Sinemada Yönetmenlik, Oyunculuk, Kurgu
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
SİNEMADA YÖNETMENLİK OYUNCULUK KURGU DORUK YAYIMCILIK / Sinema Sinemada Yönetmenlik - Oyunculuk - Kurgu Orijinal Adı: On Scrccn Dirccting - On Sereen Aeting « On Film Editing Yazare Edward Dmytryk - Jean Porter Dmytryk Çeviren: İbrahim Şener Kapak Tasanmı: Cafer Çakmak © Doruk Yayımcıltk 2011 Tum M ilan saklıdır, izinsiz almît yapılamaz. ISBN: 978-975-553-465-7 Boslu: 1. Basım Kasım 2003 (izdüşüm Yayınlan) 2. Basım Aralık 2007 (Doruk Yayımcılık) 3. Basım Mart 2011 (Doruk Yayımcılık) Baskı Cilt: Banş Matbaa-Mücellit Davuıpaşa Cad. Güven Sanayi Silesi С Blok. No: 291 Topkapı / İstanbul Tel: (0212) 674 85 28 0 doruk Himaye-i Etfal Sokak No: 6/2 Cagaloğîu/ISTANBUL Tel: (0212) 514 61 57 - (0212) 514 61 58 e-posta: [email protected] www.dorukyayimcilik.com Edward DMYTRYK Jean Porter DMYTRYK SİNEMADA YÖNETMENLİK OYUNCULUK KURGU Çeviren: İbrahim Şener u doruk Edward Dmytıyk, 1908’de Kanada’da dünyaya geldi, ancak çocukluk yıllarından itibaren yaşamının önemli bir bölümünü Amerika Birleşik Devletleri’nde geçirdi. Henüz 15 yaşındayken film stüdyolarında çalışmaya başlayan Dmytryk, 1940’lara gelindiğinde, yönetmenliğini yaptığı 20’den fazla filmle Hollywood’un genç yetenekleri arasında gös teriliyordu. Mc Carthy’nin kara listesine alınarak yönetmenlik kariyeri ne son verilmesiyle birlikte, Teksas ve Güney Kaliforniya Üniver sitelerinde sinema kuramı ve yapımı üzerine dersler vermeye başladı. Aynı dönemde, On Film Editing, On Screen Writing, on Filmmaking kitaplarının yanı sıra, Cinema: Concept and Practice, Hollywood's Golden Age, Odd Man Out, It is Hell of a Life, but not a Bad Living gibi film yapımı ve Hollywood anılan üzerine kitaplar yazclı. Dmytryk, 1999 yılında 90 yaşındayken kalp ve böbrek yetmezliğinden öldü. Jean Porter Dmytryk, rol aldığı yaklaşık 30 filmden sonra, 1948 yılında Edward Dmytryk ile evlendi. 1955 yılında eşinin yönettiği T he Left Hand o f G od ile sinemaya veda etti. Yazar, Oyunculuk Üzerine kitabını Edward Dmytryk ile birlikte yazdı. İÇİNDEKİLER BİRİNCİ KİTAP SİNEMADA YÖNETMENLİK Önsöz......................................................................................................13 1. Başlangıçta Senaryo.....................................................................17 2. Hazırlık...........................................................................................26 3. Kim Oynuyor: Oyuncu Seçimi.................................................38 4. Ekiple Birlikte Çalışmak.............................................................45 5. Göründüğü Gibi Değil............................................................... 51 6. Çekim Başlıyor........................................... 58 7. Çekim Teknikleri ..................................................................70 8. Mercek Kullanımı.................................................. 83 9. Gelelim İşin Canalıcı Noktasına: Filme Çekmek................92 10. Sonunda Birarada: Kurgu........................................................ 110 11. Süsleme: “Seslendirme” ............................................................121 12. Artık Gösterelim: Deneme Gösterimi ..............................126 Sonsöz.................................................................................................. 132 İKİNCİ KİTAP SİNEMADA OYUNCULUK Giriş......................................................................................................137 1. Mülakat..........................................................................., ............139 2. Okuma........................................................................ !................ 151 3. Prova........................ 161 4. Herkes Nereye Gitti?................................................................169 5. Yüz İfadesi..................................................................................176 6. Ne Dedi?.......................... 183 7. Kim Olduğunu Sanıyorsun?..................................................202 8. Sihirli Form ül........................................................................... 212 9. Yardım Geliyor!.........................................................................223 10. Canlı Olun!................................................................................246 11. Zamane Olmayın................................................................ .....252 Sonsöz............................................................ 259 ÜÇÜNCÜ KİTAP SİNEMADA KURGU Önsöz....................:.................................................. 263 Giriş........................................................... 265 1. Unvanlar ve Tanımlar.............................................................268 2. Filmi Kim Keser?...................................................................... 273 3. Kurgu Aksın...............................................................................278 4. Kesici İşe Başlıyor .............................................................. 284 5. Bir Nedeniniz Olmalı.......................................................... ;..290 6. Eylem Kesimi ve işleyişi............................... 294 7. Bindirme Kullanarak Kesimi Taze ve Hızlı Tutun 302 8. Biraz Daha Zorunu Denemek................................................310 9. Diyalog Kesimi..........................................................................315 10. Asıl Önemli Olan Tepkidir......................................................340 11. Akıcı Yapamıyorsanız Doğrusunu Yapın............................. 347 12. Seyircinizi Tanıyın.................................................................... 354 13. Zincirlemeler: Neden, Nasıl ve Eğer................................... 361 14. En Basit, En Saf Haliyle Kurgu.............................................. 367 15. Daha Başka Örnekler................................................................ 382 16. Oyuncunun Kurtarılması........................................................409 17. Herşeyin Başladığı Yer: Kurgu.................................:.............412 Sonsöz..................................... 423 Yazarlann Filmografileri..................................................... 424 SİNEMADA YÖNETMENLİK Edward Dmytryk Önsöz Otuzlu ve kırklı yılların büyük güldürü filmleri yönet meni ve iki Oskar sahibi Leo McCarey, bir bankerle para meselesi hakkında kendi sorununu anlatıyordu. Umut ettiği şey, kendi tasarısı bir film için bir-iki milyon borç alabilmek ti. Banker şaşkın şaşkın dinlerken, McCarey'i kafasındaki şemada bir yere oturtmaya çalışıyordu. "Kameranın ne yaptığını biliyorum," dedi, "filmin görün tülerini çeker. Senarist de senaryo yazar. Oyuncular doğaldır ki oynarlar. Fakat bana söyler misin Bay... şey... McCarey, bir yönetmen ne yapar?" Çaresiz Leo, başka bir bankaya gitti. Doğaldır ki, epey önce oldu bu olay. O günden bu yana Fransızlar, sanatların üvey evladı olan sinema sanatını meşrulaştırmaya karar verip alışkanlıklarına uygun bir biçimde onun değişik yönlerini, türlerini ve mesleklerini sınıflandırmışlardır. Yönetmeni ya da en azından bazı yönet menleri, "yaratıcı yönetmen" (auteur) olarak ayncalıklı bir yere koyarlarken, kamuoyu için film yönetmeni daha bildik bir kişi olmuştur. Fakat Amerika Birleşik Devletleri'nde ve diğer ülkelerdeki yüzlerce yüksek okulda ve üniversitede okuyan sinema öğrencilerinin % 90'ı yönetmen olmak islerken çok azının bir yönetmenin gerçekten ne yaptığından haberi vardır. Konuştuğum ya da birlikte çalıştığım öğrencilerin büyük bir bölümü yönelmeni, oyunculara burada ya da orada dur masını, şuraya yürümesini ya da laflarını şöyle söylemesini emreden bir çeşit sanatsal diktatör olarak düşünüyorlardı. Gerçeğe bu kadar uzak başka bir düşünce olamaz. İşin aslı, film yapmanın hem bir iş yatırımı hem de kolek tif bir sanat olduğudur. Ürün yaratıldığı denli üretilmiştir de. Birçok sanal dalı, teknik açıdan, epey basittir. Bir yontucu ve bir mermer parçası, bir ressam ve bir çerçeveye gerilmiş tual yanında birkaç tüp boya, bir müzisyen ve bir piyano, bir yazar ve birkaç çizgili kağıda bir kalem. Ama ister gişe için yapılsın, isterse gerçek bir sanat yapıtı olsun, bir filmin gerçekleşmesi için çok miktarda para, neredeyse bütün sanal dallarından çok sayıda sanatçı ve onlardan daha çok sayıda teknik elemanın bir araya getirilmesi gerekmektedir. Yönetmen, bu değişik sanat ve tekniklerin tümünü öyle sine harmanlar ve karıştırır ki, sonunda ortaya film denilen karmaşık bir yapıt çıkar. Yönetmen, yapımevinin değişik ele manlarını nasıl kullanacağını, piyanosu başındaki bir besteci kadar bilmelidir. Dizginleri elden bırakmadan, kandırmayı, nazlandırmayı, pohpohlamayı, işe koşmayı ve yetkisini hisset tirmeyi bilmelidir. Film ekibinin taşınma, beslenme, konakla ma sorunlarında uzman olmalıdır; günde yirmi dört saat düşünmeye ve düş kurmaya gönüllü, hatta istekli olmalıdır -elbette ki, düşler karabasana dönüştüğünde bile aklını kaçırmadan. içindekiler listesine bakan okur, belki de biraz şaşırarak, bu kitabın ilk yarısının senaryo konusu ile oyuncular ve teknik ekiple ilişkilere ayrıldığını görecektir. Bu, sürecin akışının gereğidir. Bir filmin iyi yapılmasından, maliyetinin en verimli biçimde düşürülmesine kadar, yönetmenin birinci görevi çekim öncesi hazırlıklarda filmi tasarlamak ve çekim pro gramını yapmaktır. Yönelmenin tüm çalışma zamanının orta lama yarısı hazırlıklarda geçecektir. Ancak ondan sonra çıkacaktır ağzından gizemli sözcükler: "Ses! Kamera! Motor!" 1 BAŞLANGIÇTA: SENARYO “Başlangıçta söz vardı... ve söz Tanrıydı.” Kutsal Kitapta ki bu deyimin sıradan bir film senaryosuna ilişkin kullanılma sının günah olduğunu