Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski Na Lata 2019-2023 Stoczek Łukowski 2019 Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski Na Lata 2019-2023

Załącznik do Uchwały Nr XIII/102/19 Rady Gminy Stoczek Łukowski z dnia 27 grudnia 2019 r. w sprawie przyjęcia Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 Stoczek Łukowski 2019 Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Spis treści 1. Wstęp ...... 4 1.1 Podstawa prawna rewitalizacji ...... 6 1.2 Słownik najważniejszych pojęć...... 7 1.3 Powiązanie z dokumentami strategicznymi wyższego rzędu ...... 8 2. Diagnoza Gminy Stoczek Łukowski ...... 13 2.1. Charakterystyka Gminy ...... 13 2.2 Rynek pracy, gospodarka, ekologia...... 17 2.3 Edukacja, kultura, sport i rekreacja ...... 33 2.4 Pomoc społeczna, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo publiczne...... 42 2.5 Integracja społeczna, rozwój społeczeństwa obywatelskiego ...... 55 3. Delimitacja obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji ...... 57 3.1 Delimitacja obszaru zdegradowanego gminy ...... 57 3.1.1 Sfera społeczna ...... 57 3.1.2 Strefa gospodarcza i przestrzenna ...... 63 3.2 Delimitacja obszaru rewitalizacji ...... 73 4. Cele rewitalizacji oraz środki niezbędne do ich realizacji ...... 79 4.1 Wizja stanu docelowego obszaru poddanego rewitalizacji...... 79 4.2 Cele rewitalizacji, kierunki działań oraz przedsięwzięcia je realizujące ...... 80 5. Przedsięwzięcia i projekty wraz z uzasadnieniem ich komplementarności...... 86 5.1. Główne i uzupełniające przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne...... 86 6. Uzasadnienie komplementarności przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych...... 96 6.1 Komplementarność przestrzenna ...... 98 6.2 Komplementarność problemowa ...... 98 6.3 Komplementarność proceduralno-instytucjonalna ...... 98 6.4 Komplementarność międzyokresowa ...... 99 6.5 Komplementarność źródeł finansowania ...... 103 6.6 System finansowania i realizacji działań rewitalizacyjnych...... 104 7. System wdrażania, monitorowania i oceny działań rewitalizacyjnych ...... 105 7.1 System wdrażania programu rewitalizacji...... 105 7.2 System monitorowania procesu...... 111

7.3 System oceny procesu ...... 113

7.4 Procedura aktualizacji...... 114 1

8. Proces uspołecznienia procesu rewitalizacji...... 115 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Spis tabel:

Zestawienie sołectw Gminy Stoczek Łukowski, liczba ludności i powierzchnia…………………………. 15

Finanse publiczne Gminy Stoczek Łukowski na tle powiatu łukowskiego………………………………….. 17

Dochody i wydatki Gminy Stoczek Łukowski według rodzajów…………………………………………………. 18

Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w Gminie Stoczek Łukowski…………………… 19

Gmina Stoczek Łukowski - nowo zarejestrowane w systemie REGON podmioty w latach 2015- 2018…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 20

Poziom aktywności gospodarczej w Gminie Stoczek Łukowski w podziale na sołectwa w roku… 21

Udział osób pracujących i bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Stoczek Łukowski………….. 22

Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w podziale na sołectwa Gminy Stoczek Łukowski w 2018 roku……………………………………………………………………………………………………………………………… 22

Gmina Stoczek Łukowski. Bezrobocie rejestrowane w latach wg płci……………………………………….. 23

Placówki edukacyjno-oświatowe oraz stan edukacji na terenie Gminy Stoczek Łukowski ……….. 30

Instytucje kultury w Gminie Stoczek Łukowski na tle powiatu łukowskiego……………………………… 32

Infrastruktura społeczna – świetlice na terenie Gminy Stoczek Łukowski w podziale na sołectwa…………………………………………………………………………………………………………………………………… 33

Działalność klubów sportowych na terenie Gminy Stoczek Łukowski ………………………………………. 35

Ludność w Gminie Stoczek Łukowski w 2018 roku……………………………………………………………………. 38

Liczba mieszkańców Gminy Stoczek Łukowski w poszczególnych sołectwach w 2018 roku……… 38

Struktura ludności Gminy Stoczek Łukowski w podziale na wiek i płeć mieszkańców……………….. 40

Ludność Gminy Stoczek Łukowski wg grup wieku i płci w latach………………………………………………. 40

Wskaźnik obciążenia demograficznego w Gminie Stoczek Łukowski w latach 2014-2018…………. 41

Ludność Gminy Stoczek Łukowski wg ekonomicznych grup wieku w latach……………………………… 41

Demografia w Gminie Stoczek Łukowski w podziale na sołectwa w 2018 roku…………………………. 42

Demografia w Gminie Stoczek Łukowski w podziale na sołectwa w latach 2014 - 2018 roku……. 44

Formy pomocy i wydatki poniesione na pomoc rodzinom w 2018 roku……………………………………. 45 2 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Korzystający z pomocy społecznej w 2018 roku w podziale na sołectwa Gminy Stoczek Łukowski………………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

Analiza wskaźnikowa strefy społecznej w Gminie Stoczek Łukowski ……………………………………….. 51

Obszar zdegradowany gminy Stoczek Łukowski – strefa społeczna………………………………………….. 54

Analiza wskaźnikowa strefy gospodarczej i przestrzennej w gminie Stoczek Łukowski……………… 57

Obszar zdegradowany gminy Stoczek Łukowski – strefa gospodarcza i przestrzenna……………….. 60

Zestawienie liczby mieszkańców i powierzchni obszaru zdegradowanego na tle Gminy Stoczek Łukowski………………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

Obszar rewitalizacji gminy Stoczek Łukowski – strefa społeczna………………………………………………. 66

Obszar rewitalizacji gminy Stoczek Łukowski – strefa gospodarcza i przestrzenna……………………. 66

Przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne………………………………………………………………………………… 75

Matryca powiązań projektów rewitalizacyjnych z poszczególnymi strefami oddziaływania……… 83

Harmonogram wdrożenia projektów rewitalizacyjnych……………………………………………………………. 86

Kluczowe wskaźniki produktu i rezultatu procesu rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski………….. 94

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

1. Wstęp

Rewitalizacja to proces przemian służących wyprowadzeniu ze stanu kryzysowego obszaru gminy wyznaczonego jako obszar zdegradowany. Podstawą prowadzenia procesu rewitalizacji w sposób skoordynowany, zintegrowany, zgodny z celami mieszkańców jest Program Rewitalizacji danego samorządu.

Bazą dla tworzenia Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019 – 2023 są problemy i cele określone w Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014-2020 Gminy Stoczek Łukowski zorganizowane wokół czterech stref społecznych:

1. Rynek pracy, gospodarka i ekologia, 2. Edukacja, kultura i sport, 3. Pomoc społeczna, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo publiczne, 4. Integracja społeczna, rozwój społeczeństwa obywatelskiego.

Priorytetami przy tworzeniu niniejszego Programu były następujące zagadnienia: 1) kompleksowa i rzetelna diagnoza gminy, 2) wyznaczenie celów operacyjnych i głównych pól interwencji, w których skoncentrowane zostaną działania rewitalizacji, 3) zapewnienie kompleksowości działań rewitalizacji poprzez łączenie projektów o charakterze społecznym, gospodarczym, przestrzennofunkcjonalnym, 4) włączenie społeczności lokalnej do tworzenia Programu na każdym etapie jego realizacji, 5) dobieranie różnych źródeł montażu finansowego.

Ustawa z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji (Dz.U. 2019 poz.730 z późn.zm.) definiuje proces rewitalizacji jako wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie Programu Rewitalizacji.

W Wytycznych Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 sformułowano warunki, jakie muszą spełnić projekty rewitalizacyjne, by zostały zakwalifikowane do wsparcia ze środków z unii europejskiej. Szczególny nacisk został położony na odpowiednim przygotowaniu programów rewitalizacji w gminach, aby w sposób kompleksowy (łączący sfery: społeczną, gospodarczą, infrastrukturalną i środowiskową) oraz skoordynowany wyprowadzać

obszary zdegradowane z zapaści oraz podnosić jakość życia mieszkańców tychże obszarów. Głównym

źródłem finansowania projektów rewitalizacyjnych (wynikających z programów rewitalizacji) są środki 4

regionalnych programów operacyjnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Fundusz Społeczny). Na potrzeby projektowania interwencji wspierających rewitalizację współfinansowaną ze środków programów operacyjnych w ramach perspektywy finansowej 2014-2020 zdefiniowano takie zagadnienia jak rewitalizacja, stan kryzysowy, obszar zdegradowany, obszar rewitalizacji, program rewitalizacji, projekt rewitalizacji. Definicje te szczegółowo są opisane w rzeczonych wytycznych w sposób syntetyczny zaprezentowane zostały w dalszej części Programu.

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 integruje oraz rozwija działania wynikające z Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014-2020. Stanowi instrument do wdrażania przedsięwzięć skoncentrowanych na rozwiązaniu najistotniejszych problemów Gminy Stoczek Łukowski.

Kluczowe w całym procesie przygotowania Programu było zaangażowanie mieszkańców. Dzięki temu dokument zawiera działania wynikające z ich faktycznych potrzeb. Takie, z którymi mieszkańcy się utożsamiają i które włączą do realizacji na etapie wdrażania.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

1.1 Podstawa prawna rewitalizacji

Proces rewitalizacji w gminie może być prowadzony dwutorowo. Pierwszą ścieżką jest tryb ustawowy, zdefiniowany Ustawą z dnia 9 października 2015r. o rewitalizacji (Dz.U. 2019 poz. 730 z późn. zm.). W ustawie doprecyzowano zakres zadań własnych w obszarze rewitalizacji oraz zestaw instrumentów prawnych wspierających ten proces. Druga ścieżka to realizacja procesu rewitalizacji w oparciu o Wytyczne ministerialne i Zasady regionalne, tzn.:

1. Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 Ministra Rozwoju z sierpnia 2016r., 2. Zasady programowania, wdrażania i wsparcia rewitalizacji w województwie lubelskim Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego, 3. Zasady delimitacji obszarów rewitalizacji i definiowania programów rewitalizacji na terenach wiejskich województwa lubelskiego.

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 został opracowany zgodnie z Wytycznymi i Zasadami. Zasadniczym celem niniejszego dokumentu jest wyznaczenie obszaru zdegradowanego a następnie obszaru rewitalizacji gminy. Analizie poddane zostały problemy poszczególnych sfer gminy w skali sołectw. Proces rewitalizacji prowadzony w samorządzie oprać będzie się o zasady koncentracji i komplementarności. Podstawą planowania i wdrażania działań rewitalizacyjnych są zdiagnozowane w Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014-2020 problemy i cele. Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych, zwana dalej Strategią Wiodącą, koncentruje się na czterech poniższych obszarach:

a. Rynek pracy gospodarka i ekologia. b. Edukacja, kultura i sport. c. Pomoc społeczna, ochrona zdrowia , bezpieczeństwo publiczne. d. Integracja społeczna, rozwój społeczeństwa obywatelskiego.

Diagnoza przygotowana na potrzeby procesu rewitalizacji została sporządzona w odniesieniu do problemów i kluczowych obszarów oddziaływania wynikających ze Strategii Wiodącej a cele określone w dokumencie co najmniej w połowie wynikają z celów Strategii Wiodącej i służą jej

realizacji. Cały proces prac nad dokumentem prowadzony był z udziałem mieszkańców Gminy.

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 został podany weryfikacji pod 6

kątem zgodności z Wytycznymi przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego. Weryfikacja Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

została przeprowadzona w oparciu o Procedurę oceny programów rewitalizacji w Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020.

1.2 Słownik najważniejszych pojęć.

Rewitalizacja – to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno- funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (w tym także kulturowych) i jest procesem, wieloletnim, prowadzonym przez interesariuszy (m.in. przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, właścicieli nieruchomości, organy władzy publicznej etc.) tego procesu, w tym przede wszystkim w lokalną społecznością.

Stan kryzysowy – stan spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych, współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej z następujących sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej. Skalę negatywnych zjawisk odzwierciedlają mierniki rozwoju opisujące powyższe sfery, które wskazują na niski poziom rozwoju lub dokumentują silną dynamikę spadku poziomu rozwoju, w odniesieniu do wartości dla całej gminy.

Obszar zdegradowany – obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy, może być podzielony n podobszary, w tym nieposiadające ze sobą wspólnych granic pod warunkiem stwierdzenia sytuacji kryzysowej na każdym z podobszarów.

Obszar rewitalizacji – obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechującego się największą koncentracją negatywnych zjawisk kryzysowych, na którym z uwagi na znacznie dla rozwoju lokalnego zamierza się prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji obejmować może nie więcej niż 20% powierzchni gminy oraz może być zamieszkały przez nie więcej niż 30% mieszkańców gminy.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

1.3 Powiązanie z dokumentami strategicznymi wyższego rzędu

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 jest zgodny z dokumentami strategicznymi wyższego rzędu. Są nimi :

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 (KSRR 2030) – dokument zawiera cele polityki regionalnej oraz działania i zadania do ich realizacji, dedykowane do podjęcia przez rząd, samorządy wszystkich szczebli oraz pozostałe podmioty uczestniczące w realizacji polityki rozwoju Polski.

Celem głównym polityki regionalnej określonej w KSRR 2030 jest efektywne wykorzystanie endogenicznych potencjałów terytoriów i ich specjalizacji dla osiągania zrównoważonego rozwoju kraju, co tworzyć będzie warunki do wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym osiąganiu spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym , środowiskowym i przestrzennym. Cel główny realizowany będzie za pomocą trzech celów szczegółowych, tj.:

C 1. Zwiększenie spójności w rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym , środowiskowym i przestrzennym.

C 2. Wzmacnianie regionalnych przewag konkurencyjnych.

C 3. Podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk ukierunkowanych terytorialnie.

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 wpisuje się w realizację Celu szczegółowego 1 poprzez wpisanie w następujące kierunki interwencji:

- wzmacnianie szans rozwojowych obszarów słabszych gospodarczo – wschodnia Polska oraz obszary zagrożone trwałą marginalizacją,

- przeciwdziałanie kryzysom w obszarach zdegradowanych,

- rozwój infrastruktury wspierającej dostarczanie usług publicznych i podnoszącej atrakcyjność inwestycyjną obszaru.

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) – Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 realizuje cel strategiczny KPZK „efektywne wykorzystanie

przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych

celów rozwojowych – konkurencyjności, zwieszania zatrudnienia, sprawności funkcjonowania państwa 8

oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym, terytorialnym w długim okresie”. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Narodowy Plan Rewitalizacji 2022 (NPR) – Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 wpisuje się w cel NPR jakim jest poprawa warunków rozwoju obszarów zdegradowanych w wymiarze przestrzennym, społecznym, kulturowym, gospodarczym. Realizacji tego celu służyć ma wdrożenia zasady komplementarności i kompleksowości procesu rewitalizacji.

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego do roku 2020 ( z perspektywą do roku 2030) (SRWL) – program rewitalizacji jest zgodny w zakresie celów i planowanych działań z celami zdefiniowanymi dla wyznaczonego w ramach SRWL Obszaru Strategicznej Interwencji Nowoczesna Wieś – Obszary rozwoju gospodarki rolniczej. Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019 – 2023 przewiduje wsparcie inicjatyw na rzecz edukacji, rozwoju działalności pozarolniczej, uzupełnienie sieci dróg i wyposażenia w infrastrukturę komunalną oraz zaplecza sanitarnego. W SRWL do roku 2020 strategiczne cele dla rozwoju województwa kluczowe dla procesu rewitalizacji to:

• wzmacnianie urbanizacji regionu, • restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich, • selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu.

Strategia Rozwoju Powiatu Łukowskiego na lata 2016-2020 (SRPŁ) – Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019 – 2023 wpisuje się Cel Generalny Strategii, którym jest: dążenie do poprawy jakości życia mieszkańców poprzez kreowanie zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego w oparciu o potencjał i walory turystyczne, historyczne i kulturowe powiatu, aktywność mieszkańców, rozwój infrastruktury oraz współpracę i skuteczną promocję. Przyjęte w Programie Rewitalizacji cele i kierunki działań są spójne z przyjętymi w SRPŁ domenami: ideą zrównoważonego rozwoju oraz ideą rozwoju społecznego i realizować będą następujące cele strategiczne powiatu:

C1 – Zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej powiatu w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim poprzez rozwój promocji, stymulowanie przedsiębiorczości oraz poprawę infrastruktury turystycznej.

C4 – Przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy.

C7 – Wzrost poziomu bezpieczeństwa mieszkańców powiatu.

C9 – Wzrost znaczenie kultury oraz promocja dziedzictwa historycznego i kulturowego poprzez

modernizację obiektów kulturalnych i zabytkowych oraz poprawę dostępności do dóbr kultury. 9 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

C 10 – Stymulowanie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego poprzez wzrost aktywności społecznej mieszkańców, wspieranie rozwoju organizacji społecznych oraz usprawnienie polityki informacyjnej powiatu.

Strategia Rozwoju Gminy Stoczek Łukowski na lata 2015-2020 z perspektywą do 2022 (SRGS) – SRGS koncentruje się na czterech obszarach strategicznych, którymi są:

1. Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej Gminy. 2. Poprawa stanu środowiska naturalnego i ładu przestrzennego. 3. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i poprawa układu komunikacyjnego. 4. Wspieranie rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego.

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019 – 2023 wpisuje się w następujące cele SRGS:

2.1. Estetyzacja terenów Gminy.

2.2. Działania służące zachowaniu bioróżnorodności przyrodniczej.

3.1. Podniesienie jakości stanu dróg i poprawa układu komunikacyjnego.

3.2. Rozbudowa i podniesienie jakości stanu infrastruktury sieciowej.

3.3. Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców Gminy.

4.1. Wspieranie działań służących budowaniu tożsamości lokalnej i integracji mieszkańców.

4.2. Podniesienie kompetencji społecznych młodych ludzi.

4.3. Budowa kapitału społecznego na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014-2020 Gmina Stoczek Łukowski (Strategia Wiodąca) – zaplanowanie i przeprowadzenie procesu rewitalizacji w Gminie Stoczek Łukowski wynika wprost z założeń przyjętych w Strategii Wiodącej.

W Strategii Wiodącej wskazano następujące problemy społeczne: bezrobocie, migracje ze wsi do miasta, niedostateczna oferta czasu wolnego, bezpieczeństwo mieszkańców oraz aktywność obywatelska i społeczna. W odniesieniu do zdefiniowanych problemów zdefiniowano cztery obszary

strategicznego rozwoju: 10 1. Rynek pracy, gospodarka i ekologia.

2. Edukacja, kultura , sport. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

3. Pomoc społeczna, ochrona zdrowia, bezpieczeństwa publicznego. 4. integracja społeczna, rozwój społeczeństwa obywatelskiego.

Do obszarów przyporządkowano cele strategiczne, do których nawiązuje i które realizuje również Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2020. W szczególności:

Cel: Poprawa warunków dla aktywizacji zawodowej osób długotrwale bezrobotnych w tym osób niepełnosprawnych.

Cel: Wzrost wiedzy i świadomości ekologicznej mieszkańców gminy.

Cel: Wzrost poziomu edukacji w tym edukacji regionalnej w gminie.

Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych w myśl Strategii Wiodącej, powinna odbywać się w aktywnych formach. Zdobycie dodatkowego wykształcenia oraz pozyskiwanie praktycznej wiedzy poprzez udział w stażach zawodowych i praktykach, doszkalanie prowadzące do przekwalifikowania z produkcji rolnej na działalność pozarolniczą. Szczególe znaczenie w procesie aktywizacji ma odegrać ekonomia społeczna oraz wsparcie osób narażonych na marginalizację społeczną, w tym osób niepełnosprawnych. Dodatkowym elementem uzupełniającym aktywizacje zawodową jest wykorzystanie walorów środowiska naturalnego oraz wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców.

Cel : Zwiększenie dostępu do dóbr kultury.

Cel: Wzrost poziomu edukacji w tym edukacji regionalnej w gminie.

Działania podejmowane w tym zakresie mają prowadzić mają do wzrostu liczby usług kulturalnych i rekreacyjnych na terenie gminy Stoczek Łukowski. Rozwój usług, świadczonych przez podmioty publiczne oraz prywatne, ma w efekcie doprowadzić do wyrównania szans rozwojowych mieszkańców gminy. Dostęp do dóbr kultury, oferty czasu wolnego oraz bazy rekreacyjno – sportowej sprawia, iż wzrasta jakość życia, mieszkańcy mający możliwość realizowania swoich potrzeb rekreacyjnych, rozwijania własnych zainteresowań zyskują w miejscu zamieszkania przestrzeń do rozwoju.

Cel: Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego i przeciwdziałania patologiom.

Strategia Wiodąca koncentruje się na zmniejszaniu obszarów wykluczenia społecznego dzięki podejmowaniu proaktywnych działań włączających osoby ze strefy wykluczenia społecznego przy ich

aktywnym udziale. W tym zakresie planowane są działania zmierzające do wzrostu zaangażowania

osób marginalizowanych w życiu społecznym, tworzenie grup wsparcia, klubów, wsparcie rozwoju 11

umiejętności samoorganizowania się mieszkańców. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Cel: Rozwój instytucjonalny sektora społecznego.

Cel: Wzrost poziomu integracji mieszkańców i odpowiedzialności za wspólne dobro, jakim jest gmina i społeczność lokalna.

Wsparcie instytucjonalne sektora społecznego ma nastąpić przede wszystkim włączanie organizacji pozarządowych w realizację zadań własnych gminy. Działanie to wpłynie na aktywizację społeczną, rozwój usług społecznych oferowanych mieszkańcom. Współpraca z organizacjami społecznymi wzmocni zaangażowanie mieszkańców w samodzielne rozwiązywanie problemów, przyczyni się do wzrostu zaufania społecznego oraz integracji .

Szczegółowe powiązanie celów SRPS z programem rewitalizacji opisane zostało w Rozdziale 4.Cele rewitalizacji oraz środki ich realizacji.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

2. Diagnoza Gminy Stoczek Łukowski

2.1. Charakterystyka Gminy

Stoczek Łukowski to gmina wiejska, położona w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim. Od zachodu i północy graniczy z gminami powiatów garwolińskiego i siedleckiego województwa mazowieckiego, natomiast od wchodu i południa z gminami powiatów bialskiego, radzyńskiego, lubartowskiego i ryckiego województwa lubelskiego. Zgodnie z podziałem administracyjnym gmina zorganizowana w 35 jednostki pomocnicze, jakimi są sołectwa zamieszkałe przez 7 947 mieszkańców (UG, stan na 31.12.2018r.).

Mapa. Gmina Stoczek Łukowski na tle województwa lubelskiego

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Gmina wiejska otula miasto Stoczek Łukowskim będące samodzielną gminą miejską. Gmina przechodziła różne zmiany w strukturze administracyjnej. Do roku 1954 nosiła nazwę Prawda. Do 1998 zlokalizowana na obszarze województwa siedleckiego. W latach 1992-1997 gmina wiejska i miejska Stoczek Łukowski stanowiły jedną gminę, jednak na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie utworzenia gmin, przejęcia zadań i kompetencji oraz nadana statusu miasta w województwach katowickim i siedleckim, z dniem 1 stycznia 1998r, gminy rozdzielono. Obecnie zajmuje powierzchnię 173,46 km2 a jej siedzibą jest miasto Stoczek Łukowski. Gmina stanowi 12.44 % powierzchni powiatu łukowskiego.

Mapa. Gmina Stoczek Łukowski na tle powiatu łukowskiego

W skład gminy wchodzą sołectwa: Aleksandrówka, Błażejki, Borki, Celej, Chrusty, Guzówka, Huta 14

Łukacz, Jagodne, Jamielne, Jamielnik – kolonia, Januszówka, Jedlanka, Kamionka, Kienkówka, Kapice, Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Kisielsk, Łosiniec, Mizary, Nowa Prawda, Nowe Kobiałki, Nowy Jamielnik, Rosy, Róża Podgórna, Ruda, Stara Prawda, Stara Róża, Stare Kobiałki, Stary Jamielnik , Szyszki, Toczyska, Turzec, Wiśniówka, Wola Kisielska, Wólka Poznańska, Wólka Różańska, Zabiele, Zgórznica.

Mapa. Gmina Stoczek Łukowski

Geograficznie gmina położona jest na Równinie Łukowskiej i Wysoczyźnie Żelechowskiej. Obszar gminy charakteryzuje zróżnicowanie krajobrazu, urozmaicony przez malowniczą doliną rzeki Świder. Walory przyrodnicze sprawią iż gmina ma duży potencjał turystyczno – wypoczynkowy.

Tabela. Zestawienie sołectw Gminy Stoczek Łukowski, liczba ludności i powierzchnia.

Powierzchnia SOŁECTWA Ogółem Mężczyźni Kobiety [ha] Aleksandrówka 179 98 81 419,38 Błażejki-Ruda 173 83 90 332,24 Borki 46 19 27 459,43 Kapice-Celej 102 45 57 195,99 Guzówka 127 62 65 531,63 Chrusty 38 19 19 71,01 Huta Łukacz 23 14 9 154,17

Jagodne 183 85 98 369,42

Jamielne 386 187 199 717,72

Jamielnik Kolonia 224 112 112 235,85 15 Januszówka 91 51 40 185,8

Jedlanka 676 352 324 1550,43 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Kamionka 142 72 70 359,04 Kienkówka 260 130 130 478,05 Kisielsk 344 196 148 571,72 Łosiniec 113 57 56 349,19 Mizary 240 111 129 550,41 Nowa Prawda 236 112 124 712,39 Nowe Kobiałki 268 139 129 879,23 Nowy Jamielnik 196 98 98 127,4 Rosy 186 101 85 601,88 Róża Podgórna 121 62 59 576,71 Stara Prawda 246 121 125 313,73 Stara Róża 328 172 156 677,27 Stare Kobiałki 506 246 260 546,32 Stary Jamielnik 233 122 111 556,01 Szyszki 476 238 238 577,59 Toczyska 318 169 149 1090,62 Turzec 191 99 92 389,36 Wiśniówka 56 26 30 204,57 Wola Kisielska 295 152 143 418,69 Wólka Poznańska 106 52 54 328,59 Wólka Różańska 99 47 52 517,34 Zabiele 315 153 162 486,79 Zgórznica 424 207 217 809,86 GMINA 7947 4009 3938 17345,83

Diagnoza gminy Stoczek Łukowski opracowana zastała w bezpośrednim odniesieniu do Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014-2020 Gminy Stoczek Łukowski (zwanej dalej Strategią Wiodącą). Praca nad przygotowaniem diagnozy prowadzona została oparciu o dane źródłowe dostępne w Urzędzie Gminy Stoczek Łukowski, jednostkach organizacyjnych gminy i w innych instytucjach działających na poziomie powiatu łukowskiego (np. Powiatowy Urząd Pracy w Łukowie, Komenda Powiatowa Policji w Łukowie), bezpośrednią współpracę z pracownikami Urzędu Gminy oraz jednostek organizacyjnych a także z wykorzystaniem wyników badań i analiz prowadzonych przez samorząd. Najważniejszym jednak elementem prac nad diagnozą była współpraca z przedstawicielami sołectw i lokalnymi liderami.

W nawiązaniu do Strategii Wiodącej obszar życia społecznego, gospodarczego, przestrzennego gminy Stoczek Łukowski został podzielony na cztery obszary tematyczne:

I. Rynek pracy, gospodarka, ekologia.

II. Edukacja, kultura, sport, rekreacja.

III. Pomoc społeczna, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo. 16

IV. Integracja społeczna, rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Wymienione obszary tematyczne wyznaczyły kierunek prowadzonej diagnozy rewitalizacyjnej.

2.2 Rynek pracy, gospodarka, ekologia.

Lokalna gospodarka i rynek pracy determinują ekonomiczny poziom życia mieszkańców oraz możliwości rozwoju lokalnej wspólnoty. Gmina Stoczek Łukowski położona jest w regionie znacznie uboższym niż centralna część Polski. Kondycja finansowa gminy, ze względu na strukturę dochodów, stanowi tło do oceny kondycji ekonomicznej mieszkańców.

Powiat Łukowski , na terenie którego położona jest gmina odznacza się niskim wskaźnikiem dochodów wynoszącym 910 zł na jednego mieszkańca powiatu i stosunkowo niskimi wydatkami inwestycyjnymi - 16,2% wydatków ogółem (dane: GUS 2017). Natomiast dochody budżetu Gminy Stoczek Łukowski mają w ostatnich latach tendencję wzrostową. Ma to związek z przypadającymi na ten okres zadaniami finansowanymi ze środków unijnych i wpływem dotacji inwestycyjnych do budżetu gminy. W roku 2017 środki w dochodach na finansowanie i współfinansowanie projektów unijnych wyniosły 0,9 mln zł. Samorząd prowadzi zrównoważoną polityką fiskalną i dochody własne realizuje w ostatnich latach na zbliżonym poziomie.

Tabela. Finanse publiczne Gminy Stoczek Łukowski na tle powiatu łukowskiego.

FINANSE PUBLICZNE 2015 2016 2017 POWIAT

Dochody ogółem budżetu gminy na 1 mieszkańca w zł 29 39 42 42 Wydatki ogółem budżetu gminy na 1 94 54 75 19 mieszkańca w zł 28 38 44 42 02 12 Źródło:84 dane01 GUS

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Dochody i wydatki Gminy Stoczek Łukowski według rodzajów

Źródło: dane GUS

W strukturze wydatków gminy według działów dominują wydatki na Oświatę (37% GUS.2017) oraz dział Rodzina (29,5% GUS.2017), czyli wydatki bieżące. Wydatki w dziale Rodzina to przede wszystkim świadczenie wychowawcze (tzw. 500 Plus). Natomiast dział Oświata związany jest utrzymaniem kosztów edukacji publicznej w szkołach i przedszkolach. W stosunku do ponoszonych wydatków 7,7 mln zł dochodów w części oświatowej subwencji ogólnej sprawia, iż to zadanie gminy ma charakter deficytowy i finansowane jest z dochodów własnych samorządu. Na podkreślenie zasługuje zwiększenie wydatków w działach Transport i łączność (wydatki na inwestowanie i utrzymanie dróg lokalnych) z 7,1 % w 2015 na 7,9 w 2017 oraz w dziale Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego z 2,0% w 2015 na 5,2% w roku 2017, przy jednoczesnym dużym spadku wydatków na Administrację publiczną z 10,0% w 2015 na 5,7 % w 2017(dane: GUS) .

Źródłem utrzymania mieszkańców jest rolnictwo, drobna działalność gospodarcza oraz praca w sektorze budżetowym. Na terenie gminy nie występują duże zakłady przemysłowe. W celach

zarobkowych mieszkańcy dojeżdżają do sąsiadujących miast, przede wszystkim: Stoczka Łukowskiego,

Łukowa.

18 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Stoczek Łukowski to gmina typowo rolnicza. W jej granicach znajduje się 11,8 tys. ha użytków rolnych o niskiej jakości (wskaźnik WRPP wg IUNG w Puławach 52,7 pkt) i średnim udziale trwałych użytków zielonych w ogólnej powierzchni użytków rolnych (16,3%). Przeciętna powierzchnia gospodarstwa rolnego zlokalizowane na terenie Gminy jest stosunkowo mała i wynosi ok.5,5 ha. Dodatkowo w produkcji zwierzęcej dominuje hodowla trzody chlewnej i bydła. Podmioty prowadzące działalność gospodarczą wyspecjalizowały się w usługach i handlu. Dominują usługi budowlane, stolarskie, transportowe, mechanika i blacharstwo samochodowe. Do największych firm zaliczyć można: MIĘS- POL Adam Jończyk w Starych Kobiałkach, Ubój Zwierząt Rzeźnych, Sprzedaż Mięsa Bożena Kebej w Starych Kobiałkach, SIM AGRO-BUD Sylwester Kania w Jamielniku – Kolonii, AGRO_SPAW Tomasz Kaczor w Guzówce, Galeria Kuchni Andrzej Celej w Kisielsku, F.H.U. Bogdan Pyra w Jamielnem, MERTINEX Marcin Soczewka w Zabielu.

Mimo położenia gminy w regionie uboższym oraz braku kluczowych dla regionu szlaków komunikacyjnych, w ostatnich latach zaobserwować można występowanie tendencji wzrostowej w zakresie zarejestrowanych podmiotów prowadzonych działalność gospodarczą. Najwyższy wzrost w rejestracjach w systemie REGON występuje wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.

Tabela. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w Gminie Stoczek Łukowski.

Podmioty gospodarki Powiat Gmina narodowej w rejestrze REGON w 2017 r.

O G Ó Ł E M 8557 529 w tym w sektorze: rolniczym 209 11 przemysłowym 943 140 budowlanym 1403 119 na 1O tys. ludności 793 668

Źródło: dane GUS

W 2018 roku już 433 osób fizycznych miało zarejestrowaną działalność gospodarczą (dane: UG w Stoczku Łukowskim). Najwięcej zarejestrowanych działalności na koniec 2018 liczyły następujące

sekcje wg kodów PKD :

a. sekcja C - przetwórstwo przemysłowe – 146 zarejestrowanych działalności gospodarczych, 19 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

b. sekcja F – dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, działalność związana z rekultywacją – 130 działalności , c. sekcja G – handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów – 102 działalności , d. sekcja H – transport i gospodarka magazynowa – 55 osób fizycznych prowadzonych działalność gospodarczą w tej sekcji.

W ramach sektora publicznego spośród 26 podmiotów 21 należy do państwowych i samorządowych jednostek prawa publicznego. Zgodnie z danymi GUS BDL nowo zarejestrowane podmioty w Gminie Stoczek Łukowski, wg sekcji PKD w latach wynoszą:

Tabela. Gmina Stoczek Łukowski - nowo zarejestrowane w systemie REGON podmioty

w latach 2015-2018

Rodzaj 2015 2016 2017 2018

Ogółem 48 58 65 70

Przemysł i 33 41 44 44 budownictwo

Pozostała 15 17 21 26 działalność

Źródło: dane GUS

Lokalny rynek pracy determinuje koniunktura rolnictwa, indywidualne postawy mieszkańców wobec przekwalifikowania i odejścia z rolnictwa na rzecz działalności pozarolniczej oraz stosunkowo bliska odległość do ośrodków miejskich i możliwość prowadzenia dziennych migracji w celach zarobkowych.

Analizując stan lokalnej gospodarki z perspektywy sołectw Gminy Stoczek Łukowski największa liczba przedsiębiorców występuje w sołectwach: Stara Prawda – 40, Januszówka – 37, Zgórznica – 26, Wola Kisielska – 25.

W roku 2018 w systemie REGON ujawniło się 32 nowe działalności gospodarcze oraz dokonano 14 wykreśleń. Tendencja rosnąca w zakresie rejestrowania nowych podmiotów w systemie REGON

występująca na terenie Gminy Stoczek Łukowski od roku 2014 pozwala na pozytywną ocenę tego

obszaru.

20 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Deficytem gminy jest brak bezpośredniego wsparcia w formie doradztwa, promocji gospodarczej czy organizacji wspierającej rolników i lokalnych przedsiębiorców. Na terenie Gminy Stoczek Łukowski funkcjonują firmy produkujące wysokiej jakości produkty pochodzenia rolniczego, dodatkowo w rozproszeniu funkcjonują drobni lokalni wytwórcy produktów lokalnych. Wyzwaniem rozwojowym dla samorządu może być podjęcie działań integrujących lokalnych wytwórców wokół wspólnej marki gospodarczej, promocja żywności ekologicznej, tradycyjnego rękodzieła oraz wspieranie rozwoju usług okołorolniczych.

Tabela. Poziom aktywności gospodarczej w Gminie Stoczek Łukowski w podziale na sołectwa

w roku 2018

STAN LOKALNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W 2018 r. NOWE WPISY SOŁECTWA STAN os. fizyczne WYKREŚLENIA Aleksandrówka 11 1 1 Nowe Kobiałki 14 5 Błażejki-Ruda 6 Nowy Jamielnik 14 1 Borki 3 Rosy 16 Kapice-Celej 1 Róża Podgórna 6 Guzówka 16 1 3 Stara Prawda 40 1 2 Chrusty 2 Stara Róża 9 1 Huta Łukacz 8 Stare Kobiałki 19 3 Jagodne 21 2 Stary Jamielnik 11 Jamielne 17 1 Szyszki 23 1 Jamielnik Kolonia 4 Toczyska 11 2 Januszówka 37 3 2 Turzec 11 Jedlanka 7 Wiśniówka 2 Kamionka 5 1 2 Wola Kisielska 25 1 Kienkówka 9 2 1 Wólka Poznańska 6 Kisielsk 20 1 Wólka Różańska 4 Łosiniec 6 Zabiele 17 4 Mizary 7 1 Zgórznica 26 3 Nowa Prawda 9 GMINA 443 32 14 Źródło: dane UG Stoczek Łukowski

Zgodnie z danymi Powiatowego Urzędu Pracy w Łukowie stopa bezrobocia na terenie powiatu łukowskiego na koniec 2018 roku wynosiła 4,5 % . W związku z rolniczym charakterem gminy dane

statystyczne nie oddają pełnego obrazu, nie wszyscy mieszkańcy rejestrują się w Urzędzie Pracy.

Wywiady środowiskowe prowadzone w poszczególnych sołectwach przez pracowników socjalnych 21

świadczą o występowaniu zjawiska bezrobocia nierejestrowanego oraz bierności zawodowej części Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 mieszkańców. Udział osób pracujących i bezrobotnych zarejestrowanych populacji Gminy przedstawia poniższa tabela.

Tabela. Udział osób pracujących i bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Stoczek Łukowski.

2017 Powiat Gmina Pracującyb 16961 604 Bezrobotni zarejestrowani 2257 125 w tym kobiety w % 58,4 47,2 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w % 3,5 2,6 Udział zarejestrowanych bezrobotnych kobiet w liczbie kobiet w wieku produkcyjnym w % 4,4 2,8

Źródło: dane GUS

Na koniec roku 2018 w Powiatowym Urzędzie Pracy w Łukowie zarejestrowanych było 116 osób bezrobotnych, z czego 53% stanowili mężczyźni a 47% kobiety. Zdecydowanie największy udział w strukturze zarejestrowanych bezrobotnych mają osoby w wieku produkcyjnym. Najwięcej zarejestrowanych osób bezrobotnych zamieszkuje sołectwa Szyszki, Toczyska.

Tabela. Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w podziale na sołectwa

Gminy Stoczek Łukowski w 2018 roku

Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w podziale na sołectwa w 2018 roku

Aleksandrówka 5 Nowe Kobiałki 7 Błażejki-Ruda 5 Nowy Jamielnik 3 Borki 0 Rosy 3

Kapice-Celej 0 Róża Podgórna 2

Guzówka 2 Stara Prawda 3 22 Chrusty 0 Stara Róża 3

Huta Łukacz 0 Stare Kobiałki 7 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Jagodne 3 Stary Jamielnik 3 Jamielne 5 Szyszki 11 Jamielnik Kolonia 3 Toczyska 10 Januszówka 1 Turzec 2 Jedlanka 9 Wiśniówka 1 Kamionka 1 Wola Kisielska 3 Kienkówka 3 Wólka Poznańska 3 Kisielsk 4 Wólka Różańska 2 Łosiniec 3 Zabiele 3 Mizary 1 Zgórznica 0 Nowa Prawda 5 GMINA 116 Źródło: dane PUP w Łukowie

Na przestrzeni ostatnich kilku lat liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w bazie Powiatowego Urzędu Pracy w Łukowie znacznie zmalała – z 223 osób w roku 2015 do 116 osób w roku 2018. W zestawieniu z rosnącą tendencją do prowadzenia działalności gospodarczej należy uznać, iż na przestrzeni ostatnich latach sytuacja ekonomiczna mieszkańców Gminy Stoczek Łukowski ulega poprawie.

Statystycznej ocenie sytuacji towarzyszy analiza środowiska prowadzona w toku wywiadów środowiskowych i pracy w terenie. Zjawisku malejącego bezrobocia rejestrowanego towarzyszy rosnąca tendencja bezrobocia ukrytego na wsi. Zmieniająca się rok rocznie koniunktura w prowadzeniu gospodarstw rolnych sprawia, iż coraz bardziej dostrzegalny jest brak programów aktywizacji społeczno – zawodowej. Programu te nie tylko wzmacniają umiejętności społeczne, ale przede wszystkim tworzą możliwości rozwoju kompetencji zawodowych dostosowanych do indywidualnych wymagań uczestnika programu. W kontekście potencjałów i walorów kulturowo – przyrodniczych Gminy Stoczek Łukowski aktywizacja zawodowa powinna zostać ukierunkowana na rozwój działalności okołorolniczej, w tym produktów lokalnych i usług wspierających rozwój aktywnej turystyki. Szansą na rozwój programów aktywizacji społeczno – zawodowej będzie współpraca instytucji działających na rzecz lokalnego rynku pracy i przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu, tj. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Stoczku Łukowskim, Powiatowy Urząd Pracy w Łukowie, Stowarzyszenie LGD Razem ku lepszej przyszłości.

Tabela. Gmina Stoczek Łukowski. Bezrobocie rejestrowane w latach wg płci

2015 2016 2017 2018

ogółem 223 160 125 116 23

mężczyźni 120 82 66 62 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

kobiety 103 78 59 54 Źródło: dane PUP w Łukowie

Na rozwój lokalnego rynku pracy wpływa dostępność do usług publicznych, społecznych i gospodarczych. Na terenie gminy Stoczek Łukowski zlokalizowane są następujące instytucje:

• policja • poradnie lekarskie – Ośrodki Zdrowia Zarządzane przez Zakład Opieki Zdrowotnej w Łukowie (zlokalizowane w Stoczku Łukowskim i Jedlance) oraz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medicus” w Stoczku Łukowskim • gminna biblioteka publiczna • Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Starych Kobiałkach • Zakład Aktywności Zawodowej • Fundacja Wspierania Inicjatyw Wiejskich

Gmina Stoczek Łukowski ma stosunkowo dobrą lokalizację. Położenie na styku województw lubelskiego i mazowieckiego ułatwia mieszkańcom dostęp do poza wojewódzkich ośrodków miejskich. Średnia odległość z poszczególnych sołectw gminy do miasta wojewódzkiego Lublina wynosi 105 km, natomiast dystans dzielący gminę od miasta stołecznego Warszawy wynosi średnio 86 km. Mieszkańcy gminy w celach migracji zarobkowej czy edukacyjnej a także celem zaspokajania swoich życiowych potrzeb są bezpośrednim polu oddziaływania i innych miast województwa mazowieckiego , np. Siedlec (dystans ok. 38 km), Garwolina (dystans ok.26 km), Mińsk Mazowiecki (dystans 42 km). Administracyjny podział państwa i przyporządkowanie usług publicznych do struktur administracyjnych kraju sprawia, iż centrum usług publicznych zlokalizowane jest w oddalonym średnio o 30 km Łukowie. Lokalizacja Powiatowego Urzędu Pracy, inspektoratu ZUS, Izby Administracji Skarbowej w Łukowie, oddziału KRUS , szpitala powiatowego, banków i podobnych instytucji jest przyczyną codziennych migracji mieszkańców gminy Stoczek Łukowski w kierunku Łukowa.

Wpływ na kondycję ekonomiczną Gminy Stoczek Łukowski ma dostępna sieć dróg i możliwości komunikacji. Przez Gminę przebiega droga krajowa nr 76 GRWOLIN – ŁUKÓW (łącznie 16, 184 km oraz ciąg pieszy o dł. 8 km). Droga krajowa na całej długości posiada nawierzchnie asfaltową, przebiega przez sołectwa Kienkówka, Nowa Prawda, Stare Kobiałki, Jamielnik – Kolonia, Chrusty Jedlanka. Przez

teren Gminy przebiega również droga wojewódzka nr DW803 SIEDLCE – STOCZEK ŁUKOWSKI (łącznie

2,512 km). Droga wojewódzka przecina sołectwo Zgórznica. Na terenie Gminy zlokalizowanych jest 24

54,944 km dróg powiatowych (oraz ciąg pieszy o dł. 4,584km), w tym: Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

• 0,8 km posiada nawierzchnie brukową, • 54,144km asfaltową, • 3,8 km to drogi gruntowe.

Sieć dróg gminnych stanowi przeszło 77 km dróg gminnych, z czego 65 km to drogi publiczne a 12 drogi wewnętrzne.

Zgodnie z danymi pozyskanymi z Urzędu Gminy Stoczek Łukowski szczegółowa diagnoza stanu nawierzchni dróg w poszczególnych sołectwach jest następująca:

Tabela. Analiza jakościowa nawierzchni dróg gminnych w Gminie Stoczek Łukowski

Diagnoza stanu Lp. Sołectwo nawierzchni dróg (stan: Zalecenia/uwagi

zły, dostateczny, dobry) Powierzchnia

liczne spękania i ubytki uzupełnić, 1 419,38 Aleksandrówka zły wykonać dywanik z betonu asfaltowego 2 332,24 Błażejki-Ruda dostateczny zalecane profilowanie drogi równiarką 3 459,43 Borki dostateczny zalecane profilowanie drogi równiarką 4 195,99 Kapice-Celej dostateczny zalecane profilowanie drogi równiarką 5 531,63 Guzówka dobry Brak 6 71,01 Chrusty dobry Brak zalecane poszerzenie jezdni i 7 154,17 Huta Łukacz dostateczny uzupełnienie oznakowania liczne spękania i ubytki uzupełnić, 8 369,42 Jagodne zły wykonać dywanik z betonu asfaltowego 9 717,72 Jamielne dobry Brak 10 235,85 Jamielnik Kolonia dobry Brak 11 185,8 Januszówka dobry Brak liczne spękania i ubytki uzupełnić, 12 1550,43 Jedlanka zły wykonać dywanik z betonu asfaltowego, wykonać ciągi piesze 13 359,04 Kamionka dostateczny zalecane profilowanie nawierzchni 14 478,05 Kienkówka dobry Brak 15 571,72 Kisielsk dobry Brak 16 349,19 Łosiniec dobry Brak 17 550,41 Mizary dostateczny zalecane profilowanie drogi równiarką 18 712,39 Nowa Prawda dobry Brak 19 879,23 Nowe Kobiałki dostateczny zalecane profilowanie drogi równiarką 20 127,4 Nowy Jamielnik dobry Brak

spękania poprzeczne i podłużne 21 601,88 Rosy zły uzupełnić, zalecana regeneracja

nawierzchni 25 22 576,71 Róża Podgórna dobry Brak

23 313,73 Stara Prawda dostateczny zalecana regeneracja nawierzchni Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

24 677,27 Stara Róża dostateczny zalecane profilowanie drogi równiarką 25 546,32 Stare Kobiałki dobry Brak 26 556,01 Stary Jamielnik dobry Brak poszerzyć pobocza, wykonać ciągi 27 577,59 Szyszki zły piesze, uzupełnić oznakowanie 28 1090,62 Toczyska dobry Brak 29 389,36 Turzec dostateczny zalecane profilowanie drogi równiarką 30 204,57 Wiśniówka dobry Brak 31 418,69 Wola Kisielska dobry Brak 32 328,59 Wólka Poznańska dobry Brak 33 517,34 Wólka Różańska dostateczny zalecane uzupełnienie poboczy 34 486,79 Zabiele dostateczny zalecane profilowanie drogi równiarką 35 809,86 Zgórznica dostateczny zalecane profilowanie drogi równiarką

W większości sołectw stan nawierzchni dróg oceniono jako dostateczny. W sołectwach Szyszki, Aleksandrówka, Jagodne, Jedlanka i Rosy stan nawierzchni dróg i towarzyszącej im infrastruktury w obrębie pasa drogowego oceniono jako zły.

Rozwój ekonomiczny Gminy Stoczek Łukowski determinuje również stan lokalnej infrastruktury sieciowej w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków.

Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia są wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Stan infrastruktury wodociągowej jest zadowalający. Zdecydowana większość wodociągów wybudowana została po roku 2001. Sieć wodociągowa ma łączną długość 125,61 km i obejmuje wszystkie sołectwa gminy. Woda przeznaczona do zbiorowego zaopatrywana mieszkańców uzyskiwana jest w dwóch podziemnych ujęć, w Starej Prawdzie i Zgórznicy.

W zakresie poprawy warunków odprowadzania ścieków samorząd gminy poczynił w ostatnich latach stosunkowo duże nakłady inwestycyjne:

• w latach 2017-2018 wybudowano przy współfinansowaniu ze środków zewnętrznych sieć kanalizacji sanitarnej w układzie grawitacyjno - ciśnieniowym w sołectwach Kienkówka, Nowa Prawda, Stare Kobiałki o łącznej długości 9 843 mb – projekt „Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Kienkówka, Nowa Prawda i Stare Kobiałki – I etap (PROW na lata 2014- 2020). • w latach 2015-2018 rozbudowano i zmodernizowano oczyszczalnie ścieków Dębina w Woli Kisielskiej – powstał drugi ciąg technologiczny a łączna średniodobowa wydajność oczyszczalni wynosi 590 m3 / dobę. Dodatkowo zrealizowano ciąg technologiczny osadu, który będzie mógł

być wykorzystywany w rolnictwie – projekt „ Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków 26

Dębina w Woli Kisielskiej (RPO WL na lata 2014-2020)”. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Mimo dużych nakładów inwestycyjnych, potrzeby w zakresie dalszego skanalizowania gminy są bardzo duże. Ciągle znaczna część mieszkańców gminy korzysta ze zbiorników bezodpływowych. Dostęp do podstawowej infrastruktury sieciowej stanowi podstawę nie tylko do rozwoju ekonomicznego gminy, ale odpowiedniej jakości życia mieszańców. Administratorem sieci oraz ujęć wody jest Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Starych Kobiałkach.

W zakresie zagospodarowania przestrzennego obowiązuje na mocy Uchwały Nr X/57/2015 Rady Gminy Stoczek Łukowski z dnia 28 lipca 2015 roku Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Stoczek Łukowski. Ład przestrzenny realizowany jest poprzez wydawanie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego na podstawie przepisów szczególnych. Decyzje o warunkach zabudowy dotyczą przede wszystkim zabudowy zagrodowej lub mieszkaniowej jednorodzinnej. Decyzje celu publicznego na terenie gminy wydawane są głównie w zakresie linii elektroenergetycznych, wieży telefonii komórkowej, sieci wodociągowej i kanalizacyjnej.

Na terenie Gminy wyodrębniono obszar wspierający rozwój przedsiębiorczości, na którym obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, tj.:

• Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu aktywności gospodarczej „Stare Kobiałki” przejęty Uchwałą Nr V/42/07 Rady Gminy Stoczek Łukowski z dnia 29.03.2007r. , wyznacza przeznaczenie terenu na potrzeby lokalizacji obiektów produkcyjnych, składów i magazynów

Rozwój ekonomiczny determinowany jest również przez walory środowiska naturalnego danego samorządu. Charakter rolniczy Gminy i możliwość prowadzenia upraw i hodowli zwierząt uzależniony jest od występujących klas bonitacyjnych gleb. Na terenie gminy dominują gleby słabe, brak jest gleb I i II klasy bonitacyjnej. Powierzchnię ok. 600 ha zajmują grunty orne III klasy bonitacyjnej, natomiast zdecydowanie przeważają gleby V klasy, które zajmują ok. 3900 ha. Powierzchna użytków rolnych stanowi blisko 65% ogólnej powierzchni Gminy, w tym powierzchnia gruntów ornych to 53,3%. Kolejnym przyrodniczym uwarunkowaniem rozwoju lokalnej gospodarki jest występowanie cieków wodnych i stan wód powierzchniowych. Ukształtowanie znacznej części terenu gminy Stoczek Łukowski warunkuje rzeki Świder i Świder Wschodni. Przebiegają równoleżnikowo i południkowo przez obszar Gminy a ich koryto jest nieregularne, serpentynujące i erodujące. Problemem Gminy Stoczek

Łukowski jest stały niedobór wody, zwłaszcza do celów gospodarczych. Wynika to z warunków

ukształtowania terenu i lokalizacji wód powierzchniowych w obszarze dolin rzecznych i uzależnienie 27

poziomu wód gruntowych od stanu wody w rzece. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

W tym kontekście niezwykle ważna staje się troska o ograniczanie zagrożeń stanu i czystości wód podziemnych. Sprzyja temu odpowiednio prowadzona gospodarka ściekowa, system zagospodarowania odpadami i prowadzona bezpiecznie działalność rolnicza.

Charakter rolniczy gminy i brak dużych zakładów przemysłowych sprawia, iż krajobraz przyrodniczy wysoczyzny Żelechowskiej i Równiny Łukowskiej jest naturalnie zróżnicowany. Na terenie Gminy występują lub graniczą z nią następujące obszary chronione:

• Rezerwat Przyrody Dąbrowy Seroczyńskie – obszar objęty siecią NATURA 2000 kod PLH 140004, to leśny rezerwat przyrody położony faktycznie na granicy Gminy Stoczek Łukowski. Znajduje się on w Łukowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Obejmuje tereny lasów państwowych nadleśnictwa Siedlce, Leśnictwa Seroczyn.

Mapa. Rezerwat Przyrody Dąbrowy Seroczyńskie

• Rezerwat Przyrody „Kulak” – na terenie gminy Stoczek Łukowski znajduje się fragment

rezerwatu o powierzchni 3,98 ha, a przeważająca część zlokalizowana jest na sąsiadującej

z gmina Stoczek Łukowski gminie Wojdynie. Charakteryzuje się obecnością uroczysk, stawów 28

i terenów leśnych. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

• Rezerwat Przyrody „Jata” – jest jednym z najciekawszych rezerwatów w Polsce ze względu na występowanie borów jodłowych z udziałem świerka i sosny. 337 ha rezerwatu podlega ochronie ścisłej i jest częściowo niedostępny dla turystów.

Mapa. Rezerwat Przyrody „Jata”

• Łukowski Obszar Chronionego Krajobrazu – obejmujący północno- wschodnią część gminy, łącznie 39% powierzchni obszaru chronionego. W jego krajobrazie dominują dobrze zachowane zbiorowiska leśne i łąkowe, w tym dolina rzeki Świder. • Natura 2000 Lasy Łukowskie PLB 060010 – obszar specjalnej ochrony ptaków, obszar zajmuje duży i zwarty drzewostan bogaty w siedliska borowe mieszane z jodłą, występuje to również

roślinność bagienna co sprawia, iż różne gatunki ptaków mają na obszarze tym idealne warunki

do życia. Najbardziej cennym z występujących jest żuraw. 29

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Strefa środowiskowa. Obszary chronione w poszczególnych sołectwach Gminy Stoczek Łukowski

Łukowski Obszar Powierzchnia Natura 2000 Lp. Sołectwo Chronionego (ha) Krajobrazu

km kw. km.kw.

1 Aleksandrówka 419,3801 20 127,4026 1,3 5,13 Nowy Jamielnik 1,274 2 Błażejki-Ruda 332,2424 21 601,8784 3,322 Rosy 6,019 3 Borki 459,4328 22 576,7071 Róża Podgórna 0,257 5,767 4 Kapice-Celej 195,9953 23 313,7339 Stara Prawda 5 Guzówka 531,6283 24 677,2666 Stara Róża 6,773 6 Chrusty 71, 0163 25 546,3186 Stare Kobiałki 2,03 7 Huta Łukacz 154,169 26 556,0096 Stary Jamielnik 5,46 8 Jagodne 369,4212 27 577,5939 Szyszki 9 Jamielne 717,7155 28 1090,6182 Toczyska 10,906

10 Jamielnik Kolonia 235,8525 29 389,3624 Turzec 11 Januszówka 185,8078 30 204,57 Wiśniówka 12 Jedlanka 1550,4265 31 418,6867 10,84 10,84 Wola Kisielska 13 Kamionka 359,0356 32 328,5882 Wólka Poznańska 14 Kienkówka 478,0571 33 517,3374 Wólka Różańska 5,173 15 Kisielsk 571,7266 34 486,7903 Zabiele 4,868 16 Łosiniec 349,1904 35 809,8593 3,492 Zgórznica 8,099 17 550,4172 Mizary 18 712,3877 Nowa Prawda 19 879,2325 Nowe Kobiałki

Obszary chronione podlegają intensywniej gospodarce leśnej. W granicach obszaru występuje zwarta zabudowa wiejska, prowadzona jest działalność gospodarcza: odkrywkowa kopalnia piachu i wpływająca na lokalne środowisko to fabryka silikatów. Zagrożeniem dla flory i fauny obszarów chronionych jest obniżania poziomu wód gruntowych oraz programowe zalesienia. Inne ważne zagrożenia dla lokalnego środowiska wynikają z działań bytowych i gospodarczych. Do najważniejszych zaliczyć można: spalanie śmieci w piecach, dzikie wysypiska, nielegalne pozbywanie się ścieków bytowych ze zbiorników bezodpływowych, pokrycia azbestowe i niewłaściwy demontaż i utylizacja

azbestu.

30 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Zgodnie z danymi będącymi w dyspozycji Urzędu Gminy Stoczek Łukowski na terenie Gminy występuje duży problem związany z występowaniem pokryć azbestowych. Zestawienie na poszczególne sołectwa wygląda następująco:

Tabela. Obszar środowiskowy. Występowanie negatywnych zjawisk przestrzeni środowiskowej:

pokrycia azbestowe i dzikie wysypiska w poszczególnych sołectwach Gminy Stoczek Łukowski.

Lp. Sołectwo

sołectwa

sołectwach sołectwach

Powierzchnia

powierzchnia m2 w podziale na na podziale w m2 powierzchnia

Liczba dzikich wysypisk w poszczególnych poszczególnych w wysypisk dzikich Liczba Azbest Azbest

1 419,38 Aleksandrówka 28019,36 1 2 332,24 Błażejki-Ruda 19718,00 0 3 459,43 Borki 7656,00 0 4 195,99 Kapice-Celej 0,00 0 5 531,63 Guzówka 13816,91 0 6 71,01 Chrusty 0,00 0 7 154,17 Huta Łukacz 22688,00 0 8 369,42 Jagodne 29686,00 0 9 717,72 Jamielne 12593,00 0 10 235,85 Jamielnik Kolonia 0,00 0 11 185,8 Januszówka 48300,00 3 12 1550,43 Jedlanka 23652,64 0 13 359,04 Kamionka 13112,73 0 14 478,05 Kienkówka 28793,00 0 15 571,72 Kisielsk 40583,00 0 16 349,19 Łosiniec 20844,00 0 17 550,41 Mizary 24804,00 0 18 712,39 Nowa Prawda 27678,00 0 19 879,23 Nowe Kobiałki 25200,73 0 20 127,4 Nowy Jamielnik 12609,00 1 21 601,88 Rosy 26852,00 0 22 576,71 Róża Podgórna 18602,00 0

23 313,73 Stara Prawda 37294,64 0

24 677,27 Stara Róża 23853,00 0 25 546,32 Stare Kobiałki 30989,73 0 31 26 556,01 Stary Jamielnik 26663,36 0

27 577,59 Szyszki 34295,00 2 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

28 1090,62 Toczyska 24117,55 0 29 389,36 Turzec 17354,27 1 30 204,57 Wiśniówka 8641,91 0 31 418,69 Wola Kisielska 25840,82 0 32 328,59 Wólka Poznańska 10630,00 0 33 517,34 Wólka Różańska 14809,27 1 34 486,79 Zabiele 23602,00 0 35 809,86 Zgórznica 34289,27 0 35 17345,8 GMINA 757589,19 9

Istotnym dla obszaru środowiskowego będzie wdrażanie programów mających na celu zachęcenie mieszkańców do wymiany pokryć azbestowych z zachowaniem wszystkich wymaganych przepisami ochrony środowiska wymagań. Jednocześnie wyzwaniem dla obszaru będzie podnoszenie świadomości mieszkańców w zakresie gospodarki odpadami. Obecnie na terenie Gminy Stoczek Łukowski występuje 9 dzikich wysypisk. W odniesieniu do sołectw, dzikie wysypiska zlokalizowane są w obwodach sołectw: Wólka Różańska ( 1 szt.), Turzec (1 szt.), Szyszki (2 szt.), Nowy Jamielnik (1 sz.), Januszówka (3 szt.), Aleksandrówka (1sz.).

Zdiagnozowane wyzwania dla obszaru:

• poprawa stanu infrastruktury drogowej oraz infrastruktury sieciowej tworzących bazę do rozwoju przedsiębiorczości i poprawy jakości życia mieszkańców, • podejmowanie działań ukierunkowanych na wsparcie lokalnych przedsiębiorców, promocja lokalnych marek gospodarczych. • podejmowanie działań ukierunkowanych na wzmocnienie wiedzy i umiejętności mieszkańców w zakresie prowadzenia działalności pozarolniczej w formie programów aktywizacji społeczno – zawodowej.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

2.3 Edukacja, kultura, sport i rekreacja

Diagnoza obszaru edukacji kultury, sportu i rekreacji pozwala na ocenę tych usług publicznych w Gminie Stoczek Łukowski oraz ocenę poziomu zaspokojenia potrzeb mieszkańców w tym obszarze.

Na terenie Gminy Stoczek Łukowski funkcjonuje sześć szkół podstawowych i zespół oświatowy obejmujący szkołę podstawową i przedszkole:

• Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Starych Kobiałkach • Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Szyszkach • Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej w Kisielsku • Szkoła Podstawowa im. Wandy Chotomskiej w starej Prawdzie • Szkoła Podstawowa im. Mieczysława Jastrzębskiego w Starej Róży • Zespół Oświatowy w Jedlance • Dodatkowo funkcjonuje samodzielna Szkoła Podstawowa w Kamionce oraz filialna Szkoła Podstawowa dla klas 0-III w Toczyskach, podporządkowana Zespołowi Oświatowemu w starych Kobiałkach.

Średnio, wydatki na oświatę stanowią ponad 37% wydatków budżetu gminy ogółem (dane: GUS). Dzieci rozpoczynają edukację wychowania przedszkolnego w dostępnych 7 oddziałach przedszkolnych działających przy szkołach podstawowych oraz jednym przedszkolu publicznym. Na terenie gminy nie ma żłobka lub klubu dziecka świadczącego opiekę nad dziećmi poniżej 3 roku życia.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Placówki edukacyjno – oświatowe oraz stan edukacji na terenie

Gminy Stoczek Łukowski w latach 2015-2018

Edukacja w Gm. Stoczek Łukowski 2015/ 2016/ 2017/ 16 17 18 Placówki wychowania przedszkolnego 8 8 8 w tym przedszkola 1 1 1 Miejsca w przedszkolach 5 5 5 0 0 0 Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego 2 2 2 w tym w przedszkolach 13 53 63 6 8 4 Szkoły podstawowe 8 7 8 5 8 2 Uczniowie szkół podstawowych 5 4 5 Gimnazja 6 68 15 3 4 3 Uczniowie szkół gimnazjalnych 2 2 1 8 6 8 Liczba uczniów przypadająca na 6 9 1 1 oddział w szkołach: podstawowych 1 1 1 gimnazjalnych 13 12 12 3Źródło: dane3 GUS3

Łącznie w szkołach podstawowych naukę w roku szkolnym 2018/2019 rozpoczęło 621 uczniów i uczennic w 55 oddziałach, co daje średnio 11 uczniów na 1 oddział. W oddziałach przedszkolnych i przedszkolu – 263 dzieci w 17 oddziałach, co daje średnio 15 dzieci na 1 oddział. We wrześniu 2018 r. pracę w szkołach, oddziałach przedszkolnych, w ostatnim roku gimnazjum rozpoczęło 139 nauczycieli.

W opinii mieszkańców gminy dostęp do edukacji przedszkolnej i szkolnej jest zadowalający. Poszczególne placówki oświatowe wymagają jednak stałych remontów i zakupów wyposażenia. Odnosi się to przede wszystkim do potrzeby stałego rozwijania bazy sportowo – rekreacyjnej, zakupu nowych materiałów dydaktycznych umożliwiających wprowadzanie nowych technik nauczania i rozwijanie zainteresowań dzieci i młodzieży. W zakresie edukacji przedszkolnej ilość zapewnianych 34

przez samorząd miejsc w stosunku do liczby dzieci jest wystarczająca, za wyjątkiem dzieci Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 z niepełnosprawnościami lub o innych szczególnych potrzebach. Zdiagnozowanym deficytem opieki nad najmłodszymi mieszkańcami Gminy jest brak świetlic lub zapewnienia w innej formie opieki nad dziećmi po godz. 13.00 oraz niedostateczna baza rekreacyjne pozwalająca na organizowanie zabaw na świeżym powietrzu. Większość oddziałów przedszkolnych pracuje w podstawowym wymiarze 5 godz. Sytuacja ta jest dużym utrudnieniem dla rodziców i opiekunów pracujących. Dodatkowo baza lokalowa części oddziałów wymaga pilnej interwencji. Zmieniające się przepisy oraz rosnące zapotrzebowanie na opiekę nad najmłodszymi mieszkańcami Gminy sprawia, iż pilnego dostosowania do obecnych wymagań wymagają oddziały zlokalizowane w Szkole Podstawowej w Szyszkach. W omawianym zakresie deficytów brakuje pomieszczeń, wyposażenia oraz miejsca zabaw dostosowanych do potrzeb dzieci w szczególnych potrzebach. Potencjał bazy lokalowej w tym zakresie posiada Szkoła Podstawowa w Jedlance.

Poza podstawową funkcją placówek oświatowych jakimi jest edukacja dzieci i młodzieży jednostki spełniają one również rolę wychowawczą, wspomagając rodzinę w wychowywaniu młodego pokolenia. W tym obszarze należy zwrócić uwagę na deficyty związane z niedostateczną ilością wsparcia pedagogicznego i psychologicznego w szkołach. W związku z wyzwaniami cywilizacyjnymi jakimi jest nieograniczony dostęp znacznej większości dzieci do Internetu, zmianą sposobu komunikowania z nastawieniem na komunikacje i budowanie relacji najmłodszych w cyberprzestrzeni oraz obecnymi dysfunkcjami pojawiającymi się w rodzinach (patologie, przemoc domową czy rozpad rodziny) wyzwaniem dla placówek edukacyjnych jest zapewnienie odpowiedniego wsparcia poradnictwa psychologiczno – pedagogicznego oraz rozwijanie oferty czasu wolnego dla dzieci i młodzieży. Mieszkańcy zwracają uwagę na potrzebę tworzenia oferty zajęć dodatkowych dla dzieci i młodzieży, inspirujących działalność kulturalną i sportową oraz wydarzeń i imprez kulturalnych i rekreacyjnych, integrujących społeczność lokalną.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Gminna Biblioteka Publiczna w Starych Kobiałkach

Uzupełnieniem oferty placówek edukacyjnych w omawianym zakresie jest działalność kulturalna samorządowych instytucji kultury.

W Gminie Stoczek Łukowski działa Gminna Biblioteka Publiczna w Starych Kobiałkach pełniąca rolę animatora działalności kulturalnej na terenie całej Gminy Stoczek Łukowski. Od 2012 roku biblioteka mieści się z budynku Centrum Społeczno – Kulturalnego, kompleksowo wyposażonego , z zapleczem widowiskowym do organizacji wydarzeń kulturalnych oraz rekreacyjno-sportowym. Biblioteka pełni rolę lokalnego centrum kultury. Poza popularyzacją czytelnictwa, poszerzaniem księgozbioru i czytelni internetowej , obejmuje opieką animacyjną działające na terenie gminy zespoły i koła zainteresowań. Do najważniejszych należą:

• Dziecięcy Zespół Ludowy OJRA • Gminna Grupa Literacka • Zespół śpiewaczy dla dorosłych KOBIERZEC • Zespół instrumentalno – wokalny Muzyczne Bractwo GBP

• Animatorska Grupa Teatralna

• Dyskusyjny Klub Książki dla młodzieży 36

• Dyskusyjny Klub Książki dla dorosłych Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

• Klub Seniora

W bibliotece prowadzone są koła zainteresowań, zajęcia nauki gry na gitarze i pianinie elektrycznym. Biblioteka współpracuje z Fundacją Młodzieżowej Integracji Gospodarczej i Kulturalno – Turystycznej organizując projekty wymiany międzynarodowej młodzieży.

Tabela. Instytucje kultury w Gminie Stoczek Łukowski na tle powiatu łukowskiego.

Biblioteki Powiat Gmina Biblioteki i filie 27 1 Czytelnicy w bibliotekach publicznych 13900 1048 Wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w wol. 18 8 Źródło: dane GUS

Duża powierzchnia Gminy oraz jest obwarzankowy charakter wobec zlokalizowanego w centrum miasta Stoczek Łukowski powodują, że jedna instytucja kultury działająca na terenie samorządu zdecydowanie nie zaspokaja potrzeb mieszkańców. Wpływa to negatywnie na ogólny poziom integracji społecznej oraz tożsamości lokalnej mieszańców Gminy. Literatura przedmiotu podkreśla znaczenie uczestnictwa w kulturze na poziom aktywności mieszkańców w innych obszarach życia społeczno – gospodarczego. Mając na względzie dziedzictwo kulturowe i historyczne szansą na wzmocnienie więzi społecznych i budowanie społeczeństwa obywatelskiego jest tworzenie bazy lokalowej umożliwiającej zapewnienie mieszkańcom odpowiedniej oferty kulturalnej i społecznej.

Rozwój oferty czasu wolnego może rozwijać się jeśli dostępna jest odpowiednia infrastruktura, baza lokalowa oraz udostępniania i odpowiednio zagospodarowania przestrzeń publiczna. Poza Centrum Społeczno – Kulturalnym w poszczególnych sołectwach na terenie gminy zlokalizowane są świetlice wiejskiej i strażnice OSP, które charakteryzuje zróżnicowany stan techniczny.

Tabela. Infrastruktura społeczna – świetlice na terenie Gminy Stoczek Łukowski

w podziale na sołectwa.

Typ obiektu Ilość Sołectwa

świetlice wiejskie 8 Zabiele, Nowy Jamielnik, Jagodne, Guzówka, Mizary, 37

Łosiniec, Kienkówka, Nowa Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Prawda, Kisielsk, Aleksandrówka, Błażejki – Ruda, Turzec

strażnice OSP 6 Szyszki, Stara Róża, Jamielne, Rosy, Zgórznica, Jedlanka

Źródło: dane UG Stoczek Łukowski

Obiekty te mają zróżnicowaną strukturę własności. Część z nich stanowi komunalny zasób gminy. Zarówno świetlice wiejskie jak i strażnice OSP w miarę możliwości poddawane są remontom oraz wyposażane w nowy sprzęt i meble. Na ten cel przeznaczane są środki z Funduszu sołeckiego wdrażanego rok rocznie przez Gminę Stoczek Łukowski. Do najważniejszych zadań remontowych realizowanych z ostatnich latach zaliczyć można: remont wnętrza świetlicy wiejskiej Kisielsku, remont świetlicy wiejskiej w Jagodnym, termomodernizacja budynku świetlicy w Kienkówce, remont świetlicy wiejskiej w Rosach. W roku 2018 oddano do użytku budynki świetlic wiejskich w sołectwach: Błażejki – Ruda, Guzówka, Turzec.

Mimo troski o stan infrastruktury społecznej obiekty te w większości nie spełniają warunków technicznych umożliwiających spotkania integracyjne mieszkańców, czy uruchomienie oferty zajęć dla dzieci i młodzieży. Z dokonanej jakościowej oceny stanu technicznego obiektów wynika, iż zły stan techniczny mają obiekty zlokalizowane w sołectwach: Zgórznica, Zabiele, Szyszki, Stara Róża, Nowy Jamielnik, Mizary, Jedlanka, Jamielne, Aleksandrówka.

Szczególnie ważną role odgrywać może strażnica OSP w Jedlance. Jedlanka do największa miejscowość gminy Stoczek Łukowski i ma potencjał do bycia centrum społeczno – kulturalnym nie tylko dla sąsiadujących z nią sołectw ale i dla całej Gminy. Zwracając uwagę na duże potrzeby zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży i niedostatek bazy społecznej i kulturalnej, utworzenie filii działającej instytucji kultury staje się jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed samorządem Gminy. Doświadczenia działającej w Starych Kobiałkach Gminnej Biblioteki Publicznej wskazują na potrzeby tworzenia nowego zaplecza lokalowego pozwalającego na organizację warsztatów, pokazów, prelekcji czerpiącej z bogatego dorobku dziedzictwa kulturowego Gminy. Dodatkowo, poza kwestią stanu infrastruktury, istnieje potrzeba opracowania i wdrożenia programów podnoszących umiejętności i kompetencje lokalnych liderów i animatorów lokalnych. W tym zakresie powstaje wolne pole do zagospodarowania przez sektor pozarządowy oraz instrumenty ekonomii społecznej. Działania te są

niezwykle ważne i mogą mieć nieoceniony wpływ na budowanie tożsamości lokalnej młodego 38

pokolenia i przyszły rozwój całej Gminy. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Pogłębiona diagnoza obszaru Gminy Stoczek Łukowski ukazała deficyt dobrze zagospodarowanych, wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych, w tym terenów rekreacyjnych. Place zabaw występują przy każdej szkole podstawowej oraz przy świetlicach w sołectwach Kienkówce i Jamielne.

Ważnym zasobem omawianego obszaru jest dziedzictwo historyczne i kulturowe Gminy Stoczek Łukowski. Tereny zajmowane obecnie przez Gminę Stoczek Łukowski były zamieszkałe już w X wieku. Osadnictwo w okresie średniowiecza skupiało się wokół Łukowa, który wówczas był najdalej wysuniętym na północny- wschód grodem strzegącym ziem polskich. Intensywny rozwój osadnictwa przypada na czas unii polsko - litewskiej w Krewie. Właśnie po roku 1385 zakładane są nowe wioski i osady a dotychczasowe i znaczące wsie podnoszone są do rangi miasta. W tym właśnie czasie miastami, które stały się bliskie Gminie Stoczek Łukowski były Łuków, Tuchowicz, Żelechów i Okrzeja. W wieku XV dominowało osadnictwo związane z prawem niemieckim. Zmieniło to wygląd ówczesnych wsi nie tylko pod katem warunków przestrzennych ale też i ekonomicznych. W większości wsi wytyczono główną drogę wzdłuż której miała rozwijać się zabudowa szeregowa. Wprowadzono wytyczanie ziem pod zabudowę i ogrody, gospodarkę uporządkowaną , trójpolową wraz nowym podziałem gruntów pod uprawę pól i zabudowę. Współcześnie, na terenie Gminy Stoczek Łukowski w jej krajobrazie kulturowym dominuje wspomniana wyżej szeregówka. Najbardziej widoczne to jest w sołectwach: Kienkówka, Mizary, Stara Prawda. Drugim, występującym na terenie gminy typem organizacji przestrzeni kulturowej jest rzędówka – charakterystyczna na terytorium byłego Królestwa Kongresowego. Taki typ zabudowy maja sołectwa Aleksandrówka, Kisielsk, Róża Podgórna. Róża Stara, Wola Kisielska. Trzeci występujący na terenie gminy typ organizacji przestrzeni to łańcuchówka. Charakteryzuje wsie, na terenie których zabudowa, komunikacja uzależniona jest od warunków przyrodniczych, najczęściej od strumienia rzeki przepływającej przez wieś. Taki typ zabudowy mają sołectwa: Guzówka, Jedlanka, Kamionka, Wólka Poznańska. Niezależnie od typu zabudowy i sposobu organizacji przestrzeni na terenie Gminy Stoczek Łukowski brakuje przestrzeni wspólnych wspierających integrację mieszkańców.

Ślady kulturowego dziedzictwa zachowały się również w elementach architektury. Na terenie Gminy nie ma zabytków oznaczeniu regionalnym jednak te ważne lokalnie i wpływające na unikalny charakter gminy zostały wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków. Najcenniejsze obiekty ewidencji związane są z życiem sakralnym lokalnej społeczności. Szczególnie ważne dla lokalnego krajobrazu kulturowego ale też i dla tożsamości mieszkańców są przydrożne kapliczki, projektowane w stylu neogotyckim.

W przestrzeni poszczególnych sołectw kapliczki pełniły poza funkcją kulturowo – sakralną i społeczną.

Były miejscem spotkań i budowania relacji w lokalnym środowisku. Niegdyś obecny bliski związek 39 religii z obrzędowością ludową sprawiał, iż rytm życia codziennego wyznaczały na wsiach święta

religijne a zwyczaje i tradycje ludowe splatały się z sacrum. Inne charakterystyczne dla lokalnej Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 przestrzeni kulturowej obiektu to: typ zabudowy osadniczej z geometrycznymi motywami zdobniczymi umieszczonymi na szczytach domów, młyny, cmentarze oraz dwór w Prawdzie posiadający klasyczną formę siedziby ziemiańskiej – jedyny obiekt z terenu gminy wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków.

Bogactwem kulturowym Gminy Stoczek Łukowski jest bogactwo tradycyjnej wsi, tradycji, obrzędów i rękodzieła. Budowanie oferty kulturalnej i czasu wolnego dzieci i młodzieży łączącej dziedzictwo kulturowe z nowymi wyzwaniami i trendami przemysłu kreatywnego stanowić powinno wyzwanie dla samorządowej instytucji kultury. Rozwój takiej oferty umożliwia udostępnianie odpowiedniej bazy lokalowej w postaci izb pamięci czy pracowni dziedzictwa. Dziedzictwo kulturowe i regionalizm stanowić mogą punkt odniesienia dla rozwoju integracji międzypokoleniowej mieszkańców, wzrostu ich zaangażowania społecznego a także stanowić instrument aktywizacji społeczno – zawodowej.

Działalność samorządowej instytucji kultury powinna opierać się na wykorzystaniu potencjału kulturowego i tradycji. Stworzona baza lokalowa udostępniana mieszkańcom ma szansę wzmocnić zaangażowanie mieszkańców i rozwój zgłaszanych przez nich inicjatyw lokalnych.

Działalność sportowa i rekreacyjna koncentruje się przede wszystkim w szkołach oraz Klubach Sportowych. Na terenie Gminy działa 5 klubów sportowych:

Tabela. Działalność klubów sportowych na terenie Gminy Stoczek Łukowski

Kluby sportowe Powiat Gmina O G Ó Ł E M 68 5 Członkowie 40 1 Ćwiczący 3720 16 8 Trenerzy 5655 15 2 Instruktorzy sportowi 88 6 Źródło: dane GUS

Największym klubem jest Gminny Klub Sportowy ARMATY z siedzibą w Stoczku Łukowskim. Cele i zakres działania klubu to:

• upowszechnianie i popieranie wszystkich form kultury fizycznej i sportu, • rozwój krajoznawstwa, turystyki oraz wypoczynku dzieci i młodzieży, • działanie na rzecz rozwoju kultury, edukacji, oświaty i wychowania, sztuki oraz ochrony dóbr kultury i tradycji,

• działanie w zakresie sportu, turystyki, rekreacji, kultury i edukacji na rzecz osób

niepełnosprawnych, 40

• promocji i organizacji wolontariatu wokół zadań sportu, turystyki, rekreacji, kultury i edukacji, Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

• propagowanie bezpieczeństwa i porządku oraz przeciwdziałanie patologiom, • czynny udział w kulturalnym, gospodarczym i społecznym rozwoju lokalnego środowiska i kraju.

Gminny Klub Sportowy ARMATY jest organizatorem wydarzeń sportowych, imprez i rajdów turystycznych. Organizuje zajęcia sportowej dla dzieci i młodzieży w sekcjach piłki nożnej, piłki siatkowej, tenisa stołowego, zapasów. W okresie ferii zimowych i wakacji jest współorganizatorem wypoczynku dzieci i młodzieży. W opinii mieszkańców oferta zajęć sportowych nie jest wystarczająca. Brakuje instruktorów oraz bazy sportowej pozwalającej na wykorzystanie potencjału młodzieży zamieszkującej Gminę. Brak lokalnego ośrodka sportowego sprawia, iż znaczna część młodzieży ma utrudniony dostęp do zajęć, nieliczni korzystają z oferty innych samorządów.

Pozostałe kluby sportowe działają przy szkołach podstawowych jako uczniowskie kluby. Integrują i wspierają rozwój kultury fizycznej uczniów danej placówki. Są to:

• Uczniowski Ludowy Klub Sportowy "Center- Bit" • Uczniowski Ludowy Klub Sportowy "Junior" • Gimnazjalny Ludowy Klub Sportowy "Żak" • Uczniowski Ludowy Klub Sportowy "Zenit" • Uczniowski Ludowy Klub Sportowy "Iskra".

Najistotniejsze wnioski z diagnozy obszaru Edukacja, kultura i sport:

• niedostatecznie wykorzystany potencjał dziedzictwa kultowego i historycznego regionu jako narzędzie wspierające budowanie lokalnej tożsamości i rozwój integracji społecznej, • niedostateczna ilość wiejskich świetlic i miejsc umożliwiających integracje mieszkańców, • brak bazy lokalowej wspomagającej rozwój oferty samorządowej instytucji kultury, • rozwój oferty czasu wolnego dla mieszkańców dostosowanego do różnych grup wiekowych, • brak świetlic szkolnych i oferty edukacyjnej dostosowanej do potrzeb dzieci o szczególnych potrzebach • brak organizacji pozarządowych wspierających rozwój oferty czasu wolnego i rozwijających działalność sportową i kulturalną na terenie gminy.

41 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

2.4 Pomoc społeczna, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo publiczne.

Gmina Stoczek Łukowski dysonuje następującymi zasobami publicznymi i niepublicznymi wspierającymi instytucjonalnie zadania polityki społecznej na terenie gminy:

• Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej – jednostka organizacyjna gminy realizująca zadania własne wynikające z ustawy o pomocy społecznej oraz zadania zlecone nałożone na gminę. Jednostka organizuje programy systemowe wspierające aktywizacje społeczno – zawodową mieszkańców. • Zakład Aktywności Zawodowej – zakład realizuje zadania publiczne związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych o orzeczonym znacznym stopniu niepełnosprawności oraz prowadzi rehabilitację społeczno – zawodową osób niepełnosprawnych wspierając proces usamodzielnienia i włączania niepełnosprawnych do życia społecznego. Działalność prowadzona w zakładzie ma charakter wytwórczo – usługowy w zakresie produkcji i sprzedaży posiłków. ZAZ jest miejscem, w którym osoby niepełnosprawne znalazły zatrudnienie, rehabilitacje i opiekę. • Warsztat Terapii Zajęciowej w Stoczku Łukowskim – jest placówką dziennego pobytu realizującą zadania z zakresu aktywizacji społeczno – zawodowej. Zajęcia w warsztatach przebiegają na podstawie indywidualnego programu rehabilitacji osoby niepełnosprawnej w odpowiednio przygotowanych i wyposażonych do tego celu pracowniach. • Stowarzyszenie Pokonać Bariery – działające przy Zakładzie Aktywności Zawodowej, podejmuje działania na rzecz osób niepełnosprawnych oraz aktywizacji społecznej mieszkańców obszarów wiejskich.

Sytuacja demograficzna gminy obok warunków ekonomicznych wpływa na rodzaj pojawiających się na terenie Stoczka Łukowskiego problemów społecznych. Zgodnie z danymi ewidencji ludności gminę w 2018 roku zamieszkiwało 7 947 osób. Szczegółowa struktura mieszkańców uwzględniająca wiek i płeć mieszkańców przedstawia się następująco:

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Ludność w Gminie Stoczek Łukowski w 2018 roku.

wiek liczba M K 0-2 144 126 3 41 39 4-5 lat 97 54 6 35 47 7 45 31 8 -12 lat 224 220 13-15 lat 117 126 16-17 lat 89 97 18 54 52 19-20 lat 98 104 21-40 lat 1321 1104 41-59 1087 890 60-64 222 194 65-70 140 190 71-81 188 348 > 81 107 316 suma 4009 3938 Źródło: dane UG Stoczek Łukowski

W podziale liczby mieszkańców Gminy Stoczek Łukowski na poszczególne sołectwa należy stwardzić, iż najbardziej zaludnione sołectwa to Jedlanka (676 mieszkańców), Szyszki (476 mieszkańców), Stare Kobiałki (506 mieszkańców).

Tabela. Liczba mieszkańców Gminy Stoczek Łukowski w poszczególnych sołectwach w 2018 roku

SOŁECTWA Ogółem Mężczyźni Kobiety Aleksandrówka 179 98 81 Błażejki-Ruda 173 83 90 Borki 46 19 27 Kapice-Celej 102 45 57 Guzówka 127 62 65 Chrusty 38 19 19 Huta Łukacz 23 14 9 Jagodne 183 85 98 Jamielne 386 187 199 Jamielnik Kolonia 224 112 112 Januszówka 91 51 40

Jedlanka 676 352 324 Kamionka 142 72 70

Kienkówka 260 130 130 43

Kisielsk 344 196 148 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Łosiniec 113 57 56

Mizary 240 111 129 Nowa Prawda 236 112 124 Nowe Kobiałki 268 139 129 Nowy Jamielnik 196 98 98 Rosy 186 101 85 Róża Podgórna 121 62 59 Stara Prawda 246 121 125 Stara Róża 328 172 156 Stare Kobiałki 506 246 260 Stary Jamielnik 233 122 111 Szyszki 476 238 238 Toczyska 318 169 149 Turzec 191 99 92 Wiśniówka 56 26 30 Wola Kisielska 295 152 143 Wólka Poznańska 106 52 54 Wólka Różańska 99 47 52 Zabiele 315 153 162 Zgórznica 424 207 217 GMINA 7947 4009 3938 Źródło: dane UG Stoczek Łukowski

Mężczyźni stanowią większość populacji (50,44% ogółem) praktycznie we wszystkich przedziałach wiekowych. Kobiety przeważają w wiek poprodukcyjnym mieszkańców Gminy. Jest to zjawisko aktualne dla sytuacji w całym kraju i wynika z nadumieralności mężczyzn. W ostatnich 30 latach różnica w długości życia kobiet i mężczyzn skróciła się o ponad 1,5 roku, jednak nadal wynosi średnio ok. 8 lat. Sytuacja demograficzna Gminy Stoczek Łukowski, szczególnie związana z procesem starzenia się społeczności lokalnej, rodzi problemy dla prowadzonej polityki społecznej. Samotność w wieku senioralnym i towarzyszące jej często ubóstwo to wyzwanie dla zwiększania dostępności do usług opiekuńczych oraz wsparcia seniorów na rzecz przeciwdziałania marginalizacji społecznej.

Struktura ludności na przestrzeni ostatnich lat nie ulega zmianie, na 100 kobiet przypada 99 mężczyzn. Szczegółowo rozkład ludności wg płci i wieku kształtuje się następująco:

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Struktura ludności Gminy Stoczek Łukowski w podziale na wiek i płeć mieszkańców.

Źródło: dane GUS

Tabela. Ludność Gminy Stoczek Łukowski wg grup wieku i płci w latach

LATA

2014 2015 2016 2017 2018 OGÓŁEM 8 096 8 042 7 992 7 921 7 947 mężczyźni 4 078 4 042 4 010 3 980 4 009 kobiety 4 018 4 000 3 982 3 941 3 938 Źródło: dane GUS

Liczba ludności gmin Stoczek Łukowski ma stałą tendencję spadkową . Na przestrzeni ostatnich 5 lat ubyło 149 osób. Powodem zmniejszającej się liczby ludności jest ujemne saldo migracji spowodowane przenoszenie się mieszkańców do miast lub wyjazdy za granicę. Dodatkowo, podobnie jak w całym kraju, na terenie gminy mamy ujemny przyrost naturalny. W roku 2018 w gminie odnotowano 88 urodzeń i 108 zgonów. Wskaźnik obciążenia demograficznego liczony jako udział ludności w wieku

nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ma tendencje spadkową.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Wskaźnik obciążenia demograficznego w Gminie Stoczek Łukowski w latach 2014-2018

ROK WARTOŚĆ 2014 26,9 2015 26,7 2016 26,4 2017 26,3 2018 26,2 Źródło: dane GUS

Struktura demograficzna mieszkańców ma wpływ na rozwój zapotrzebowania na usługi społeczne i zdrowotne dedykowane osobom starszym . Wzrasta udział mieszkańców w wieku poprodukcyjnym i w roku 2018 wynosił 20,3 %. Udział poszczególnych ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem w gminie Stoczek Łukowski ma tendencje podobną do występującej nie tylko w powiecie łukowskim, ale i województwie.

Tabela. Ludność Gminy Stoczek Łukowski wg ekonomicznych grup wieku w latach

Ludność w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Nazwa 2014 2015 2016 2017 2018 2014 2015 2016 2017 2018 2014 2015 2016 2017 2018 LUBELSKIE 18,1 17,9 17,7 17,7 17,6 62,4 62,1 61,6 61,1 60,6 19,5 20,0 20,6 21,2 21,8 Powiat łukowski 21,2 21,0 20,8 20,8 20,6 61,3 61,1 60,9 60,5 60,2 17,5 17,9 18,3 18,7 19,2 Stoczek Łukowski 19,6 19,3 19,1 19,1 18,9 60,5 60,6 60,7 60,8 60,8 20,0 20,1 20,2 20,0 20,3

Źródło: dane GUS

Tendencje demograficzne związane z procesem starzenia się mieszkańców przyczyniły się do powstania nowych problemów w sferze społecznej: narastającej samotności w wieku senioralnym oraz niedostosowania dostępnych usług społecznych do potrzeb mieszkańców. Pomoc społeczna w Gminie usytuowana jest w mieście - Stoczku Łukowskim. Na terenie wiejskim gminy brakuje miejsca świadczącego wsparcie dla rodzin zamieszkującej wspólnie z osobą starszą oraz samotnych seniorów. Z informacji pozyskanych z Urzędu Gminy w Stoczku Łukowskim istnieje duży deficyt usług doradztwa prawnego oraz psychologicznego a także usług opiekuńczych świadczonych w miejscu zamieszkania. Dodatkowo problem samotności osób starszych zwiększa również ryzyko i innych zagrożeń, tj. wyłudzenia oraz kradzieże osób samotnych. Powiatowa Komenda Policji ogłasza apele mające na celu

podniesienie wiedzy i świadomości osób starszych w zakresie potencjalnych zagrożeń. Są one jednak

niewystarczające i trafiają do wąskiego grona odbiorców. Wnioski z pracy środowiskowej w terenie 46

pokazują, iż istnieje duże zapotrzebowanie na organizację spotkań dla osób starszych w zakresie Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 prewencyjnym oraz wzmocnienia umiejętności korzystania z e-usług, umożliwiających osobom starszym na samodzielne załatwianie swoich spraw bez wychodzenia z domu.

Z perspektywy demografii poszczególnych sołectw najważniejsze wskaźniki odnoszące się do kondycji populacji danego sołectwa to saldo migracji i wskaźnik przyrostu naturalnego w sołectwie. Sołectwa o wysokim ujemnym saldzie migracji to: Aleksandrówka, Błażejki – Ruda, Kapice – Celej, Jamielne, Jedlanka, Nowa Prawda, Rosy, Róża Podgórna, Stare Kobiałki, Szyszki, Turzec, Wola Kisielska. Ujemny przyrost naturalny odnotowano w sołectwach: Guzówka, Kamionka, Kienkówka, Kisielsk, Nowa Prawda, Zabiele, Zgórznica.

Najniższy wskaźnik przyrostu naturalnego mają sołectwa Guzówka ( -5) i Jamielne (-4). Niski przyrost naturalny występuje również w sołectwach: Kamionka, Kienkówka, Kisielsk, Nowa Prawda, Zabiele i Zgórznica.

Tabela. Demografia w Gminie Stoczek Łukowski w podziale na sołectwa w 2018 roku

ilość osób zamieszkujących w podziale na płeć i wiek

Lp. sołectwo saldo przyrost kobiety mężczyźni migracji naturalny

>16 lat 16-60 lat 60< >16 lat 16-65 lat 65<

1 Aleksandrówka 11 49 21 22 67 9 -3 2 2 Błażejki-Ruda 18 46 26 9 62 12 -2 -1 3 Borki 3 14 10 1 15 3 0 0 4 Kapice-Celej 12 32 13 11 29 5 -2 1 5 Guzówka 11 35 19 10 44 8 -1 -5 6 Chrusty 4 11 4 4 12 3 1 1 7 Huta Łukacz 1 6 2 8 4 2 0 -1 8 Jagodne 16 52 30 9 67 9 0 0 9 Jamielne 29 111 59 28 136 23 -5 -4 Jamielnik 10 17 76 19 21 85 6 1 2 Kolonia 11 Januszówka 9 18 13 11 31 9 -1 0 12 Jedlanka 67 193 64 62 261 28 -4 -1 13 Kamionka 8 38 24 15 44 13 0 -3

14 Kienkówka 18 77 35 28 86 16 -1 -3

15 Kisielsk 18 84 46 30 147 19 -2 -3

16 Łosiniec 5 31 20 5 44 8 2 -2 47

17 Mizary 17 73 39 17 80 14 -1 -2

18 Nowa Prawda 18 66 40 16 80 16 -3 -3 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

19 Nowe Kobiałki 21 71 37 19 105 15 0 1 20 Nowy Jamielnik 26 57 15 19 71 8 1 0 21 Rosy 9 53 23 12 80 9 -3 1 22 Róża Podgórna 10 35 14 10 41 11 -2 0 23 Stara Prawda 16 65 44 17 87 17 -1 -1 24 Stara Róża 29 86 41 27 125 20 2 4 25 Stare Kobiałki 53 147 60 50 175 21 -7 2 26 Stary Jamielnik 20 61 30 19 90 13 -1 -1 27 Szyszki 41 145 52 58 162 18 -5 2 28 Toczyska 20 87 42 26 122 21 -2 -1 29 Turzec 16 48 28 21 66 12 -3 -2 30 Wiśniówka 3 15 12 5 18 3 1 1 31 Wola Kisielska 26 85 32 31 105 15 -5 1 Wólka 32 Poznańska 8 31 15 5 39 8 0 0 33 Wólka Różańska 12 20 20 9 33 5 -3 -2 34 Zabiele 25 99 38 27 108 18 -10 -3 35 Zgórznica 26 130 61 40 149 18 -5 -3 Źródło: dane UG Stoczek Łukowski

Analizując strukturę ludności w poszczególnych sołectwach dostrzec można trend obecny na obszarze małych miast i wsi całego kraju jakim jest spowolnienie rozwoju demograficznego. Trwający proces starzenia się jest wynikiem kilku czynników. Pierwszy ma charakter pozytywny i związany jest wydłużaniem się trwania życia. Kolejne nie mają już pozytywnego charakteru, są to niski poziom dzietności oraz zwiększona migracje i emigracja młodych osób. Starzenie się ludności oznacza zwiększanie w populacji odsetka osób starszych przy jednoczesnym zmniejszaniu odsetka dzieci. Proces starzenia stanowi wyzwanie dla prowadzenia lokalnej polityki społecznej przez samorząd Gminy.

W przyrastającej populacji osób w wieku poprodukcyjnym dodatkową zmienną jest struktura płci. Udział kobiet w wieku 65+ w stosunku do całej populacji osób w wieku po produkcyjnym jest znaczący i wynosi aż 70%. Z prowadzony badań wynika, iż sytuacja życiowa osób w wieku poprodukcyjnym zależy w takim samym zakresie od ich aktywności zawodowej i społecznej jak od ich statusu rodzinnego. Na skutek dużej umieralności mężczyzn, znaczna część kobiet w tej grupie wiekowej to wdowy. W praktyce najczęściej starość dla mężczyzn oznacza życie z drugą osobą, natomiast dla kobiet oznacza samotność.

Z analizy danych struktury wieku w podziale na płeć w Gminie Stoczek Łukowski wynika, iż na 35 sołectw w żadnym sołectwie liczba kobiet w stosunku do liczby mężczyzn w wieku poprodukcyjnym nie

równoważy się. Zjawisko samotności wieku produkcyjnego dostrzegana jest przez mieszkańców.

W prowadzonych analiz wynika, iż 31% mieszkańców Gminy uważa, iż największym problemem osób 48

w podeszłym wieku jest izolacja społeczna i samotność. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Aktywność społeczna osób starszych i potrzeba ich angażowania i włączania w życie gminy powinny zostać przeanalizowane nie tylko z perspektywy pomocy społecznej, ale tez oferty kulturalnej kierowanej do lokalnej społeczności.

Tabela. Demografia w Gminie Stoczek Łukowski w podziale na sołectwa w latach 2014 - 2018 roku

2015 2016 2017 2018

Lp. Sołectwo saldo przyrost saldo przyrost saldo przyrost saldo przyrost migracji naturalny migracji naturalny migracji naturalny migracji naturalny

1 Aleksandrówka -2 0 1 1 1 -2 -3 2

2 Błażejki-Ruda 2 -1 -2 2 2 0 -2 -1

3 Borki 0 1 0 -1 -1 1 0 0

4 Kapice-Celej 0 0 2 0 0 0 -2 1

5 Guzówka -1 2 -2 0 -1 -2 -1 -5

6 Chrusty 0 1 0 1 0 2 1 1

7 Huta Łukacz 0 0 0 0 0 1 0 -1

8 Jagodne 0 -3 0 1 -13 -2 0 0

9 Jamielne -14 0 4 -8 -1 -3 -5 -4

10 Jamielnik Kolonia -2 1 -3 6 -5 0 1 2

11 Januszówka -2 -1 -2 -1 2 1 -1 0

12 Jedlanka -1 -2 -5 2 -16 6 -4 -1

13 Kamionka -4 2 -4 -2 -5 -2 0 -3

14 Kienkówka -2 0 -4 0 -3 -5 -1 -3

15 Kisielsk -1 -4 -5 -3 -2 -1 -2 -3 49

16 Łosiniec -1 -1 0 -3 0 -3 2 -2

Mizary -1 -7 -3 -4 2 -4 -1 -2 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

18 Nowa Prawda 0 3 1 -5 1 -5 -3 -3 19 Nowe Kobiałki -5 -1 -3 -4 1 -3 0 1 20 Nowy Jamielnik -1 2 2 -2 1 2 1 0 21 Rosy -1 -2 -1 -4 -2 -6 -3 1 22 Róża Podgórna 0 4 -1 -2 -2 0 -2 0 23 Stara Prawda -2 -3 1 -1 1 -3 -1 -1 24 Stara Róża -4 -4 -2 -1 -5 -4 2 4 25 Stare Kobiałki -3 -2 -6 1 -4 5 -7 2 26 Stary Jamielnik -2 2 -3 -6 -1 2 -1 -1 27 Szyszki 1 -2 -11 -5 -5 -1 -5 2 28 Toczyska -4 -7 -4 -1 0 -11 -2 -1 29 Turzec -2 2 -4 -3 -2 -1 -3 -2 30 Wiśniówka -1 -2 -2 -2 0 -1 1 1 31 Wola Kisielska 7 3 -2 0 -2 0 -5 1 32 Wólka Poznańska 1 0 0 -1 0 1 0 0 33 Wólka Różańska -5 -1 0 -3 -1 2 -3 -2 34 Zabiele 8 -2 1 -1 0 3 -10 -3 35 Zgórznica -6 -2 1 -2 -1 2 -5 -3 Źródło: dane UG Stoczek Łukowski

Podsumowując analizę tendencji demograficznych warto pokreślić, iż na przestrzeni ostatnich lat zmniejszenie populacji mieszkańców poszczególnych sołectw z powodu migracji najbardziej dotknęło sołectwa Szyszki , Zabiele, Stare Kobiałki, Jedlankę i Jamielne. Najniższy przyrost naturalny w talach 2015-2018 odnotowały sołectwa Toczyska i Jamielne.

Główne zdiagnozowane przez prace środowiskową problemy społeczne rodzin zamieszkujących Gminę Stoczek Łukowski to ubóstwo i towarzyszące mu bezrobocie oraz alkoholizm.

W 2018 roku z pomocy niefinansowej i finansowej wynikającej z ustawy o pomocy społecznej korzystało 185 rodzin, w tym 389 osób. Stanowi to 4,89% wszystkich mieszkańców Gminy Stoczek Łukowski. Bazując na danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Stoczku Łukowskim najczęstszą przyczyną korzystania z pomocy społecznej będącej jednocześnie przyczyną trudnej sytuacji materialnej rodzin było ubóstwo. W roku 2018 problemem tym dotkniętych było 87 rodzin (171 osób) ze wszystkich korzystających z pomocy. Kolejne przyczyny trudnej sytuacji rodzin według natężenia to:

• długotrwałą lub ciężka choroba – 59 rodzin, 112 osób, • niepełnosprawność – 56 rodzin, 121 osób, • bezrobocie – 40 rodzin, 60 osób, • bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych – 14 rodzin, 40 osób,

• rodziny niepełne – 13 rodzin, 36 osób, 50

• alkoholizm – 9 rodzin, 16 osób . Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Problem ubóstwa odzwierciedla stopień realizacji programu rządowego „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” . W 2018 roku ze wsparcia programu korzystało 115 osób , z tego 50 dzieci. Dodatkowo zasiłki celowe z programu na zakup żywności lub posiłku otrzymało 19 rodzin, w których znajdowały się 34 osoby. Niepokojącym zjawiskiem jest fakt, iż z roku na rok coraz więcej osób samotnych korzysta z pomocy społecznej. W 2018 roku 73 osoby samotne objęte zostały wsparciem ośrodka.

Problem samotności osób starszych i możliwość oferowania im odpowiedniej pomocy i wsparcia stanowi bardzo duże wyzwanie na przyszłość. Praca prowadzona w terenie wskazuje na deficyt usług opiekuńczych, ale też i doradztwa połączonego z pomocą psychologiczną i prawną. Wzrastające koszty związane z wydatkami budżetu Gminy Stoczek Łukowski na opiekę społeczną powodują, iż samorząd powinien animować i zabiegać o rozwój systemu usług społecznych w oparciu o trzeci sektor. Udział organizacji pozarządowych w realizacji zadań własnych gminy ma pozytywny wpływ nie tylko na obszar budżetowy. Zlecanie zadań własnych przekłada się na większe zaangażowanie organizacji we wspólne rozwiązywanie problemów społecznych w gminie a także przy wykorzystaniu odpowiednich narzędzi, takich jak np. ekonomia społeczna może być elementem pozytywnie wspierającym lokalny rynek pracy.

Problemy demograficzne związane z procesem starzenia się społeczeństwa uwidaczniają niedostosowanie systemu opieki społecznej i stanowią wyzwanie dla wszystkich samorządów. Towarzysząca procesowi starzenia samotność dotyka przede wszystkim kobiety. O ile od strony ekonomicznej system opieki oferuje wsparcie finansowe to kwestie społecznej marginalizacji samotnych osób starszych są trudne do rozwiązania. Możliwym ekonomicznie i organizacyjne dla samorządu instrumentem wsparcia byłoby powiązanie usług społecznych z działalnością kulturalną i przez budowanie odpowiedniej oferty angażującej osoby samotne i włączającej je do aktywnego uczestnictwa w życiu lokalnej społeczności. W omawianym zakresie sprawdzonymi metodami są tematyczne spotkania integracyjne, edukacyjne i animacyjne dedykowane osobom starszym i samotnym.

Tabela. Formy pomocy i wydatki poniesione na pomoc rodzinom w 2018 roku

Liczba osób Lp. Forma pomocy Liczba rodzin

w rodzinie 1. Zasiłki stałe 24 33

Składki zdrowotne przy zasiłku 51 2. 22 30

stałym Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

3. Zasiłki okresowe 47 247 Pokrycie kosztów wyżywienia 4. 2 2 w Monar 5. Usługi opiekuńcze 14 18 6. Zdarzenia losowe 2 3 7. Sprawienie pogrzebu 0 0 8. Zasiłki celowe 5 5 9. Zasiłki celowe specjalne 5 9 10. Schronienie 2 2 Odpłatność za pobyt w domu 11. 3 3 pomocy społecznej Świadczenia zdrowotne 12. 7 11 na okres 90 dni Usługi specjalistyczne dla osób z 13. 5 19 zaburzeniami psychicznymi Źródło: dane GOPS w Stoczku Łukowskim

Analizując oferowaną przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej pomoc w odniesieniu do poszczególnych sołectw najwięcej korzystających ze wsparcia zamieszkuje sołectwa Jamielne, Jedlankę, Szyszki i Toczyska.

Tabela. Korzystający z pomocy społecznej w 2018 roku w podziale na sołectwa

Gminy Stoczek Łukowski

KORZYSTAJĄCY Z POMOCY SPOŁECZNEJ SOŁECTWA OSOBY RODZINY Aleksandrówka 6 6 Nowe Kobiałki 3 3 Błażejki-Ruda 2 2 Nowy Jamielnik 1 1 Borki 1 1 Rosy 7 6 Kapice-Celej 4 3 Róża Podgórna 3 3 Guzówka 3 3 Stara Prawda 7 7 Chrusty 0 0 Stara Róża 5 4 Huta Łukacz 0 0 Stare Kobiałki 5 5 Jagodne 2 2 Stary Jamielnik 1 1 Jamielne 10 10 Szyszki 20 11 Jamielnik Kolonia 0 0 Toczyska 17 14 Januszówka 0 0 Turzec 9 7 Jedlanka 20 15 Wiśniówka 1 1

Kamionka 4 1 Wola Kisielska 3 3

Kienkówka 8 5 Wólka Poznańska 0 0 52 Kisielsk 7 4 Wólka Różańska 5 4

Łosiniec 6 5 Zabiele 6 5 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Mizary 5 5 Zgórznica 8 8 Nowa Prawda 6 5 GMINA 185 150 Źródło: dane GOPS w Stoczku Łukowskim

Pomoc społeczna obejmuje również rodziny z dziećmi uczącymi się. W przypadku trudnej sytuacji materialnej rodzin Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej wspiera je poprzez dedykowane uczniom programy pomocy materialnej, umożliwiające wsparcie rodziny w zakupie potrzebnych dziecku materiałów i pomocy. W 2018 roku na tę okoliczność wydano 129 decyzji w sprawie pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów, z czego:

• 118 decyzji przyznających stypendium szkolne, • 8 decyzji odmawiających stypendium szkolnego, • 3 decyzje przyznające zasiłek szkolny.

W Strategii Wiodącej za jeden z głównych problemów społecznych, który dotyka rodziny zamieszkujące na terenie Gminy Stoczek Łukowski jest zjawisko bezrobocia i towarzyszące mu alkoholizm i przemoc w rodzinie.

Zgodnie z danymi Powiatowego Urzędu Pracy w 2018 na terenie Gminy Stoczek Łukowski zarejestrowanych jako osoby bezrobotne było 116 osób, z czego najwięcej osób bezrobotnych zamieszkiwało sołectwa Jedlanka, Toczyska i Szyszki. Charakter wiejski gminy powoduje, iż wiele osób poszukujących pracy lub pracujących dorywczo nie rejestruje się w Urzędzie Pracy.

Współpraca instytucji zaangażowanych w pomoc społeczną oraz w lokalny rynek pracy mogłaby stworzyć warunki do tworzenia programów aktywizacji społeczno – zawodowej, dostosowanych do indywidualnych potrzeb korzystających z nich mieszkańców oraz wdrażanych w ścisłym związku z lokalnymi pracodawcami. Równoczesne wzmacnianie kompetencji społecznych oraz umiejętności zawodowych jest szansą na realną pomoc i wyjście z trudnej sytuacji osobom i rodzinom dotkniętym dysfunkcjami społecznymi.

Kwestie towarzyszącego ubóstwu i bezrobociu zjawiska przemocy w rodzinie odzwierciedla praca Zespołu Interdyscyplinarnego oraz prowadzenie specjalistycznego nadzoru i pomocy rodzinie w formie tzw. Niebieskiej Karty.

Głównym zadaniem zespołu jest interwencja kryzysowa skierowana do ofiar przemocy oraz sprawców

oraz świadczenie pomocy prawnej, psychologicznej, pracy socjalnej osobom uwikłanym w przemoc 53

domową. Z danych GOPS w Stoczku Łukowskim wynika, iż w na ternie gminy w 2018 roku Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 prowadzonych było 32 Niebieskich Kart. U rodzin objętych wsparciem wysterowały rożne formy przemocy: 26 rodzin dotkniętych było przemocą fizyczną, 32 rodziny przemocą psychiczną, w 2 rodzinach jeden z członków rodziny doznał uszkodzenia ciała w wyniku przemocy domowej, w 15 rodzinach występowały zachowania tj. niszczenie mienia, kradzież. W wywiadów środowiskowych wynika, iż zjawisko przemocy domowej istniejącej na terenie gminy w większości przypadków spowodowane jest nadużywaniem alkoholu przez jednego z członków rodziny. Zjawisko to jest szczególnie niepokojące gdy członkami gospodarstwa domowego są dzieci i osoby starsze. Ze względu na koncentracje usług publicznych w mieście Stoczek osoby zamieszkujące rozległe tereny wiejskie gminy mają utrudniony do nich dostęp. Brakuje wsparcia doradczego dla rodzin a także pomocy psychologicznej i prawnej. Odpowiedzią na ten deficyt byłoby stworzenie na terenach wiejskich punktu doradztwa. Ważnym elementem wspierającym rodziny, szczególnie osoby starsze byłyby spotkania edukacyjne i podnoszące świadomość w zakresie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych.

Usługi zdrowotne w Gminie Stoczek Łukowski zaspokajane są przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej podległy samorządowi terytorialnemu oraz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDICUS . Mieszkańcy Gminy korzystają tez ze świadczeń zdrowotnych oferowanych przez powiatowy szpital - Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łukowie. Na terenie gminy działa jeden punkt apteczny. Stan opieki zdrowotnej na terenie Gminy Stoczek Łukowski jest podobna do innych wiejskich samorządów. Mieszkańcy odczuwają przede wszystkim deficyt lekarzy specjalistów i długie oczekiwanie na usługi medyczne. Sytuacje demograficzna gminy wpływa też na zapotrzebowanie na specjalistyczne usługi dla osób starszych, programy profilaktyczne ukierunkowane na diagnostykę chorób cywilizacyjnych tj. choroby układu krążeniowego, cukrzycę, choroby kręgosłupa.

Z wywiadów z pracownikami UG w Stoczku Łukowskim wynika, iż na terenie Gminy rośnie zapotrzebowanie na usługi skierowane do osób niesamodzielnych i niepełnosprawnych. Obecnie pomocą finansową gminnego ośrodka objętych jest 56 rodzin dotkniętych tym problemem. Gmina prowadzi Zakład Aktywności Zawodowej ale jest on zlokalizowany w mieście Stoczek Łukowski. Na administracyjnym obszarze Gminy nie ma takiej placówki. ZAZ statutowo zajmuje się aktywizacją zawodową osób niepełnosprawnych oraz wpiera całe rodziny. Instytucja posiada potencjał rozwojowy, który mógłby zostać wykorzystany bliżej osób zainteresowanych korzystaniem z jej oferty.

Pogłębiona diagnoza obszaru wskazała następujące potrzeby w zakresie usług społecznych

i zdrowotnych: 54 • utworzenie punktu doradztwa dla rodzin i osób starszych,

• organizacja spotkań edukacyjnych i grup samopomocowych dla osób starszych i samotnych, Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

• tworzenie programów aktywizacji społeczno – zawodowej dla osób narażonych na wykluczenie społeczne, • zwiększenie dostępu do usług opiekuńczych dla osób starszych, w tym z wykorzystaniem współpracy z organizacjami pozarządowymi i narzędzi ekonomii społecznej, • rozwój form wsparcia dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin.

2.5 Integracja społeczna, rozwój społeczeństwa obywatelskiego

Na terenie Gminy Stoczek Łukowski działają następujące organizacje pozarządowe:

• Ochotnicza Straż Pożarna „Zgórznica”; • Ochotnicza Straż Pożarna „Jedlanka”; • Ochotnicza Straż Pożarna „Szyszki”; • Ochotnicza Straż Pożarna „Jamielne”; • Ochotnicza Straż Pożarna „Rosy”; • Ochotnicza Straż Pożarna „Stara Róża”; • Stowarzyszenie "Pokonać Bariery"; • Stowarzyszenie na rzecz rozwoju wsi Jedlanka KALEJDOSKOP; • Fundacja międzynarodowej integracji gospodarczej i kulturalno-turystycznej; • Stowarzyszenie MOTOKLUB ARMATY STOCZEK ŁUKOWSKI; • Stowarzyszenie Inicjatyw Wiejskich w Stoczku Łukowskim; • Koła Gospodyń Wiejskich w sołectwach Zgórznica, Toczyska, Szyszki, Turzec, Kisielsk, Jedlanka, Mizary; • Gminny Klub Sportowy „Armaty”; • Uczniowski Ludowy Klub Sportowy "Center- Bit"; • Uczniowski Ludowy Klub Sportowy "Junior"; • Gimnazjalny Ludowy Klub Sportowy "Żak";

• Uczniowski Ludowy Klub Sportowy "Zenit";

• Uczniowski Ludowy Klub Sportowy "Iskra". 55

Aktywność i integracja mieszkańców wspierana jest poprzez instrumenty polityki rozwoju jakimi są: Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

• zaangażowanie organizacji pozarządowych w życie społeczno – kulturalne Gminy; • organizowanie konkursów ofert na realizację zadań własnych gminy; • wdrażanie funduszu sołeckiego w sołectwach, wzmacniającego umiejętności zarządzania społeczności lokalnej oraz poczucie współdecydowania o przestrzeni publicznej.

O aktywności społecznej i poziomie kapitału społecznego świadczy udział mieszkańców w wyborach. Frekwencja w ostatnich wyborach do Sejmu i Senatu w powiecie łukowskim wyniosła 18,59%, natomiast w Gminie Stoczek Łukowski wyniosła 20,69% (dane PKW 2019). Skłonność do aktywności mieszkańców jest potencjałem rozwojowym gminy. Świadomość wpływu na otaczającą rzeczywistość to podstawa idei społeczeństwa obywatelskiego w każdej społeczności lokalnej. Kluczem do rozwoju aktywności mieszkańców jest ich edukowanie i zachęcanie do działania. Edukacja w omawianym zakresie może mieć początek już w szkole, poprzez zaangażowanie młodzieży do współuczestniczenia w akcjach, zbiórkach oraz rozwijaniu ich umiejętności organizacyjnych i społecznych. Edukacja mieszkańców jest możliwa przez różne formy aktywizacji, konsultowania rozwiązań i pozostawiania pola do podejmowania przez mieszkańców samodzielnych decyzji dotyczących ich najbliższego otoczenia. Dobrym przykładem takich działań jest Fundusz sołecki, regranting czy instrument inicjatywy lokalnej.

Na terenie Gminy Stoczek Łukowski podejmowane są działania służące zwiększeniu dostępności do infrastruktury społecznej służącej aktywizacji i integracji mieszkańców, ale są one niedostateczne. Działające organizacje pozarządowe poza klubami sportowymi, są niesamodzielne - nie mają zdolności organizacyjnych i kadrowych wspierających ich rozwój i tym sposobem uzależnione są od stałej pomocy samorządu. Możliwość rejestracji od 2018 r. w uproszczonej formie Kół Gospodyń Wiejskich w Krajowym Rejestrze Kół Gospodyń Wiejskich uruchomiła społeczną aktywizację grup nieformalnych w środowiskach wiejskich. Dla dalszego wzmocnienia społecznego zaangażowania koniecznym jest organizowanie wsparcia dla raczkujących organizacji w formie np. doradztwa czy warsztatów ukierunkowanych na wzmocnienie kompetencji organizacyjnych, edukowanie liderów i animowanie do dalszej działalności na rzecz społeczności lokalnej. Rozwój instytucjonalny sektora społecznego stworzy szansę na włączenie organizacji pozarządowych do realizacji zadań gminnych i pomoc w samodzielnym rozwiązywaniu problemów lokalnej społeczności.

Podstawowym elementem dla rozwoju integracji społecznej jest tworzenie miejsc umożliwiających tę integrację. Ważną rolę w tym zakresie spełnia samorządowa instytucja kultury, czyli Gminna Biblioteka

Publiczna. W bibliotece odbywają się spotkania i wydarzenia ale jej położenie na mapie Gminy oraz

warunki lokalowe stanowią ograniczenie dla szerszego zasięgu działalności. Odpowiedzią na 56

niedostateczne zaplecze lokalowe jest podejmowanie działań wspierających rozwój infrastruktury Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

świetlic wiejskich oraz stworzenie filii instytucji kultury zwiększając tym sposobem dostępność do zorganizowanej oferty zajęć i merytorycznej opieki instruktorów i animatorów.

Zdiagnozowane wyzwania dla obszaru to:

• wspieranie rozwoju lokalnych liderów i grup nieformalnych; • wsparcie doradcze i instytucjonalne działających organizacji pozarządowych; • rozwój wolontariatu , w tym sąsiedzkich grup samopomocowych; • edukacja dzieci i młodzieży na rzecz społeczeństwa obywatelskiego i zaangażowania w sprawy lokalnej wspólnoty.

3. Delimitacja obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji

3.1 Delimitacja obszaru zdegradowanego gminy

Celem zidentyfikowania obszaru zdegradowanego gminy Stoczek Łukowski przeprowadzono analizę jakościową i ilościową oparta na zestawie wskaźników. Na potrzeby delimitacji wybrano jako jednostki referencyjne - 35 sołectw gminy. Na obszarze wiejskim jakim jest gmina Stoczek Łukowski, trudno wyodrębnić inne niż sołectwa jednostki, które wykazywałyby mocniejszą niż sołectwa całość pod względem społecznym, morfologicznym przestrzennym i funkcjonalnym. Dane do analizy wskaźnikowej zostały dobierane w nawiązaniu do Strategii Wiodącej, jaką w procesie rewitalizacji jest Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014-2020 Gminy Stoczek Łukowski. Dane zebrane do poziomu sołectw pozwoliły na dokonanie szczegółowej analizy dla trzech sfer: społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

3.1.1 Sfera społeczna

Przeprowadzona analiza wskaźnikowa umożliwiła wskazanie na występowanie w Gminie Stoczek

Łukowski obszarów ze zdiagnozowanym stanem kryzysowym, które wymagają interwencji 57

w zakresie przeciwdziałania koncentracji negatywnych zjawisk. Analiza wskaźnikowa wskazała obszar Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 zdegradowany gminy, obejmujący zasięgiem sołectwa: Szyszki, Aleksandrówka, Toczyska, Łosiniec, Jedlanka. Z tego obszaru wyodrębniono obszar rewitalizacji, kluczowy dla rozwoju gminy, na terenie

którego występuje szczególna koncentracja negatywnych zjawisk.

58 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Analiza wskaźnikowa strefy społecznej w Gminie Stoczek Łukowski

z, S.1. S.1.1. S.2. S.3. S.3.1 S.4. S.4.1. S.5. S.5.1. S.6. S.6.1

Lp. Sołectwo

mieszkańców mieszkańców mieszkańców

Powierzchnia

korzystających z pomocy sp. pomocy z korzystających

niepełnosprawności

na 100 mieszkańców 100 na

Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba

długotrwałej choroby długotrwałej

iepełnosprawności na 100 mieszkańców 100 na iepełnosprawności

liczba os. os. liczba

liczba os. bezrobotnych zarejestrowanych bezrobotnych os. liczba

liczba rodzin korzystających z pomocy sp. z pomocy korzystających rodzin liczba

długotrwałej choroby na 100 mieszkańców 100 na choroby długotrwałej

iczba os. korzystających z pomocy z powodu z powodu pomocy z korzystających os. iczba

l z powodu pomocy z korzystających os. liczba z powodu pomocy z korzystających os. liczba z powodu pomocy z korzystających os. liczba

liczba osób korzystających z pomocy społ. na 100 100 na społ. z pomocy korzystających osób liczba

liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych na 100 100 na zarejestrowanych bezrobotnych osób liczba

liczba os. korzystających z pomocy z powodu ubóstwa z powodu pomocy z korzystających os. liczba liczba os. korzystających z pomocy z powodu ubóstwa ubóstwa z powodu pomocy z korzystających os. liczba

1 179 419,38 Aleksandrówka 6 3,35 6 3 1,68 3 1,68 1 0,56 5,00 2,79 2 173 332,24 Błażejki-Ruda 2 1,16 2 2 1,16 1 0,58 1 0,58 5,00 2,89 3 46 459,43 Borki 1 2,17 1 1 2,17 0 0,00 0 0,00 0,00 0,00 4 102 195,99 Kapice-Celej 4 3,92 3 2 1,96 1 0,98 0 0,00 0,00 0,00 5 127 531,63 Guzówka 3 2,36 3 2 1,57 1 0,79 1 0,79 2,00 1,57 6 38 71,01 Chrusty 0 0,00 0 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0,00 0,00 7 23 154,17 Huta Łukacz 0 0,00 0 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0,00 0,00 8 183 369,42 Jagodne 2 1,09 2 1 0,55 1 0,55 1 0,55 3,00 1,64 9 386 717,72 Jamielne 10 2,59 10 8 2,07 2 0,52 6 1,55 5,00 1,30 10 224 235,85 Jamielnik Kolonia 0 0,00 0 0 0,00 0 0,00 0 0,00 3,00 1,34

11 91 185,8 Januszówka 0 0,00 0 0 0,00 0 0,00 0 0,00 1,00 1,10

12 676 1550,43 Jedlanka 20 2,96 15 12 1,78 8 1,18 11 1,63 9,00 1,33 59 13 142 359,04 Kamionka 4 2,82 1 1 0,70 1 0,70 0 0,00 1,00 0,70

14 260 478,05 Kienkówka 8 3,08 5 5 1,92 3 1,15 4 1,54 3,00 1,15 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

15 344 571,72 Kisielsk 7 2,03 4 4 1,16 2 0,58 1 0,29 4,00 1,16 16 113 349,19 Łosiniec 6 5,31 5 5 4,42 2 1,77 2 1,77 3,00 2,65 17 240 550,41 Mizary 5 2,08 5 3 1,25 3 1,25 1 0,42 1,00 0,42 18 236 712,39 Nowa Prawda 6 2,54 5 5 2,12 2 0,85 1 0,42 5,00 2,12 19 268 879,23 Nowe Kobiałki 3 1,12 3 2 0,75 2 0,75 2 0,75 7,00 2,61 20 196 127,4 Nowy Jamielnik 1 0,51 1 0 0,00 1 0,51 1 0,51 3,00 1,53 21 186 601,88 Rosy 7 3,76 6 4 2,15 4 2,15 2 1,08 3,00 1,61 22 121 576,71 Róża Podgórna 3 2,48 3 2 1,65 1 0,83 2 1,65 2,00 1,65 23 246 313,73 Stara Prawda 7 2,85 7 5 2,03 2 0,81 2 0,81 3,00 1,22 24 328 677,27 Stara Róża 5 1,52 4 3 0,91 2 0,61 1 0,30 3,00 0,91 25 506 546,32 Stare Kobiałki 5 0,99 5 3 0,59 2 0,40 4 0,79 7,00 1,38 26 233 556,01 Stary Jamielnik 1 0,43 1 0 0,00 0 0,00 1 0,43 3,00 1,29 27 476 577,59 Szyszki 20 4,20 11 9 1,89 4 0,84 5 1,05 11,00 2,31 28 318 1090,62 Toczyska 17 5,35 14 9 2,83 5 1,57 6 1,89 10,00 3,14 29 191 389,36 Turzec 9 4,71 7 5 2,62 2 1,05 3 1,57 2,00 1,05 30 56 204,57 Wiśniówka 1 1,79 1 1 1,79 1 1,79 1 1,79 1,00 1,79 31 295 418,69 Wola Kisielska 3 1,02 3 2 0,68 2 0,68 1 0,34 3,00 1,02 32 106 328,59 Wólka Poznańska 0 0,00 0 0 0,00 1 0,94 0 0,00 3,00 2,83 33 99 517,34 Wólka Różańska 5 5,05 4 3 3,03 1 1,01 2 2,02 2,00 2,02 34 315 486,79 Zabiele 6 1,90 5 4 1,27 1 0,32 3 0,95 3,00 0,95 35 424 809,86 Zgórznica 8 1,89 8 5 1,18 4 0,94 5 1,18 0,00 0,00 7947 17345,8 GMINA 185 2,33 150 111 47,89 65 71 116,00 35

227,06 średnia 5,29 2,33 4,29 3,17 1,40 1,86 0,82 2,03 0,89 3,31 1,46

Źródło: Opracowanie na podstawie danych UG Stoczek Łukowski

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

W ramach strefy społecznej analizie poddane zostały wartości wskaźników dotyczące najistotniejszych problemów strefy społecznej: liczba ludności, wykluczenie społeczne, ubóstwo, bezrobocie. Wykluczenie społeczne i ubóstwo mierzone zostało na podstawie danych pozyskanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Stoczku Łukowskim. Obejmuje ono dane związane z liczbą osób i rodzin korzystających z pomocy ośrodka ogółem oraz w podziale na indywidulane przyczyny korzystania z pomocy społecznej, które definiują natężenie występowania określonych problemów społecznych w populacji mieszkańców Gminy Stoczek Łukowski. Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych związanych z ubóstwem, bezrobociem czy niepełnosprawnością wpływa również na występowanie problemu wykluczenia społecznego w danych sołectwach. Porównanie uzyskanych danych i zestawienie je z wartościami średnimi wskaźników przypadającymi na 1 sołectwo w gminie Stoczek Łukowski pozwoliło na zakreślenie sołectw uzyskujących wartości tychże wskaźników powyżej średniej pozyskanej dla gminy. Pierwszym wyznaczonym obszarem zdegradowanym jest sołectwo Aleksandrówka zamieszkałe przez 179 mieszkańców. W sołectwie zdiagnozowano wyższe od średniej gminy natężenie problemu ubóstwa oraz bezrobocia. Średnia liczba mieszkańców korzystających ze wsparcia pomocy społecznej w formie różnych zasiłków i świadczeń jest wyższa od średniej gminy. Zrównoważony rozwój społeczny tego obszaru ograniczany jest wieloma negatywnymi zjawiskami społecznymi a znaczna odległość od centrum gminy i usług publicznych dodatkowo podnosi ryzyko pogłębiania się problemów społecznych oraz marginalizacji mieszkańców tego sołectwa. Drugim wyznaczonym na podstawie analizy wskaźnikowej obszarem rewitalizacji jest sołectwo Jedlanka, sąsiadujące z Aleksandrówką, skrajnie peryferyjnie zlokalizowane względem administracyjnie przypisanego centrum gminy - miasta Stoczek Łukowski. Jedlanka to największe pod względem powierzchni i liczby mieszkańców sołectwo gminy Stoczek Łukowski (676 mieszkańców, 1 550,4 km2 powierzchni). Sołectwo to uzyskiwało wartości wskaźników przekraczające wyznaczone graniczne wartości wybranych w strefie społecznej kryteriów tj. ubóstwo, niepełnosprawność, bezrobocie. Dodatkowo pogłębiona diagnoza wykazuje, iż w strukturze mieszkańców sołectwa z roku na rok rośnie udział osób w wieku poprodukcyjnym w stosunku do wieku przedprodukcyjnego oraz produkcyjnego. Społeczne bariery wzrostu gospodarczego sołectwa będą decydowały w przyszłości o dynamice jego przekształceń w ramach systemu gminy, jej potencjale i perspektywach rozwojowych. Trzecim sołectwem typowanym do obszaru rewitalizacji w Gminie Stoczek Łukowski jest sołectwo

Szyszki. Sołectwo to sąsiaduje bezpośrednio z sołectwem Jamielne i również ma peryferyjne położenie

względem centrum. Sołectwo zamieszkuje 476 mieszkańców. Diagnoza wykazała, iż na jego terenie 61

koncentrują się problemy sfery społecznej związane z ubóstwem i bezrobociem. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Kolejne sołectwa, na terenie których koncentrują się negatywne zjawiska i problemy społeczne to Toczyska i Łosiniec. Sołectwo Toczyska ma również peryferyjną położenie względem centrum usług społeczno-gospodarczego Gminy Stoczek Łukowski. Jest drugim co do wielkości sołectwem zamieszkiwanym przez 318 mieszkańców. Na terenie sołectwa występuje negatywna koncentracja zjawisk wykluczenia społecznego, bezrobocia i ubóstwa. Sołectwo ma jedno z wyższych wskaźników koncentracji ubóstwa - średnia osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców w gminie wynosi 2,33 a na terenie sołectwa Toczyska 5,31. Łosiniec to sołectwo, które liczy 113 mieszkańców, graniczy z innymi sołectwami gminy tj. Rosy, Stara Róża, Róża Podgórna, Wólka Różańska. Na jego obszarze, podobnie jak w przypadku sołectwa Toczyska koncentrują się negatywne zjawiska społeczne związane z ubóstwem i bezrobociem. Średnia sołectwa w zakresie liczby osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców w gminie wynosi 5,31 a średnia obejmująca liczbę osób bezrobotnych na 100 mieszkańców wynosi 2,65, przy średniej dla gminy 1,46. Dodatkowo na obszarze sołectw Rosy i Nowa Prawda również dochodzi do agregacji wysokich wartości wskaźników społecznych.

Tabela: Obszar zdegradowany Gminy Stoczek Łukowski – strefa społeczna

z pomocy z powodu z powodu pomocy z

Lp. Sołectwo

ubóstwa

na 100 mieszkańców 100 na

Powierzchnia

100 mieszkańców mieszkańców 100

niepełnosprawności

na 100 mieszkańców 100 na

Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba

długotrwałej choroby długotrwałej

ubóstwa ubóstwa

liczba os. korzystających z pomocy sp. pomocy z korzystających os. liczba

niepełnosprawności na 100 mieszkańców 100 na niepełnosprawności

liczba os. bezrobotnych zarejestrowanych bezrobotnych os. liczba

długotrwałej chorobyna 100 mieszkańców 100 chorobyna długotrwałej

liczba rodzin korzystających z pomocy sp. z pomocy korzystających rodzin liczba

liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych zarejestrowanych bezrobotnych osób liczba

liczba osób korzystających z pomocy społ. na na społ. z pomocy korzystających osób liczba z powodu pomocy z korzystajacych os. liczba z powodu pomocy z korzystajacych os. liczba z powodu pomocy z korzystajacych os. liczba z powodu pomocy z korzystajacych os. liczba z powodu pomocy z korzystajacych os. liczba korzystajacych os. liczba PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 1

1. 179 419,38 Aleksandrówka 6 3,35 6 3 1,68 3 1,68 1 0,56 5,00 2,79 PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 2

2. 676 1550,43 Jedlanka 20 2,96 15 12 1,78 8 1,18 11 1,63 9,00 1,33 PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 3

3. 113 349,19 Łosiniec 6 5,31 5 5 4,42 2 1,77 2 1,77 3,00 2,65 PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 4

4. 236 712,39 Nowa Prawda 6 2,54 5 5 2,12 2 0,85 1 0,42 5,00 2,12 PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 5

5. 186 601,88 Rosy 7 3,76 6 4 2,15 4 2,15 2 1,08 3,00 1,61

PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 6 6. 476 4,20 1,89 0,84 1,05

577,59 Szyszki 20 11 9 4 5 11,00 2,31 62 PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 7

7. 318 1090,62 Toczyska 17 5,35 14 9 2,83 5 1,57 6 1,89 10,00 3,14 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

GMINA

2184 17345,8 GMINA 185 8,47 150 111 16,87 65 71 116,00 35 średnia w 62,40 sołectwie 5,29 8,47 4,29 3,17 5,08 1,86 2,98 2,03 3,25 3,31 5,31

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z UG Stoczek Łukowski

3.1.2 Strefa gospodarcza i przestrzenno - środowiskowa

Przeprowadzona analiza wskaźnikowa obejmowała także diagnozę negatywnych zjawisk występujących w ramach strefy gospodarczej i przestrzenno – środowiskowej. Na potrzeby niniejszego opracowania wyniki badań zostały zagregowane w ramach jednej tabeli. Wskaźniki, które zostały wyszczególnione w ramach tego porównania odnosiły się do charakterystyki stanu danej strefy. W zakresie sfery gospodarczej analizie poddano liczbę podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON. O kondycji lokalnej gospodarki świadczą również liczba wykreśleń z systemu REGON oraz liczba nowych rejestracji. Kolejnymi wskaźnikami branymi pod uwagę w prowadzonej delimitacji strefy gospodarczej obszaru zdegradowanego są: wysokość podatku od nieruchomości z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej i wysokość należności w danym sołectwie wynikając z tytułu zalegania w opłacaniu podatków i opłat lokalnych. W sferze przestrzennej do analizy służyły dane pozyskane z przeprowadzonej przez pracowników Urzędu Gminy w Stoczku Łukowskim analizy jakościowej oceniającej jakość przestrzeni publicznej służącej integracji mieszkańców w sołectwach (ogólnodostępne centra wsi, świetlice). W analizie jakościowej oceniono stopień natężenia występowania negatywnych zjawisk w przestrzeni publicznej określając tym samym skalę potrzeb i interwencji. W tym zakresie poddano analizie potrzebę budowy, uzupełnienia lub odnowy przestrzeni publicznych, skwerów, terenów zieleni oraz standardy architektury. Ocena dokonywana była w następującej skali: brak problemu lub jego znaczenie nieistotne dla miejscowości - 0 pkt, występowanie problemu (dotyczące do 10% obszaru) - 5 pkt, nasilenie problemu (dotyczące od 10% do 50% obszaru) -10 pkt, szczególne nasilenie problemu (dotyczące powyżej 50% obszaru) - 15 pkt. Wyniki oceny dwóch analizy stanowiły podstawę do określenia natężenia negatywnych zjawisk w przestrzeni. W ramach obszaru poddano również ocenie stan dróg w sołectwach, w skali trzystopniowej – stan: dobry, dostateczny, zły. W obszarze środowiskowym przeanalizowano dwa

zjawiska: występowanie połaci azbestowych oraz dzikich wysypisk. Wymienione wskaźniki wskazują na

możliwość wykorzystania przestrzeni w zakresie koncentracji funkcji zaspokajających potrzeby życia 63

społeczno-gospodarczego mieszkańców oraz jakość obszaru przestrzenno – środowiskowego Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 poszczególnych sołectw. Jakość przestrzeni publicznej ma również odzwierciedlenie w bezpieczeństwie i ładzie publicznym. Warte podkreślenia jest to, iż dokonana analiza jakościowa ukazała, iż na obszarze niektórych sołectw nie ma warunków wynikających z zagospodarowania przestrzennego i struktury własności do tworzenia strefy publicznej. Te sołectwa zostały pozostawione w zestawieniu na biało. Innym problemem jest brak przestrzeni publicznej a innym jest jej jakość, funkcjonalność i możliwość zaspokajania potrzeb mieszkańców w przypadku jej wyodrębnienia. Przeanalizowano i oceniono zatem te sołectwa, których ogólnodostępna przestrzeń publiczna występuje. Wyniki analizy zestawiono, pokazując ilość zjawisk występujących w danym sołectwie łącznie w obszarach gospodarczym i przestrzenno – środowiskowym.

64 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Analiza wskaźnikowa strefy gospodarczej i przestrzenno – środowiskowej w gminie Stoczek Łukowski.

Strefa gospodarcza Strefa przestrzenno - środowiskowa

Potrzeba

budowy,

uzupełnienia

lub odnowy Standardy

przestrzeni architektoniczne ) zjawisk zjawisk publicznych, do modernizacji skwerów,

terenów

zieleni

kumulację

brak problemu lub jego problemu problemu

znaczenie nieistotne dla

miejscowości - 0 pkt, dobry dostateczny, Lp. Sołectwo występowanie problemu

(dotyczące do 10%

natężenie Powierzchnia

gospodarczych gospodarczych obszaru) - 5 pkt,

100 mieszkańców 100 na 100 mieszkańców mieszkańców 100 na Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba nasilenie problemu

przestrzeni publicznej) przestrzeni (dotyczące od 10% do suma / suma

50% obszaru)- 10 pkt, sołectwa na podziale w m2 powierzchnia

szczególne nasilenie -

sołectwach (stan: zły, zły, (stan: sołectwach od nieruchomości w poszczególnych sołectwach na na sołectwach poszczególnych w od nieruchomości

problemu (dotyczące

wskaźników wskazujących na na wskazujących wskaźników

Należności z tytułu opłat i podatków lokalnych lokalnych i podatków opłat z tytułu Należności powyżej 50% obszaru) -

Azbest Azbest

Diagnoza stanu nawierzchni dróg w poszczególnych poszczególnych w dróg nawierzchni stanu Diagnoza Liczba wykreślonych z systemu REGON działalności działalności REGON z systemu wykreślonych Liczba

15 pkt i przestrzennej gospodarczej strefach w kryzysowych

sołectw, w których zdiagnozowano zły stan techniczny techniczny zły stan zdiagnozowano których w sołectw, sołectwach poszczególnych w wysypisk dzikich Liczba

Ilość

Podatek od nieruchomości w poszczególnych sołectwach sołectwach poszczególnych w od nieruchomości Podatek

Liczba podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON REGON systemie w zarejestrowanych podmiotów Liczba REGON systemie w zarejestrowanych podmiotów Liczba

Analiza jakościowa przestrzeni publicznej (z zaznaczeniem zaznaczeniem (z publicznej przestrzeni jakościowa Analiza

Podatek

1 179 419,38 Aleksandrówka 6,15 11 1 14295 7986,03 116 zły 15 10 25 zły 28019,36 1 6GPŚ 2 173 332,24 Błażejki-Ruda 3,47 6 0 10770 6225,43 0 dobry 10 0 10 dostateczny 19718,00 0 0 3 46 459,43 Borki 6,52 3 0 19758 42952,17 347 5 0 5 dostateczny 7656,00 0 0 4 102 195,99 Kapice-Celej 0,98 1 0 33267 32614,71 106 0 0 0 dostateczny 0,00 0 0 5 127 531,63 Guzówka 12,6 16 3 24171 19032,28 152 dobry 5 0 5 dobry 13816,91 0 0 6 38 71,01 Chrusty 5,26 2 0 8346 21963,16 0 0 0 0 dobry 0,00 0 0

7 23 154,17 Huta Łukacz 34,78 8 0 2257 9813,04 69,66 0 0 0 dostateczny 22688,00 0 2GPŚ

8 183 369,42 Jagodne 11,48 21 2 32360 17683,06 1720 dobry 10 0 10 zły 29686,00 0 0 6807,35 9 386 717,72 Jamielne 4,4 17 0 70855 18356,22 zły 10 5 15 dobry 12593,00 0 3GPŚ65 Jamielnik 10 224 235,85 1,79 4 0 41784 18653,57 0 10 5 dobry 0

Kolonia 15 0,00 0 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

11 91 185,8 Januszówka 40,66 37 2 12010 13197,8 253 5 0 5 dobry 48300,00 3 0 12 676 1550,43 Jedlanka 1,04 7 0 38540 5701,18 33389,7 zły 15 10 25 zły 23652,64 0 7GPŚ 13 142 359,04 Kamionka 3,52 5 2 22834 16080,28 524 10 10 20 dostateczny 13112,73 0 0 14 260 478,05 Kienkówka 3,46 9 1 35259 13561,15 1726,6 dobry 5 5 10 dobry 28793,00 0 0 15 344 571,72 Kisielsk 5,81 20 0 45458 13214,53 2 dobry 5 5 10 dobry 40583,00 0 0 16 113 349,19 Łosiniec 5,31 6 0 11287 9988,5 940 zły 5 0 5 dobry 20844,00 0 3GPŚ 17 240 550,41 Mizary 2,92 7 1 63541 26475,42 2410,7 zły 10 5 15 dostateczny 24804,00 0 2GPŚ 18 236 712,39 Nowa Prawda 3,81 9 0 39847 16884,32 137,17 zły 5 5 10 dobry 27678,00 0 0 19 268 879,23 Nowe Kobiałki 5,22 14 0 33486 12494,78 336 10 0 10 dostateczny 25200,73 0 2GPŚ 20 196 127,4 Nowy Jamielnik 7,14 14 0 17512 8934,69 5580 zły 5 0 5 dobry 12609,00 1 4GPŚ 21 186 601,88 Rosy 8,6 16 0 18617 10009,14 253 dobry 10 5 15 zły 26852,00 0 0 22 121 576,71 Róża Podgórna 4,96 6 0 14712 12158,68 341 5 0 5 dobry 18602,00 0 0 23 246 313,73 Stara Prawda 16,26 40 2 29130 11841,46 40 5 5 10 dostateczny 37294,64 0 0 24 328 677,27 Stara Róża 2,74 9 0 19812 6040,24 0 zły 5 5 10 dostateczny 23853,00 0 4GPŚ 25 506 546,32 Stare Kobiałki 3,75 19 0 164143 32439,33 50713,35 0 0 0 dobry 30989,73 0 3GPŚ 26 233 556,01 Stary Jamielnik 4,72 11 0 16126 6921,03 1134,02 5 10 15 dobry 26663,36 0 3GPŚ 27 476 577,59 Szyszki 4,83 23 0 25301 5315,34 1628 zły 10 15 25 zły 34295,00 2 7GPŚ 28 318 1090,62 Toczyska 3,46 11 0 28136 8847,8 2468,4 5 0 5 dobry 24117,55 0 4GPŚ 29 191 389,36 Turzec 5,76 11 0 23757 12438,22 694,86 dobry 5 0 5 dostateczny 17354,27 1 2GPŚ 30 56 204,57 Wiśniówka 3,57 2 0 3944 7042,86 251,2 0 5 5 dobry 8641,91 0 0 31 295 418,69 Wola Kisielska 8,47 25 0 28180 9552,54 2505,8 5 0 5 dobry 25840,82 0 2GPŚ Wólka 32 106 328,59 5,66 6 0 20964 19777,36 6752,53 15 5 dobry 0 Poznańska 20 10630,00 0 Wólka 33 99 517,34 4,04 4 0 6599 6665,66 769 5 0 dostateczny 4GPŚ Różańska 5 14809,27 1 34 315 486,79 Zabiele 5,4 17 0 48290 15330,16 110 zły 5 0 5 dostateczny 23602,00 0 3GPŚ 35 424 809,86 Zgórznica 6,13 26 0 39194 9243,87 30 zły 5 0 5 dostateczny 34289,27 0 2GPŚ

7947 17345,8 GMINA 443 14 1064542 13395,52 122308,34 757589,19 9 35

227,06 średnia 5,57 12,66 0,4 30415,49 13395,52 3494,52 21645,41 66

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

W podsumowaniu analizy wytypowano sołectwa wykazujące się koncentracją negatywnych zjawisk w dwóch diagnozowanych strefach: gospodarczej i przestrzennej. W ostatniej kolumnie tabeli podano liczbę wskaźników, w których następuje przekroczenie wartości referencyjnych w strefach gospodarczej i przestrzennej jednocześnie (G-gospodarcza, PŚ-przestrzenno-środowiskowa). W sołectwach Huta Łukacz, Mizary, Nowe Kobiałki, Turzec, Wólka Kisielecka, Zgórznica analiza wskazała koncentrację po jednym ze wskaźników ze stref przestrzenno – środowiskowej i gospodarczej. W sferze gospodarczej sołectwa te wykazują się mniejszym nasyceniem działalności gospodarczych – średnia liczba podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON w przeliczeniu na 100 mieszkańców jest niższa niż średnia gminy. Sołectwa Mizary, Zgórznica, Wola Kisielecka są sołectwami bezpośrednio sąsiadującymi z centrum administracyjnym gminy – miastem Stoczek Łukowski. Zarówno w aspekcie gospodarczym jak i przestrzennym bezpośrednie sąsiedztwo z centrum gospodarczym wzmacnia szansę mieszkańców na wyrównywanie dysproporcji rozwojowych wymienionych sołectw. Bliskość usług publicznych i prywatnych umożliwia zaspokajanie potrzeb. Sołectwa Huta Łukacz, Turzec, Nowe Kobiałki wykazują się występowaniem wskaźników środowiskowych: przewyższająca średnią gminy powierzchnia połaci azbestowych lub występowanie dzikich wysypisk. Kolejną grupą sołectw są te, których analiza wykazała koncentrację łącznie 3 wskaźników z obu sfer przestrzenno-środowiskowej i gospodarczej. Do grupy 3GP należą sołectwa: Stara Kobiałki, Stary Jamielnik, Zabiele, Łosiniec. W sferze gospodarczej diagnoza wykazała koncentrację działalności gospodarczej poniżej średniej gminy oraz wysoki wskaźnik zadłużeń przedsiębiorców w zobowiązaniach z tytułu podatków i opłat lokalnych. W sferze przestrzenno – środowiskowej to występowanie znacznej ilości połaci azbestowych bądź niska jakość przestrzeni publicznych. Kolejną grupą są sołectwa w których występują łącznie 4 wskaźniki z obu stref gospodarczej i przestrzenno – środowiskowej. Do grupy 4GPŚ należą: Toczyska, Wólka Różańska, Stara Róża, Nowy Jamielnik. Sołectwa, w których występuje największa koncentracja negatywnych zjawisk stref gospodarczej i przestrzenno – środowiskowej to sołectwa Aleksandrówka (6GPŚ) oraz Jedlanka (7GPŚ) i Szyszki (7GPŚ). Kumulacja wskaźników w peryferyjnie zlokalizowanym sołectwie Aleksandrówka, ze względu na bariery w dostępności i komunikacji z centrum powodują, iż różnice te bardziej ograniczają możliwości wyrównywania szans mieszkańców. O ile w strefie gospodarczej analiza wykazała kumulację jednego

wskaźnika o tyle w strefie przestrzenno- środowiskowej kumulacja występuje w każdym

z analizowanych zjawisk. Zły stan dróg i przestrzeni publicznej pogłębiają niedostateczne standardy 67 architektury i potrzeba modernizacji dostępnych przestrzeni publicznych. Dodatkowo występuje

kumulacja zjawisk przypisanych do obszaru środowiskowego tj. występowania połaci azbestowych Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 i dzikich wysypisk. W sołectwie Szyszki wystąpiła kumulacja dwóch zjawisk strefy gospodarczej i pięciu strefy przestrzenno- środowiskowej. W tym sołectwie mamy do czynienia ze złym stanem dostępnej infrastruktury publicznej, która ze względu na dużą liczbę mieszkańców ma większą skalę niż w przypadku innych sołectw. Kryzys obszaru przestrzenno- środowiskowego pogłębia zły stan dróg i niskie standardy architektury i duże potrzeby modernizacji obiektów i obszarów w przestrzeni sołectwa. Kumulację negatywnych zjawisk dopełnia występowanie wyższej od średniej gminy połaci azbestowych w sołectwach oraz dzikich wysypisk. W sferze gospodarczej sołectwo Szyszki ma niższy od średniej wskaźnik liczby podmiotów zrejestrowanych w systemie REGON na 100 mieszkańców (choć nie tak niski jak w przypadku sołectwa Jedlanka) wynoszący 4,83 dla sołectwa przy średniej dla gminy 5,57. Dodatkowo w sołectwie występuje niższy od średniej gminy przypis podatku od nieruchomości, co również uwidacznia nie tylko niski poziom aktywności gospodarczej mieszkańców ale i niską dostępność do usług komercyjnych. W sołectwie Jedlanka delimitacja wykazała koncentrację zjawisk kryzysowych w siedmiu przypadkach. W strefie gospodarczej dominuje: bardzo niski wskaźnik liczby podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON (1,04 przy średniej dla gminy 5,57), stosunkowo wysokie należności z tytułu opłat i podatków lokalnych oraz niski przypis podatku od nieruchomości z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W strefie przestrzenno – środowiskowej analiza jakościowa wykazała, kumulację czterech zjawisk. Fakt, iż dostępna dla mieszkańców przestrzeń publiczna charakteryzuje się złym stanem technicznym oraz w sołectwie występuje zły stan dróg i wysokie potrzeby modernizacyjne przestrzeni publicznej i obiektów architektonicznych ogranicza w znacznym stopniu jakość życia mieszkańców. Na obszarze sołectwa wystękuje znaczna ilość połci azbestowych co również pośrednio

potwierdza niskie standardy obiektów położonych w sołectwie.

68 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Obszar zdegradowany strefy gospodarczej i przestrzenno – środowiskowej w gminie Stoczek Łukowski.

Potrzeba

budowy,

uzupełnienia

lub odnowy Standardy

przestrzeni architektoniczne

publicznych, do modernizacji skwerów,

terenów

zieleni

brak problemu lub jego znaczenie nieistotne dla miejscowości - 0 pkt, Lp. Sołectwo występowanie problemu

REGON (dotyczące do 10%

sołectwach sołectwach sołectwach

Powierzchnia przestrzennej przestrzennej

gospodarczych gospodarczych obszaru) - 5 pkt,

Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba nasilenie problemu

(dotyczące od 10% do

suma / natężenie problemu problemu / sumanatężenie

REGON na 100 mieszkańców mieszkańców 100 na REGON

k od nieruchomości w poszczególnych poszczególnych w od nieruchomości k powierzchnia m2 w podziale na sołectwa na podziale w m2 powierzchnia

sołectwach na 100 mieszkańców 100 na sołectwach 50% obszaru)- 10 pkt,

szczególne nasilenie

stan techniczny przestrzeni publicznej) przestrzeni techniczny stan sołectwach (stan: zły, dostateczny, dobry) dostateczny, zły, (stan: sołectwach

problemu (dotyczące poszczególnych w wysypisk dzikich Liczba

Analiza jakościowa przestrzeni publicznej (z (z publicznej przestrzeni jakościowa Analiza

Podatek od nieruchomości w poszczególnych poszczególnych w od nieruchomości Podatek Podate

Ilość wskaźników wskazujących na kumulację kumulację na wskazujących wskaźników Ilość Należności z tytułu opłat i podatków lokalnych lokalnych i podatków opłat z tytułu Należności

powyżej 50% obszaru) - i gospodarczej strefach w kryzysowych zjawisk

Liczba podmiotów zarejestrowanych w systemie systemie w zarejestrowanych podmiotów Liczba systemie w zarejestrowanych podmiotów Liczba

Azbest

Diagnoza stanu nawierzchni dróg w poszczególnych poszczególnych w dróg nawierzchni stanu Diagnoza zaznaczeniem sołectw, w których zdiagnozowano zły zły zdiagnozowano których w sołectw, zaznaczeniem

Liczba wykreślonych z systemu REGON działalności działalności REGON z systemu wykreślonych Liczba 15 pkt PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 1

1 179 419,38 Aleksandrówka 6,15 11 1 14295 7986,03 116 zły 15 10 25 zły 28019,36 1 6GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 2

2 23 154,17 Huta Łukacz 34,78 8 0 2257 9813,04 69,66 0 0 0 dostateczny 22688,00 0 2GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 3

3 386 717,72 Jamielne 4,4 17 0 70855 18356,22 6807,35 zły 10 5 15 dobry 12593,00 0 3GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 4

4 676 1550,43 Jedlanka 1,04 7 0 38540 5701,18 33389,7 zły 15 10 25 zły 23652,64 0 7GPŚ

PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 5

5 113 349,19 Łosiniec 5,31 6 0 11287 9988,5 940 zły 5 0 5 dobry 20844,00 0 3GPŚ

PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 6 69

6 240 550,41 Mizary 2,92 7 1 63541 26475,42 2410,7 zły 10 5 15 dostateczny 24804,00 0 2GPŚ Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 7

7 268 879,23 Nowe Kobiałki 5,22 14 0 33486 12494,78 336 10 0 10 dostateczny 25200,73 0 2GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 8

8 196 127,4 Nowy Jamielnik 7,14 14 0 17512 8934,69 5580 zły 5 0 5 dobry 12609,00 1 4GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 9

9 328 677,27 Stara Róża 2,74 9 0 19812 6040,24 0 zły 5 5 10 dostateczny 23853,00 0 4GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 10

10 506 546,32 Stare Kobiałki 3,75 19 0 164143 32439,33 50713,35 0 0 0 dobry 30989,73 0 3GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 11

11 233 556,01 Stary Jamielnik 4,72 11 0 16126 6921,03 1134,02 5 10 15 dobry 26663,36 0 3GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 12

12 476 577,59 Szyszki 4,83 23 0 25301 5315,34 1628 zły 10 15 25 zły 34295,00 2 7GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 13

13 318 1090,62 Toczyska 3,46 11 0 28136 8847,8 2468,4 5 0 5 dobry 24117,55 0 4GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 14

14 191 389,36 Turzec 5,76 11 0 23757 12438,22 694,86 dobry 5 0 5 dostateczny 17354,27 1 2GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 15

15 295 418,69 Wola Kisielska 8,47 25 0 28180 9552,54 2505,8 5 0 5 dobry 25840,82 0 2GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 16 Wólka 16 99 517,34 4,04 4 0 6599 6665,66 769 5 0 dostateczny 4GPŚ Różańska 5 14809,27 1 PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 17

17 315 486,79 Zabiele 5,4 17 0 48290 15330,16 110 zły 5 0 5 dostateczny 23602,00 0 3GPŚ PODOBSZAR ZDEGRADOWANY NR 18

18 424 809,86 Zgórznica 6,13 26 0 39194 9243,87 30 zły 5 0 5 dostateczny 34289,27 0 2GPŚ

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z UG Stoczek Łukowski

70 Strona

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

71 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Obszar zdegradowany gminy Stoczek Łukowski tworzyć mogą te sołectwa, na terenie których występuje koncentracja zjawisk kryzysowych w strefie społecznej współwystępująca z negatywnymi zjawiskami stref gospodarczej i przestrzenno – środowiskowej, poddanych analizie. Zestawiając wyniki analizy wskaźnikowej w obszarze społecznym, gospodarczym i przestrzenno-środowiskowym przyjęto, iż obszar zdegradowany gminy Stoczek Łukowski tworzą sołectwa, w których występuje wysoka kumulacja problemów w strefie społecznej i towarzysząca im koncentracja zjawisk kryzysowych w strefie gospodarczej i przestrzenno- środowiskowej. W tym odniesieniu warunki obszaru zdegradowanego przyjmują : Jedlanka, Szyszki, Aleksandrówka, Łosiniec, Toczyska. Sołectwa Jedlanka, Aleksandrówka i Szyszki zlokalizowane we wschodniej części gminy, sąsiadują bezpośrednio ze sobą, tworząc jednej spójny i skoncentrowany obszar. Sołectwa te położne są peryferyjne względem administracyjnie przypisanego centrum gminy, którym jest miasteczko Stoczek Łukowski. Sołectwa Łosiniec i Toczyska zlokalizowane są w północno – wschodniej części gminy, zamieszkiwane łącznie przez 431 mieszkańców. Sołectwa te wykazuję się kumulacją negatywnych zjawisk sfery społecznej, natomiast w obszarach pozostałych poddanych analizie natężenie negatywnych zjawisk nie jest wyraźnie znaczące. Dla Toczysk to 4 wskaźniki ze stref GPS a dla Łosińca 3 GPŚ. Koncentracja negatywnych zjawisk wpływających na jakość życia mieszkańców sołectw wskazanych jako obszar zdegradowany oraz warunki rozwoju społeczno – gospodarczego w tych sołectwach pokrywają się z wnioskami z diagnozy Strategii Wiodącej. Jedlanka to największe sołectwo gminy. Mając na względzie fakt, iż gmina nie ma w swojej strukturze administracyjnej formalnie wyodrębnionego centrum sołectwo to charakteryzujące się wysoką gęstością zaludnienia i może predestynować do pełnia roli centrum usług społeczno – gospodarczych. Ma istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego całej gminy. Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych (ubóstwo, bezrobocie) z gospodarczymi (niskie nasycenie dostępnością do usług gospodarczych i wyższe od średniej gminy zadłużenie) oraz przestrzennymi (niedoinwestowaną i zdegradowaną infrastrukturą przestrzeni publicznej) daje podstawy do wyznaczenia tego sołectwa jako obszaru zdegradowanego gminy.

72 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

3.2 Delimitacja obszaru rewitalizacji

Zgodnie z przyjęta metodologią obszar rewitalizacji obejmować może całość lub część obszaru zdegradowanego z ograniczeniem, iż obszar ten nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez nie więcej niż 30% mieszkańców. Na podstawie analizy ilościowej wartości uzyskanych przez w poszczególnych sołectwach w ramach zdefiniowanych kluczowych wskaźników sytuacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej, przeprowadzona została pogłębiona analiza jakościowa uzyskanych danych. Stała się ona bazą identyfikacji obszaru rewitalizacji gminy Stoczek Łukowski i została zaakceptowana przez mieszkańców w trakcie konsultacji społecznych. Ze względu na wysoką koncentrację wskaźników strefy społecznej i towarzyszące zjawiska kryzysowe w sferach: gospodarczej i przestrzenno – środowiskowej oraz istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego całej gminy obszar sołectw Jedlanka, Aleksandrówka i Szyszki wskazano jako obszar rewitalizacji gminy Stoczek Łukowski. Jedlanka i Szyszki to jedne z największych sołectw Gminy Stoczek Łukowski. Zdecydowane centrum obszaru stanowi sołectwo Jedlanka, które ma szanse stanowić realne

centrum usług społeczno – kulturalnych dla całej wschodniej części Gminy Stoczek Łukowski. Sołectwo

Aleksandrówka ma również znaczną liczbę mieszkańców i powierzchnię. Stanowi zwarty przestrzennie 73 obszar z sołectwami Jedlanka i Szyszki. Szczególnie istotne jest powiązanie Aleksandrówki z sołectwem

Jedlanka. Dzieje się tak na poziomie społecznym przez powiązanie ze Szkołą Podstawową w Jedlance Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 oraz działalnością nieformalnych organizacji wiejskich oraz gospodarczo – przestrzennym poprzez połączenia komunikacyjne oraz zaspokajanie podstawowych potrzeb usługowych w Jedlance. Integracja i silne powiązanie społeczne obszaru ma również miejsca za sprawą zintegrowania trzech sołectw Szyszki, Jedlanka i Aleksandrówka w jednej parafii Chrystusa Króla w Jedlance (pozostałe sołectwa przynależne parafii nie znajdują się w obszarze zdegradowanym i są to Chrusty, Lipiniak, Zastawie, Zagoździe, Niedźwiadka). Mając na względzie specyfikę obszarów wiejskich siła i charakter powyższych powiązań sprawia, iż sołectwa wskazane jako obszar rewitalizacji tworzą spójny i zintegrowany pod względem przestrzennym i problemowym obszar co wzmacnia szanse na powodzenie całego procesu rewitalizacji, faktyczne rozwiązanie zdiagnozowanych problemów oraz efekt synergii efektów realizowanych projektów na pozostały obszar Gminy Stoczek Łukowski. Obszar sołectw Jedlanka, Aleksandrówka oraz Szyszki wpisuje się w limity powierzchni i liczby mieszkańców. Obszar ten zamieszkuje łącznie 1 331 mieszkańców, co stanowi 16,75% mieszkańców gminy. Powierzchnia łączna sołectw wynosi 2 574,4 km2 , co stanowi 14,69% powierzchni całkowitej gminy.

Tabela: Zestawienie liczby mieszkańców i powierzchni obszaru zdegradowanego

na tle Gminy Stoczek Łukowski.

Lp. Sołectwo

Powierzchnia Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba

1 179 419,38 Aleksandrówka 2 676 1550,43 Jedlanka 3 113 349,19 Łosiniec 4 476 577,59 Szyszki 1090,62 5 318 Toczyska * 7947 17345,83 GMINA

Warto podkreślić, iż obszar gminy wskazany jako obszar rewitalizacji charakteryzuje się wysokim

stopniem spójności, biorąc pod uwagę położenie geograficzne tychże miejscowości, a także kumulację

problemów społecznych oraz gospodarczych i przestrzennych w ramach pól analizy. Potencjał 74

rozwojowy Jedlanki, Aleksandrówki i Szyszek ograniczany jest przez nadmierną koncentrację Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 zdefiniowanych zjawisk kryzysowych. Pogłębiające się dysproporcje rozwojowe w ramach gminy Stoczek Łukowski nie pozostają bez wpływu na kondycję społeczno-gospodarczą tych sołectw. Zrównoważony rozwój lokalny tych miejscowości jest zachwiany co wpływa na spowolnienie rozwoju całej gminy. Działania rewitalizacyjne powinny uwzględniać potrzeby lokalnej społeczności i ogólne trendy rozwojowe charakteryzujące lokalną społeczność gminy. Zdefiniowany obszar rewitalizacji ma jedną z kluczowych dla całego procesu cechę – posiada dzięki bezpośredniemu sąsiedztwu sołectw spójność przestrzenną, która jest podstawą do osiągniecia jednego z najważniejszych efektów procesu rewitalizacji, jakim jest komplementarność przestrzenna. Założone przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne skoncentrowane na obszarze rewitalizacji efektywnie wpływają na cały obszar dotknięty kryzysem oraz oddziałują spójnie na mieszkańców obszaru i całej gminy. Takie rozwiązanie gwarantuje rozwiązywanie problemów w sposób kompleksowy na większym obszarze gminy i tym sposobem efekt synergii i oddziaływania projektów na rozwój całego samorządu jest bardziej znaczący. Jest to również zgodne z metodyką prowadzenia procesu rewitalizacji. Literatura przedmiotu podkreśla, iż kluczowym jest dobór obszaru rewitalizacji tak by pozwalał na spójne rozwiązywanie skumulowanych problemów i zjawisk oraz tak by dominowała możliwość obszarowego rozwiazywania problemów a nie punktowego.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

W wyznaczonym obszarze rewitalizacji zidentyfikowano występowanie szeregu negatywnych zjawisk w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej, które oddziałują na dynamikę rozwoju tychże sołectw. Szczególnie ważne jest powiazanie aspektów społecznych z przestrzennymi. Rozwiazywanie problemów społecznych i planowanie zmiany społecznej zawsze przebiega w powiązaniu z przestrzenią. Proces integracji społecznej czy aktywizacji wymaga odpowiedniej bazy i jakości przestrzeni publicznej umożliwiającej podejmowanie aktywności mieszkańców w grupach nieformalnych i formalnych. Przeciwdziałanie zidentyfikowanym zjawiskom kryzysowym powinno stać się kluczowym elementem długofalowego i wieloaspektowego programu rozwoju zdegradowanego obszaru. Jego podstawa powinna stać integracja działań służących rewitalizacji wskazanego obszaru w ramach trzech zdefiniowanych stref problemowych: społecznej, przestrzennej, gospodarczej.

Tabela. Obszar rewitalizacji gminy Stoczek Łukowski – strefa społeczna

STREFA SPOŁECZNA

Lp. Sołectwo

mieszkańców mieszkańców

Powierzchnia

epełnosprawności na 100 na epełnosprawności

powodu ubóstwa powodu

korzystających z pomocy sp. pomocy z korzystających

na 100 mieszkańców mieszkańców 100 na mieszkańców 100 na

Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba

powodu niepełnosprawności powodu

powodu długotrwałej choroby długotrwałej powodu

iczba os. korzystajacych z pomocy z pomocy z korzystajacych os. iczba

powodu ni powodu

liczba os. korzystajacych z pomocy z pomocy z korzystajacych os. liczba z pomocy z korzystajacych os. liczba l z pomocy z korzystajacych os. liczba z pomocy z korzystajacych os. liczba z pomocy z korzystajacych os. liczba

powodu długotrwałej chorobyna 100 100 chorobyna długotrwałej powodu

powodu ubóstwa na 100 mieszkańców 100 na ubóstwa powodu

liczba os. os. liczba

liczba os. bezrobotnych zarejestrowanych bezrobotnych os. liczba

liczba osób korzystających z pomocy społ. społ. z pomocy korzystających osób liczba

liczba rodzin korzystających z pomocy sp. z pomocy korzystających rodzin liczba liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych zarejestrowanych bezrobotnych osób liczba OBSZAR REWITALIZACJI GMINY

1. 179 419,38 Aleksandrówka 6 3,35 6 3 1,68 3 1,68 1 0,56 5,00 2,79 2. 676 1550,43 Jedlanka 20 2,96 15 12 1,78 8 1,18 11 1,63 9,00 1,33 3. 476 577,59 Szyszki 20 4,20 11 9 1,89 4 0,84 5 1,05 11,00 2,31 GMINA

1331 0 GMINA 185 13,90 150 111 5,34 65 71 116,00 35

38,03 średnia w sołectwie 5,29 8,47 4,29 3,17 5,08 1,86 2,98 2,03 3,25 3,31 5,31 .

76 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela. Obszar rewitalizacji gminy Stoczek Łukowski – strefa gospodarcza i przestrzenno-środowiskowa

Potrzeba

budowy,

uzupełenienia

lub odnowy Standardy

przestrzeni architektoniczne

publicznych, do modernizacji skwerów,

terenów

zieleni

brak problemu lub jego

znaczenie nieistotne dla poszczególnych w miejscowości - 0 pkt, Lp. Sołectwo występowanie problemu

REGON (dotyczące do 10%

sołectwach sołectwach sołectwach Powierzchnia

gospodarczych gospodarczych obszaru) - 5 pkt,

Liczba mieszkańców mieszkańców Liczba nasilenie problemu

(dotyczące od 10% do

suma / natęzenie problemu problemu / sumanatęzenie

REGON na 100 mieszkańców mieszkańców 100 na REGON powierzchnia m2 w podziale na sołectwa na podziale w m2 powierzchnia

sołectwach na 100 mieszkańców 100 na sołectwach 50% obszaru)- 10 pkt,

podmiotów zarejestrowanych w systemie systemie w zarejestrowanych podmiotów

szczególne nasilenie -

stan techniczny przestrzeni publicznej) przestrzeni techniczny stan sołectwach (stan: zły, dostateczny,dobry) zły, (stan: sołectwach

problemu (dotyczące wysypisk dzikich Liczba

Analiza jakościowa przestrzeni publicznej (z (z publicznej przestrzeni jakościowa Analiza

Podatek od nieruchomości w poszczególnych poszczególnych w od nieruchomości Podatek poszczególnych w od nieruchomości Podatek

Należności z tytułu opłat i podatków lokalnych lokalnych i podatków opłat z tytułu Należności powyżej 50% obszaru) -

Liczba podmiotów zarejestrowanych w systemie systemie w zarejestrowanych podmiotów Liczba Liczba

Azbest Azbest

Diagnoza stanu nawierzchni dróg w poszczególnych poszczególnych w dróg nawierzchni stanu Diagnoza

zaznaczeniem sołectw, w których zdiagnozowano zły zły zdiagnozowano których w sołectw, zaznaczeniem

Liczba wykreślonych z systemu REGON działalności działalności REGON z systemu wykreślonych Liczba Ilośc wskaźników wskazujących na kmulację zjawisk zjawisk kmulację na wskazujących wskaźników Ilośc 15 pkt i przestrzennej gospodarczej strefach w kryzysowych OBBSZAR REWITALIZACJI

1 179 419,38 Aleksandrówka 6,15 11 1 14295 7986,03 116 zły 15 10 25 zły 28019,36 1 6GPŚ 2 676 1550,43 Jedlanka 1,04 7 0 38540 5701,18 33389,7 zły 15 10 25 zły 23652,64 0 7GPŚ 3 476 577,59 Szyszki 4,83 23 0 25301 5315,34 1628 zły 10 15 25 zły 34295,00 2 7GPŚ

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

W ramach zdefiniowanego układu funkcjonalno- przestrzennego, głównym ośrodkiem usługowym dla mieszkańców w zakresie funkcji publicznych, społecznych czy gospodarczych może stać się Jedlanka. Jest to największe sołectwo gminy. Na jego terenie zlokalizowane są szkoła, świetlica wiejska i świetlica OSP. Miejscowość posiada ciągi piesze i jezdne, wyposażona jest w podstawową infrastrukturę. Analiza jakościowa przestrzeni publicznej wykazała, że sołectwo dysponuje bazą, która mogłaby służyć do podejmowania przedsięwzięć na rzecz rozwoju integracji społecznej czy usług kulturalnych. Diagnoza wykazała również, iż baza ta ze względu na zły stan techniczny nie jest wykorzystywana i obecnie stanowi potencjał rozwojowy sołectwa w rozpoczynającym się procesie rewitalizacji. Podobna sytuacja ma miejsce w sołectwach Aleksandrówka i Szyszki. Gmina Stoczek Łukowski ma funkcjonalnie przypisane centrum na terenie administracyjnie innego samorządu – miasta Stoczek Łukowski. Jest jedną z największych gmin wiejskich województwa lubelskiego i na 35 sołectw gminy wszystkie wchodzące w obszar rewitalizacji są peryferyjnie położone względem centrum. Stosunkowa duża odległość do usług społecznych, kulturalnych i gospodarczych a także instytucji pozwalających z jednej strony na zaspokajanie potrzeb mieszkańców a z drugiej zapewniających bezpośrednią pomoc specjalistów w miejscu zamieszkania dodatkowo uzasadnia wskazanie właśnie takiego obszaru rewitalizacji. Koncentracja przedsięwzięć rewitalizacyjnych w trzech wymienionych wyżej sołectwach i wielopoziomowe wsparcie, które otrzymają nie tylko mieszkańcy ale i przestrzeń publiczna sołectw obszaru rewitalizacji wspierać będzie proces wyjścia z sytuacji kryzysowej obszaru zdegradowanego sołectw Toczyska i Łosiniec. Podjęcie działań rewitalizacyjnych na tym obszarze wpłynie pozytywnie na rozwój lokalny całej gminy. Prowadzona rewitalizacja docelowo, ma szanse wpłynąć na rozwój gospodarczy i wzmocnić możliwości zaspokajania codziennych potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz sąsiadujących z nim sołectw Turzec, Nowe Kobiałki, Kolonia Jamielnik, Chrusty, Stary Jamielnik, Stara Róża, Róża Podgórna jak najbliżej miejsca zamieszkania. Stworzenie jednego i spójnego obszaru rewitalizacji składającego się z trzech sąsiadujących ze sobą sołectw o silnych powiązaniach funkcjonalno-przestrzennych, na terenie których zidentyfikowano nawarstwienie się problemów i zjawisk o charakterze kryzysowym w strefie społecznej, przestrzennej i gospodarczej, umożliwi poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej obszaru i wpłynie na rozwój całej gminy Stoczek Łukowski.

78 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

4. Cele rewitalizacji oraz środki niezbędne do ich realizacji

4.1 Wizja stanu docelowego obszaru poddanego rewitalizacji

Kompleksowa rewitalizacja wykorzystująca szereg działań rozwojowych w obszarze rewitalizacji w gminie Stoczek Łukowski pomoże w przezwyciężeniu zdiagnozowanych negatywnych zjawisk w poszczególnych sferach życia społeczności lokalnej. Efektem wdrażanego procesu rewitalizacji będzie odwrócenie tendencji i wyprowadzenie ich ze stanu kryzysowego. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne wykorzystywać będą idee zrównoważonego rozwoju oraz wsparcia rozwoju społecznego sołectw położnych w obszarze rewitalizacji oraz wspierać będą proces specjalizacji funkcjonalno-przestrzennej gminy odpowiadającej potrzebom mieszkańców.

Wizja obszaru rewitalizacji obrazuje jego stan docelowy jaki osiągnięty zostanie w 2023 roku po przeprowadzeniu zaplanowanych w niniejszym dokumencie działań rewitalizacyjnych, zmierzających do wsparcia rozwoju kluczowych funkcji w ramach zdefiniowanego systemu funkcjonalno- przestrzennego. Program ten wynikaj wprost z kierunków wyznaczonych w Strategii Wiodącej. W dokumencie tym skoncentrowano rozwój społeczny na czterech obszarach oddziaływania: Rynku pracy i gospodarce, Edukacji kulturze i sporcie, pomocy społecznej, zdrowiu i bezpieczeństwie; integracji społecznej. We wskazanym dokumencie zdiagnozowanych zostało szereg kompleksowych problemów związanych z występowaniem dysfunkcji o charakterze społecznym i gospodarczym w ramach systemu społecznego gminy. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy zapewnienie mieszkańcom Gminy Stoczek Łukowski bezpieczeństwa socjalnego i dogodnych warunków życia, wolnych od zagrożeń marginalizacją i wykluczeniem społecznym poprzez:

• rozwój usług społecznych, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych, grup wsparcia oraz miejsc opieki, • wsparcie zaangażowania lokalnego biznesu oraz instytucji rynku pracy na rzecz przeciwdziałanie bezrobociu mieszkańców gminy, • poprawę warunków bytowych mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury sieciowej, systemu ogrzewania, inwestycje ekologiczne, • promowanie aktywnego sposobu spędzania czasu wolnego, rozwijanie oferty zajęć

wykorzystujących lokalne dziedzictwo kulturowe,

• zwiększenie bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz 79

profilaktykę uzależnień, Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

• wspieranie działań służących wzrostowi zaangażowania mieszkańców w sprawy gminy, zaangażowanie organizacji pozarządowych we współpracę z samorządem lokalnym, • promowanie inicjatyw obywatelskich i aktywności społecznej w zakresie rozwiązywania lokalnych problemów społecznych poprzez rozwój inicjatywy lokalnej oraz animatorów kultury.

Ponad połowa celów programu rewitalizacji tożsama będzie z celami Strategii Wiodącej, dzięki czemu możliwa stanie się kompleksowa konsolidacja działań naprawczych. Rozwiązanie problemów w obszarze rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski składającego się z sołectw: Aleksandrówka, Jedlanka i Szyszki wynikających z negatywnych tendencji rozwojowych związanych z kwestiami społecznymi, przestrzennymi i gospodarczymi wpłynie na poprawę kondycji społeczno-gospodarczej obszaru rewitalizacji i w dalszej perspektywie obszaru całej gminy.

Gmina Stoczek Łukowski w roku 2023 będzie miejscem przyjaznym dla mieszkańców i przedsiębiorców dzięki stworzeniu warunków dla rozwoju współpracy podnoszącej jakość przestrzeni publiczno-prywatnej, wzrostu dostępności do usług publicznych i infrastruktury komunalnej oraz integracji społecznej.

4.2 Cele rewitalizacji, kierunki działań oraz przedsięwzięcia je realizujące

W niniejszym dokumencie obowiązuje hierarchiczny układ celów składający się z: celu głównego, celów operacyjnych oraz kierunków działań, które odpowiadają zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym. Wszystkie cele rewitalizacji są odpowiedzią na zdiagnozowane problemy i mają prowadzić do ich rozwiązania.

W 2023 roku obszar rewitalizacji w Gminie Stoczek Łukowski będzie obszarem:

1. przyjaznym dla mieszkańców, przedsiębiorców i inwestorów w sferze społecznej i przestrzennej,

2. wykorzystującym potencjał kulturowy i społeczny sołectw do nadania funkcji

zdegradowanym przestrzeniom publicznych służącym mieszkańcom, 3. wpierającym integrację mieszkańców i ich pro-przedsiębiorcze postawy,

80 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

4. odpowiadającym na potrzeby mieszkańców w zakresie oferowanych usług społecznych i oferty kulturalno-rekreacyjnej,

5. zapewniającym bezpieczeństwo publiczne i rozwój społeczeństwa obywatelskiego a także wsparcie rodzin

Celem głównym Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019- 2023 jest:

Ograniczenie występowania negatywnych zjawisk na obszarze rewitalizacji (sołectw Aleksandrówka, Jedlanka, Szyszki) poprzez działania zmierzające do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i negatywnym skutkom tendencji demograficznych poprzez rozwój oferty kulturalno – społecznej, wsparcie procesu integracji społecznej i aktywnego uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, stworzenie warunków dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości i aktywizacji społeczno-zawodowej mieszkańców.

W ramach celu głównego zidentyfikowano 3 cele operacyjne:

Cel operacyjny 1. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu poprzez rozwój usług kulturalnych, aktywizację społeczno – zawodową mieszkańców i tworzenie przyjaznego klimatu dla wsparcia lokalnych przedsiębiorców i rozwoju działalności okołorolniczej.

Cel operacyjny 2. Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez nadanie nowych funkcji obiektom komunalnym, wsparcie usług publicznych i infrastruktury tworzących bazę do rozwoju społeczno –

gospodarczego i spójności przestrzennej obszaru .

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Cel operacyjny 3. Wsparcie rozwoju kapitału społecznego i idei społeczeństwa obywatelskiego.

W ramach celu operacyjnego 1 planuje się realizację zadań w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu poprzez aktywizację społeczno - zawodową mieszkańców i tworzenie przyjaznego klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości. Cel i przewidziane dla niego działania nawiązują do wyznaczonego w Strategii Wiodącej obszaru problematycznego Rynek pracy gospodarka i ekologia oraz pośrednio do obszaru Pomoc społeczna, zdrowie, bezpieczeństwo. Działania zaplanowane do realizacji koncentrują się na analizie potrzeb lokalnego rynku pracy, wsparciu możliwości przekwalifikowania mieszkańców na rzecz odejścia do działalności pozarolniczej, rozwój usług doradczych, wsparcie aktywizacji osób narażonych na marginalizację przez rozwój działalności Zakładu Aktywności Zawodowej oraz podmiotów ekonomii społecznej. W ramach przedsięwzięć rewitalizacyjnych realizowane będą działania wspierające proces aktywizacji mieszkańców narażonych na wykluczenie społeczne oraz wsparcie organizacji pozarządowych w budowanie nowych usług społecznych na terenie Gminy Stoczek Łukowski.

Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu będzie miało miejsce przez rozwój oferty kulturalnej oraz usług społecznych. Wykorzystanie do ograniczania problemów społecznych dziedzictwa kulturowego jest sprawdzonym instrumentem zmiany społecznej. Kultura, tradycje i dziedzictwo lokalne tworzą bazę dla wsparcia procesu integracji i budowy więzi społeczności danego obszaru ale też wpływając na wzrost tożsamości i zaangażowania mieszkańców rozwijają umiejętności i kompetencje społeczne potrzebne do wprowadzania zmian w indywidulanych postawach życiowych członków danej społeczności. Literatura przedmiotu i praktyka inżynierii społecznej pokazuje, iż odpowiednie wykorzystanie i budowanie oferty kulturalnej wzmacnia postawy przedsiębiorcze i zwiększa uczestnictwo w życiu społecznym danego obszaru.

Dzięki niezbędnym działaniom podejmowanym w ramach wskazanego celu rozwijane będą usługi ukierunkowane na wyrównywanie szans i minimalizowanie dysproporcji, zagwarantowany zostanie dostęp mieszkańców obszaru rewitalizacji do specjalistycznych usług pielęgnacyjnych, opiekuńczych

i wspomagających osoby: w wieku starszym, zagrożone marginalizacją społeczną na skutek trudnej

sytuacji życiowej, zdrowotnej i materialnej, niedostosowane do pełnego uczestnictwa w życiu 82

społecznym na skutek równych dysfunkcji (społecznych, zdrowotnych, rodzinnych), wychowujące się Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 w rodzinach zaniedbujących obowiązki wychowawcze. Ważnymi aspektami w ramach realizowanych przedsięwzięć będzie tworzenie przyjaznego klimatu dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości poprzez ułatwienie dostępu do poradnictwa zawodowego, promocję możliwości związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej czy podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, a także profesjonalne pośrednictwo pracy. Działania realizowane będę we współpracy z instytucjami wspierającymi rynek pracy działającymi na terenie powiatu łukowskiego oraz lokalnymi przedsiębiorcami. Cel przyczyni się do wzmocnienia działalności przedsiębiorstw na lokalnym rynku, poprawi ich konkurencyjności, działalność promocyjną przedsiębiorczości oraz wesprze informowanie o zaletach podejmowanej współpracy w ramach sieci instytucjonalno-gospodarczych na terenie gminy i województwa lubelskiego.

Cel operacyjny 2 obejmuje realizację przedsięwzięć mających na celu wyprowadzenie zidentyfikowanego obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego pod względem zagospodarowania przestrzennego i poprawy infrastruktury oddziałującej na jakość życia mieszkańców. Cel nawiązuje do obszaru rozwojowego Strategii Wiodącej pn. Edukacja, kultura, sport i rekreacja oraz obszaru Rynek pracy, gospodarka, ekologia. Działania związane z realizacją celu będą wiązały się z nadaniem nowych funkcji społecznych, kulturalnych i edukacyjnych obiektom komunalnym oraz uporządkowanie przestrzeni publicznej poprzez jej funkcjonalne zagospodarowanie w celu bardziej efektywnego dostosowania do potrzeb i oczekiwań mieszkańców, w tym rozwijania oferty czasu wolnego, wykorzystania na rzecz integracji, edukacji i odpoczynku mieszkańców, w tym dzieci. Na skutek podjętych inicjatyw podwyższony zostanie także standard wybranych obiektów komunalnych, poprawi się dostęp i standard świadczonych usług, przestrzeń publiczna wybranego obszaru rewitalizacji stanie się bardziej bezpieczna i funkcjonalnie dostosowana do potrzeb. Powstała baza służyć będzie rozwijaniu zajęć dodatkowych, kół zainteresowań, oferty kulturalnej, organizowanie wydarzeń integrujących życie społeczne obszaru rewitalizacji. Umożliwi wykorzystanie zasobów kulturowych i dziedzictwa lokalnego oraz wsparcie rozwoju usług społecznych i aktywności dostosowanych do potrzeb mieszkańców. Wzmocniona będzie również infrastruktura techniczna poprawiająca komunikację, bezpieczeństwo publiczne oraz spójność przestrzenną. Odpowiednia jakość infrastruktury jest podstawą jakości życia mieszkańców i bazą do rozwoju gospodarczego i społecznego. Dzięki tym działaniom poprawią się warunki życia mieszkańców, funkcjonowanie

w zadbanym otoczeniu instytucjonalno-komunalnym, zapewniającym dostęp do wysokiej jakości

infrastruktury technicznej wpłynie na wzrost tożsamości lokalnej i sprzyja budowaniu więzi z miejscem 83

zamieszkiwania. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Cel operacyjny 3 obejmuje działania mające na celu wsparcie rozwoju kapitału społecznego w zdiagnozowanym obszarze rewitalizacji poprzez zacieśnienie współpracy społeczno – publiczno – gospodarczej na terenie Stoczek Łukowski. Realizacja celu wynika wprost z obszaru priorytetowego Strategii Wiodącej pn. Integracja społeczna, rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Wzmocnienie kapitału społecznego mieszkańców gminy i rozwój społeczeństwa obywatelskiego na obszarze rewitalizacji będzie możliwe dzięki podjęciu odpowiednich działań naprawczych, których celem będzie wzrost aktywności lokalnych liderów i działających organizacji pozarządowych na rzecz zaangażowania w rozwiązywanie problemów lokalnej społeczności. Dodatkowo działania realizowane w ramach omawianego celu operacyjnego będą się koncentrowały na poszerzeniu zakresu usług społecznych dzięki zaangażowaniu organizacji pozarządowych w realizacje zadań gminy. Wpierać będą samodzielne inicjatywy obywatelskie angażujące mieszkańców w samodzielne rozwiązywanie problemów o charakterze społecznym, przestrzennym i gospodarczym. Ważnym działaniem wdrażającym założony cel będzie edukacja obywatelska najmłodszego pokolenia i wspieranie idei wolontariatu szkolnego. Cel operacyjny 3 wpisuje się wprost w wyznaczone dla obszaru Integracja społeczna, rozwój społeczeństwa obywatelskiego cele rozwojowe: 1. Rozwój instytucjonalny sektora społecznego oraz 2. Wzrost poziomu integracji mieszkańców i odpowiedzialności za wspólne dobro, jakim jest gmina i społeczność lokalna, zdefiniowane w Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014-2020. Strategia wiodąca odnosząc się do zdefiniowanych problemów społecznych wyznacza jako jeden z kluczowych kierunków rozwoju wsparcie organizacji pozarządowych i wzrost integracji społecznej. Podejmowane w tym zakresie działania mają się przyczynić do większego zaangażowania mieszkańców w realizację planów gminy, co w istocie stanowi rozwijanie idei społeczeństwa obywatelskiego.

– społecznej, wsparcie procesu integracji społecznej i aktywnego uczestnictwa obywateli w życiu

publicznym, stworzenie warunków dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości i aktywizacji

społeczno-zawodowej mieszkańców. 84 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Cel operacyjny 1. Cel operacyjny 2. Cel operacyjny 3.

Przeciwdziałanie wykluczeniu Poprawa jakości życia Wsparcie rozwoju kapitału społecznemu poprzez rozwój mieszkańców poprzez nadanie społecznego i idei usług kulturalnych, aktywizację nowych funkcji obiektom społeczeństwa społeczno – zawodową komunalnym, wsparcie usług obywatelskiego. mieszkańców i tworzenie publicznych i infrastruktury przyjaznego klimatu dla tworzących bazę do rozwoju wsparcia lokalnych społeczno – gospodarczego i przedsiębiorców i rozwoju spójności przestrzennej działalności okołorolniczej. obszaru.

PRZEDSIĘWZIĘCIA PRZEDSIĘWZIĘCIA PRZEDSIĘWZIĘCIA

1.Rozwój usług społecznych i 1.Poprawa bezpieczeństwa 1.Zwiększenie partycypacji aktywne włączenie oraz warunków bytowych mieszkańców i wsparcie mieszkańców do życia wpływających na jakość życia inicjatyw oddolnych. społecznego Gminy Stoczek oraz rozwój funkcji społeczno - Łukowski. gospodarczych Gminy Stoczek Łukowski. 2. Integracja międzypokoleniowa i 2. Rozwój infrastruktury usług wewnątrzpokoleniowa publicznych wspierających mieszkańców. proces aktywizacji społecznej mieszkańców Gminy Stoczek 3.Rozwój programów Łukowski. edukacyjnych i oferty kulturalnej dla mieszkańców obszaru rewitalizacji.

4. Wzmocnienie postaw proprzedsiębiorczych mieszkańców poprzez aktywizację społeczno- zawodową osób narażonych na wykluczenie społeczne oraz

wsparcie istniejących

przedsiębiorstw. 85

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

5. Przedsięwzięcia i projekty wraz z uzasadnieniem ich komplementarności.

5.1. Główne przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne.

Na podstawie wyznaczonych celów, przy uzgodnieniu z mieszkańcami sołectw w procesie konsultacji społecznych określono listę przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych. Przedsięwzięciem rewitalizacyjnym jest projekt lub grupa projektów i innych działań, w szczególności o charakterze społecznym, ekonomicznym, urbanistycznym, budowlanym, środowiskowym, konserwatorskim, edukacyjnym lub kulturalnym, zawartych lub wynikających z programu rewitalizacji oraz logicznie powiązanych z treścią i celami programu rewitalizacji.

Realizowane w ramach poszczególnych przedsięwzięć projekty odpowiadają kryteriom SMART tj.:

S – sprecyzowane – wytypowane projekty zawierają sprecyzowany zakres planowanych do realizacji zadań oraz odnoszą się do konkretnego miejsca,

M – mierzalne – każdy projekt ma definiowany wskaźnik produktu i rezultatu, za pomocą których dokonywany będzie pomiar stopnia realizacji projektu,

A – atrakcyjne – projekty zostały zdefiniowane i przyjęte przy aktywnym udziale i włączeniu mieszkańców, szczególnie tych sołectw, które są objęte procesem rewitalizacji,

R – realistyczne – projekty zweryfikowane zostały pod kątem realnych możliwości ich wykonania,

T – terminowe – każdy projekt ma przypisany konkretny czas realizacji.

Lista zawiera kompleksowe informacje na temat przedsięwzięć rewitalizacyjnych określając dla każdego projektu: podmiot realizujący, zakres projektu, lokalizację, wartość szacunkową, wskaźniki

projektu i rezultatu.

86 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Tabela: Przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne.

Okres Szacunkow Podmiot realizacj Miejsce a wartość Źródło finansowania / Planowane Lp. Nazwa projektu Zakres realizowanych zadań realizujący i Wskaźniki produktu realizacji projektu uzasadnienie rezultaty projekt projekt (zł) u

Cel operacyjny 2. Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez nadanie nowych funkcji obiektom komunalnym, wsparcie usług publicznych i infrastruktury tworzących bazę do rozwoju społeczno – gospodarczego i spójności przestrzennej obszaru. Nazwa przedsięwzięcia: Poprawa bezpieczeństwa oraz warunków bytowych wpływających na jakość życia oraz rozwój funkcji społeczno - gospodarczych Gminy Stoczek Łukowski RPO WL 5.5, Fundusze EOG, środki 1. długość 1. liczba 1. Remont drogi gminnej 102791L Poprawa dostępności budżetu państwa, budżet gminy, przebudowanych użytkowników przez miejscowość Aleksandrówka. komunikacyjnej budżet powiatu łukowskiego. nawierzchni dróg – korzystających z 2. Budowa chodników w sołectwie sołectw, Gmina Stoczek 0,900 km 2. długość powstałej Jedlanka przy ul. Partyzantów i w bezpieczeństwa Jedlanka, Łukowski, 2020- Uzasadnienie: Projekt odpowiada na zmodernizowanych infrastruktury - 1 1. sołectwie Szyszki w obrębie Szkoły Szyszki, 5800000 pieszych oraz Powiat 2023 zdiagnozowane deficyty i potrzebę ciągów pieszych - 331 os./rok , 2. Podstawowej. 3. Budowa Aleksandrówka warunków bytowych Łukowski poprawy jakości i funkcjonalności 1,5 km 3. długość liczba obiektów kanalizacji sanitarnej w sołectwach na obszarze przestrzeni, bezpieczeństwa wybudowanej sieci użyteczności Jedlanka i Szyszki. 4. Modernizacja rewitalizacji publicznego, zmniejszenia barier kanalizacji publicznej, do oświetlenia ulicznego w

dostępności oraz standardów rozwoju sanitarnej - 8 km, 4. których poprawi

87 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

sołectwach Jedlanka, Szyszki, społeczno-gospodarczego. Oświetlenie ilość budynków się dostępność - 3 Aleksandrówka. oraz ciągi piesze wyposażone w ławki, mieszkalnych i szt., 3. liczba zieleń stanowić mogą element wykorzystywanych sołectw, na zorganizowanej przestrzeni publicznej do prowadzenia terenie których na wsi. działalności poprawi się stan gospodarczej bezpieczeństwa przyłączonych do publicznego - 3 sieci kanalizacji szt. sanitarnej , 5. ilość zmodernizowanych punktów oświetleniowych - 151 szt.,

1. liczba budżet gminy pomieszczeń 1. Przebudowa części parteru dostosowanych do szkoły na oddziały przedszkolne w Uzasadnienie: Projekt odpowiada na prowadzenia Szkole Podstawowej w Szyszkach, potrzeby i zdiagnozowane deficyty edukacji 2. Modernizacja Szkoły rozwojowe. Zapewnienie opieki nad przedszkolnej - 2 Poprawa dostępu do Podstawowej w Jedlance i dziećmi, w tym dostosowanie tej liczba szt. placówek oświatowych dostosowanie obiektu do opieki do potrzeb dzieci o szczególnych użytkowników 2. powierzchnia oraz warunków prowadzenia zajęć z dziećmi o Jedlanka, Gmina Stoczek 2020- potrzebach umożliwi zapewnienie korzystających z 2. 370000 obszarów objętych lokalowych edukacji szczególnych potrzebach Szyszki Łukowski 2022 odpowiedniego wsparcia nie tylko powstałej rewitalizacją – 0,04 dzieci i młodzieży edukacyjnych. 3. najmłodszym mieszkańcom obszaru infrastruktury - 20 ha, 3. liczba obszaru rewitalizacji Zagospodarowanie placu wokół rewitalizacji. Projekt umożliwi nie tylko os./rok wspartych obiektów Szkoły Podstawowej w Jedlance na organizację podstawowej opieki ale i infrastruktury potrzeby edukacji dzieci w wieku jej wydłużenie w formie zajęć społecznej 3-6 lat, w tym dzieci o specjalnych świetlicowych, co wpłynie korzystnie zlokalizowanych na wymaganiach edukacyjnych. na sytuacje społeczno – gospodarczą rewitalizowanych rodziców i opiekunów. obszarach - szt.2 Nazwa przedsięwzięcia: Rozwój infrastruktury usług publicznych wspierających proces aktywizacji społecznej mieszkańców Gminy Stoczek Łukowski Rozwój usług 1. Utworzenie punktu Jedlanka Gmina Stoczek 2020- budżet państwa, budżet gminy Liczba wspartych 1. Liczba 3. 50 000

społecznych konsultacyjnego w Jedlance - Szyszki Łukowski 2023 instytucji użytkowników

88 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

ukierunkowanych na rozwój doradztwa oferującego Uzasadnienie: Projekt jest odpowiedzią świadczących infrastruktury w włączenie i aktywizację wsparcie psychologiczne, prawne na zdiagnozowane problemy środowiskowe zakresie usług osób starszych, dla rodzin, osób starszych i społeczne. Tworzy bazę do rozwoju formy wsparcia w opiekuńczych 5 samotnych i osób samotnych. 2. Rozwój usług usług społecznych dostosowanych do miejscu os./rok niepełnosprawnych opiekuńczych dedykowanych bieżąco definiowanych potrzeb w zamieszkania 1 szt. 2. Liczba osobom starszym, samotnym i pracy środowiskowej. wspartych niepełnosprawnym. doradztwem rodzin - 20 szt.

1.Adaptacja obiektu komunalnego (starej świetlicy wiejskiej) na filię Gminnej Biblioteki Publicznej z dostosowaniem do usług kulturalnych polegająca na kompleksowej przebudowie i rozbudowie obiektu wraz z wyposażeniem, z wykorzystaniem innowacyjnych proekologicznych rozwiązań obniżających koszty RPO WL 7.1 Budżet gminy liczba wspartych eksploatacyjne obiektu 2. obiektów Zagospodarowanie terenu wokół uzasadnienie: Projekt jest odpowiedzią infrastruktury obiektu na miejsce spotkań, na zdiagnozowane deficyty miejsc zlokalizowanych na rekreacji i edukacji mieszkańców z Zwiększenie integracji integracji mieszkańców oraz brak rewitalizowanych liczba wykorzystaniem potencjału społecznej oferty kulturalnej dostosowanej do obszarach - 1szt., użytkowników lokalnego dziedzictwa mieszkańców poprzez Gmina Stoczek 2019- równych grup wiekowych. Tworząc powierzchnia korzystających z 4. przyrodniczego oraz tworzeniem Jedlanka 1 500 000 utworzenie filii Łukowski 2021 zaplecze lokalowe dla aktywizacji terenów objętych powstałej infrastruktury przyjaznej osobom Gminnej Biblioteki mieszkańców, pozwala budować dla rewitalizacją – 0,37 infrastruktury - niepełnosprawnym, 3. Publicznej w Jedlance nich ofertę włączającą i integrującej ha, liczba obiektów 600 os./rok Wykorzystanie bogatego lokalną społeczność. Projekt jest dostosowanych do dziedzictwa kulturowego Gminy podstawą działań animacyjnych oraz potrzeb osób z Stoczek Łukowski na rzecz wdrażania metody organizowania niepełnosprawności wzmocnienie tożsamości lokalnej społeczności lokalnej. ą - 1szt. poprzez utworzenie w filii Biblioteki Gminnej sali dziedzictwa niematerialnego, biblioteczki wiejskiej oraz izby pamięci.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Nazwa przedsięwzięcia: Rozwój usług społecznych i aktywne włączenie mieszkańców do życia społecznego Gminy Stoczek Łukowski

1. Liczba osób starszych, u których wzrosła świadomość na temat przejawów 1. Wydanie informatora gminnego budżet gminy przemocy - 50os., liczba uczestników dla seniorów. 2. Edukacja seniorów Gminny 2. Liczba osób, u zajęć edukacyjnych - w zakresie przeciwdziałania Ośrodek Uzasadnienie: Projekt jest odpowiedzią których wzrosło Spotkania edukacyjne 50 os., liczba 5. wykluczeniu społecznemu, Jedlanka Pomocy 5000 2021 na problem marginalizacji osób poczucie "Świadomy senior" udostępnianych doświadczających przemocy w Społecznej, starszych i samotnych w obszarze bezpieczeństwa w bezpłatnie domu oraz narażonych na Policja rewitalizacji. Wspomaga proces środowisku wydawnictw - 1szt. oszustów aktywizacji i włączenia osób starszych. lokalnym - 50 os.3. liczba osób

korzystających z lokalnego

informatora - 90

1000 os. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

budżet gminy, środki OWES

Uzasadnienie: Projekt odpowiada na potrzebę rozwoju usług społecznych wspierających osoby niepełnosprawne 1. Popularyzacja idei ekonomii i starsze oraz aktywizacji społeczno- społecznej poprzez organizację Gmina Stoczek zawodowej mieszkańców obszaru liczba spotkań dla liczba liderów Włączenie organizacji spotkań i promowanie dobrych Łukowski Jedlanka, rewitalizacji. Wzmacniając organizacji lokalnych, którzy pozarządowych w praktyk, 2.Edukacja liderów (współpraca z szyszki, 2020- kompetencje ngo’s i liderów lokalnych pozarządowych nabyli praktyczną 6. rozwój usług lokalnych w zakresie ekonomii Ośrodkiem 25000 Aleksandrówk 2023 w zakresie ekonomii społecznej oraz poświęconych wiedzę z zakresu społecznych w Gminie społecznej 3. Wsparcie rozwoju Wsparcia a wykorzystując doświadczenie ekonomii społecznej ekonomii Stoczek Łukowski usług Zakładu Aktywności Ekonomii funkcjonującego ZAZu prowadzić ma - 4 szt./rok społecznej - 6 os. Zawodowej na obszarze Społecznej) do aktywizacji zawodowej rewitalizacji mieszkańców obszaru rywalizacji skierowanej na rozwiązywanie problemów społecznych. Projekt wykorzystuje metody organizowania społeczności lokalnej. 1. wzrost zaangażowania w uczestnictwo w budżet jednostki, budżet państwa życiu społecznym 1. Organizacja grup wsparcia i osób w wieku Filia Gminnej Rozwój usług pomocy sąsiedzkiej z udziałem Uzasadnienie: Projekt wykorzystuje starszym, Biblioteki aktywizujących animatora. 2. Spotkania metodę organizowanie społeczności liczba uczestników zagrożonych Publicznej, mieszkańców obszaru aktywizujące seniorów z obszaru 2021- lokalnej, wspiera proces integracji zajęć wykluczeniem 7. Jedlanka Gminny 10 000 rewitalizacji w filii rewitalizacji, prowadzone w 2023 społecznej i aktywizacji przez kulturę. aktywizujących - 15 społecznym - Ośrodek Gminnej Biblioteki sposób angażujący uczestników Wspiera nie tylko aktywizację os./szt. 15.os. Pomocy Publicznej w Jedlance oraz częściowo z udziałem gości społeczno- zawodową ale i 2. liczba Społecznej specjalnych. przeciwdziała marginalizacji społecznej powstałych kół osób starszych i samotnych. zainteresowań oraz grup samopomocy - 4 szt. Nazwa przedsięwzięcia: Integracja międzypokoleniowa i wewnątrzpokoleniowa mieszkańców

Budżet Gminy, FA Wspieranie i Organizowanie dodatkowych zajęć Filia Gminnej liczba zagospodarowani organizowanie rozwijających zdolności plastyczne Biblioteki Uzasadnienie: Projekt ukierunkowany zorganizowanych e czasu wolnego przedsięwzięć i manualne oraz sportowo- Jedlanka Publicznej/ 2020- jest na organizowanie czasu wonnego 8. 12000 zajęć – 9 szt., liczba dzieci i młodzieży zagospodarowujących rekreacyjnych w okresie wolnym Szyszki Szkoły 2023 dla dzieci i młodzieży w oparciu o uczestników – 60 na obszarze czas wolny dzieci i od nauki (zimowiska, półkolonie Podstawowe lokalne zasoby kulturowe i 91 szt. rewitalizacji młodzieży letnie) (oddziały przyrodnicze, wpiera integrację przedszkolne) społeczną i równość szans.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

budżet gminy, środki zewnętrzne (LGD, PAFW)

Uzasadnienie: Projekt jest elementem Organizowanie spotkań liczba odtworzenie, Filia Gminnej metody organizowania społeczności międzypokoleniowych i zorganizowanych przekazanie i Kultywowanie i Biblioteki 2020- lokalnej. Wspiera proces integracji 9. przekazywanie i kultywowanie Jedlanka 6000 spotkań – 9 szt. , kultywowanie przekazywanie tradycji. Publicznej/KG 2023 mieszkańców i angażując seniorów do tradycji związanych ze świętami liczba uczestników – tradycji lokalnych W pracy z dziećmi przyczynia się do kościelnymi. 60 os/rok - 3 szt. zmieszania ich marginalizacji społecznej. Tworzy ofertę czasu wolnego opartego na lokalnym dziedzictwie kulturowym.

Nazwa przedsięwzięcia: Rozwój programów edukacyjnych i oferty kulturalnej dla mieszkanców obszaru rewitalizacji

budżet gminy, środki zewnętrzne (LGD RAZEM ku lepszej przyszłości) Filia Gminnej liczba wzrost wiedzy Zajęcia związane z wykorzystaniem Biblioteki Uzasadnienie: Projekt wspiera proces zorganizowanych mieszkańców wsi nowoczesnych technologii przez Jedlanka 2020- 10. E-wieś Publicznej/ 10000 aktywizacji społeczno- zawodowej spotkań – 3 szt. , w zakresie mieszkańców wsi (Internet, portale Szyszki 2023 Szkoły mieszkańców obszaru rewitalizacji, liczba uczestników - nowoczesnej społecznościowe, e-administracja). Podstawowe wzmacnia ich umiejętności i 30 os/rok technologii - 70% kompetencje związane z

przedsiębiorczością.

92 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Program edukacji regionalnej wspierający wielopokoleniową integrację mieszkańców oraz budowanie tożsamości lokalnej. Tworzenie oferty kulturalnej i zajęć budżet gminy, środki zewnętrzne (LGD liczba edukacyjnych wykorzystujących RAZEM ku lepszej przyszłości) liczba zorganizowanych Dziedzictwo kulturowe, lokalne dziedzictwo kulturowe i Filia Gminnej uczestników warsztatów - 3 szt. / nasze korzenie i przyrodnicze z wykorzystaniem Biblioteki 2021- Uzasadnienie: Projekt odpowiada na wydarzeń 11. Jedlanka 15000 rok, liczba tożsamość – program bazy lokalowej filii Biblioteki Publicznej w 2023 potrzeby budowania oferty kulturalnej kulturalnych i organizowanych edukacji regionalnej Gminnej w Jedlance tj.: sali Jedlance i czasu wolnego. Wspiera aktywizację edukacyjnych - wystaw i prelekcji – dziedzictwa kulturowego, izby społeczną mieszkańców i budowanie 150 os./rok 3 szt./rok pamięci i biblioteczki wiejskiej - lokalnej tożsamości. organizacji warsztatów i programów edukacyjnych, wystaw i prelekcji

Nazwa przedsięwzięcia: Wzmocnienie postaw pro -przedsiębiorczych mieszkańców poprzez aktywizację społeczno- zawodową osób narażonych na wykluczenie społeczne oraz wsparcie istniejących przedsiębiorców budżet gminy, budżet państwa, środki 1. Rozszerzenie współpracy z liczba wdrożonych zewnętrzne (LGD RAZEM ku lepszej Powiatowym Urzędem Pracy, Gminny programów przyszłości) liczba przedsiębiorcami w celu Ośrodek aktywizacji uczestników aktywizacji osób bezrobotnych, 2. Pomocy społeczno- Uzasadnienie: Projekt ukierunkowany szkoleń - 30 Program aktywizacji Organizacja szkoleń z zakresu Społecznej, zawodowej - 1szt., jest na aktywizacje zawodową osób os/rok, liczba społeczno zawodowej tworzenia gospodarstw Jedlanka Powiatowy 2020- liczba szkoleń dla 12. Szyszki 20000 korzystających ze wsparcia GOPS oraz osób osób narażonych na agroturystycznych oraz Urząd Pracy w 2023 pracowników GOPS Aleksandrówka wzmocnienie umiejętności doradztwa korzystających z wykluczenie społeczne prowadzenia działalności Łukowie, LGD w zakresie biznesowego pracowników socjalnych. wdrożonego okołorolniczej, 3. Szkolenia RAZEM ku przedsiębiorczości - Projekt odpowiada na zdiagnozowane programu - 10 pracowników socjalnych i lepszej 3 szt., liczba szkoleń deficyty i pozwala na ukierunkowanie i os./rok asystentów rodzin w zakresie przyszłości organizowanych dla skoncentrowanie wsparcia dla osób przedsiębiorczości mieszkańców - 5 szt.

narażanych na wykluczenie społeczne.

93 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

budżet gminy, środki zewnętrzne (LGD RAZEM ku lepszej przyszłości) liczba wdrożonych liczba odbiorców

kampanii działań 1. Kampania promocyjna produkcji Uzasadnienie: Projekt ma na celu Gmina Stoczek promocyjnych - 1 informacyjno- żywności ekologicznej oraz innych wzrost świadomości lokalnych Łukowski, LGD szt., liczba promocyjnych - Promocja marek i lokalnych produktów, 2.Program i Jedlanka 2020- przedsiębiorców i wytwórców 13. Szyszki RAZEM ku 4000 programów 4000 os., liczba produktów lokalnych kampania marketingowa 2023 działających na obszarze rewitalizacji w Aleksandrówka lepszej wspierających zaangażowanych wspierająca lokalnych zakresie korzyści ze wspólnej promocji przyszłości lokalnych do programu przedsiębiorców oraz popularyzację korzyści z przedsiębiorców - 1 przedsiębiorców - rozwijania działalności okołorolniczej. szt. 10 szt./rok Projekt wpiera i uzupełnia projektu aktywacji zawodowej oraz społecznej. Cel operacyjny 3. Wsparcie rozwoju kapitału społecznego i idei społeczeństwa obywatelskiego. Nazwa przedsięwzięcia: Zwiększenie partycypacji mieszkańców i wsparcie inicjatyw oddolnych

Przedsięwzięcie zakłada edukację budżety jednostek dzieci i młodzieży do wzmocnienie Ilość oddolnych postaw i umiejętności Uzasadnienie: Projekt wpiera ideę inicjatyw wolontariackich w dwóch tworzenia grup samopomocowych, Aktywizacja Utworzenie podejmowanych obszarach: na terenie szkoły i na Jedlanka Szkoły 2020- proces integracji społecznej. Edukacja i społeczna uczniów 14. przyszkolnych klubów 3000 przez szkolne rzecz szkoły 2. Zaangażowanie Szyszki Podstawowe 2023 zaangażowanie młodzieży w sprawy obszaru rewitalizacji wolontariatu kluby młodzieży w akcje pomocowe na lokalne to nie tylko narzędzie rozwoju - 40 os. , wolontariatu - rzecz potrzebujących (ubogich, społecznego obszaru rewitalizacji ale 3szt./rok chorych, niepełnosprawnych) przy też i metoda wzmacniająca postawy współpracy instytucji i organizacji przedsiębiorcze uczestników.

Budżet gminy, środki zewnętrzne (PAFW) Rozwój inicjatywy lokalnej - liczba realizowanych liczba granting dla grup nieformalnych i Jedlanka, Uzasadnienie: Projekt jest elementem inicjatyw zaaktywi Wspieranie rozwoju organizacji pozarządowych szyszki, Gmina Stoczek 2020- organizowania społeczności lokalnej i społecznych zowanych 15. integracji społecznej i 16000 oferujących wsparcie inicjatyw Aleksandrówk Łukowski 2023 pozawala na podejmowanie wspierających grup idei wolontariatu społecznych wspierających proces a samodzielnych inicjatyw przez proces rewitalizacji - nieformalnych - 5 rewitalizacji mieszkańców obszaru rewitalizacji. 8 szt. , szt.

Wspiera proces aktywizacji i integracji

społecznej . 94

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Poza przedsięwzięciami głównymi planowana jest również realizacja przedsięwzięć uzupełniających. Projekty te, będą wpływały na obszar rewitalizacji ale ze względu na swój charakter będą realizowane na terenie całej Gminy Stoczek Łukowski. Na obecnym etapie trudno określić formę realizacji projektów oraz ich ramy finansowe. Głównym założeniem projektów uzupełniających jest minimalizowanie występowania negatywnych zjawisk oraz wsparcie procesu integracji społecznej. Projekty finansowane będę zarówno ze środków komercyjnych (np. pożyczki), środków własnych budżetu gminy czy środków zewnętrznych pozyskanych z Unii Europejskiej, budżetu Państwa czy donatorów pozarządowych. Realizatorami projektów będzie samorząd przy współpracy z organizacjami i instytucjami działającymi na terenie i na rzecz Gminy Stoczek Łukowski.

1. Szkolenia dla osób bezrobotnych i rolników promujące rozwój przedsiębiorczości okołorolicznej, w tym wykorzystującej zasoby przyrodnicze i kulturowe Gminy Stoczek Łukowski. Realizatorzy projektu: Gmina Stoczek Łukowski, LGD Razem ku lepszej przyszłości. 2. Warsztaty dla Kół Gospodyń Wiejskich wykorzystania lokalnego dziedzictwa kulturowego do rozwoju i zarządzania organizacją pozarządową. Realizatorzy projektu: Gmina Stoczek Łukowski, LGD Razem ku lepszej przyszłości. Finasowanie: EFRROW. 3. Szkolenia dla lokalnych przedsiębiorców i rolników z marketingu produktu lokalnego i zasad sprzedaży bezpośredniej. Realizatorzy projektu: Gmina Stoczek Łukowski, LGD Razem ku lepszej przyszłości. Finasowanie: EFRROW. 4. Wymiana azbestowego pokrycia dachowego na nieruchomościach zlokalizowanych w Gminie Stoczek Łukowski. Realizatorzy projektu: Gmina Stoczek Łukowski. Finansowanie: WFOSiGW. 5. Poprawa funkcjonalności przestrzeni publicznej poprzez tworzenie nowych miejsc rekreacji i spotkań mieszkańców Gminy Stoczek Łukowski. Realizatorzy projektu: Gmina Stoczek Łukowski. Finansowanie: budżet gminy – fundusz sołecki, EFRROW. 6. Adaptacja i tworzenie nowych świetlic wiejskich. Realizatorzy projektu: Gmina Stoczek Łukowski. Finansowanie: budżet gminy – fundusz sołecki, EFRROW. 7. Program aktywizacji osób starszych i samotnych w Gminie Stoczek Łukowski. Realizatorzy

projektu: Gmina Stoczek Łukowski, GOPS. Finansowanie: budżet gminy.

95 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

6. Uzasadnienie komplementarności przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych.

Planując wdrażanie procesu rewitalizacji na terenie Gminy Stoczek Łukowski w sposób kompleksowy zaplanowano interwencję w poszczególnych strefach oddziaływania: społecznej, gospodarczej i przestrzenno - infrastrukturalnej. O ile przedsięwzięcia inwestycyjne poprzez wprowadzenie zmiany jakościowej w obszarze przestrzenno – infrastrukturalnym zawsze stanowią bazę do zrównoważonego rozwoju społeczno – gospodarczego, to w przypadku przedsięwzięć o charakterze miękkim powiązania stref oddziaływania wymagają dodatkowego wyjaśnienia:

Tabela. Matryca powiązań projektów rewitalizacyjnych z poszczególnymi strefami oddziaływania.

Zebrane projekty wytypowane w ramach poszczególnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych Strefy procesu rewitalizacji

Przestrzenno- Projekt rewitalizacyjny Społeczna Gospodarcza infrastrukturalna

Poprawa dostępności komunikacyjnej sołectw, bezpieczeństwa pieszych oraz warunków bytowych na obszarze rewitalizacji Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji powinna zachodzić na wszystkich poziomach funkcjonowania społeczności lokalnej. Poprawa zdegradowanej lub niedostosowanej do potrzeb mieszkańców infrastruktury technicznej stanowi bazę do dalszych działań rozwojowych w obszarze rewitalizacji. Poprawa warunków bytowych jest podstawowym elementem rozwoju społeczno – gospodarczego, który w sposób ukierunkowany i nieodwracalny prowadzi do zmiany struktury i systemów społeczno- gospodarczych obszaru rewitalizacji. Warunki techniczne wpływają na wzrost dostępności obszaru, zmniejszenia marginalizacji przestrzennej i barier dostępności, przez to wpływają na zwiększenie mobilności mieszkańców, poczucia bezpieczeństwa a nawet na wzrost identyfikacji mieszkańców z terytorium, które zamieszkują. Poprawa warunków infrastrukturalnych w obszarze rewitalizacji pozwoli na wdrożenie narzędzi rozwoju społeczno – gospodarczego obszaru, w tym wzrost aktywności i integracji mieszkańców. Poprawa dostępu do placówek oświatowych oraz warunków lokalowych edukacji dzieci i młodzieży obszaru rewitalizacji Poprawa warunków edukacji najmłodszych mieszkańców, w tym dostosowanie oferty do potrzeb dzieci i szczególnych potrzebach jest wyzwaniem rozwojowym dla obszaru rewitalizacji ale ma też istotny wpływ na rozwój całej gminy Stoczek Łukowski. Dostosowanie oferty edukacyjnej to także stworzenie warunków dla oferty czasu wolnego, zajęć świetlicowych oraz aktywnego wypoczynku w strefie rekreacji. Projekt ma wpływ na inne obszary – porządkując zdegradowaną przestrzeń publiczną poprawia warunki tego obszaru. Jednocześnie ma wpływ na możliwości podejmowania aktywności społecznej, wzrostu zaangażowania rodziców dzieci, które nie mają możliwości by w pełni korzystać z oferty edukacyjnej a także docelowo na podejmowanie aktywności społeczno- zawodowej, przez co oddziałuje na strefę społeczną. Rozwój usług społecznych ukierunkowanych na włączenie i aktywizację osób starszych, samotnych i osób niepełnosprawnych Utworzenie punktu doradztwa dla osób starszych i rodzin jest podstawowym narzędziem poprawiającym dostępność do usług społecznych niezbędnych dla mieszkańców. Działanie o charakterze infrastrukturalnym i wykorzystujące zdegradowaną bazę lokalową pozwoli na uruchomienie wsparcia o charakterze miękkim ukierunkowanym na elastyczny rozwój oferty i dostosowanie jej do faktycznych potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji. Projekt ma duże znaczenie dla skutecznego oddziaływania w innych obszarach, w tym wspomaga proces integracji społecznej, aktywizacji społeczno – zawodowej. Zwiększenie integracji społecznej mieszkańców poprzez utworzenie filii Gminnej Biblioteki Publicznej w Jedlance Zaplanowany projekt wynika bezpośrednio z diagnozy potrzeb mieszkańców. Wykorzystując zdegradowaną i niewykorzystywaną przestrzeń i bazę

lokalową ukierunkowany jest na stworzenie miejsca integracji mieszkańców i rozwoju oferty czasu wolnego. Zaplecze lokalowe zaprojektowane w

procesie partycypacyjnym zapewnia odpowiednią bazę, wykorzystującą potencjał kulturowy i historyczny gminy. Stanie się centrum rozwoju oferty kulturalno- społecznej obszaru rewitalizacji, poprzez nawiązanie do zasobów lokalnych służyć będzie wzmocnieniu więzi społeczności lokalnej,

budowaniu tożsamości i integracji międzypokoleniowej. Będzie miejscem aktywności obywatelskich, umożliwi rozwój oferty czasu wolnego dla 96

mieszkańców dostosowanej do różnych grup wiekowych. Integruje oddziaływanie strefy przestrzenno – infrastrukturalnej ze strefa społeczną. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Spotkania edukacyjne "Świadomy senior"

Projekt przy wykorzystaniu nowego zaplecza infrastrukturalnego ukierunkowany na włączenie osób starszych do życia społecznego obszaru rewitalizacji. Ma na celu poprawę ich funkcjonowania w przestrzeni publicznej, wzrost poczucia bezpieczeństwa oraz możliwość aktywnego zaangażowania. Poza obszarem społecznym realizacja projektu wpłynie na redefinicje przestrzeni publicznej przez osoby starsze. Projekt zakłada wykorzystywanie przestrzeni publicznej w edukacji seniorów oraz opracowanie informatora, dostosowanego do wykorzystania wspólnej przestrzeni przez osoby starsze. Włączenie organizacji pozarządowych w rozwój usług społecznych w Gminie Stoczek Łukowski Realizacja projektu ukierunkowana jest na wsparcie trzeciego sektora i zaangażowanie mieszkańców w proces integracji społecznej i aktywne zaangażowanie na rzecz samodzielnego rozwiązywania ich potrzeb. Deficyt usług społecznych wskazanych w diagnozie może stać się podstawą do rozwoju ekonomii społecznej realizującej w sposób zintegrowany cele społeczne z aktywizacją gospodarczą. Projekt ukierunkowany jest na bezpośrednie wsparcie osób narażonych na wykluczenie społeczne oraz liderów będących motorem zmiany społecznej w obszarze. Rozwój usług aktywizujących mieszkańców obszaru rewitalizacji w filii Gminnej Biblioteki Publicznej w Jedlance Projekt wykorzystując powstałą infrastrukturę zakłada wdrożenie programu animacyjnego ukierunkowanego na proces integracji społecznej oraz aktywizację mieszkańców obszaru rewitalizacji. Wzrost zaangażowania w sferze społecznej zintegrowany jest z aktywizacją gospodarczą i zmianą postaw proprzedsiębiorczych mieszkańców. Zaangażowanie animatora pozwoli na wdrożenie metody organizowania społeczności lokalnej będącej jednym z najbardziej skutecznych narzędzi wspierających rozwój społeczno – gospodarczy lokalnych społeczności i integrację mieszkańców wokół problemów lokalnej wspólnoty. Wspieranie i organizowanie przedsięwzięć zagospodarowujących czas wolny dzieci i młodzieży

Projekt wykorzystując powstała bazę lokalową buduje ofertę czasu wolnego w godzinach popołudniowych oraz w czasie wolnym od nauki. Projekt ukierunkowany jest na wyrównywanie szans dzieci i młodzieży pochodzących z rodzin narażonych na wykluczenie społeczne.

Kultywowanie i przekazywanie tradycji.

Celem projektu jest budowanie więzi społeczności lokalnej, wzrost tożsamości lokalnej, szczególnie młodego pokolenia. Świadomość lokalnego dziedzictwa kulturowego jest podstawą na bazie, której może rozwijać się oferta działań około przedsiębiorczych grup nieformalnych i organizacji pozarządowych. Projekt uzupełniać będzie program aktywizacji społeczno- zawodowej. Wykorzystując powstałą bazę lokalową umożliwia rozwój praktycznych umiejętności związanych z rękodziełem i sztuką ludową.

E-wieś

Projekt wzmacnia kompetencje społeczne mieszkańców obszaru rewitalizacji w zakresie wykorzystania instrumentów komunikacji cyfrowej. Wzrost umiejętności wykorzystania instrumentów ICT jest narzędziem likwidacji barier dostępności komunikacyjnej, zmniejsza oraz wspiera proces aktywizacji gospodarczej mieszkańców obszaru. Projekt ma szczególne znaczenie dla wsparcia osób narażonych na wykluczenie społeczne.

Dziedzictwo kulturowe, nasze korzenie i tożsamość

Projekt ukierunkowany na wsparcie integracji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji i aktywizację społeczno – gospodarczą poprzez wykorzystanie dziedzictwa lokalnego i wzrost tożsamości lokalnej. Budowanie oferty edukacyjnej oraz czasu wolnego dla mieszkańców zachęcającej do aktywnego włączenia wzmocni zaangażowanie mieszkańców w życie społeczno- gospodarcze obszaru rewitalizacji.

Program aktywizacji społeczno zawodowej osób narażonych na wykluczenie społeczne

Projekt ukierunkowany na wzmocnienie kompetencji społecznych i zawodowych osób i rodzin narażonych na wykluczenie społecznie. Wzmacnia tez umiejętności pracowników socjalnych w zakresie pomocy osobom bezrobotnym. w sposób kompleksowy odnosi się do problemów strefy społecznej i gospodarczej obszaru rewitalizacji. W sposób pośredni wykorzystywać będzie efekty aktywizacji społecznej mieszkańców i wzrost ich świadomości kulturowej i dziedzictwa lokalnego.

Promocja marek i produktów lokalnych

Projekt ukierunkowany na promocję przedsiębiorczości lokalnej działającej na obszarze rewitalizacji. W sposób pośredni wykorzystywać będzie efekty aktywizacji społecznej mieszkańców i wzrost ich świadomości kulturowej i dziedzictwa lokalnego. Projekt ukierunkowany na tworzenie lokalnej marki i produktów, w tym wykorzystujących potencjał kulturowy Gminy.

Utworzenie przyszkolnych klubów wolontariatu

Projekt ukierunkowany na edukacje dzieci i młodzieży i wsparcie społeczeństwa obywatelskiego. Ukierunkowany jest na wzrost zaangażowania dzieci i młodzieży w sprawy lokalne. Realizacja przedsięwzięć wolontariackich poza rozwojem kompetencji społecznych, uczy aktywnego i proprzedsiębiorczego działania i wzmacnia umiejętności samodzielnego zaspokajania potrzeb lokalnej społeczności.

Wspieranie rozwoju integracji społecznej i idei wolontariatu 97

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Projekt ukierunkowany na wzrost aktywności społeczno-gospodarczej mieszkańców obszaru rewitalizacji, szczególnie działających grup nieformalnych i organizacji pozarządowych. Wykorzystanie instrumentu jakim jest inicjatywa lokalna pozwala na podejmowanie inicjatyw o charakterze infrastrukturalnym, społecznym i gospodarczym przez mieszkańców obszaru. Wzmacnia ich integracje, zaangażowania oraz kompetencje społeczne we wszystkich obszarach funkcjonowania wspólnoty.

W tym celu przewidziano przedsięwzięcia i projekty zapewniając komplementarność procesu na pięciu poziomach: przestrzennym, problemowym, proceduralno-instytucjonalnym, międzyokresowym i źródeł finansowania.

6.1 Komplementarność przestrzenna

Komplementarność przestrzenna odpowiada za skoncentrowanie oddziaływania na obszar rewitalizacji i wyprowadzanie go poprzez wdrażanie procesu ze stanu kryzysowego. Wymaga wzięcia pod uwagę podczas tworzenia i realizacji programu rewitalizacji wzajemnych powiązań pomiędzy przedsięwzięciami i projektami realizowanymi na obszarze. Komplementarność przestrzenna zapewnia ich spójne oddziaływanie na cały obszar , wzajemne dopełnianie w przestrzeni i występowanie efektu synergii. Komplementarność przestrzenna jest gwarancją, iż problemy definiowane na obszarze, społeczne efekty działań nie zostaną przeniesione na inny obszar. Podejście to wymusza ciągła analizę następstw decyzji przestrzennych w skali obszaru i całej gminy wdrażającej proces rewitalizacji.

6.2 Komplementarność problemowa

Komplementarność problemowa procesu rewitalizacji w Gminie Stoczek Łukowski realizowana jest za pomocą odpowiednio zdefiniowanych przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych, które wzajemnie się dopełniają. Zapewnienie komplementarności problemowej przeciwdziałać ma fragmentacji działań i skutkować kompleksowym podejściem do przyczyn kryzysu danego obszaru.

6.3 Komplementarność proceduralno-instytucjonalna

Komplementarność proceduralno – instytucjonalna przyjętego w Gminie Stoczek Łukowski procesu rewitalizacji polega na obejmowaniu systemem zarządzania procesem rewitalizacji wszystkich interesariuszy, co pozwala na ich efektywną współpracę w procesie i zaangażowanie. Podkreślenia wymaga fakt, iż koordynację i nadzór nad procesem w kontekście instytucjonalnym sprawuje Wójt

Gminy Stoczek Łukowski, a kontrolę proceduralną wdrażania Zespół ds. rewitalizacji, mający międzysektorowy charakter, bowiem wdrażany proces rewitalizacji wymaga szerokiego podejścia 98

i zaangażowania podmiotów z różnych sektorów: społecznego, gospodarczego i publicznego. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

6.4 Komplementarność międzyokresowa

Mimo braku realizacji procesu rewitalizacji na terenie Gminy Stoczek Łukowski w poprzednim okresie finansowania , obecne działania mają odniesienie do podejmowanych w minionej perspektywie. Wówczas dokumentem strategicznym określającym ramy rozwoju gminy była Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Stoczek Łukowski na lata 2008-2015. W Programie rewitalizacji zidentyfikowano projekty o charakterze inwestycyjnym i nieinwestycyjnym stanowiące w znacznej mierze kontynuację realizowanych wcześniej przedsięwzięć. Komplementarność międzyokresowa opiera się przede wszystkim na wykorzystaniu produktów i rezultatów minionych działań, wykorzystaniu potencjału użytkowników oraz obszarowym podejściu do rozwiązywania problemów i zaspokajania potrzeb.

Mimo braku realizacji procesu rewitalizacji na terenie Gminy Stoczek Łukowski w poprzednim okresie finansowania, obecne działania mają odniesienie do podejmowanych w minionej perspektywie. Wówczas dokumentem strategicznym określającym ramy rozwoju gminy była Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Stoczek Łukowski na lata 2008-2015. W Programie rewitalizacji zidentyfikowano projekty o charakterze inwestycyjnym i nieinwestycyjnym stanowiące w znacznej mierze kontynuację realizowanych wcześniej przedsięwzięć. Komplementarność międzyokresowa opiera się przede wszystkim na wykorzystaniu produktów i rezultatów minionych działań, wykorzystaniu potencjału użytkowników oraz obszarowym podejściu do rozwiązywania problemów i zaspokajania potrzeb. Zapewnia to zachowanie ciągłości programowej.

Do najważniejszych przedsięwzięć i projektów realizowanych w poprzedniej perspektywie programowej oraz realizowanych w ramach obecnych inicjatyw służących rozwojowi lokalnemu, do których nawiązują zaplanowane w procesie rewitalizacji przedsięwzięcia należą inwestycje służące rozwojowi usług kulturalnych, społecznych, wspierających integrację społeczną a także podnoszące jakość infrastruktury technicznej poprawiającej jakość życia mieszkańców. Najważniejsze, zasługujące na podkreślenie to:

Budowa oczyszczalni ścieków Dębina w Woli Kisielskiej oraz kanalizacji sanitarnej dla aglomeracji Wola Kisielska – I etap , okres realizacji 2008-2010 r., łączna wartość inwestycji: 6 930 908,53 zł, w tym dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach

Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Lubelskiego na Lata 2007 – 2013:

4 792 385,29zł, 99

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków Dębina w Woli Kisielskiej , łączna wartość inwestycji 3 324 300,25 zł w tym dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Lubelskiego na Lata 2007 – 2013: 2 302 325,38 zł,

Rozbudowa Zespołu Oświatowego w Jedlance – II etap. Wartość zadania 1 035 152,18 zł, dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 583 239,03 zł.

Budowa Centrum Społeczno-Kulturalnego w miejscowości Stare Kobiałki. Realizacja 2010-2011 r. przebudowano i rozbudowano budynek byłej zlewni mleka w celu uzyskania obiektu zawierającego świetlicę ogólną, czytelnię z księgozbiorami oraz towarzyszące pomieszczenia sanitarno-socjalne, biurowe i techniczne, wybudowano boisko do mini piłki nożnej z koszami do piłki koszykowej o nawierzchni trawiastej, wybudowano plac zabaw, na którym zamontowano : sprężynowce, zestaw zabawowy, zestaw sportowy, huśtawki ważki, huśtawkę podwójną, wybudowano nawierzchnię pod grilla z kostki betonowej, wybudowano oczko wodne z mostkiem, wybudowano ciągi piesze i parking z kostki betonowej, wybudowano ogrodzenie panelowe. Całkowita wartość projektu – 1.047.577,85zł, Środki pochodzące z EFRROW – 417.174,00zł

Budowa Centrum Sportowo – Rekreacyjnego wsi Szyszki. Realizacja 2010 – 2011 r. wykonano: boisko wielofunkcyjne o nawierzchni z trawy syntetycznej, na którym wyznaczono boiska do gry w piłkę nożną, piłkę siatkową, piłkę koszykową o powierzchni 1490,05 m2, boisko do plażowej piłki siatkowej, skocznia do skoku w dal, rzutnia do pchnięcia kulą, bieżnia prosta, plac zabaw, na którym zamontowano dodatkowo : drążek gimnastyczny potrójny, drabinkę poziomą, przeplotnię łańcuchową ze słupkiem wspinaczkowym, drabinkę krzyżakową, ciągi piesze o powierzchni 225,72 m2, ogrodzenie o wysokości 1,5 m, a wokół boiska wielofunkcyjnego ogrodzenie o wysokości 4,13 m o łącznej powierzchni 1167,94 m2, instalacja monitoringu elektronicznego. Wartość robót 719.385,41 zł. , w tym dotacja z PROW 2007-2013 wyniosła 370.000 zł pozostałe środki własne gminy.

Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Zgórznica i Zabiele oraz wodociągu w miejscowości Nowe Kobiałki. Realizacja 2009 – 2011 r. Całkowita wartość projektu: 3 669 562,14 PLN Wielkość wkładu środków w ramach EFRROW: 2 215 446,00 PLN

100 Renowacja i przebudowa miejsca pamięci bitwy pod Stoczkiem Łukowskim. Całkowita wartość

projektu Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

652 201,93 zł środki pochodzące z EFRROW – 384 491,00 zł

Budowa sali gimnastycznej w Starej Róży, źródła dofinansowania: 370 000,00 PLN, kwota dofinansowania MENiS 150 000,00 PLN. Opis: Budowa i wyposażenie sali gimnastycznej o wymiarach 12 x 24 m przy Z.O. w Starej Róży.

Budowa kompleksu sportowego w Starych Kobiałkach, źródło dofinansowania: MENiS, kwota dofinansowania 180 000,00 PLN.

Budowa Sali gimnastycznej w Starej Prawdzie Dofinansowanie z UKFiS 200 000,00 zł., Budowa i wyposażenie sali gimnastycznej o wymiarach 12 x 24 m przy Z.O. w Starej Prawdzie.

Budowa sali gimnastycznej i zespołu boisk w Kisielsku Dofinansowanie środkami Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej na kwotę 200 000,00 zł. Dofinansowanie środkami PFRON, umowa na kwotę 80 000,00 zł.

Budowa boiska wielofunkcyjnego o nawierzchni z trawy sztucznej w Starej Prawdzie. Dofinansowanie środkami Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej ( dawniej UKFiS). Umowa na kwotę 167 633,94 zł.

Budowa boiska wielofunkcyjnego o nawierzchni z trawy sztucznej w Jedlance. Dofinansowanie środkami Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej ( dawniej UKFiS) na kwotę 190 000,00 zł.

Adaptacja pomieszczeń i utworzenie Zakładu Aktywności Zawodowej w Stoczku Łukowskim. Dofinansowanie ze środków PFRON na kwotę 651 088,00 zł. Utworzenie zakładu zatrudniającego osoby niepełnosprawne ( 26 etatów), zajmującego się głównie przygotowywaniem posiłków dla dzieci i młodzieży ze wszystkich szkół Gminy Stoczek Łukowski.

Zespół boisk sportowych ORLIK 2012 w Starych Kobiałkach. Całkowity koszy 1 095 515,00 zł, z czego 500 000,00 zł to dotacja Ministerstwa Sportu oraz 333 000,00 zł dotacja Urzędu Marszałkowskiego

Województwa Lubelskiego.

Remont i modernizacja Zakładu Aktywności Zawodowej w Stoczku Łukowskim. Realizacja 2011. Wartość całego zadania wyniosła prawie 800 000,00 zł, z czego 392 000,00 zł to dotacja ze środków 101

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, pozostała część finansowana jest Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 z pożyczki udzielonej przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie na preferencyjnych warunkach spłaty i oprocentowania.

Budowa świetlicy wiejskiej w Nowym Jamielniku. Realizacja 2010 – 2011. Wartość inwestycji w kwocie 325.287,39 zł w całości finansowana jest z budżetu gminy.

Budowa dróg realizowana w ramach Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych - „Schetynówki” 2010 rok - Szyszki - Wykonanie nawierzchni na długości 3,320km , Jedlanka – ulica Partyzantów - Wykonanie nawierzchni na długości 1,100km, wartość zadania - 1 026 834zł, z tego Gmina Stoczek Łukowski 600 000,00 zł.

2011 rok Wola Kisielska – Kisielsk - Poszerzenie jezdni i wykonanie nawierzchni na długości 2,100 km Mizary - Wykonanie nawierzchni na długości 4,000km, Wartość zadania – 5 257 227,00 zł, z tego Gmina Stoczek Łukowski 1 500 000,00 zł.

Adaptacja pomieszczeń na przedszkole w Starej Róży i zagospodarowanie terenu. Realizacja 2016 rok. Całkowita wartość projektu : 600 000,00 zł, z czego 440 000,00 zł – budżet gminy, 160 000,00 dotacja ROPS ze środków PFRON

Szkoła przyszłości w gminach ziemi łukowskiej. Całkowita wartość zadania 1 077 500 zł , dofinansowanie 100% ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Kształcą i bawią Kluby Przedszkolaka w Gminie Stoczek Łukowski. Realizacja 2009 – 2012. Koszt całkowity – 1 648 326,28 zł., wartość dofinansowania - 1 506 606,28 zł.

Indywidualizacja procesu nauczania w klasach I-III w Gminie Stoczek Łukowski. Dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, wartość dofinansowania 221 250,30 zł.

POSZERZAMY HORYZONTY. Dofinansowanie Europejskiego Funduszu Społecznego w wysokości 437

857,17 zł z czego całkowita wartość projektu wynosi 501 652,17 zł.

Wymienione wyżej przedsięwzięcia i projekty to tylko wybrane z szeregu realizowanych rzez Gminę

Stoczek Łukowski, których realizacja jest dowodem na zachowanie ciągłości programowej. 102

Przeprowadzona analiza wykazała, że przedsięwzięcia podejmowane w poprzednich okresach Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 programowych mają swoją ciągłość i kontynuację w obecnym dokumencie. W odniesieniu do rewitalizacji, w latach 2007 -2013 Gmina Stoczek Łukowski realizowała przedsięwzięcia poprawiające nie tylko jakość infrastruktury technicznej czy przestrzeń publiczną ale też i wzmacniające możliwość rozwoju społeczno- gospodarczego, tj. przebudowy dróg, infrastruktury liniowej czy wreszcie modernizacje i odnowy obiektów szkolnych, przedszkoli czy terenów sportowo – rekreacyjnych. Ważnymi przedsięwzięciami wspierającymi rozwój społeczno – kulturalny Gminy bezpośrednio związanymi z procesem rewitalizacji są: modernizacja Zakładu Aktywności Zawodowej, budowa centrum społeczno – kulturalnego w Starych Kobiałkach, utworzenie Centrum Sportowo – Rekreacyjnego w Szyszkach oraz modernizacje świetlic wiejskich w poszczególnych sołectwach. W Programie Rewitalizacji zaplanowanym na lata 2019-2023 przedsięwzięcia rewitalizacyjne będą się skupiały na kontynuacji tych zadań. Gmina w tym okresie realizowała również projekty związane ze wzrostem dostępności do zajęć dodatkowych dla dzieci i ofertę edukacyjną Gminy. z pomocą grup wymagających szczególnego wsparcia, a także projekty nastawione na podnoszenie Działania te służyły rozwojowi lokalnemu, który definiowany jest jako proces rozwiązywania lokalnych problemów i zaspokajania indywidualnych oraz zbiorowych potrzeb, przy aktywnym zaangażowaniu mieszkańców. W ramach Gminnego Programu Rewitalizacji zaplanowano kontynuacje tych działań z mocnym naciskiem na rozwój oferty integrującej mieszkańców. Wnioski wyciągnięte z realizacji poprzednich działań rewitalizacyjnych pozwolą na jeszcze bardziej efektywne wykorzystanie środków i możliwości w obecnej perspektywie finansowej.

6.5 Komplementarność źródeł finansowania

Przedsięwzięcia i projekty ujęte w Lokalnym Programie Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 mają szansę na realizację przy wykorzystaniu różnych źródeł finansowania. W programie zaplanowano łączenie wsparcia unijnego, tu w szczególności dofinansowania pochodzącego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, środków będących w dyspozycji LGD RAZEM ku lepszej przyszłości oraz wsparcia krajowego pochodzącego z budżetu państwa będących w dyspozycji poszczególnych ministerstw, budżetu powiatu łukowskiego oraz budżetu gminy, w tym jednostek

organizacyjnych realizujących dane przedsięwzięcie. Komplementarność finansowa zabezpiecza przed ryzykiem podwójnego finansowania działań, w sposób kompleksowy zakłada wykorzystanie możliwych

dla gminy źródeł finansowania działań. 103 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

6.6 System finansowania i realizacji działań rewitalizacyjnych.

Harmonogram wdrażania procesu rewitalizacji w odniesieni udo poszczególnych projektów przewidzianych do realizacji w procesie wygląda następująco:

Tabela. Harmonogram wdrożenia projektów rewitalizacyjnych.

Lp. Projekt rewitalizacyjny 2019 2020 2021 2022 2023 Poprawa dostępności komunikacyjnej sołectw, bezpieczeństwa pieszych oraz 1. warunków bytowych na obszarze rewitalizacji Poprawa dostępu do placówek oświatowych oraz warunków lokalowych edukacji 2. dzieci i młodzieży obszaru rewitalizacji Rozwój usług społecznych ukierunkowanych na włączenie i aktywizację osób 3. starszych, samotnych i osób niepełnosprawnych Zwiększenie integracji społecznej mieszkańców poprzez utworzenie filii Gminnej 4. Biblioteki Publicznej w Jedlance

5. Spotkania edukacyjne "Świadomy senior"

Włączenie organizacji pozarządowych w rozwój usług społecznych w Gminie Stoczek 6. Łukowski Rozwój usług aktywizujących mieszkańców obszaru rewitalizacji w filii Gminnej 7. Biblioteki Publicznej w Jedlance Wspieranie i organizowanie przedsięwzięć zagospodarowujących czas wolny dzieci i 8. młodzieży

9. Kultywowanie i przekazywanie tradycji.

10. E-wieś

11. Dziedzictwo kulturowe, nasze korzenie i tożsamość

Program aktywizacji społeczno zawodowej osób narażonych na wykluczenie 12. społeczne

13. Promocja marek i produktów lokalnych

14. Utworzenie przyszkolnych klubów wolontariatu

15. Wspieranie rozwoju integracji społecznej i idei wolontariatu

Proces rewitalizacji w Gminie Stoczek Łukowski finansowany będzie z następujących źródeł :

• środki budżetu gminy, w tych środki będące w dyspozycji jednostek organizacyjnych gminy oraz samorządowej instytucji kultury 104

• środki budżetu powiatu łukowskiego Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

• środki budżetu państwa będące w dyspozycji poszczególnych ministerstw, • środki będące w dyspozycji LGD RAZEM ku lepszej przyszłości pochodzące m.in. ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, • środki pochodzące z funduszy EOG w ramach Programu Środowisko, energia, zmiany klimatu • środki Donatorów pochodzących z sektora pozarządowego, tj. Polsko – Amerykańska Fundacja Wolności • środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego, działanie 7.1.

Sposób finansowania projektów rewitalizacyjnych opiera się w znacznej części na finasowaniu krajowym. Wynika to z wpisania procesu rewitalizacji w zarządzanie Gminą Stoczek Łukowski i metodę generowania na jej obszarze rozwoju lokalnego. Zapewni to stabilność wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

7. System wdrażania, monitorowania i oceny działań rewitalizacyjnych

7.1 System wdrażania programu rewitalizacji.

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek na lata 2019-2023 ma charakter długookresowy. Jego specyfika wymaga zaplanowania i podjęcia wielopłaszczyznowych przedsięwzięć oddziałujących jednocześnie na strefy społeczną, gospodarczą i przestrzenną. Implementacja założeń procesu rewitalizacji w Gminie Stoczek Łukowski jest procesem, który przebiegał będzie w sposób ciągły, podlegając zmianom pod wpływem zjawisk zachodzących w otoczeniu Gminy. Zatem procesualność programu rewitalizacyjnego nie pozostaje bez wpływu na przyjęcie założenia o konieczności stałego monitorowania zmian społecznych, prawnych, gospodarczych, politycznych oddziałujących na przebieg i kierunkowość działań interwencyjnych. Etapami poprzedzającymi właściwy proces implementacji dokumentu były diagnoza stanu aktualnego, konsultacje społeczne, opracowanie i ustalenie celów rewitalizacji, opracowanie i ustalenie przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych. Każde z wymienionych działań

zrealizowane zostało zgodnie z zasadami partycypacji społecznej, przy współudziale najważniejszych

interesariuszy, w szczególności z sołectw objętych obszarem rewitalizacji. 105

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Rysunek. Etapy tworzenia Programu Rewitalizacji. Opracowanie własne.

Diagnoza stanu aktualnego

Opracowanie i ustalenie Konsultacje projektów społeczne/partycypacja rewitalizacji/partycypacja społeczna społeczna

Opracowanie i ustalenie celów rewitalizacji/partycypacja społeczna

Wdrażanie i monitorowanie Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 przebiega wieloetapowo. Pierwszym etapem jest przyjęcie Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 uchwałą Rady Gminy. Kolejnym etapem jest realizacja poszczególnych projektów określonych dla przedsięwzięć rewitalizacyjnych, dzięki czemu osiągane będą poszczególne wyznaczone i opisane cele. W trakcie wdrażania procesu rewitalizacji odbywa się stałe monitorowanie i ocena stopnia jego realizacji. Wszelkie dokumenty monitoringowe, ewaluacyjne, sprawozdania będą adresowane do Rady Gminy .Działania te służyły będą niezbędnej analizie ryzyka uwzględniającej zmieniające się warunków w otoczeniu Gminy.

106

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Rysunek. Etapy wdrażania Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023.

Etapy wdrażania PR

Realizacja poszczególnych Przyjęcie PR uchwałą Rady projektów/celów Gminy/ ocena stopnia jego rewitalizacji/ ocena stopnia realizacji/aktualizacja jego realizacji/aktualizacja

Etapy wdrażania, monitorowania i oceny Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019- 2023 stanowią: 1.planowanie, 2.realizację, 3.ewaluację, 4.aktualizację. Wdrażanie progresu rewitalizacji wymaga ciągłego zaangażowania lokalnych partnerów z sektorów: społecznego, prywatnego i publicznego. Realizacja programu wiązać będzie się również z aktywnym udziałem podmiotu zarządzającego i koordynującego proces rewitalizacji.

Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 jest dokumentem, w którym

zdefiniowane zostały cele i plany działań na cztery kolejne lata. Zintegrowany system wdrażania ma za 107

zadanie wyznaczyć ramy oceny jego skuteczności we wskazanych obszarach problemowych. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Gwarantem konsekwentnego realizowania postanowień i wyznaczonych działań w jego ramach będą instytucjonalne mechanizmy ich wdrażania i weryfikacji.

Do grupy podmiotów biorących udział w realizacji programu zaliczyć należy: 1. Podmiot zarządzający: Wójt Gminy Stoczek Łukowski - organ nadzorujący i koordynujący wdrożenie programu, odpowiedzialny za jego monitoring i ocenę, 2. Podmioty wykonawcze: jednostki realizujące poszczególne projekty.

W zakresie zarządzania i koordynacji wdrażania Wójta Gminy Stoczek Łukowski wpiera powołany Zespół. Celem działalności Zespołu ds. wdrażania procesu rewitalizacji będzie inicjowanie współpracy pomiędzy różnymi podmiotami działającymi na terenie gminy i w jej otoczeniu. Zespół stanowić będą przedstawiciele: a. sektora publicznego: Radni Gminy, wybrani pracownicy Urzędu Gminy, b. sektora społecznego: sołtysi sołectw będących w obszarze rewitalizacji, mieszkańcy i przedstawiciele organizacji pozarządowych, c. sektora prywatnego: podmioty prowadzące działalność gospodarczą na obszarze rewitalizacji.

Ostateczna struktura Zespołu z zapewnieniem reprezentatywności wszystkich trzech sektorów ustalona zostanie w Zarządzeniu Wójta Gminy Stoczek Łukowski.

Zadania Zespołu obejmować będą m.in.: 1. koordynowanie realizacji programu rewitalizacji w zakresie przestrzegania zasad wdrożenia zarówno w odniesieniu do procedur przyjętych uchwałą Rady Gminy, jak również związanych z finansowaniem projektów rewitalizacyjnych ze środków zewnętrznych, 2. planowanie zmian w oparciu o możliwość pojawienia się nowych parterów zainteresowanych nowymi przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi, 3. opiniowanie propozycji zmian przedstawionych przez Wójta Gminy Stoczek Łukowski Radzie Gminy, 4. promowanie działań rewitalizacyjnych i rozwijanie komunikacji społecznej mającej na celu rozwijanie partnerstwa i partycypacji społecznej, 5. współpraca z Wójtem Gminy Stoczek Łukowski w zakresie monitoringu,

6. stała analiza sytuacji osób i grup pozostających w trudnej sytuacji społecznej prowadząca do

minimalizowania negatywnych efektów ubocznych wdrażania procesu rewitalizacji, 108 7. aktywizacja i integracja lokalnej społeczności na rzecz działań związanych z wdrażaniem programu.

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Podmiot zarządzający prowadzić będzie nadzór nad: a. ustaleniem szczegółowych zasad i kryteriów realizacji procesu rewitalizacji, b. zapewnieniem zgodności realizacji Programu Rewitalizacji z poszczególnymi dokumentami programowymi wyższego rzędu, c. zapewnieniem korelacji poszczególnych projektów wynikających z Programu Rewitalizacji ze Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Stoczek Łukowski i miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, d. zapewnieniem przygotowania i wdrożenia działań w zakresie informowania mieszkańców o procesie rewitalizacji, e. monitoringiem, tj. zbieraniem danych statystycznych i finansowych na temat postępów wdrażania oraz przebiegu realizacji zaplanowanych przedsięwzięć, f. przygotowaniem raportów ewaluacyjnych na temat wdrażania Programu Rewitalizacji, g. ewaluacją ex-post po zakończeniu realizacji Programu Rewitalizacji.

Główną rolę podmiotów wykonawczych w zakresie wdrażania dokumentu przyjmą podmioty odpowiedzialne realizację zaplanowanych w Programie Rewitalizacji przedsięwzięć, w tym za przygotowanie odpowiednich wniosków aplikacyjnych na realizację projektów rewitalizacyjnych. W przypadku przedsięwzięć, w których bezpośrednim podmiotem odpowiedzialnym - beneficjentem będzie Gmina, przygotowanie wniosków oraz odpowiedzialność za pełen nadzór nad realizacją zadań leżała będzie w gestii pracowników Urzędu Gminy. Zgodnie z przyjętą praktyką w przypadku projektów własnych, realizowanych przez Gminę i podległe jej jednostki, pracownicy merytoryczni Urzędu odpowiedzialni będą za: a. przygotowanie dokumentacji technicznej (nadzór nad pracami projektantów i innych zewnętrznych ekspertów), studiów wykonalności zgodnych z wytycznymi oraz wszystkich innych załączników niezbędnych do realizacji projektu, b. przygotowanie wniosków według obowiązujących wytycznych i złożenie ich w odpowiednim terminie w instytucji finansującej c. nadzór techniczny i merytoryczny nad wykonawcami, d. współpracę z jednostkami podległymi realizującymi projekty finansowane z budżetu Gminy (pomoc tym jednostkom w przygotowaniu dokumentacji), e. współpracę z samorządem powiatowym i wojewódzkim, f. współpracę z instytucjami finansującymi w zakresie wdrażania projektów,

g. przygotowanie odpowiedniej dokumentacji niezbędnej w razie przeprowadzenia kontroli realizacji 109 projektów przez instytucje uprawnione,

h. monitoring wdrażania programu rewitalizacji, Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 i. przygotowanie i wykonanie przetargów, j. zgodną z wymogami funduszy UE archiwizację dokumentacji, k. opracowywanie zgodne z zapisami umów o finansowanie projektów okresowych, rocznych i końcowych raportów monitoringowych z realizacji projektów, l. zapewnienie odpowiedniej promocji projektów, zgodnej z wytycznymi.

Pracownicy odpowiedzialni za finanse będą dodatkowo odpowiedzialni za: a. zabezpieczenie środków w budżecie, b. opracowywanie harmonogramów płatności, obsługę kont i właściwe opisywanie faktur, c. przygotowywanie/ wniosków o płatność (refundację poniesionych wydatków) z różnych źródeł, d. dokonywanie płatności na rzecz wykonawców robót i innych jednostek zaangażowanych w realizację projektów.

Wdrażanie programu rewitalizacji wymaga stałej promocji procesu, utrzymywania komunikacji z interesariuszami i zapewnianie partycypacji społecznej. Przyjęte metody uspołecznienia procesu rewitalizacji gwarantują równy dostęp do uczestniczenia w procesie całej społeczności lokalnej, co zabezpiecza przez uprzywilejowaniem jednej z grup interesów. Działania te pozwolą na utrzymanie aktywnego udziału społeczności lokalnej w procesie, w kształtowaniu przestrzeni wokół siebie, a także podejmowania działań na rzecz samych siebie. Umożliwienie wymiany informacji czy dyskusje nad procesem rewitalizacji nadzorować będzie Wójt Gminy Stoczek Łukowski. Celem utrzymania stałego kontaktu z mieszkańcami i uspołecznienia procesu rewitalizacji zaplanowano następujące działania promujące proces rewitalizacji: a. zebrania w poszczególnych miejscowościach, zwłaszcza z mieszkańcami wyznaczonego obszaru rewitalizacji, b. stałe informowanie za pośrednictwem strony internetowej gminy, tablic i spotkań sołeckich o stanie wdrażania Programu Rewitalizacji, w tym informacje o zrealizowanych projektach, c. informatory, ulotki, artykuły w prasie lokalnej czy regionalnej, d. debaty z mieszkańcami, e. eventy kulturalne i integracyjne, f. ankiety monitoringowe, g. współpraca z kościołami i związkami wyznaniowymi.

Podejmowanie i utrzymywanie stałej komunikacji z mieszkańcami w procesie rewitalizacji zapewnić

ma zintegrowanie i wzrost zaangażowania mieszkańców. 110

Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

7.2 System monitorowania procesu.

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski ma charakter kompleksowy i obejmuje zasięgiem oddziaływania szereg kluczowych obszarów interwencyjnych. Istotnym zadaniem jest wypracowanie odpowiedniego systemu monitorowania, dzięki któremu, możliwe stanie się właściwe zarządzanie procesem zmian na obszarze rewitalizacji gminy. System monitoringu dostarczy wiedzy o rzeczywistych rezultatach osiąganych w poszczególnych projektach. Monitoring stały procesu rewitalizacji będzie prowadzony na bieżąco w trakcie jego realizacji programu. W jego trakcie zbierane będą informacje od jednostek odpowiedzialnych za realizację poszczególnych projektów w ramach ich kompetencji. Stały monitoring będzie polegał na systematycznym zbieraniu, analizowaniu ilościowych i jakościowych informacji na temat wdrażanych projektów i realizacji całego programu.

Analiza danych ilościowych i jakościowych umożliwi odpowiednio wczesne wykrywanie niezgodności i zastosowanie odpowiednich mechanizmów naprawczych. Zastosowane będą dwie formy monitoringu: a. finansowy – umożliwi kontrolę finansową projektów rewitalizacyjnych, ta forma wspomagać ma efektywność procesu rewitalizacji poprzez uzasadnienie kosztów projektów rewitalizacyjnych spodziewaną poprawą sytuacji społeczno-gospodarczej, b. rzeczowy – proces polegać będzie na bieżącym nadzorze realizowanych projektów, poprzez badanie postępu w ich realizacji, zapewnieniu zgodności z treścią dokumentu, ta forma wspomagać ma analizę wskaźnikową, zapewniającą efektywność i skuteczność wdrażanych działań.

Monitoring programu odbywał się będzie przy wykorzystaniu analizy wskaźnikowej, ukazującej zbieżność podejmowanych działań z osiągniętymi wynikami społeczno – gospodarczymi dla zaplanowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz sprawozdania rocznego z realizacji celów i stopnia wdrożenia finansowego obejmującego informacje na temat: podejmowanych działań, stopnia realizacji projektów, poziomu finansowego zaangażowania programu, ewentualnych efektach końcowych projektów, problemach napotkanych w trakcie wdrażania procesu rewitalizacji i wdrożonych mechanizmach usprawniających. Kluczowe dla wdrażania rewitalizacji wskaźniki monitoringu umożliwiać będą równolegle:

• ocenę postępu wdrażania odnosząc stan do poziomu osiągniecia poszczególnych

wskaźników produktu,

111 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

• ocenę procesu w zakresie osiągania zmiany w strefach społecznej, gospodarczej i przestrzennej odnosząc zamianę społeczną do poziomu osiągniecia poszczególnych wskaźników rezultatu.

Tabela. Kluczowe wskaźniki produktu i rezultatu procesu rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski.

Lp. Kluczowe wskaźnik produktu jednostka wartość bazowa rok 2023

1. długość przebudowanych nawierzchni dróg km 0 0,900

2. długość zmodernizowanych ciągów pieszych km o 1,5

3. długość wybudowanej sieci kanalizacji sanitarnej - 8 km, km 0 8

ilość budynków mieszkalnych i wykorzystywanych do prowadzenia działalności 4. szt. 0 300 gospodarczej przyłączonych do sieci kanalizacji sanitarnej

5. ilość zmodernizowanych punktów oświetleniowych szt. 0 151

6. liczba obiektów dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością szt. 0 2

7. liczba pomieszczeń dostosowanych do prowadzenia edukacji przedszkolnej szt. 0 3

8. powierzchnia obszarów objętych rewitalizacją ha 0 0,04

liczba wspartych obiektów infrastruktury społecznej zlokalizowanych na 9. szt. 0 2 rewitalizowanych obszarach Liczba wspartych instytucji świadczących środowiskowe formy wsparcia w 10. szt. 0 1 miejscu zamieszkania liczba wspartych obiektów infrastruktury zlokalizowanych na rewitalizowanych 11. szt. 0 1 obszarach

12. powierzchnia terenów objętych rewitalizacją ha 0 0,37

13. liczba obiektów dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością szt. 0 1

14. liczba uczestników zajęć edukacyjnych os. 0 50

15. liczba udostępnianych bezpłatnie wydawnictw szt. 0 1

16. liczba realizowanych inicjatyw społecznych wspierających proces rewitalizacji, szt. 0 8

17. liczba uczestników zajęć aktywizujących os./szt. 0 15

18. Liczba zorganizowanych warsztatów sz./rok 0 3

19. liczba organizowanych wystaw i prelekcji szt./rok 0 3

20. liczba wdrożonych programów aktywizacji społeczno-zawodowej sz. 0 1

21. liczba programów wspierających lokalnych przedsiębiorców szt. 0 1

Lp. Kluczowe wskaźnik rezultatu jednostka wartość bazowa rok 2023

1. liczba użytkowników korzystających z powstałej infrastruktury os./rok 0 1 331 112

liczba obiektów użyteczności publicznej, do których poprawi się dostępność - 3 2. szt. 0 3

szt., Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

liczba sołectw, na terenie których poprawi się stan bezpieczeństwa 3. szt. 0 3 publicznego 4. liczba użytkowników korzystających z powstałej infrastruktury os./rok 0 20

6. liczba użytkowników infrastruktury w zakresie usług opiekuńczych os./rok 0 5

7. liczba wspartych doradztwem rodzin szt. 0 20

8. liczba użytkowników korzystających z powstałej infrastruktury os./rok 0 600

liczba osób starszych, u których wzrosła świadomość na temat przejawów 9. os. 0 50 przemocy liczba osób, u których wzrosło poczucie bezpieczeństwa w środowisku 10. os. 0 50 lokalnym

11. liczba osób korzystających z lokalnego informatora os. 0 1000

12. liczba zaaktywizowanych grup nieformalnych szt. 0 5

wzrost zaangażowania w uczestnictwo w życiu społecznym osób w wieku 13. os. 0 15 starszym, zagrożonych wykluczeniem społecznym

14. liczba powstałych kół zainteresowań oraz grup samopomocy szt. 0 3

15. ilość oddolnych inicjatyw podejmowanych przez szkolne kluby wolontariatu szt./rok 0 3

16. liczba zaaktywizowanych grup nieformalnych. szt. 0 3

7.3 System oceny procesu

Ewaluacja procesu ma charakter kompleksowy i jest przydatna przy planowaniu projektów rewitalizacyjnych na kolejne lata. Celem podejmowanych w jej ramach działań jest analiza wskaźników opisujących zaistniałe zmiany na zidentyfikowanym obszarze rewitalizacji. Wskaźniki służące badaniu sytuacji społeczno-ekonomicznej na obszarze rewitalizacji zostaną zaczerpnięte również z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020.

Wskaźniki te służą do oceny przedsięwzięć rewitalizacyjnych w dwóch fazach: - I faza – realizacji (dwa lata od wdrożenia),

- II faza – zamknięcia 2023 rok.

Ocena wszystkich projektów i zadań rewitalizacyjnych zostanie dokonana przy współudziale Zespołu ds. wdrażania procesu rewitalizacji i interesariuszy rewitalizacji oraz w oparciu o opracowanie

ewaluacji ex-post, czyli na zakończenie obowiązywania dokumentu, i będzie brała pod uwagę 113

następujących 5 kryteriów ewaluacyjnych: Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

1. SKUTECZNOŚĆ (ang. effectiveness) – kryterium pozwalające ocenić w jakim stopniu osiągnięte zostały cele dokumentu zdefiniowane na etapie planowania. 2. EFEKTYWNOŚĆ (ang. efficiency) – kryterium pozwalające ocenić poziom „ekonomiczności” zrealizowanych projektów, czyli stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych efektów. 3. UŻYTECZNOŚĆ (ang. utility) – kryterium pozwalające ocenić do jakiego stopnia oddziaływanie programu odpowiada zdiagnozowanym potrzebom grupy docelowej. 4. TRAFNOŚĆ (ang. relevance) – kryterium pozwalające ocenić do jakiego stopnia cele programu odpowiadają potrzebom i priorytetom wskazanym w odniesieniu do obszaru rewitalizowanego. 5. TRWAŁOŚĆ (ang. sustainability) – kryterium pozwalające ocenić na ile można się spodziewać, że pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem programu będą nadal widoczne po zakończeniu jego realizacji. Ewaluacja przedstawiona zostanie w raporcie prezentującym wdrożenie całego Programu Rewitalizacji z analizą finansową i wykonalności rzeczowej. Raport upubliczniony zostanie za pośrednictwem strony internetowej Urzędu Gminy Stoczek Łukowski (Biuletyn Informacji Publicznej). Uzupełnieniem raportu może być materiał wizualny w postaci map, grafiki, zdjęć, przedstawiający stan przed podjęciem procesu rewitalizacji, w trakcie jego wdrożenia i po zakończeniu. Raport taki sporządzany przez Wójta Gminy Stoczek Łukowski, przedstawiony zostanie na Radzie Gminy i uchwalony po jej akceptacji. Drugą częścią ewaluacji będzie ocena bazująca na dostępnych danych społeczno-gospodarczych dotyczących zidentyfikowanego obszaru rewitalizacji. Zestawienie danych z diagnozy stanu przed rozpoczęciu i po przeprowadzeniu działań rewitalizacyjnych umożliwi dokonanie ilościowej oceny podjętych w ramach programu rewitalizacji przedsięwzięć pod kątem osiągniętych efektów i ich oddziaływania na poprawę sytuacji na obszarze rewitalizacji.

7.4 Procedura aktualizacji.

Efektywna realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych wymaga stałego monitorowania procesu implementacji i reagowania na nowe zdarzenia, zmiany w otoczeniu oddziałujące na charakter, tempo i przebieg projektów rewitalizacyjnych. Kluczowym zadaniem jest stałe monitorowanie procesów zachodzących w otoczeniu wewnętrznym i zewnętrznym względem zidentyfikowanego obszaru rewitalizacji. Istotne dokonujące się w nim zmiany powinny zostać opisane, przeanalizowane pod

kątem ich potencjalnego wpływu na dalszą realizację programu. Wskazane powinny zostać także propozycje modyfikacji programu rewitalizacji wraz z merytorycznym uzasadnieniem.

114 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Koniecznym warunkiem poprawnie przeprowadzonych działań naprawczych jest przyjęcie założenia o wprowadzeniu aktualizacji Programu Rewitalizacji. Aktualizacja, o ile zaistnieją ku niej odpowiednie przesłanki, dokonywana będzie wraz z przedłożeniem Radzie Gminy Stoczek Łukowski sprawozdania z realizacji procesu. Procedura aktualizacji dokumentu obejmuje następujące kroki: • zainteresowane podmioty, działające na obszarze rewitalizacji w ramach programu lub zainteresowane podjęciem takiej działalności, w zakresie przyczyniającym się do realizacji celów rewitalizacji, • Wójt po konsultacjach z Zespołem ds. wdrażania procesu rewitalizacji dokonuje weryfikacji zgłoszonych propozycji i wydaje opinię odnośnie włączenia lub odmowy włączenia zgłoszonego działania bądź innej proponowanej zmiany do Programu Rewitalizacji, • jeżeli planowane zmiany wymagają: włączenia do Programu Rewitalizacji nowych przedsięwzięć, modyfikacji założonych celów bądź też wyznaczonych kierunków działań warunkujących powodzenie rewitalizacji –Wójt podejmuje decyzję o przystąpieniu do aktualizacji Programu Rewitalizacji. Wszelkie zmiany będą musiały posiadać uzasadnienie merytoryczne. Przyjęta procedura aktualizacji zapewnia równy dostęp do procesu wszystkim interesariuszom.

8. Proces uspołecznienia procesu rewitalizacji.

8.1. Cele i metody konsultacji społecznych.

Konsultacje społeczne z mieszkańcami prowadzone na potrzeby opracowanie Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 organizowane były zgodnie z Uchwałą Nr XV/148/07 Rady Gminy Stoczek Łukowski z dnia 28 grudnia 2007r w sprawie określenia trybu i zasad przeprowadzania konsultacji społecznych z mieszkańcami Gminy Stoczek Łukowski oraz Zarządzeniem Nr 31/2019 Wójta Gminy Stoczek Łukowski z dnia 04.11.2019 r. w sprawie przeprowadzenie konsultacji społecznych z mieszkańcami Gminy Stoczek Łukowski Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019 – 2023.

W zakresie zagadnień diagnozy i delimitacji obszaru zdegradowanego i rewitalizacji informowanie i zbieranie opinii miało miejsce na spotkaniach, w których uczestniczyli mieszkańcy. Dodatkowo, w ramach działań związanych z uspołecznieniem procesu rewitalizacji, sołtysów i przedstawicieli 115

sołectw objęto ankietyzacją umożliwiającą wypowiedzenie się w imieniu sołectwa na temat głównych Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 problemów i potrzeb. W zakresie przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych konsultacje uszczegółowiono do poziomu przedstawicieli interesariuszy obszaru rewitalizacji, czyli sołectw Aleksandrówka, Jedlanka, Szyszki. Przedmiotem konsultacji objęto następujące obszary: - diagnoza gminy przeprowadzona w celu wyłonienia obszaru zdegradowanego, - wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, - cele Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023, - przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne zaproponowane do realizacji w ramach procesu rewitalizacji . Cele prowadzonego procesu uspołecznienia rewitalizacji można zdefiniować następująco: - przedstawienie wyników diagnozy i delimitacji przeprowadzonej w Gminie Stoczek Łukowski pozwalającej na wyłonienie obszaru zdegradowanego gminy oraz obszaru rewitalizacji, - uzyskanie opinii mieszkańców w stosunku do proponowanej delimitacji wyznaczonych obszarów zdegradowanego i delimitacji, - uzgodnienie kierunków i celów prowadzonego procesu rewitalizacji, - uzgodnienie przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych.

Proces partycypacji prowadzony był przy wykorzystaniu następujących metod: - spotkań z mieszkańcami Gminy Stoczek Łukowski, - udostępnienia w holu korytarza Urzędu Gminy Stoczek Łukowski urny z oznakowaniem „KONSULTACJE REWITALIZACJA”, do której mieszkańcy mogli składać formularz konsultacyjny z propozycjami i opiniami, - udostępnienia na stronie internetowej Gminy oraz w Biuletynie Informacji Publicznej zakładki z możliwością zadawania pytań i składania uwag za pomocą formularza konsultacyjnego. Spotkania z interesariuszami procesu rewitalizacji pozwoliły na poznanie opinii uczestników w toku spotkania, interakcję i bezpośredni kontakt, jak również pozyskanie odpowiedzi na „kontrowersyjne” pytania w trakcie spotkania, z pierwszej ręki. Formularz ankiety pozwalał na prezentowanie opinii w sposób anonimowy oraz natomiast formularz konsultacyjny umożliwiał złożenie dodatkowych pytań i uwag.

8.2. Opis procesu partycypacji.

Spotkania z mieszkańcami na wsi miały formułę otwartą i odbyły się w ramach przygotowań kolejnej 116 edycji Funduszu sołeckiego. Rekrutacja na spotkania miała charakter ogólnodostępny, w sposób

zwyczajowo przyjęty w danym sołectwie. Najczęściej była to informacja na sołeckiej tablicy ogłoszeń Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 oraz tzw. „kartka” kierowana przez sołtysa od domu do domu. Zebrania wiejskie organizowane przy okazji corocznych edycji Funduszu sołeckiego były najlepszym miejscem do spotkań z mieszkańcami, informowania o procesie rewitalizacji. Spotkania te organizowane zwyczajowo co roku, cieszą się zainteresowaniem mieszkańców i są idealnym miejscem do debaty na temat kierunków rozwoju gminy i poszczególnych sołectw. Spotkania odbyły się w następujących terminach od 08.09.2019 r. do 29.09.2019 r., w tym w sołectwach obszaru zdegradowanego w terminach: - Toczyska – 21.09.2019 r. - Łosiniec – 24.09.2019 r. - Aleksandrówka – 29.09.2019 r. - Jedlanka – 26.09.2019 r. - Szyszki – 08.09.2019 r. Każde ze spotkań zostało przeprowadzone w myśl podobnych zasad i scenariusza: - wprowadzenie dokonane przez przedstawicieli samorządu, - merytoryczne przedstawienie zagadnień związanych z ideą procesu rewitalizacji, diagnozą oraz koniecznością wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, - otwarta dyskusja i zadawanie pytań, - podsumowanie spotkania. W toku prowadzonych spotkań mieszkańcy zgłaszali potrzebę poprawy stanu przestrzeni publicznej oraz tworzenie miejsc integracji i rozwój oferty czasu wolnego, wspierającej tej proces. Doświadczenia funduszu sołeckiego stwarzają warunki do aktywizacji mieszkańców. Na zebraniach pojawiały się postulaty o animowanie i uczenie, szczególnie dzieci i młodzieży, postaw proobywatelskich. Edukacja ta, mająca początek w szkole mogłaby w ocenie mieszkańców przełożyć się na większe ich zaangażowanie w życiu społecznym poszczególnych sołectw i pomocy, szczególnie samotnym osobom starszym zamieszkującym sołectwa. W ramach prowadzonych konsultacji projektu dokumentu odbyło się w dniu 05.11.2019 r. spotkanie skierowane do wszystkich mieszkańców z naciskiem na mieszkańców sołectw zdiagnozowanych w Programie jako obszar zdegradowany i rewitalizacji. W ramach spotkania zaprezentowano wnioski z diagnozy oraz przeprowadzonej delimitacji, cele rewitalizacji oraz propozycje przedsięwzięć. Informacja o spotkaniu została upubliczniona na tablicach informacyjnych na terenie gminy oraz oficjalnej stronie internetowej samorządu. Uczestnicy spotkania mogli zadawać pytania bezpośrednio w trakcie debaty, jak również mogli uzupełnić formularz konsultacyjny dostępny na spotkaniu. Wnioski

z przeprowadzonego spotkania są zbieżne z przygotowaną diagnozą oraz odpowiadają na potrzeby 117

mieszkańców w zakresie zaplanowanych przedsięwzięć. Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023

Konsultacje prowadzone były za pomocą formularza konsultacyjnego z możliwością zgłaszania uwag w formie pisemnej, bezpośrednio do urny zlokalizowanej w Urzędzie Gminy Stoczek Łukowski lub elektronicznie na wskazany adres e-mail pracownika Urzędu Gminy. Możliwość zgłaszania uwag za pomocą formularza miała miejsce od 04.11.2019 r. do 14.11.2019 r. Formularz konsultacyjny udostępniony był w wersji papierowej w Urzędzie Gminy Stoczek Łukowski oraz możliwy do pobrania z oficjalnej strony internetowej Gminy i z Biuletynu Informacji Publicznej. Na potrzeby prowadzonych konsultacji przeprowadzono kampanię informacyjno – promocyjną. Ogłoszenia o konsultacjach zostały udostępnione na stronie internetowej Gminy oraz na tablicach ogłoszeń oraz w sołectwach, ze szczególnych uwzględnieniem sołectw zdiagnozowanych jako obszar zdegradowany i rewitalizacji. W ramach tej formy prowadzenie konsultacji nie wpłynął żaden formularz konsultacyjny.

W ramach prowadzonych konsultacji prowadzono również uzgodnienia dokumentu z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Lublinie oraz Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubelskiego w Lublinie. Dokument został poprawiony zgodnie z zaleceniami w/w instytucji.

8.3. Wyniki ankiet w z mieszkańcami.

W trakcie budowania dokumentu przeprowadzono badanie ankietowe przedstawicieli poszczególnych sołectw, służące konsultacjom diagnozy oraz przeprowadzonej delimitacji obszaru zdegradowanego i rewitalizacji. Ankiety udostępniane były sołtysom. W odpowiedzi wpłynęły 34 ankiety zawierające ocenę potrzeb i problemów Gminy Stoczek Łukowski. Ankietowani mieszkańcy mieli możliwość wskazania potencjałów i zasobów Gminy poprzez dokonanie wyboru z następujących obszarów: - aktywność gospodarcza zlokalizowana na terenie sołectwa, - dostępna baza sportowo – rekreacyjna, - działalność grup nieformalnych i stowarzyszeń, - zadbana i przyjazna mieszkańcom przestrzeń publiczna, - unikalne walory środowiska przyrodniczego, - organizacja wydarzeń angażujących mieszkańców, - ład i porządek wokół gospodarstw domowych, - dobry stan techniczny zabudowań, - otwartość mieszkańców na wspólne rozwiązywanie problemów,

- obecność zabytków i elementów dziedzictwa kulturowego.

Jako potencjał Gminy Stoczek Łukowski zdecydowana większość ankietowanych wskazała: ład

i porządek wokół gospodarstw domowych (64,70 % udzielanych odpowiedzi) oraz otwartość 118 Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 mieszkańców na wspólne rozwiązywanie problemów (50% udzielonych odpowiedzi). Pozostałe z możliwych do wyboru odpowiedzi uzyskały minimalną liczbę wskazań, nie przekraczającą 5%. W kwestionariuszu zawarto również pytanie dotyczące problemów i negatywnych zjawisk odnoszących się do sfery społecznej życia w Gminie. Mieszkańcy mieli do wyboru następujące negatywne zjawiska społeczne: bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, niską integrację społeczną, wykluczenie osób starszych, alkoholizm, przemoc w rodzinie, samotność. Dokonując wyboru ankietowani określali również skalę występowania danego zjawiska: brak problemu, niskie natężenie problemu, średnie natężenie problemu, wysokie natężenie problemu. W łącznym zestawieniu dokonywanych wskazań najistotniejszym, w ocenie ankietowanych, negatywnym zjawiskiem na terenie Gminy Stoczek Łukowski jest niska integracja społeczna mieszkańców (łącza liczba ocen wskazujących to zjawisko jako występujące o średnim lub wysokim natężeniu wynosi 52,94%). Inne wskazane przez ankietowanych problemy Gminy Stoczek Łukowski to alkoholizm (26,47% wskazań) oraz samotność osób starszych (14,70% wskazań). Jako średnie i niskie natężenie problemu oceniono występowanie ubóstwa (53% odpowiedzi). Odnosząc się do poczucia bezpieczeństwa na terenie Gminy Stoczek Łukowski zdecydowana większość ankietowanych (67,5%) odpowiedziała, iż czuje się bezpiecznie na terenie swojego sołectwa. W ankiecie zostało umieszczone pytanie dotyczące obszarów życia mieszkańców odnoszących się do stref społecznej, przestrzennej i gospodarczej. Zadaniem ankietowanych był wybór najistotniejszych zagadnień, mających wpływ na jakość życia w sołectwach. Według ankietowanych wysoki wpływ na jakość życia mieszkańców Gminy Stoczek Łukowski mają: bezpieczeństwo - 47,5% odpowiedzi, dostępność i stan techniczny miejsc spotkań i integracji mieszkańców – 41,17% odpowiedzi, zagrożenia dla zdrowia mieszkańców (np. intensywny ruch pojazdów) – 32,35% odpowiedzi oraz powiązany z poprzednim pytaniem stan dróg i ciągów pieszych – 24% udzielonych odpowiedzi. Prewencje i subiektywne oceny mieszkańców wskazują, iż na tle poszczególnych obszarów życia społeczno – gospodarczego poczcie bezpieczeństwa (w tym również definiowane w skali przestrzennej i infrastrukturalnej) oraz tworzenie miejsc integracji mieszkańców ma najwyższy wpływ na jakość życia w Stoczku Łukowskim.

8.4. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko.

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i

jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na

środowisko (Dz. U. z 2018, poz. 2081, z późn. zm.) organ opracowujący projekt dokumentu może po

uzgodnieniu z właściwym organem odstąpić od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na 119

środowisko, jeżeli uzna, że realizacja postanowień dokumentu nie spowoduje znaczącego Strona Program Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019-2023 oddziaływania na środowisko. Na tej podstawie Wójt Gminy Stoczek Łukowski wystąpił z wnioskiem do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Lublinie o wyrażanie zgody na odstąpienie od przeprowadzania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu dokumentu Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019 – 2023.

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Lublinie pismem znak: WOOŚ.410.192.2019.MH z dnia 24 grudnia 2019 r. wyraził opinię, iż projekt Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019 – 2023 nie wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Biorąc pod uwagę uwarunkowania określone w art. 49 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, oraz charakter działań przewidzianych w wyżej wymienionym dokumencie, a także rodzaj i skalę oddziaływania na środowisko, na podstawie art. 47 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko uzgodniono z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Lublinie brak potrzeby przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu Programu Rewitalizacji Gminy Stoczek Łukowski na lata 2019 – 2023.

120 Strona