Turystyczno-Polityczne Perypetie Ochabów Jerzy Eisler
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
WYDarzyło się w XX wieKU 43 Turystyczno-polityczne perypetie Ochabów Jerzy Eisler Kontrwywiad PRL nie wyobrażał sobie, że były I sekretarz KC PZPR może wyjechać za granicę wyłącznie w celach turystycznych. dward Ochab był jedynym w dziejach Polskiej Zjednoczo nej Partii Robotniczej jej pierw szym sekretarzem, który po od Edaniu władzy – Władysławowi Gomułce w Październiku ’56 – jeszcze przez pra wie dwanaście lat wchodził w skład Biu ra Politycznego. Z kierownictwa odszedł Eostatecznie dopiero wiosną 1968 roku, protestując w ten sposób przeciwko „an tysemickiej hecy”. Po dojściu Edwar da Gierka do władzy Ochab, krytyczny wobec niektórych posunięć częściowo odnowionego „pogrudniowego kierow nictwa”, znowu znalazł się w otwartym konfl ikcie z częścią swoich partyjnych towarzyszy. Nie zdecydowano się jednak wobec niego nawet na sankcje partyjne. Na koszt państwa Jesienią 1971 roku Edward Ochab wraz z żoną wybierali się na bardzo atrakcyjną, ponaddwumiesięczną wycieczkę polskim Edward Ochab (1906–1989) – w 1956 roku I sekretarz Komi- statkiem handlowym po Morzu Śród tetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (od ziemnym. Urząd Rady Ministrów zawia marca do października); przewodniczący Rady Państwa Polskiej domił 7 października Departament Kadr Rzeczypospolitej Ludowej (1964–1968), poseł na Sejm Usta- Ministerstwa Spraw Zagranicznych, że wodawczy (1947–1952) oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji (1952–1969), minister rolnictwa (1957–1959). W 1968 roku, jest zgoda na wydanie paszportów dy w proteście przeciwko czystce antysemickiej, zrzekł się wszyst- plomatycznych dla Edwarda i Rozalii kich stanowisk partyjnych i państwowych. Ochabów. Z zachowanej dokumenta Fot. Aleksander Jałosiński/FORUM Aleksander Fot. cji wynika, że chyba jednak brakowało 44 WYDarzyło się w XX wieKU jakichś potrzebnych dokumentów, gdyż portów w Antwerpii, Dunkierce, La Va terstwa Spraw Wewnętrznych (kontrwy 3 listopada z polecenia szefa URM Janu letcie, Latakii, Bejrucie, Pireusie, Mersin wiad), płk. Mikołaja Krupskiego, „Infor sza Wieczorka ponownie zawiadamiano i Antalii (dwa ostatnie w Turcji). macji dotyczącej podróży morskiej R. Departament Kadr MSZ, że „została wy i E. Ochabów” wynika zaś, że podczas rażona zgoda na wydanie paszportów dy Wyjazd rzekomo turystyczny postoju w Antwerpii „wyjechali rzeko plomatycznych dla Ob. Edwarda Ochaba W czasie tej podróży Ochabowie mieli mo w celach turystycznych – na dwa dni i żony Rozalii w związku z wyjazdem „interesujące przygody”, które zostały do Brukseli i Amsterdamu. W kolejnym rejsem na linii śródziemnomorskiej”. dość dokładnie opisane w dokumentach odwiedzanym porcie, Dunkierce, Roza Ochabowie otrzymali następnego dnia przechowywanych obecnie w Archiwum lia Ochab zgubiła paszport i pieniądze, paszporty dyplomatyczne, co raczej trud Akt Nowych, a które wiele mówią o rea w związku z czym dwukrotnie przebywa no byłoby uznać za przejaw ich represjo liach funkcjonowania dygnitarzy (choćby ła w komisariacie policji, gdzie oddano nowania. Co więcej, z innego dokumen byłych) w PRL. Otóż w czasie tego rejsu jej zgubę. W Bejrucie tamtejszy przed tu – powstałego w styczniu 1972 roku zatrzymywali się m.in. w następujących stawiciel PLO dostarczył E. Ochabowi – dowiadujemy się, że koszty podróży krajach: Belgii (16–17 listopada), Francji egzemplarz »Kultury« paryskiej z listem, obojga małżonków, łącznie wynoszą (18–20 listopada), Libanie (6–8 grudnia) jaki wystosował on do swojej organizacji ce ponad 25 tys. zł (ówczesna średnia oraz w Turcji (4 stycznia 1972 roku, brak partyjnej. Po zapoznaniu się z treścią listu dziesięciomiesięczna pensja), w całości adnotacji w paszporcie dotyczącej daty E. Ochab stwierdził, że autorem jest ktoś, pokrył Urząd Rady Ministrów. Rejs na opuszczenia Turcji). „Ponadto – czytamy kto »podszywa« się pod niego”. pokładzie statku M/S Orłowo – należą w cytowanej już notatce – obydwa pasz cego do Polskich Linii Oceanicznych porty są wizowane na Egipską Republikę Ochab w „Kulturze” i dowodzonego przez kapitana Zbignie Arabską […]. Na podstawie paszportów Wypada w tym miejscu wyjaśnić, że wa Cygana – trwał od 13 listopada 1971 nie można jednak ustalić, czy w/wym. faktycznie w grudniowym numerze do 19 stycznia 1972 roku. W czasie tej przebywali w Egipcie”. „Kultury” pod tytułem Edward Ochab podróży, która zaczynała się i kończyła Ze sporządzonej 4 lutego 1972 roku w opozycji wydrukowano przygotowa w Gdańsku, statek kolejno zawijał do przez dyrektora Departamentu II Minis ne przez niego 30 września 1971 roku Ð Październik ’56: Władysław Gomułka (czwarty od lewej) przejmuje władzę w partii i państwie od Edwarda Ochaba (stoi tyłem); to jedyny w PRL przypadek przekazania władzy „za porozumieniem stron”; pozostałe osoby na zdjęciu (od lewej): sekretarz KC PZPR Roman Zambrowski, zastępca członka KC PZPR Artur Sta- rewicz, minister spraw zagranicznych Adam Rapacki, premier Józef Cyrankiewicz, Stefan Jędrychowski Fot. PAP/Wdowiński Fot. WYDarzyło się w XX wieKU 45 Fot. PAP/CAF/ Stanisław Dąbrowiecki PAP/CAF/ Fot. Ð Wizyta prezydenta Francji Charles’a de Gaulle’a w Warszawie – na zdjęciu wymienia uścisk dłoni z I sekretarzem KC PZPR Władysławem Gomułką; Edward Ochab, przewodniczący Rady Państwa, stoi z prawej strony; z lewej – Ignacy Loga-Sowiński, przewodniczący Centralnej Rady Związków Zawodowych; wrzesień 1967 roku w maszynopisie kilkustronicowe opra niu słowo „rzekomo”, dobrze świad du ds. Wykorzystania Energii Jądrowej”. cowanie zatytułowane „Wstępne kry czące o czujności płk. Krupskiego. Jest Ten ostatni, będąc wówczas zastępcą tyczne uwagi do Wytycznych przed to przecież logiczne – rozumował puł członka KC PZPR, wiosną 1968 roku na VI Zjazdem Partii”, w którym przed kownik – że Ochabowie nie mogli do fali czystki „antysyjonistycznej” został zjazdowe tezy poddawał ostrej krytyce. Amsterdamu i Brukseli pojechać po odwołany z zajmowanego stanowiska. 5 października Ochab, będący człon prostu w celach turystycznych. Jak widać, podróż małżeństwa Ocha kiem Podstawowej Organizacji Partyj W dalszej części tego dokumentu płk bów była uważnie obserwowana przez nej w Wytwórni Sprzętu Komunika Krupski informował przełożonych, że polski kontrwywiad. Nie wiadomo jed cyjnego – Okęcie, osobiście przekazał „z syryjskiego portu Latakia Ochabowie nak, czy były to w takich wypadkach tekst listu do tamtejszego Komitetu udali się na dwa dni do Damaszku, gdzie działania rutynowe, czy też ze wzglę Zakładowego PZPR. Memoriał spot przebywali w ambasadzie PRL. Podróż du na niejednoznaczny status Edwarda kał się z jednoznacznie złym odbiorem powrotną odbyli samochodem w towa Ochaba miały one charakter nadzwy i ściągnął na autora surową krytykę. Nie rzystwie ambasadora. Podczas postoju czajny. Faktem wszakże pozostaje, że wiadomo jednak, w jaki sposób opraco statku w Antalya (Turcja) E. Ochab uzy turystyczny rejs doczekał się całkiem wanie to dotarło do redakcji „Kultury”. skał od władz policyjnych zezwolenie na sporej dokumentacji, uzupełnianej, Prawdopodobnie Ochab utrzymy jednodniową wycieczkę do Stambułu. co ciekawe, nawet w kilka tygodni po wał, że ktoś się pod niego „podszywał”, Podróż, wraz z żoną, odbył samolotem, jego zakończeniu. W sprawie okolicz gdyż obawiał się, że mógłby zostać os przy czym na lotnisku powitał go tam ności związanych z pobytem Ochabów karżony o współpracę z „Kulturą”, co tejszy konsul generalny PRL”. W zakoń w Stambule, odręczną notatkę służbo w ówczesnej sytuacji na pewno nie czeniu tej informacji płk Krupski wspo wą sporządził 4 marca 1972 roku Stani byłoby mu na rękę. W przytoczonym minał jeszcze o tym, że Ochab „przesłał sław Jakubczyk – konsul generalny PRL wyżej dokumencie zwraca też uwagę z podróży kartę z pozdrowieniami dla w tym mieście. Jest to dokument poka użyte w pierwszym zacytowanym zda Wilhelma Billiga, b. Pełnomocnika Rzą zujący – mimo woli – w sposób niemal 46 WYDarzyło się w XX wieKU poglądowy, jak w tamtych czasach funk- konsul Jakubczyk wraz z tłumaczem wy- Jeszcze dzisiaj wśród znacznej częś cjonowały placówki tego typu. brał się na poszukiwania. Dwa miesiące ci Polaków wypowiedzi tego typu wy- później relacjonował: „[…] przypadko- wołują gwałtowny sprzeciw i protesty, Tajemniczy telefon wo zauważyłem w/w w przejeżdżają- a przecież teraz wiemy nieporównanie Po godzinach pracy, gdy telefon kon- cym aucie. […] Po odnalezieniu skon- więcej na temat złożoności i różnorod- sulatu był przełączony do prywatnego taktowałem się z konsulem Siemkiem, ności postaw Polaków wobec Żydów mieszkania jednego z pracowników, za- prosząc o przygotowanie systemem go- w okresie okupacji. W 1972 roku ta- telefonował ktoś (nie bardzo wiadomo, spodarczym kanapek. […] Obiadu nie kie poglądy (niezależnie od tego, czy kto, skąd i w jakim celu), informując, że urządzano. Następnie pokazałem niektó- i ewentualnie w jakim zakresie były one następnego dnia przybędzie do Stambu- re zabytki w mieście wraz z muzeum prawdziwe) były bardzo trudne do za- łu Ochab z małżonką. Słyszalność – we- A. Mickiewicza”. W okolicach 17.30 akceptowania przez Polaków, w dużym dług tej relacji – była słaba, a rozmowa wspólnie dotarli do siedziby Konsula- stopniu pamiętających jeszcze z autop- odbywała się (o zgrozo!) po angielsku. tu Generalnego, gdzie goście przeby- sji niemiecką okupację. Nie było więc wiadomo, o której go- wali około godziny. Zorganizowano im Wspomnianymi w tym dokumencie dzinie i gdzie dotrze Ochab. Nazajutrz „skromny poczęstunek”. rozmówcami Ochabów byli: pierwszy okazało się, że w stambulskim porcie Jakubczyk odnotował jeszcze,