Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ZESZYTY NAUKOWE TOWARZYSTWA DOKTORANTÓW UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO RADA NAUKOWA Przewodniczący Rady Naukowej Prof. dr hab. Wojciech Nowak | Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Dr Denys Azarov | Uniwersytet Narodowy „Akademia Kijowsko-Mohylańska” Prof. Martin Bier | East California University Prof. dr hab. Andriy Boyko | Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki Prof. Hugh J. Byrne | FOCAS Research Institute, Dublin Institute of Technology Dr hab. Adrián Fábián | University of Pécs Prof. dr hab. Maria Flis | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Tadeusz Gadacz | Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Dr Herbert Jacobson | Linköping Universitet Prof. dr hab. Katarzyna Kieć-Kononowicz | Uniwersytet Jagielloński Dr Miklós Kiss | University of Groningen Dr Erdenhuluu Khohchahar | Kyoto University Prof. dr hab. Andrzej Kotarba | Uniwersytet Jagielloński Dr Oleksiy Kresin | Narodowa Akademia Nauk Ukrainy Prof. dr hab. Marta Kudelska | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Tomasz Mach | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Andrzej Mania | Uniwersytet Jagielloński Dr Kristin McGee | University of Groningen Prof. dr hab. Karol Musioł | Uniwersytet Jagielloński Prof. Biderakere E. Rangaswamy | Bapuji Institute of Engineering and Technology Dr Melanie Schiller | University of Groningen Prof. dr hab. Jacek Składzień | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Leszek Sosnowski | Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Bogdan Szlachta | Uniwersytet Jagielloński Prof. Luigia di Terlizzi | Università degli Studi di Bari Aldo Moro Prof. Matthias Theodor Vogt | Institut für kulturelle Infrastruktur Sachsen ZESZYTY NAUKOWE TOWARZYSTWA DOKTORANTÓW UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO ____________________________________________________ NAUKI SPOŁECZNE ~ NUMER 23 (4/2018) ~ HISTORIA I ARCHEOLOGIA KRAKÓW 2018 Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ ul. Czapskich 4/14, 31-110 Kraków www.doktoranci.uj.edu.pl/zeszyty Redaktor naczelna: Ewa Modzelewska Zastępczyni redaktor naczelnej: Iga Łomanowska Sekretarz redakcji: Rafał Kur Redaktor prowadzący serii: Krzysztof Popek Redaktorzy tomu: Emil Antipow, Karolina Blecharczyk, Marcin Klemenski, Arkadiusz Nyzio, Karolina Olszowska, Krzysztof Popek, Justyna Rosowska, Monika Serek Publikacja finansowana ze środków Towarzystwa Doktorantów UJ Współpraca wydawnicza: WYDAWNICTWO n o w a s t r o n a www.wydawnictwonowastrona.pl e-mail: [email protected] ___________________________________________________________________________ © Copyright by Towarzystwo Doktorantów UJ All rights reserved Wydanie I, Kraków 2018 Nakład: 60 egz. e-ISSN 2082-9213 p-ISSN 2299-2383 Spis treści MARTA RACZYŃSKA-KRUK 9 Starożytni Rugiowie w ujęciu antycznych źródeł pisanych i literatury przedmiotu – przyczynek do dyskusji na temat „grupy gustowskiej” ANNA SŁUPIANEK 27 Problematyka osadnictwa obronnego kultury Pueblo w regionie Mesa Verde (w okresie od 1150 do 1300 r. n.e.) – wybrane aspekty JAN SOBIECH 43 Przejawy stosowania prawa łaski na ziemiach polskich do XVIII wieku DARIUSZ JANOTA 65 Health and Diseases in the Correspondence of the Sapieha Family of Krasiczyn. A Study of Selected Cases OLEKSANDR PUSTOVYI 83 Prawo miejskie w pracach polskich i ukraińskich historyków XIX wieku. Porównanie konceptów BARTŁOMIEJ RUSIN 103 Prace Konstantina Stoiłowa w Zgromadzeniu Ustawodawczym Księstwa Bułgarii (10 lutego – 16 kwietnia 1879 roku) KRZYSZTOF POPEK 129 Misja polskich zmartwychwstańców w Adrianopolu. Wybrane problemy KRZYSZTOF ZIOMEK 145 Obraz masowego wychodźstwa z ziem polskich do Brazylii w latach 1890–1897 na łamach ówczesnej prasy oraz literatury – zarys problematyki ANNA MAZUR 187 Restytucja dóbr kultury zagrabionych w okresie nazistowskim – interes publiczny i indywidualny w trakcie rozstrzygania sporów na przykładzie historii Adele Bloch-Bauer I Gustawa Klimta MARIUSZ KAZNOWSKI 203 Mur(al)owe podwoje do przeszłości – murale jako nośniki kultury historycznej na przykładzie wybranych prac w południowo-wschodniej Polsce PAULINA KOWALSKA 247 Ziarno prawdy o Sandomierzu. Pisarskie opowieści o mordzie rytualnym w obliczu historycznej rzeczywistości INFORMACJE O AUTORACH 265 Contents MARTA RACZYŃSKA-KRUK 9 Ancient Rugians in the Light of Ancient Written Sources and Source Literature – Contribution to a Discussion on Archaeological Records ANNA SŁUPIANEK 27 Issues of Defensive Settlement of the Pueblo Culture in the Mesa Verde Region (from 1150 to 1300 A.D.) – Selected Aspects JAN SOBIECH 43 Signs of Applying Pardon on Polish Territories up to the 18th Century DARIUSZ JANOTA 65 Health and Diseases in the Correspondence of the Sapieha Family of Krasiczyn. A Study of Selected Cases OLEKSANDR PUSTOVYI 83 Urban Law in the Works of Polish and Ukrainian Historians of the 19th Century. Comparing Concepts BARTŁOMIEJ RUSIN 103 The works of Konstantin Stoilov in the Constituent Assembly of the Principality of Bulgaria (February 10th – April 16th, 1879) KRZYSZTOF POPEK 129 Mission of Polish Resurrectionists in Adrianople. Selected Issues KRZYSZTOF ZIOMEK 145 Massive Emigration from Polish Lands to Brazil in 1890–1897 in the Contemporary Press and Literature – Outline of Issues ANNA MAZUR 187 Restitution of Cultural Property Looted During World War II – Weighing Public and Private Interest During the Settlement of Disputes on the Example of the History of the Painting Adele Bloch-Bauer and Gustav Klimt MARIUSZ KAZNOWSKI 203 Wall(painting) as the Gate to the Past – Murals as a Medium of Cultural History Illustrated by the Example of Selected Art Works in South-Eastern Poland PAULINA KOWALSKA 247 Grain of Truth about Sandomierz. The Writer’s Knowledge about Blood Libel in Comparison with Historical Events ABOUT THE CONTRIBUTORS 265 ZESZYTY NAUKOWE TOWARZYSTWA DOKTORANTÓW UJ NAUKI SPOŁECZNE, NR 23 (4/2018), S. 9–25 E-ISSN 2082-9213 | P-ISSN 2299-2383 WWW.DOKTORANCI.UJ.EDU.PL/ZESZYTY/NAUKI-SPOLECZNE DOI: 10.26361/ZNTDSP.09.2018.23.01 MARTA RACZYŃSKA-KRUK UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI WYDZIAŁ HISTORYCZNY, INSTYTUT ARCHEOLOGII ZAKŁAD EPOKI ŻELAZA E-MAIL: [email protected] DATA ZGŁOSZENIA: 4.03.2016 DATA PRZYJĘCIA DO DRUKU: 24.02.2018 ______________________________________________________________________________________ Starożytni Rugiowie w ujęciu antycznych źródeł pisanych i literatury przedmiotu – przyczynek do dyskusji na temat „grupy gustowskiej” STRESZCZENIE Niniejszy artykuł ukazuje możliwości i problemy interpretacji źródeł archeologicz- nych wiązanych z tzw. grupą gustowską (której nazwa pochodzi od nekropoli odkry- tej w miejscowości Gustow na Rugii) w świetle przekazów autorów rzymskich trak- tujących o starożytnych Rugiach oraz innych plemionach, które miały wówczas za- mieszkiwać południowo-zachodnie wybrzeża Morza Bałtyckiego. Wspomniany fe- nomen archeologiczny definiuje się jako grupę kulturową, która ukształtowana zo- stała we wczesnym okresie wpływów rzymskich (I i II w. n.e.) w rejonie ujścia Odry oraz na terytorium pobliskich wysp, przy czym kluczowe znaczenie wydaje się mieć tutaj terytorium wyspy Rugii, gdzie zaobserwowano wyjątkowo liczne ślady osadnic- twa. Obraz zróżnicowania etnicznego tej części Barbaricum wyłaniający się z przeka- zów antycznych (mimo podejmowanych na przestrzeni lat prób interpretacji, do któ- rych zaliczyć trzeba nie tylko dawne ustalenia badaczy niemieckich posługujących się tzw. metodą etniczną, ale także pewne kwestie podejmowane dziś przy użyciu narzędzi oferowanych przez historyków czy filologów klasycznych) jest fragmenta- ryczny i zdeformowany, na co składają się rozmaite czynniki, włączając w to specy- ficzną naturę źródła historycznego. SŁOWA KLUCZOWE Rugiowie, okres wpływów rzymskich, grupa gustowska, Barbaricum, źródła pisane 10 MARTA RACZYŃSKA-KRUK __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Wprowadzenie Ocena antycznych świadectw pisanych traktujących o zróżnicowaniu et- nicznym w środkowoeuropejskim Barbaricum nie doprowadziła do sytu- acji, w której moglibyśmy bez wahania utożsamić ludność wiązaną z tzw. grupą gustowską1 – datowaną na I i II wiek po narodzinach Chrystusa grupą kulturową, uchwytną w materiałach pochodzących z południowo-zachodniej strefy wybrzeża Bałtyku wraz z ujściem Odry i pobliskimi wyspami (Woli- nem, Uznamem i Rugią, ze szczególnym naciskiem na terytorium tej ostat- niej) – ze starożytnym plemieniem Rugiów bądź też jakimkolwiek innym szczepem germańskim2. Większość archeologów nastawiona jest do tego zagadnienia sceptycznie, historyk Jerzy Kolendo możliwość wspomnianej asocjacji uznaje zaś wyłącznie za „pociągającą”3. Problemem wydaje się jed- nak w tym przypadku nie tyleż skądinąd oczywista fragmentaryczność i nie- ścisłość zachowanych do naszych czasów źródeł rzymskich, ile w dużej mie- rze synkretyczny charakter grupy gustowskiej, łączącej w sobie elementy ościennych kultur (wielbarskiej i kręgu nadłabskiego), silnie adaptującej wzorce typowe dla ludności zamieszkującej południową Skandynawię oraz wykazującej się w swym obrębie znaczną dynamiką przemian osadniczych4. Ogół zjawisk rozumianych pod pojęciem grupy gustowskiej, przede wszystkim zaś tych, które uznawane są za wyraz tendencji ponadregional- nych (do których zalicza się wyposażanie grobów w importowane rzymskie naczynia czy też dostęp do metali szlachetnych), pozostaje w związku z ist- nieniem sieci kontaktów rozbudowanych przez wczesnorzymskie elity z Lu- 1 W ujęciu niektórych badaczy niemieckich (np. H. Stange) zwana także