EVALUATIE VAN CITTASLOW WESTERWOLDE Share Your Talent
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
EVALUATIE VAN CITTASLOW WESTERWOLDE share your talent, move the world EVALUATIE VAN CITTASLOW WESTERWOLDE Jannie Rozema Kenniscentrum NoorderRuimte Hanzehogeschool Groningen April 2018 share your talent, move the world 2 Voorwoord Dit evaluatieonderzoek van Cittaslow Westerwolde is in opdracht van de Colleges van Burgemeester en Wethouders van de gemeenten Bellingwedde en van de gemeente Vlagtwedde uitgevoerd. Het onderzoek vond plaats in de periode april – september 2017. De eindpresentatie van het onderzoek aan beide Colleges van B&W was op 7 november 2017 in het gemeentehuis te Wedde (gemeente Bellingwedde). Ik bedank beide Colleges voor het vertrouwen dat zij in mij hadden om het onderzoek op te zetten en uit te voeren. Per 1 januari 2018 zijn de gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde gefuseerd tot de gemeente Westerwolde en is er sprake van een nieuwe samenstelling van het College van B&W en van de Gemeenteraad. Deze rapportage wordt aan hen voorgelegd. Ik bedank ook van harte de projectleider van Cittaslow Westerwolde, mevrouw Suzan Klaassens, voor haar betrokkenheid en medewerking aan het evaluatieonderzoek. Het kan als een precaire situatie opleveren als een project waar je met hart en ziel aan verbonden bent, door een buitenstaander wordt geëvalueerd. Dankzij haar open houding om van de evaluatie te leren was het altijd plezierig om de (tussentijdse) onderzoeksresultaten met Suzan door te nemen. Suzan wilde vaak meteen met de voorlopige aanbevelingen aan de slag. Wij hebben in feite ‘interactief geëvalueerd’, in hoofdstuk 5 staat daar meer over. Suzanne Feimann, in 2017 vierdejaarsstudent Communicatie aan de Hanzehogeschool Groningen, heeft onder mijn supervisie het onderzoek over de communicatie met de supporters uitgevoerd. Dat heeft geresulteerd in een onderzoeks- en adviesrapport. In bijlage 3 heb ik de samenvatting van haar adviezen voor de communicatie over Cittaslow Westerwolde opgenomen. Suzanne bleek een creatieve en consciëntieuze werkster te zijn. Dat had Suzan Klaassens al snel in de gaten, waarna nog tijdens de onderzoeksperiode Suzanne aangesteld werd als haar naaste (communicatie)medewerker. Suzanne wist met dit deze dubbele petten uitstekend om te gaan. Ik bedank Suzanne van harte voor de prettige samenwerking en dat ze voor het eerste deelonderzoek een betrouwbare onderzoekspartner was. Ook wil ik de respondenten van de vragenlijst (deelonderzoek Communicatie) en de geïnterviewde supporters over (deelonderzoek Samenwerking en Initiatieven) hartelijk bedanken voor hun bijdragen. Door de geïnterviewden thuis of in het bedrijf op te zoeken, doorkruiste ik het gebied Westerwolde van Bellingwolde tot Ter Apel, van Smeerling tot Bourtange. Omdat de interviews in de maanden april – juli 2017 plaatsvonden, was dat bepaald geen straf. Ik ontdekte aan den lijve dat het gebied Westerwolde niet anders dan Cittaslow kan zijn: de EHS, de kleinschaligheid, het rustige leven, het kleine (maar fijne) ondernemerschap en de gastvrijheid van de bewoners. Als voorbereiding op het deelonderzoek in de gemeentelijke organisatie (wat niet heeft plaatsgevonden), sprak ik met twee gemeenteraadsleden en twee beleidsmedewerkers. Hen wil ik bedanken voor hun informatie, omdat deze gesprekken mij geholpen hebben om de positie van Cittaslow in beleid en besluitvorming beter te begrijpen. Tot slot wil ik prof. dr. Gert-Jan Hospers (Stad en Regio, onderzoek op ooghoogte) danken voor zijn wijze woorden over het evalueren van programma’s die een ontwikkeling op het platteland beogen. Hij is pleitbezorger van onderhandelend evalueren met alle belanghebbenden en vooral tijdens de programma-uitvoering. Omdat Gert-Jan Hospers ook lid van de Academic Board Cittaslow International is, was het gesprek met hem dubbel interessant! Zijn visie klinkt dan ook in dit rapport. Heel hartelijk dank voor de inspiratie. 3 Inhoud Hoofdstuk 1 Evaluatie van Cittaslow Westerwolde Hoofdstuk 2 Evaluatiemodel Effecten en Impact van Cittaslow Westerwolde Hoofdstuk 3 Effectieve Externe Communicatie? Hoofdstuk 4 Effectieve Initiatieven en Samenwerking Cittaslow? Hoofdstuk 5 Samenvatting en Aanbevelingen Bijlagen 1. Vragenlijst 2. Interviewlijst 3. Adviezen Suzanne Feimann – externe communicatiestrategie en - activiteiten 4. PPT-presentatie onderzoeksconclusies en aanbevelingen aan Colleges van B&W, d.d. 7 november 2017 4 Hoofdstuk 1 Evaluatie van Cittaslow Westerwolde 1.1 Cittaslow Westerwolde De gemeente Westerwolde (in oprichting) heeft in 2014 het keurmerk Cittaslow ontvangen en dientengevolge vijf ambities voor Cittaslow Westerwolde (i.o.) geformuleerd. Deze staan beschreven in het rapport Westerwolde is cittaslow. Kiezen voor kwaliteit van leven (Gemeente Bellingwedde, gemeente Vlagtwedde, 2015). De ambities zijn voorzien van concrete acties, zoals het uitvoeren van een communicatieplan en het organiseren van bijeenkomsten voor supporters, ondernemers en raadslieden. Voor de ambities van Cittaslow Westerwolde is ook aangegeven dat toerisme en economie versterkt moeten worden op basis van Cittaslow kernwaarden. Ook moeten deze kernwaarden verankerd worden in meerdere beleidsterreinen en leidend zijn in de vorming van de nieuwe gemeente Westerwolde. De streefpunten en kernwaarden van Cittaslow zijn vastgelegd in het Cittaslow Charter (2014) en deze gaan over beschermen van kwaliteit van leven, bewuste gemeenschappen met betrekking tot de lokale identiteit, duurzame ontwikkeling en oplossingen, betekenisvolle relatie van stad en platteland, groene landschappen en biodiversiteit, traditionele en innovatieve technieken, korte voedselketens en regionale producten, sociale samenhang in de gemeenschap, armoedebestrijding. Op uitnodiging van mevrouw J. Snijder, burgemeester van de gemeente Bellingwedde en mevrouw L. Kompier, burgemeester van de gemeente Vlagtwedde heeft het Kenniscentrum NoorderRuimte (Hanzehogeschool Groningen) een ondersteuningsaanbod uitgebracht met betrekking tot een onderzoek naar resultaten en effecten van Cittaslow Westerwolde (juni 2016). Voor een systematische evaluatie van Cittaslow Westerwolde is daarbij een evaluatiemodel gepresenteerd in termen van input (investeringen), output (resultaten) en outcome (effecten). De impact (doelrealisatie) van Cittaslow Westerwolde was in deze evaluatie nog niet benoemd. Daarbij gaat het om de hoge doelen van Cittaslow zoals verwoord in de streefwaarden en kernwaarden van het Cittaslow Manifest. Centraal staat daarin meer kwaliteit van leven voor mensen en gemeenschappen. Het begrip kwaliteit van leven raakt hier dicht aan de in Nederland gebruikelijke termen, namelijk leefbaarheid en kwaliteit van de leefomgeving. Figuur 1.1 laat zien dat voor leefbaarheid zes domeinen van de leefomgeving belangrijk zijn. Deze zes domeinen kunnen ook in het gedachtengoed van Cittaslow onderscheiden worden, voor het verkrijgen en behouden van het keurmerk worden immers de hierbij behorende beleidsterreinen geaudit. Het onderzoeken van de hoge doelen van Cittaslow – meer kwaliteit van leven, meer leefbaarheid, meer kwaliteit van de leefomgeving – is wetenschappelijk gezien een uitdaging, omdat de vraag beantwoord moet worden of de veranderingen in een of meerdere domeinen die zich op termijn gaan voordoen, toegeschreven mogen worden aan het voeren van het keurmerk Cittaslow en de inspanningen daaromtrent. In het volgende hoofdstuk komen wij op dit evaluatiemodel terug. 5 Figuur 1.1 Domeinen van leefbaarheid In dit onderzoek richten we de aandacht op de maatschappelijke organisaties en ondernemers die inmiddels meedoen in Cittaslow Westerwolde. Het onderzoek moet beschouwd worden als een soort ‘nulmeting’ voor hoe de Cittaslowwaarden extern doorwerken. Wij mogen verwachten dat we uit deze externe doorwerking ook de eerste resultaten over meer kwaliteit van leven, meer leefbaarheid, meer kwaliteit van de leefomgeving kunnen genereren. Tegelijkertijd onderkennen we het belang van de verankering van de Cittaslowwaarden in de gemeentelijke organisatie in het kader van beleidsvorming – en uitvoering. Die verankering is voorwaardelijk voor de doelrealisatie van Cittaslow Westerwolde en wordt – indien mogelijk – meegenomen in dit onderzoek. In de volgende paragrafen werken wij de onderzoeksvragen en de onderzoeksopzet (mede op basis van een eerder gegeven onderzoeksvoorstel, juni 2016) nader uit. 1.2 Doel van het onderzoek en onderzoeksvragen Het doel van dit eerste evaluatieonderzoek is allereerst om de opdrachtgevers van de gemeente Westerwolde (i.o.), mevrouw J. Snijders en mevrouw L. Kompier inzicht te geven in hoe Cittaslow Westerwolde bijdraagt aan de kwaliteit van leven, leefbaarheid of kwaliteit van de leefomgeving in de nieuwe gemeente Westerwolde. Dit inzicht kan worden ontleend aan het onderzoek naar hoe Cittaslow Westerwolde doorwerkt en verankerd is bij externe en interne doelgroepen. In dit evaluatieonderzoek zijn als interne doelgroep de gemeentelijke medewerkers van de gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde betrokken. Betrokken externe doelgroepen zijn de supporters van Cittaslow Westerwolde en de maatschappelijke - en gebiedsorganisaties, die in het kader van Cittaslow Westerwolde samenwerken met de lokale overheden. De bepaling van deze doelgroepen is in het overleg met de projectleider Cittaslow Westerwolde, mevrouw S. Klaassens (d.d. 11 oktober 2016) ontstaan. Praktisch gezien levert dit evaluatieonderzoek ook adviezen op over het benutten van kansen en over nieuwe (communicatie)activiteiten met betrekking tot Cittaslow Westerwolde. De onderzoeksvragen die in dit evaluatieonderzoek centraal staan, staan in