TEMAT MIESIÑCA OJCOWIE PARTII I NARODU Powstała w 1948 r. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza przez niemal pół wieku zajmowała kluczowe miejsce w systemie politycznym PRL. Stworzona z inicjatywy Związku Sowieckiego stała się narzędziem kontroli i nadzoru nad zniewoloną Polską. Historia PZPR to nieustanna rywalizacja poszczególnych komunistycznych palatynów o wła- dzę i poparcie Moskwy, która bacznie nadzorowała wiernych kolaborantów. Już sama nazwa PZPR stanowiła żałosny paradoks. Twór ten – choć nazywał się partią – nie miał nic wspólnego z klasyczną organizacją polityczną, stanowiąc instrument władzy i obcej okupacji. Stworzony i chroniony przez So- wietów nie miał polskiego charakteru i w żadnym stopniu nie był wyrazicielem polskiej racji stanu. Wśród komu- nistycznych aparatczyków, trwoniących czas na wielogodzinnych naradach, trudno było znaleźć prawdziwego robot- nika. Równie fałszywy był przymiotnik „zjednoczona” odnoszący się do „połączenia” PPR i PPS, które de facto ozna- czało zagrabienie przez komunistów tradycji polskiego socjalizmu. Rozrośnięty w dziesiątki tysięcy aparat PZPR dublował administrację państwową, skutecznie ją sobie podporządko- wując. Bez zgody „partii” niemożliwe było objęcie kierowniczego stanowiska, a większość tego typu posad zarezer- wowano wyłącznie dla członków PZPR. IPN od kilku lat prowadzi prace badawcze zmierzające do zewidencjonowania ludzi z nomenklatury PZPR oraz opra- cowania jej archiwaliów. Pozwoli to wyjaśnić wiele tajemnic, które nadal kryje najnowsza historia Polski. Siedmiu wspaniałych Rafał Drabik, Rafał Jarosz, dziedzinę życia. To oni był obliczem całej kilku- prezentujemy krótkie omówienie ich dzia- Michał Mroczek, milionowej partii. Choć nie mieli żadnej funkcji łalności. IPN Lublin administracyjnej, decydowali o przyszłości pań- stwa, o życiu obywateli – pierwsi sekretarze Ko- Zaufany człowiek Moskwy Przez ponad 40 lat dzięki wsparciu Związku So- mitetu Centralnego PZRP. Bolesław Bierut pochodził z rodziny wieckiego sprawowali niepodzielną władzę W latach 1948–1990 PZPR przewodzi- chłopskiej, urodził się na Lubelszczyźnie. w Polsce, kierując i ingerując w niemal każdą ło siedmiu pierwszych sekretarzy. Poniżej To tutaj związał się z ruchem lewicowym NIEZALE˚NA GAZETA POLSKA I Warszawa, 6 lutego 2009 r. OJCOWIE PARTII I NARODU wówczas sądzone i skazane (włącznie z karą śmierci) z uwagi na swoje anty- komunistyczne poglądy. Gdy w marcu 1956 r. zmarł, w Polsce zbliżało się prze- silenie zakończone wydarzeniami paź- dziernika 1956 r. Człowiek bez poparcia Po śmierci Bieruta I sekretarzem KC PZPR został Edward Ochab. Ten dawny KPP-owiec oraz oficer polityczny w woj- sku został na krótki okres najważniejszą osobą w partii. Mimo że był uważany za Edward Ochab (1906–1989), działacz KPP, oficer polityczny w 1. Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, członek PKWN, przewodniczący Centralnych Związków Zawodowych, wicemini- ster Obrony Narodowej i szef Głównego Zarzą- Bolesław Bierut, właściwie: Bolesław Biernacki (1892–1956), polski działacz komunistyczny, agent du Politycznego w WP. I sekretarz KC PZPR NKWD, przewodniczący Krajowej Rady Narodowej od 1944 r., pierwszy przywódca Polski Ludowej, w 1956 r. i przewodniczący Rady Państwa Prezydent RP od 1947 r., I sekretarz KC PZPR (1948–1956), premier PRL od 1952 r. w latach 1964–1968. (PPS Lewica, a następnie z KPP). Dość komunizm w Polsce, stosując gwałtowną człowieka Bieruta, jego przewodnictwo szybko nawiązał kontakty z sowieckimi i brutalną sowietyzację Polski przy użyciu trwało zaledwie kilka miesięcy. Nie ma- komunistami, co zaowocowało współpra- NKWD i Armii Czerwonej. Zwiększył jąc poparcia ani w PZPR, ani w Moskwie, cą z NKWD. Jego zaangażowanie nie liczbę sowieckich doradców wojskowych szybko został zastąpiony. Wiązano z nim umknęło polskim władzom, przez co tra- w „ludowym” Wojsku Polskim i milicji, nadzieję na uspokojenie sytuacji, ale oka- fił do więzienia w 1933 r. i został skazany jednocześnie powołując 6 listopada 1949 r. zały się one złudne. On sam szybko został na siedem lat więzienia. Ówczesna komi- sowieckiego gen. Konstantego Rokos- odsunięty na boczny tor życia polityczne- sja partyjna KC KPP usunęła Bieruta sowskiego na stanowisko ministra obrony go w Polsce. Jego następcą został niedaw- z partii „za zachowanie niegodne komuni- narodowej i marszałka Polski. Znane są ny więzień Bieruta, czyli tow. „Wiesław”. sty”. Władze KPP twierdziły, że Bierut historie, jak w przerwie składania podpi- podczas śledztwa wydawał współtowa- sów pod odmowami próśb AK-owców Wielki przyjaciel ZSRR rzyszy. Pobyt w więzieniu uchronił go o ułaskawienie, wychodził na chwilę ze Władysław Gomułka, były sekretarz przed zagładą, jaką Stalin zgotował przy- swojego gabinetu, aby zrobić sobie zdję- generalny KC PPR, objął władzę w paź- wódcom KPP w Związku Sowieckim. cie z dziećmi. Z zachowanych dokumen- dzierniku 1956 r. na fali odwilży po okre- Po opuszczeniu więzienia jego współ- tów wynika jednoznacznie, że panicznie sie stalinizmu. Szybko jednak okazało się, praca z wywiadem sowieckim przybrała bał się swoich „sojuszników” ze Wscho- że tak naprawdę w systemie komunistycz- na sile. Dzięki temu jako zaufanego czło- du, nie potrafiąc w żaden sposób im się nym żadnych zmian nie będzie. Aktualne wieka Moskwy przerzucono go do oku- przeciwstawić. Wraz z Jakubem Berma- pozostało jego powojenne hasło: „Władzy powanej Polski, a następnie został prze- nem zaproponowali Stalinowi zmianę raz zdobytej nie oddamy nigdy!”. Począt- wodniczącym Krajowej Rady Narodowej. hymnu narodowego i godła Polski (na so- kowo Gomułka jako I sekretarz prowadził Po wejściu Sowietów początkowo pozo- cjalistyczne w formie i „ludowe” w tre- umiarkowaną politykę. Był znany z tego, stał w cieniu głównych wydarzeń poli- ści), na co jednak Stalin nie wyraził że całymi dniami siedział w swoim gabi- tycznych. To w tym czasie pokazał się zgody. necie, studiując dokumenty. Z czasem m.in. podczas procesji Bożego Ciała W momencie powstania PZPR od po- rozpoczął nieskrywaną walkę z Kościo- w Warszawie, trzymając baldachim nad czątku czynnie uczestniczył w życiu par- łem katolickim oraz pogłębił stosunki Najświętszym Sakramentem. Był to wy- tii, pełniąc w niej wiele funkcji, z I sekre- z ZSRR, które przez kilka lat odbiegały raźny sygnał dla społeczeństwa, że wła- tarzem KC na czele. Do tego doszła także od „właściwych” standardów. Przejawiło dza ludowa nie będzie walczyć z religią. walka o władzę z W. Gomułką, zakończo- się to m.in. w poparciu i uczestnictwie Sam Bierut chciał uchodzić za człowie- na uwięzieniem tego ostatniego. W latach w interwencji państw Układu Warszaw- ka ponadpartyjnego. Dlatego też nie nale- 1947–1952 pełnił urząd Prezydenta RP, skiego w Czechosłowacji w 1968 r. Jed- żał do PPR, choć był członkiem KC PPR. a następnie premiera PRL. Lata 40. i 50. nakże to oraz wydarzenia marcowe w Pol- Wielokrotnie dbał o swój neutralny wize- to okres krwawego początku władzy ko- sce podkopały jego autorytet w społe- runek. W rzeczywistości chciał zbudować munistów w Polsce. Tysiące osób były czeństwie. Był to początek jego upadku. NIEZALE˚NA II GAZETA POLSKA Warszawa, 6 lutego 2009 r. OJCOWIE PARTII I NARODU Władysław Gomułka (1905–1982), działacz KPP, I sekretarz KC PPR (1943–1948). W 1946 r. przygotował Referendum, za sfałszowanie któ- rego był w dużej mierze odpowiedzialny. W 1948 r. odsunięty od części stanowisk, na- stępnie uwięziony i usunięty z PZPR. Po wyda- rzeniach poznańskich ponownie wszedł w skład KC PZPR, zostając I sekretarzem KC PZPR. Edward Gierek (1913–2001), działacz polskiej sekcji Komunistycznej Partii Francji, w latach 1970–1980 I sekretarz KC PZPR Ostateczną klęską były krwawe wydarze- nia na Wybrzeżu w 1970 r., w wyniku napiętej sytuacji społecznej i politycznej. których ustąpił ze stanowiska I sekretarza Tajemniczy I sekretarz Był uważany za liberała. Jego niezdecy- KC PZPR. Po Gierku władzę przejął Stanisław dowanie w wielu kwestiach sprawiło, że Kania. Jego historia jest przykładem szybko został zastąpiony na stanowisku. Nietypowy aparatczyk awansu w hierarchii partyjnej. Swoją Po 1981 r. stopniowo odsuwano go na Następcą Gomułki został dotychczaso- przygodę z komunizmem rozpoczął od bok. Był w tym czasie członkiem Rady wy I sekretarz KW PZPR w Katowicach działalności w organizacjach młodzieżo- Państwa oraz Frontu Jedności Narodu. Edward Gierek. Ten były członek Komu- wych (ZWM, ZMP). Od 1958 r. był etato- nistycznej Partii Francji, będąc na Śląsku, wym pracownikiem PZPR, najpierw Człowiek z ciekawą przeszłością zdobył zaufanie tamtejszej licznej organi- w warszawskim KW PZPR, a następnie Kolejnym I sekretarzem KC PZPR zo- zacji partyjnej. Był przeciwieństwem Go- w KC PZPR. Co istotne, pomimo że przez stał gen. Wojciech Jaruzelski. Był jedy- mułki. Nie znosił pracy biurowej, nato- kilkanaście miesięcy był I sekretarzem nym wojskowym na tak wysokim stano- miast czuł się jak ryba w wodzie podczas KC, to o jego działalności w partii wiemy wisku partyjnym. Znany z tego, że prawie wyjazdów służbowych określanych w no- niewiele. Pełnienie przez niego funkcji nie rozstawał się z mundurem. Był czło- menklaturze partyjnej „wizytami gospo- I sekretarza miało za zadanie uspokojenie wiekiem z ciekawą przeszłością. Pocho- darskimi”. To podczas jednej z takich wi- zyt, na samym początku jego sekretarzo- wania, retorycznie zapytał: „No to jak towarzysze, pomożecie?”. Odpowiedzią były nieśmiałe oklaski. Jednakże propa- ganda partyjna z mało istotnego wydarze- nia zrobiła motto działania PZPR na na- stępne lata. Okres jego rządów to czas małego otwarcia się na Zachód.