejszych nagrobków nale żą : - ozdobny, kuty z żelaza krzy ż o a żurowych formach, osadzony w cokole z czerwonego granitu, na którym wyryta inskrypcja: " Ś.P./ ULYJANA/ KARPI ŃSKA/ ŻYŁA 75 LAT/ ZM. D. 12/ PAZD. 1928 R." - krzy ż z czerwonego granitu, osadzony na trójstopniowej podstawie z takiego samego granitu, z wyryt ą inskrypcj ą: " Ś.P./ EWA PISKORZ/ ŻYŁA LAT 69/ ZM. D. 23 SIERPNIA/ 1929 R.". Ro ślinno ść na cmentarzu jest mało zró żnicowana i poza nasadzeniami alei głównej, nie tworzy okre ślonej kompozycji. W śród drzewostanu licznie wyst ępuj ą: brzozy brodawkowate oraz sosny pospolite. Cmentarz parafialny z elementami o warto ściach historycznych, poro śni ęty

wysokimi drzewami, stanowi enklaw ę zieleni wysokiej b ędącą znacz ącym elementem w krajobrazie miejscowo ści.

6.6. Miejsca pami ęci poza cmentarzami 14 lutego 1831 roku w okolicy Stoczka w obr ębie dzisiejszej wsi Zgórznica została stoczona bitwa przez grup ę wojsk gen. Dwernickiego (17 szwadronów jazdy, 4 bataliony piechoty, 6 dział) z dywizją kawalerii rosyjskiej gen. Geismara, dysponuj ącą 24 działami. Bitwa rozegrała si ę na pagórkowatym terenie na pn. i pn.-wsch. od Stoczka. Cz ęść sił rosyjskich, pod dowództwem gen. Paszkowa, zaj ęła stanowiska przy drodze z Seroczyna przez Kołodziąż do Stoczka, w rejonie młyna Kulak. Ich zadaniem było wykonanie natarcia czołowego na Polaków, podczas gdy sam Geismar, znajduj ący si ę w rejonie wsi Toczyska (na pn. wsch. od Stoczka), zamierzał uderzy ć na boczne skrzydło wojsk polskich. Dwernicki, powiadomiony przez okolicznych chłopów o rozlokowaniu sił nieprzyjaciela, skierował przeciwko Paszkowowi szwadrony majora Russjana, sam za ś z reszt ą sił polskich zaj ął stanowisko w rejonie wsi Zgórznica, naprzeciwko oddziałów Geismara. Bitwa rozpocz ęła si ę od wymiany strzałów artylerii, po czym na lewym skrzydle ruszyły do szar ży polskie szwadrony mjr. Russjana. Przeciwnatarcie oddziałów Paszkowa okazało si ę nieskuteczne; nieprzyjaciel straciwszy armaty zacz ął ucieka ć w kierunku Kołodzi ąż a, wywołuj ąc zam ęt reszty swoich sił stoj ących z tyłu, na w ąskiej grobli. Przyspieszyło to jego zupełn ą kl ęsk ę na tym skrzydle. Geismar widział to, ale nie mógł Paszkowowi pospieszy ć z pomoc ą, rozpocz ął tylko żywszy ogie ń artylerii, po czym zacz ął cofa ć si ę. Wówczas Dwernicki rzucił cz ęść polskich szwadronów do szar ży na czoło kolumny nieprzyjaciela, a sam z reszt ą oddziałów wykonał uderzenie na jego lewy bok. Równie ż i tu przeciwnatarcie wojsk carskich okazało si ę bezskuteczne; wkrótce poszły one w rozsypk ę. Bitwa zako ńczyła si ę zwycięstwem wojsk polskich. Ogólny bilans tej bitwy to zdobycie 11 dział z zaprz ęgiem i amunicj ą, 230 je ńców i ponad 400 zabitych Rosjan. Polacy zwyci ęstwo okupili strat ą 46 żołnierzy zabitych, 59 rannych, w tym 5 oficerów. Operacyjnie wygrana bitwa pod Stoczkiem, nie miała wi ększego znaczenia. Natomiast odniesione zwyci ęstwo miało bardzo du że znaczenie moralne. Była to pierwsza wygrana bitwa w tej wojnie. W setn ą rocznic ę bitwy wzniesiono pomnik, usytuowany na polu bitewnym, przy drodze Stoczek Łukowski - Siedlce, po jej północno-wschodniej stronie. Pomnik został wykonany z łupanych kamieni polnych przez miejscowych murarzy i kamieniarzy. Orła z betonu, którego rze źba wie ńczy kamienny cokół z tablic ą inskrypcyjn ą, zaprojektowała Jadwiga Piskorz-Gerunowa, nauczycielka pochodz ąca ze Stoczka. Ju ż od prawie siedemdziesi ęciu lat przy pomniku odbywaj ą si ę uroczysto ści i manifestacje patriotyczne z udziałem najwy ższych władz pa ństwowych. Pomnik jest niezwykle cenny i wa żny nie tylko dla miejscowej społeczno ści, ale dla wszystkich Polaków. W pobli żu pomnika, tj. przy drodze ze Stoczka Łukowskiego do Siedlec, znajduje si ę pami ątkowy krzy ż, który wzniosło społecze ństwo w 1918 roku, w hołdzie żołnierzom Polskiej Organizacji Wojskowej. Wspomnienia dotyczące postawienia tego pomnika-krzy ża oraz historyczne zdj ęcia z uroczysto ści przy tym krzy żu, umieszczono w gablocie informacyjnej ustawionej obok pomnika-krzy ża.

6.7. Kapliczki, figury i krzy że przydro żne Wznoszenie kapliczek, figur i krzy ży przy drogach lub w przydomowych ogródkach jest zwyczajem bardzo starym i szeroko praktykowanym. Na terenie gminy Stoczek Łukowski spotykamy ró żnorodne obiekty w tej grupie zabytków. Kapliczki kubaturowe, czyli takie, które posiadaj ą małe wn ętrza mieszcz ące kilka osób, zostały omówione w rozdziale Architektura

i Budownictwo, niniejszy punkt traktuje o obiektach z tzw. działu zabytków ruchomych, tj. takich kapliczkach, które nie maj ą wn ętrza dost ępnego dla ludzi. Jednym z okazalszych obiektów jest figura Chrystusa Gorej ące Serce, usytuowana na osi ko ścioła parafialnego w Jedlance. Na dwustopniowym ceglanym cokole ustawiona została figura Chrystusa przedstawionego w pozycji stoj ącej, z wyci ągni ętymi przed siebie r ękoma, ubranego w czerwony płaszcz i biał ą sukni ę z sercem gorej ącym na piersiach. W górnej cz ęś ci cokołu metalowa tablica inskrypcyjna z nadlanym napisem: "NAJSŁODSZEMU SERCU JEZUSOWEMU/ W HOŁDZIE I W DOWÓD NAJGŁ ĘBSZEJ/ WDZI ĘCZNO ŚCI ZA BŁOGOSŁAWIE ŃSTWO/ W PRACY OD 1928 - 1938 r. ZA STARANIEM/ KSI ĘDZA WACŁAWA LESZKIEWICZA/ PIERWSZEGO PROBOSZCZA PARAFII JEDLANKA/ TEN POMNIK WZNOSZ Ą/ PARAFIANIE JEDLA ŃSCY/ NAJ ŚWI ĘTSZE SERCE JEZUSA/ RACZ NAM ZAWSZE BŁOGOSŁAWI Ć". Licznie na terenie gminy wyst ępuj ą kapliczki w postaci słupów na rzucie kwadratu lub prostok ąta, z mał ą wn ęką w której umieszcza si ę rze źbę lub obraz z przedstawieniem postaci boskiej lub świ ętego. Kapliczki te cz ęsto zdobione s ą szczycikami, gzymsami, płycinami o ró żnych formach i nakrywane daszkami lub tylko wie ńczone wykutymi z metalu krzy żami. Tego typu kapliczki spotykamy w takich miejscowo ściach, jak: Borki, Mizary. Zdecydowanie najcz ęś ciej spotyka si ę krzy że przydro żne. W śród nich wyró żnia si ę monumentalny, granitowy krzy ż ustawiony w środku wsi Jagodne. W przyziemiu dwustopniowy cokół na planie kwadratu z ciosów granitowych, na nim podstawa w postaci stylizowanego pnia drzewa z wyodr ębnion ą tablic ą inskrypcyjn ą. W zwie ńczeniu krzy ż stylizuj ący pie ń drzewa z metalow ą figur ą ukrzy żowanego Chrystusa. Na tablicy inskrypcyjnej wyryto napis: "24.VI.1939r. BO ŻE/ BŁOGOSŁAW W/ PRACY ROLNIKOM/ FUNDATORZY/ KOLONII I WSI/ JAGODNE". Krzy że na terenie gminy Stoczek Łukowski posiadaj ą ró żne formy i przy wznoszeniu ich stosowano ró żne materiały, jak np.: krzy ż w Jamielnem, z podstaw ą z łupanych kamieni polnych i cz ęś ci ą górn ą z betonu; w Jedlance z pot ęż ną podstaw ą w kształcie słupa z kamieni polnych i osadzonym na nim metalowym krzy żem; w Wi śniówce z oryginaln ą form ą wysmukłego, betonowego obelisku, zwie ńczonego krzy żem wykutym z metalu. Stosunkowo du żo zachowało si ę na tym terenie zabytkowych krzy ży drewnianych. S ą one wykonane z ró żnych gatunków drzew, cz ęsto z d ębu jako materiału najtrwalszego. Oprócz tych prostych, gładkich, licznie spotykamy dekoracyjnie opracowane. Wiele krzy ży posiada poszerzon ą belk ę pionow ą w cz ęś ci dolnej, tworz ąc w ten sposób form ę wyodr ębnionego cokołu, np.: krzy ż w Mizarach, Rosach, Toczyskach, Woli Kisielskiej . Ramiona krzy ży cz ęsto dekorowane s ą sto żkowatymi zako ńczeniami w kształcie daszków z małymi okapami oraz dodatkowo kulami. Na terenie gminy wyst ępuje charakterystyczny, regionalny typ krzy ża łukowskiego, nazwany tak ze wzgl ędu, i ż wyst ępuje na terenie powiatu łukowskiego a zwłaszcza w jego północno- zachodniej cz ęś ci. Krzy że te zostały omówione w opracowaniu Janiny Petery "Drewniane krzy że przydro żne na Lubelszczy źnie" przechowywanym w Regionalnym O środku Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Lublinie. W krzy żach typu łukowskiego znamienne jest umieszczanie na skrzy żowaniu ramion, form w kształcie litery "C" lub stylizowanych serc, z których wybiegaj ą wi ązki potrójnych promieni. Typ łukowski reprezentuj ą krzy że z miejscowo ści: Aleksandrówka przy posesji nr 8 i nr 32, Stary Jamielnik przy drodze do Ró ży, Wi śniówka na posesji nr 35. Do wielkiej rzadko ści nale żą dzi ś krzy że epidemiczne, popularnie zwane „Karawakami”. Stawiano je podczas panowania ró żnych epidemii, aby ochroni ć mieszka ńców od zarazy. Charakterystyczn ą cech ą tych krzy ży s ą podwójne ramiona, ni ższe – dłu ższe i wy ższe – krótsze. Przykładem tego typu obiektu, jest krzy ż ustawiony 12 czerwca 1936 roku, przy ul. Partyzantów na posesji Mariana Gryczona.

Kapliczki, figury i krzy że przydro żne z reguły ogradzane dekoracyjnymi płotkami oraz obsadzane ro ślinno ści ą średni ą i wysok ą, stanowi ą wa żny element w krajobrazie kulturowym gminy.

6. 8. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków 1. Dwór nr 60 w Nowej Prawdzie, mur., 1827 r., nr rej. zab. A-281, z dn. 29.08.1980 r.

6. 9. Wykaz obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków

Aleksandrówka 1. Dom nr 39, drewn., l. 40-XX w. 2. Dom nr 39, drewn., l. 40-XX w. 3. Dom nr 39, drewn., l. 40-XX w. 4. Krzy ż przydro żny naprzeciw posesji nr 8, drewn., 1914 r. 5. Krzy ż przydro żny na posesji nr 10, drewn., 1 poł. XX w. 6. Krzy ż przydro żny na posesji nr 32, drewn., 1912 r. Borki 7. Dom Nr 2, drewn., 1947 r. 8. Dom Nr 12, drewn., 1 poł. XX w. 9. Dom Nr 87, drewn., l. 20 - XX w. 10. Kapliczka przydro żna, mur., 1 poł. XX w. Celej 11. Dom nr 5, drewn., 1913 r. Chrusty 12. Krzy ż przydro żny, drewn., 1 poł. XX w. Guzówka 13. Dom nr 25, drewn., pocz. XX w. 14. Dom Nr 35, drewn., XIX/XX w. Jagodne 15. Krzy ż, granit, 1939 r. Jamielne 16. Dom nr 30, drewn., pocz. XX w. 17. Dom nr 86, drewn., l935 r. 18. Dom nr 110, drewn., l. 30-XX w. 19. Dom nr 113 , drewn., XIX w. 20. Krzy ż na posesji nr 110, drewn., 1916 r. 21. Krzy ż mur., 1945 r. Jamielnik Kolonia 22. Krzy ż przydro żny, 1 poł. XX w. Januszówka 23. Dom nr 17, drewn., pocz. XX w. 24. Dom Nr 19, drewn., 1920 r. 25. Dom Nr 23, drewn., 1912 r. Jedlanka 26. Cmentarz parafialny w Jedlance, 1928 r. 27. Kostnica, mur., l. 30-XX w. 28. Plebania , drewn., l. 30-XX w. 29. Dom przy ul. Partyzantów nr 18, drewn., 1906 r.

30. Dom nr 23, drewn., 1 poł. XX w. 31. Dom nr 33, drewn., l934 r. 32. Dom nr 47 , drewn., k. XIX w. 33. Ku źnia na posesji nr 47, drewn., k. XIX w. 34. Figura Chrystusa, mur., kamie ń, 1938 r. 35. Krzy ż przydro żny naprzeciw posesji nr 10, drewn., 1864 r. 36. Krzy ż przydro żny na posesji nr 13, drewn., 1 poł. XX w. 37. Krzy ż przydro żny przy ul. Partyzantów, drewn., 1914 r. 38. Krzy ż przydro żny – „Karawaka” przy ul. Partyzantów, drewn., 1936 r. 39. Krzy ż przydro żny na pocz. wsi, drewn., pocz. XX w. Kamionka 40. D. Szkoła Powszechna, mur., l. 30-XX w. 41. Dom nr 28, drewn., pocz. XX w. Kapice 42. Dom nr 4, drewn., pocz. XX w. 43. Dom nr 6, drewn., 1940 r. 44. Dom nr 7, drewn., pocz. XX w. Kienkówka 45. Dom nr 91, drewn., 1913 r. Kisielsk 46. Dom nr 28, drewn., 1920 r. 47. Dom nr 33, drewn., pocz. XX w. 48. Dom nr 50, drewn., pocz. XX w. 49. Dom nr 55 , drewn., l. 30-XX w. Mizary 50. Kapliczka w środku wsi, mur., pocz. XX w. 51. Kapliczka na skraju wsi, mur., pocz. XX w. 52. Krzy ż przydro żny naprzeciwko posesji nr 117, drewn., pocz. XX w. Nowy Jamielnik 53. Dom nr 5, drewn., 1 poł. XX w. 54. Dom nr 13, 1 poł. XX w. 55. Dom nr 32, drewn., pocz. XX w. Nowa Prawda 56. Krzy ż przydro żny, drewn., pocz. XX w. 57. Dom nr 28, drewn., pocz. XX w. Rosy 58. Dworek, mur., 1936 r. 59. Dom nr 57, drewn., 1958 r. 60. Stodoła na posesji nr 19, drewn., pocz. XX w. 61. Ku źnia na posesji nr 17, drewn., pocz. XX w. 62. Krzy ż przydro żny, drewn., przy drodze do Olszyca, pocz. XX w. 63. Krzy ż przydro żny, 1948 r. Ró ża Podgórna 64. Dom nr 8, drewn., 1927 r. 65. Dom nr 9, l. 30-XX w. Stara Prawda 66. Dom nr 66, drewn., 1 poł. XX w. 67. Dom nr 89, drewn., pocz. XX w. 68. Dom nr 93, drewn., pocz. XX w. 69. Kapliczka przy drodze do Stoczka Łukowskiego, mur., XIX/ XX w.

70. Krzy ż przydro żny, przy drodze do Stoczka Łukowskiego, 1 poł. XX w. 71. Krzy ż przydro żny, 1948 r. Stara Ró ża 72. Krzy ż przydro żny na posesji nr 52, drewn., pocz. XX w. Stare Kobiałki 73. Dom nr 4, drewn., pocz. XX w. 74. Dom nr 40, drewn., 1786 r. 75. Dom nr 86, drewn., 1927 r. 76. Kapliczka przy posesji nr 28, mur., l. 20-XX w. 77. Krzy ż przydro żny, naprzeciwko posesji nr 53, drewn., 1 poł. XX w. 78. Krzy ż przydro żny, na przeciwko posesji nr 59, drewn., 1 poł. XX w. Stary Jamielnik 79. Krzy ż przydro żny przy posesji nr 1, drewn., 1946 r. 80. Krzy ż przydro żny na przeciwko posesji nr 44 i 45, drewn., 1 poł. XX w. 81. Krzy ż przydro żny przy posesji 47 drewn., 1945 r. 82. Krzy ż przydro żny przy drodze do Ró ży, drewn., 1 poł. XX w. Szyszki 83. Dom nr 10, drewn., 1926 r. 84. Dom nr 47, drewn., 1906 r. Toczyska 85. Dom nr 13, drewn., l. 30-XX w. 86. Dom nr 20, drewn., l. 20-XX w. 87. Dom nr 54, drewn., pocz. XX w. 88. Dom nr 96 , drewn., l. 30-XX w. 89. Dom nr 107, drewn., pocz. XX w. 90. Krzy ż przydro żny na posesji nr 109, drewn., 1 poł. XX w. Turzec 91. Dom nr 32, drewn., 1867 r. 92. Dom nr 43, drewn., l. 30-XX w. 93. Dom nr 47, drewn., l. 20-XX w. 94. Krzy ż przydro żny, drewn., 1942 r. Wi śniówka 95. Dom nr 14, drewn., pocz. XX w. 96. Dom nr 19, drewn., pocz. XX w. 97. Dom nr 86, drewn., 1927 r. 98. Krzy ż przydro żny na posesji nr 35, drewn., 1 poł. XX w. 99. Krzy ż przydro żny, mur., 1929 r. Wola Kisielska 100. Dom nr 32, drewn., l. 20-XX w. 101. Dom nr 46, drewn., 1880 r. 102. Krzy ż przydro żny, drewn., 1928 r. Wólka Pozna ńska 103. Młyn wodny, drewn., 2 poł. XIX w. Wólka Ró żańska 104. Dom nr 21, drewn., pocz. XX w. Zgórznica 105. Dom nr 14, drewn., 1. 30-XX w. 106. Dom nr 17, drewn., k. XIX w. 107. Dom nr 24, drewn., pocz. XX w. 108. Cegielnia, mur., pocz. XX w.

109. Krzy ż przydro żny, drewn., 1 poł. XX w. 110. Krzy ż przydro żny, drewn., 1 poł. XX w. 111. Krzy ż – pomnik upami ętniaj ący bojowników POW, kamie ń/metal, 1918 r. 112. Pomnik upami ętniaj ący bitw ę pod Stoczkiem, w czasie powstania listopadowego, kamie ń, 1931 r.

6.10. Dobra kultury współczesnej Na terenie gminy nie wyst ępuj ą dobra kultury współczesnej.

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z JAKO ŚCI ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA, ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA ORAZ POTRZEB I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY

7.1. Ludno ść Gmina Stoczek Łukowski charakteryzuje si ę odpływem ludno ści. W latach 2002-2012 liczba ludno ści zmniejszyła si ę z 8778 do 8203 osób tj. o 575 osób (5,4%). Ubytek ten został spowodowany głównie ujemnym saldem migracji, które w omawianym okresie wyniosło 672 osoby, a w niewielkim stopniu ujemnym przyrostem naturalnym (118). W latach 2002-2013 przyrost ludno ści 7 odnotowano w pi ęciu spo śród 35 miejscowo ści w gminie. S ą to: Zabiele, Ruda, Stare Kobiałki, Nowy Jamielnik i Celej. W pozostałych miejscowo ściach ma miejsce ubytek ludno ści, w tym w o śmiu – przekraczaj ący 15 %.

7 Dotyczy zameldowanych na stałe według ewidencji ludno ści w gminie. 54

Mapa 2. Liczba ludno ści w 2013 roku i jej zmiany w latach 2002-2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ewidencji gminy dotycz ącej zameldowanych na stałe.

Odpływ ludno ści spowodował nadmierne postarzenie mieszka ńców gminy. Ludno ść w wieku poprodukcyjnym stanowi (2012r.) a ż 20,3 % ogółu ludno ści. W śród opuszczaj ących gmin ę przewa żaj ą młode kobiety ko ńcz ące studia i szkoły średnie, a wi ęc o relatywnie wysokich kwalifikacjach. Skutkiem tej sytuacji jest post ępuj ący proces defeminizacji (w ko ńcu 2012 roku zaledwie 98 kobiet na 100 m ęż czyzn), a w latach 2002-2012, generalnie bior ąc, ujemny przyrost naturalny (w 2003 i 2007 roku był dodatni). Struktur ę wiekow ą ludno ści gminy, podobnie jak w całym kraju, charakteryzuje zró żnicowana liczebno ść poszczególnych roczników, okre ślana mianem wy żów i ni żów demograficznych. W najbli ższych latach do poszczególnych typów szkół b ędą wkracza ć roczniki o coraz mniejszej liczebno ści, co wpłynie na znaczne zmniejszenie liczby uczniów. Liczba osób

w wieku szkoły podstawowej (7-12 lat) wynosz ąca w gminie w 2012 roku 535 obni żyła si ę do 490 w roku 2014, a nast ępnie zwi ększy si ę do 532 w roku 2019, a w wieku gimnazjalnym zmniejszy si ę z 307 w 2012 do 236 w 2019 roku. Liczba osób w wieku licealnym (16-18 lat), wynosz ąca w 2012 roku 298 osób, zwi ększy si ę do 310 w roku 2016, a nast ępnie zmniejszy si ę do 273 w roku 2019) 8. Zmiany te nie powinny wywoła ć wi ększych perturbacji w funkcjonowaniu szkół. W najbli ższych latach nale ży si ę liczy ć ze zwi ększeniem liczebno ści generacji w wieku poprodukcyjnym (60 i wi ęcej lat kobiety, 65 i wi ęcej lat m ęż czy źni), gdy ż generacj ę t ę ju ż zacz ęły zasila ć liczne roczniki z powojennego wy żu demograficznego. Sytuacja ta w skali gminy zwi ększy i tak bardzo wysoki udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym, a wi ęc świadczeniobiorców ZUS i KRUS. Generacja ludno ści w wieku produkcyjnym, zacznie si ę stopniowo kurczy ć, gdy ż b ędą j ą zasila ć roczniki o coraz mniejszej liczebno ści. Z drugiej za ś strony roczniki o du żej liczebno ści z powojennego wy żu demograficznego b ędą osi ąga ć wiek emerytalny. Zmniejszanie zasobów pracy b ędzie wpływa ć ograniczaj ąco na poziom bezrobocia. Według NSP 2002 63,3% ludno ści gminy posiadało własne źródła utrzymania, a 36,7% pozostawało na utrzymaniu. Spo śród posiadaj ących własne źródła utrzymania z pracy w rolnictwie utrzymywało si ę 25,7 %, z pracy poza rolnictwem 26,2 %. Bardzo wysoki był odsetek osób utrzymuj ących si ę z niezarobkowych źródeł utrzymania (renty, emerytury i inne), który wynosił a ż 48,1%. Jest to nast ępstwem wysokiego odsetka osób starych.

7.2. Aktywno ść ekonomiczna ludno ści Rynek pracy Liczba pracuj ących na terenie gminy poza rolnictwem indywidualnym wynosiła na koniec 2012 roku 463 osoby 9. W ko ńcu 2012 roku na terenie gminy było zarejestrowanych 344 bezrobotnych, w tym 147 kobiet. W latach 2003-2008 liczba bezrobotnych zmniejszyła si ę z 599 do 143 osób, a w ostatnich latach znacznie zwi ększyła si ę. Aktualny poziom bezrobocia w gminie mo żna uzna ć za do ść niski. Liczba bezrobotnych na 100 osób w wieku produkcyjnym wynosi 7,0. Według dost ępnych danych z 2006 roku z gminy wyje żdżało codziennie do pracy 710 osób, za ś przyje żdżało na teren gminy 114. Oznacza to, że skala dojazdów do pracy jest stosunkowo du ża.

Pozarolnicza działalno ść gospodarcza W rejestrze REGON na koniec 2012 roku figurowało 419 podmiotów gospodarczych (w tym 13 o zatrudnieniu 10-49 osób i 2 o zatrudnieniu w przedziale 50-249 osób), w śród których dominuj ą zakłady osób fizycznych, prowadz ące działalno ść jednoosobowo. W strukturze podmiotów (według sekcji PKD 2007) najwi ększy udział posiadaj ą: handel - 103 podmiotów (24,6%), budownictwo - 83 (19,8%), przetwórstwo przemysłowe – 72 (17,2%). Najwi ększa liczba podmiotów wyst ępuje we wsiach: Jedlanka (51), Stare Kobiałki (35), Jamielne (26), Zgórznica (22), Wola Kisielska i Szyszki (po 19) oraz Kisielsk i Stara Ró ża (po 18).

8 Prognozowane liczby s ą oczywi ście przybli żone; b ędą one zweryfikowane, zapewne w dół, pod wpływem migracji. 9 Według BDL GUS 56

Mapa 3. Liczba podmiotów gospodarczych w 2012 roku i zmiany w latach 2009-2012

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

7.3. Bud żet gminy Dochody bud żetu gminy w poszczególnych latach w okresie 2002-2010 kształtowały si ę na poziomie od 11,2 mln zł w 2002 roku do 23,1 mln zł w roku 2012. Wa żną pozycj ą dochodów są dochody własne, które średnio w latach 2002-2012 stanowiły 16,9% ogólnej kwoty dochodów, a wi ęc ich poziom był niski. Główn ą pozycj ę dochodów własnych stanowi ą udziały w podatkach stanowi ących dochody bud żetu pa ństwa, zwłaszcza w podatku dochodowym od osób fizycznych. Subwencja ogólna średnio w latach 2002-2012 stanowiła 55,0% dochodów ogółem i była główn ą cz ęś ci ą dochodów bud żetowych gminy. Trzeci ą pozycj ą dochodów s ą dotacje celowe z bud żetu pa ństwa, które w omawianym okresie stanowiły 19,0% ogólnej kwoty dochodów. Uzupełnieniem dochodów bud żetowych gminy były środki z bud żetu Unii Europejskiej, które w omawianym okresie wyniosły 2,0 mln zł tj. 1,0% ogólnej kwoty dochodów. Poziom wydatków ogółem musi by ć w skali ka żdego roku zbli żony do poziomu dochodów. W strukturze wydatków najwi ększ ą pozycj ę stanowi ą wydatki na o świat ę. W latach 2002-2012 wyniosły one 98,2 mln złotych, natomiast ich udział w ogólnej kwocie wydatków 46,9%.

Z punktu widzenia rozwoju gminy i poprawy warunków życia mieszka ńców – istotne s ą wydatki inwestycyjne. W latach 2002-2012 wyniosły one 51,0 mln zł i stanowiły 24,4% ogólnej kwoty wydatków, co na tle ogółu gmin oznacza wysoki poziom inwestowania. Był on mo żliwy dzi ęki pozyskanym funduszom zewn ętrznym. Najwi ększe kwoty zostały w tym okresie przeznaczone na rolnictwo (17,2 mln zł tj. 33,6% ogólnej kwoty inwestycji), drogi (9,4 mln zł tj. 18,5 %), o świat ę i wychowanie (11,0 mln zł tj. 21,5%).

7.4. Komunikacja zbiorowa

Gmina Stoczek Łukowski jest obsługiwana przez komunikacj ę autobusow ą oraz kolejow ą. W komunikacji autobusowej prowadzone s ą relacje o znaczeniu regionalnym w kierunku Warszawy, Siedlec, Garwolina, Mi ńska Mazowieckiego i Łukowa oraz mi ędzyosiedlowym (realizuj ące powi ązania mi ędzygminne, a tak że wewn ątrzgminne). Największym problemem komunikacyjnym gminy jest brak dogodnego poł ączenia ze stolic ą województwa, Lublinem. Niezwykle wa żną rol ę w układzie komunikacyjnym gminy Stoczek Łukowski maj ą prywatni przewo źnicy autokarowi. Dzi ęki niskim cenom oferowanych usług, wi ększo ść osób pracuj ących w Aglomeracji Warszawskiej, korzysta z usług prywatnych przewo źników. Komunikacja kolejowa prowadzona jest po linii Łowicz- Skierniewice –Pilawa -Łuków, b ędącej lini ą o charakterze pierwszorz ędnym, dwutorow ą, zelektryfikowan ą. Ruch pasa żerski na tej linii nie jest du ży. Ma ona głównie charakter towarowy. Na terenie gminy znajduje si ę stacja Jedlanka i przystanek osobowy Kobiałki.

7.5. Zasoby i warunki mieszkaniowe Scharakteryzowane wy żej procesy demograficzne znajduj ą odbicie w sytuacji mieszkaniowej. W 2002 roku 10 było 2271 mieszka ń zamieszkanych, w tym 2236 mieszka ń zamieszkanych stale. Ponadto było 88 mieszka ń niezamieszkanych przeznaczonych do zamieszkania. Odsetek mieszka ń zamieszkanych w budynkach wybudowanych przed 1945 rokiem wynosił 8,5%, a wi ęc był stosunkowo niski. Proces wyludniania sprawia, że ruch budowlany w gminie jest stosunkowo mały. W latach 2005-2012 oddano do u żytku 68 mieszka ń, przy czym wyra źne przyspieszenie miało miejsce w latach 2008-2012, kiedy oddano 50 mieszka ń. Mieszkania w gminie Stoczek Łukowski s ą stosunkowo du że, a standard ich wyposa żenia w podstawowe instalacje mo żna uzna ć za przeci ętny na terenach wiejskich. W ko ńcu 2012 roku na ogóln ą liczb ę 2383 mieszka ń - wodoci ąg posiadało 80,0%, łazienk ę 63,6%, centralne ogrzewanie 48,5%. Przeci ętna powierzchnia u żytkowa 1 mieszkania wynosiła 87,7 m 2, a powierzchnia na 1 osob ę 25,5 m 2. W gminie wyst ępuje tylko prywatna własno ść mieszka ń.

7.6. Handel i usługi Główne kierunki działalno ści gospodarczej w gminie Stoczek Łukowski to: handel (60%), usługi (30%), produkcja (10%). W gminie Stoczek Łukowski zarejestrowano działalno ść 354 podmiotów gospodarczych wg stanu na dzie ń 21.05.2014r. 43% z nich zajmuje si ę handlem detalicznym i hurtowy, stacjonarnym i/lub obwo źnym, 56% podmiotów gospodarczych zajmuje si ę usługami budowlanymi, transportowymi, gastronomicznymi, z dziedziny mechaniki pojazdowe b ądź zwi ązanymi z produkcj ą rolnicz ą i innymi. Handel i usługi s ą skoncentrowane w sektorze prywatnym. Do najwi ększych firm działaj ących na terenie gminy Soczek Łukowski zalicz ą si ę: 1. Grupa SILIKATY – P.P.H. SILIKATY JEDLANKA Sp z o.o. 2. MI ĘS-POL Adam Jo ńczyk, Stare Kobiałki 92 3. Zdzisław Chru śli ński P.H.U. „Chru śli ński”, Wola Kisielska 71A

10 według NSP 58

4. Ubój Zwierz ąt Rze źnych – Sprzeda ż Mi ęsa Bo żena Kebej 5. F.H.U. Bogdan Pyra, Jamielne 60 6. S.I.M. AGRO-BUD Sylwester Kania, Jamielnik Kolonia 18 b 7. Marek Rosa - Produkcja i sprzeda ż wyrobów tradycyjnych, Stare Kobiałki 28A.

Mniejsze podmioty gospodarcze w gminie Stoczek Łukowski to: 1. sklepy spo żywczo-przemysłowe, w wi ększo ści wsi na terenie gminy – ok. 30 punktów sprzeda ży 2. stacje CPN i LPG: Aleksandrówka, Wola Kisielska 3. bary: Kamionka, Kisielsk, Stare Kobiałki 4. usługi stolarskie: Toczyska 5. mechanika pojazdowa: Zgórznica, Jamielne, Zabiele 6. tartaki: Ró ża Podgórna, Jedlanka 7. usługi budowlane 8. handel obwo źny.

Na terenie gminy zarejestrowane s ą trzy gospodarstwa agroturystyczne w miejscowo ści Kisielsk – 6km od Stoczka Łukowskiego, w miejscowo ści Kapice – poło żone w śród lasów, nad rzek ą Świder oraz w miejscowo ści Zabiele – malowniczo poło żony teren, blisko Stoczka Łukowskiego, w pobli żu rzeki Świder. Ogółem gospodarstwa te oferuj ą 20 miejsc noclegowych. Usługi agroturystyczne świadczone s ą przez cały rok.

7.7. Szkoły. Przedszkola Na terenie gminy funkcjonuje 7 szkół podstawowych (w miejscowo ściach: Jedlanka, Kamionka, Kisielsk, Stara Prawda, Stara Ró ża, Stare Kobiałki, Szyszki) oraz jedna szkoła filialna w Toczyskach, do których w 2013 roku ucz ęszczało 507 uczniów oraz 6 publicznych gimnazjów (w miejscowo ściach: Jedlanka, Kisielsk, Stara Prawda, Stara Ró ża, Stare Kobiałki i Szyszki) z liczb ą uczniów 302. Wszyscy uczniowie, tak w szkołach podstawowych jak i gimnazjach, ucz ą si ę j ęzyka angielskiego. Poziom komputeryzacji szkół należy oceni ć jako wysoki. W szkołach podstawowych na 1 komputer przypadało 5,11 uczniów, a w gimnazjach 5,21. Komputery z dost ępem do Internetu posiadaj ą wszystkie szkoły. Nale ży zwróci ć uwag ę, że przez szkoły przechodz ą obecnie roczniki dzieci i młodzie ży o niskiej liczebno ści (ni ż demograficzny). W latach 2005-2013 liczba uczniów w szkołach podstawowych zmniejszyła si ę z 682 do 507, a w gimnazjach z 423 do 302. Jak wynika z przeprowadzonych szacunków własnych w najbli ższych latach liczba uczniów w szkołach podstawowych ustabilizuje si ę, natomiast w gimnazjach b ędzie nadal zmniejsza ć si ę. W tej sytuacji zagro żone ze wzgl ędów ekonomicznych mo że by ć funkcjonowanie szkół podstawowych w Kamionce i Toczyskach, w których liczba uczniów wynosiła w 2013 roku odpowiednio 41 i 9. Bardzo mała liczba uczniów była w tym czasie równie ż w gimnazjach w Jedlance, Starej Ró ży i Szyszkach – odpowiednio: 33, 39, 29. Na poziomie ponadgimnazjalnym młodzie ż z terenu gminy ma najlepszy dost ęp do szkół w mie ście Stoczku Łukowskim i Łukowie. Na terenie gminy funkcjonuje tylko jedno przedszkole – w Jedlance, do którego w 2014 roku ucz ęszczało 34 dzieci. Przy pozostałych szkołach podstawowych funkcjonuj ą oddziały przedszkolne, do których w 2013 roku ucz ęszczało 248 dzieci.

7.8. Zdrowie Gmina posiada na swoim terenie: publiczny zakład opieki zdrowotnej w Jedlance (w 2012 roku 6,5 tys. porad) oraz punkt apteczny.

7.9.Kultura. Sport. Rekreacja Na terenie gminy funkcjonuje biblioteka Posiadaj ąca własny budynek z terenami rekreacyjnymi. Biblioteka posiada 8 punktów bibliotecznych (ksi ęgozbiór 8419 ., wypo życze ń w 2013 roku – 8300. Gmina posiada 18 świetlic, w tym kilka nowych obiektów, co umo żliwia mieszka ńcom integracj ę i rozwój aktywno ści kulturalnej, rekreacyjnej i sportowej w oparciu o pomieszczenia i tereny rekreacyjne tych świetlic. Baza sportowo- rekreacyjna w gminie Stoczek Łukowski przedstawia si ę nast ępuj ąco: - cztery pełnowymiarowe sale gimnastyczne (Stare Kobiałki, Stara Prawda, Stara Ró ża, Kisielsk) , - cztery wielofunkcyjne boiska o sztucznej nawierzchni (Stara Prawda, Jedlanka, Szyszki i Stara Ró ża), - boisko o nawierzchni naturalnej w Starej Ró ży - kompleks sportowy ORLIK 2012 (Stare Kobiałki), - kompleks sportowy w Kisielsku Obiekty s ą ogólnie dost ępne, korzysta z nich młodzie ż szkolna i pozaszkolna. Na terenie gminy, przy ka żdej szkole podstawowej wybudowano w ostatnich latach place zabaw dla najmłodszych dzieci. Wi ększo ść z nich zrealizowano w ramach rz ądowego programu „Radosna Szkoła”. Na terenie gminy działa Gminny Klub Sportowy ARMATY Stoczek Łukowski posiadaj ący sekcj ę piłki no żnej, sekcj ę piłki siatkowej, sekcj ę tenisa stołowego, sekcj ę zapasów. Sekcje sportowe powi ązane s ą z Zespołami O światowymi, w których prowadzone s ą treningi i rozgrywane zawody. Przy szkołach podstawowych i gimnazjach działaj ą Uczniowskie Ludowe Kluby Sportowe zrzeszaj ące młodzie ż szkoln ą i sympatyków sportu.

7.10. Bezpiecze ństwo ludno ści i jej mienia Potencjalne zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i mienia oraz działania, jakie powinien podj ąć Wójt w przypadku ich wyst ąpienia okre śla Gminny Plan Zarz ądzania Kryzysowego z 2011 roku, zatwierdzony przez Starost ę Łukowskiego. Według tego planu na obszarze Gminy Stoczek Łukowski mog ą wyst ąpi ć zagro żenia spowodowane: ‹ katastrofami naturalnymi: a) powodzie, b) pożary, c) zagro żenia epidemiologiczne: − choroby zaka źne ludzi, zwierz ąt oraz ro ślin − masowe choroby zwierz ąt (klasyfikacja) d) zagro żenia meteorologiczne: − silne wiatry (huragany), − intensywne opady atmosferyczne, − wyładowania atmosferyczne, − śnie życe, silne mrozy, e) susze, f) masowe wyst ępowanie szkodników i chorób ro ślin. ‹ awariami technicznymi zwi ązanymi z rozwojem cywilizacyjnym : a) wypadki komunikacyjne mog ące mie ć charakter masowy lub katastrofy ( przewóz substancji niebezpiecznych ), b) ska żenia chemiczne, c) ska żenia radiacyjne, d) katastrofy budowlane,

e) katastrofy lotnicze. ‹ działania terrorystyczne (w tym sytuacje kryzysowe wywołane źródłami społecznymi) : a) okupacja i blokada obiektów, b) zbiorowe zakłócenie porz ądku publicznego, c) poło żenie ładunku wybuchowego, d) zaj ęcie obiektu, e) ujawnienie niewypałów lub niewybuchów.

‹ zagro żenia w bezpiecze ństwie energetycznym.

Prawdopodobie ństwo wyst ąpienia wymienionych zdarze ń jest bardzo zró żnicowane. W grupie okre ślonej mianem „katastrof naturalnych” najcz ęś ciej wyst ępuj ą po żary i zagro żenia meteorologiczne. Zagro żenia epidemiologiczne, zarówno ludzi jak i zwierz ąt oraz masowe wyst ępowanie szkodników i chorób ro ślin zdarzaj ą si ę rzadko, a powodzie na terenie gminy jeszcze nie nastąpiły. Prawdopodobie ństwo wyst ąpienia zagro żeń spowodowanych awariami technicznymi jest najwi ększe w odniesieniu do wypadków komunikacyjnych. Szczególnie niebezpieczne s ą wypadki z udziałem pojazdów przewo żą cych substancje niebezpieczne. Zagro żenie takimi wypadkami na terenie gminy jest realne zarówno w transporcie drogowym jak i kolejowym. Zagro żenia spowodowane działaniami terrorystycznymi mo żna uzna ć za teoretyczne, natomiast zupełnie realne s ą zagro żenia w bezpiecze ństwie energetycznym. System elektroenergetyczny w całym kraju jest wyeksploatowany, a w zwi ązku z tym jego awaryjno ść jest du ża.

7.11. Potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy Poprawa jako ści życia w gminie Stoczek Łukowski wymaga rozwi ązania wielu problemów. Nale żą do nich: - poprawa infrastruktury drogowe, - budowa sieci kanalizacyjnej, - poprawa bazy edukacyjnej, - budowa zbiornika małej retencji, - poprawa bazy kulturowej.

8.UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH

8.1. Obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody Na terenie gminy Stoczek Łukowski wyst ępuj ą obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody: - Natura 2000 „Lasy Łukowskie” PLB 060010 (obszar specjalnej ochrony ptaków), - Łukowski Obszaru Chronionego Krajobrazu,

- gatunki zwierz ąt i ro ślin chronionych, - rezerwat przyrody KULAK . 8.2. Obiekty i obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków

Na terenie gminy Stoczek Łukowski wyst ępuj ą obszary i obiekty wpisane do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz obszary i obiekty wpisane do ewidencji zabytków wymienione w uwarunkowaniach wynikaj ących ze stanu i funkcjonowania dziedzictwa kutrowego.

8.3. Obiekty i obszary chronione na podstawie innych ni ż powy ższe przepisy odr ębne

8.3.1. Obszary chronione na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych • Grunty rolne i le śne Obszary chronione na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz.U. z 2013r. poz.1205 z pó źn.zm.). Na terenie gminy Stoczek Łukowski wyst ępuj ą obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i le śnych: - gleby mineralne (głównie III a i III b klasy gruntów) , - gleby organiczne, - lasy.

• Gleby pochodzenia organicznego Gleby organiczne szczególnie chronione znajduj ą si ę głównie w dolinach rzek i obni żeniach terenu oznaczone zostały graficznie na rysunku Studium.

8.3.2. Obszary chronione na podstawie przepisów ustawy prawa geologicznego i górniczego Obszary chronione na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz.U. z 2014r. poz. 613, ze zm ).

W gminie Stoczek Łukowski wyst ępuj ą obszary i tereny górnicze: - na zachód od miejscowo ści Wólka Pozna ńska, - na północ od miejscowo ści Zabiele, - w miejscowo ści Jedlanka - w miejscowo ści Jamielne.

9. UWARUNKOWANIA KOMUNIKACYJNE Zewn ętrzne powi ązania komunikacyjne gminy realizuje droga krajowa nr 76 Wilga - Garwolin – Stoczek Łukowski - Łuków, przebiegaj ąca na terenie gminy przez miejscowo ści: Kienkówka, Nowa Prawda, Stara Prawda, Stare Kobiałki, Jamielnik Kolonia, Jedlanka i droga wojewódzka nr 803 Siedlce – Stoczek Łukowski (przebiega przez miejscowo ść Zgórznica).

Powi ązania z s ąsiaduj ącymi gminami realizuj ą drogi powiatowe. Tabela. Drogi powiatowe w gminie Stoczek Łukowski Nr i kategoria Przebieg drogi drogi 1300 L Nowa Prawda - Jamielne - gr. woj. (Iwowe) 1301 L Stoczek Łukowski (ul. Ko ścielna) - Jamielne 1302 L Stoczek Łukowski (ul. Piaski)- Wólka Pozna ńska –gr. woj. (Rudnik - Żebraczka) 1304 L Stoczek Łukowski- Zabiele -Wólka Ró żańska- Stara Ró ża - Ró ża Podgórna

1305 L Stoczek Łukowski - dojazd do stacji kolejowej Stoczek Łukowski 1321 L (Miastków Ko ścielny) gr. woj. - Jagodne - Nowa Prawda 1323 L Nowa Prawda - Mizary - Wola Kisielska 1324 L gr. gminy -Januszówka - Kisielsk - Wola Kisielska - Stoczek Łukowski (ul. Wiejska) 1325 L Dębek - Guzówka - Turzec - gr.gminy (Krzywda) 1326 L gr. gminy (Ciechomin) - Kamionka - Guzówka - Szyszki - Jedlanka 1327 L (Świder) gr. gminy - Jagodne 1334 L (Zago ździe) gr.gminy - Szyszki - Jamielnik Kolonia -Stary Jamielnik 1338 L Jedlanka - gr.gminy (Lipniak) 1340 L Jedlanka - dojazd do stacji kolejowej Jedlanka Źródło; Dane Gminy.

System drogowy uzupełniaj ą drogi gminne. Tabela. Drogi gminne w Gminie Stoczek Łukowski Nr drogi Przebieg drogi

102537 L Zabiele - Zgórznica 102538 L /Kołodzi ąż / gr. woj. - Toczyska - Stara Ró ża 102539 L /So ćki / gr. woj. - Toczyska 102540 L Świder - Januszówka 102541 L Gród ź - Turzec 102542 L Aleksandrów - Szyszki 102543 L Jedlanka - Aleksandrówka 102544 L Zabiele - Ruda - Bła żejki - Wólka Ró żańska 102545 L Nowy Jamielnik - Bła żejki 102546 L Stare Kobiałki - Ruda 102547 L Stare Kobiałki - droga powiatowa Nr 1325 L - Nowe Kobiałki - Szyszki 102548 L Januszówka - Borki 102549 L /Zwola/ gr. woj. - Jagodne 102550 L Mizary - Borki - Jagodne 102551 L Kienkówka - Nowa Prawda -Borki 102552 L Wola Kisielska - Kapice - droga powiatowa Nr 1325 L 102553 L D ębek - Celej - Kamionka 102554 L /Rudnik/ gr. woj. - Jamielne 102555 L /Wola Wody ńska/ gr. woj. - Rosy 102557 L Jamielnik Kolonia - Nowy Jamielnik 102558 L Guzówka - Wi śniówka - Kamionka 102559 L Guzówka - Huta Łukacz - Turzec - Kolonia Turzec 1025 60 L Ró ża Podgórna - gr. woj. /Olszyc/ 1025 61 L Droga krajowa Nr 76 - Stara Prawda 1025 62 L Droga pow. Nr 1323 L - Nowa Prawda - droga pow. Nr 1321 L 1025 63 L Droga krajowa Nr 76 - Nowa Prawda - droga pow. Nr 1321 L 102790 L Zgórznica - Rosy 1027 91 L Stary Jamielnik - Ró ża Podgórna - Rosy 102792 L Stara Ró ża- Rosy 102793 L Dr nr 76 Nowe Kobiałki - Guzówka Źródło: Dane Gminy.

Gęsto ść sieci drogowej w gminie jest wystarczaj ąca, natomiast jako ść techniczna wielu dróg jest niska i wymaga budowy lub przebudowy. Znaczna cz ęść dróg ma zbyt mał ą szeroko ść jezdni. Przez teren gminy przebiega jednotorowa, zelektryfikowana linia kolejowa Skierniewice – Pilawa – Łuków, która spełnia rol ę obwodnicy Warszawy dla towarowego ruchu tranzytowego.

10. UWARUNKOWANIA W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

10.1. Gospodarka wodno-ściekowa Na terenie gminy funkcjonuje zbiorcza sie ć wodoci ągowa obejmuj ąca zwart ą zabudow ę wszystkich wsi w gminie. Długo ść sieci na koniec 2012 roku wynosiła 125,9 km, a liczba przył ączy 2057. Z sieci korzysta 7,5 tys. osób tj. około 91,6% ogólnej liczby mieszka ńców gminy. Eksploatacj ą sieci zajmuje si ę Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Stoczku Łukowskim z siedzib ą w Starych Kobiałkach. Zakład działa od kwietnia 1999 roku jako zakład bud żetowy Gminy Stoczek Łukowski. Sie ć wodoci ągowa jest zasilana z dwóch uj ęć wody: „Stara Prawda” o wydajno ści 1600 m 3/dob ę, oparte o dwie studnie gł ębinowe i zbiornik wyrównawczy i „Zgórznica” o wydajno ści 980 m 3/dob ę, oparte o dwie studnie gł ębinowe, dwa zbiorniki terenowe i stacj ę uzdatniania wody (konieczn ą ze wzgl ędu na zawarto ść w wodzie zwi ązków żelaza i manganu). Na terenie gminy we wsi Wola Kisielska od 2009 roku funkcjonuje biologiczna oczyszczalnia ścieków o średniej przepustowo ści 140 m 3/dob ę. Długo ść grawitacyjno – ci śnieniowej sieci kanalizacji sanitarnej, odprowadzającej ścieki komunalne do gminnej oczyszczalni ścieków „D ębina” w Woli Kisielskiej, według stanu na koniec 2013 r. wynosi 33,7 km, w tym 20,2 km sieci grawitacyjnej do której przył ączonych jest 480 przył ączy odprowadzaj ących ścieki z budynków mieszkalnych, zbiorowego zakwaterowania oraz użyteczno ści publicznej. Sie ć ci śnieniowa wyposa żona jest w 18 szt. przepompowni ścieków. Sie ć kanalizacyjna obejmuje nast ępuj ące miejscowo ści: Wola Kisielska, Kisielsk, Mizary, Zgórznica, Zabiele, Stara Prawda i Jamielne. Na koniec 2013 r. z sieci tej korzystały 1723 osoby to jest 20,8% mieszka ńców gminy. Cz ęść mieszka ńców, obiekty u żyteczno ści publicznej i zakłady produkcyjne posiadaj ą indywidualne systemy kanalizacyjne odprowadzaj ące ścieki do zbiorników bezodpływowych, z których s ą one cz ęś ciowo wywo żone do oczyszczalni w Stoczku Łukowskim, lecz w wi ększo ści usuwane we własnym zakresie do gruntu. Odbiorem nieczysto ści zajmuje si ę Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji, posiadaj ący samochód asenizacyjny o pojemno ści 6 m 3 oraz samochód wielofunkcyjny umo żliwiaj ący odbiór ścieków bytowych i czyszczenie kanalizacji sanitarnej.

10.2. Zaopatrzenie w ciepło Ogrzewanie budynków realizowane jest indywidualnie ze źródeł ciepła głównie na paliwo stałe. Na terenie gminy znajduje si ę 5,7 km przesyłowej sieci gazowej. Z gazu sieciowego nie korzystało żadne gospodarstwo domowe 11 .

10.3. Gospodarka odpadami Od grudnia 2004r. w gminie funkcjonuje kompleksowy system zagospodarowania odpadów komunalnych, polegaj ący na segregacji odpadów „ u źródła”, oparty na systemie workowym. Ka żde gospodarstwo domowe jest wyposa żane przez odbiorc ę odpadów w komplet worków do selektywnej zbiórki odpadów.

11 J.w., stan na koniec 2012 roku 64

W ustalonych w harmonogramie terminach worki s ą odbierane przez specjalistyczny samochód i dowo żone do zakładu Wodoci ągów i Kanalizacji w Stoczku Łukowskim, Stare Kobiałki 107A, gdzie poddawane s ą dalszej segregacji na linii sortowniczej. Posegregowane odpady s ą przygotowywane do odbioru: pakowane, prasowane, gromadzone w odpowiednich boksach, a nast ępnie sprzedawane jako surowce wtórne. Odpady nie podlegaj ące segregacji s ą przez mieszka ńców gromadzone w pojemnikach o min. pojemno ści 110l odbierane przez uprawnion ą firm ę i przekazywane do Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Adamkach k. Radzynia Podlaskiego. Na terenie ZWiK w Starych Kobiałkach 107A utworzony jest punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, gdzie przyjmowane s ą bezpłatnie odpady posegregowane nie obj ęte systemem workowym ( budowlane, niebezpieczne, tekstylia, AGD, elektroniczne itp.).

10.4. Zaopatrzenie w gaz ziemny Obecnie gmina nie jest podł ączona do sieci gazu ziemnego. Przez teren gminy przechodzi gazoci ąg wysokiego ci śnienia DN 150 - odgał ęzienie od magistrali gazowej DN500 relacji Puławy-Warszawa, który doprowadza gaz do stacji redukcyjno-pomiatowej I stopnia w Stoczku Łukowskim, co pozwala w przyszło ści planowa ć rozwój sieci gazowniczej w gminie. Trasa gazoci ągu wysokiego ci śnienia przebiega przez grunty wsi Kienkówka, Nowa Prawda i Stara Prawda. Brak jest zainteresowania ze strony mieszkańców gazem, jako źródłem energii, ze wzgl ędu na wysokie ceny budowy przył ączy gazowych oraz wysokie koszty eksploatacji urz ądze ń gazowych w porównaniu z tradycyjnymi źródłami energii, tj. drewno, w ęgiel.

11. UWARUNKOWANIA DOTYCZ ĄCE ELEKTROENERGETYKI

11.1. Uwarunkowania zewn ętrzne – powi ązania ponadlokalne Teren gminy Stoczek Łukowski jest miejscem lokalizacji ponadlokalnych sieci elektroenergetycznych ró żnych napi ęć realizuj ących infrastrukturalne poł ączenia zewn ętrzne tej gminy z gminami s ąsiednimi. Są to: ‹ tranzytowa, jednotorowa linia najwy ższego napi ęcia 220 kV o relacji Kozienice-Siedlce (obecnie pracuje pod napi ęciem 110 kV), wchodz ąca w skład systemu sieci przesyłowych administrowanych przez krajowego operatora systemu elektroenergetycznych sieci przesyłowych Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) S.A. , ‹ jednotorowa linia dystrybucyjna wysokiego napi ęcia 110 kV o relacji Elektrownia Kozienice – Stoczek Łukowski – Łuków, pracuj ąca w systemie sieci dystrybucyjnych stanowi ących własno ść PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa, ‹ sie ć magistralnych linii dystrybucyjnych średniego napi ęcia 15 kV, dostarczaj ących energi ę elektryczn ą na teren gminy Stoczek Łukowski i gmin s ąsiednich ze stacji 110/15 kV zlokalizowanej na terenie wsi Wola Kisielska.

11.2. Uwarunkowania zewn ętrzne – diagnoza

11.2.1. Przesyłowa linia 220 kV Linia została wybudowana jako perspektywiczna sie ć zasilaj ąca planowan ą stacj ę 400/110 kV w Ujrzanowie w gm. Siedlce, jednak nigdy nie pracowała pod napi ęciem przesyłowym 220 kV, pracuje natomiast pod napi ęciem 110 kV zasilaj ąc z elektrowni Kozienice siedlecki w ęzeł energetyczny 110 kV. W planach rozwojowych operatora elektroenergetycznych sieci przesyłowych PSE S.A. linia 220 kV została przeznaczona do zast ąpienia jej przez projektowan ą lini ę przesyłow ą o napi ęciu 400 kV. 65

11. 2.2. Dystrybucyjna linia 110 kV Linia o relacji Kozienice - Stoczek Łukowski – Łuków ma du że znaczenie w systemie zasilania kilku północnych powiatów obecnego województwa lubelskiego, dostarcza bowiem energi ę elektryczn ą z elektrowni w Kozienicach do kilku stacji 110/15 kV, mi ędzy innymi w Stoczku Łukowskim, Białej Podlaskiej, Radzyniu Podlaskim. Na terenie gminy Stoczek Łukowski omawiana linia 110 kV jest w dobrym stanie technicznym, posiada przewody AFL 240 mm 2 i podwy ższone słupy kratowe.

11.2.3. Oddziaływanie linii 220 kV i 110kV na środowisko Linie o ww. poziomach napi ęć s ą źródłem promieniowania elektromagnetycznego oraz hałasu, stanowi ą te ż istotne zakłócenie krajobrazu. Przez gmin ę Stoczek Łukowski linie biegn ą głównie terenami rolnymi, w kilku miejscach zbli żaj ą si ę do obszarów zabudowy lub krzy żuj ą si ę z terenami budowlanymi. Lokalizacja w pobli żu linii najwy ższych napi ęć i wysokiego napi ęcia obiektów kubaturowych odpowiada ć musi ustaleniom zawartym w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883), które okre śla dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zró żnicowane dla terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i dla innych miejsc dost ępnych dla ludno ści. Ze wzgl ędu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległo ści od linii elektroenergetycznych o napi ęciu 110 kV i wy ższym, budowanych na ró żnych słupach, według ró żnych katalogów, przyjmuje si ę w oparciu o obliczenia i pomiary praktyczne, że bezpiecznymi odległo ściami budynków mieszkalnych od rzutu skrajnych przewodów linii napowietrznych są: - dla istniej ącej linii relacji Kozienice – Siedlce Ujrzanów, wybudowanej w parametrach linii 220 kV przyjmuje si ę szeroko ść pasa technologicznego 50m (po 25m w obie strony od osi linii), linia 220kV zostanie zdementowana po wybudowaniu linii elektroenergetycznej 400kV , - dla linii 110 kV (odległo ść ok. 19 m w obie strony od osi linii).

11.2.4.Zasilanie gminy energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV Gmina Stoczek Łukowski posiada na swoim terenie stacj ę transformuj ąco-rozdzielcz ą 110/15 kV, zlokalizowan ą we wsi Wola Kisielska, tu ż przy granicy z miastem Stoczek Łukowski. Stacja jest podstawowym źródłem energii elektrycznej SN 15 kV dla miasta i gminy Stoczek Łukowski oraz cz ęś ci terenów gmin s ąsiednich. Pracuje ona w systemie zasilania magistralnych sieci średniego napi ęcia tworz ących zewn ętrzne powi ązania gminy Stoczek Łukowski z s ąsiednimi stacjami 110/15 kV w Mrozach, Kotuniu , Siedlcach, Łukowie, Garwolinie, Sobolewie i stacj ą 30/15 kV w Krzywdzie, które w sytuacjach awaryjnych s ą źródłem zasilania rezerwowego dla cz ęś ci wsi gminy Stoczek Łukowski le żą cych na trasach poszczególnych magistral SN 15 kV, łącz ących s ąsiaduj ące stacje 110/15 kV i 30/15 kV ze stacj ą 110/15 kV w Stoczku Łukowskim. Stacja w Stoczku Łukowskim posiada dwa transformatory 110/15 kV o mocach po 10 MVA, z których jeden nie pracuje, a drugi obci ąż ony jest moc ą szczytow ą na poziomie ok. 6-8 MW. Rozdzielnia SN 15 kV posiada jeszcze wolne pola, możliwe jest wi ęc wyprowadzenie kilku nowych magistralnych linii SN 15 kV, które pozwol ą na wykorzystanie du żych rezerw mocy jakie stacja posiada obecnie. Według informacji PGE Dystrybucja S.A. stacja wymaga cz ęś ciowej modernizacji wyposa żenia – umieszczono j ą w planach remontu PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa.

11.2.5.System magistralnych linii SN 15 kV W podstawowym zasilaniu gminy Stoczek Łukowski udział bierze 9 magistralnych linii SN 15 kV, które tworz ą rozległy i dobrze ubezpieczony system linii pier ścieniowych, cho ć kilka z nich

wymaga cz ęś ciowych modernizacji polegaj ących na wymianie istniej ących na niektórych odcinkach linii przewodów AFL 35 mm 2 lub AFL 50 mm 2 na stosowane w liniach magistralnych przewody o przekrojach 70 mm 2 lub nawet 120 mm 2. Linie magistralne ł ącz ą si ę ze sob ą w punktach w ęzłowych wyposa żonych w odł ączniki realizuj ące stałe podziały zasilania, które wraz z odł ącznikami sekcyjnymi w trzonach linii i przy odgał ęzieniach powi ąza ń miedzy magistralnych umo żliwiaj ą przeł ączenie zasilania z podstawowego na rezerwowe. Podstawowe znaczenie w zasilaniu gminy Stoczek Łukowski maj ą linie: a) „Łuków” – w efekcie remontu odcinka linii przeprowadzonego w okresie ostatnich kilku lat jest ona wykonana na całym odcinku przewodami AFL 70 mm 2, posiada poł ączenie ze stacj ą 110/30/15 kV w Łukowie za po średnictwem magistrali „Łuków-Stoczek Łukowski (Łuków III)”, b) „Jedlanka” – trzon linii posiada na przewa żaj ącej długo ści przewody AFL 70 mm 2, istnieje jednak odcinek linii z przewodami AFL 25 mm 2 - wymagaj ący modernizacji; linia ma awaryjne poł ączenie z linią „Stoczek Łukowski-Łuków” i „Łuków-Stoczek Łukowski ( Łuków III)”, c) „Garwolin” – trzon linii na pierwszy odcinku od stacji posiada przewody AFL 70 mm 2, pó źniej) przewody AFL 35 mm 2, wymaga wi ęc cz ęś ciowej modernizacji; posiada poł ączenie ze stacj ą 110/15 kV w Garwolinie za po średnictwem linii „Garwolin- Głosków”, d) „Kij (Tuchowicz)” – trzon linii posiada do wsi Kij przewody AFL 70 mm 2, pó źniej AFL 50 mm 2, wymaga wi ęc cz ęś ciowej modernizacji; posiada poł ączenie ze stacj ą 100/30/15 kV w Łukowie (linia „Łuków-Krzywda 15kV”) oraz stacj ą 30/15 kV w Krzywdzie, e) „Krzywda” - trzon linii do wsi Kisielsk posiada przewody AFL 70 mm 2, dalej AFL 50 mm 2, perspektywicznie powinna wi ęc by ć przebudowana na cały ci ąg AFL 70 mm 2, posiada poł ączenie ze stacj ą 30/15 kV w Krzywdzie za po średnictwem linii „Krzywda- Huta D ąbrowa”, f) „Siedlce” - trzon linii na całej długo ści posiada przewody AFL 70 mm 2, ma powi ązania z liniami „Latowicz”, „Jedlanka”, „Stoczek I” i „Stoczek II”; drugostronne zasilanie mo że by ć ze stacji 110/15 kV w Kotuniu za po średnictwem linii „Kotu ń-Skórzec- Wodynie”, g) „Latowicz” – wyprowadzenie ze stacji 110/15 kV w Stoczku Łukowskim wykonano przewodami AFL 70 mm 2, dalej istniej ą przewody AFL 35 mm 2, wymagaj ące wymiany na AFL 70 mm 2; magistrala posiada powi ązania z lini ą „Siedlce”,”Garwolin”; z drugiej strony zasilana by ć mo że ze stacji 110/15 kV w Mrozach za po średnictwem linii „Mrozy- Latowicz”, h) „Żelechów” – wykonana przewodami AFL 70 mm 2, cała w dobrym stanie technicznym, posiada powi ązanie z lini ą „Krzywda”, z drugiej strony zasilona mo że by ć ze stacji 110/15 kV w Sobolewie (linia „Sobolew-Go ńczyce”) i stacji 110/15 kV w Garwolinie (linia „Garwolin-Żelechów”); i) „Stoczek II” - wykonana przewodami AFL 70 mm 2, cała w dobrym stanie technicznym, przeznaczona głównie do zasilania miasta Stoczek Łukowski, posiada poł ączenie z sąsiednimi liniami „Siedlce”, „Stoczek I”, „Jedlanka”, „Łuków”.

W podsumowaniu stwierdzi ć nale ży, ze gmina Stoczek Łukowski posiadaj ąc na swym terenie stacj ę 110/15 kV dysponuj ącą du żą rezerw ą mocy oraz dobrze rozwini ęty system magistralnych linii SN 15 kV, ma dobre warunki rozwoju wynikaj ące z poziomu zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV. Daje to gminie mo żliwo ść lokalizacji (zwłaszcza we wsiach poło żonych wokół miasta ) obiektów drobnego przemysłu i usług o

du żych ( rz ędu kilkuset kilowatów) zapotrzebowaniach na moc szczytow ą i wymagaj ących zasilania z dwóch linii magistralnych średniego napi ęcia. Schematyczny układ zasilania gminy Stoczek Łukowski energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia pokazano na poni żej mapie.

Mapa 4. Schemat zasilania gminy Stoczek Łukowski energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15kV – układ podstawowy

11.3. Uwarunkowania wewn ętrzne

11.3.1. Lokalne sieci dystrybucyjne Są to sieci średniego napi ęcia i niskiego napi ęcia, których zadaniem jest zasilanie energi ą elektryczn ą n.n. 0,4 kV odbiorców jednej wsi lub kilku wsi o bezpo średnio s ąsiaduj ącej zabudowie. Stanowi ą je:

- odgał ęź ne linie SN kV - stacje transformatorowe 15/0,4 kV, - linie niskiego napi ęcia wyposa żone cz ęś ciowo w urz ądzenia o świetlenia ulicznego. W gminie Stoczek Łukowski urz ądzenia lokalne to niemal wył ącznie promieniowo zasilane sieci napowietrzne. Stan techniczny tych urz ądze ń decyduje o jako ści energii elektrycznej niskiego napi ęcia bezpo średnio dostarczanej odbiorcom. W bardzo dobrym stanie technicznym są sieci budowane w ci ągu ostatnich kilkunastu lat , a w dobrym stanie sieci pochodz ące z okresu po roku 1980. W ci ągu ostatnich 10 lat istotna poprawa stanu technicznego lokalnych sieci dystrybucyjnych wyst ąpiła w 5 wsiach gminy, przy czym pełne modernizacje wykonano w Kienkówce i Starych Kobiałkach, a cz ęś ciowe w Jamielniku Kolonii, Kamionce i Starej Prawdzie. Według stanu na koniec roku 2013 lokalne sieci dystrybucyjne w bardzo dobrym lub dobrym stanie technicznym posiadaj ą wsie: Kienkówka, Stare Kobiałki, Jamielne, Januszówka, Jedlanka, Kisielsk, Mizary, Toczyska, Wola Kisielska, Wólka Pozna ńska, Zgórznica. Urz ądzenia lokalne w dobrym stanie technicznym s ą źródłem energii elektrycznej n.n.0,4 kV o wła ściwych parametrach technicznych, co stanowi dobre uwarunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego w/w wsi. Nast ępn ą grup ę stanowi ą wsie maj ące sieci lokalne w zró żnicowanym stanie technicznym, cz ęść urz ądze ń pochodzi z lat 70-tych i wymaga ju ż modernizacji, cz ęść z 80- tych, zdarzaj ą si ę te ż urz ądzenia najnowsze. W ocenie ogólnej, stan techniczny sieci lokalnych w tej grupie wsi okre śla si ę jako średni. Taka sytuacja wyst ępuje we wsiach: Jamielnik Kolonia, Kamionka, Bła żejki, Nowa Prawda, Nowe Kobiałki, Stara Prawda, Ruda. W ostatniej grupie klasyfikacyjnej znajduj ą si ę wsie posiadaj ące lokalne sieci dystrybucyjne pochodz ące w cało ści lub znacznej wi ększo ści z lat 60-tych. S ą to wyeksploatowane stacje typu ŻH15B, linie nN z bardzo długimi obwodami i małymi przekrojami przewodów, co jest przyczyn ą powstawania du żych spadków napi ęć , cz ęstych awarii, przeci ąż eń transformatorów. Taka sytuacja wyst ępuje we wsiach: Stary Jamielnik, Zabiele, Aleksandrówka, Borki, Celej, Guzówka, Jagodne, Kapice, Kienkówka, Ró ża Łosiniec, Nowy Jamielnik, Rosy, Ró ża Podgórna, Stara Ró ża, Szyszki, Turzec, Wi śniówka, Wólka Ró żańska. W odniesieniu do stacji trafo 15/0,4 kV pracuj ących w gminie sytuacja przedstawia si ę nast ępuj ąco: - stacje najstarsze z lat 60- tych, typu ŻH 15 – 29 sztuk (34,2%) - stacje typu STSb20/125 i STSa20/100 z lat 70-tych – 11 sztuk (14,6%), - stacja wie żowa – 1 sztuka (1,2%) - stacje typu STSa20/250 z lat 80-tych –28 sztuk (34,1%) - stacje typu STSbp/STSp 20/250, STSR z lat 1990-2013 – 13 szt. (15,9%). Jak wida ć z powy ższego zestawienia, stacji pracuj ących około i ponad 40 lat, czyli w pełni zdekapitalizowanych technicznie jest 40 sztuk (50%), natomiast jedynie 13 stacji (15,9%) to stacje najnowsze. Aktualny, ogólny stan techniczny lokalnych sieci elektroenergetycznych zasilaj ących wsie gminy Stoczek Łukowski przedstawia si ę nast ępuj ąco: - stan dobry - ok. 31,4 % wsi , w roku 1999 było 25,7%, - stan średni - ok. 20% wsi, w roku 1999 było ok.11,5%, - stan zły - ok. 48,6% wsi, w roku 1999 było ok. 62,8%. Jak wida ć z porównania, w ci ągu ostatnich 12 lat nast ąpiła jedynie niewielka zmiana na lepsze. Stosunkowo mały zakres działa ń modernizacyjnych i inwestycyjnych spowodował, że jedynie

w 5 wsiach wyst ąpiła istotna poprawa ogólnego stanu technicznego lokalnych sieci dystrybucyjnych.

Mapa 5. Schemat technicznych lokalnych elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych średniego napi ęcia 15kV i niskiego napi ęcia 0,4kV zasilaj ących wsie gminy Stoczek Łukowski

12.ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

Zarz ąd Województwa lubelskiego we wnioskach do niniejszego studium wymienia:

‹ jako zadanie rz ądowe – kompleksowa modernizacja linii kolejowej C-E20 na odcinku Mi ńsk Mazowiecki – Terespol,

‹ jako zadanie samorz ądowe – propozycja zmiany kategorii dróg powiatowych nr 1325, 1359, 1358 (droga nr 76) relacji Stoczek Łukowski – Krzywda – Serokomla (droga nr 808) na drog ę wojewódzk ą z dostosowaniem do odpowiednich parametrów technicznych.

II. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW

Kierunki rozwoju gminy Stoczek Łukowski stanowi ą kontynuacj ę ustale ń przyj ętych w Studium uchwalonych Uchwał ą Nr III/36/02 Rady Gminy w Stoczku Łukowskim z dnia 28 grudnia 2002r. Na podstawie zaktualizowanych uwarunkowa ń w dostosowaniu do obecnych wymogów prawa i potrzeb rozwoju gminy w Studium w dalszym ci ągu zachowano zasad ę podziału gminy na dwa obszary funkcjonalne tj. obszar potencjalnego rozwoju osadnictwa oraz obszar terenów otwartych. Strefy funkcjonalne obejmuj ą tereny o ró żnych funkcjach, w których okre ślono potencjalny sposób zagospodarowania i u żytkowania oraz w miar ę potrzeb przewiduj ą tereny do opracowania planów miejscowych. W ramach Studium okre śla zasady funkcjonowania środowiska przyrodniczo-kulturowego oraz zasady funkcjonowania systemów komunikacji, infrastruktury technicznej oraz inwestycji celu publicznego o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. Zakres przekształce ń i kierunków zmian w strukturze przestrzennej dla obszarów gminy sformułowano w odniesieniu do wyodr ębnionych terenów, którym przypisano funkcje wyra żon ą poprzez odpowiednie przeznaczenie. W najbli ższym czasie charakter powi ąza ń funkcjonalno- przestrzennych w gminie b ędzie si ę powoli zmieniał w zwi ązku z post ępuj ącym rozwojem gospodarczym i prawdopodobnym rozwojem miasta Stoczek Łukowski. Pomimo wielu zmian w przestrzeni zostanie zachowany dotychczasowy podział na główne przestrzenie funkcjonalne. Priorytetowym kierunkiem rozwoju przestrzennego w dalszym ci ągu pozostaje funkcja rolnicza (funkcja podstawowa gminy) uzupełniana przez funkcję mieszkaniow ą (wspomagaj ącą) i produkcyjno- usługow ą oraz w mniejszym stopniu funkcja turystyczna, ze szczególnym uwzgl ędnieniem funkcji agroturystycznej. Mo żliwo ści funkcji agroturystycznych pojawiaj ą si ę szczególnie w miejscowo ściach poło żonych wzdłu ż doliny Świdra takich jak: Zabiele, Stare Kobiałki, Ruda lub dla miejscowo ści poło żonych w obr ębie du żych kompleksów le śnych np. Ró ża Stara, Ró ża Podgórna, Aleksandrówka. Powi ązanie mo żliwo ści rolniczych gminy z walorami przyrodniczymi mo że przynie ść szybkie efekty w rozwoju agroturystyki w powi ązaniu z turystyk ą wodn ą, piesz ą, rowerow ą czy konn ą oraz dziedzin po średnio zwi ązanych z turystyk ą takich jak: produkcja i przetwarzanie produktów spo żywczych w zakresie zdrowej żywno ści, r ękodzieło i ró żne formy sztuki. Z uwagi na ochron ę środowiska przyrodniczego oraz zakazy, nakazy i ograniczenia wynikaj ące z obszarów prawnie chronionych powinna by ć preferowana turystyka „ekologiczna” tj. piesza, rowerowa, konna, kajakowa. Nie nale ży na terenie gminy preferowa ć sportów ekstremalnych.

Struktura funkcjonalno-przestrzenna została przedstawiona na mapie pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego”.

OKRE ŚLENIE STRUKTURY PRZESTRZENNEJ I FUNKCJI TERENU

W ramach struktury przestrzennej gminy Stoczek Łukowski wydzielono dwa obszary funkcjonalne zwane umownie jako obszar potencjalnego rozwoju osadnictwa oraz obszar terenów otwartych. Podstaw ą ich wydzielenia jest zainwestowanie oraz stan środowiska przyrodniczo- kulturowego. Nie tworz ą one zwartych kompleksów lecz wzajemnie przeplataj ą si ę tworz ąc obszary funkcjonalne pełni ące okre ślone funkcje w przestrzeni nazwane terenami z przypisanymi ogólnymi zasadami i wska źnikami zagospodarowania. Tereny zostały zaprojektowane zgodnie z wytyczonym kierunkiem zmian, uwzgl ędniaj ąc istniej ące zainwestowanie w zakresie mieszkalnictwa, usług, turystyki, rekreacji, rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej oraz uwarunkowa ń wynikaj ących z przepisów odr ębnych.

Obszary potencjalnego rozwoju osadnictwa obejmuj ą ni żej wymienione tereny funkcjonalne oznaczone jednoznacznie symbolem identyfikuj ącym je na mapie Kierunki i dotycz ą nast ępuj ących terenów : Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej - MN/U Obejmuj ą tereny istniej ącej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz usług. Na wskazanych terenach usługi mog ą by ć realizowane jako wbudowane lub wolnostoj ące. Preferuje si ę funkcje usługowe zwi ązane z obsług ą mieszka ńców. Dopuszcza si ę lokalizacj ę usług publicznych, usług sportu i rekreacji, agroturystyk ę oraz infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę.

Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej - MN´/U´ Obejmuj ą tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz usług do realizacji po wykonaniu demonta żu linii elektroenergetycznej 220kV. Na wskazanych terenach usługi mog ą by ć realizowane jako wbudowane lub wolnostoj ące. Preferuje si ę funkcje usługowe zwi ązane z obsług ą mieszka ńców. Dopuszcza si ę lokalizacj ę usług publicznych, usług sportu i rekreacji, agroturystyk ę oraz infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę.

Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i letniskowej - MN/ML Obejmuj ą tereny projektowanej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz letniskowej. Na wskazanych terenach usługi jako wbudowane. Dopuszcza si ę infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę.

Tereny zabudowy zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej - RM/MN/U Obejmuj ą tereny istniej ącej i nowoprojektowanej zabudowy zagrodowej, jednorodzinnej i usługowej. Na wskazanych terenach obok typowej zabudowy zagrodowej wyst ępuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i usługi. W granicach wyznaczonych terenów dopuszcza si ę lokalizacj ę obiektów specjalistycznej produkcji rolnej, w tym ogrodniczej na zasadach okre ślonych w przepisach odr ębnych. Usługi mog ą by ć realizowane jako obiekty wolnostoj ące oraz wbudowane. Dopuszcza si ę realizacj ę agroturystyki oraz małych zakładów produkcyjnych oraz innej działalno ści gospodarczej, nie powoduj ącej znacz ąco negatywnego oddziaływania na środowisko lub nie powoduj ącej przekroczenia dopuszczalnych standardów środowiska oraz infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę.

Tereny zabudowy zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej - RM´/MN´/U´ Obejmuj ą tereny zabudowy zagrodowej, jednorodzinnej i usługowej do realizacji po wykonaniu demonta żu linii elektroenergetycznej 220kV. Na wskazanych terenach obok typowej zabudowy zagrodowej wyst ępuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i usługi. W granicach wyznaczonych terenów dopuszcza si ę lokalizacj ę obiektów specjalistycznej produkcji rolnej,

w tym ogrodniczej na zasadach okre ślonych w przepisach odr ębnych. Usługi mog ą by ć realizowane jako obiekty wolnostoj ące oraz wbudowane. Dopuszcza si ę realizacj ę agroturystyki oraz małych zakładów produkcyjnych oraz innej działalno ści gospodarczej nie powoduj ącej znacz ąco negatywnego oddziaływania na środowisko lub nie powoduj ącej przekroczenia dopuszczalnych standardów środowiska oraz infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę.

Tereny zabudowy usługowej - U Obejmuj ą tereny istniej ących i nowoprojektowanych usług. Na wskazanych terenach preferuje si ę lokalizacj ę usług zaspakajaj ących potrzeby miejscowej ludno ści w tym: handel o pow. sprzeda ży do 2000m 2, małe zakłady produkcyjne, stacje paliw, itp. Dopuszcza si ę infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę oraz zabudow ę mieszkaniow ą dla wła ścicieli prowadz ących działalno ść gospodarcz ą. Zakaz lokalizacji zakładów o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnych awarii.

Tereny zabudowy usług sakralnych - UKs Obejmuj ą tereny istniej ących ko ściołów. Dopuszcza si ę lokalizacj ę obiektów zwi ązanych z usługami sakralnymi oraz obiektów infrastruktury technicznej i komunikacji.

Tereny zabudowy usług publicznych - UP Obejmuj ą tereny istniej ących i nowoprojektowanych usług publicznych w szczególno ści w zakresie: administracji, o światy, kultury, zdrowia i opieki społecznej, ochotniczych stra ży po żarnych, sportu i rekreacji, świetlic wiejskich oraz innych usług słu żą cych potrzebom mieszka ńców. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę innych usług publicznych słu żą cych potrzebom mieszka ńców oraz obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji.

Tereny zabudowy obsługi komunikacji samochodowej - U/KS Obejmuj ą istniej ące i projektowane tereny stacji paliw płynnych i gazowych z towarzysz ącą funkcj ą handlu, gastronomi, baz ą hotelow ą. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę inne usługi oraz infrastruktur ę techniczn ą i komunikacji.

Tereny zabudowy produkcyjno-usługowej - P/U Obejmuj ą tereny istniej ące i nowoprojektowane przewidziane do lokalizacji zakładów zwi ązanych z działalno ści ą gospodarcz ą. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, z wył ączeniem terenów poło żonych na terenie Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę wszelk ą działalno ść gospodarcz ą bez ogranicze ń, z wył ączeniem terenów poło żonych na terenie Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji. Zakaz lokalizacji zakładów o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnych awarii.

Tereny zabudowy techniczno - produkcyjnej i składów – PS Obejmują tereny istniej ące i nowoprojektowane pod lokalizacj ę przemysłu, składów, magazynów, baz technicznej obsługi oraz innych zakładów produkcyjnych. Dopuszcza si ę wszelkiego rodzaju usługi oraz obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Zakaz lokalizacji zakładów o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnych awarii.

Tereny zabudowy specjalistycznej produkcji rolnej (królikarnia) - RU-Z Obejmuj ą istniej ące tereny specjalistycznego gospodarstwa rolnego. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę zabudow ę i zagospodarowanie na zasadach zgodnych z przepisami odr ębnymi.

Dopuszcza si ę lokalizacj ę obiektów infrastruktury technicznej oraz usług zwi ązanych z rolnictwem.

Tereny udokumentowanych złó ż kopalin -PE Obejmuj ą tereny istniej ących udokumentowanych złó ż surowców mineralnych. Na wskazanych terenach adaptuje si ę istniej ące tereny górnicze oznaczone graficznie jako granica terenów górniczych. Na przedmiotowych terenach wprowadza się zakaz zabudowy z dopuszczeniem do realizacji obiektów kubaturowych, komunikacyjnych oraz urz ądze ń pomocniczych bezpo średnio zwi ązanych z eksploatacj ą zło ża.

Tereny zabudowy systemami fotowoltaicznymi - EV Obejmuj ą tereny odnawialnych źródeł energii wykorzystuj ących energi ę sło ńca. Na przedmiotowych terenach dopuszcza si ę zabudow ę zwi ązan ą z realizacj ą zamierzenia, z zachowaniem przepisów odr ębnych, w tym w zakresie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

Tereny rozmieszczenia elektrowni wiatrowych - EW Obejmuj ą tereny odnawialnych źródeł energii wykorzystuj ących energi ę wiatru o mocy przekraczającej 100kW. Na przedmiotowych terenach dopuszcza si ę zabudow ę zwi ązan ą z realizacj ą zamierzenia, z zachowaniem przepisów odr ębnych, w tym w zakresie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

Obszary terenów otwartych w gminie Stoczek Łukowski obejmuj ą tereny rolne w postaci zwartych kompleksów gleb o wysokiej przydatno ści dla celów rolniczych oraz mniejsze kompleksy terenów zielonych ł ąk i pastwisk uzupełnione przez zespoły zieleni półnaturalnej oraz zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych oraz obejmuj ą doliny rzeczne i towarzysz ące im zwarte powierzchnie le śne. Doliny cieków powierzchniowych i ekosystemów leśnych tworz ą podstawowy system przyrodniczy gminy, który powinien by ć wył ączony z lokalizacji zabudowy kubaturowej oraz powinien podlega ć wzmo żonej ochronie przed degradacj ą. Wi ększo ść terenów otwartych podlega prawnej ochronie w my śl ustawy o ochronie przyrody jako obszar chronionego krajobrazu oraz obszary specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000.

Na rysunku Studium Kierunki zagospodarowania przestrzennego w strukturze funkcjonalno-przestrzennej obszary otwartych wyst ępuj ą jako tereny rolne i tereny zieleni, lasów i wód:

Tereny rolne Obejmuj ą obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, na któr ą składaj ą si ę grunty orne oraz enklawy u żytków zielonych (ł ąk i pastwisk), w tym grunty rolne i gleby organiczne, podlegaj ące ochronie oraz sporadycznie wyst ępuj ąca zabudowa zagrodowa. Zasady zagospodarowania omówiono w „Kierunkach i zasadach kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej”. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę zabudowy zagrodowej, inwestycje zwi ązane ze specjalistyczn ą produkcj ą roln ą, obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji, obiekty melioracyjne.

Tereny zieleni, lasów i wód Obejmuj ą tereny lasów, zalesie ń, zieleni izolacyjnej, parków, cmentarzy oraz zbiorników retencyjnych i wód powierzchniowych. Na wymienionych terenach obowi ązuj ą zasady

zagospodarowania zgodne z przeznaczeniem oraz przepisami odr ębnymi. Dopuszcza si ę realizacj ę obiektów infrastruktury technicznej i komunikacji. Na terenie parków i cmentarzy dopuszcza si ę obiekty kultu religijnego i małej architektury. Od terenów cmentarzy wyznaczono stref ę ochronną o szeroko ści 50m i 150m, w której obowi ązuj ą zasady zagospodarowania zgodnie z § 3 ust. 1 Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959r. w sprawie okre ślenia, jakie tereny pod wzgl ędem sanitarnym s ą odpowiednie na cmentarze (Dz. U. Nr 52, poz. 315).

Obszary potencjalnych złó ż surowców naturalnych Obejmuj ą perspektywiczne obszary wyst ępowania kruszywa naturalnego, mi ędzy innymi piasków i żwirów, w tym przewarstwionych glin ą. Do czasu eksploatacji na przedmiotowych terenach dopuszcza si ę dotychczasowe zagospodarowanie i u żytkowanie. W przypadku eksploatacji zło ża obowi ązuj ą zasady okre ślone w rozdziale 12 oraz przepisach odr ębnych.

2. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁ ĄCZONE SPOD ZABUDOWY

Na obszarze gminy przewiduje si ę realizacj ę zabudowy mieszanej: zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej, usługowej, produkcyjno-usługowej, techniczno-produkcyjnej oraz specjalistycznej produkcji rolnej zgodnie z rysunkiem Studium i charakterystyk ą zawart ą we wcze śniejszym rozdziale „ kierunki zmian w strukturze przestrzennej”. Wskazane tereny zaleca si ę wyposa żyć w infrastruktur ę techniczn ą na warunkach okre ślonych przepisami odr ębnymi oraz Kierunkami przyj ętymi w Studium. W zakresie kształtowania zagospodarowania terenów przewidzianych do zainwestowania kubaturowego obowi ązuj ą nast ępuj ące zasady: – wyeksponowanie warto ści architektury współczesnej oraz ciekawych rozwi ąza ń urbanistycznych; – forma architektoniczna budynków mieszkalnych, mieszkalno-usługowych, usługowych, produkcyjnych i innych zwi ązanych z działalno ści ą gospodarcz ą, powinna harmonijnie wpisywa ć si ę w krajobraz poprzez kształtowanie jej w nawi ązaniu do architektury regionalnej, w szczególno ści w budownictwie mieszkaniowym oraz eksponowa ć warto ści architektury współczesnej w zakresie konstrukcji obiektu, formy obiektu, materiałów budowlanych i detali architektonicznych; – dopuszczalne wysoko ści nowoprojektowanej zabudowy:

o mieszkaniowej jednorodzinnej, mieszkaniowo - usługowej do 12m; o zagrodowej do 12m; o produkcyjnej, przemysłowej, usługowej – nie wy ższe ni ż 15m (z wyj ątkiem cz ęś ci budynku, budowli lub urz ądze ń, które musz ą by ć wy ższe ze wzgl ędu na technologi ę produkcji lub ochron ę środowiska); o obiekty sakralne, obiekty usług publicznych – nie ogranicza si ę wysoko ści.

Wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u żytkowania terenów okre ślono w Studium procentowo jako maksymalny wska źnik zabudowy oraz minimalny wska źnik powierzchni biologicznie czynnej dla poszczególnych funkcji terenów przewidzianych pod zainwestowanie.

Minimalny Maksymalny Przeznaczenie terenów wska źnik powierzchni wska źnik zabudowy biologicznie czynnej

MN/U – tereny zabudowy mieszkaniowej 30% 70% jednorodzinnej i usługowej

MN´/U´–tereny zabudowy mieszkaniowej 30% 70% jednorodzinnej i usługowej

MN/ML – tereny zabudowy mieszkaniowej 10% 90% jednorodzinnej i letniskowej

RM/MN/U - tereny zabudowy zagrodowej, 30% 70% mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej

RM´/MN´/U´ - tereny zabudowy zagrodowej, 30% 70% mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej

U – tereny zabudowy usługowej 80% 20%

UKs - tereny zabudowy usług sakralnych 80% 20%

UP - tereny zabudowy usług publicznych 90% 10%

U/KS - tereny obsługi komunikacji samochodowej 80% 20%

P/U – tereny zabudowy produkcyjno-usługowej 80% 20%

PS – tereny zabudowy techniczno-produkcyjnej i 80% 20% składów

RU-Z - tereny zabudowy specjalistycznej 85% 15% produkcji rolnej (królikarnia)

PE - tereny udokumentowanych złó ż kopalin 10% 5%

EV - tereny zabudowy systemami 90 % 10% fotowoltaicznymi

EW - tereny rozmieszczenia elektrowni 30 % 70% wiatrowych

Dopuszcza si ę wyznaczenie innych wska źników, je żeli wynika to ze szczegółowej analizy terenu przy zachowaniu przepisów odr ębnych. Przyjmuje si ę, że terenami wył ączonymi spod zabudowy w Studium s ą: - gleby organiczne; - wi ększe kompleksy le śne; - tereny wód powierzchniowych; - tereny zbiorników retencyjnych; - strefy ochronne terenów rozmieszczenia elektrowni wiatrowych; - tereny pod linie elektroenergetyczne wraz z pasem technologicznym 50m; - obszary na których wyst ępuje prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi; - tereny gazoci ągu wysokiego ci śnienia DN 150; - system przyrodniczy gminy.

wskazane na rysunku Studium – Kierunki .

3.OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW

3.1 Zasady ochrony zasobów i walorów środowiska, przyrody i krajobrazu Ustalenie zasad zrównowa żonego rozwoju, utrzymanie lub przywracanie równowagi środowiska i ró żnorodno ści biologicznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska stanowi podstaw ę przy sporz ądzaniu studium. Reguluj ącymi to zagadnienie przepisami s ą w szczególno ści ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2013r. poz. 1232 z pó źn. zm.) oraz ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013r. poz. 1235 z pó źn.zm.). Warunki ograniczaj ące swobodne inwestowanie wynikaj ą z rygorów sanitarnych oraz potrzeb ochrony środowiska. Problematyk ę ochrony środowiska, ochrony warto ści przyrodniczych nale ży uwzgl ędnia ć we wszystkich opracowaniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i warunkach zabudowy wydawanych na podstawie przepisów odr ębnych.

3.1.1. Ochrona zasobów środowiska 1. Nale ży zapewni ć szczególn ą ochron ę terenów dolin i obni żeń, stanowi ących cz ęść systemu przyrodniczego gminy, zapewniaj ących równowag ę w środowisku i pełni ących jednocze śnie rol ę układu wentylacyjnego gminy; Zasadniczy system przyrodniczy tworzy dolina rzeki Świder i Świder Południowy, która wraz z wi ększymi kompleksami le śnymi łączy obszar w ęzłowy 13k sieci „EKONET” z dolin ą rzeki Wisły. System przyrodniczy gminy uzupełniony przez prawne formy ochrony przyrody wchodzi w skład regionalnego systemu obszarów chronionych, krajowego systemu obszarów chronionych zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego uchwalonego Uchwał ą nr XLV/597/02 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 29 lipca 2002r. wraz ze zmianami zatwierdzonymi Uchwał ą Nr XXXI/546/09 Semiku Województwa Lubelskiego z dnia 27 kwietnia 2009r., Uchwał ą Nr VII/85/2011 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 28 marca 2011r. oraz Uchwał ą Nr XXIII/393/2012 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 25 czerwca 2012r. łącz ącego projektowany Łukowski Park Krajobrazowy z projektowanym Ty śmienickim Obszarem Chronionego Krajobrazu. Od sprawno ści działania systemu obszarów chronionych zale ży prawidłowe funkcjonowanie wielu układów przyrodniczych, zachowanie zró żnicowanej struktury krajobrazowej i ró żnorodno ści biologicznej środowiska. Tymczasem, na niektórych odcinkach doliny wyst ępuj ą utrudnienia w funkcjonowaniu systemu zasilania i wymiany warto ści ekologicznych. Wynikaj ą one głównie z s ąsiedztwa terenów zainwestowania miejskiego i wiejskiego oraz barier technicznych (drogi, linie i tereny kolejowe, naturalne przew ęż enia dolin). 2. Nale ży traktowa ć du że zespoły le śne, jako najwa żniejszego składnika równowagi ekologicznej w biosferze oraz niezb ędne zaplecze środowiska przyrodniczego dla rekreacji. 3. Nale ży d ąż yć do zapewnienia lepszej ochrony zasobów le śnych, integralno ści przestrzennej kompleksów le śnych i dro żno ści le śnych ci ągów ekologicznych poprzez eliminacj ę barier antropogenicznych i obiektów destrukcyjnych naruszaj ących struktur ę przestrzenn ą ekosystemów. 4. Poprawa ró żnorodno ści biologicznej ekosystemów i ich dostosowania do miejscowych warunków siedliskowych.

Lasy s ą obszarami o dynamicznej równowadze, wyra żaj ącej si ę naturaln ą współzale żno ści ą mi ędzy cechami siedliskowymi ekosystemu (rze źba terenu, gleby, warunki wodne, mikroklimat itp.) a zbiorowiskami ro ślinnymi i światem zwierz ęcym. Zwi ększenie powierzchni le śnej oraz przebudowa cz ęś ci drzewostanów i wzbogacenie ich składu gatunkowego poprawi zubo żon ą struktur ę krajobrazu gminy, zwi ększy atrakcyjno ść estetyczn ą wyst ępuj ących kompleksów le śnych, ich odporno ść na czynniki naturalne oraz antropogeniczne. 5. Zadrzewienie gruntów zdegradowanych (m.in. wyrobisk poeksploatacyjnych) i nie użytkowanych rolniczo oraz wskazanych gleb niskich klas bonitacyjnych, z wykorzystaniem szerszego wprowadzania drzewostanów wielogatunkowych. Realizacja ww. zalece ń stwarza mo żliwo ść zwi ększenia udziału powierzchni biologicznie czynnych, wzbogacenia składu gatunkowego lasów czy cho ćby stworzenie niewielkich enklaw urozmaiconej zieleni. Cz ęść z nich zmierza do wzmocnienia istniej ących w ęzłów ekologicznych, podbudowy ł ączników dolinnych, b ądź wododziałowych. Niekiedy wprowadzana ziele ń mo że pełni ć funkcj ę ochronn ą, b ądź izoluj ącą od obiektów szczególnie szkodliwych dla środowiska. 6. Nale ży zapewni ć ochron ą w ęzła ekologicznego 13K znajduj ącego si ę w północno- wschodniej cz ęś ci gminy. Na terenie tym nale ży wykluczy ć lokalizacj ę obiektów i urz ądze ń uci ąż liwych dla środowiska, wykluczy ć chemizacj ę rolnictwa, dopu ści ć wył ącznie uzupełnienia istniej ącej zabudowy. 7. Nale ży zapewni ć ochron ę systemu przyrodniczego gminy oznaczonego graficznie na rysunku Studium poprzez zakaz lokalizacji nowej zabudowy.

3.1.2. Ochrona walorów krajobrazowych 1. Dąż enie do stabilizacji przestrzennej jednostek osadniczych, obejmuj ącej m.in. skoncentrowanie zainwestowania (rozwój ograniczony do wskazanych terenów lub dopełnienia zabudow ą terenów ju ż zainwestowanych) i nie dopuszczanie zabudowy rozproszonej, zagrodowej (z wyj ątkiem terenów, na których ten typ budownictwa ju ż istnieje oraz przekształcenie lub adaptacj ę cz ęś ci zabudowy na cele obsługi ruchu turystycznego; Nale ży d ąż yć do ograniczenia rozwoju jednostek osadniczych do wskazanych terenów, jedynie sporadycznie dopuszczaj ąc budownictwo rozproszone w rejonach o wieloletniej tradycji tego rodzaju osadnictwa lub ograniczonych mo żliwo ściach rozwojowych (np. wysoki poziom wód gruntowych, niewielkie zespoły słabych gleb napiaskowych w obr ąbie du żych kompleksów o wysokich walorach produkcyjnych). 2. Koncentrowanie zabudowy wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych, przede wszystkim jako kontynuacja zabudowy ju ż istniej ącej, 3. Ograniczenie form zabudowy mieszkaniowej do zabudowy niskiej, daj ącej wi ększe mo żliwo ści wkomponowania w krajobraz. 4. Wykluczenie jakiejkolwiek zabudowy w obr ębie obszarów dolin cieków powierzchniowych. 5. Zachowanie i ochrona naturalnej konfiguracji terenu. W szczególno ści dotyczy to terenów nadaj ących walory krajobrazowe z uwagi na wyst ępuj ące naturalne formy morfologiczne, czyli: strefy kraw ędziowej doliny Świdra, pagórków morenowych i o genezie szczelinowej oraz dobrze wykształconych wałów wydmowych. Wskazana jest maksymalna ochrona zieleni wyst ępuj ącej na tych terenach, a w razie potrzeby wprowadzanie zielni stabilizuj ącej zapewniaj ącej ochron ę zboczy przez osuwiskami i erozj ą. 6. Zachowanie i ochrona zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych.

Prawna ochrona przyrody Natura 2000 „Lasy Łukowskie” Nale ży odst ąpi ć od planowania inwestycyjnego na obszarach Natura 2000 „Lasy Łukowskie” PLB060010, je śli inwestycje nie s ą podyktowane nadrz ędnym interesem publicznym i istniej ą wyj ścia alternatywne. Wszelkie planowane przedsi ęwzi ęcia, które mog ą znacz ąco oddziaływa ć na obszar Natura 2000, a które nie s ą bezpo średnio zwi ązane z ochron ą tego obszaru lub nie wynikaj ą z tej ochrony, wymagaj ą przeprowadzenia odpowiedniej oceny oddziaływania na zasadach okre ślonych w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Podj ęcie jakichkolwiek działa ń bez uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz stosownego uzgodnienia z Regionaln ą Dyrekcj ą Ochrony Środowiska skutkowa ć będzie natychmiastowym wstrzymaniem prac i w przypadku udowodnionej szkody podj ęciem, w wyznaczonym terminie niezb ędnych czynno ści w celu przywrócenia poprzedniego stanu danego obszaru, jego cz ęś ci lub chronionych na nim siedlisk przyrodniczych lub gatunków. Nale ży mie ć na uwadze, że obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalno ść zwi ązana z utrzymaniem urz ądze ń i obiektów słu żą cych bezpiecze ństwu przeciwpowodziowemu oraz działalno ść gospodarcza - rolna, le śna, łowiecka i rybacka, je żeli nie oddziałuje znacz ąco negatywnie na cele ochrony obszaru Natura 2000.

Łukowski Obszar Chronionego Krajobrazu Na Obszarze obowi ązuje: 1) zachowanie oraz poprawa stosunków wodnych poprzez ograniczanie nadmiernego odpływu wód, gospodarowanie zasobami wodnymi w sposób uwzgl ędniaj ący potrzeby ekosystemów wodnych i wodno-błotnych, zachowanie naturalnego charakteru rzek, cieków wodnych, zbiorników wodnych i starorzeczy, ochron ę funkcji obszarów źródliskowych o du żych zdolno ściach retencyjnych, zachowanie lub przywracanie dobrego stanu ekologicznego wód; 2) zachowanie lub odtwarzanie ró żnorodno ści biologicznej wła ściwej dla danego typu ekosystemu, głównie poprzez zachowanie lub przywracanie wła ściwego stanu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk ro ślin, zwierz ąt lub grzybów; 3) uwzgl ędnianie potrzeb ochrony przyrody w gospodarce człowieka, w tym w gospodarce rolnej, le śnej, wodnej, rybackiej i turystyce; 4) ochrona i kształtowanie zadrzewie ń, ze szczególnym uwzgl ędnieniem zadrzewie ń nadwodnych i śródpolnych; 5) ochrona specyficznych cech krajobrazu Równiny Łukowskiej, Wysoczyzny Siedleckiej i Wysoczyzny Żelechowskiej, w tym naturalnych form rze źby terenu (ozy, wydmy, moreny czołowe i ich partie kraw ędziowe); 6) tworzenie i ochrona korytarzy ekologicznych, umo żliwiaj ących migracj ę gatunków; 7) ochrona starych odmian ro ślin u żytkowych oraz ras zwierz ąt hodowlanych; 8) kształtowanie zagospodarowania przestrzennego w sposób umo żliwiaj ący zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz warto ści kulturowych, w szczególno ści przez: ochron ę otwartej przestrzeni przed nadmiern ą zabudow ą, zachowanie ci ągło ści korytarzy ekologicznych, kształtowanie zalesie ń w sposób optymalny dla ochrony ró żnorodno ści biologicznej i walorów krajobrazowych, ochron ę punktów, osi i przedpoli widokowych, usuwanie lub przesłanianie antropogenicznych elementów dysharmonijnych w krajobrazie; 9) dąż enie do rewitalizacji zespołów zabudowy, w tym układów zabytkowych, propagowanie tradycyjnych cech architektury;

10) eliminowanie lub ograniczanie źródeł zagro żeń, w szczególno ści powietrza, wód i gleb, poprzez usuwanie zanieczyszcze ń antropogenicznych, kształtowanie prawidłowej gospodarki wodno ściekowej, promowanie sposobów gospodarowania gruntami, ograniczaj ących erozj ę gleb.

Na Obszarze zakazuje si ę: 1) zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor i legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodarka roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 2) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu przepisów odr ębnych, 3) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; 4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej.

W/w zakazy nie dotycz ą: 1) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których sporz ądzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko nie jest obowi ązkowe i przeprowadzona procedura oceny oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrod ę Obszaru. 2) prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody. 3) terenów, dla których udzielono koncesji na wydobywania kopalin przed dniem wej ścia w życie niniejszego rozporz ądzenia. 4) obiektów lokalizowanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej w obszarach wyznaczonych w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin lub w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gmin lub w ci ągach istniej ącej zabudowy. 5) inwestycji celu publicznego.

Zgodnie z Planem Zagospodarowania Województwa Lubelskiego na bazie Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, utworzony ma zosta ć Łukowski Park Krajobrazowy. W obr ębie gminy Stoczek Łukowski, granica Łukowskiego Parku Krajobrazowego,

pokrywa ć si ę ma z obecn ą granic ą Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Północno-zachodnia cz ęść gminy poło żona b ędzie w obr ębie otuliny ŁPK.

Rezerwat przyrody KULAK Na obszarze rezerwatu zabrania si ę: 1) wycinania drzew i pobierania u żytków drzewnych, z wyj ątkiem wypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, 2) zmieniania stosunków wodnych naruszaj ących w sposób istotny warunki ekologiczne, 3) zbierania ziół leczniczych i innych ro ślin oraz zbierania owoców i nasion drzew i krzewów, z wyj ątkiem nasion na potrzeby odnowienia lasu, 4) pozyskiwania ściółki le śnej i pasania zwierz ąt gospodarskich, 5) niszczenia gleby i pozyskiwania kopalin oraz uszkadzania skarp, 6) zanieczyszczania wody i terenu, wzniecania ognia oraz zakłócania ciszy, 7) stosowania wszelkich środków chemicznych, 8) niszczenia drzew i innych ro ślin, 9) polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyj ących zwierz ąt, niszczenia gniazd, wybierania jaj i piskl ąt wszystkich gatunków ptaków, 10) umieszczania tablic, napisów i innych znaków, z wyjątkiem tablic i znaków zwi ązanych z ochron ą rezerwatu, 11) wznoszenia budowli oraz zakładania i budowy urz ądze ń komunikacyjnych i innych urz ądze ń technicznych, 12) przebywania poza miejscami wyznaczonymi.

Na obszarze rezerwatu dopuszcza si ę : 1) pozyskiwanie u żytków drzewnych według dotychczas obowi ązuj ących zasad, 2) w miejscach do tego odpowiednich, umiarkowany wypas zwierz ąt gospodarskich i koszenie ł ąk śródle śnych, 3) okresowe przeprowadzanie prac konserwacyjnych - usuwanie namułów, zwalonych drzew, oczyszczanie koryta rzeki, po porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem przyrody, 4) prowadzenie wszelkich czynno ści zwi ązanych z ryback ą gospodark ą hodowlan ą oraz renowacja stawów, 5) przybywanie na terenie rezerwatu na gruntach u żytkowanych rolniczo.

Pomniki przyrody i u żytki ekologiczne Na terenie gminy Stoczek Łukowski nie wyst ępuj ą obiekty chronione jako pomniki przyrody oraz nie wyst ępuj ą obiekty chronione jako u żytki ekologiczne.

3.2. Zasady ochrony środowiskowych warunków jako ści życia

3.2.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi Zgodnie z ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych do podstawowych kierunków ochrony gruntów rolnych i le śnych nale żą : • ochrona ilo ściowa polegaj ąca na ograniczaniu przeznaczenia tych gruntów na inne cele, • ochrona jako ściowa polegaj ąca na zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji, szkodom powstaj ącym w wyniku działalno ści nierolniczej i niele śnej, przywracaniu i poprawianiu ich warto ści,

• zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, • poprawianie warto ści u żytkowej gruntów le śnych oraz zapobieganie obni żaniu ich produkcyjno ści. Na cele nierolnicze mo żna przeznacza ć przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieu żytki, a w razie ich braku inne grunty o najni ższej przydatno ści rolniczej. Przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze dokonuje si ę w planach zagospodarowania przestrzennego. Szczególnej ochronie podlegaj ą u żytki rolne o wysokiej bonitacji, tzn. klas I-III, wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego oraz u żytki rolne klas IV-VI je śli zostały wytworzone z gleb pochodzenia organicznego. W tych przypadkach zagospodarowanie gruntów na cele nierolnicze i niele śne ł ączy si ę z uzyskaniem zgody na wył ączenie ich z produkcji rolniczej. Racjonalna gospodarka zasobami gleb powinna by ć prowadzona poprzez: • ograniczanie w przejmowaniu na cele nierolnicze gleb nadaj ących si ę do wykorzystania rolniczego, lub których ochrona warunkuje utrzymanie ró żnorodno ści przyrody nieo żywionej i gleb, • dostosowywanie sposobów u żytkowania pokrywy glebowej do jej naturalnych wła ściwo ści, • zapobieganie chemicznej degradacji gleb, głównie ze strony rolnictwa, • stosowanie polityki konserwacji gleb.

3.2.2. Ochrona surowców mineralnych Ochrona zasobów kopalin obejmuje głównie ograniczenie ich wydobycia do wielko ści gospodarczo uzasadnionych przy maksymalnej ochronie walorów krajobrazowych.

3.2.3.Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych • zakazuje si ę odprowadzania nie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i gruntu, eliminacja bezpo średnich zrzutów ścieków, • kontynuacja działa ń zmierzaj ących do poprawy czysto ści wód powierzchniowych, • zakłada si ę dalsz ą realizacj ę kanalizacji sanitarnej – obj ęcie wszystkich mo żliwych obszarów zbiorcza kanalizacj ą sanitarna o odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni, • ograniczenie lub eliminacja nawo żenia chemicznego na terenach trwałych u żytków zielonych, • zakaz obudowywania (kanalizowania) cieków wodnych, • w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urz ądze ń melioracji szczegółowych i wła ściwych warunków odbioru wód powierzchniowych nale ży zachowa ć istniej ącą sie ć rowów oraz poprawi ć ich stan, • grunty zmeliorowane winny by ć u żytkowane zgodnie z ich przeznaczeniem. Zmiana przeznaczenia zmeliorowanych u żytków rolnych mo że nast ąpi ć tylko w sytuacjach wyj ątkowych przy braku alternatywnych rozwi ąza ń. Dla zapewniania warunków odpływu wód opadowych i roztopowych oraz przewidywanego funkcjonowania urz ądze ń melioracji wodnych nale ży zachowa ć i konserwowa ć istniejącą sie ć rowów melioracyjnych. • nale ży ustala ć w opracowaniach planistycznych i decyzjach administracyjnych warunki ochrony wód przed zanieczyszczeniami. W przypadku rozbie żno ści terminów realizacji budownictwa i budowy elementów zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej ustala si ę obowi ązek budowy, jako rozwi ązanie tymczasowe, szczelnych zbiorników bezodpływowych lub budow ę przydomowych biologicznych

oczyszczalni ścieków i ustanowienie obowi ązku przył ączania wszystkich obiektów do zbiorczych systemów oczyszczania ścieków, • zakaz zabudowywania i nieuzasadnionego przegradzania cieków wodnych, • mo żliwo ść realizacji ci ągów komunikacyjnych, kładek, mostów, przepustów i sieci uzbrojenia technicznego w sposób nie utrudniaj ący przepływu wody lub spływu lodów, • dla wszystkich nieruchomo ści przyległych do wód powierzchniowych publicznych zabrania si ę grodzenia w odległo ści mniejszej ni ż 1,5 m od linii brzegu; a tak że zakazywania lub uniemo żliwiania przechodzenia przez ten fragment nieruchomo ści.

Z uwagi na poło żenie gminy w obr ębie GZWP Subniecka Warszawska 215 proponuje si ę: • ograniczenie lokalizacji obiektów i prowadzenia działalno ści, uci ąż liwych dla zasobów jako ściowych wód podziemnych - obowi ązek przestrzegania rygorów sanitarnych dla nowo uruchamianej działalno ści inwestycyjnej, • priorytet dla realizacji kanalizacji sanitarnej, • przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy.

Ochrona obszarów źródliskowych: • zakaz zmiany stosunków wodnych prowadz ących do osuszania terenu lub obni żania poziomu wód gruntowych, • zakaz przekształcania naturalnych podmokło ści, wysi ęków i źródeł oraz zmiany warunków wypływu wody, • zakaz zmiany ukształtowania terenu wokół źródlisk, • zakaz zanieczyszczania wód i gleby, składowania odpadów i innych materiałów mog ących stwarza ć zagro żenie dla ochrony wód podziemnych i powierzchniowych, • ochrona istniej ących zadrzewie ń i zaro śli, powi ększanie zieleni ł ęgowej dla ochrony miejsc źródliskowych, • zakaz lokalizacji cmentarzy i grzebowisk, stacji paliw oraz obiektów mog ących naruszy ć lub pogorszy ć stosunki wodne, • zakaz zalesie ń, • zakaz rolniczego wykorzystania ścieków.

3.2.4. Ochrona powietrza atmosferycznego W zakresie ochrony dobrej jako ści powietrza atmosferycznego wskazane jest: • ograniczenie mo żliwo ści lokalizacji obiektów, których działalno ść powoduje emisj ę zanieczyszcze ń z procesów technologicznych, • preferencj ę tzw. ekologicznych źródeł i no śników energii poprzez eliminacj ę paliw węglowych, • inwentaryzacja źródeł emisji zanieczyszcze ń do powietrza, • budowa ście żek rowerowych i propagowanie roweru jako środka transportu, • konserwacja istniej ącej i tworzenie nowych obszarów zieleni, w tym przydro żnych izolacyjnych pasów zieleni.

3.2.5. Ochrona przed hałasem W zakresie ochrony przed hałasem wskazane jest: • inwentaryzacja źródeł uci ąż liwo ści akustycznej, • budowa ście żek rowerowych i propagowanie roweru jako środka transportu, • konserwacja istniej ącej i tworzenie nowych obszarów zieleni, w tym przydro żnych izolacyjnych pasów zieleni,

• realizacja zabezpiecze ń przeciwhałasowych na terenach o funkcjach wra żliwych na hałas, gdzie stwierdzone zostały przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu, • wykluczenie realizacji zabudowy zwi ązanej ze stałym lub długotrwałym przebywaniem w strefach przekrocze ń dopuszczalnych norm emisji hałasu.

3.2.6. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące W zakresie ochrony przed promieniowaniem jonizuj ącym wskazane jest: • inwentaryzacja źródeł promieniowanie, • zachowanie stref ochronnych od źródeł promieniowania.

3.2.7. Nadzwyczajne zagro żenia środowiska W celu zapewnienia skutecznej ochrony ludno ści i środowiska przed nadzwyczajnymi zagro żeniami, nale ży prowadzi ć nast ępuj ące działania: - sporz ądzenie uproszczonego planu urz ądzenia lasu wraz z cz ęś ci ą dotycz ącą ochrony przeciwpo żarowej, - propagowanie zasad przeciwdziałania zagro żeniu po żarowemu, - uporz ądkowanie le śnych dróg przeciwpo żarowych (szczególnie w obr ębie lasów niepa ństwowych), - uzupełnienie oznakowania terenów le śnych (wjazdy do lasu, parkingi le śne) tablicami informacyjno- ostrzegawczymi dotycz ącymi bezpiecze ństwa po żarowego, numerów dróg.

4. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ

4.1. Le śna przestrze ń produkcyjna Na terenach lasów obowi ązuj ą zasady gospodarki i ochrony wynikaj ące z planów urz ądzeniowych lasów oraz z przepisów odr ębnych. Na terenie lasów poza ochronnymi dopuszczalna jest lokalizacja urz ądze ń infrastruktury technicznej, turystyki i rekreacji oraz obiektów słu żą cych gospodarce le śnej.

4.1.1.Zalesienia W Studium wskazuje si ę rejony, w których nale ży preferowa ć zalesienia na słabych gruntach rolniczych. Rejony zostały wskazane graficznie na rysunku Studium. Ich granice okre ślono, opieraj ąc si ę przede wszystkim na analizie obecnego rozmieszczenia powierzchni le śnych. Kierowano si ę zasad ą wypełniania luk w obecnych zalesieniach i wyrównywania - rozszerzania kompleksów le śnych w rejonach, gdzie s ą szczególnie rozdrobnione lub zaw ężone. Zalesienia, perspektywicznie wzbogacaj ące zasoby i walory środowiska, realizowane we wskazanych w studium rejonach, mogłyby docelowo wzmocni ć tereny aktywne przyrodniczo, w tym zwi ększy ć potencjał przyrodniczy stref przyle śnych. Studium dopuszcza zalesienia poza terenami wskazanymi graficznie na rysunku na podstawie przepisów odr ębnych, za wyj ątkiem gruntów poło żonych w obszarach NATURA 2000 oraz obszarach ochrony źródliskowej.

4.1.2. Ochrona terenów le śnych Lasy podlegaj ą ochronie przed przeznaczeniem na cele niele śne na mocy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2013r. poz. 1232 z pó źn. zm.), ustawy z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2014 r poz. 1153) oraz ustawy z dnia 3 lutego

1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz.U. z 2013r. poz. 1205, ze zm.). W świetle tych ustaw obowi ązuje: - zakaz uszczuplania powierzchni lasów, ich niszczenia i działa ń osłabiaj ących biologiczn ą odporno ść drzewostanów, - prowadzenie gospodarki le śnej w sposób zapewniaj ący utrzymanie trwało ści lasów i ci ągło ści ich funkcji środowiskotwórczych, ochronnych i gospodarczych oraz powi ększenie zasobów le śnych poprzez zalesienie gruntów wypadaj ących z produkcji rolnej.

4.2. Rolnicza przestrze ń produkcyjna

4.2.1. Ochrona gruntów rolnych Ochrona gruntów rolnych wysokiej jako ści polega ć b ędzie na ograniczeniu przeznaczenia ich na cele nierolnicze. Szczególnej ochronie podlegaj ą gleby mineralne klas bonitacyjnych I-III oraz organiczne (zgodnie z ustaw ą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych - (Dz.U. z 2013r. poz. 1205, ze zm.).

4.2.2. Kierunki kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej Tereny rolnicze Wykorzystuj ąc instrumenty polityki rolnej pa ństwa, nale ży d ąż yć do poprawy struktury obszarowej gospodarstw tzn. zwi ększania liczby du żych, silnych ekonomicznie, towarowych gospodarstw, kosztem średnich i małych. Dla tych ostatnich nale ży tworzy ć szans ę w działalno ści pozarolniczej. Nale ży powróci ć do zaniechanych w ostatnich kilkunastu latach melioracji. Według docelowego programu, opracowanego przez WZMiUW do zmeliorowania pozostało w gminie 1957ha u żytków rolnych. Potrzeby te został podzielone na siedem nast ępuj ących zada ń:

- „Zgórznica – Toczyski” - o powierzchni 63ha używko rolnych we wsiach: Zgórznica, Toczyski, Zabiele, - „Jamielne” – o powierzchni 723ha we wsiach: Jamielne, Stara Prawda, Nowa Prawda, - „Łopocianka”- o powierzchni 100ha we wsiach: Kienkówka, Nowa Prawda, - „Mizary” – o powierzchni 188ha we wsiach: Borki, Mizary, - „Kobiałki Stare” – o powierzchni 425ha we wsiach: Stare Kobiałki, Stary Jamielnik, Nowy Jamielnik, - „Turzec” – o powierzchni 208ha we wsi Turzec, - „Jedlanka Piaski” – o powierzchni 250ha we wsi Jedlanka.

Na terenie gminy Stoczek Łukowski na podstawie opracowanej w 2004r, „Aktualizacji programu małej retencji dla nowego województwa lubelskiego” uj ęto do budowy dwa zbiorniki małej retencji – zbiornik Celej i zbiornik D ębek. Program ten został przyj ęty uchwał ą Nr XXXIX/577/05 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 3 pa ździernika 2013r.

W kształtowaniu rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Studium kierowano si ę nast ępuj ącymi zasadami: - wskazane na rysunku studium tereny nowej zabudowy, uszczuplaj ące areał u żytków rolnych, starano si ę lokalizowa ć w enklawach i w s ąsiedztwie istniej ącej zabudowy, na gruntach nadaj ących si ę pod zabudow ę, posiadaj ących odpowiednie uzbrojenie lub łatwo ść jego wykonania, o relatywnie najni ższej przydatno ści do produkcji rolnej, - tereny o najni ższej przydatno ści do produkcji rolnej wskazano pod zalesienia kieruj ąc si ę ponadto innymi zasadami, zwłaszcza d ąż eniem do wyrównywania granicy polno-le śnej,

- w celu poprawy struktury agrarnej konieczne jest wdra żanie procesu scale ń i wymiany gruntów.

Na terenach rolniczych dopuszcza si ę: - modernizacj ę, przebudow ę i rozbudow ę istniej ących siedlisk zagrodowych, - budow ę kompletnego siedliska zagrodowego zgodnie z przepisami odr ębnymi w tej mierze, - lokalizacj ę sieci i urz ądze ń infrastruktury technicznej, - pobór kruszywa na zasadach okre ślonych w przepisach odr ębnych, - budow ę dróg lokalnych i dojazdowych niezb ędnych do funkcjonowania tych terenów oraz poszerzanie istniej ących dróg, - przeznaczenie gruntów rolnych pod zalesienie na wniosek wła ściciela, je śli spełniaj ą one warunki okre ślone w przepisach odr ębnych oraz nie wyst ępuje zakaz w Studium, - dopuszcza si ę prace wiertnicze zwi ązane z poszukiwaniem gazu łupkowego.

Na terenach rolnych obowi ązuje: - zachowanie istniej ących urz ądze ń melioracyjnych oraz lokalizacji istniej ących urz ądze ń melioracyjnych poza tymi terenami dla umo żliwienia bezkolizyjnego odprowadzenia nadmiaru wód z u żytków rolnych; - zmiany u żytkowania zmeliorowanych terenów rolnych powinny uwzgl ędnia ć dostosowanie istniej ących urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych do nowych funkcji, tym samym b ędą wymaga ć przebudowy, likwidacji w celu polepszenia zdolno ści produkcyjnej u żytków rolnych oraz ułatwienia uprawy gruntów; - ochrona terenów zadrzewie ń śródpolnych, ols nad ciekami wodnymi, zespołów ro ślinno ści wodnej i torfowisk. Zabrania si ę ich niszczenia, uszczuplania i osłabiania odporno ści siedliskowej. Działania mog ące zmieni ć stosunki wodne wymagaj ą uzyskania pozwole ń wodno-prawnych; - zakaz zalesie ń na terenach obejmuj ących obszar NATURA 2000 oraz obszar ochrony źródliskowej.

5. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

5.1. Obszary obj ęte ochron ą wojewódzkiego konserwatora zabytków Obiekty wraz z otoczeniem wpisane do rejestru zabytków wojewódzkiego konserwatora zabytków na terenie gminy Stoczek Łukowski: 1. Dwór nr 60 w Nowej Prawdzie, mur., 1827 r., nr rej. zab. A-281, z dn. 29.08.1980 r.

Wszelkie prace inwestycyjne podejmowane przy wymienionych obiektach nale ży prowadzi ć w oparciu o przepisy odr ębne.

5.2. Obiekty znajduj ące si ę w gminnej ewidencji zabytków Na obszarze gminy Stoczek Łukowski, 112 obiektów reprezentuj ących: układy przestrzenne miejscowo ści, architektur ę sakraln ą i świeck ą, cmentarze, zabytki techniki, kapliczki, figury i krzy że przydro żne, a tak że 86 stanowisk archeologicznych, posiadaj ących warto ści kulturowe, zostało uj ętych w ewidencji zabytków.

Wykaz obiektów znajduj ących si ę w ewidencji zabytków zał ączony jest do cz ęś ci uwarunkowania. Wszelkie prace inwestycyjne podejmowane przy wymienionych obiektach nale ży prowadzi ć w oparciu o przepisy odr ębne.

5.3. Obiekty i obszary proponowane do obj ęcia ochron ą wojewódzkiego konserwatora zabytków Postuluje si ę wpisanie do rejestru zabytków nast ępuj ących obiektów: 1. Dawna Szkoła Powszechna w Kamionce, mur., l. 30-XX w. 2. Dwór w Rosach, mur., 1936 r. 3. Młyn wodny w Wólce Pozna ńskiej, drewn., 2 poł. XIX w. 4. Figura Chrystusa w Jedlance, mur., kamie ń, 1938 r.

5.4. Strefowanie krajobrazu kulturowego oraz ustalenia w poszczególnych strefach W zakresie ochrony warto ści kulturowych terenu gminy Stoczek Łukowski obj ętego opracowaniem, ustalono historyczne rozplanowanie przestrzenne, historyczn ą struktur ę funkcjonaln ą, warto ściowe obiekty kubaturowe oraz warto ści ekspozycyjno-krajobrazowe. Wnioski wypływaj ące ze stanu warto ści kulturowych terenu obj ętego opracowaniem, umo żliwiły okre ślenie stref ochrony konserwatorskiej. Strefy te grupuj ą obszary i zespoły o podobnej warto ści kulturowej, przyrodniczej i krajobrazowej. Wyznaczenie w ich zasi ęgu chronionych pojedynczych obiektów, umo żliwia ponadto ich ochron ę niezale żnie od charakteru strefy w jakiej si ę znajduj ą. Na obszarze gminy Stoczek Łukowski, proponuje si ę wyznaczy ć nast ępuj ące strefy ochrony konserwatorskiej:

Strefa "A" - pełnej ochrony historycznej struktury przestrzennej, obejmuje: - teren wokół dworu w Nowej Prawdzie.

Strefa "A" obejmuje obszar, na którym elementy historycznego układu przestrzennego miejscowo ści lub jego cz ęś ci, tzn. rozplanowanie, zabudowa oraz zwi ązany z nim integralnie teren i krajobraz zachowały si ę w tak wysokim stopniu, że znajduj ący si ę na nim zespół, wyró żnia si ę w cało ści układu przestrzennego współczesnej miejscowo ści swoimi cechami przestrzennymi, a w szczególno ści tym, że dominuj ą w nim elementy historycznej kompozycji przestrzennej, obrazuj ące czytelnie historyczne pochodzenie zespołu oraz reprezentacyjne lub typowe dla pewnego okresu w rozwoju architektury i urbanistyki pod wzgl ędem rozplanowania, zabudowy oraz układu terenu i zostały wpisane do rejestru zabytków. W granicach strefy A ustala si ę: - zachowanie zasadniczych elementów historycznego rozplanowania terenu wokół dworu, - dopuszcza si ę roboty budowlane z wymogiem dostosowania do historycznej kompozycji urbanistycznej w zakresie sytuacji, skali, bryły, formy, podziałów architektonicznych, proporcji powierzchni muru i otworów, materiału oraz nawi ązaniem form współczesnych do lokalnej tradycji architektonicznej, - zakaz wprowadzania nowych zadrzewie ń, - zakaz umieszczania szyldów i reklam na ogrodzeniach oraz na drzewach i w obr ębie ich koron, -zakazuje si ę umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje si ę montowania urz ądze ń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp.

Strefa "B" - ochrony zachowanych elementów zabytkowych, obejmuje:

- cmentarz parafialny w Jedlance, - teren przy szkole w Kamionce, - teren przy młynie wodnym w Wólce Pozna ńskiej, - teren przy pomniku upami ętniaj ącym bitw ę z czasu powstania listopadowego i krzy ż-pomnik po świ ęcony bojownikom POW w Zgórznicy.

Strefa "B" obejmuje najcz ęś ciej te tereny historycznego układu przestrzennego lub zespołu, nie wpisanych do rejestru zabytków. Stref ą "B" obejmuje si ę te ż niezb ędn ą podbudow ę przestrzenn ą dla zabytkowego obiektu dominuj ącego a tak że tereny historycznego układu przestrzennego gdzie zostały zatarte elementy dawnego zało żenia, rozebrane lub przebudowana historyczne budowle kubaturowe, zlikwidowane cieki wodne czy zespoły starodrzewu. W strefie tej ustala si ę: - wymaga si ę zachowania zasadniczych elementów historycznego rozplanowania, tj. utrzymania istniej ącej sieci dróg, alei, szpalerów osi widokowych i kompozycyjnych, cieków i akwenów wodnych, - wymaga si ę zachowania pierwotnych podziałów parcelacyjnych, - zakazuje si ę wznoszenia nowych obiektów kubaturowych, poza terenami zabudowy wyznaczonej w Studium, - zakazuje si ę wytyczania nowych publicznych ci ągów komunikacyjnych, -zakazuje si ę umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje si ę montowania urz ądze ń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp.

Strefa "K" - ochrony krajobrazu, obejmuje:

- teren przy cmentarzu parafialnym w Jedlance, - teren przy dworze w Nowej Prawdzie, - teren przy pomniku i krzy żu-pomniku w Zgórznicy.

Strefa "K" obejmuje tereny krajobrazu integralnie zwi ązane z zespołem zabytkowym, znajduj ące si ę w jego otoczeniu. Granice strefy "K" wyznacza si ę obejmuj ąc nimi obszary jednorodne pod wzgl ędem rodzaju pokrycia terenu lub rodzaju zwi ązków widokowych w zespole zabytkowym. Strefa "K" została wprowadzona jako uzupełnienie stref ochrony konserwatorskiej "A" i "B" w charakterze otuliny.

W strefie tej ustala si ę: - zachowanie istniej ącego warto ściowego drzewostanu, - utrzymanie istniej ącego u żytkowania, - nie wprowadzanie zwartych nasadze ń wysok ą ro ślinno ści ą, - nie lokalizowanie nowych obiektów kubaturowych, poza terenami zabudowy wyznaczonej w Studium, - zakazuje si ę umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje si ę montowania urz ądze ń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp.,

Strefa "E" - ochrony ekspozycji zespołu zabytkowego, obejmuje:

- widok na ko ściół parafialny w Stoczku Łukowskim, z drogi Garwolin – Stoczek Łukowski w kierunku północno-wschodnim, - widok na ko ściół parafialny w Stoczku Łukowskim, z drogi Zabiele – Stoczek Łukowski w kierunku południowo-zachodnim. . Strefa "E" jest stref ą ochrony ekspozycji, która obejmuje obszar stanowi ący zabezpieczenie wła ściwego eksponowania zespołów lub obiektów zabytkowych. Wyznaczenie granic strefy "E" jest zale żne od wielko ści i bogactwa sylwety zespołu zabytkowego, od rozło żenia akcentów dominuj ących, wreszcie od ukształtowania terenu, na którym poło żony jest zespół zabytkowy oraz tereny otaczaj ące. Strefa ta podlega nast ępuj ącym rygorom: - wprowadza si ę zakaz zwartych nasadze ń wysok ą ro ślinno ści ą, - zakazuje si ę umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje si ę montowania urz ądze ń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp., - dopuszcza si ę realizacj ę zabudowy wył ącznie niskiej, tj. budynków parterowych.

Strefa "OW" - obserwacji archeologicznych rozpoznanych stanowisk, obejmuje nast ępuj ące stanowiska uj ęte w zamieszczonym wykazie. W wykazie podano: numer strefy; numer stanowiska na obszarze AZP obj ętym stref ą. 1. 62 – 75/20 2. 62-75/19 3. 62-75/17 i 62-75/18 4. 62-75/14 5. 62 – 75/2 6. 62-75/4 7. 62-75/1 8. 62-75/8 9. 62 – 75/9, 62-75/10 i 62-75/11 10. 62-75/3 11. 62-75/21 12. 62-75/5 13. 62 – 75/13 14. 62-75/12 15. 62-76/5 16. 63-75/4 17. 63-75/8 18. 63-75/9 19. 63-75/2 20. 63-75/3 21. 63-75/4 22. 63-75/10 23. 63-75/7 24. 63-75/5 25. 63-75/11 26. 63-76/2 27. 63-76/3

28. 63-75/12 29. 63-75/16 30. 64-75/23 31. 64-75/24 32. 64-75/18 i 64-75/19 33. 64-75/1 34. 64-75/21 35. 64-75/22 36. 64-76/9 37. 64-76/10 38. 64-76/12 39. 64-76/7 40. 64-76/912 41. 63-76/1 42. 62-76/7 43. 62-76/6 44. 62-76/10 45. 62-76/8 46. 62-76/9 47. 62-76/4 48. 62-76/3 49. 62-76/2 50. 62-76/1 51. 61-76/1 52. 61-76/2 53. 62-77/6 54. 62-77/9 55. 62-77/8 56. 62-77/4 57. 62-77/5 58. 62-77/3 59. 62-77/1 i 62-77/2 60. 62-77/10 61. 62-77/11 62. 62-77/12 63. 62-77/13 64. 62-77/14 65. 62-77/15 66. 63-77/6 67. 63-77/17 68. 63-77/16 69. 63-77/18 70. 63-77/19 71. 63-77/20 72. 63-77/21 73. 63-77/22 74. 63-77/23 75. 63-77/24 76. 63-77/25 77. 63-77/14 i 63-77/15

78. 63-77/26

W obr ębie strefy „OW” obowi ązuj ą ustalenia: - zakaz zalesiania, - wszelka działalno ść inwestycyjna poł ączona z prowadzeniem prac ziemnych schodz ących na gł ęboko ść 0.30 m poni żej powierzchni gruntu, jest dopuszczalna pod warunkiem przeprowadzenia bada ń archeologicznych polegaj ących na sporz ądzeniu dokumentacji konserwatorskiej obiektów i nawarstwie ń kulturowych w granicach stanowiska i jego strefy ochrony. Oprócz inwestycji liniowych i kubaturowych w strefie warunkiem tym obj ęto tak że: poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin, prace modernizacyjne i budow ę dróg publicznych, niwelacje terenu, usuwanie karpin, budow ę akwenów, urz ądze ń i regulacji wodnych.

6. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI

Sprawne działanie systemu transportowego gminy, a w szczególno ści jej układu drogowego warunkuje prawidłowy rozwój i funkcjonowanie struktury przestrzennej. Zrealizowanie tego nadrz ędnego celu b ędzie uzależnione od: - zapewnienia realizacji drogowych powi ąza ń z najbli ższymi miastami, układem dróg krajowych i z s ąsiednimi gminami, - zapewnienia obsługi komunikacyjnej zagospodarowania przestrzennego w układzie wewn ętrznym gminy z drogami o odpowiednim standardzie nawierzchni (docelowo twarda ulepszona), - dostosowania sieci zewn ętrznych powi ąza ń autobusowych gminy oraz sieci powi ąza ń wewn ątrz gminnych do aktualnych potrzeb z uwzgl ędnieniem ustale ń ekonomicznych, - poprawy sytuacji w dziedzinie obsługi technicznej pojazdów.

6.1. Układ drogowy Bezpo średnio gmina będzie obsługiwana przez czterostopniowy pod wzgl ędem kategoryzacji układ drogowy:

1. Droga krajowa oznaczona na rysunku Studium symbolem KDK76G będzie realizowa ć powi ązania: - z układem dróg krajowych o wy ższych funkcjach, - wojewódzkie i mi ędzywojewódzkie znaczenia regionalnego, - z s ąsiednimi miastami i gminami, - wewn ątrzgminne.

Zgodnie z zarz ądzeniem nr 83 GDDKiA z dnia 24 grudnia 2009r. zmieniaj ącym zarz ądzenie w sprawie klas istniej ących dróg krajowych dla drogi krajowej nr 76 przewidziano klas ę G. Planowana docelowa klasa drogi GP (główna ruchu przy śpieszonego).

2. Droga wojewódzka oznaczona na rysunku Studium symbolem KDW803Z b ędzie realizowa ć powi ązania: - z układem dróg krajowych, - wojewódzkie znaczenia regionalnego, - z najbli ższymi miastami i gminami, - wewn ątrzgminne.

Przewidywana klasa drogi Z .

3. Drogi powiatowe oznaczone na rysunku Studium symbolem KDP będą stanowiły drogi wymienione w cz ęś ci I „Uwarunkowania Komunikacyjne” pkt 9 i b ędą realizowa ć powi ązania: - mi ędzy powiatami, - wewn ątrzpowiatowe, - mi ędzygminne, - wewn ątrzgminne. oraz prowadzi ć obsług ę przyległego zagospodarowania. Wyposa żone w nawierzchni ę tward ą ulepszon ą. Przewidywana klasa L.

4. Drogi gminne oznaczone na rysunku Studium symbolem KDG będą stanowiły drogi wymienione w cz ęś ci I „Uwarunkowania Komunikacyjne” pkt 9 i będą realizowa ć powi ązania: - wewn ątrzgminne, - mi ędzygminne bliskiego zasi ęgu, oraz prowadzi ć obsług ę przyległego zagospodarowania, a szczególnie o środków i obszarów produkcji rolniczej.

Drogi gminne nale ży przewidywa ć w klasie L (lokalna) lub w klasie D (dojazdowa) z dopuszczeniem zmniejszenia szeroko ści w liniach rozgraniczaj ących po przeprowadzeniu analizy zgodnie z przepisami odr ębnymi. Zakłada si ę, że docelowo najwa żniejsze z nich powinny by ć wyposa żone w nawierzchni ę tward ą ulepszon ą, a w okresie przej ściowym (etapowym) w gruntow ą ulepszon ą ( żwirowa lub tłuczeń).

Przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale ży uwzgl ędnia ć szeroko ści dróg stosownie do przepisów odr ębnych. Dopuszcza si ę w wyj ątkowych wypadkach, uzasadnionych trudnymi warunkami terenowymi lub istniej ącym zagospodarowaniem, przyj ęcie mniejszych szeroko ści pod warunkiem przeprowadzenia analizy stosownie do przepisów odr ębnych.

6.2. Komunikacja zbiorowa Gmina b ędzie obsługiwana przez komunikacj ę autobusow ą i kolejow ą. Komunikacja autobusowa powinna realizowa ć nast ępuj ące typy powi ąza ń: - mi ędzywojewódzkie bliskiego zasi ęgu (gmina jest poło żona przy granicy woj. Lubelskiego z woj. mazowieckim) - wewn ątrzwojewódzkie (miedzypowiatowe), - z o środkiem powiatowym, - mi ędzygminne, - wewn ątrzgminne.

Układ tras i poł ącze ń komunikacji autobusowej jest najbardziej elastycznym fragmentem systemu transportowego. Jego wła ściwe funkcjonowanie, zapewniaj ące prawidłow ą obsług ę gminy jest uwarunkowane przede wszystkim stanem sieci drogowej. Po zrealizowaniu dróg o dobrym standardzie nawierzchni b ędzie mo żliwe wprowadzanie nowych poł ącze ń autobusowych w miar ę ekonomicznie i funkcjonalnie uzasadnionych potrzeb. Komunikacja kolejowa prowadzona po linii Skierniewice-Pilawa -Łuków nie b ędzie miała du żego znaczenia w obsłudze gminy ze wzgl ędu na swój bardziej towarowy charakter i brak przesłanek ekonomicznych do zwi ększenia cz ęstotliwo ści poł ącze ń.

6.3. Transport Gmina jest obsługiwana przez transport samochodowy i kolejowy. Linia kolejowa Łowicz- Skierniewice- Pilawa- Łuków pełni funkcj ę południowego elementu obwodnicy Warszawskiego Węzła Kolejowego. Na stacji Stoczek Łukowski dokonuje si ę obsługi towarowej przez place ogólnego u żytku.

6.4. Zaplecze techniczne motoryzacji W dziedzinie zaplecza technicznego motoryzacji indywidualnej nale ży d ąż yć do zapewnienia na terenie gminy obiektów obsługowo-naprawczych o mo żliwie zró żnicowanej ofercie usług.

6.5. System ście żek rowerowych Na terenach zabudowanych, wzdłu ż podstawowych ci ągów drogowych (drogi wojewódzkie i powiatowe) nale ży wybudowa ć ście żki rowerowe lub utworzy ć ci ągi pieszo-jezdne. Mo że si ę to wi ąza ć z konieczno ści ą poszerzenia istniej ących linii rozgraniczaj ących dróg.

6.6. Parkowanie pojazdów Potrzeby parkingowe powinny by ć zabezpieczone na terenie lokalizacji własnej inwestora (działki budowlanej). Minimalna ilo ść miejsc parkingowych powinna by ć obliczona wg wska źników w zale żno ści od proponowanego zagospodarowania. Zalecane jest, aby w sporz ądzonych planach miejscowych i ich zmianach, okre śli ć minimalne wska źniki parkingowe dla obiektów nowo wznoszonych i rozbudowywanych, na nast ępuj ącym poziomie:

- dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej – 2 m.p./dom, - dla obiektów administracji – 25 m.p./1000 m 2 p.u ż., - dla handlu (sklepy, punkty usługowe) – 30 m.p./1000 m 2 p. u ż., - dla hurtowni – 5 ÷ 15 m.p./1000 m 2 p.u ż., - dla targowisk – 35 m.p./1000 m 2 pow. targowej lub 1,5 m.p./stoisko, - dla zakładów produkcyjnych – 35 m.p./100 zatrudnionych, - dla szkół ponadpodstawowych – 30 m.p./100 zatrudnionych, - dla restauracji i kawiarni – 35 m.p./100 miejsc konsumpcyjnych, - dla obiektów sportowych i rekreacyjnych - 20 m.p./100 u żytkowników jednocze śnie, - dla przychodni zdrowia: rejonowych – 10 m.p./1000 m2 p. u ż.; pozostałych – 2 m.p./gabinet, - dla klubów i domów kultury – 20 m.p./100 u żytkowników jednocze śnie, - dla stacji obsługi samochodów – 4 m.p./1 stanowisko naprawcze, - dla banków – 40 mp./1000 m 2 p.u ż., - dla ko ściołów – 10 m.p./1000 mieszka ńców, - dla cmentarzy – 7 m.p./ha.

Dopuszcza si ę urz ądzenie parkingów ogólnodost ępnych w obr ębie terenów ulic – pod warunkiem zachowania wymaganych parametrów technicznych ulic i zgody zarz ądcy.

7. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

7.1. Gospodarka wodno-ściekowa Przyj ęte rozwi ązania zaopatrzenia w wod ę i unieszkodliwiania ścieków zostały podporz ądkowane nast ępuj ącym zasadom:

- zapewnienie odpowiedniej ilo ści i jako ści wody do picia i na potrzeby gospodarcze mieszka ńców oraz na cele przeciwpo żarowe, - pełne sanitarne unieszkodliwienie ścieków z całego terenu gminy.

Na terenie gminy planuje si ę dalsz ą rozbudow ę sieci kanalizacyjnej. W zabudowie rozproszonej przewiduje si ę budow ę oczyszczalni przydomowych lub szczelnych zbiorników na ścieki i ich wywóz do oczyszczalni ścieków. Stosowanie indywidualnych urz ądze ń oczyszczaj ących ścieki dopuszcza si ę na działkach o odpowiednich warunkach gruntowo-wodnych.

Mapa 6. Kierunki rozwoju gospodarki ściekowej

7.2. Usuwanie odpadów stałych W prowadzeniu gospodarki odpadami przyjmuje si ę zasady: - maksymalnego wykorzystania gospodarczego odpadów, - segregacji i zorganizowanej zbiórki pozostałych odpadów z całego terenu gminy, - unieszkodliwiania w sposób bezpieczny dla środowiska.

Prowadzone b ędą działania zach ęcaj ące mieszka ńców do segregacji odpadów w miejscu ich wytwarzania, co pozwoli na zmniejszenie ilo ści odpadów unieszkodliwianych i cz ęś ciowy odzysk surowców wtórnych. Odpady technologiczne powstaj ące na terenie gminy b ędą: - w miar ę mo żliwo ści wykorzystywane gospodarczo, - utylizowane według indywidualnych technologii, - unieszkodliwiane razem z odpadami komunalnymi po uzgodnieniu z władzami gminy oraz słu żbami sanitarnymi i ochrony środowiska. Szczegółowe zasady gospodarki odpadami okre śla regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku przyj ęty uchwał ą Rady Gminy Nr XXXIV/193/2013 z dnia 5 kwietnia 2013r. w sprawie Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Stoczek Łukowski.

7.3. Zaopatrzenie w ciepło i gaz Budynki b ędą ogrzewane indywidualnie. Preferuje si ę wykorzystanie gazu ziemnego na cele grzewcze. Mo żliwo ść gazyfikacji gminy uzale żniona jest od czynników ekonomicznych. Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ – System S.A. Oddział w Rembelszczy źnie nie posiada gazoci ągów wysokiego ci śnienia oraz urz ądze ń b ędących w ich eksploatacji. Zgodnie z uzgodnionym przez Prezesa Urz ędu Regulacji Energetyki „Planem Rozwoju Operatora Gazoci ągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. na lata 2014-2023” nie zakłada rozbudowy systemu przesyłowego na terenie gminy. Gestorem sieci gazowniczej na terenie gminy Stoczek Łukowski jest Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Oddział w Warszawie reprezentowana przez Zakład w Mi ńsku Mazowieckim, która uzale żnia gazyfikacj ę gminy na podstawie ustawy Prawo Energetyczne, na warunkach okre ślonych w odr ębnych umowach zawartych pomi ędzy przedsi ębiorstwem gazowniczym a gmin ą/odbiorc ą.

8. KIERUNKI ROZWOJU ELEKTROENERGETYKI

8.1. Kierunki rozwoju powi ąza ń zewn ętrznych

8.1.1. Sieci przesyłowej najwy ższych napi ęć NN 400kV i 220 kV Na obecnym etapie planów rozbudowy polskiego systemu elektroenergetycznych sieci przesyłowych, jedno z tych zada ń dotyczy terenów gminy Stoczek Łukowski. Operator krajowego systemu przesyłowego, spółka PSE S.A. planuje budow ę linii przesyłowej o napi ęciu 400 kV o relacji Kozienice – Stacja 400/110 kV Siedlce Ujrzanów. Linia wybudowana zostanie z wykorzystaniem nowej trasy, odmiennej od istniej ącej trasy linii przesyłowej 220 kV, która po wybudowaniu linii 400kV zostanie zdementowana. Budowa nowej linii 400 kV wi ąza ć si ę b ędzie z konieczno ści ą zachowania wymogów ochronnych dotycz ących lokalizacji w strefie oddziaływania linii ró żnych obiektów kubaturowych. Szczególnej ochronie podlegaj ą obiekty mieszkalne i obiekty u żyteczno ści publicznej przeznaczone do stałego przebywania ludzi. Ochronie przed działalno ści ą przestrzenn ą, stanowi ącą zagro żenie dla elementów konstrukcyjnych podlega równie ż linia. Wymogi prawne dotycz ące ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym wytwarzanym przez linie elektroenergetyczne najwy ższych i wysokich napi ęć zawarto w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883), które okre śla dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zró żnicowane dla terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i dla innych miejsc dost ępnych dla ludno ści. Ze wzgl ędu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległo ści od linii (w tym przypadku 400 kV), inwestor linii PSE S.A. we wniosku do niniejszego studium podaje

konkretn ą szeroko ść pasa ochronnego od osi linii (nazywaj ąc go pasem technologicznym). Liczbowo jest to pas o szeroko ści 70 m – symetrycznie po 35 m od osi linii w obydwie jej strony. Zasady ochronne obowi ązuj ące w pasie technologicznym i sposób jego zagospodarowania podano w rozdziale Oddziaływanie linii 400 kV i 110kV na środowisko.

8.1.2. Sieci dystrybucyjne wysokich napi ęć WN 110 kV

Linie dystrybucyjne 110 kV Z chwil ą uruchomienia planowanej linii przesyłowej 400 kV istniej ąca linia 220 kV pracuj ąca pod napi ęciem 110 kV zostanie zdemontowana. Przebiegaj ąca przez gmin ę Stoczek Łukowski linia 110 kV z Elektrowni Kozienice do Łukowa jest w dobrym stanie technicznym. Istnienie linii i jej konkretny przebieg jest dla gminy istotnym atutem w ewentualnych planach budowy na jej terenie farm wiatrowych, pozwoli ona bowiem wyprowadzi ć do sieci dystrybucyjnej WN 110 kV PGE Dystrybucja S.A. wyprodukowan ą przez siłownie wiatrowe energi ę elektryczn ą o mocach rz ędu kilku- kilkudziesi ęciu kilowatów. W chwili obecnej nie istniej ą plany budowy na terenie gminy Stoczek Łukowski nowych linii WN 110 kV. Lokalizacja w pobli żu linii wysokiego napi ęcia 110 kV obiektów kubaturowych odpowiada ć musi ustaleniom zawartym w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883), które okre śla dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zró żnicowane dla terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i dla innych miejsc dost ępnych dla ludno ści. Ze wzgl ędu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległo ści od linii 110 kV, budowanych na ró żnych słupach, według ró żnych katalogów, przyjmuje si ę w oparciu o obliczenia, że bezpieczn ą odległości ą budynków mieszkalnych od skrajnych przewodów linii napowietrznych jest 14,5 m (ok. 19 m od osi linii). Lokalizacja obiektów mieszkalnych w odległo ściach mniejszych ni ż wy żej podane jest mo żliwa, jednak ka żdorazowo musi by ć poprzedzona procedur ą pomiarow ą okre ślon ą w wymienionym na wst ępie Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska oraz uzgodnieniami z wła ścicielem linii.

Stacje elektroenergetyczne 110/15 kV W zwi ązku z wyznaczeniem w niniejszym studium terenów lokalizacji farm wiatrowych, istotn ą rol ę w odbiorze wytworzonej w nich energii elektrycznej odgrywa ć b ędzie istniej ąca w Woli Kisielskiej stacja elektroenergetyczna 110/15 kV, która w dalszym ci ągu b ędzie równie ż podstawowym źródłem zasilania energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV lokalnych stacji trafo 15/0,4 kV w macierzystej gminie Stoczek Łukowski i gminach sąsiednich. Stacja 110/15 kV nosz ąca w oficjalnych dokumentach operatora systemu dystrybucyjnego nazw ę Stoczek Łukowski posiada przestarzałe wyposa żenie, wymaga wi ęc modernizacji. Z uwagi na brak konkretnych planów dotycz ących wielko ści potencjalnych farm wiatrowych nie mo żna wykluczy ć konieczno ści budowy w przyszło ści nowej stacji 110/SN dedykowanej odbiorowi energii elektrycznej z farm zbyt daleko oddalonych od istniej ącej stacji 110/15 kV. W sferze planów pozostaj ą ju ż od wielu lat plany budowy lub rozbudowy stacji WN/SN w gminach s ąsiednich – rozbudowa lub modernizacja stacji 30/15 kV w Krzywdzie i budowa stacji 110/15 kV w gminie Żelechów. Dla gminy Stoczek Łukowski b ędą one miały status źródeł zasilania awaryjnego.

Oddziaływanie linii 400 kV i 110kV na środowisko Linie o ww. poziomie napi ęć s ą źródłem promieniowania elektromagnetycznego oraz hałasu, stanowi ą te ż istotne zakłócenie krajobrazu. Lokalizacja w pobli żu linii najwy ższych napi ęć i wysokiego napi ęcia obiektów kubaturowych odpowiada ć musi ustaleniom zawartym w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883), które okre śla dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zró żnicowane dla terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i dla innych miejsc dost ępnych dla ludno ści. Ze wzgl ędu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległo ści od linii 400 kV i 110 kV, budowanych na ró żnych słupach, według ró żnych katalogów, przyjmuje si ę w oparciu o obliczenia i pomiary praktyczne, że bezpiecznymi odległo ściami budynków mieszkalnych od rzutu skrajnych przewodów linii napowietrznych s ą: - dla planowanej linii 400 kV ( odległo ść 35m w obie strony od osi linii) - dla linii 110 kV (odległo ść ok. 19 m w obie strony od osi linii) Wytyczne dotycz ące zagospodarowania terenu poło żonego w pobli żu i w pasie technologicznym projektowanej linii 400kV relacji Kozienice – Siedlce Ujrzanów: - w pasie technologicznym linii obowi ązuje zakaz realizacji budynków mieszkalnych oraz obiektów budowlanych przeznaczonych na pobyt ludzi. Warunki lokalizacji pozostałych obiektów budowlanych nieprzeznaczonych na pobyt ludzi musz ą uwzgl ędnia ć wymogi okre ślone w przepisach odr ębnych oraz normach dotycz ących projektowania linii elektroenergetycznych, - lokalizacja obiektów budowlanych zawieraj ących materiały niebezpieczne po żarowo, stacji paliw i stref zagro żonych wybuchem w pobli żu linii elektroenergetycznej powinna uwzgl ędnia ć wymogi okre ślone w przepisach odr ębnych oraz normach dotycz ących projektowania linii elektroenergetycznych, - zakazuje si ę tworzenia hałd, nasypów oraz sadzenia ro ślinno ści wysokiej pod lini ą i w odległo ści 6,5m dla linii 400kV, od rzutu poziomego skrajnego przewodu fazowego (w świetle koron), - dopuszcza si ę budow ę elektroenergetycznej linii wielotorowej, wielonapięciowej po trasie projektowanej linii elektroenergetycznej 400 kV. - teren w pasie technologicznym linii nie powinien by ć kwalifikowany jako teren przeznaczony pod zabudow ę mieszkaniow ą, - elektrownie wiatrowe wzgl ędem linii elektroenergetycznych najwy ższych napi ęć (NN) nale ży lokalizowa ć tak, aby odległo ść ka żdej turbiny wiatrowej od linii elektroenergetycznej (NN), okre ślona jako odległo ść najbardziej skrajnego elementu turbiny wiatrowej (kra ńców łopat turbiny) od osi linii, nie była mniejsza ni ż trzykrotna średnica koła (3xd) zataczanego przez łopaty turbiny wiatrowej.

Sieci dystrybucyjne średniego napi ęcia 15 kV Du że znaczenie dla poprawy niezawodno ści zasilania gminy Stoczek Łukowski i gmin sąsiednich energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV b ędzie miała modernizacja i rozbudowa zwi ązanego z gmin ą systemu magistralnych linii SN 15 kV (wraz z powiązaniami mi ędzyliniowymi). Inwestycje postulowane: - modernizacja magistrali „Jedlanka” – na odcinku linii z przewodami AFL 25 mm 2 przy poł ączeniu z lini ą „Łuków”, - modernizacja magistrali „Garwolin” – na odcinku z przewodami AFL 35 mm 2, - modernizacja magistrali „Kij (Tuchowicz)” – na odcinku z przewodami AFL 50 mm 2, - modernizacja magistrali „Krzywda” – na odcinku z przewodami AFL 50 mm 2. 97

W przyszło ści plany rozbudowy systemu linii średniego napi ęcia 15 kV obejmuj ą budow ę kablowej sieci SN 15 kV ł ącz ącej poszczególne siłownie wiatrowe z odbiorcz ą stacj ą 110/15 kV. Normaln ą działalno ści ą operatora systemu dystrybucyjnego b ędzie budowa, rozbudowa i modernizacja sieci SN 15 kV uj ętych w sporz ądzanych cyklicznie planach rozwoju. Istotnym elementem w usprawnianiu pracy systemu linii magistralnych SN 15 kV ograniczaj ącym długo ść przerw w dostawie energii SN 15 kV b ędzie monta ż w trzonach linii magistralnych i na głównych odgał ęzieniach manewrowych odł ączników z nap ędami uruchamianymi drog ą radiow ą.

8.2. Kierunki rozwoju urz ądze ń lokalnych - Lokalne sieci SN 15 kV i nN 0,4 kV Najwa żniejszym kierunkiem rozwoju tych urz ądze ń jest ich remont i rozbudowa zwi ązana z konieczno ści ą poprawy parametrów technicznych dostarczanej energii i przył ączaniem nowych odbiorców. Najwi ększych działa ń inwestycyjnych wymagaj ą wsie o najgorszym stanie technicznym sieci lokalnych. S ą to: Stary Jamielnik, Zabiele, Aleksandrówka, Borki, Celej, Guzówka, Jagodne, Kapice, Kienkówka, Ró ża Łosiniec, Nowy Jamielnik, Rosy, Ró ża Podgórna, Stara Ró ża, Szyszki, Turzec, Wi śniówka, Wólka Ró żańska. Wykonania modernizacji cz ęś ciowych obejmuj ących jedynie niektóre elementy urz ądze ń lokalnych (najcz ęś ciej dobudowa nowych stacji trafo 15 / 0,4kV wymiana przewodów niektórych obwodów linii niskiego napi ęcia 0,4 kV) wymaga kilka dalszych wsi: Jamielnik Kolonia, Kamionka, Bła żejki, Nowa Prawda, Nowe Kobiałki, Stara Prawda, Ruda Oprócz prac modernizacyjnych o ró żnym zakresie, procesem ci ągłym jest budowa na terenie całej gminy urz ądze ń nowych i rozbudowa cz ęś ci istniej ących sieci, słu żą cych zasilaniu powstaj ących obiektów. Istotne znaczenie ma równie ż budowa i rozbudowa oświetlenia ulicznego. Według informacji przesłanych przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa we wnioskach do niniejszego studium, budowa, rozbudowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych realizowana b ędzie w gminie Stoczek Łukowski według nast ępuj ących zasad: a) dominuj ącym systemem rozwoju sieci b ędzie system linii napowietrznych ze słupowymi stacjami trafo 15/0,4 kV, jednak zakład dystrybucyjny dopuszcza równie ż budow ę sieci w systemie kablowym; b) kablowe sieci SN 15 kV i wn ętrzowe stacje trafo 15/0,4 kV budowane b ędą dla odbiorców o du żych mocach i w przypadku braku napowietrznych linii SN; c) napowietrzne linie SN i nN budowane b ędą po odr ębnych trasach, d) trasy linii nN 0,4 kV (a tak że w miar ę mo żliwo ści SN) obsługuj ących tereny budowlane lokalizowa ć nale ży w pasach drogowych, e) projektowanie, budowa i eksploatacja sieci napowietrznych powinna by ć skoordynowana z racjonaln ą gospodark ą drzewostanem uwzgl ędniaj ącą bezpiecze ństwo sieci zlokalizowanych w zasi ęgu pni i gał ęzi drzew. Istniej ące obecnie rozwi ązania techniczne pozwalaj ą na budow ę sieci napowietrznych przewodami izolowanymi, na pojedynczych słupach wirowanych, co poprawia bezpiecze ństwo eksploatacji sieci, ich estetyk ę oraz zmniejsza zapotrzebowanie terenu pod słupowe stacje trafo 15/0,4 kV. Bardzo wa żnym elementem gospodarki energi ą elektryczn ą jest racjonalizacja jej zu życia poprzez stosowanie energooszcz ędnych źródeł światła oraz nowoczesnych, 98

wysokosprawnych urz ądze ń i maszyn elektrycznych używanych w gospodarstwach domowych, usługach i w produkcji rolnej. Istotna jest równie ż dbało ść odbiorców energii o stan techniczny swoich instalacji, a zakładu dystrybucyjnego o stan techniczny sieci, co zmniejszy straty energii i poprawi bezpiecze ństwo ludzi i mienia.

Mapa 7. Kierunki rozwoju lokalnych elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych średniego napi ęcia 15kV i niskiego napi ęcia 0,4kV zasilaj ących wsie gminy Stoczek Łukowski

8.3 . Telekomunikacja W zwi ązku z wej ściem w życie nowych regulacji prawnych dotycz ących wspierania rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (ustawa z dn. 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych – Dz. U. z 2010r. Nr 106, poz 675, ze zm.) wyst ąpiły mo żliwo ści znacznego przyspieszenia rozwoju wszelkich form komunikacji elektronicznej. Polityka przestrzenna gminy bazuj ąca na w/w ustawie, w odniesieniu do szeroko rozumianego sektora telekomunikacyjnego uwzgl ędnia nast ępuj ące kierunki rozwoju tego sektora: - budow ę, rozbudow ę, modernizacj ę sieci i urz ądze ń telekomunikacyjnych w tradycyjnych i nowych technologiach, w tym światłowodowej – z zapewnieniem przestrzennego i technicznego dost ępu operatora do wybudowanych elementów,

- obj ęcie gminy zintegrowanym systemem telekomunikacyjnym, poł ączonym z ponadlokalnymi systemami sieci internetowych: wojewódzk ą i krajow ą, - rozwój systemów telekomunikacyjnych i teleinformatycznych (przewodowych oraz bezprzewodowych) stosownie do wzrostu zapotrzebowania na usługi telekomunikacyjne i teleinformatyczne w gminie, regionie. Lokalizacja sieci i urz ądze ń telekomunikacyjnych jako inwestycji celu publicznego winna by ć zgodna z art. 46 ust.1 w/w ustawy, co oznacza, że niniejsze ustalenia studium w odniesieniu do infrastruktury z zakresy ł ączno ści publicznej nie ograniczaj ą rozwoju tych urz ądze ń na obszarze gminy, z wyj ątkiem terenów, które na podstawie przepisów odr ębnych wył ączone s ą z lokalizacji wszystkich b ądź niektórych elementów infrastruktury technicznej. Realizowana obecnie i planowana na lata nast ępne budowa i rozbudowa sieci światłowodowych i bezprzewodowych w gminie Stoczek Łukowski w sposób istotny wpisuje si ę w powy ższe kierunki rozwoju telekomunikacji, szczególnie rozszerzy bowiem dostęp do szerokopasmowego Internetu. Umo żliwi to powszechny rozwój e-usług, w tym e-administracji dost ępnej dla wszystkich mieszka ńców gminy.

8.4. Odnawialne źródła energii Energetyka wiatrowa Najbardziej istotn ą gał ęzi ą energetyki odnawialnej w gminie Stoczek Łukowski będzie energetyka oparta o wykorzystanie energii wiatru. Obok energetyki wiatrowej rozwija ć si ę b ędą równie ż inne dziedziny energetyki odnawialnej, wykorzystuj ące energi ę sło ńca, biogazu, biomasy, wody, oraz płytk ą energi ę geotermalną (pompy ciepła). W celu wł ączenia gminy w realizacj ę polskiej polityki klimatyczno-energetycznej oraz wydatnej poprawy jej bezpiecze ństwa energetycznego, niniejsze studium wychodz ąc naprzeciw tym potrzebom wyznacza kilka obszarów lokalizacji elektrowni wiatrowych. Lokalizacje te bior ą pod uwag ę szereg podstawowych wymogów środowiskowych stawianych przed ingeruj ącymi w przestrze ń siłowniami wiatrowymi, jednak ostateczne decyzje o budowie konkretnych obiektów o ści śle okre ślonych parametrach energetycznych oraz gabarytach, w ści śle okre ślonych miejscach, powinny zosta ć poprzedzone bardzo wnikliwymi, wszechstronnymi i szczegółowymi ocenami oddziaływania tych obiektów na środowisko. Ka żdy etap prac nad t ą ocen ą musi by ć zgodnie z wymogami przepisów szczególnych prowadzony z powszechnym udziałem lokalnej społeczno ści zamieszkuj ącej gmin ę. Dyskusja społeczna winna by ć poprzedzona szerok ą i obiektywn ą kampani ą informacyjn ą, która uwzgl ędni wszystkie pozytywne, ale te ż i negatywne nast ępstwa wynikaj ące z budowy oraz eksploatacji siłowni wiatrowych. Przyj ęte przez inwestora wst ępne zało żenia lokalizacyjne i parametry techniczne całych elektrowni oraz ka żdego masztu z turbin ą oraz infrastruktur ą towarzysz ącą (linie i stacje elektroenergetyczne, drogi dojazdowe) musz ą odpowiada ć przepisom szczególnym (akty prawne, normy techniczne, itp.) reguluj ącym zasady ochrony środowiska (w tym przede wszystkim człowieka) przed niekorzystnymi zjawiskami towarzysz ącymi budowie i pracy siłownia wiatrowych. Weryfikacja zało żeń nast ępuje w procesie oceny oddziaływania tych obiektów na środowisko. Przedmiotowa ocena musi uwzgl ędnia ć mi ędzy innymi: oddziaływanie konkretnego zamierzenia inwestycyjnego na obszary obj ęte ochron ą prawn ą, obszary cenne przyrodniczo nie obj ęte tak ą ochronn ą, obszary lokalizacji siedzib ludzkich, obszary rolne i le śne, szlaki migracyjne ptaków, obszary wyst ępowania rzadkich gatunków ro ślin i zwierz ąt, oddziaływanie na krajobraz, oddziaływanie na obiekty dziedzictwa kulturowego oraz obiekty słu żą ce rekreacji i turystyce, oddziaływanie na elementy istniej ącej infrastruktury technicznej i komunikacyjnej.

100

Z uwagi na kontrowersje dotycz ące lokalizacji elektrowni wiatrowych w pobli żu budynków mieszkalnych i innych obiektów słu żą cych przebywaniu ludzi, bardzo istotnymi s ą analizy oddziaływania wynikaj ących z pracy tych elektrowni niekorzystnych czynników i zjawisk (hałas, wibracje, infrad źwi ęki, migotanie łopat, pole rozrzutu lodu i uszkodzonych fragmentów wiruj ących cz ęś ci wiatraka) na życie i zdrowie ludzi przebywaj ących w strefach oddziaływania farm lub poszczególnych wiatraków. Dodatkowym efektem skali i synergii ka żdej elektrowni wiatrowej jest w zale żno ści od ilo ści masztów oraz mocy elektrowni konieczno ść lokalizacji elementów liniowej i punktowej infrastruktury energetycznej, komunikacyjnej słu żą cej budowie oraz eksploatacji farmy. Niniejsze Studium zakłada zasady inwestowania w obrębie obszarów przeznaczonych pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą techniczn ą: - lokalizacja elektrowni mo żliwa jest na wskazanych terenach rolnych, co nie zmieni ich rolniczego u żytkowania, z wyj ątkiem terenu pod samymi turbinami wiatrowymi. Na terenach rolnych dopuszcza si ę tak że lokalizacj ę urz ądze ń infrastruktury technicznej koniecznej do wła ściwego funkcjonowania i eksploatacji urz ądze ń produkuj ących energi ę elektryczn ą wiatru, nieuci ąż liwych urz ądze ń gospodarki komunalnej, obiektów obsługi produkcji rolnej oraz innych obiektów i urządze ń infrastruktury technicznej, których funkcjonowanie nie jest sprzeczne z funkcjonowaniem i eksploatacj ą elektrowni wiatrowych. Zakazuje si ę natomiast, lokalizacji nowej zabudowy mieszkaniowej, usługowej i produkcyjnej, - przy lokalizacji elektrowni wiatrowych wraz z niezbędn ą infrastruktur ą nale ży zachowa ć odległo ści od istniej ącej i planowanej zabudowy okre ślone w obowi ązuj ących przepisach prawnych oraz prowadzi ć działania ograniczaj ące ich uci ąż liwe i szkodliwe oddziaływania, - wytwarzany przez prac ę turbin hałas, nie mo że przekracza ć norm akustycznych na terenach istniej ącej lub planowanej zabudowy mieszkaniowej i innych terenów podlegaj ących ochronie akustycznej zawartych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112), - na terenach, na których poziom hałasu przekracza normy akustyczne zawarte w Rozporz ądzeniu Ministra środowiska z dnia z dnia 1 pa ździernika 2012 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2012r. poz. 1109), nale ży wprowadzi ć zakaz lokalizowania terenów nowej zabudowy mieszkaniowej i innej podlegaj ącej ochronie akustycznej, - lokalizacj ę elektrowni wiatrowych dopuszcza si ę wył ącznie w obr ębie obszarów i terenu przeznaczonych pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych, - lokalizacj ę dróg dojazdowych słu żą cych do budowy i eksploatacji siłowni wiatrowych oraz niezb ędnej infrastruktury technicznej dopuszcza si ę w granicach obszarów przeznaczonych pod lokalizacj ę siłowni wiatrowych oraz poza tymi obszarami, - zgodnie z § 2 ust. 2 Rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003r. w sprawie sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych (Dz. U. Nr 130 z 2003r., poz. 1193 z po źn. zm.) w obr ębie obszarów przeznaczonych pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych wszelkie projektowane na tych terenach obiekty o wysoko ści równej i wi ększej od 50 m npt podlegaj ą ka żdorazowo, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow ę, zgłaszaniu do Szefostwa Słu żby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP.

Na rysunku Studium Kierunki wyznaczono graficznie obszary rozmieszczenia elektrowni wiatrowych i ich strefy. Na etapie sporz ądzania planów miejscowych granice obszarów

101

mog ą by ć korygowane przy zachowaniu przepisów odr ębnych oraz wy żej wymienianych zasad.

Energia słoneczna – fotowoltaika Na terenie gminy Stoczek Łukowski potencjalnie innym źródłem energii odnawialnej jest energia sło ńca powszechnie okre ślana jako „farma fotowoltaiczna”. Zgodnie z obowi ązuj ącym w Polsce prawem - na etapie wydawania pozwole ń maj ących na celu realizacj ę danej inwestycji - momentem, w którym dana gmina mo że sprawdzi ć potencjalny wpływ planowanej inwestycji na otoczenie, jest post ępowanie maj ące na celu wydanie decyzji środowiskowej. Wykaz inwestycji, które wymagaj ą uzyskania decyzji środowiskowej i ewentualnie wykonania przez inwestora raportu oddziaływania na środowisko, znajdziemy w rozporz ądzeniu wydanym przez resort środowiska (Rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko). W aktualnej wersji rozporz ądzenia nie znajdziemy zapisów, na podstawie których organ wydaj ący decyzj ę w tej sprawie(burmistrz lub wójt) mógłby nakaza ć inwestorowi wykonanie raportu oddziaływania na środowisko. Przeprowadzenie post ępowania środowiskowego maj ącego na celu wydanie decyzji środowiskowej dla naziemnej farmy fotowoltaicznej może by ć natomiast wymagane w zwi ązku z zapisem, który znajdziemy w rozporz ądzeniu i w którym jest mowa o wymogu post ępowania dla inwestycji, których obszar przekroczy 1 ha. Post ępowaniem środowiskowym na tej podstawie mog ą wi ęc zosta ć obj ęte projekty farm fotowoltaicznych o mocy nominalnej przekraczaj ącej ok. 500 kW. Mniej wi ęcej wydzielenia takiej powierzchni wymagane jest bowiem w przypadku tej wielko ści farmy fotowoltaicznej. Energia elektryczna z paneli fotowoltaicznych powstaje w fotoogniwie (element półprzewodnikowy w którym nast ępuje przemiana energii promieniowania słonecznego w energi ę elektryczn ą), na skutek zjawiska fotowoltaicznego powstaje przemieszczenie ładunków elektrycznych co powoduje pojawienie si ę ró żnicy potencjałów, czyli napi ęcia elektrycznego. Panele fotowoltaiczne w zespołach tzw. „sekcjach” podł ączone s ą do inwerterów – przetwornic pr ądu które przemieniaj ą pr ąd stały (z paneli) w pr ąd zmienny (AC), które poprzez transformator przeka żą energi ę do lokalnego systemu elektroenergetycznego. Ze wzgl ędów środowiskowych wskazywano na nast ępuj ące zalety ogniw fotowoltaicznych: • energia elektryczna wytwarzana jest bezpo średnio, • sprawno ść przetwarzania energii jest taka sama, niezale żnie od skali, • moc jest wytwarzana nawet w pochmurne dni przy wykorzystaniu światła rozproszonego, • obsługa i konserwacja wymagaj ą minimalnych nakładów, • w czasie produkcji energii elektrycznej nie powstają szkodliwe gazy cieplarniane.

O ile małe przydomowe czy przemysłowe panele PV mają w zasadzie minimalne oddziaływanie na środowisko, o tyle du że połacie pokryte sztuczn ą substancj ą, umieszczone w śród otwartego krajobrazu, mog ą negatywnie oddziaływa ć na zasoby środowiska (przede wszystkim ro śliny, zwierz ęta, siedliska i krajobraz). Planowane obiekty b ędą bezobsługowe, nie b ędą wymagały budowy zaplecza socjalnego, ani infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. W trakcie jej funkcjonowania nie b ędą powstawa ć odpady, z wyj ątkiem niewielkich ich ilo ści zwi ązanych z pracami konserwacyjnymi urz ądze ń technicznych. W trakcie realizacji przedsi ęwzi ęcia mo że doj ść do krótko trwaj ącego wzrostu emisji zanieczyszcze ń do środowiska w postaci pyłów w wyniku prowadzenia robót oraz emisji hałasu zwi ązanego z prac ą sprz ętu budowlanego. Jednak że wpływ ten b ędzie miał charakter

102

krótkotrwały i b ędzie charakteryzował si ę niskim poziomem uci ąż liwo ści oraz ust ąpi po zako ńczeniu prac. W trakcie prac budowlanych mog ą powstawa ć w bardzo niewielkich ilo ściach odpady, które powinny by ć segregowane i zagospodarowane zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami. W fazie eksploatacji elektrownia fotowoltaiczna nie b ędzie źródłem hałasu i zanieczyszcze ń emitowanych do środowiska, nie b ędzie wykorzystywa ć w znacz ących ilo ściach wody, ani innych surowców oraz materiałów i paliw. Elektrownie b ędą wykorzystywa ć wył ącznie energi ę słoneczn ą i niewielkie ilo ści energii elektrycznej dla własnych potrzeb. Wpływ paneli PV na komponenty przyrodnicze, zale ży głównie od lokalizacji inwestycji. Wpływ ten mo że mie ć charakter po średni i bezpo średni: • wpływ po średni – panele słoneczne i ich eksploatacja mog ą spowodowa ć: bezpo średni ą utrat ę siedlisk naturalnych, fragmentacj ę siedlisk i/lub ich modyfikacj ę, zaburzenia zwi ązane ze straszeniem przebywaj ących tam gatunków ptaków, głównie poprzez prace przy budowie parku solarnego i utrzymaniu jego pó źniejszej działalno ści. Jednak przy dobrym projekcie parku solarnego, czego przykładem jest obiekt Gondorf Kobern w Niemczech, stworzono nie tylko miejsce atrakcyjne dla ptaków, ale obecnie chroni si ę go na prawach rezerwatu dla zagro żonych gatunków ro ślin i zwierz ąt. Podejrzewa si ę, że panele w olbrzymich układach mog ą odstrasza ć ptaki (np. żurawie w Hiszpanii czy g ęsi w Niemczech), na takiej samej zasadzie jak olbrzymie cz ęś ci pól uprawnych pokryte foli ą przy śpieszaj ąca rozwój wegetacji. • wpływ bezpo średni – prawidłowa lokalizacja elektrowni słonecznej (na terenach nie wykorzystywanych intensywnie przez ptaki) mo że przyczyni ć si ę paradoksalnie do powstania alternatywnych miejsc żerowania, np. dla łuszczaków (fragmenty trawiaste i krzewy pomi ędzy panelami i sektorami) oraz gniazdowania (panele s ą zakładane na specjalnych stojakach, które mog ą by ć wykorzystywane przez niektóre gatunki do umieszczania gniazd). Nie ma naukowych dowodów na istnienie ryzyka śmiertelno ści dla ptaków zwi ązanych z panelami słonecznych ogniw fotowoltaicznych. Oczywi ście ten brak naukowych dowodów mo że odzwierciedla ć raczej brak działa ń monitoruj ących, a nie niewyst ępowanie ryzyka istotnego negatywnego oddziaływania na ptaki. Strukturalnie ryzyko jest prawdopodobnie podobne do wielu innych wykonanych przez człowieka inwestycji, wykorzystuj ących płaskie, przeszklone przestrzenie (ekrany akustyczne, szyby wysokich budynków), ale panele słoneczne mog ą by ć lokalizowane w bardziej newralgicznych miejscach dla ptaków. Oczywi ście ryzyko bezpo średniego oddziaływania parku solarnego wzrasta, gdy energia z niego odbierana jest przy pomocy tradycyjnej, naziemnej struktury elektro-energetycznej. Wiadomo bowiem, że sieci elektroenergetyczne stanowi ą wa żne źródło śmiertelno ści ptaków. Z drugiej strony coraz wi ększa cz ęść tego typu inwestycji obsługiwana jest przy pomocy nowoczesnych, zakopanych w gruncie układów przewodów i w ten sposób wpinana jest w sie ć ogólnokrajow ą. Dobra lokalizacja elektrowni słonecznych nie musi powodowa ć negatywnego wpływu na populacje ptaków. Dodatkowo przy sprawnym zarz ądzaniu tak ą elektrowni ą jej zlokalizowanie – zwłaszcza w zubo żonym krajobrazie rolniczym – mo że by ć korzystne dla ptaków, stanowi ąc urozmaicenie krajobrazu. By jednak bilans strat i zysków był dla populacji ptaków jak najlepszy, niezb ędne jest przestrzeganie zasad mog ących zminimalizowa ć wpływ inwestycji, zwłaszcza tych zajmuj ących wi ększe obszary krajobrazu. Mianowicie trzeba: • unika ć lokalizacji parków słonecznych na obszarach stanowi ących miejsce rozrodu lub intensywnego wykorzystania przez gatunki rzadkie i średnioliczne,

103

• pomi ędzy sektorami paneli warto sadzi ć niskopienne żywopłoty, co zmniejsza ryzyko kolizji ptactwa wodnego, • przewody elektryczne odprowadzaj ące energi ę z parku trzeba umieszcza ć pod ziemi ą, • unika ć budowy w szczycie sezonu l ęgowego (na terenach otwartych sezon ten rozpoczyna si ę troch ę szybciej, np. w przypadku czajki ju ż w marcu). Równie ż naprawy eksploatacyjne o wi ększej skali nale ży wykonywa ć poza tym okresem, • fragmenty trawiaste pomi ędzy ogniwami nie powinny by ć uprawiane z wykorzystaniem sztucznego nawo żenia, herbicydów i pestycydów. Najlepiej je wykaszać r ęcznie, b ądź poprzez wypas np. owiec, • zezwoli ć na spontaniczn ą sukcesj ę ro ślinno ści pomi ędzy pasami, np. ziół i chwastów. Metody te s ą proste w realizacji i tanie.

W przypadku realizacji du żych powierzchniowo elektrowni słonecznych nale ży si ę liczy ć z konieczno ści ą wył ączenia z produkcji rolnej cz ęści gruntów ornych. Na terenie gminy Stoczek Łukowski tereny przeznaczone pod lokalizacj ę paneli słonecznych w przewadze s ą zlokalizowane na glebach niechronionych o przeci ętnej przydatno ści dla celów rolniczych. Na rysunku Studium wskazane zostały graficznie tereny przeznaczone do zabudowy systemami fotowoltaicznymi.

9. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM

W Studium wyró żnia si ę obszary, na których realizowane s ą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym. Nale żą do nich: - kompleksowa modernizacja linii kolejowej C-E20 na odcinku Mi ńsk Mazowiecki – Terespol, - propozycja zmiany kategorii dróg powiatowych nr 1325, 1359, 1358 (droga nr 76) relacji Stoczek Łukowski – Krzywda – Serokomla (droga nr 808) na drog ę wojewódzk ą z dostosowaniem do odpowiednich parametrów technicznych, - linia przesyłowa wysokich napi ęć 110 kV, 220kV, 400kV, - wie że telefonii komórkowej, - gazoci ąg wysokiego ci śnienia DN 150, - budowa zbiorników retencyjnych na rzece Świder.

Studium dopuszcza realizacj ę inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej na całym obszarze gminy, pod warunkiem, i ż nie koliduje z przepisami odr ębnymi.

10. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJIE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM

W Studium wyró żnia si ę obszary, na których realizowane s ą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym. Nale żą do nich: - sie ć wodoci ągow ą, - sie ć kanalizacyjna, - sie ć dróg gminnych, przebudowa, modernizacja, - sie ć elektroenergetyczna SN i nN, - oświetlenie drogowe w poszczególnych wsiach, 104

- nieruchomo ści i obiekty stanowi ące zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami, - Ośrodek Zdrowia w Jedlance, - Cmentarze, - Placówki O światowe.

Studium dopuszcza realizacj ę inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej na całym obszarze gminy, pod warunkiem, i ż nie koliduje z przepisami odr ębnymi.

11. OBSZARY SZCZEGÓLNEGO ZAGRO ŻENIA POWODZI Ą ORAZ OBSZARY OSUWANIA SI Ę MAS ZIEMNYCH

Na terenie gminy Stoczek Łukowski obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą wyst ępuj ącą w dolinie rzeki Świder i na niewielkim fragmencie doliny rzeki Bystrzycy. W Studium w/w obszary okre ślone zostały graficznie na rysunku „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy”. Na wskazanym terenie obowi ązuj ą zakazy i nakazy gospodarowania podporz ądkowane przepisom odr ębnym, w szczególno ści: • nakaz likwidacji lub skuteczne zabezpieczenie obiektów mog ących zanieczy ści ć środowisko, • zakaz wznoszenia obiektów budowlanych, • zakaz składowania odpadów, wykonywania robót i przedsi ęwzi ęć , które mog ą utrudnia ć ochron ę przed powodzi ą i spływ wód po śniegowych, z wyj ątkiem działa ń zwi ązanych z regulacj ą rzeki lub utrzymaniem wód; dopuszcza si ę: • odmulanie rzeki i pogł ębianie koryta rzeki niezb ędne dla potrzeb ochrony przed powodzi ą i zalewaniem terenów w otoczeniu doliny, • modernizacj ę i rozbudow ę istniej ących stawów, realizacj ę urz ądze ń wodnych słu żą cych kształtowaniu zasobów wodnych w gospodarce rybackiej, a w szczególno ści celom zabezpieczenia przeciwpowodziowego, w uzgodnieniu z Regionalnym Zarz ądem Gospodarki Wodnej i Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody, • na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą wymagane jest uzyskanie zgody na odst ępstwa od zakazów obowi ązuj ących na tym terenie zgodnie z przepisami odr ębnymi.

Na terenie gminy Stoczek Łukowski obszary osuwania mas ziemnych nie wyst ępuj ą.

12. OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO ŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY

Na terenie gminy Stoczek Łukowski obiekty lub obszary dla których wyznacza si ę w zło żu kopaliny filar ochronny wyst ępuj ą w Zabiele, Jamielne, Wólka Pozna ńska, Jedlanka. Na rysunku Studium oznaczony został graficznie oraz symbolem „PE” jako tereny udokumentowanych złó ż kopalin, zło że piasków i żwirów - „Zabiele” kategorii „C1”, „Jamielne ” kategorii „C1”, „Wólka Pozna ńska III” kategorii „C1”, „Wólka Pozna ńska” kategorii „C1”, „Wólka Pozna ńska I” kategorii „C1”, „Wólka Pozna ńska II” kategorii „C1”, „Jedlanka I” kategorii „C1”, „Jedlanka II” kategorii „C1”.

105

Na wskazanym terenie obowi ązuj ą zasady zagospodarowania zgodnie z przepisami odr ębnymi. Dla terenu udokumentowanego zło ża kopalin, w tym terenu górniczego ustala si ę w zakresie ochrony środowiska: • zachowanie zrównowa żonego rozwoju, a w szczególno ści: - racjonale gospodarowanie zasobami przyrodniczym, - przywrócenie do stanu wła ściwego elementów przyrodniczych, - nie pogarszanie stanu środowiska przeciwdziałaniem wpływom powoduj ącym degradacj ę, • rekultywacj ę terenu w sposób poprawiaj ący zmian ę w istniej ącym krajobrazie, • nakaz prowadzenia eksploatacji zło ża w sposób uniemo żliwiaj ący negatywny wpływ na środowisko, a w szczególno ści takich jego elementów jak powietrze atmosferyczne, klimat akustyczny, środowisko gruntowe i krajobraz, • ograniczenie ewentualnych uci ąż liwo ści zwi ązanych z powierzchniowa eksploatacj ą surowców do granic terenu do którego inwestor posiada tytuł prawny, • wyznaczenie pasów ochronnych dla terenów s ąsiednich zwi ązanych z eksploatacj ą zło ża, • dopuszczenie wielko ści produkcyjnych zgodne z Rozporz ądzeniem Nr 43 Wojewody Lubelskiego z dnia 17 lutego 2006r. w sprawie Łukowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Lubel. Nr 65 poz. 1228), • zakaz zabudowy z dopuszczeniem do realizacji obiektów kubaturowych, urz ądze ń komunikacyjnych oraz urz ądze ń pomocniczych bezpo średnio zwi ązanych z eksploatacj ą zło ża.

Poza udokumentowanymi zło żami kopalin naturalnych na terenie gminy Stoczek Łukowski wskazano obszary potencjalnych złó ż surowców naturalnych przeznaczonych pod działalno ść górnicz ą na których obowi ązuj ą zasady zagospodarowania zło ża zgodnie z przepisami odr ębnymi oraz z zasadami ochrony środowiska jak dla terenów udokumentowanych złó ż kopalin, w tym tereny górnicze.

13. GRANICE TERENÓW ZAMKNI ĘTYCH I ICH STREF OCHRONNYCH

Na terenie gminy terenami zamkni ętymi s ą jedynie tereny kolejowe zgodnie z decyzj ą Nr 3 Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 24 marca 2014 r. w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegaj ą linie kolejowe, jako terenów zamkni ętych (Dz.U. z 2014, poz. 25, ze zm.). Granice terenów zamkni ętych oznaczono graficznie na rysunku Studium. Lokalizacja budynków i budowli w s ąsiedztwie linii kolejowej dozwolona jest w odległo ści zgodnie z ustaw ą z dnia 28 marca 2003r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2013r. poz. 1594 ze zm.) oraz rozporz ądzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008r. w sprawie wymaga ń w zakresie odległo ści i warunków dopuszczaj ących usytuowanie drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w s ąsiedztwie linii kolejowej, a tak że sposobu urz ądzania i utrzymywania zasłon od śnie żnych oraz pasów przeciwpo żarowych (Dz.U. z 2014r. poz. 1227) – w odniesieniu do obszarów funkcjonalnych w s ąsiedztwie terenów kolejowych. Na tereny kolejowe oraz do kolejowych urz ądze ń odwadniaj ących wprowadza si ę zakaz odprowadzania wód opadowych i ścieków.

106

14. OBSZARY DLA KTÓRYCH OBOWI ĄZKOWE JEST SPORZ ĄDZENIE MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH W TYM OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEPROWADZENIA SCALE Ń I PODZIAŁU NIERUCHOMO ŚCI, A TAK ŻE OBSZARY ROZMIESZCZENIA OBIEKTÓW HANDLOWYCH O POWIERZCHNI SPRZEDA ŻY POWY ŻEJ 2000M 2 ORAZ OBSZARY PRZESTRZENI PUBLICZNYCH

Na terenie gminy Stoczek Łukowski nie wyst ępuj ą obszary wyznaczone do obowi ązkowego sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wymagaj ące przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści, obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda ży powy żej 2000m 2 oraz obszary przestrzeni publicznych.

15. OBSZARY DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZ ĄDZI Ć MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, W TYM OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEPORWADZENIA ZMIANY PRZEZNACZENIA GRUNTÓW ROLNYCH I LE ŚNYCH NA CELE NIEROLNICZE I NIELE ŚNE

W zwi ązku z planowanymi zmianami w zagospodarowaniu terenów gminy konieczne s ą zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych – zgodnie z oznaczeniami na mapie „ Kierunki zagospodarowania przestrzennego” . Zmiany te obejmuj ą obszary istniej ącej zabudowy i nowo-projektowanej. Główn ą zasad ą wskazania obszarów jest koncentracja zabudowy jako podstawowy warunek ekonomicznego uzbrojenia i wyposa żenia w infrastruktur ę techniczn ą i społeczn ą. Na etapie sporz ądzenia Studium nie jest mo żliwe wskazanie kolejno ści, ani priorytetów wyboru, które tereny winny by ć opracowane wcze śniej – decyzja pozostawiona zostaje samorz ądowi gminnemu, który w celu oceny aktualno ści studium i planów miejscowych dokonuje analizy zmian zagospodarowania przestrzennego gminy, ocenia post ępy w opracowaniu planów miejscowych i opracowuje wieloletnie programy ich sporz ądzania w nawi ązaniu do ustale ń studium, z uwzgl ędnieniem zmian zachodz ących na wskazanych terenach. Inwestycjami wymagaj ącymi opracowania Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego s ą tereny wyznaczone pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych wraz ze strefami ochronnymi. Po przeprowadzeniu analizy pod konkretne lokalizacje turbin dopuszcza si ę opracowanie planu dla cz ęś ci obszaru wyznaczonego w Studium uwzgl ędniaj ąc przepisy odr ębne oraz pozostałe ustalenia Studium. Kolejn ą inwestycj ą wymagaj ącą opracowania Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego jest inwestycja celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, projektowana linia elektroenergetyczna 400kV relacji Kozienice – Siedlce Ujrzanów .

16. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH

Na terenie gminy nie wyst ępuj ą pomniki zagłady. 107

17. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI

Na terenie gminy obszarami wymagaj ącymi rekultywacji s ą wszystkie tereny po eksploatacji surowców zgodnie z przepisami szczególnymi po całkowitym zako ńczeniu ich eksploatacji. W miar ę potrzeb rekultywacji mog ą podlega ć tereny le śne i rolnicze zdewastowane i zdegradowane przez działalno ść człowieka.

18. INNE OBSZARY PROBLEMOWE

Na terenie gminy Stoczek Łukowski nie wyst ępuj ą obszary problemowe.

III. SYNTEZA I UZASADNIENIE PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń STUDIUM Polityka przestrzenna gminy b ędzie wyra żać si ę w inicjowaniu działa ń zmierzaj ących do poprawy jako ści życia mieszka ńców. Wymaga to wyprzedzaj ącego przygotowywania i uzbrajania terenów dla budownictwa mieszkaniowego i usługowego oraz działalno ści produkcyjnej. Z tego wzgl ędu b ędzie odbywała si ę dalsza rozbudowa sieci wodoci ągowej poprzez przył ączanie do niej cz ęś ci zabudowy. Gospodarka ściekowa b ędzie rozwi ązywana poprzez rozbudow ę kanalizacji w oparciu o gminn ą oczyszczalni ę ścieków oraz system przydomowych oczyszczalni ścieków. We współdziałaniu z Rejonem Energetycznym prowadzona b ędzie modernizacja sieci elektroenergetycznych, zapewniaj ąca popraw ę parametrów zasilania w energi ę elektryczn ą. Poprawa obsługi mieszka ńców b ędzie osi ągana m.in. przez dostosowywanie systemów oświaty i słu żby zdrowia do zmieniaj ących si ę uwarunkowa ń, zwłaszcza demograficznych. Czynione b ędą te ż starania na rzecz poprawy warunków rozwoju kultury, sportu i rekreacji oraz zwi ększenia bezpiecze ństwa publicznego i zabezpieczenia przeciwpo żarowego. Rozwój gospodarczy w warunkach gospodarki rynkowej odbywa ć si ę b ędzie poprzez wspomaganie przedsi ęwzi ęć prowadz ących do uruchamiania lub powi ększania skali produkcji i usług, a przez to do zmniejszania bezrobocia, wzrostu zamo żno ści i lepszego zaspokajania potrzeb ludno ści. Ochrona środowiska przyrodniczego powinna si ę odbywa ć poprzez egzekwowanie przepisów prawnych dotycz ących ochrony przyrody, ochrony środowiska, lasów, ochrony gleb. Nale ży współdziała ć z wła ścicielami gruntów i administracj ą le śną w realizacji zalesiania. Współpracuj ąc z odpowiednimi organami ochrony środowiska d ąż yć si ę b ędzie do wprowadzenia form ochrony prawnej środowiska w dostosowaniu do rangi wyst ępuj ących walorów. Ochronie wód słu żyć b ędą rozbudowa kanalizacji oraz zorganizowany system odbioru i utylizacji odpadów stałych. Ochron ę powietrza atmosferycznego realizowa ć si ę b ędzie poprzez stopniowe ograniczanie spalania w ęgla zast ępuj ąc go olejem opałowym, drewnem i gazem ziemnym oraz wspomagaj ąc energi ą słoneczn ą. Ochrona warto ści kulturowych b ędzie polegała na utrzymaniu nale żytego stanu technicznego obiektów zabytkowych i uzgadnianiu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszelkich przedsi ęwzi ęć w ustanowionych strefach ochrony konserwatorskiej, w odniesieniu do obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków oraz obiektów zainteresowania konserwatorskiego. Polityka przestrzenna gminy b ędzie realizowana poprzez sterowanie procesem sporz ądzania planów miejscowych, kieruj ąc si ę wskazaniami niniejszego studium oraz

108

egzekwowanie przepisów prawa budowlanego. Rozwój terenów budowlanych winien by ć dostosowany do ruchu budowlanego w gminie w powi ązaniu z dalszym wyposa żaniem w zbiorcze systemy infrastruktury technicznej.

109