Istanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
İSTANBUL ÜN İVERS İTES İ FEN B İLİMLER İ ENST İTÜSÜ YÜKSEK L İSANS TEZ İ BURSA KENT ORMANI’NIN FLORASI VE VEJETASYONU Nihan KARACA Orman Mühendisli ği Anabilim Dalı Orman Botani ği Programı Danı şman Prof.Dr. Asuman EFE Haziran, 2006 İSTANBUL İSTANBUL ÜN İVERS İTES İ FEN B İLİMLER İ ENST İTÜSÜ YÜKSEK L İSANS TEZ İ BURSA KENT ORMANI’NIN FLORASI VE VEJETASYONU Nihan KARACA Orman Mühendisli ği Anabilim Dalı Orman Botani ği Programı Danı şman Prof.Dr. Asuman EFE Haziran, 2006 İSTANBUL Bu çalı şma İstanbul Üniversitesi Bilimsel Ara ştırma Projeleri Yürütücü Sekreterli ğinin T-614/17032005 numaralı projesi ile desteklenmi ştir. ÖNSÖZ Bu çalı şma İ.Ü. Fen Bilimleri Orman Fakültesi, Orman Mühendisli ği Anabilimdalı, Orman Botani ği Programı’nda “Bursa Kent Ormanı’nın Florası ve Vejetasyonu” adı altında yüksek lisan tezi olarak hazırlanmı ştır. Ara ştırma konusunu veren de ğerli fikir ve katkılarıyla çalı şmanın her a şamasında yardımcı olan Sayın hocam Prof.Dr.Asuman EFE’ye en içten dileklerimle te şekkür ederim. Çalı şmam esnasında bilimsel yorum ve deste ğinden ötürü Sayın hocam Ünal AKKEM İK’e, herbaryum çalı şmam sırasında ve di ğer a şamalarda büyük yardımlarını gördü ğüm Ara ş.Gör. Necmi AKSOY’a, çalı şmalarımda her türlü özendirici desteklerini esirgemeyen Ara ş.Gör.Nesibe KÖSE’ye, Ara ş.Gör.Dilek DEM İR’e ve arkada şım Ara ş.Gör.Nurgül KARLIO ĞLU’na te şekkürlerimi burada sunmak isterim. Bursa Kent Ormanı’nın ara ştırma alanı olarak seçimindeki yardımlarından ve çalı şmam boyunca gösterdikleri her türlü destek ve yol göstericilikden dolayı Sayın hocam Prof.Dr.Gülen ÖZALP’e en derin şükranlarımı ve saygılarımı sunarım. Arazi çalı şmalarım süresince her türlü yardımı sa ğlayan ba şta Bursa Orman Bölge Müdürü Sayın Ali G İRG İN’e, Bölge Müdür Yrd. Sayın Necati ALIÇ’a, Kestel Orman İş letme Md. Yrd. Sayın Cengiz ELTAN’a ve te şkilat çalı şanlarına te şekkürü bir borç bilirim. Arazi çalı şmasının her a şamasında büyük deste ğini esirgemeyen Orman Yüksek Müh.Sayın Seyhan ŞAH İN’e ve göstermi ş oldukları misafirperverlikten ötürü de ğerli ailesine saygılarımı sunarım. Çalı şmamın uygulama kısmını destekleyen İstanbul Üniversitesi Rektörlü ğü Bilimsel Ara ştırma Projeleri Yürütücü Sekreterli ği’ne te şekkür ederim. Tezim sırasında yardımlarından ve bana verdikleri moralden dolayı en ba şta de ğerli aileme sonra arkada şlarım Bu şra ERDO ĞAN’a ve Ay şe U ĞURLU’ya te şekkürlerimi sunarım. Haziran, 2006 Nihan KARACA i İÇİNDEK İLER ÖNSÖZ ........................................................................................................ İ İÇİNDEK İLER ........................................................................................ İİ ŞEK İL L İSTES İ...................................................................................... İV TABLO L İSTES İ ......................................................................................V SEMBOL L İSTES İ ................................................................................. Vİ ÖZET .......................................................................................................Vİİ SUMMARY .............................................................…………………. V İİİ 1. G İRİŞ ......................................................................................................1 2. GENEL KISIMLAR...............................................................................2 2.1. KENT ORMANI KAVRAMI ............................................................................ 2 2.2. KENT ORMANI PROF İLİ................................................................................ 3 2.3. KENT ORMANCILI ĞI TANIMI ..................................................................... 4 2.4. KENT ORMANIN FONKS İYONLARI………...………………….………….5 2.4.1. Klimatik Fonksiyonları………………………………..…….……………...5 2.4.2. Biyolojik Çe şitlili ği Koruma Fonksiyonu…………………….….………..5 2.4.3. Estetik Fonksiyonları……………….………………………….…………...6 2.4.4. Rekreasyon Fonksiyonları…………….……………………….…………...6 2.4.5. Toplum Sa ğlı ğı Fonksiyonu……………………..…………….……………7 2.4.6. Ekonomik Fonksiyonu………………………………………….……….….7 2.5.ARA ŞTIRMA ALANI VE ÇEVRES İNE A İT FLORA VE VEJETASYON ÇALI ŞMALARINA GENEL BAKI Ş……………………….8 3. MALZEME VE YÖNTEM…………………………………………..13 3.1. ARA ŞTIRMA ALANININ TANITIMI…….…………….…………...…….13 3.1.1. Co ğrafi Konumu………………………….……….………………..……..13 3.1.2. Jeolojik Yapı Toprak Özellikleri……………………...…….….…….…..17 3.1.3. İklim Özellikleri……………………………...……………………………18 3.1.4. Ara ştırma Alanının Bitki Co ğrafyası Açısından Durumu…………..….23 ii 3.2. YÖNTEM……………………………………………………….……..………24 3.2.1. Bitki Örneklerinin Toplanmasına İli şkin Yöntem…………….……..…24 3.2.2. Sistematik Dizinin Olu şturulmasına İli şkin Yöntem………….………..25 3.2.3. Vejetasyon Alımına İli şkin Yöntem…………………………...……...…27 4. BULGULAR ...............................................................................……..31 4.1. BURSA KENT ORMANI’NDAN TOPLANAN B İTK İ TAKSONLARININ S İSTEMAT İK D İZİNİ …………………………...….33 4.2. ARA ŞTIRMA ALANINDAN SAPTANAN ORMAN TOPLUMLARINA İLİŞ KİN BULGULAR………………………………..…91 4.3.ARA ŞTIRMA ALANINDAK İ BAZI TÜRLER İN KENT ORMANCILI ĞINDA GÖRSEL OLARAK ÖNEM İ………………………..93 5. TARTI ŞMA VE SONUÇ .....................................................................95 KAYNAKLAR ........................................................................................103 EK-1: VEJETASYON ALIM TABLOSU .....................................................109 EK-2-3-4-5-6: ORMAN TOPLUMLARI………………………………………..... 110 EK-7: ÖRNEK ALANLARIN HAR İTADAK İ YER İ………………………..113 EK-8: FAM İLYA İNDEKS İ………………..……………………….....…..114 EK-9: KENT ORMANI RES İMLER İ……………….…………………......117 ÖZGEÇM İŞ ............................................................................................126 iii ŞEK İL L İSTES İ Şekil 3.1 : Ara ştırma alanın co ğrafi konumu......................................................... 13 Şekil 3.2 : Bursa Kent Ormanı topografik haritası ve planı................................... 15 Şekil 3.3 : Türkiye’nin grid sistemi ve fitoco ğrafik bölgeleri ............................. 16 Şekil 3.4 : Uluda ğ’ın kuzey yamacına ait jeolojik yapının çizgisel görünümü..... 17 Şekil 3.5 : Ortalama en yüksek, en dü şük sıcaklıkların yıl içerisindeki durumu... 18 Şekil 3.6 : Thornthwaite Metoduna Göre Su Bilançosu Diyagramı…………..…..22 Şekil4.1 Bazı türlerin alan üzerindeki yaylı ş alanları……………...…..............94 Şekil 5.1 : Ara ştırma alanındaki türlerin fitoco ğrafik bölgere da ğılımı….……….96 Şekil 5.2 : Ara ştırma alanında en çok takson içeren 10 büyük familyanın % olarak da ğılımı………………………………………...97 Şekil 5.3 : Ara ştırma alanında en çok takson içeren ilk 5 cinsin % olarak da ğılımı………………………………………………….….98 Şekil Ek-7 : Örnek alanların alan üzerindeki yerleri…………………………..….113 Şekil Ek-9.1 : Bursa Kent Ormanı’nın giri şinden bir görünüm ……………………117 Şekil Ek-9.2 : Bursa Kent Ormanı’ndan bir görünüm…………………………....…117 Şekil Ek-9.3 : Di şbudaklı Karaçam+Me şe orman toplulu ğundan bir görünüm…….118 Şekil Ek-9.4 : Kayın+Kestane orman toplulu ğundan bir görünüm………………....118 Şekil Ek-9.5 : Küreklidere Şelalesi’den bir görünüm……………………………….119 Şekil Ek-9.6 : Arbutus andrachne L………………………………………………...119 Şekil Ek-9.7 : Campanula lyrata Lam. subsp. l yrata ………………………..…….. 120 Şekil Ek-9.8 : Hypericum montbretii Spach…………………………………….…..120 Şekil Ek 9.9 : Silene alba (Miller) Krause subsp eriocalycina (Boiss.) Walters…...121 Şekil Ek-9.10 : Lathyrus undulatus Boiss…………………..…………………….. ..121 Şekil Ek-9.11 : Asplenium trichomanes L……………………………………...........122 Şekil Ek-9.12 : Sedum hispanicum L. var semiglabrum Fröder………..……..……..122 Şekil Ek-9.13 : Acer campestre L. subsp. campestre ……………………………. .123 Şekil Ek-9.14 : Papaver hybridum L………..…………………………………...…..123 Şekil Ek-9.16 : Platanthera bifolia (L.) L. C.M.Richard …………………………...124 Şekil Ek-9.17 : Limodorum abortivum (L.) Swartz ………………………………...124 Şekil Ek-9.18 : Ruscus hypoglossum L. …………………………………………….125 Şekil Ek-9.19 : Ruscus aculeatus L…………………………………………………125 iv TABLO L İSTES İ Tablo 3.1 : Thornthwaite Metoduna Göre Su Bilançosu.................................. ..20 Tablo 3.2 : Bursa Meteroloji İstasyonuna Ait Bazı İklim Verilerinin Ortalama, Maksimum, Minimum De ğerleri ........................... .……21 Tablo 3.3 : Örnek alan niteleme fi şi…………………………………………….31 Tablo 4.1 : Bazı Endemik Ve So ğanlı, Yumrulu Türlerin Çiçeklenme Zamanı Ve Çiçek Renkleri…………………………………………………..93 Tablo 5.1 : Ara ştırma alanındaki bitki taksonlarının fitoco ğrafik. bölgelere da ğılımı………………………………………………….95 Tablo 5.2 : Kar şıla ştırılan alanlardaki taksonların fitoco ğrafik bölgelere da ğılımı……………………………………………….....96 Tablo 5.3 : Ara ştırma alanında en çok takson içeren 10 büyük familyanın da ğılımı…………………………………………….…..97 Tablo 5.4 : En zengin ilk 5 familyanın di ğer alanlar ile kar şıla ştırılması…….. .98 Tablo 5.5 : Ara ştırma alanında en çok takson içeren ilk 5 cinsin da ğılımı……..98 Tablo 5.6 : IUCN Red Data Book Kategorileri………………………………... 99 Tablo 5.7 : Ara ştırma Alanındaki Endemik Taksonların Red Data Book Kategorilerine Göre Tehlike Durumları…………………..... 99 Tablo 5.8 : Di ğer alanlarla endemizm durumunun kar şıla ştırılması…………...100 Tablo 5.9 : Ara ştırma alanında Endemik Olmayan Nadir Taksonların Red Data Book Kategorilerine Göre Tehlike Durumları………………….….100 Tablo 5.10 : Ara ştırma Alanındaki A2(A) Karesi İçin Yeni Taksonlar……..…..101 v SEMBOL L İSTES İ K : Kuzey G : Güney D : Do ğu B : Batı KD : Kuzeydo ğu KB : Kuzeybatı GD : Güneydo ğu GB : Güneybatı ºC : Santigrad derece m : Metre cm : Santimetre mm