RAPORT O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA:

„BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

INWESTOR : Gmina Karsin ul. Długa 222 83-440 Karsin

Zespół autorski:

Tomasz Kami ński

Włodzimierz Siegmiller

Chojnice, sierpie ń 2010 r.

R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

SPIS TRE Ś C I

1. WST ĘP ...... 6 1.1. Podstawy prawne opracowania Raportu ...... 6 1.2. Zakres opracowania raportu ...... 9 1.3. Cel opracowania raportu ...... 10

2. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA ...... 11 2.1. Charakterystyka całego przedsi ęwzi ęcia i warunki wykorzystania terenu w fazie realizacji i eksploatacji.... 11 2.1.1. Opis stanu istniej ącego ...... 14 2.1.1.1. Skala i usytuowanie przedsi ęwzi ęcia ...... 15 2.1.1.2. Dotychczasowy sposób wykorzystania terenu i pokrycie szat ą ro ślinn ą ...... 17 2.1.3. Warunki wykorzystania terenu w fazie realizacji...... 19 2.1.3.1. Roboty ziemne ...... 19 2.1.3.2. Roboty monta żowe ...... 20 2.1.4. Warunki wykorzystania terenu w fazie eksploatacji ...... 26 2.1.4.1. Główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych ...... 26 2.1.4.2. Przewidywane ilo ści wykorzystywanej wody i innych surowców, materiałów, paliw i energii ...... 28 2.2. Przewidywane wielko ści emisji, wynikaj ące z funkcjonowania planowanego przedsi ęwzi ęcia ...... 29

3. OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA OBJ ĘTYCH ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA NA ŚRODOWISKO ...... 35 3.1. Poło żenie fizyczno-geograficzne ...... 35 3.2. Wody powierzchniowe i podziemne ...... 36 3.3. Stan powietrza atmosferycznego...... 41 3.4. Uwarunkowania klimatyczne ...... 43 3.5. Warunki geologiczne ...... 43 3.6. Gleby ...... 44 3.7. Szata ro ślinna i świat zwierz ęcy ...... 46 3.8. Walory przyrodnicze ...... 47

4. OPIS ISTNIEJ ĄCYCH W S ĄSIEDZTWIE LUB BEZPO ŚREDNIM ZASI ĘGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA ZABYTKÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI ...... 62

5. OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW PROJEKTOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA ...... 65 5.1. Wariant zerowy...... 66 5.2. Inne warianty lokalizacyjne ...... 66 5.2. Wariant wybrany...... 68

6. OKRE ŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ANALIZOWANYCH WARIANTÓW, W TYM RÓWNIE Ż W WYPADKU WYST ĄPIENIA POWA ŻNEJ AWARII PRZEMYSLOWEJ, A TAK ŻE MO ŻLIWEGO TRANSGRANICZNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO . 69 6.1. Przewidywane oddziaływanie „wariantu zerowego” ...... 69 6.2. Oddziaływanie wybranego wariantu...... 69 6.3. Wyst ąpienie powa żnej awarii przemysłowej i oddziaływanie transgraniczne wybranego wariantu ...... 70

7. UZASADNIENIE WYBRANEGO PRZEZ WNIOSKODAWC Ę WARIANTU, ZE WSKAZANIEM JEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO, W SZCZEGÓLNO ŚCI NA LUDZI, ZWIERZ ĘTA, RO ŚLINY, POWIERZCHNI Ę ZIEMI, WOD Ę, POWIETRZE, KLIMAT, DOBRA MATERIALNE, DOBRA KULTURY, KRAJOBRAZ ORAZ WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE MI ĘDZY TYMI ELEMENTAMI ...... 71 7.1. Oddziaływanie na ludzi ...... 71 7.2. Oddziaływanie na zwierz ęta i ro śliny ...... 72 7.3. Oddziaływanie na powierzchni ę ziemi ...... 73 7.4. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne...... 73 7.5. Wpływ na stan powietrza atmosferycznego i warunki klimatyczne ...... 76 7.6. Wpływ na klimat akustyczny ...... 79 7.7. Oddziaływanie na dobra materialne, dobra kultury, krajobraz ...... 81 7.8. Wzajemne oddziaływanie mi ędzy elementami środowiska ...... 81 7.9. Przewidywane oddziaływanie w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 ...... 81 7.10. Środki minimalizuj ące przewidywane oddziaływania w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 ...... 85

8. ANALIZA I OCENA MOŻLIWYCH ZAGRO ŻEŃ I SZKÓD DLA ZABYTKÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI, W SZCZEGÓLNO ŚCI ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH, W OBR ĘBIE TERENU, NA KTÓRYM MA BYĆ REALIZOWANE PRZEDSI ĘWZI ĘCIE ...... 85

9. OPIS POTENCJALNIE ZNACZ ĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA NA ŚRODOWISKO, OBEJMUJ ĄCE BEZPO ŚREDNIE, PO ŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKO, ŚREDNIO-, I DŁUGO- TERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO ...... 86

10. OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁA Ń MAJ ĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZ Ą NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWA Ń NA ŚRODOWISKO ...... 87 10.1. Faza budowy ...... 88 10.2. Faza eksploatacji ...... 89 10.3. Faza likwidacji ...... 90

11. JE ŻELI PLANOWANE PRZEDSI ĘWZI ĘCIE JEST ZWI ĄZANE Z U ŻYCIEM INSTALACJI, PORÓWNANIE Z ZASTRZE ŻENIEM UST. 2 PROPONOWANEJ TECHNOLOGII Z TECHNOLOGI Ą SPEŁNIAJ ĄCĄ WYMAGANIA, O KTÓRYCH MOWA W ART. 143 PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 91

12. WSKAZANIE, CZY DLA PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA KONIECZNE JEST USTANOWIENIE OBSZARU OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA ORAZ OKRE ŚLENIE GRANIC TAKIEGO OBSZARU, OGRANICZE Ń W ZAKRESIE PRZEZNACZENIA TERENU, WYMAGA Ń TECHNICZNYCH DOTYCZ ĄCYCH OBIEKTÓW BUDOWLANYCH I SPOSOBÓW KORZYSTANIA Z NICH ...... 91

13. ANALIZA MO ŻLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWI ĄZANYCH Z PLANOWANYM PRZEDSI ĘWZI ĘCIEM...... 91

14. PRZEDSTAWIENIE PROPOZYCJI MONITORINGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA NA ETAPIE JEGO BUDOWY I EKSPLOATACJI...... 94

15. WSKAZANIE TRUDNO ŚCI WYNIKAJ ĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY NAPOTKANYCH PRZY OPRACOWYWANIU RAPORTU...... 95

16. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM INFORMACJI ZAWARTYCH W RAPORCIE, W ODNIESIENIU DO KA ŻDEGO ELEMENTU RAPORTU ...... 96

17. ŹRÓDŁA INFORMACJI STANOWI ĄCE PODSTAWĘ DO SPORZ ĄDZENIA RAPORTU ...... 105

15. PODSUMOWANIE ...... 105

ZAŁ ĄCZNIKI GRAFICZNE:

1. Gatunki ptaków i siedlisk z listy Natura 2000 w rejonie przedsi ęwzi ęcia 2. Przebieg projektowanej inwestycji na tle Obszaru Natura 2000 SOO Młosino-Lubnia i Jeziora Wdzydzkie 3. Przebieg projektowanej inwestycji na tle Obszaru Natura 2000 OSO Bory Tucholskie 4. Dokumentacja fotograficzna

ZAŁ ĄCZNIKI FORMALNO-PRAWNE:

I. Postanowienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku z dnia 14 czerwca 2010 r. znak: RDO Ś-22-WOO.6670/20-8/10/AT/m śb II. Opinia Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Ko ścierzynie z dnia 25 maja 2010 r. znak: SE-ZNS-80/4911/121/65/MM/2010

1. WST ĘP 1.1. Podstawy prawne opracowania Raportu

Podstawy prawne opracowania raportu o oddziaływaniu na środowisko dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin, którego Inwestorem b ędzie Gmina Karsin, stanowi ą: − Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1277 z pó źn. zm.), − Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 129 z pó źn. zm.), − Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (jednolity tekst Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. Nr 1217), − Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 Nr 80, poz. 717 z pó źn. zm.), − Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie okre ślenia rodzajów przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowa ń zwi ązanych z kwalifikowaniem przedsi ęwzi ęcia do sporz ądzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z pó źn. zm.), − Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z pó źn. zm.), − Ustawa z dnia 03 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78 z pó źn. zm.), − Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266), − Ustawa z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z pó źn. zm.), − Ustawa z dn. 27.04.2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z pó źn. zm.), − Ustawa z dnia 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z pó źn. zm.), − Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie okre ślenia norm przeci ętnych zu życia wody ( Dz . U. Nr 8, poz. 70), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 27.09.2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 9.01.2002 r. w sprawie warto ści progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8 poz. 81), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 3.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 796), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 178, poz. 1841), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359), − Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dn. 15.06.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 168, poz. 1763),

− Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 5 grudnia 2002 r. w sprawie warto ści odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu ( Dz. U. z 2003 r. Nr 1, poz. 12), − Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dn. 9 kwietnia 2002 r. – w sprawie rodzajów i ilo ści substancji niebezpiecznych, których znajdowanie si ę w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwi ększonym ryzyku albo zakładu o du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej (Dz. Nr 58, poz. 535), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 22 grudnia 2004 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia (Dz. U. Nr 283, poz. 2840), − Rozporz ądzenie Ministra Spraw Wewn ętrznych z dn. 22 stycznia 1993 roku w sprawie szczegółowych zasad przeciwpo żarowego zaopatrzenia wodnego, ratownictwa technicznego, chemicznego i ekologicznego oraz warunków, którym powinny odpowiada ć drogi po żarowe (Dz. U. z 1993 r. Nr 8, poz. 42), − Rozporz ądzenie Ministra Spraw Wewn ętrznych z dn. 3 listopada 1992 roku w sprawie ochrony przeciwpo żarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 1992 roku, Nr 92, poz. 460 z pó źn. zm.), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2002 r. Nr 212, poz. 1799), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. z 2004 r. Nr 229, poz. 2313 z pó źn. zm.), − Zarz ądzenie Nr 141/99 Wojewody Pomorskiego z dn. 16 września 1999 r. w sprawie utworzenia Zarz ądu Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego, − Rozporz ądzenie Nr 52/06 Wojewody Pomorskiego z dn. 15 maja 2006 r. w sprawie Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego (Dziennik Urz ędowy Województwa Pomorskiego z 2006 r. Nr 58, poz. 1189), − Rozporz ądzenie Nr 6/2001 Wojewody Pomorskiego z dn. 7 sierpnia 2001 r. w sprawie planu ochrony Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego (Dziennik Urz ędowy Województwa Pomorskiego z 2001 r. Nr 64 poz. 748).

Zgodnie z art. 59 ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1277) przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko wymaga realizacja planowanego przedsi ęwzi ęcia mog ącego potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, je żeli obowi ązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko został stwierdzony na podstawie art. 63 ust. 1. Przedsi ęwzi ęcia zakwalifikowane jako mog ące znacz ąco oddziaływa ć na środowisko zostały ści śle okre ślone w Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie okre ślenia rodzajów przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowa ń związanych z kwalifikowaniem przedsi ęwzi ęć do sporz ądzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z 2004 r. z pó źn. zm.). Zgodnie z § 3 ust. 1 pkt. 63 i 72a w/w rozporz ądzenia sporz ądzenia raportu o oddziaływaniu przedsi ęwzi ęcia na środowisko mog ą wymaga ć przedsi ęwzi ęcia mog ące potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko 1 okre ślone jako:

1 Zgodnie z ustaw ą z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr

− kanały odkryte lub ruroci ągi wodoci ągowe magistralne do przesyłania wody oraz przewody wodoci ągowe magistralne doprowadzaj ące wod ę do stacji uzdatniania do przewodów wodoci ągowych rozdzielczych (pkt 63), − kanały zbiorcze przeznaczone do zbierania ścieków z co najmniej dwóch kanałów bocznych (pkt 72a).

Zgodnie z art. 63 ust. 1 Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1277 z pó źn. zm.) obowi ązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko dla planowanego przedsi ęwzi ęcia mog ącego potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko stwierdza, w drodze postanowienia, organ wła ściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W zwi ązku z faktem, i ż przeprowadzana jest ocena oddziaływania na środowisko oraz w zwi ązku z faktem, i ż jedna z działek obj ętych opracowaniem (nr 334/6) znajduje si ę na terenie zamkni ętym, zgodnie z art. 75 ust. 6 w zwi ązku z art. 71 ust. 2 pkt 2 w/w ustawy, decyzj ę o środowiskowych uwarunkowaniach wydaje Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gda ńsku po uzgodnieniu warunków realizacji przedsi ęwzi ęcia po zasi ęgni ęciu opinii Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Ko ścierzynie. W postanowieniu stwierdzaj ącym obowi ązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko dla planowanego przedsi ęwzi ęcia mog ącego potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko organ wła ściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, zgodnie z art. 63 ust. 4 Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1277 z pó źn. zm.), okre śla jednocze śnie zakres raportu o oddziaływaniu przedsi ęwzi ęcia na środowisko. Organ, okre ślaj ąc zakres raportu, uwzgl ędnia stan współczesnej wiedzy i metod bada ń oraz istniej ące mo żliwo ści techniczne i dost ępno ść danych. W przypadku przedmiotowego przedsi ęwzi ęcia organem tym jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gda ńsku.

Wójt Gminy Karsin z siedzib ą przy ul. Długiej 222, 83-440 Karsin, pismem z dnia 29 marca 2010 r. (uzupełnionym 21.04.2010 r.) zło żył do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin.

Po zasi ęgni ęciu opinii: − Opinia Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Ko ścierzynie z dnia 25 maja 2010 r. znak: SE-ZNS-80/4911/121/65/MM/2010 Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gda ńsku postanowił stwierdzi ć obowi ązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko - postanowienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku z dnia 14 czerwca 2010 r. znak: RDO Ś-22- WOO.6670/20-8/10/AT/m śb.

199, poz. 1277) - planowana inwestycja zalicza si ę do II grupy przedsi ęwzi ęć , dla których przeprowadzenie oceny OOS mo że by ć wymagane.

1.2. Zakres opracowania raportu

Postanowienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku z dnia 14 czerwca 2010 r. ustaliło nast ępuj ący zakres opracowania raportu o oddziaływaniu na środowisko projektowanego przedsi ęwzi ęcia: 1. Opis planowanego przedsi ęwzi ęcia, a w szczególno ści: a) charakterystyk ę całego przedsi ęwzi ęcia i warunki wykorzystania terenu w fazie realizacji i eksploatacji, b) główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych, c) przewidywane wielko ści emisji, wynikaj ące z funkcjonowania planowanego przedsi ęwzi ęcia. 2. Opis istniej ących elementów s ąsiedztwie lub elementów bezpo średnim zasi ęgu oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków elementów opiece nad zabytkami. 3. Opis analizowanych wariantów, w tym wariantu: a) polegaj ącego na niepodejmowaniu przedsi ęwzi ęcia, b) najkorzystniejszego dla środowiska, wraz z uzasadnieniem ich wyboru. 4. Okre ślenie przewidywanego oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów, w tym równie ż w wypadku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, a tak że mo żliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko. 5. Analiz ę i ocen ę mo żliwych zagro żeń i szkód dla zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w szczególno ści zabytków archeologicznych, w obr ębie terenu, na którym ma by ć realizowane przedsi ęwzi ęcie. 6. Uzasadnienie wybranego przez wnioskodawc ę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególno ści na ludzi, zwierz ęta, ro śliny, wod ę i powietrze, powierzchni ę ziemi, z uwzgl ędnieniem ruchów masowych ziemi, klimat i krajobraz, dobra materialne, zabytki i krajobraz kulturowy, obj ęte istniej ącą dokumentacj ą, w szczególno ści rejestrem lub ewidencj ą zabytków oraz wzajemne oddziaływanie mi ędzy tymi elementami. 7. Opis przewidywanych znacz ących oddziaływa ń planowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko obejmuj ący bezpo średnie, po średnie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio-, i długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływanie na środowisko wynikaj ące z : a) istnienia przedsi ęwzi ęcia, b) wykorzystania zasobów środowiska, c) emisji, oraz opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę. 8. Opis przewidywanych działa ń maj ących na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko. 9. Je żeli planowane przedsi ęwzi ęcie jest zwi ązane z u życiem instalacji, porównanie, z zastrze żeniem ust. 2 proponowanej technologii z technologi ą spełniaj ącą wymagania, o której mowa w art. 143. 10. Wskazanie czy dla planowanego przedsi ęwzi ęcia konieczne jest okre ślanie obszaru ograniczonego u żytkowania oraz okre ślenie granic takiego obszaru, ogranicze ń w zakresie przeznaczenia terenu, wymaga ń technicznych dotycz ących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich. 11. Przedstawienie zagadnie ń w formie graficznej.

12. Analiz ę mo żliwych konfliktów społecznych zwi ązanych z planowanym przedsi ęwzi ęciem. 13. Przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia na etapie jego budowy i eksploatacji. 14. Wskazanie trudno ści wynikaj ących z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, jakie napotkano, opracowuj ąc raport. 15. Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie. 16. Nazwisko osoby lub osób sporz ądzaj ących raport. 17. Źródła informacji stanowi ące podstaw ę do sporz ądzenia raportu.

Ponadto w w/w Postanowieniu narzucony został obowi ązek szczególnego uwzgl ędnienia nast ępuj ących kwestii:

1. charakterystyka przyrodnicza terenu przedsi ęwzi ęcia z uwzgl ędnieniem typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt obj ętych ochron ą na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r., 2. rozmieszczenie przestrzenne gatunków i siedlisk ptaków podlegaj ących ochronie na obszarze specjalnej ochrony ptaków „Bory Tucholskie” w zasi ęgu oddziaływania inwestycji, 3. analiza bezpo średniego oddziaływania na gatunki chronione w obszarze Natura 2000 znajduj ącego si ę w zasi ęgu oddziaływania przedsi ęwzi ęcia (stanowiska l ęgowe dudka, zimorodka, świergotka polnego oraz bociana białego): OSO „Bory Tucholskie”, 4. analiza po średniego oddziaływania na gatunki chronione w obszarze Natura 2000 znajduj ącego si ę w zasi ęgu oddziaływania przedsi ęwzi ęcia (stanowisko l ęgowe żurawia, dudka oraz terytorium l ęgowe błotniaka stawowego): OSO „Bory Tucholskie”, 5. skumulowane oddziaływanie planowanego zamierzenia oraz znajduj ących si ę w sąsiedztwie inwestycji o takim samym b ądź podobnym charakterze, na siedliska i gatunki ro ślin i zwierz ąt podlegaj ących ochronie na obszarze OSO „Bory Tucholskie”, 6. zastosowanie środków minimalizuj ących negatywne oddziaływanie inwestycji na środowisko z okre śleniem stopnia przewidywanych zmian w ekosystemach pomimo ich zastosowania, 7. wskazanie działa ń eliminuj ących i minimalizuj ących ewentualne niekorzystne oddziaływanie na przedmiot ochrony w granicach obszarów Natura 2000.

1.3. Cel opracowania raportu

Niniejszy Raport został opracowany w celu okre ślenia oddziaływania projektowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko, identyfikacji zagro żeń i sformułowania niezb ędnych działa ń i wytycznych, które mogłyby ograniczy ć do minimum mo żliwo ść wyst ąpienia zagro żeń na etapie realizacji, eksploatacji i likwidacji projektowanego przedsi ęwzi ęcia.

Celem Raportu jest te ż okre ślenie n/w niezb ędnych warunków ochrony środowiska na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla inwestycji polegaj ącej na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin: − identyfikacja i ocena skali mo żliwych do wyst ąpienia zagro żeń środowiska przyrodniczego i zdrowia ludzi, które mog ą zaistnie ć podczas eksploatacji projektowanego przedsi ęwzi ęcia,

− okre ślenie sposobów minimalizacji negatywnego wpływu projektowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko, − zaproponowanie informacji i zapisów potrzebnych do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

2. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA

2.1. Charakterystyka całego przedsi ęwzi ęcia i warunki wykorzystania terenu w fazie realizacji i eksploatacji

Przedmiotem opracowania niniejszego Raportu oddziaływania na środowisko jest realizacja przedsi ęwzi ęcia: budowa sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin.

Analizowane przedsi ęwzi ęcie inwestycyjne zlokalizowane jest w województwie pomorskim, w obr ębie gminy Karsin. Inwestorem przedsi ęwzi ęcia jest Urz ąd Gminy w Karsinie.

Przedmiotem opracowania jest planowane zamierzenie inwestycji na terenie miejscowo ści: Osowo i B ąk Gm. Karsin, polegaj ące na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin. Projektowane przedsi ęwzi ęcie jest obiektem budowlanym liniowym, którego przebieg przewidziany jest pod terenem. Jego realizacja pozwoli na uporz ądkowanie gospodarki ściekowej w tych miejscowo ściach. Tym sposobem skorzysta na tym środowisko naturalne, poniewa ż zlikwidowane zostan ą lokalne, (cz ęsto niezorganizowane) odpływy ścieków nie oczyszczonych do wód powierzchniowych, jak i gruntowych. Ścieki dopływaj ące grawitacyjnie z poszczególnych przepompowni zostan ą systemem tłocznym doprowadzone na oczyszczalni ę mechaniczno- biologiczn ą w Karsinie, która posiada rezerw ę technologiczn ą.

Zaproponowane rozwi ązanie polega na wytworzeniu spójnej i szczelnej sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej uwzgl ędniaj ącej wykonanie kanalizacji ściekowej dla miejscowo ści Osowo i Bąk, wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą techniczn ą oraz wodoci ągu dla miejscowo ści B ąk.

Głównym celem przedsi ęwzi ęcia jest:

− dostosowanie jako ści urz ądze ń do transportu i oczyszczania ścieków do wymogów Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 29.11.2002r. w sprawie warunków jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz Dyrektyw Unii Europejskiej dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych 91/271/EEC, − zredukowanie zanieczyszczenia i ochrona wód powierzchniowych, wymaganej Dyrektyw ą UE 98/83/EC, − poprawa jako ści życia mieszka ńców obj ętych projektem poprzez budow ę szczelnego systemu dostarczania wody i odbioru ścieków,

− zwi ększenie dost ępno ści do wspólnego systemu wodoci ągowego i kanalizacji sanitarnej.

Efekty realizacji przedsi ęwzi ęcia

W przedmiotowym projekcie ścieki z miejscowo ści Osowo i B ąk skierowane zostan ą systemem kanalizacji grawitacyjnej i tłocznej do istniej ącej oczyszczalni ścieków w Karsinie. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami (Zał ącznik nr 1 do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004r.) dla małych oczyszczalni (< 10000 RLM) warto ści dopuszczalne w ściekach oczyszczonych dla tych wska źników, nie s ą limitowane (poza odpływem do jezior). Po wprowadzeniu do wspólnego systemu kanalizacyjnego ścieków, ścieki zostan ą oczyszczone do warto ści azotu <10 mg/N/dm 3 oraz fosforu < 1 mg P/dm 3. Zostan ą stworzone warunki rozwoju gospodarki lokalnej. Poprzez popraw ę warunków wodnych, sanitarnych i higienicznych podniesie si ę atrakcyjno ść terenu dla inwestorów i mieszka ńców. Wraz z popraw ą jako ści życia podniesione zostan ą turystyczne walory regionu.

ANALIZA PRZEZNACZENIA TERENÓW W STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KARSIN

Tereny na których projektowane jest przedsi ęwzi ęcie poło żone s ą w granicach administracyjnych gminy Karsin, na których obowi ązuje Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Karsin. W Studium tym dla miejscowo ści obj ętych projektem przyj ęte s ą nast ępuj ące ustalenia:

BĄK

Sołectwo posiadaj ące 254 mieszka ńców i granicz ące z sołectwami: Cisewie (granica nieustalona), Karsin i Wdzydze Tucholskie oraz z granic ą gminy. Jednostki osiedle ńcze: B ąk, Abisynia, Górki - Smolewo. Funkcje podstawowe: mieszkalnictwo, le śnictwo, komunikacja.

Uwarunkowania wykluczaj ące zabudow ę − Obszary le śne i zakwalifikowane do zalesie ń − Obszary pradolinne, podmokłe, o niskiej no śno ści oraz tereny wyst ępowania inwersji klimatycznych – celowo wył ączone z zainwestowania kubaturowego. − Wa żne główne i wspomagaj ące ci ągi i w ęzły ekologiczne przyrodniczego modelu obszaru opracowania – wył ączone z zainwestowania kubaturowego.

Uwarunkowania ograniczaj ące zainwestowanie − Ograniczenia wynikaj ące z poło żenia terenów na obszarze chronionego krajobrazu (OCHK). − Obowi ązek uwzgl ędniania ustale ń ochrony otuliny Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego.

Kierunki i polityka zagospodarowania przestrzennego − Wyznacza si ę obszary kierunkowe zagospodarowania przestrzennego dla których w miar ę potrzeb, wykonywa ć nale ży m.p.z.p. (lecz dla terenów nie mniejszych ni ż 2 ha). − Opracowanie kompleksowego programu kanalizacji sanitarnej obszaru funkcjonuj ącej na

zasadzie grupowego systemu oczyszczania ścieków. − Budowa chodników i modernizacja o świetlenia ulicznego. − Rozbudowa i modernizacja sieci telekomunikacyjnej. − Opracowanie programu dolesie ń i ustalenie granicy polno-le śnej. − Ochronie prawnej podlegaj ą obszary i obiekty konserwatorskiego systemu ochrony przyrody (rozdz. 1.8.). − Ochronie konserwatorskiej podlegaj ą obiekty wpisane do ewidencji Słu żby Ochrony Zabytków (rozdz. 1.9.). − Rozbudowa, konserwacja i modernizacja sieci elektroenergetycznych. − Realizacja obwodnicy (alternatywnie) drogi powiatowej Nr 10408.

OSOWO Sołectwo posiadaj ące 647 mieszka ńców i granicz ące z sołectwami: D ąbrowa, Karsin i Zamo ść oraz granicami gminy. Jednostki osiedle ńcze: Osowo, Osówko, Białe Błoto, Osowo – wybudowanie, Osowo – Niebo, Osowo – Ameryka, Osowo – Ostrzy Wilk, Funkcje podstawowe: mieszkalnictwo, rolnictwo, le śnictwo.

Uwarunkowania wykluczaj ące zabudow ę − Obszary le śne i zakwalifikowane do zalesie ń − Obszary wyst ępowania złó ż surowców mineralnych (z wyj ątkiem obiektów zwi ązanych z pozyskiwaniem kopalin). − Obszary pradolinne, podmokłe, o niskiej no śno ści oraz tereny wyst ępowania inwersji klimatycznych – celowo wył ączone z zainwestowania kubaturowego.

Uwarunkowania ograniczaj ące zainwestowanie − Obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej na glebach średniej i dobrej klasy bonitacyjnej

Kierunki i polityka zagospodarowania przestrzennego − Adaptacja istniej ącego układu funkcjonalno – przestrzennego z zaleceniem rewaloryzacji i rehabilitacji substancji kubaturowych. − Wyznacza si ę obszary kierunkowe zagospodarowania przestrzennego dla których w miar ę potrzeb, wykonywa ć nale ży m.p.z.p. (lecz dla terenów nie mniejszych ni ż 2 ha). − Opracowanie kompleksowego programu kanalizacji sanitarnej obszaru funkcjonuj ącej na zasadzie grupowego systemu oczyszczania ścieków − Budowa chodników i modernizacja o świetlenia ulicznego. − Rozbudowa i modernizacja sieci telekomunikacyjnej. − Opracowanie programu dolesie ń i ustalenie granicy polno-le śnej. − Ochronie konserwatorskiej podlegaj ą obiekty wpisane do ewidencji Słu żby Ochrony Zabytków (rozdz. 1.9.). − Rozwój budownictwa letniskowego i agroturystyki z wykorzystaniem istniej ących układów funkcjonalno-przestrzennych. − Rozbudowa, konserwacja i modernizacja sieci elektroenergetycznych. − Modernizacja i rozbudowa sieci dróg kołowych. − Realizacja oczyszczalni ścieków w m. Osowo (Białe Błota).

We wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Inwestor wyst ąpił o zgod ę na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin.

2.1.1. Opis stanu istniej ącego

Przedmiotem przedsi ęwzi ęcia jest planowane zamierzenie inwestycyjne na terenie miejscowo ści: Osowo i B ąk, gm. Karsin polegaj ące na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym. Projektowane przedsi ęwzi ęcie jest obiektem budowlanym liniowym, którego przebieg przewidziany jest pod powierzchni ą ziemi.

Zaopatrzenie w wod ę - stan istniej ący Gmina Karsin tylko cz ęś ciowo uzbrojona jest w sie ć wodoci ągow ą, zaopatrzenie w wod ę posiadaj ą nast ępuj ące wsie: Wiele, Karsin, Przytarnia, Kliczkowy i Górki. Dla terenu całej gminy opracowany jest tzw. Program zaopatrzenia w wod ę.

Zgodnie z danymi Urz ędu Gminy w Karsinie zakłada si ę, że obecnie około 80% gospodarstw jest zwodoci ągowane. Według danych gminy z wodoci ągu korzysta 1000 gospodarstw w 7 sołectwach. Długo ść sieci wodoci ągowej wynosi 60 km. Źródłem wody s ą 4 gł ębinowe stałe uj ęcia wody bez stacji uzdatniania (ze wzgl ędu na wysok ą jako ść wydobywana na terenie gminy Karsin woda nie wymaga uzdatniania). Wydajno ść uj ęć szacuje si ę na 205 m 3/h. Stopie ń wykorzystania w szczycie szacuje si ę na 60%.

Kanalizacja sanitarna - stan istniej ący

W jednostkach osadniczych na terenie gminy Karsin tylko cz ęś ciowo wyst ępuj ą zorganizowane systemy kanalizacji sanitarnej. W wi ększo ści ścieki gromadzone s ą w zbiornikach bezodpływowych i wykorzystywane s ą cz ęś ciowo rolniczo lub wywo żone s ą na dzikie wylewiska. Nieliczne zakłady usługowe odprowadzaj ą ścieki poprzez osadniki gnilne trójkomorowe do cieków powierzchniowych. Własne oczyszczalnie posiadaj ą: 1. Zakład Produkcji Spo żywczej S.C. Schomburg w Karsinie z oczyszczalni ą kontenerow ą typu Bioblok M 100 – decyzja wodno prawna dla Q = 70 m 3/d, 2. Dom Pomocy Społecznej w Cisewie z oczyszczalnia kontenerow ą typu Bioclere – decyzja wodno prawna dla Q = 31 m 3/d, 3. Ośrodek Wczasowy Jasnochówka i Le śna Przysta ń w Borsku z oczyszczalni ą kontenerow ą typu KOS o Q = 80 m 3/d, 4. Ośrodek Wczasowy Czarnowodzianka w Borsku z oczyszczalni ą typu Ekoblok o Q = 50 m3/d, 5. Ośrodek Wczasowy Stoczni Północnej Gda ńsk we wsi Wiele z oczyszczalni ą typu Ekoblok o Q = 90 m 3/d.

Na terenie gminy działa Zakład Gospodarki Komunalnej przy Urz ędzie Gminy w Karsinie, który zajmuje si ę gospodark ą wodn ą oraz ściekow ą w cz ęś ci skanalizowanej.

Dotychczas ścieki odprowadzane s ą do lokalnej kanalizacji i do zbiorników bezodpływowych, sk ąd wywo żone s ą na oczyszczalni ę w Karsinie. Ścieki ze skanalizowanej cz ęś ci gminy Karsin kierowane s ą na oczyszczalni ę w Karsinie.

Ścieki z niektórych budynków odprowadzane s ą do kanalizacji lokalnej i wód powierzchniowych oraz zbiorników bezodpływowych, które cz ęsto s ą nieszczelne powoduj ąc zanieczyszczenie gruntu.

Ścieki b ędą przesyłane do istniej ącej oczyszczalni ścieków w Cisewiu, która obsługuje teren całej Gminy Karsin. Zlokalizowana jest ona na działce nr 261/2, obr ęb ewid. B ąk. Bezpo średnim odbiornikiem ścieków, oczyszczonych przez istniej ącą Oczyszczalni ę Ścieków w Cisewiu, jest rzeka Wda. Pozwolenie wodno-prawne udzielone Decyzj ą Starosty Ko ścierskiego nr O ŚGWLiR.I.6223-17/03 z 4 sierpnia 2003 r. wydane zostało dla przepustowo ści 600 m 3/d.

2.1.1.1. Skala i usytuowanie przedsi ęwzi ęcia

Zadanie obejmuje zakresem wykonanie kanalizacji ściekowej dla miejscowo ści Osowo i B ąk, wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą techniczn ą oraz wodoci ągu dla miejscowo ści B ąk. Planowana kanalizacja słu żyła b ędzie do odprowadzania ścieków bytowo-gospodarczych z w/w miejscowo ści do istniej ącej oczyszczalni ścieków w Cisewiu. Liczba równowa żnych mieszka ńców, których obsłudze maj ą słu żyć projektowane urz ądzenia będzie wynosiła 5.500 mieszka ńców na terenie całej gminy. Planowane urz ądzenie ma słu żyć obsłudze istniej ącej zabudowy. Struktura odbiorców usług – odbiorcami usług b ędzie ludno ść zamieszkuj ąca m. B ąk i Osowo w gminie Karsin. Poza obsług ą mieszka ńców w/w wsi, system kanalizacyjny obejmie dodatkowo: • m. B ąk – świetlic ę wiejsk ą; • m. Osowo – dom kultury, szkoł ę podstawow ą, remiz ę Ochotniczej Stra ży Po żarnej, sklep spo żywczy. Nie przewiduje si ę mo żliwo ści wprowadzania do kanalizacji innych ścieków ni ż ścieki bytowo-gospodarcze. Na obszarze na którym znajduje si ę projektowana sie ć kanalizacyjna nie znajduj ą si ę żadne zakłady, które mogłyby by ć źródłem ścieków przemysłowych. Planowane przedsi ęwzi ęcie słu żyć b ędzie obsłudze przede wszystkim istniej ącej zabudowy mieszkaniowej. Jednak że uwzgl ędniaj ąc perspektywy rozwoju m. B ąk i Osowo uwzgl ędniono ten fakt poprzez zaprojektowanie przył ączy kanalizacyjnych i wodoci ągowych (dot. m. B ąk) dla jeszcze niezagospodarowanych działek. Dotyczy to działek maj ących kategorie działek budowlanych. Zbiorniki bezodpływowe (szamba) zostan ą wył ączone z eksploatacji po wybudowaniu sieci kanalizacyjnej. Przewidywany termin budowy sieci kanalizacyjnej na terenie m. B ąk, Osowo i Przytarnia to w zale żno ści od pozyskania źródeł finansowania lata 2010-2012. Po oddaniu do eksploatacji sieci kanalizacyjnej eksploatacja szamb zostanie bezwzgl ędnie zabroniona. Wył ączone z eksploatacji szamba zostan ą zasypane. Ilo ść wykonanych przył ączy kanalizacyjnych wynosi ć b ędzie razem 227 sztuk, w tym dla poszczególnych miejscowo ści: • Bąk – 52 przył ącza kanalizacyjne; • Osowo – 175 przył ączy kanalizacyjnych.

Sie ć kanalizacyjna oraz wodoci ągowa jest tak zaprojektowana, żeby nie wyst ąpiła kolizja z istniej ącą infrastruktur ą techniczna lub urz ądzeniami. Zaprojektowane przewody przechodz ą nad lub pod istniej ącą infrastruktur ą podziemn ą lub te ż całkowicie j ą omijaj ą. Nie ma konieczno ści przebudowy istniej ącej infrastruktury podziemnej.

Zestawienie rzeczowe przedsi ęwzi ęcia (inwestycja liniowa): − wodoci ąg, wraz z przył ączami, o ł ącznej długo ści ca 2790 mb (m. B ąk), − kanalizacja ściekowa grawitacyjna, wraz z przył ączami, o ł ącznej długo ści ca 7767 mb (Osowo ca 6195 mb, B ąk ca 1572 mb), − pompownie ścieków 9 szt. (Osowo 6 szt., B ąk 3 szt.) wraz z zasilaniem energetycznym i doprowadzeniem wody, umieszczone w hermetycznej obudowie podziemnej, zlokalizowane na działkach: obr ęb Osowo działki nr 172/1, 352, 25/9, 36/9, 310/12, 367; obr ęb B ąk działki nr 134, 161, 136/2, o orientacyjnej zaj ętej powierzchni F=60 m 2 ka żda. Dojazd do w/w pompowni z dróg gminnych lub powiatowych. Teren ka żdej z przepompowni b ędzie wydzielony, utwardzony, oznaczony, ogrodzony i oświetlony, a tak że zabezpieczony przed dost ępem osób trzecich. Dzi ęki zrealizowaniu przepompowni w technologii gwarantuj ącej dotrzymanie norm hałasu, ich prawidłowej eksploatacji i bie żą cej konserwacji, jej oddziaływanie akustyczne na środowisko naturalne będzie pomijalnie małe. Odległo ści pompowni ścieków od najbli ższych zabudowa ń przeznaczonych na pobyt stały ludzi wynosz ą: 1. Miejscowo ść B ąk: PS-1 – 25 m, PS-2 – 80 m, PS-3 – 21 m. 2. Miejscowo ść Osowo: PS-1 – 22m, PS-2 – 30 m, PS-3 – 8 m, PS-4 – 60 m, PS-5 – 195 m, PS-6 – 206 m.

− przewód tłoczny tranzytowy ścieków o ł ącznej długo ści ca 6624 mb (Osowo 5108 mb, Bąk 1516 mb) odprowadzaj ący ścieki z pompowni ścieków do istniej ącej sieci kanalizacyjnej, któr ą ścieki dopłyn ą do istniej ącej oczyszczalni ścieków w m. Cisewie.

Przedmiotowa inwestycja zlokalizowana b ędzie na działkach o nr geodezyjnych:

Obr ęb Osowo

Działki w obszarze zaj ętym 15/2; 15/3; 15/6; 18/1; 18/4; 18/5; 18/7; 18/8; 18/9; 18/10; 18/12; 18/13; 18/14; 18/15; 20; 21/1; 21/2; 25/1; 25/2; 25/3; 25/5; 25/6; 25/9; 30/1; 30/2; 32; 33; 34; 35/1; 36/2; 36/5; 36/7; 36/8; 36/9; 36/10; 36/11; 36/12; 36/13; 36/14; 36/15; 36/16; 59; 62/1; 62/2; 63; 64; 65; 76/2; 77/1; 77/2; 96; 103/1; 103/3; 103/4; 103/5; 104; 106; 107; 108; 110; 113; 118; 119; 120; 121; 122; 123; 124; 126/1; 126/2; 127; 129/2; 130; 132; 134; 135; 136; 147/3; 148/1; 149; 151/4; 158/1; 158/2; 159/1; 159/2; 159/3; 159/4; 159/5; 159/6; 160/2; 161; 162; 163; 164; 165; 170; 171; 172/1; 172/2; 173; 174; 176; 177; 178/1; 179; 181; 182/3; 182/4; 182/5; 183/1; 183/6; 183/7; 184; 185; 186/1; 186/2; 187; 188; 189; 190/2; 192; 196/1; 197; 198; 199; 200; 219; 220; 222/1; 222/2; 223/2; 224; 225; 238/1; 238/2; 251/1; 252/2; 253; 254; 255; 257; 258; 259; 260; 261/2; 272; 310/4; 310/5; 310/6; 310/7; 310/8; 310/9; 310/10; 310/11; 310/12; 311; 312; 314; 316; 317; 319; 321; 324/1; 324/2; 325; 328; 329; 331; 332; 333; 334; 335; 336; 337/1; 337/2; 338; 339; 340; 343; 344/1; 344/3; 345; 349; 350; 351; 352; 353; 354; 355/2; 356/2; 357/1; 357/2; 360; 361; 363/1; 363/2; 363/3; 365; 367; 368; 370; 372; 373; 401; 413; 414;

416/1; 416/2; 420; 421; 422; 423; 424; 425; 426; 427; 428; 429; 430; 431; 434; 435; 436/2; 436/3; 436/4; 436/5; 622; 630; 631; 753; 754; 755

Działki w obszarze oddziaływania 15/1; 18/16; 19; 21/4; 21/5; 23; 27; 28; 29; 31; 35/2; 36/17; 66; 76/1; 78; 79/1; 102; 103/6; 105; 109; 111; 112; 116/2; 116/3; 125; 131/2; 133; 137/1; 137/2; 137/3; 137/4; 138; 145; 146; 147/1; 147/2; 169; 175; 178/2; 180; 182/7; 182/7; 182/8; 183/2; 190/1; 191; 201; 203; 221; 223/1; 226; 251/2; 252/1; 256; 261/1; 262/1; 262/2; 292/1; 308; 309; 310/1; 310/2; 313; 315; 318; 320; 322/1; 342; 344/4; 348; 355/1; 356/1; 358/1; 359; 362; 366; 369; 371; 374; 375; 410; 411; 412; 415; 417; 419; 437; 438; 629; 747/2; 747/3

Obr ęb Karsin

Działki w obszarze zaj ętym 295; 334/6; 365, 771; 792/1; 792/2; 794/1; 794/2; 795/2; 797/1; 797/2; 797/3

Działki w obszarze oddziaływania 293/1; 293/2; 293/5; 296/1; 334/7; 453/3; 454/1; 454/2; 752; 793/1; 793/2; 795/1, 799; 800; 801; 802; 803; 806; 1044; 1045

Obr ęb B ąk

Działki w obszarze zaj ętym 63; 69/1; 69/4; 69/5; 131; 134; 135/1; 135/2; 135/5; 136/1; 136/2; 136/3; 136/4; 136/5; 136/6; 136/7; 136/8; 137; 138/1; 138/2; 139; 140; 153; 154/1; 154/2; 154/4; 154/5; 155; 157; 158; 159; 160/1; 161; 162; 164; 165/2; 166/1; 166/2; 166/3; 167; 168; 169; 174/2; 175; 178; 179/1; 179/3; 179/4; 181/1; 182/1; 181/2; 183/1; 183/3; 183/5; 183/8; 203/1; 203/2; 203/4; 203/11; 204; 205/3; 207; 236; 237/1; 345

Działki w obszarze oddziaływania 59; 69/3; 135/4; 144; 156; 160/3; 160/4; 163; 165/1; 170; 171; 174/1 176; 177; 180; 183/7; 203/12; 205/1; 237/2; 239; 244; 732; 733

2.1.1.2. Dotychczasowy sposób wykorzystania terenu i pokrycie szat ą ro ślinn ą

Projektowane przedsi ęwzi ęcie b ędzie przebiega ć przez działki prywatne i gminne (grunty rolnicze i tereny zabudowane) oraz drogami wzdłu ż istniej ącej infrastruktury podziemnej, nie naruszy naturalnych zadrzewie ń. W ramach budowy sieci kanalizacji sanitarnej i sieci wodoci ągowej wykonane b ędą roboty ziemne i prace budowlano-monta żowe. W zwi ązku z budow ą sieci kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej nie planuje si ę wycinki drzewostanu i zakrzewie ń. Podczas budowy przedmiotowej sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej zostanie zdj ęta wierzchnia warstwa ziemi (humusu). Po wykonaniu wykopów, monta żu ruroci ągów i zasypaniu wykopów warstwa humusu zostanie uło żona w pierwotnym miejscu. Umo żliwi to szybki rozwój zieleni na obszarze na którym zbudowana zostanie sie ć.

Powierzchnia zajmowanej nieruchomo ści: Projektowane kanały wraz ze studzienkami i uzbrojeniem nie b ędą usytuowane na wyodr ębnionej działce, lecz b ędą zlokalizowane:

− (na terenach zabudowanych) w terenie działek prywatnych lub gminnych oraz w pasach drogowych wraz z pozostał ą w tych pasach infrastruktur ą techniczn ą − (poza terenem zabudowanym oraz przy braku mo żliwo ści lokalizacji w pasach drogowych) na działkach przyległych do pasa drogowego (pola, sady, ogrody, nieu żytki), tu ż przy jego granicy z pasem drogowym.

Jako „powierzchni ę zajmowanej nieruchomo ści”, nale ży przyj ąć pas terenu o szeroko ści 1,0 m licz ąc wzdłu ż osi projektowanego przewodu.

Powierzchnia zajmowanego obiektu: Powierzchnia zajmowana pod projektowane przewody kanalizacyjne b ędzie równa gabarytom zewn ętrznym rur oraz obiektów z nimi zwi ązanych (studnie, komory, uzbrojenie, pompownie). Docelowa eksploatacja projektowanych sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych ograniczona b ędzie do czasowego zaj ęcia odcinka jezdni w pasie nie szerszym ni ż 1-5 m, albo analogiczne zaj ęcie działek prywatnych na terenach posesji.

Informacja o dotychczasowym wykorzystaniu powierzchni nieruchomo ści: Tereny przewidziane pod projektowane sieci wodoci ągowe i kanalizacyjne stanowi ą istniej ące tereny b ędące własno ści ą osób prywatnych, pasy drogowe albo ci ągi piesze a tak że pola uprawne wzdłu ż pasa drogowego dróg powiatowych lub gminnych. Dotychczasowe wykorzystywanie tych powierzchni jest typowe dla dróg publicznych, w małym zakresie s ą to nieu żytki. Natomiast w przypadku odcinków sieci oraz przył ączy wodoci ągowych i kanalizacyjnych zlokalizowanych na terenach prywatnych, zagospodarowanie terenów posesji i ich dotychczasowe wykorzystanie jest odpowiednie dla tego typu u żytku. Nale ży zaznaczy ć, że lokalizacj ę sieci i przył ączy kanalizacyjnych dopasowano na ile to mo żliwe do istniej ącego i planowanego zagospodarowania terenu.

Informacja o pokryciu szat ą ro ślinn ą: Obecnie na terenie obj ętym projektem istniej ą obszary zielone oraz pojedyncze drzewa i krzewy. Trasy projektowanych przewodów kanalizacyjnych ustalono z zachowaniem wymaganych odległo ści od istniej ącej zieleni wysokiej. Jednak że z powodu szczupło ści miejsca, nie wyklucza si ę konieczno ści wycinki cz ęś ci krzewów i ewentualnie drzew o niskiej warto ści, np. owocowych. W przypadku kolizji trasy kanalizacji ściekowej z cenniejszym drzewem przewiduje si ę jego obej ście lub ostatecznie przej ście przewodu w rurze ochronnej o długo ści 5 m, zakładanej przeciskiem lub przewiertem w systemie korzeniowym drzewa na gł ęboko ści min. 2,0 m i w odległo ści min. 1,0 m od pnia (kory), tak żeby do minimum ograniczy ć zniszczenie korzeni drzewa.

Istniej ący odbiornik ścieków oraz istniej ąca pompownia ścieków: Bezpo średnim odbiornikiem ścieków, oczyszczonych przez istniej ącą Oczyszczalni ę Ścieków w Cisewiu, jest rzeka Wda. Pozwolenie wodno-prawne udzielone Decyzj ą Starosty Ko ścierskiego nr O ŚGWLiR.I.6223-17/03 z 4 sierpnia 2003 r. wydane zostało dla przepustowo ści 600 m 3/d. Ścieki b ędą przesyłane do istniej ącej oczyszczalni ścieków w Cisewiu, która obsługuje teren całej Gminy Karsin. Zlokalizowana jest ona na działce nr 261/2, obr ęb ewid. B ąk. Przedmiotowa oczyszczalnia nale ży do kategorii mechaniczno-biologiczno-chemicznej, typ ARBF-600/3/1.D.1./.

Wybudowanie sieci kanalizacyjnej w m. B ąk i Osowo spowoduje wzrost ilo ści ścieków dopływaj ących do gminnej oczyszczalni ścieków w Cisewiu. W konsekwencji wzro śnie tak że

ilo ść ścieków oczyszczanych odprowadzanych do odbiornika ścieków – rzeki Wdy. Pomimo wzrostu ilo ści ścieków nie przewiduje si ę wzrostu ładunku zanieczyszcze ń zrzucanego do odbiornika ścieków oczyszczonych. Wprost przeciwnie, przewiduje si ę zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń na odpływie z oczyszczalni. Jest to uzasadnione faktem, i ż skanalizowanie obszaru gminy Karsin spowoduje zmniejszenie si ę ilo ści ścieków dowo żonych do oczyszczalni taborem asenizacyjnym. Ścieki takie, wywo żone ze zbiorników bezodpływowych (szamb) charakteryzuj ą si ę tym, że cz ęsto s ą zagniłe i posiadaj ą ładunek zanieczyszcze ń decydowanie wi ększy ni ż ścieki dopływaj ące systemem kanalizacyjnym. W zwi ązku z powy ższym przewidujemy wzrost ilo ści ścieków odprowadzanych do odbiornika, ale na pewno nie pogorszenie ich jako ści.

Oczyszczalnia została zaprojektowana tak, że jej przepustowo ść umo żliwia oczyszczanie ścieków doprowadzanych z terenu całej gminy Karsin. Na dzie ń dzisiejszy skanalizowana jest tylko miejscowo ść Karsin i Wiele, a ścieki z nich tłoczone s ą na oczyszczalni ę ścieków w Cisewiu. Tak wi ęc na chwil ę obecn ą nie pracuje ona na pełnej przepustowo ści. Dopiero po skanalizowaniu pozostałych miejscowo ści gminy Karsin (w tym b ędących przedmiotem niniejszego Raportu m. B ąk i Osowo) oczyszczalnia ścieków osi ągnie swoj ą pełn ą przepustowo ść . Istniej ąca oczyszczalnia ścieków zapewnia obecnie oczyszczenie ścieków do poziomu wymaga ń okre ślonych przez Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód (Dz. U. 2004 nr 168, poz. 1763). Wymagania dotycz ące parametrów ścieków oczyszczonych wprowadzanych do odbiornika (rzeka Wda) zostan ą tak że spełnione po dopływie ścieków z m. B ąk i Osowo. Konsekwencj ą zwi ększonego dopływu ścieków do oczyszczalni w Cisewiu b ędzie zwi ększona ilo ść osadów ściekowych powstaj ących w wyniku procesu oczyszczania ścieków. Ilo ściowo przewiduje si ę, że obj ęto ść powstaj ących osadów zwi ększa ć si ę b ędzie proporcjonalnie do ilo ści osadów powstaj ących przy obecnym dopływie ścieków z m. Karsin i Wiele. Natomiast nie przewiduje si ę pogorszenia parametrów fizykochemicznych i biologicznych osadów po zwi ększeniu dopływu ścieków do oczyszczalni. Wprost przeciwnie, w zwi ązku z tym, że mniejsza b ędzie ilo ść ścieków z przydomowych zbiorników na nieczysto ści (szamb) dowo żonych taborem asenizacyjnym (ładunek BZT 5 gO 2/d takich zagniłych cz ęsto ścieków wielokrotnie przewy ższa ładunek ścieków dopływaj ących do oczyszczalni) prognozuje si ę polepszenie jako ści osadów powstaj ących w procesach oczyszczania ścieków. Komunalne osady ściekowe b ędą zagospodarowane poprzez wywóz oraz składowanie na Składowisku w Osowie.

2.1.3. Warunki wykorzystania terenu w fazie realizacji

2.1.3.1. Roboty ziemne

Prace polegaj ące na geodezyjnym wytyczeniu trasy sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej, obsłudze budowy i monta żu przeprowadzone zostan ą zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra

Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 21 lutego 1995r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowa ń geodezyjno-kartograficznych oraz czynno ści geodezyjnych obowi ązuj ących w budownictwie (Dz. U. Nr 25, poz. 133). Roboty ziemne zostan ą wykonane metod ą mechaniczn ą, a wydobyta ziemia przeznaczona b ędzie na odkład. Przy wykonywaniu robót ziemnych przestrzegane b ędą normy PN-B/06050 i PN-B-10736:2000. Ściany wykopu zostan ą umocnione. Grunt jest kat. IV. Przed przyst ąpieniem do robót ziemnych na terenach wykorzystywanych rolniczo i nieu żytkach rolnych, konieczne będzie zdj ęcie warstwy humusowej o grubo ści 30 cm na szeroko ść pasa roboczego. Zdj ęty humus nale ży zmagazynowa ć w jednym miejscu i nast ępnie przywie ść po zasypaniu wykopów i rozplantowa ć. W miejscu skrzy żowa ń z istniej ącym uzbrojeniem oraz w pobli żu drzew, roboty ziemne wykonywane b ędą r ęcznie na długo ści 1,50 m (0,75 m przed i 0,75 m za). Prace te prowadzone b ędą bardzo ostro żnie i powinny zosta ć zabezpieczone. Przed przyst ąpieniem do robót ziemnych, na trasie projektowanych przewodów kanalizacyjnych i wodoci ągowych wyznaczone zostan ą miejsca wyst ępuj ących kolizji przez słu żby specjalistyczne.

Odwodnienie wykopów

Na obecnym etapie nie jest mo żliwe szczegółowe okre ślenie wielko ści terenu, na którym wyst ąpi konieczno ść prowadzenia robót odwodnieniowych. W przypadku układania sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej w terenach nawodnionych – zwierciadło wód gruntowych powy żej poziomu posadowienia sieci – prowadzone b ędą roboty odwodnieniowe. Sposób odwodnienia wykopów uzale żniony b ędzie od gł ęboko ści zalegania zwierciadła wód gruntowych oraz warunków terenowych. Przewiduje si ę odwodnienie za pomoc ą przekopów i rowów odwadniaj ących. W przypadku wyst ąpienia znacznych ilo ści wód gruntowych lub niesprzyjaj ących warunków terenowych, roboty odwodnieniowe wykonywane b ędą przy u życiu igłofiltrów. Odprowadzona woda kierowana b ędzie do istniej ących kanalizacji deszczowych tam gdzie one wyst ępuj ą lub do przydro żnych rowów odwodnieniowych, stawów i innych naturalnych cieków lub zbiorników wodnych po uzyskaniu zgody wła ściciela. Prace odwodnieniowe prowadzone b ędą tylko na czas niezb ędny do uło żenia przewodów wodoci ągowych i kanalizacyjnych i po ich wykonaniu teren oraz warunki gruntowo-wodne zostan ą przywrócone do stanu pierwotnego.

2.1.3.2. Roboty monta żowe

Kanalizacja sanitarna

Do wykonania kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej przewiduje si ę rury i kształtki kanalizacyjne kielichowe z nieplastyfikowanego PVC o średnicy 0,16..0,20 m, uszczelnionych uszczelk ą gumow ą. Powy ższe rury zawieraj ą barwniki oraz dodatki modyfikuj ące własno ści tworzywa podwy ższaj ące wytrzymało ść , udarno ść , odporno ść na starzenie. Trwało ść rur i elementów ruroci ągów z tworzyw sztucznych wyrobu u żytkowanych w temperaturze ścieków 20°C wynosi 50 lat. Stosowane rury PVC maj ą dostateczn ą odporno ść na zwi ązki chemiczne i parametry pracy wyst ępuj ące w sieciach w budownictwie ogólnym. Rury układane b ędą ze spadkiem w kierunku pompowni ścieków, na orientacyjnej gł ęboko ści 1,50..4,00 m pod poziomem terenu, co wyniknie z analizy konfiguracji terenu i ze szczegółowych oblicze ń hydraulicznych na etapie Projektu Budowlanego.

Kanały grawitacyjne układane b ędą w wykopach o ścianach pionowych, umocnionych szalunkiem płytowym. Przej ścia poprzeczne przez drogi powiatowe za pomoc ą przewiertów, bez naruszania nawierzchni. W przypadku pojawienia si ę wody gruntowej, wykonane b ędzie odwodnienie – w zale żno ści od wielko ści jej napływu i warunków geotechnicznych – powierzchniowe lub za pomoc ą bariery igłofiltrów. Decyzja o przyj ętej technologii odwadniania przyj ęta zostanie po przeprowadzeniu bada ń geotechnicznych na etapie Projektu Budowlanego. W ka żdym przypadku odpompowana z wykopu woda gruntowa zostanie sklarowana w tymczasowym odstojniku stanowi ącym wyposa żenie zestawu pompowego i odprowadzona do biegn ących w pobli żu wykopów cieków. Zatrzymane w odstojniku zawiesiny zostan ą domieszane do gruntu z urobku i u żyte do zasypywania wykopów. Uzbrojenie kanałów grawitacyjnych stanowi ą rozmieszczone co 50-60 m studnie rewizyjne (inspekcyjne) z typowych kr ęgów betonowych z betonu B45 W8 o średnicy dn1000mm, z dolna cz ęś ci ą o wysoko ści 1,0 m prefabrykowan ą z dnem, z fabrycznie osadzonymi przej ściami szczelnymi dla rur PVC, przykryte płytami pokrywowymi z włazem żeliwnym zaopatrzonym w zamki zatrzaskowe. Płyty nastudzienne na studniach zlokalizowanych w jezdniach zamontowane zostan ą na pier ścieniach odci ąż aj ących. W przypadku wykonywania przewodów metod ą przewiertu sterowanego, przewiduje si ę zastosowanie studni z kr ęgów betonowych zapuszczanych metod ą studniarsk ą, wykorzystanych jako komory przewiertowe – startowe lub wyj ściowe. Studzienki stanowi ące zako ńczenie przył ączy do posesji oraz studzienki po średnie montowane pomi ędzy studniami rewizyjnymi j.w. – prefabrykowane z tworzywa sztucznego o średnicy Ø400-Ø600 mm. Do wykonania kanalizacji sanitarnej tłocznej (ci śnieniowej) zastosowano rury i kształtki kanalizacyjne z polietylenu PE-100. Rury i kształtki wchodz ące w skład systemu ci śnieniowego produkowanego w oparciu o norm ę PN-EN-12201 ł ączonych przez zgrzewanie doczołowe, polegaj ące na ogrzaniu i uplastycznieniu powierzchni ł ączonych elementów za pomoc ą płyty grzejnej, a nast ępnie po odsuni ęciu ich od płyty, na doci śni ęciu do siebie z odpowiedni ą sił ą docisku i pozostawieniu do schłodzenia. Rury z PE produkowane s ą z granulatu polietylenowego. Trwało ść rur i elementów ruroci ągów z tworzyw sztucznych wyrobu u żytkowanych w temperaturze ścieków 20°C wynosi 50 lat. Stosowane rury PE maj ą dostateczn ą odporno ść na zwi ązki chemiczne i parametry pracy wyst ępuj ące w sieciach w budownictwie ogólnym. Zakłada si ę stosowanie rur PE co najmniej dwuwarstwowych, o zewn ętrznej powierzchni odpornej na naciski punktowe i zarysowanie, przeznaczonych do układania w gruncie bez podsypki lub zakładania metod ą przewiertu kierowanego. Rury układane b ędą na orientacyjnej gł ęboko ści 1,4..2,5 m pod poziomem terenu, co wyniknie z analizy konfiguracji terenu i ze szczegółowych oblicze ń hydraulicznych na etapie Projektu Budowlanego.

Sie ć wodoci ągowa

Do wykonania sieci wodoci ągowej (ci śnieniowej) zastosowano rury i kształtki kanalizacyjne z polietylenu PE-100. Rury i kształtki wchodz ące w skład systemu ci śnieniowego produkowanego w oparciu o norm ę PN-EN-12201 ł ączonych przez zgrzewanie doczołowe, polegaj ące na ogrzaniu i uplastycznieniu powierzchni ł ączonych elementów za pomoc ą płyty grzejnej, a nast ępnie po odsuni ęciu ich od płyty, na doci śni ęciu do siebie z odpowiedni ą sił ą docisku i pozostawieniu do schłodzenia. Rury z PE produkowane s ą z granulatu polietylenowego. Trwało ść rur i elementów ruroci ągów z tworzyw sztucznych wyrobu użytkowanych w temperaturze ścieków 20°C wynosi 50 lat. Stosowane rury PE maj ą

dostateczn ą odporno ść na zwi ązki chemiczne i parametry pracy wyst ępuj ące w sieciach w budownictwie ogólnym. Zakłada si ę stosowanie rur PE co najmniej dwuwarstwowych, o zewn ętrznej powierzchni odpornej na naciski punktowe i zarysowanie, przeznaczonych do układania w gruncie bez podsypki lub zakładania metod ą przewiertu kierowanego. Rury układane b ędą na orientacyjnej gł ęboko ści 1,4..2,5 m pod poziomem terenu, co wyniknie z analizy konfiguracji terenu i ze szczegółowych oblicze ń hydraulicznych na etapie Projektu Budowlanego.

Przewody tłoczne układane b ędą w wykopach o ścianach pionowych, umocnionych szalunkiem płytowym, a w terenie nieuzbrojonym w wykopach o ścianach nachylonych. Zaleca si ę układanie przewodów tłocznych metod ą przewiertu kierowanego, odcinkami o długo ści do 400 m w zale żno ści od posiadanych przez wykonawc ę mo żliwo ści sprz ętowych. Metoda ta pozwala na zachowanie nienaruszonej warstwy gleby urodzajnej. W miejscach gdzie spodziewane jest wyst ępowanie wody gruntowej, zakłada si ę układanie przewodu tłocznego metod ą przewiertu kierowanego, bez konieczno ści wykonywania i odwadniania wykopów.

Przepompownie ścieków

Do przetłoczenia ścieków do istniej ącej oczyszczalni ścieków w Cisewiu, uwzgl ędniaj ąc warunki lokalne, ukształtowanie terenu i sprawy własno ściowe, przewiduje si ę zastosowanie prefabrykowanych, hermetycznych (suchych), podziemnych pompowni ścieków, wyposa żonych w: − obudow ę podziemn ą z betonu B45 W8, o okre ślonej średnicy z zamontowanymi fabrycznie przej ściami szczelnymi, − pokryw ę żelbetow ą z włazem, − zespół pompowy zagregowany z separatorem cz ęś ci stałych, z pompami ściekowymi w ilo ści min. 2 szt., − wentylacj ę nawiewno-wywiewn ą z biofiltrem, − przewody tłoczne ze stali nierdzewnej z armatur ą, − sygnalizatory poziomu ścieków, − skrzynk ę sterownicz ą z sygnalizacj ą awaryjn ą.

Pompownie ścieków wyposa żone b ędą w minimum dwie pompy pracuj ące naprzemiennie. Pompownie ścieków, jako obiekty podziemne, s ą całkowicie zautomatyzowane i nie wymagaj ą stałej obsługi. Prefabrykowana obudowa pompowni ścieków nie zagra ża środowisku naturalnemu, poniewa ż jej obudowa jest sucha i szczelna (bez zbiornika ścieków), co umo żliwia obserwacj ę szczelno ści agregatu pompowego z separatorem. Tym samym środowisko gruntowo-wodne w żadnym przypadku nie zostanie zanieczyszczone. Zapewnia to krótki czas zatrzymania ścieków w – tylko w niewielkim zespole pompowym zagregowanym z separatorem cz ęś ci stałych - nie nast ępuje wi ęc zagniwanie ścieków. Wylot wentylacji komory pompowni uzbrojony b ędzie w biofiltr powietrza wypełniony w ęglem aktywnym, wyłapuj ący ewentualne zapachy.

Pompownia posadowiona b ędzie na wyrównanym, zag ęszczonym i odwodnionym dnie wykopu, na podsypce żwirowo-piaskowej grubo ści 15 cm. W przypadku wyst ąpienia szczególnie niekorzystnych warunków geotechnicznych (co mo że by ć stwierdzone badaniami geotechnicznymi które wykonane b ędą w fazie Projektu Budowlanego), rozwa żone zostanie posadowienie obudowy pompowni metod ą studniarsk ą.

Teren pompowni b ędzie utwardzony, o świetlony i ogrodzony. Na działki pompowni doprowadzona b ędzie (je śli w pobli żu jest gminna sie ć wodoci ągowa) przewodem PEØ50 woda z sieci wodoci ągowej do celów podlewania zieleni i utrzymania czysto ści.

Analiza warunków wykorzystania terenu

W przypadku analizy warunków wykorzystania terenu w fazie realizacji przedsi ęwzi ęcia i w odniesieniu do terenów s ąsiednich, nale ży stwierdzi ć, i ż nie ulegn ą one zmianie. Realizacja przedsi ęwzi ęcia nie wpłynie negatywnie na obecne zagospodarowanie s ąsiednich terenów. Na tym etapie przewiduje si ę wykonywanie tylko robót ziemnych i prac budowlano- monta żowych. Wszelkie nowo projektowane zamierzenia inwestycyjne prowadzi ć w miar ę potrzeb po przeprowadzeniu bada ń geotechnicznych gruntu oraz po stwierdzeniu dokładnego poziomu wyst ępowania wód gruntowych.

POWIETRZE ATMOSFERYCZNE:

Podczas budowy zagro żenie dla powietrza atmosferycznego mog ą stanowi ć zanieczyszczenia pochodz ące z: - eksploatacji sprz ętu wykorzystywanego podczas budowy, - terenów składowych, - prowadzenia robót ziemnych, przewozu i składowania kruszywa wykorzystywanego podczas budowy. W celu ograniczenia negatywnego wpływu sprz ętu i środków transportu na środowisko nale ży zadba ć o ich prawidłow ą eksploatacj ę i wła ściw ą konserwację. W przeciwnym wypadku wyst ąpi wzrost zu życia paliwa oraz ilo ści wydzielanych spalin i poziomu hałasu. Maszyny i pojazdy nie powinny by ć przeci ąż ane oraz eksploatowane na najwy ższych obrotach silników, gdy ż zwi ększa to emisj ę spalin. Sprz ęt u żywany podczas robót powinien spełnia ć wymagania odno śnie ochrony przed hałasem i gazami spalinowymi podane w rozporz ądzeniach i normach. Transportowane i składowane na terenie budowy kruszywo powinno by ć w miar ę mo żliwo ści przykryte, a teren budowy powinien systematycznie zraszany wod ą w celu ograniczenia wtórnego pylenia. Niedopuszczalne jest palenie na terenie budowy papy, opon, rozpuszczalników, farb itp. Budowa sieci wodno-kanalizacyjnych w pasie drogowym, na etapie realizacji zadania spowoduje okresowe utrudnienia w ruchu. Mog ą one powodowa ć okresowy wzrost zanieczyszczenia powietrza (np. wzrost st ęż enia CO, NO x, C xHx). Inwestor powinien zadba ć o wła ściwe zabezpieczenia i oznakowanie dróg tak, aby wszelkie niedogodno ści zwi ązane z przebudow ą ograniczy ć do niezb ędnego minimum.

HAŁAS I WIBRACJE

W wi ększo ści robót budowlanych wykorzystywany b ędzie sprz ęt stanowi ący źródło hałasu i drga ń. U żytkowanie takiego sprz ętu w pobli żu zabudowy mieszkaniowej powinno

odbywa ć si ę tylko w porze dziennej. Nale ży zadba ć o dobry stan techniczny maszyn oraz systematyczn ą ich konserwacj ę (smarowanie, dokr ęcanie śrub itp.). Ograniczenie emitowanego hałasu oraz wibracji mo żna tak że osi ągn ąć poprzez: - obudow ę cz ęś ci lub cało ści maszyn osłonami akustycznymi, - zastosowanie elementów amortyzuj ących, np. elastycznych podkładek, - zastosowanie wysokiej jako ści tłumików w silnikach spalinowych.

ŚRODOWISKO GRUNTOWO-WODNE ORAZ GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA

W trakcie budowy istnieje niebezpiecze ństwo zanieczyszczenia gruntów i wód podziemnych substancjami ropopochodnymi pochodz ącymi z przebywaj ących tam pojazdów mechanicznych (samochody ci ęż arowe, koparki), magazynowanych olejów, smarów i innych materiałów niezb ędnych do bie żą cej eksploatacji i konserwacji sprz ętu. Aby zminimalizowa ć niebezpiecze ństwo ska żenia zaplecze budowy powinno zosta ć zorganizowane na terenie utwardzonym, zabezpieczonym warstw ą słaboprzepuszczaln ą. Oleje, smary, ropa musz ą by ć przechowywane w szczelnych pojemnikach. Na etapie opracowania projektu organizacji budowy powinno si ę uwzgl ędni ć doprowadzenie na teren budowy wody do celów technologicznych i sanitarnych oraz zapewni ć odpowiednie warunki sanitarne pracownikom (np. poprzez ustawienie ekologicznych kabin ust ępowych typu Toi-Toi).

RO ŚLINNO ŚĆ

Inwestor powinien d ąż yć do zachowania jak najwi ększej ilo ści ro ślinno ści. W przypadku zaistnienia kolizji, o ile jest to mo żliwe nale ży przesadza ć, a nie wycina ć koliduj ące z budow ą drzewa. Podczas organizacji placu budowy oraz robót ziemnych nale ży pami ęta ć że strefa odpowiadaj ąca powierzchni rzutu korony drzewa, powi ększonej o 20%, powinna podlega ć ochronie ze wzgl ędu na to, i ż w jej zasi ęgu znajduj ą si ę aktywne korzenie, zaopatrywuj ące drzewo w wod ę i składniki od żywcze. W obr ębie tej strefy nale ży ograniczy ć prace do niezb ędnego minimum.

W celu ochrony drzew przed ewentualnym uszkodzeniem podczas prowadzenia robót nale ży : - osłania ć pnie drzew rosn ących w bezpo średnim s ąsiedztwie przeprowadzanych robót ziemnych – do tego celu mo żna wykorzysta ć tkanin ę jutow ą, maty słomiane lub trzcinowe oraz deski poł ączone drutem, - roboty ziemne w obr ębie systemu korzeniowego w miar ę mo żliwo ści wykonywa ć r ęcznie, - odsłoni ęte korzenie drzew, w celu zabezpieczenia przed nadmiernym wysuszeniem (lato) lub przemarzni ęciem (zima) osłania ć materiałami ze słomy, tkanin workowatych lub torfem, - zadba ć o to, aby bezpo średnio pod koronami drzew nie były składowane materiały budowlane oraz ziemia z wykopów, gdy ż uniemo żliwia to wymian ę gazow ą mi ędzy powietrzem a gleb ą, co w konsekwencji mo że doprowadzi ć do zamierania i gnicia korzeni; ponadto wody opadowe mog ą wypłukiwa ć z materiałów budowlanych (cement, wapno) zanieczyszczenia szkodliwe dla ro ślinno ści.

KRAJOBRAZ, DOBRA KULTURY

Inwestycja realizowana w zakresie budowy nowych odcinków sieci w przewa żaj ącej częś ci prowadzona b ędzie w terenach utwardzonych i nieutwardzonych w pasach technicznych dróg powiatowych i gminnych (chodniki, drogi), terenach nieutwardzonych pokrytych ro ślinno ści ą na terenie poszczególnych posesji, do których projektowane s ą przył ącza oraz w terenach nieutwardzonych pokrytych ro ślinno ści ą (tereny rolne i nieu żytki). W przewa żaj ącej wi ększo ści inwestycja b ędzie przebiega ć lub s ąsiadowa ć z terenami zabudowanymi.

Trwaj ące roboty budowlane spowoduj ą liczne zmiany w krajobrazie: - na zapleczu budowy zostan ą ustawione wiaty, tymczasowe magazyny i obiekty socjalne dla pracowników, - na terenie budowy składowane b ędą odpady, - pracuj ące maszyny i sprz ęt budowlany b ędą źródłem wibracji i podwy ższonego hałasu, a tak że w zwi ązku z ich prac ą zwi ększy si ę zapylenie, zanieczyszczenie powietrza. Zmiany te b ędą miały wpływ na samopoczucie okolicznych mieszka ńców oraz innych osób chwilowo przebywaj ących w pobli żu realizowanej inwestycji. Nale ży jednak zauwa żyć, że wi ększo ść tych zmian ma charakter przej ściowy i po zako ńczeniu budowy zostan ą one usuni ęte (wiaty, tymczasowe magazyny, liczne odpady). Po zako ńczeniu realizacji inwestycji teren zostanie uporz ądkowany i zagospodarowany. Ze wzgl ędu na charakter prowadzonych robót (roboty ziemne) konieczne b ędzie tak że uzyskanie opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, odno śnie wyst ępowania w obr ębie inwestycji obszarów podlegaj ących ochronie prawnej w my śl przepisów ustawy o ochronie dóbr kultury.

WPŁYW NA LUDZI, OCHRONA INTERESÓW OSÓB TRZECICH

Planowana budowa sieci wodno-kanalizacyjnych mo że spowodowa ć pewne minimalne zakłócenia wynikaj ące z ruchu pojazdów budowlanych oraz czasowego wył ączenia z u żytku odcinków danej drogi. W trakcie budowy mog ą tak że wyst ąpi ć zagro żenia , zarówno dla u żytkowników drogi jak i zatrudnionych przy przebudowie pracowników, zwi ązanych z wykonywaniem robót w pasie drogowym, poruszaniem si ę pojazdów ci ęż kich ( koparki, samochody ci ęż arowe ). W celu zapewnienia bezpiecze ństwa dla u żytkowników danej drogi i pracowników oraz ograniczenia niedogodno ści zwi ązanych z planowan ą przebudow ą nale ży: - przygotowa ć projekt organizacji ruchu zast ępczego, - zapewni ć oznakowanie terenu – odcinka robót poprzez ustawienie i wła ściwe utrzymanie oznakowania pionowego wg zatwierdzonego projektu ruchu zast ępczego, - stosowa ć odzie ż robocz ą ostrzegawcz ą oraz środki ochrony osobistej przez pracowników w trakcie wykonywania robót wymagaj ących ich u żytkowania, - zabezpieczy ć maszyny, sprz ęt budowlany oraz materiały w trakcie robót oraz w czasie przerw w pracy, - dąż yć do skrócenia do niezb ędnego minimum konieczno ści zamkni ęcia odcinków dróg. Dodatkowo zatrudnieni pracownicy powinni: - posiada ć świadectwo dopuszczenia do pracy na swoich stanowiskach, - posiada ć aktualne świadectwa uko ńczonych szkole ń podstawowych i okresowych BHP, - przechodzi ć instrukta ż na stanowisku pracy przed wykonaniem poszczególnych zakresów robót,

- posiada ć odpowiednie świadectwa kwalifikacji i uprawnienia do obsługi sprz ętu budowlanego. Ponadto na terenie budowy składowane b ędą odpady, pracuj ące maszyny i sprz ęt budowlany b ędą źródłem wibracji i podwy ższonego hałasu, a tak że w zwi ązku z ich prac ą zwi ększy si ę zapylenie i zanieczyszczenie powietrza. Zmiany te b ędą miały wpływ na samopoczucie okolicznych mieszka ńców oraz osób chwilowo przebywaj ących w pobliżu realizowanych prac. Nale ży jednak zauwa żyć, że wi ększo ść z tych zmian ma charakter przej ściowy i po zako ńczeniu budowy zostan ą one usuni ęte, a teren prowadzonych robót zostanie uporz ądkowany i zagospodarowany. Zgodnie z ustaw ą z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 1998 r. Nr 115, poz. 741 ze zm.) inwestor jest zobowi ązany do przywrócenia nieruchomo ści do stanu poprzedniego, niezwłocznie po poło żeniu sieci i nawierzchni dróg i wybudowaniu studzienek. Je żeli przywrócenie nieruchomo ści do stanu poprzedniego jest niemo żliwe albo powoduje nadmierne trudno ści lub koszty wła ściciel ma prawo do odszkodowania odpowiadaj ącego warto ści poniesionych szkód.

2.1.4. Warunki wykorzystania terenu w fazie eksploatacji

2.1.4.1. Główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych

Warunki wykonywania robót

Roboty ziemne i monta żowe wykonywane b ędą zgodnie z obowi ązuj ącymi warunkami technicznymi: Cz ęść II - „Roboty instalacji sanitarnych i przemysłowych” oraz z wymogami obowi ązuj ących norm, a w szczególno ści norm ą PN-83/883 602 i PN-68/B- 06050. Przed przyst ąpieniem do robót ziemnych nale ży zawiadomi ć te jednostki, których uzbrojenie podziemne znajduje si ę w pasie prowadzonych robót. Roboty ziemne nale ży wykonywa ć zgodnie z wymogami normy PN-B-10736/1999 – „Roboty ziemne, wymagania i badania przy odbiorze”. W przypadku wyst ąpienia podczas wykonywania wykopów pod przewody i przepompowni ę niezinwentaryzowanego uzbrojenia podziemnego nale ży niezwłocznie powiadomi ć u żytkownika sieci i wspólnie z nadzorem inwestorskim ustali ć dalszy tok post ępowania. Napotkane w czasie wykonywania robót podziemnych uzbrojenie podziemne nale ży zabezpieczy ć przed uszkodzeniem (np. przez podwieszenie). Wykopy w ścianach pionowych pod przewody usytuowane w drogach, ulicach utwardzonych i po gruntach prywatnych zabudowanych oraz w miejscach gdzie wyst ępuje uzbrojenie podziemne maj ąc na wzgl ędzie wymagania BHP nale ży szalowa ć na całej długo ści. Rodzaj szalowania nale ży przyj ąć w zale żno ści od spoisto ści gruntu. Wykopy pod przewody przebiegaj ące po terenach rolnych wykona ć mechanicznie, jako szeroko przestrzenne zachowuj ąc przepisy BHP. Na gruntach rolnych nale ży zdj ąć i zabezpieczy ć istniej ącą gleb ę. Po zasypaniu wykopów gleb ę nale ży powtórnie rozplantowa ć na trasie uło żonego ruroci ągu. Roboty ziemne- monta żowe na tych gruntach wykonywa ć po zbiorach ziemiopłodów. W przypadku wyst ąpienia w wykopie (na poziomie posadowienia ruroci ągu) gruntu organicznego lub nieno śnego, nale ży go wymieni ć na warstw ę piasku, której grubo ść powinna wynosi ć ok. 0,2 m.

Rury PCV układa ć przy temperaturze otoczenia +5 0C, a ich monta żu dokona ć zgodnie z instrukcja projektowania, wykonania i odbioru instalacji ruroci ągowych producenta rur. Na czas budowy wykopy nale ży odpowiednio zabezpieczy ć np. przed zalaniem wod ą opadow ą i oznakowa ć barierkami lub ta śmą ostrzegawcz ą, a w godzinach nocnych o świetli ć lampami ostrzegawczymi. Zasypywania przewodu w wykopie nale ży wykonywa ć w dwóch warstwach. Pierwsza warstwa jest tzw. warstw ą ochronn ą o grubo ści 30 cm ponad wierzch rury. Natomiast druga warstwa jest wypełnieniem wykopu a ż do wła ściwej rz ędnej terenu. Nad pierwsza warstw ę uło żyć ta śmę identyfikacyjn ą z tworzywa sztucznego z wkładk ą metalow ą z elementem stalowym lokalizuj ącym (TOL) i nadrukiem „Uwaga Wodoci ąg” lub „ Przewód tłoczny”. Ko ńcówki ta śmy nale ży ł ączy ć za pomoc ą odpowiedniego urz ądzenia zaciskowego oraz spinek zaciskowych. W trakcie wykonywania robót w pasie drogowym nale ży odpowiednio oznakowa ć tras ę drogi, ustawiaj ąc odpowiednie znaki drogowe (zw ęż enie jezdni, prowadzone roboty, ograniczenie szybko ści). Nale ży dokona ć inwentaryzacji geodezyjnej uło żonych przewodów przed ich zasypaniem . Przy układaniu rur PCV nale ży przestrzega ć podstawowych warunków technicznych: − podsypka ( żwir lub piasek) winna by ć wyrównana zgodnie ze spadkiem przewodu. Minimalna grubo ść piasku 0,1 m, gdy zachodzi takowa potrzeba, − obsypywanie rur z boków sypkim materiałem i zag ęszczanym warstwami, − warstwa obsypki winna by ć ok. 30 cm powy żej wierzchu rury. Pozostał ą cz ęść wykopu mo żna zasypa ć gruntem rodzimym. Zasypywanie wykopów prowadzi ć warstwami grubo ści 0,3 m z mechanicznym zag ęszczaniem. Zasypka przewodów w ulicach i drogach musi by ć zag ęszczona do 90% zmodyfikowanej warto ści Proctora. Wykopu pod zbiorniki przepompowni wykona ć mechanicznie. Na czas monta żu zbiornika nale ży obni żyć poziom wody gruntowej. W miejscu skrzy żowania si ę projektowanych przewodów z istniej ącymi kablami energetycznymi i telekomunikacyjnymi nale ży zamontowa ć rury ochronne dwudzielne typu AROT na długo ści 3,0 m. Na okres prowadzonych robót wykonawca zobowi ązany jest do: − uwzgl ędnienia warunków podanych prze jednostki uzgadniaj ące dokumentacje budowlan ą, − uzgodnienia z zakresu czasu trwania robót na poszczególnych odcinkach ruroci ągu z wła ścicielem drogi, jak i gruntu po których prowadzone b ędą przewody. W tym celu nale ży oznakowa ć ewentualne dojazdy, jak i objazdy, − oczyszczenie terenu i przywrócenia go do stanu pierwotnego stanu zagospodarowania po zako ńczeniu budowy w tym nawierzchni ulic, podwórek, dróg, − zapewnienia w miar ę potrzeby tymczasowych pomostów przejazdowych i kładek dla pieszych w celu utrzymania niezb ędnego i bezpiecznego ruchu.

Prób ę szczelno ści przewodu tłocznego i wodoci ągowego wykona ć w obecno ści przyszłego u żytkownika, a odbioru technicznego dokona ć zgodnie z PN-92/B-10735 i warunkami obioru technicznego zewn ętrznych sieci podziemnych, które okre ślone s ą w „Warunkach technicznych wykonania i odbioru robót budowlano monta żowych” rozdział 2 i 3 tom drugi wydany przez ARKADY Warszawa w 1988 r. Wszelkie zmiany w stosunku do dokumentacji dokonane w czasie realizacji zadania inwestycyjnego musz ą by ć uwidocznione w operacie powykonawczym.

2.1.4.2. Przewidywane ilo ści wykorzystywanej wody i innych surowców, materiałów, paliw i energii

Woda Przewidywane ilo ści wody mo żna podzieli ć na: − ilo ści wody wykorzystywane podczas realizacji przedsi ęwzi ęcia − ilo ści wody wykorzystywane podczas eksploatacji.

Ilo ści wody wykorzystywane podczas realizacji przedsi ęwzi ęcia Podczas realizacji przedsi ęwzi ęcia woda b ędzie wykorzystywana do płukania przewodów, przeprowadzania prób ci śnienia. Woda ta zostanie skierowana do środowiska poprzez bezpo średnie opró żnienie przewodu do wykopu, do kanalizacji deszczowej lub rowu odwodnieniowego po uzyskaniu zgody wła ściciela. Woda wykorzystywana podczas realizacji przedsi ęwzi ęcia b ędzie dostarczana z istniej ących sieci wodoci ągowych. Zu żywana ona b ędzie w niewielkich ilo ściach (około 2,5 m 3/miesi ąc) do przygotowania zaprawy cementowej do mocowania włazów do studzienek betonowych. Próba ci śnieniowa szczelno ści przewodów tłocznych odb ędzie si ę z u życiem spr ęż onego powietrza (metoda „L”), nie wymagaj ącym zu życia wody. Próba szczelno ści kanałów grawitacyjnych wraz ze studzienkami odb ędzie si ę metod ą wodn ą, przy czym woda nie musi odpowiada ć wymaganiom wody pitnej. Zu życie wody do wykonania próby to około: 341 m 3. Woda ta, po przeprowadzeniu prób szczelno ści kanałów zostanie wykorzystana do próby szczelno ści instalacji pompowni oraz do wykonania prób techniczno-ruchowych (rozruchu) pompowni; po wykorzystaniu trafi wi ęc ostatecznie do oczyszczalni ścieków.

Ilo ści wody wykorzystywane podczas eksploatacji przedsięwzi ęcia Podczas eksploatacji sieci kanalizacyjnej woda wykorzystywana b ędzie sporadycznie do celów konserwacyjno-obsługowych obiektów kanalizacyjnych. Woda z sieci lokalnych dostarczana b ędzie sprz ętem specjalistycznym (samochód typu WUKO). Na działki przepompowni doprowadzone b ędzie przył ącze wodoci ągowe, w celu zapewnienia mo żliwo ści u życia wody do celów eksploatacyjnych np. płukania, czyszczenia itp. Zu życie wody w trakcie eksploatacji b ędzie wynosiło około 0,5-1 m 3/miesi ąc w przeliczeniu na jedn ą przepompowni ę.

Inne wykorzystywane surowce, materiały, paliwa oraz energia

Projektowane przedsi ęwzi ęcie powoduje wykorzystanie poprzez zabudow ę nast ępuj ących materiałów i surowców: − rury z polietylenu PE 100 w zakresie średnic Ø 90 ÷ Ø 160 mm, − rury z PVC, SN 8 o ściankach gładkich, kielichowych ł ączonych uszczelkami gumowymi o średnicach Ø 0,16 m, Ø 0,20 m, − piasek i pospółka na podsypk ę i obsypk ę, − paliwo wykorzystane b ędzie do zasilania pracuj ącego sprz ętu budowlanego w trakcie realizacji robót. Energia elektryczna wykorzystywana b ędzie do celów zasilania zaplecza

placu budowy w trakcie realizacji przedsi ęwzi ęcia i pobierana b ędzie z istniej ących sieci ewentualnie ze spalinowych przewo źnych agregatów pr ądotwórczych.

Poni żej podano przewidywane średnie zu życie oleju nap ędowego na motogodzin ę: - maszyny budowlane oraz samochody ci ęż arowe – 10 dm 3 / m-h, - wibromłot / stopa wibracyjna – 3 dm 3 / m-h.

Energia elektryczna

Kanały i obiekty obj ęte inwestycj ą, podczas ich docelowej eksploatacji, nie b ędą wymagały dostarczania surowców oraz nie b ędą zu żywały energii elektrycznej - oprócz projektowanych 9-ciu pompowni. Przewidywane średnie zapotrzebowanie mocy przez pompownie wynosi: dla sze ściu pompowni w m. Osowo P ≈ 34,7 kW, dla trzech pompowni w m. B ąk sumarycznie P ≈ 14,6 kW. Razem przewidywane średnie zapotrzebowanie mocy przez wszystkie 9 pompowni będzie wynosi ć 49,3 kW. Zu życie energii elektrycznej przez pompownie ścieków zakłada si ę w wysoko ści: 6 pompowni w m. Osowo - 47 kWh dziennie, 3 pompownie w m. B ąk - 18,2 kWh. Razem zu życie energii elektrycznej dla wszystkich pompowni wynosi 65,2 kWh.

Przewiduje si ę doprowadzenie do placu budowy pompowni energii elektrycznej dla potrzeb oświetlenia, nap ędu maszyn budowlanych oraz elektronarz ędzi o ł ącznej mocy ok. 10 kW.

Podane parametry dla wst ępnego doboru pomp mog ą ulec zmianie po uzgodnieniu ostatecznych danych wyj ściowych (lokalizacja, przebieg ruroci ągów tłocznych, wymagana wydajno ść pomp w poszczególnych pompowniach).

2.2. Przewidywane wielko ści emisji, wynikaj ące z funkcjonowania planowanego przedsi ęwzi ęcia

Mianem emisji według ustawy Prawo ochrony środowiska okre śla si ę wprowadzenie bezpo średnio lub po średnio, w wyniku działalno ści człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: • substancji (czyli pierwiastków chemicznych oraz ich zwi ązków, mieszanin lub roztworów wyst ępuj ących w środowisku lub powstałych w wyniku działalno ści człowieka), • energii, tj. ciepła, hałasu, wibracji lub promieniowania elektromagnetycznego. Mianem wielko ści emisji okre śla si ę natomiast rodzaj i ilo ść wprowadzanych substancji lub energii w okre ślonym czasie oraz st ęż enie lub poziomy substancji lub energii, w szczególno ści w gazach odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych odpadach. Dla analizowanego przedsi ęwzi ęcia wyró żni ć nale ży trzy etapy, charakteryzuj ące si ę okre ślonym oddziaływaniem na środowisko, tj. etap budowy, etap eksploatacji oraz etap likwidacji. Na ka żdym z poszczególnych etapów przedsi ęwzi ęcia wyst ępowa ć b ędzie szereg oddziaływa ń na środowisko, z których najbardziej charakterystyczne dla analizowanej inwestycji b ędą: - hałas przenikaj ący do środowiska, - emisja zanieczyszcze ń ze środków transportu i urz ądze ń technologicznych, - wytwarzanie odpadów.

Zaznaczy ć nale ży, że elementy środowiska, w szczególno ści aerosanitarna jako ść powietrza, klimat akustyczny oraz jako ść wód powierzchniowych i podziemnych w miejscu lokalizacji analizowanego przedsi ęwzi ęcia nie były i nie s ą obj ęte cyklicznymi badaniami monitoringu powietrza prowadzonymi w ramach kompetencji Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku.

Trasa projektowanych sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych przebiega po terenach zabudowanych, terenach rolnych, nieu żytkach, pasach technicznych dróg powiatowych i gminnych. W projekcie budowlanym zostan ą okre ślone warunki wykonywania prac budowlanych, które mog ą mie ć wpływ na środowisko naturalne. Prawidłowa realizacja przedsi ęwzi ęcia zwi ązana jest z przestrzeganiem przyj ętych rozwi ąza ń technologicznych, zastosowaniem wysokiej jako ści sprz ętu i materiałów budowlanych.

Faza realizacji przedsi ęwzi ęcia

Podczas budowy sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej oddziaływanie na środowisko mo że wyst ępowa ć w postaci: − hałasu, zapylenia i zwi ększonego ruchu na drogach kursami pojazdów obsługujących budow ę (koparek, wywrotek, samochodów ci ęż arowych), − hałasu pracy sprz ętu i zapylenia na terenie budowy, − potrzeby zdeponowania zdj ętej warstwy humusu na okres budowy, − potrzeby zagospodarowania nadmiaru ziemi wynikaj ącej z obj ęto ści zamontowanych przewodów i wykonanej podsypki, − zagospodarowania odpadów powstałych z obcinanych rur, zu żytych umocowa ń wykopów oraz gruzu betonowego z wykonywanych bloków oporowych pod armatur ę.

Emisje substancji wyst ępuj ą wył ącznie podczas prowadzenia robót zwi ązanych z realizacj ą inwestycji. Poni żej przedstawione zostały rodzaje i przewidywane ilości zanieczyszcze ń, które zostan ą wprowadzone do środowiska na etapie realizacji inwestycji. Nie występuj ą emisje energii do środowiska; emisja ciepła z maszyn budowlanych jest pomijalnie mała.

Faza eksploatacji przedsi ęwzi ęcia

W trakcie eksploatacji inwestycja nie b ędzie emitowa ć znacz ących ilo ści substancji i energii. Jedyn ą substancj ą emitowan ą w śladowych ilo ściach mog ą by ć odory wydzielaj ące si ę z biofiltru na wylocie wentylacji komory pompowni - jedynie w przypadku, gdy nie zostanie on wymieniony zgodnie z zało żonym harmonogramem (1 raz na rok). Wkład z biofiltru, wykonany w technologii zamkni ętej, składaj ący si ę z w ęgla drzewnego aktywowanego, po wykorzystaniu zostanie przekazany jako odpad do utylizacji podmiotowi, który ma zezwolenie wła ściwego organu na prowadzenie działalno ści w zakresie zbierania, odzysku, unieszkodliwiania odpadów.

Analiza ilo ści pobieranej wody oraz odprowadzanych ścieków W trakcie eksploatacji projektowanej inwestycji nie przewiduje si ę pobierania wody i odprowadzania ścieków.

Sie ć kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i tłocznej oraz sie ć wodoci ągowa b ędzie wykonana ze szczelnych i hermetycznych rur, co zapobiega niekontrolowanym wyciekom do gleby i wód podziemnych. Zapewnia to pełn ą szczelno ść systemu i ograniczenie ryzyka wyst ąpienia infiltracji ścieków do gruntu i wód gruntowych. W zwi ązku z tym nie b ędzie negatywnego oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na wody podziemne.

Przewidywany charakter i wielko ść emisji wynikaj ących z realizacji analizowanego przedsi ęwzi ęcia zostan ą omówione poni żej oraz w nast ępnych rozdziałach niniejszego raportu.

Odpady

Przedmiotem tej cz ęś ci raportu oddziaływania na środowisko jest okre ślenie oddziaływania inwestycji w zakresie gospodarki odpadami podczas jej budowy, eksploatacji i likwidacji . Odpady zostały sklasyfikowane zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Faza realizacji przedsi ęwzi ęcia:

W efekcie realizacji analizowanego przedsi ęwzi ęcia powstawa ć b ędą ró żne kategorie odpadów zwi ązane przede wszystkim z: • realizacj ą prac ziemnych, • użytkowaniem sprz ętu budowlanego, • funkcjonowaniem zaplecza socjalnego dla pracowników budowy.

Tabela. Przewidywane orientacyjne rodzaje i ilo ści wytwarzanych odpadów w trakcie realizacji przedsi ęwzi ęcia.

Lp. Kod Rodzaj odpadu Ilo ść Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 1. 13 02 05* nie zawieraj ące zwi ązków chlorowcoorganicznych 20 kg Opakowania zawieraj ące pozostało ści substancji 2. 15 01 10* niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone 5 kg Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania 3. 15 02 02* i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami 2 kg niebezpiecznymi 4. 17 01 01 Gruz betonowy lub tłucze ń 150 m 3 5. 17 03 02 Asfalt 11 m 3 Gleba i ziemia, w tym kamienie ,inne ni ż wymienione 2000 m 3 6. 17 05 04 w 17 05 03

Faza eksploatacji instalacji:

W zwi ązku z eksploatacj ą projektowanej inwestycji nie przewiduje si ę powstawania i wytwarzania odpadów. Zagadnienie to nie b ędzie wi ęc przedmiotem analizy niniejszego Raportu.

Odpady powstawa ć mog ą jedynie w trakcie prowadzenia prac konserwacyjnych i ewentualnych napraw systemu. Wytwórc ą takich odpadów b ędą jednak firmy bezpo średnio wykonuj ące te usługi.

Klimat akustyczny

W przypadku obiektu emituj ącego hałas do środowiska, stopie ń oraz zasi ęg jego uci ąż liwo ści dla otoczenia zale ży od:
poziomu d źwi ęku emitowanego przez źródła,
stopnia zabezpieczenia źródeł hałasu (obudowy d źwi ękoizolacyjnej, ekrany akustyczne, tłumiki),
charakterystyki czasowej źródeł hałasu,
rodzaju zagospodarowania terenu w s ąsiedztwie urz ądze ń b ędących źródłem hałasu. Granic ę zasi ęgu uci ąż liwo ści akustycznej obiektu wyznacza przebieg krzywej równowa żnego poziomu d źwi ęku (izofony) o warto ści dopuszczalnej - przyj ęto j ą okre śla ć jako stref ę uci ąż liwo ści akustycznej. Granica tego obszaru stanowi granicę strefy oddziaływania, w obr ębie której nie dopuszcza si ę lokalizacji terenów i obiektów chronionych. W zale żno ści od rodzaju rozpatrywanego obiektu do wyznaczania stref oddziaływania hałasu stosuje si ę metod ę pomiarow ą i obliczeniow ą. Metoda obliczeniowa dotyczy nowoprojektowanych obiektów - tak jak w przypadku analizowanym w niniejszym raporcie. Na podstawie znajomo ści wewn ętrznych i zewn ętrznych źródeł hałasu, charakterystyki zabudowy oraz charakterystyki terenu w s ąsiedztwie rozpatrywanego obiektu, wyznacza si ę zasi ęg równowa żnego poziomu d źwi ęku. Dopuszczalny poziom d źwi ęku ustala si ę dla najbardziej niekorzystnych o śmiu godzin w porze dziennej oraz w ci ągu najniekorzystniejszej godziny w porze nocnej.

Rzeczywisty zasi ęg wyst ępowania źródeł hałasu zale ży od szeregu charakterystycznych cech terenu takich jak: – rodzaj i ukształtowanie powierzchni gruntu, – pr ędko ść i kierunek wiatru, – temperatura i wilgotno ść powietrza, – wyst ępowanie przegród akustycznych i ekranów. Nale ży przy tym zauwa żyć, że obok obni żenia hałasu w funkcji odległo ści wyst ępuje zjawisko tłumienia d źwi ęku tj. pochłanianie energii akustycznej zale żnie od temperatury powietrza i wilgotno ści. W wyniku ruchu powietrza w warstwie przyziemnej fale d źwi ękowe „z wiatrem” kład ą si ę ku ziemi, a „pod wiatr” odchylaj ą si ę ku górze tworz ąc tzw. stref ę cienia akustycznego. Pr ędko ść rozchodzenia si ę d źwi ęku w powietrzu ro śnie wraz z temperatur ą. Przy normalnym rozkładzie temperatur (temperatura maleje wraz ze wzrostem wysoko ści) promienie d źwi ękowe ulegaj ą odchyleniu od powierzchni ziemi i w pewnej odległo ści od źródeł d źwi ęku (zale żnej od wielko ści gradientu) tworzy si ę strefa cienia. Bardzo wa żnym czynnikiem wpływaj ącym na warto ść poziomu d źwi ęku jest pochłaniaj ąca lub odbijaj ąca powierzchnia gruntu. Pochłanianie d źwi ęku przez przegrody naturalne zale ży od charakteru powierzchni, na której fale d źwi ękowe si ę rozchodz ą. Je żeli ta powierzchnia będzie doskonale gładka i odbijaj ąca to fale d źwi ękowe b ędą przenoszone bez dodatkowego tłumienia. Zjawisko rozpraszania i pochłaniania d źwi ęku, korzystna dla ucha ludzkiego zale ży od chropowato ści podło ża oraz jego d źwi ękochłonno ści. W przypadku gruntu wzrasta

przy pokryciu traw ą i drzewami. Tłumienie fal odbitych przez podło że powoduje znaczne obni żenie poziomu hałasu.

Źródłem hałasu zwi ązanego z projektowanym przedsi ęwzi ęciem b ędą głównie środki transportowe poruszaj ące si ę po jego terenie. Poziom mocy akustycznej pojazdów samochodowych dla pojazdów „ci ęż kich” i „lekkich” wynosi:

Moc akustyczna L [dB] Operacja AW pojazdy „ci ęż kie” pojazdy „lekkie” Start 105,0 100,0 99,5 Jazda 101,5

98,0 Hamowanie 111,0

Do wst ępnych oblicze ń sumarycznego poziomu d źwi ęku wykorzystano wzór znajduj ący szerokie zastosowanie w prognozowaniu poziomów hałasu.

0,1*Li Lsum = 10 log Σ n * 10 gdzie : Lsum – sumaryczny poziom d źwi ęku ( w dB ) Li – składowe poziomy d źwi ęku ( dB) n – liczba składowych poziomów d źwi ęku W okresie realizacji inwestycji korzystanie ze środowiska w zakresie emisji hałasu mo że ulec zwi ększeniu w stosunku do stanu obecnego. Zwi ązane to b ędzie z typowymi robotami ziemnymi, wykonywaniem uzbrojenia ziemnego czy pracami budowlanymi. Zwi ększona uci ąż liwo ść hałasowa wynika ć b ędzie z pracy maszyn budowlanych, sprz ętu wykonuj ącego roboty ziemne i innych urz ądze ń zastosowanych podczas budowy.

W okresie eksploatacji przedsi ęwzi ęcia jedynymi źródłami hałasu, jakie mog ą by ć poddane analizie b ędą projektowane przepompownie ścieków. Przy ich prawidłowym zrealizowaniu w technologii gwarantuj ącej dotrzymanie wymaganych prawem norm hałasu oraz przy ich prawidłowej eksploatacji i bie żą cej konserwacji, oddziaływanie akustyczne na środowisko naturalne b ędzie znikome, nie powoduj ąc w żadnym przypadku przekrocze ń dopuszczalnych norm.

Wpływ na stan powietrza atmosferycznego:

Na etapie realizacji inwestycji będą wykonywane prace polegaj ące na:

- niwelacji terenu, - pracach budowlanych monta żowych i podstawowych, - monta żu urz ądze ń. Najwi ększy wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza w fazie budowy b ędzie wyst ępowa ć przy pracy sprz ętu ci ęż kiego, montuj ącego urz ądzenia i transportuj ącego elementy i urz ądzenia do monta żu. Jest to zwi ązane z emisj ą zanieczyszcze ń gazowych pochodz ących ze spalania paliw w silnikach d źwigu, koparki i innych maszyn.

Uci ąż liwo ści te s ą trudne do ścisłego wyliczenia, gdy ż nie sposób przewidzie ć ile sprz ętu b ędzie pracowa ć, w jakim czasie itp. Uci ąż liwo ści te mo żna jedynie na tym etapie oszacowa ć.

Praca sprz ętu takiego jak d źwig, koparka itp. powoduje wydalanie do atmosfery zanieczyszcze ń, których st ęż enia maksymalne wyst ępuj ą w bliskiej odległo ści od źródeł emisji, w pobli żu rur wydechowych. W miar ę wzrostu odległo ści st ęż enia malej ą. Nale ży spodziewa ć si ę wysokich st ęż eń zanieczyszcze ń wył ącznie w s ąsiedztwie pracuj ącego sprz ętu. Nale ży zwróci ć uwag ę, że sprz ęt ci ęż ki rozmieszczony b ędzie w ró żnych punktach placu budowy, zatem st ęż enia zanieczyszcze ń przy bardzo niskim punkcie emisji, nie b ędą si ę nakłada ć.

Poni żej podano zało żenia dotycz ące ustalenia ilo ści emitowanych zanieczyszcze ń powietrza podczas prowadzenia robót obj ętych przedsi ęwzi ęciem: − Praca jednoczesna w godzinach dziennych: max 2 samochody ci ęż arowe, 2 maszyny budowlane (np.: koparka i spychoładowarka albo wiertnica). − W godzinach dziennych okresowa praca stóp wibracyjnych i wiertnicy. − Przyj ęto efektywny czas pracy maszyn budowlanych w wysokości 25%. − Nieu żywane maszyny b ędą wył ączane.

Zanieczyszczenie Źródła Emisja maksymalna [g/h]

SO 2 2 samochody ci ęż arowe, 27,20

NO x 2 maszyny budowlane, 331,84 okresowa praca PM 10 wibromłota i wiertnicy 38,96

Wymienione wy żej uci ąż liwo ści s ą przemijaj ące i ust ąpi ą z chwil ą zako ńczenia budowy.

Organizacja placu budowy i bazy materiałowo-surowcowej.

Ze wzgl ędu na liniowy charakter wykonywanych robót zakłada si ę, że stałe zaplecze budowy znajdowa ć si ę mo że na działce wskazanej przez Urz ąd Gminy. Tam znajdowa ć si ę mo że (je śli Wykonawca uzna to za konieczne) biuro budowy, szatnia z umywalni ą i jadalni ą oraz niewielki podr ęczny magazyn cenniejszych materiałów (nie ma potrzeby przechowywania wi ększej ilo ści materiałów, obecnie dostawcy dowo żą na budow ę nawet ilo ści materiałów na 1-3 dni pracy). Obecnie nie jest znana lokalizacja i sposób zagospodarowania terenu pod zaplecze zabudowy, ale z dotychczasowej praktyki znane jest nam, że s ą to jedynie barakowozy w celu zabezpieczenia warunków pracy pracownikom, a mały plac zostaje przeznaczony na gara żowanie sprz ętu, poło żenie materiałów niezb ędnych do pracy, w tym rury zostan ą dowo żone na bie żą co. Zaplecza budowy wykonawców powinny spełnia ć wymogi BHP i zabezpiecza ć powierzchni ę ziemi przed ska żeniem. Oddziaływania zwi ązane z faz ą przygotowania przedsi ęwzi ęcia i budowy b ędą miały charakter odwracalny oraz b ędą wyst ępowały w relatywnie krótkim czasie. Prace budowlane b ędą przeprowadzane etapami. Wytwórc ą odpadów powstaj ących w wyniku prowadzenia prac konserwacyjnych i

ewentualnych napraw, b ędą firmy wykonuj ące te usługi. Odpady b ędą zagospodarowane na bie żą co zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawa. W trakcie realizacji planowanego przedsi ęwzi ęcia, uci ąż liwo ść prac budowlanych sprowadzi si ę głównie do hałasu zwi ązanego z robotami ziemnymi oraz budowlano-monta żowymi. Poziom hałasu w czasie robót ziemnych i prac budowlanych nie jest oceniany przez normy i specjalne rozporz ądzenia. Nie podlega, zatem ograniczeniom wynikaj ącym z przepisów ochrony środowiska. Źródłem niezorganizowanego zanieczyszczenia powietrza b ędzie: ruch pojazdów dowo żą cych materiały budowlane, pracowników, roboty budowlano-monta żowe.

Wzdłu ż trasy wykonywanych robót (długo ść frontu robót około 15 km), wraz z post ępem budowy przemieszczane b ędzie przewo źne, tymczasowe zaplecze budowy – schronienie przed deszczem i podr ęczny magazyn sprz ętu i materiałów a tak że toaleta przestawna TOI- TOI. Nie przewiduje si ę magazynu dla podstawowych materiałów – rur i elementów studni rewizyjnych – będą one rozwo żone i rozkładane wzdłu ż trasy budowy zgodnie z post ępem robót.

Na etapie eksploatacji inwestycji

Realizacja inwestycji wprawdzie w niewielkim stopniu – ale jednak pozytywnie wpłynie na stan powietrza atmosferycznego. Zostanie to osi ągni ęte dzi ęki ograniczeniu emisji odorów zachodz ących m.in. podczas wypompowywania ścieków z istniej ących na terenie gminy Karsin zbiorników bezodpływowych i ich wywo żeniu na oczyszczalni ę przez wozy asenizacyjne. W trakcie eksploatacji inwestycja nie b ędzie emitowa ć znacz ących ilo ści substancji i energii. Jedyn ą substancj ą emitowan ą w śladowych ilo ściach mog ą by ć odory wydzielaj ące si ę z biofiltru na wylocie wentylacji komory pompowni - jedynie w przypadku, gdy nie zostanie on wymieniony zgodnie z zało żonym harmonogramem (1 raz na rok). Wkład z biofiltru, wykonany w technologii zamkni ętej, składaj ący si ę z w ęgla drzewnego aktywowanego, po wykorzystaniu zostanie przekazany jako odpad do utylizacji podmiotowi, który ma zezwolenie wła ściwego organu na prowadzenie działalno ści w zakresie zbierania, odzysku, unieszkodliwiania odpadów. Poza tym sama eksploatacja projektowanego przedsi ęwzi ęcia nie wi ąż e si ę z wyst ąpieniem emisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego.

3. OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA OBJ ĘTYCH ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA NA ŚRODOWISKO

3.1. Poło żenie fizyczno-geograficzne

Gmina Karsin poło żona jest w południowej cz ęś ci województwa pomorskiego na pograniczu Kaszub i Borów Tucholskich. Według regionalizacji fizyczno-geograficznej Polski Jerzego Kondrackiego Gmina Karsin le ży na Ni żu Polskim i wchodzi w skład podprowincji Pojezierza

Południowobałtyckie. Makroregionem, do którego należy obr ęb Gminy Karsin s ą Pojezierza Południowopomorskie, mezoregiony: Równina Charzykowska i Bory Tucholskie. Krajobraz Gminy tworzy pagórkowata równina z du żymi obszarami le śnymi. Obszar Gminy Karsin prezentuje wysoki poziom środowiska naturalnego. Zachowanie takiego standardu gmina w głównej mierze zawdzi ęcza niewielkiej intensywno ści działalno ści antropogenicznej, wysokiej lesisto ści obszaru oraz do ść optymalnym uwarunkowaniom fizjograficznym. Zasoby przyrodnicze Gminy Karsin znajduj ą swój wyraz w istniej ących i projektowanych formach ochrony przyrody i krajobrazu. Obszar gminy poło żony jest w zasi ęgu Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego (WPK) i jego otuliny oraz rezerwatu biosfery „Bory Tucholskie”, Obszarze Chronionego Krajobrazu (OCHK) Borów Tucholskich. Gmina Karsin stanowi jeden z elementów obszaru w ęzłowego o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym w systemie Krajowej Sieci Ekologicznej (ECONET). Głównymi elementami powi ąza ń przyrodniczych obszaru gminy z obszarami sąsiednimi s ą: − du że kompleksy le śne Borów Tucholskich, − pradolina rz. Wdy, − pradolina rz. Niechwaszcz, − Wdzydzki Park Krajobrazowy, − OCHK Borów Tucholskich, − OCHK Północny (byłe woj. bydgoskie).

3.2. Wody powierzchniowe i podziemne

Na terenie powiatu ko ścierskiego zlokalizowane s ą zlewnie trzech rzek: Wierzycy, Wdy oraz Brdy.

Zlewnia rzeki Wdy Rzeka Wda wypływa z jeziora Wieckiego, a wpada do rzeki Wisły na jej 813,5 km biegu jako lewostronny dopływ w okolicach miejscowości Świecie. Długo ść rzeki wynosi 198 km, powierzchnia zlewni 2325,2 km 2. Główne dopływy rzeki Wdy: lewostronne – Trzebiocha, Zelgoszczówka, Sobina, prawostronne – Wieprzyk, Prusina. Górny odcinek dorzecza Wdy jest usytuowany w obr ębie Pojezierza Kaszubskiego, na południowych zboczach wału moren czołowych, ukształtowanych pod wpływem procesów zwi ązanych głównie z ostatnim zlodowaceniem epoki plejstocenu (Vistulian), oraz z pó źniejszymi przekształceniami. Powierzchni ę dorzecza stanowi ą głównie przepuszczalne, piaszczyste i żwirowe utwory sandrowe, pokrywaj ące warstw ą o zró żnicowanej grubo ści gł ębsze utwory ilaste i gliny moreny dennej starszego zlodowacenia. Dolin ę rzeki Wdy utworzyły wody topniej ącego lodowca, spływaj ące w kierunku południowo – wschodnim, ku pradolinie toru ńsko – eberswaldzkiej. Charakterystyczne elementy terenowe tej zlewni, to zalesione sandry oraz liczne cieki i jeziora – rynnowe i wytopiskowe.

Poni ższa tabela prezentuje podział wód przynale żnych do zlewni rzeki Wda na wody powierzchniowe oraz podziemne.

Tabela. Podział wód przynale żnych do Gminy Karsin na wody powierzchniowe oraz podziemne

Zbiorniki wodne w Gminie Karsin Wody powierzchniowe Wody podziemne • Jezioro Wdzydzkie • Jezioro Wielewskie • Jezioro Czyste • Jezioro Krzywe • Jezioro Zmarłe • Jezioro Kociołek • Jezioro Piaseczno • Jezioro Syconki Małe • Jezioro Janinko • Jezioro Grzybna Główny Zbiornik Wód • Jezioro Pomarczyn Podziemnych Nr 121 – • Jezioro Kukówko czwartorz ędowy zbiornik • Jezioro Palgórz mi ędzymorenowy Czersk • Jezioro Brze źno o powierzchni 142 km • Jezioro Małe Zmarłe • Jezioro Swatki • Jezioro Głuchówko • Jezioro Smolnik • Rzeka Wda (raz z kanałem) • Rzeka Struga (zachodni dopływ Pd. Cz ęś ci j. Wdzydze) • Rzeka Niechwaszcz (wyznacza Pd. granic ę gminy) Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Karsin

Głównym ciekiem powierzchniowym jest rzeka Wda, która przez teren Gminy Karsin przepływa mniej wi ęcej pomi ędzy 160 a 140 km swojego biegu. W środkowej cz ęś ci gminy wypływa ona z jeziora Wdzydze, a nast ępnie płynie w kierunku południowo- wschodnim prowadz ąca wody do Wisły. Poni żej Borska swój pocz ątek bierze kanał Wdy, który biegnie nast ępnie przez Żebrowo, Uro żę , Cegielni ę i do głównego koryta wpada w okolicy Zimnych Zdrojów na pograniczu gmin Czarna Woda i sieczna.

Stan czysto ści rzeki Wdy w dolnym odcinku biegu cieku wskazuje na III klas ę czysto ści wód (BZT 5, fosfor ogólny, bakteriologia). Ni żej ku uj ściu, wody rzeki uznane zostały za pozaklasowe (według danych do 1998 r.). Stan czystości badanych (wi ększych) jezior: Wdzydze Pn., Wdzydze Pd. W 1994 roku okre ślony został na III klas ę czysto ści. Ogólnie mo żna stwierdzi ć do ść niski stan jako ści wód badanych jezior. W granicach zlewni Wdy wody podziemne przynale żne do Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 121 – zbiornik mi ędzymorenowy Czersk słu żą zbiorowemu zaopatrzeniu w wod ę do spo życia. Powierzchnia zbiornika wieku czwartorz ędowego wynosi 142 km 2. Średnia gł ęboko ść uj ęć wynosi 10 ÷ 50 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne okre śla si ę na 50 tys. m 3/d. Jako ść wód jest wysoka i średnia. Wody te nieznacznie lub średnio s ą zanieczyszczone i tylko lokalnie wymagaj ą uzdatniania.

Na terenie Gminy Karsin znajduje si ę najwi ększy (południowy) basen jeziora Wdzydze (pozostałe jego odnogi znajduj ą si ę na terenie gmin Uziemiany i Ko ścierzyna).

Całkowita powierzchnia jeziora wynosi około 920 ha. Badania jako ści wody prowadzone w 1994 roku kwalifikowały te wody do II klasy czysto ści, a jezioro Wdzydze Południowe charakteryzowało si ę I kategori ą naturalnej podatno ści na degradacj ę. W 1997 roku wody jeziora Wdzydze Południowe równie ż klasyfikowały si ę do II klasy czysto ści.

Istotnymi przyczynami zanieczyszczenia wód jezior i rzek s ą najcz ęś ciej niedostatecznie oczyszczane ścieki odprowadzane bezpo średnio lub za po średnictwem ich dopływów, intensywne u żytkowanie rekreacyjne oraz rolnicze u żytkowanie terenów otaczaj ących zbiorniki.

Zlewnia rzeki Wierzyca

Wschodni skraj gminy Karsin nale ży do zlewni Wierzycy. Zarówno w przypadku zlewni Wdy jak i Wierzycy s ą to górne odcinki cz ęś ci zlewni, co ma istotne znaczenie w aspekcie gospodarki wodno-ściekowej, a zwłaszcza stanu zanieczyszczenia wód powierzchniowych.

Rzeka Wierzyca wypływa na Pojezierzu Kaszubskim, koło wsi Piotrowo, około 13 km na północny-wschód od Ko ścierzyny, wpada do rzeki Wisły na jej 876,7 km biegu jako lewostronny dopływ w okolicach miasta Gniewu. Długość rzeki wynosi 151,4 km, powierzchnia zlewni 1602,6 km 2. Główne dopływy rzeki Wierzycy: lewostronne – Kacinka i Wietcisa, prawostronne – Piesienica, W ęgiermuca i Janka. Na obszarze zlewni wyst ępuj ą przewa żnie jeziora rynnowe o wydłu żonym kształcie. Do wi ększych jezior wyst ępuj ących na tym obszarze zaliczy ć mo żna jezioro: Borzechowskie Wielkie, Kr ąg, Zagnanie, Grabowskie i Przywidzkie.

Jako ść wód powierzchniowych w zlewni rzeki Wierzycy Jak wynika z bada ń prowadzonych przez Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Gda ńsku w 2005 r. w wi ększo ści punktów kontrolnych wody Wierzycy były zadowalającej jako ści - III klasa, jedynie w Sarnowach ich jako ść odpowiadała IV klasie. Charakteryzowały si ę one wysokim natlenieniem (70-80%), niskim poziomem rozpuszczonych substancji mineralnych, fosforu, zwi ązków azotu, fluorków, metali i zawiesiny ogólnej. Okresowy spadek natlenienia wody notowano powy żej Grabowa (do 48%) i w Sarnowach (do 33%). W wodach rzeki nie wykryto chromu, wolnych cyjanków, pestycydów chloroorganicznych. Niewielkie ilo ści wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych oznaczono tylko w Zapowiedniku i Sarnowach. Poziom fenoli lotnych świadczył o dobrej jako ści wód. O jako ści wód Wierzycy decydował najcz ęś ciej poziom substancji organicznych, fosforanów, azotu ogólnego Kjeldahla, azotynów, selenu, baru, bakterii coli typu fekalnego oraz skład organizmów fitoplanktonu i peryfitonu. W cz ęś ci punktów kontrolnych na ocen ę miały wpływ równie ż pojedyncze st ęż enia kadmu, arsenu i manganu. Niezadowalaj ący poziom materii organicznej wyst ępował najcz ęś ciej poni żej Gniewu (33% st ęż eń), a wi ęc poza granicami powiatu ko ścierskiego. Wysokie st ęż enia fosforanów utrzymywały si ę najdłu żej w Sarnowach (32%) i Nowej Kiszewie (25%). Wysoka zawarto ść chlorofilu „a” cechowała wody powy żej i poni żej Jeziora Wierzysko. Niezadowalaj ącą jako ści ą sanitarn ą odznaczały si ę wody powy żej Jeziora Wierzysko i dolnego odcinka rzeki: od punktu powy żej Starogardu Gda ńskiego do uj ścia. Udział wyników IV-klasowych wynosił tu od 17 do 67%. Najgorsz ą jako ści ą wyró żniały si ę wody poni żej Starogardu Gda ńskiego i poni żej Gniewu. Skład makrobezkr ęgowców bentosowych oznaczony powy żej Jeziora Wierzysko potwierdził zadowalaj ącą jako ść wód. Przekroje uj ściowe dopływów Wierzycy: m.in. Małej Wierzycy i Wietcisy charakteryzowały si ę zadowalaj ącą jako ści ą - III klasa. Niezadowalaj ącą jako ść prezentowały natomiast wody dopływu spod Lubania. Były one wysoko obci ąż one azotanami (42% st ęż eń) i fosforanami

(42% st ęż eń). Odnotowano tu tak że niezadowalaj ące st ęż enie fenoli lotnych. Przez znaczn ą cz ęść roku stan sanitarny wód utrzymywał si ę tu na zadowalaj ącym poziomie (58% oznacze ń), o niezadowalaj ącej jako ści wód przes ądziło jednak 17% oznacze ń liczby bakterii grupy coli typu fekalnego.

Wody podziemne w zlewni rzeki Wierzycy W granicach zlewni Wierzycy znajduje si ę znaczny fragment (ponad 90% powierzchni) Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 116 - zbiornika mi ędzymorenowego Goł ębiewo. Dla zbiornika tego opracowano w 1997 r. dokumentację okre ślaj ącą warunki hydrogeologiczne w zwi ązku z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych zatwierdzon ą nast ępnie przez MO ŚZNiL decyzj ą DG kdh/BJK/489-6106a/98 z dnia 04.12.1998. Zbiornik Goł ębiewo obejmuje wody pierwszego mi ędzymorenowego poziomu czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego (poziom górnoczwartorz ędowy). Ma on powierzchni ę 170 km 2 i charakteryzuje si ę średni ą i wysok ą, a w cz ęś ci nawet nisk ą odporno ści ą na zanieczyszczenia. W obszarze niskiej odporno ści na zanieczyszczenia wyznaczono obszar ochronny o powierzchni 53,8 km 2, w tym obszar o powierzchni 7,4 km 2 o zaostrzonych rygorach. Średnia gł ęboko ść uj ęć zlokalizowanych w obr ębie GZWP Goł ębiewo wynosi 100 m, szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynosz ą 30 tys. m 3/d. Jako ść wód jest wysoka i średnia, wody nieznacznie lub średnio zanieczyszczone, lokalnie wymagaj ące uzdatniania.

Zlewnia rzeki Brdy

Rzeka Brda wypływa z jeziora Smołowego na Pojezierzu Bytowskim, a wpada do rzeki Wisły na jej 772 km biegu jako lewostronny dopływ. Długo ść rzeki wynosi 238 km, powierzchnia zlewni 4639 km 2. Zlewnia rzeki Brdy poło żona jest głównie na terenie powiatów: człuchowskiego, chojnickiego, tucholskiego i bydgoskiego. Na terenie powiatu ko ścierskiego obejmuje cz ęść gminy Karsin i Dziemiany. Obszar zlewni został ukształtowany w okresie zlodowace ń czwartorz ędowych a zwłaszcza w ich stadiale pozna ńskim oraz pomorskim. Ten ostatni formował jedynie moreny czołowe, poło żone w źródłowym odcinku rzeki Brdy, które tworz ą dzi ś szerokie szlaki sandrowe z licznymi terasami. Charakterystyczne elementy rze źby terenu, to liczne jeziora rynnowe i wytopiskowe oraz obszary wydmowe. Typow ą jednostk ę morfologiczn ą tworz ą sandry, jako efekt akumulacyjnej działalno ści wód lodowcowych.

Jako ść wód powierzchniowych w zlewni rzeki Brdy Wody Brdy były zadowalaj ącej jako ści - III klasa. Charakteryzowały si ę one dobrym stanem sanitarnym, wysokim natlenieniem (71-104%), niskim poziomem zawiesiny ogólnej oraz rozpuszczonych substancji nieorganicznych i materii organicznej. Wi ększo ść st ęż eń metali odpowiadała zakresowi I klasy. Nie wykryto w wodzie wolnych cyjanków, pestycydów chloroorganicznych ani wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych. Poziom fenoli lotnych wskazywał na bardzo dobr ą jako ść wód. O ich zadowalaj ącej jako ści przes ądziły natomiast pojawiaj ące si ę okresowo III-klasowe st ęż enia azotu ogólnego Kjeldahla (17%) i fosforanów (16%), pojedyncze st ęż enia arsenu i selenu oraz skład organizmów fitoplanktonowych, peryfitonowych i stopie ń ró żnorodno ści taksonomicznej makrobezkr ęgowców.

Sie ć wodoci ągowa

Na obszarze gminy ponad 1000 gospodarstw domowych korzysta z sieci wodoci ągowej. Stanowi to 67,5 % gospodarstw, chocia ż sie ć wodoci ągowa obejmuje około 90 % z 7 sołectw gminy.

Tabela Zaopatrzenie ludno ści w wod ę do picia oraz poziom skanalizowania na terenie Gminy Karsin

ZAOPATRZENIE LUDNO ŚCI W WOD Ę PICIA W GMINIE

Miejscowo ść Liczba Udział % Ilo ść Nazwa uj ęcia Długo ść sieci obsługiwana mieszka ńców mieszka ńców pobieranej wód wodoci ągowej przez sie ć korzystaj ących z korzystaj ących z wody podziemnych [km ] wodoci ągow ą wodoci ągu wodoci ągu [m3/d ] Karsin, Karsin KARSIN 1.985 97 11 313 Wybudowanie Dąbrowa, Osowo, DĄBROWA Zamo ść , Karsin 1.270 93 32,6 290 Wybudowanie Kliczkowy, KLICZKOW Wiele, Przytarnia, 1.751 98 21,9 198 Y Górki POZIOM SKANALIZOWANIA LUDNO ŚCI W GMINIE Udział % Ilo ść Miejscowo ść Liczba Nazwa mieszka ńców wsi Długo ść sieci ścieków obsługiwana mieszka ńców oczyszczalni Cisewie kanalizacyjnej odprowadz przez sie ć korzystaj ących z ścieków korzystaj ących z [km ] anych kanalizacyjn ą kanalizacji kanalizacji [m3/d ] Oczyszczalnia dla Domu Pomocy Cisewie 254 86 1,1 39,1 Społecznej i wsi Cisewie Źródło: Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Karsin

Źródłem zaopatrzenia w wod ę s ą 3 studnie gł ębinowe, z których woda, bez uzdatniania (ze wzgl ędu na krystaliczn ą czysto ść i wysok ą fizykochemiczn ą jako ść ) dostarczana jest do sieci wodoci ągowej. Wydajno ść ł ączn ą uj ęć wody szacuje si ę na 205 m 3/h a wykorzystanie w szczycie nie przekracza 60 %. Gmina Karsin posiada wi ęc dostateczne rezerwy wodne w istniej ących uj ęciach.

Kanalizacja sanitarna W zakresie kanalizacji – realizacja rozbudowy sieci kanalizacyjnej jest przedmiotem dokumentacji projektowej obj ętej analiz ą niniejszego Raportu.

Zaprojektowany wariant budowy sieci kanalizacji sanitarnej wynika wprost z dokumentacji koncepcyjnej pod nazw ą „Gospodarka ściekowa na terenie gm. Karsin” opracowanej na zlecenie Gminy Karsin w 1999 r. W dokumentacji tej wybrany obecnie do realizacji wariant to Wariant II przewiduj ący przetłaczanie ścieków ze wsi Wdzydze Tucholskie do układu kanalizacji O środka Wczasowego Jasnochówka. Na terenie tego O środka zakłada si ę pompowni ę przetłaczaj ącą ścieki do układu kanalizacji wsi Borsk. Ze wsi Borsk ścieki b ędą przetłaczane do układu kanalizacji w Górkach. Ze wsi Górki kierowane b ędą do pompowni

zbiorczej. Do pompowni tej kierowane b ędą ścieki ze wsi Wiele oraz ze wsi Kliczkowy i Przytarnia. Pompownia zbiorcza przetłacza ć b ędzie ścieki do układu kanalizacji wsi Karsin. Z kierunku południowego przetłaczane b ędą ścieki ze wsi Osowo. Z kolei z kanalizacji wsi Karsin ścieki kierowane b ędą na zbiorcz ą oczyszczalni ę gminn ą. Do oczyszczalni z kierunku północnego dopływa ć b ędą ścieki ze wsi Cisewie i B ąk, sk ąd z kolei do pompowni głównej na oczyszczalni.

Dla tego wariantu przyj ęto nast ępuj ące parametry oczyszczalni ścieków w Karsinie:

Przepustowo ść oczyszczalni 3 3 3 a) sezon letni Q śrd = 1837,5 m /d + 24 m /d ( ścieki dowo żone) = 1861,5 m /d = 21,5 l/s 3 Qmaxd = 2233,8 m /d 3 3 3 b) sezon zimowy Q śrd = 1061,5 m /d + 24 m /d ( ścieki dowo żone) = 1085,5 m /d = 12,6 l/s 3 Qmaxd = 1302,6 m /d

3.3. Stan powietrza atmosferycznego.

Dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu oraz dopuszczalne cz ęsto ści ich przekraczania normuje Ustawa z dnia 27.04.2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) oraz Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 3.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281).

Warto ści te podaje poni ższa tabela:

Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zró żnicowane ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i ochron ę ro ślin na terenie kraju

L.p. Nazwa Okres Poziom Dopuszczalna Margines tolerancji Termin substancji uśredniania dopuszczalny cz ęsto ść [%] osi ągni ęcia wyników substancji w przekraczania 3 poziomów pomiarów powietrzu poziomu [µg / m ] dopuszczalnych [µg/m 3] dopuszczalnego w roku kalend. 2009 r. 2010 r. 1 Benzen rok 5 - 20 0 2010 r. kalendarzowy 1 2 Dwutlenek jedna godzina 200 18 razy 5 0 2010 r. azotu 10 rok 40 - 5 0 2010 r. kalendarzowy 2 Tlenki azotu rok 30 - 0 0 2003 r. kalendarzowy 3 Dwutlenek jedna godzina 350 24 razy 0 0 2005 r. siarki 24 godziny 125 3 razy 0 0 2005 r. rok kalenda- 20 - 0 0 2003 r. rzowy i pora zimowa (okres od 1.10 do 31.03.) 4 Ołów rok 0,5 - 0 0 2005 r. kalendarzowy 5 Pył 24 godziny 50 35 razy 0 0 2005 r. zawieszony

rok 40 - 0 0 2005 r. kalendarzowy 6 Tlenek osiem godzin 10000 - 0 0 2005 r. węgla

Najpowszechniej wyst ępuj ące w powietrzu atmosferycznym zanieczyszczenia to pyły i gazy pochodz ące z procesów energetycznego spalania paliw. Wymieni ć tu mo żna dwutlenek siarki SO 2, emitowany w wyniku spalania naturalnie zanieczyszczonych zwi ązkami siarki paliw, dwutlenek azotu NO 2, powstaj ący głównie w paleniskach w warunkach wysokiej temperatury, oraz pyły, zwłaszcza krzemionkowe, jako naturalna pozostało ść spalanych stałych paliw kopalnych. Innym istotnym źródłem emituj ącym zanieczyszczenia do powietrza jest transport samochodowy. Typowo komunikacyjnym zanieczyszczeniem emitowanym przez silniki spalinowe jest, powstaj ący w czasie ich pracy, dwutlenek azotu. Do zanieczyszcze ń typowo „transportowych„ zalicza si ę te ż w ęglowodory, tlenek w ęgla oraz pyły. W ęglowodory i ich pochodne maj ą swe źródło równie ż w procesach produkcyjnych, np. w pracach meblarskich. Inne zanieczyszczenia powietrza z procesów produkcyjnych to pyły cementu i siarki, fluor, siarkowodór oraz inne, charakterystyczne zanieczyszczenia, zwi ązane z okre ślon ą produkcj ą. Istotne jest równie ż wtórne pylenie z podło ża, które w zale żno ści od warunków meteorologicznych (wiatr, opady), zagospodarowania podło ża (wyst ępowanie ro ślinno ści, eksploatowanie powierzchni przez rolnictwo, transport) jest równie ż znacz ącym czynnikiem wpływaj ącym na jako ść powietrza. Na terenie gminy Karsin za główne źródła zanieczyszcze ń atmosfery uznano: • Paleniska indywidualnej i zwartej zabudowy mieszkaniowej, • Emitory obiektów przemysłowych, w tym najliczniejsze emitory zwi ązane s ą z zakładami przemysłu drzewnego, • Zanieczyszczenia komunikacyjne (emisja liniowa, wzdłu ż głównych ci ągów komunikacyjnych, głównie komunikacja samochodowa, a tak że w mniejszym stopniu komunikacja kolejowa), • Emisj ę niezorganizowana pyłu z terenów o utwardzonej nawierzchni, głównie komunikacyjnych, • Prawdopodobny napływ zanieczyszcze ń z terenu miasta Ko ścierzyna (w tym zakłady ceramiki z Łubiany), z racji układu dominujących kierunków wiatrów północno – wschodnich. Równie ż migracja zanieczyszcze ń z Zakładu Płyt Pil śniowych „Czarna Woda” decyduje o jako ści powietrza. (Materiały do monografii przyrodniczej regionu gda ńskiego, Tom IV). Według Raportu o stanie środowiska województwa pomorskiego nale ży on do grupy zakładów emituj ących najwi ększe ilo ści zanieczyszcze ń. W 2002 roku Zakład Płyt Pil śniowych był emitorem dwutlenku siarki w ilo ści 345 Mg, dwutlenku azotu w ilo ści 116 Mg oraz pyłu ogółem w ilo ści 77 Mg. Dla porównania z Zakładu Energetyki Cieplnej KOSPEC w Ko ścierzynie, który tak że nale ży do najwi ększych zakładów emituj ących zanieczyszczenia, do atmosfery wprowadzono 96 Mg/rok SO 2, 39 Mg/rok NO 2 oraz 32 Mg/rok pyłu ogółem (dane z 2002 roku).

Najliczniejsze s ą indywidualne źródła energii cieplnej, o zró żnicowanych technologicznie „paleniskach”, w znacznym stopniu wykorzystuj ących w ęgiel i drewno. W sytuacjach du żych zgrupowa ń budynków i nagromadzenia indywidualnych emitorów (Wiele), sumaryczna wielko ść emitowanych zanieczyszcze ń mo że by ć istotna. Wa żnym źródłem zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego jest komunikacja samochodowa. Rozkład i nat ęż enie zanieczyszcze ń zwi ązane s ą z przebiegiem tras komunikacyjnych o du żym nat ęż eniu ruchu pojazdów na terenie gminy. Wielko ść wpływu na

środowisko w zakresie zanieczyszczenia powietrza uwarunkowana jest po średnio nat ęż eniem ruchu pojazdów, okre ślonym liczb ą pojazdów na dob ę. Ruch na drogach jest wynikiem wyra źnej sezonowo ści zwi ązane z rekreacj ą (sezon wakacyjno – urlopowy, czas weekendowy).

Pocz ąwszy od 2002 roku na terenie gminy Karsin nie normuje si ę dla dwutlenku siarki st ęż eń średniorocznych. Normowane s ą St ęż enia jednogodzinne i średniodobowe (norma 150 [μg/m 3]). Natomiast wyliczone warto ści st ęż eń średniorocznych słu żą celom porównawczym. Wielko ść dopuszczalnego st ęż enia średniorocznego dwutlenku azotu normowana jest od 2002 roku i wynosi 40 [ μg/m 3] oraz 35 [ μg/m 3] dla terenów uzdrowisk. Zmienno ść średnich st ęż eń mo że by ć spowodowana wpływem dynamiki wiatrów, jak równie ż opadem atmosferycznym okresowo oczyszczaj ącym powietrze z pyłów i gazów. By ć mo że te dodatkowe czynniki nie s ą decyduj ące, maj ą charakter jednostkowy i lokalny, lecz w poł ączeniu z innymi wpływami daj ą ko ńcowy efekt wzrostu lub spadku zanieczyszcze ń w atmosferze. Powy ższe stwierdzenie mogłyby potwierdza ć regularnie prowadzone obserwacje zmian maksymalnych warto ści st ęż eń średniodobowych.

Na podstawie powy ższych analiz mo żna stwierdzi ć, i ż wska źnik zanieczyszczenia powietrza w gminie Karsin jest bardzo niski i nie przekracza dopuszczalnych norm. Spowodowane jest to przede wszystkim brakiem du żego przemysłu oraz du żym odsetkiem powierzchni le śnych w jej s ąsiedztwie.

3.4. Uwarunkowania klimatyczne

Pod wzgl ędem klimatycznym gmina Karsin le ży w cz ęś ci szczytowej, klimatycznej krainy Pojezierza Pomorskiego. Jej cech ą charakterystyczn ą s ą stosunkowo niskie temperatury powietrza i du ża ilo ść opadów atmosferycznych w porównaniu z innymi cz ęś ciami tej krainy. Średnia temperatura roku wynosi tu 6,3 0C. Najcieplejszym miesi ącem jest lipiec (16,0 0C), a najchłodniejszym stycze ń i luty (do -3,6 0C). Du żo jest dni przymrozkowych ( średnio w roku 199 dni). Średnia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi 672 mm, a ich maksimum przypada na sierpie ń (94 mm). Wiatry na analizowanym obszarze wiej ą najcz ęś ciej z kierunków: południowo-zachodniego i południowego. Średnia roczna pr ędko ść wiatrów jest wysoka i wynosi 4,3 m/s. Kraina ta charakteryzuje si ę du żą (w skali roku) liczb ą dni pochmurnych (162) i z mgł ą oraz dni z pokryw ą śnie żną (92). Gmina poło żona jest w I strefie klimatycznej, dla której zewn ętrzna temperatura obliczeniowa wynosi -16 0C oraz tzw. III rejonie zasobów energii sło ńca. Oznacza to, że potencjalna użyteczna energia słoneczna wynosi 915 kWh/m 2 i rok, dla warto ści progowej promieniowania słonecznego wynosz ącej 100 W/m 2. W półroczu letnim (kwiecie ń-wrzesie ń) warto ści tej energii szacuje si ę na ok. 750 kWh/m 2, a liczba godzin słonecznych wynosi ok. 1640.

3.5. Warunki geologiczne

Pod wzgl ędem geomorfologicznym obszar gminy Karsin poło żona jest na obszarze Ni żu Polskiego i wchodzi w skład mezoregionów: Równina Charzykowska i Bory Tucholskie. Ukształtowanie i przebieg głównych wyst ępuj ących tu form geomorfologicznych, powoduje iż maj ą tu miejsce przede wszystkim cz ęste procesy sedymentacyjne i denudacyjne. Elementami, które ł ącz ą te dwa podstawowe zespoły form polodowcowych, czyli zespoły

moren czołowych i pradoliny (charakterystyczny jest poło żony niedaleko Wiela szczyt Chełmice 202 m npm), s ą szlaki sandrowe wytworzone równocze śnie z morenami na przedpolu l ądolodu, a prowadz ące do pradolin. Morfologia gminy jest zatem urozmaicona i zró żnicowana, a szczególnymi akcentami tej rze źby s ą doliny rzeczne, rynny polodowcowe, wały wydmowe, zagł ębienia bezodpływowe, a tak że stoki i załomy, terasy i klify wyst ępuj ące na zboczach kształtuj ących w/w składniki rze źby. Szczególnie uwidocznionymi makroformami rze źby s ą ci ągi dolin, a w szczególno ści rzek Wdy i Niechwaszczy. Podstawowym surowcem wyst ępuj ącym i eksploatowanym na terenie Gminy Karsin w okolicach D ębowca jest piasek o pp. 84,9%. Wydobywany surowiec wykorzystywany jest do produkcji kruszywa naturalnego i zapraw budowlanych. Jednocześnie w miejscowo ściach Zamo ść i Wiele wyst ępuj ą zło ża kredy jeziornej oraz piasku. Według Inwentaryzacji złó ż i wyrobisk kopalin stałych oraz składowisk odpadów na terenie Gminy Karsin „Polgeo” Warszawa z 1995 roku na terenie gminy istniej ą obszary perspektywiczne wyst ępowania kopalin:  Zamo ść – kreda jeziorna (holocen), pokład zło ża w ilo ści przypuszczalnie 1.500 tys. Mg oraz kreda jeziorna (holocen), pokład zło ża w ilo ści przypuszczalnie 4.300 tys. Mg,  Wiele – kruszywo naturalne drobne – piasek (plejstocen), pokład zło ża w ilo ści około 1.000 tys. Mg.

Obszar na którym projektowane jest przedmiotowe przedsi ęwzi ęcie pod wzgl ędem budowy geologicznej zaliczany jest do utworów czwartorz ędowych: holece ński i plejstoce ński. Holocen – tworzy poziom próchniczno-glebowy o szkielecie mineralnych piasków drobnoziarnistych, utwory nasypowe oraz namuły gliniaste z przewarstwieniami słabo rozło żonego torfu. Mi ąż szo ść warstwy wynosi od 0,3 do 2,5 m. Z dokonanych wierce ń wynika, że woda gruntowa wyst ępuje w miejscu projektowanej przepompowni. Stabilizuje si ę ona w strefie od 0,1 – do 1,95 m od powierzchni terenu. W zwi ązku z tym w czasie wykonywania robót budowlano monta żowych w projektowanej przepompowni nale ży teren odwodni ć np. przy pomocy iglofiltrów lub powierzchniowo do rowów, studzienek, w zale żno ści od stanu zwierciadła wody. Nale ży obni żyć poziom wody gruntowej (iglofiltrami) poni żej rz ędnej posadowienia obiektu (zbiornik z polimerobetonu – prefabrykat). Równie ż wymagane jest odwodnienie j.w. podczas układania kolektorów sanitarnych grawitacyjnych, jak i przewodów tłocznych, w obr ębie w/w obiektów. Grunt w obr ębie projektowanych przepompowni to piaski drobnoziarniste, średnioziarniste, piasek pylasty, gliny piaszczyste, gliny pozwalaj ące na posadowienie zbiornika bezpo średnio na wyst ępuj ących osadach. Grunt na terenie projektowanych kolektorów i przewodów wodoci ągowych i tłocznych na ogół cechuje si ę dobrymi wła ściwo ściami geotechnicznymi do posadowienia na nim przewodów bez wi ększych ogranicze ń. W przypadku stwierdzenia zalegania gruntów organicznych poni żej posadowienia przewodów nale ży go usun ąć , a w jego miejsce po nich wypełni ć pospółk ą piaszczyst ą – zag ęszczon ą. Przed przyst ąpieniem do wykopów pod przepompownie nale ży wykona ć inwentaryzacj ę stanu technicznego budynków poło żonych w zasi ęgu leja depresyjnego prowadzonego odwodnienia.

3.6. Gleby

Gruntami rolnymi w rozumieniu ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz.U. Nr 16, poz. 78 z pó źniejszymi zmianami) s ą grunty okre ślone w ewidencji jako u żytki rolne, grunty pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami wodnymi słu żą cymi dla potrzeb rolnictwa, grunty torfowisk i oczek wodnych i grunty pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych.

Gleby gminy Karsin s ą stosunkowo słabe. W gruntach ornych przewa żaj ą gleby kl. V i VI, sporadycznie IV. W rolnictwie przewa ża produkcja wielokierunkowa mieszana; prowadzi j ą ponad 95 % indywidualnych gospodarstw o powierzchni powy żej 1 ha. Ilo ść gospodarstw rolnych wg dokumentacji gminy w 1999 roku wynosiła 578. Średnie statystycznie gospodarstwo rolne liczy ok. 10 ha. Jest to korzystny wska źnik na tle kraju. Osi ągane wyniki w produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej s ą mierne. Struktura indywidualnych gospodarstw rolnych, poziom wykształcenia ich u żytkowników, brak wykształconej specjalizacji w produkcji rolniczej powoduje nisk ą jej towarowo ść . Z tego powodu wi ększo ść rolników szuka alternatywnych źródeł dochodu - wielu widzi swoj ą szans ę w agroturystyce.

Na obszarze gminy nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnych st ęż eń i emisji zanieczyszcze ń do gruntu. Poniewa ż cała gmina poło żona jest na obszarze wysokiej ochrony wód (OWO), a jej południowa cz ęść na obszarze najwy ższej ochrony wód (ONO), istotn ą spraw ą jest profilaktyka w zakresie ochrony wierzchnich warstw gleby. Gleba jest podstawowym elementem biosfery (obok wody i powietrza) i jej stan decyduje o mo żliwo ści produkcji żywno ści spełniaj ącej odpowiednie parametry jako ściowe. Gmina Karsin jest gmin ą rolniczo – turystyczn ą, z udziałem drobnego przetwórstwa spo żywczego i drzewnego. Rolnicy gminy Karsin gospodaruj ą głównie na gruntach kl. V i VI, zaledwie około 36,3 % powierzchni to u żytki rolne, natomiast prawie połow ę powierzchni zajmuj ą lasy. Poni ższa tabela prezentuje wykaz powierzchni i rodzajów u żytków w Gminie Karsin.

Tabela Wykaz powierzchni i rodzajów u żytków w Gminie Karsin Powierzchnia Rodzaj u żytku Rodzaj terenu [[[ha ]]] Grunty orne 4603 Sady 54 Łąki trwałe 1146 Użytki rolne Pastwiska trwałe 312 Grunty rolne zabudowane 190 Grunty pod stawami 38 Grunty pod rowami 55

Grunty le śne oraz Lasy 8391 zadrzewione i zakrzewione Grunty zadrzewione i zakrzewione 34 Tereny mieszkaniowe 15 Tereny przemysłowe 8 Grunty zabudowane i Inne tereny zabudowane 5 zurbanizowane Zurbanizowane tereny 44 Tereny rekreacyjno - turystyczne 49 Drogi 445 Tereny komunikacyjne Tereny kolejowe 37 Inne 0 Użytki kopalne 0 Powierzchniowymi płyn ącymi 927 Grunty pod wodami Powierzchniowymi stoj ącymi 17 Nieu żytki 334

Tereny ró żne 216 Suma 16.920 Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Karsin

Na obszarze Gminy Karsin gleby o najwy ższych bonitacjach (III kl.) wyst ępuj ą w kompleksach jedynie w okolicy obr ębu B ąk, miejscowo ść Cisewie. Syntetyczny wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej zawiera si ę w przedziale 50 – 60 pkt. (przy średniej krajowej 66,6 pkt). Analiza wska źnikowa („IUNG” 100) obejmuje jako ść gleb, klimat, długo ść okresu wegetacyjnego, urze źbienie terenu i warunki wodne. Stan w tym zakresie obszaru opracowania predystynuje go do kontynuowania funkcji rolniczych (obok le śnictwa), jako funkcji istotnej dla rozwoju obszaru (co nie wyklucza rozwoju innych funkcji, (jak turystyka, agroturystyka, rekreacja, ect.) i funkcji komplementarnych.

3.7. Szata ro ślinna i świat zwierz ęcy

Znaczn ą powierzchni ę gminy Karsin zajmuj ą pola uprawne. Zbiorowiska ł ąkowych użytków zielonych s ą poło żone na ogół nad ciekami wodnymi – Rzek ą Wd ą i Niechwaszcz. Są to bogate florystycznie zbiorowiska z rz ędu Arrhenatheretalia. Ich skład to przede wszystkim: rajgras wyniosły , stokłosa mi ękka , stokrotka pospolita , pępawa dwuletnia , mniszek pospolity , marchew zwyczajna, 2 gatunki koniczyn-łąkowa i drobnogłówkowa, 2 gatunki ostro żeni - warzywny i siwy oraz będący pod ochron ą go ździk pyszny. Niewysokie wzniesienia s ą zaj ęte przez półnaturalne i antropogeniczne pastwiska, na których czasem ro śnie ukwap dwupienny . Żyzno ść gleb zadecydowała, że wyst ępuj ą zbiorowiska chwastów segetalnych . Dominuj ącymi chwastami s ą: maruna bezwonna , gwiazdnica pospolita , przytulia czepna , miotła zbożowa , komosa biała , chwastnica jednostronna, a miejscami owies głuchy , wilczomlecz drobny i szarłat szorstki .

Lasy W obr ębie Gminy Karsin niezwykle wa żnym elementem ochrony przyrody s ą lasy. Zajmuj ą one 50,5 procent powierzchni gminy i spełniaj ą one przede wszystkim funkcje gospodarcze, jak równie ż krajobrazowe i ochronne. Gospodarka le śna na terenie gminy jest prowadzona poprawnie na podstawie operatów urz ądzania lasu poprzez nadle śnictwa Ko ścierzyna, Kaliska, Lipusz oraz Czersk. Bory Tucholskie s ą jednym z najbardziej zró żnicowanych przyrodniczo regionów polski wyró żniaj ących si ę w skali kraju i Europy. Środowisko przyrodnicze Borów Tucholskich pomimo wielowiekowej i ró żnokierunkowej gospodarki człowieka, zachowało fragmenty biocenoz i ekosystemów o charakterze zbli żonym do naturalnego. Bogata sie ć hydrograficzna w powi ązaniu z urozmaicon ą rze źbą terenu i specyficznymi warunkami klimatycznymi, du ża lesisto ść i niski stopie ń zaludnienia przyczyniły si ę do zachowania w Borach Tucholskich wielu zespołów roślinnych z endemicznymi, reliktowymi, rzadkimi, obj ętymi prawn ą ochron ą gatunkami ro ślin. Wiele z nich zostało opisanych w „polskiej czerwonej ksi ędze ro ślin”, a s ą to m.in. brze życa jednokwiatowa, centuria nadbrze żna, chamedafne północna, elisma wodna, fiołek bagienny, jarz ąb szwedzki, lobelia jeziorna, poryblin jeziorny, sasanka wiosenna, liczne gatunki porostów. Wi ększo ść z wymienionych gatunków ro ślin wyst ępuje na terenie gminy Karsin.

Fauna

Spo śród przedstawicieli fauny najcenniejszymi gatunkami zwierz ąt, charakterystycznymi równie ż dla gminy Karsin, s ą puchacz, rybołów, kania czarna i ruda, bocian czarny, żuraw, gągoł, zimorodek, myszołów, jastrz ąb, kormoran, czajka, bóbr i wydra.

Dowodem wysokich walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy jest liczba i powierzchnia prawnie chronionych obiektów i obszarów cennych z przyrodniczego punktu widzenia. Obejmuj ą one najbardziej warto ściowe fragmenty środowiska przyrodniczego, wykazuj ące du żą bioró żnorodno ść zasobów. W gminie Karsin bogato rozwini ęta jest flora naczyniowa. Wyst ępuje tu ponad 1000 gatunków rodzimych i zadomowionych. Wyró żnia si ę ona wyst ępowaniem rzadkich gatunków ro ślin reliktowych obj ętych ochron ą.

3.8. Walory przyrodnicze

Gmina Karsin posiada nast ępuj ące formy ochrony przyrody: • ochrona obszarowa (park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, planowane rezerwaty, obszary Natura 2000), • pomniki przyrody (istniej ące aktualnie i planowane), • użytki ekologiczne (planowane), • gatunkowa ochrona ro ślin i zwierz ąt. Poni ższa tabela prezentuje obecnie istniej ące formy ochrony przyrody w Gminie Karsin. Tabela Formy przyrody wyst ępuj ące na terenie Gminy Karsin (według danych Urz ędu Gminy Karsin)

Powierzchnia [ha ]; Forma ochrony przyrody w Gminie Karsin Ilo ść [szt. ] Park Wdzydzki Park Krajobrazowy (WPK) 4.644 Krajobrazowy Otulina Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego (WPK) 4.650 SOO Młosino-Lubnia Obszary SOO Jeziora Wdzydzkie Natura 2000 OSO Bory Tucholskie Obszar chronionego Obszar Borów 4.025 krajobrazu Pomniki Pojedyncze drzewa 4 przyrody Grupy drzew 1 Źródło: Na podstawie danych Urz ędu Gminy Karsin

Granice parków krajobrazowych, i ich otulin i obszarów chronionego krajobrazu oraz obowi ązuj ące w nich zakazy i ograniczenia okre śla Rozporz ądzenie Nr 5/94 Wojewody Gda ńskiego z dnia 8 listopada 1994 roku w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu, okre ślenia granic parków krajobrazowych i utworzenia w nich otulin oraz wprowadzenia obowi ązuj ących w nich zakazów i ogranicze ń (Dz. Urz. Woj. Gd. Nr 27/94 poz.139) zmiana: Rozporz ądzenie Nr 11/98 z dnia 3 wrze śnia 1998 roku (Dz. Urz. Woj. Gd. Nr 59/98 poz. 294).

1. Wdzydzki Park Krajobrazowy (WPK) – poło żony jest w północnej cz ęś ci Borów Tucholskich i obejmuje zespół jezior Wdzydzkich wraz z ich otoczeniem. W wi ększo ści jest

to obszar równiny sandrowej poro śni ęty przez borowe zbiorowiska le śne z mozaikowo wyst ępuj ącymi torfowiskami wysokimi i przej ściowymi. Na terenie parku wyst ępuje ponad 600 gatunków ro ślin naczyniowych, w tym liczne obj ęte ochron ą gatunkow ą m.in. storczyki: krwisty, szerokolistny i plamisty, rosiczki, lobelia jeziorna i poryblin jeziorny, widłaki i liczne porosty. Fauna na terenie WPK jest bogata i zró żnicowana, wyst ępuj ą tu m.in.: bobry, wydry, wiele gatunków ptaków – orzeł bielik, dudek, puchacz, sowa uszatka, myszołów i tracz długodzioby. Powierzchnia WKP wynosi 17.832 ha, w tym lasy i zadrzewienia zajmuj ą 11.370 ha (64%), grunty orne 1.845 ha (10%), wody powierzchniowe 1.915 ha (11%), ł ąki i pastwiska 275 ha (2%), inne rodzaje u żytkowania 2.437 ha (13%). Wdzydzki Park Krajobrazowy poło żony jest na obszarze pi ęciu gmin, na terenie Gminy Karsin zajmuje 4.644 ha, co stanowi 26% ogólnej powierzchni parku. Na obszarze tych pi ęciu gmin znajduje si ę równie ż otulina WPK, której powierzchnia obecnie wynosi około 15.208 ha. W Gminie Karsin powierzchnia otuliny to 4.650 ha, co stanowi prawie 30,6% powierzchni otuliny parku. W uj ęciu regionalnym, pod wzgl ędem przyrodniczym WPK wyró żniaj ą: − poło żenie zasadniczo w obr ębie jednego mezoregionu fizycznogeograficznego (Bory Tucholskie), w północnej jego cz ęś ci, na pograniczu z Pojezierzem Kaszubskim, − przewaga powierzchniowa jednego typu środowiska przyrodniczego (typ sandrowy), − usytuowanie prawie w cało ści w górnej cz ęś ci jednej zlewni (Wda), − wpisanie w ekologiczny system obszarów chronionych województw pomorskiego i kujawsko- pomorskiego, − poło żenie w obr ębie projektowanego rezerwatu biosfery „Bory Tucholskie”. Pod wzgl ędem hydrograficznym prawie cały park poło żony jest w zlewni Wdy. Jedynie skraj południowo-zachodni nale ży do zlewni Brdy (a wschodni skraj do zlewni Wierzycy). We wszystkich przypadkach s ą to górne cz ęś ci zlewni, co ma istotne znaczenie w aspekcie gospodarki wodno-ściekowej, a zwłaszcza stanu zanieczyszczenia wód powierzchniowych. W granicach parku i jego otuliny nie ma miast. Sie ć osadnicz ą obszaru tworz ą wsie, z czego wi ększo ść nie przekracza 400 mieszka ńców. Wi ększa liczba mieszka ńców zamieszkuje w sąsiedztwie otuliny, powy żej 2.100 w Karsinie oraz około 1.100 we Wielu. Na terenie parku znajduj ą si ę liczne obiekty rekreacyjne, głównie o środki wypoczynkowe ró żnej wielko ści i o ró żnym standardzie oraz indywidualne domy letniskowe. Tworz ą one koncentracje zagospodarowania nad jeziorem Wdzydze i innymi jeziorami, szczególnie w północnej cz ęś ci WPK i otuliny. Przez WPK przebiegaj ą szlaki turystyczne: kajakowy (m.in. Wd ą poprzez jezioro Wdzydze) oraz znakowane szlaki piesze. Szczególnie du że, rekreacyjne obci ąż enie środowiska ma miejsce w otoczeniu Borska, gdzie ma miejsce koncentracja ośrodków zakładowych. W tym rejonie mo że si ę zdarzy ć, że w sezonie letnim obci ąż enie rekreacyjne przewy ższy próg odporno ści środowiska przyrodniczego, co mo że prowadzi ć do jego post ępuj ącej dewastacji, przejawiaj ącej si ę ubo żeniem ekosystemów i utrata walorów krajobrazowych. W otoczeniu parku znajduj ą si ę pojedyncze zakłady zwi ązane z przemysłem drzewnym (tartaki) i rolnictwem we Wielu (teren otuliny oraz Karsinie. Generalnie korzystne jest poło żenie parku w stosunku do obiektów produkcyjnych, lecz przy długotrwałych i silnych wiatrach zanieczyszczenia z nich mog ą mie ć pewien wpływ na stan czysto ści powietrza atmosferycznego w parku. Najwa żniejsze powi ązania komunikacyjne, zarówno kolejowe, jak i drogowe omijaj ą tereny WPK. Z tej strony obecnie jak i w przeszło ści nie ma du żych zagro żeń dla parku. Na terenie WPK i jego otuliny nie ma zlegalizowanych składowisk odpadów. Nie ma wi ększych, nielegalnych wysypisk. Najwi ększe wysypisko, b ędące potencjalnym źródłem przekształce ń litosfery, znajduje si ę na terenie otuliny WPK w miejscowo ści Wiele. Gmina Karsin posiada legalne składowisko poza WPK i jego otulina.

Potencjalnym źródłem uci ąż liwo ści środowiskowych jest nieczynne aktualnie lotnisko wojskowe w Borsku, w otulinie WPK. Aktualny stan środowiska na terenie lotniska nie jest znany. Do najwi ększych pod wzgl ędem powierzchni przekształce ń nale żą równie ż tereny w Jasnochówce, a w otulinie parku we Wielu. Najwi ększy powierzchniowy w granicach parku udział posiadaj ą gleby kompleksu 7 ( żytni bardzo słaby). Procentowy udział 7 kompleksu w powierzchni gruntów ornych na terenie Gminy Karsin, w granicach których wyst ępuje WPK wynosi około 38,9%. Płaty gleb nale żą cych do 7 kompleksu przydatno ści rolniczej wyst ępuj ą przewa żnie w s ąsiedztwie kompleksów le śnych, bardzo cz ęsto stanowi ą polany śródle śne. Gleby tego kompleksu wskazane s ą do zmiany u żytkowania na nierolnicze, ze wzgl ędu na bardzo mał ą warto ść agroekologiczn ą i wynikaj ącą z tego niewielka ekonomiczn ą opłacalno ść upraw. Nie oznacza to, że gleby tego kompleksu maj ą by ć automatyczni zalesiane. Zalesianie jest po żą dane w przypadkach potrzeby działa ń fzjotaktycznych, krajobrazowych lub ochronnych. Na obszarze WPK i jego otuliny nie prowadzono dotychczas systematycznych pomiarów stanu środowiska, poza okresowymi badaniami zanieczyszcze ń wód Wdy i wi ększych jezior. Wyniki bada ń z 1994 roku wskazuj ą w ogólnej ocenie na II klas ę czysto ści wód, a pod wzgl ędem bakteriologicznym na I i II klas ę.

2. Obszar Chronionego Krajobrazu Bory Tucholskie – obejmuje równiny sandrowe urozmaicone jeziorami wytopiskowymi i rynnowymi. O ś hydrograficzn ą obszaru stanowi rzeka Wda, płyn ąca w ąsk ą dolin ą, silnie meandruj ąca, tworz ąca piaszczyste łachy i bystrza. Wśród lasów przewa żaj ą bory mieszane i świe że.

3. Pomniki przyrody Poni ższa tabela przedstawia pomniki przyrody obecnie istniej ące w gminie. Tabela Wykaz pomników przyrody w Gminie Karsin

Nr w Wysoko ść Ilo ść Lp. Nazwa pomnika Poło żenie Obwód pnia [[[m]]] rejestrze [[[m]]] drzew Dąb szypułkowy 347 1 „Adam” 4,20 - 1 Przy Domu Pomocy Quercus robus Społecznej w Cisewiu Dąb szypułkowy (w parku wiejskim) 348 2 „Ewa” 5,00 - 1 Quercus robus Kasztanowiec biały 3 Aesculus 3,24 - 1 Zespół Szkół nr 1 w hippocastanum L. 511 Karsinie (boisko przed Kasztanowiec biały szkoł ą) 4 Aesculus 2,82 - 1 hippocastanum L. 2,22 20 Brzoza Przy drodze gruntowej 984 5 brodawkowata 2,35 25 3 Przytarnia-Rów Betula verrucosa 2,28 26 Źródło: Dane Urz ędu Gminy Karsin

Zasoby przyrodnicze ubiegaj ące si ę o miano rezerwatów przyrody.

W Gminie Karsin posiada wielki zasób obszarów, które z racji swoich ró żnorodnych walorów mog ą zosta ć obj ęte prawn ą form ą ochrony przyrody. Planowana jest realizacja kilku

rezerwatów przyrody jako form ochrony obszarowej. Poni ższa tabela przedstawia wykaz najciekawszych miejsc Gminy Karsin.

Tabela Wykaz projektowanych rezerwatów na terenie Gminy Karsin

Nazwa projektowanego rezerwatu Lokalizacja (sołectwo) „Ostrów Mały”- „Glonek” Wyspa Jezioro Wdzydze „Ostrów Wielki” Wyspa Jezioro Wdzydze „Przerost” Wyspa Jezioro Wdzydze „Sidły” Wyspa Jezioro Wdzydze „Motow ęż e” Przytarnia „Polgoszcz” Przytarnia „Jezioro Głuchówko” Wdzydze Tucholskie

„Ostrów Mały”- „Glonek” . Jest to odizolowany przez wody jeziora Wdzydze fragment lasu z płatami cennych fitocenoz le śnych gr ądu gwiaznicowego i ł ęgu wi ązowo- jesionowego, bardzo rzadkich zarówno w skali WPK, jak te ż szerszego obszaru. Du żą warto ść przedstawiaj ą siedliska le śne wyspy, niezale żnie od wyst ępuj ących na nich obecnie w przewadze sztucznych nasadze ń sosnowych, a to dzi ęki relatywnie niewielkim oddziaływaniom człowieka na przestrzeni dziejów. Bardzo cenna jest le śna flora wyspy, z wieloma wybitnie rzadkimi na tym terenie i interesuj ącymi gatunkami szczególnie ro ślin wiosennych. Jest to równie ż ostoja rzadkich gatunków ptaków. Ta „bułowata” wyspa z racji walorów szaty ro ślinnej była proponowana na zespół przyrodniczo – krajobrazowy, jednak wzgl ędy faunistyczne wskazały na potrzeb ę utworzenia tu rezerwatu. Wyspa powinna zachowa ć swój le śny charakter, utrzymuj ąc swoisty krajobraz tej cz ęś ci WPK. Mimo, że pokrywaj ące j ą lasy s ą mało urozmaiconymi nasadzeniami sosny, nie powinny tu by ć wykonywane zr ęby zupełne, jakie jeszcze niedawno przeprowadzano. Brzegi wci ąż posiadaj ą interesuj ącą flor ę szuwarow ą i le śną (gatunki gr ądowe), chocia ż s ą niszczone przez biwakuj ących tu żeglarzy. Jest to wyjątkowo bogate skupienie stanowisk wielu gatunków bardzo rzadkich, a nawet unikatowych na terenie WPK, a tak że dla obszaru całego mezoregionu. Wyst ępuje tu zestaw gatunków gr ądowych i ł ęgowych oraz szereg innych rzadkich, jak np. ciepłolubnych zwi ązanych, zwi ązanych z obrywami zboczy brzegów wyspy. Rosn ą tu mi ędzy innymi: kłosownica le śna Brachypodium sylvaticum, kokorycz pusta Corydalis cava i w ątła C. intermedia , głóg wielkoowocowy Crataegus x macrocarpa , żywiec cebulkowy Dentaria bulbifera, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis , lilia złotogłów Liliom martagon , jabło ń dzika Malus sylvestris , pierwiosnek lekarski Prymula veris , miodunka ćma Pulmonaria obscura , porzeczka alpejska Ribes alpinum , driakiew goł ębia Scabiosa columbaria .

„Ostrów Wielki” wraz z Mielnic ą. Cz ęść wyspy Wielki Ostrów i wyspa Mielnica. Zachowały si ę tu fragmenty lasu ze starszymi drzewostanami sosnowymi i typowym runem borowym, stanowi ące interesuj ące fitocenozy, z racji nieco mniejszej penetracji ni ż na innych obszarach WPK. Wybitnie cenne pod wzgl ędem flory naczyniowej s ą strome skarpy i brzegi wyspy na jej południowym skraju, gdzie odnalezione zostały m. in.: go ździk kartuzem Dianthus carthusianorum , ostrołódka kosmata Oxytropis pilosa , lepi ęż nik kutnerowaty Petasites spurius , pi ęciornik piaskowy Potentilla arenaria . Obrze że północnego kra ńca wyspy (zbocze le śne i złotoro śla na brzegu) to zgrupowanie gatunków żyznych lasów li ściastych, jak np. gajowiec żółty Galeobdolon luteum , przylaszczka pospolita Hepatica

nobilis , zerwa kłosowa Phteuma spicatum , gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea - rzadkich we florze WPK.

„Sidły”. Ze wzgl ędów florystycznych proponowana była na u żytek ekologiczny, jednak jej znaczenie dla awifauny przes ądziło o wskazaniu na rezerwat. Wyst ępuje tu niewielka liczba gatunków ro ślin, takich m. in. Jak trzcinnik prosty Calamagrostis stricta , ponikło Eleocharis sp. i wierzby- typowych dla szuwarowo- zaro ślowych wysp jeziora Wdzydze.

„Motow ęż e”. Pas torfowisk z jeziorem Motow ęż e. Kompleks mezo- i oligotroficznych torfowisk mszarnych w bezodpływowych zagł ębieniach terenu. Pi ęć z nich rozwija si ę w zatokach i na brzegach oligo- i dystroficznych jeziorek (Motow ęż e, Syconki Małe, Syconki Wielkie i 2 bezimienne), a trzy całkowicie wypełniaj ą niecki terenu. Wszystkie są otoczone borami sosnowymi- suchym i świe żym. Na torfowiskach dominuje ro ślinno ść typowa dla bezdrzewnych mszarów przej ściowych i wysokich, m.in.: Caricetum limosae , C. lasiocarpae , C. rostratae, Rhynchoporetum albae, Sphagnetum magellanici, Nupharo- Nymphaeeetum, Scorpidio- Utricularietum . Bardzo licznie s ą reprezentowane gatunki zagro żonewygini ąciem w skali kraju i Pomorza, m.in.: Drosera rotundifolia, D. anglica, Nuphar lutea, Nymphaea alba, Lycopodium clavatum (wszystkie chronione), Carex limosa, Scheuchzeria palustris, Rhynchospora alba, Juncus filiformis, Andromeda polifiolia, Oxycoccus microcarpa, Utricularia minor, U. intermedia, U. australis, Sparganium minimum, Sphagnum papillosum, S. fuscum . Teren z wyj ątkowo dobrze zachowana bogat ą flor ą torfowiskow ą, z udziałem gatunków szczególnie rzadkich, dla których stanowi ostoj ę. Rosn ą tu mi ędzy innymi: mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi , turzyca bagienna Carex limosa , żurawina drobnolistkowa Oxycoccus microcarpus , przygiełka biała Rhynchospora alba , pływacze- zachodni Utricularia australis , średni U. intermedia i drobny U. minor , borówka bagienna Vaccinium uliginosum . Zagro żenie dla specyficznej ro ślinno ści oligotroficznych mszarów mog ą stanowi ć próby zmian w warunkach wodnych oraz podniesienia poziomu trofii zbiorników przez nawo żenie. Ochronie powinna podlega ć cała szata ro ślinna torfowisk i wyst ępuj ące w ich obr ębie zbiorniki wodne- naturalne oraz powstałe w wyniku eksploatacji torfu, niele śna i le śna ro ślinno ść organiczno- mineralnych obrze ży, a tak że procesy naturalnej i wtórnej sukcesji ro ślinno ści torfotwórczej. Do czasu opracowania planu ochrony nale ży wstrzyma ć si ę od wszelkich działa ń w obr ębie torfowisk.

„Polgoszcz”. Powierzchnia projektowanego rezerwatu wynosi 8,5 ha (jezioro Polgoszcz z fragmentami przyległych torfowisk). Projektowany rezerwat obejmuje l ądowiej ące jezioro, otoczone unikatowo wykształconym pasem ro ślinno ści szuwarowej i bagiennej: bli żej tafli wody zbiorowiska szuwarowe wyst ępuj ą w postaciach typowych – bagiennych, natomiast bli żej mineralnego obrze ża - w postaciach źródliskowych; najcenniejszymi zbiorowiskami s ą: Cicuto-Caricetum, Menyantho-Sphagnetum, Caricetum diandrae, Campylio-Caricetum. Najcenniejszymi składnikami lokalnej flory jest zagro żona wygini ęciem w skali kraju skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus , która tu wyst ępuje na jednym z dwu udokumentowanych na Pomorzu zachodnim stanowisk. Z innych gatunków zagro żonych wymieni ć nale ży: Viola epipsila, Helodium blanowii, Paludella squarrosa, Tomenthypnum nitens. Bogaty florystycznie obszar, z udziałem m.in. gatunków wybitnie rzadkich, jak np. go ździk pyszny Dianthus superbus , manna długoz ąbkowa Glyceria declinata , a tak że skalnica torfowiskowa, ale te ż wielu innych interesuj ących, jak m. in.: turzyca dwupienna Carex dioica , kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis , sit drobny Juncus bulbosus , sit rozpierzchły J. filiformis , pływacz średni Utricularia intermedia . Ze wzgl ędów florystycznych do obj ęcia ochron ą rezerwatow ą proponowano znacznie wi ększy obszar – dolin ę Strugi (obecnie u żytek ekologiczny).

„Jezioro Głuchówko”. Jest to zbiornik z otaczaj ącym go torfowiskiem. Niewielkie jeziorko zarastaj ące wokół płem torfowiskowym, z zestawem gatunków wysokotorfowiskowych i innych, jak np.: modrzewnica zwyczajna Andromeda polifonia , rosiczka okr ągłolistna Drosera rotundifolia , wełnianki Eriophorum sp. div ., gr ąż el Nuphar sp ., grzybienie Nymphaea sp ., przygiełka biała Rhynchospora alba , bagnica torfowa Scheuchzeria palustris , je żogłówka najmniejsza Sparganium minimum . Na obszarze Gminy Karsin wyst ępuj ą ro śliny i zwierz ęta chronione na kilkuset stanowiskach:  Gatunki wymieraj ące (E), 10 stan.,  Nara żone na wymarcie (V), 19 stan.,  Rzadkie w skali kraju (R), 41 stan.,  Rzadkie w skali kraju (RR), 282 stan.,  Całkowicie chronione (CCH), 102 stan.,  Cz ęś ciowo chronione (CzCh), 121 stan. Istotnym czynnikiem biocenotycznym na obszarze gminy jest ziele ń śródpolna oraz zakrzewienia i zadrzewienia na obszarze jednostek osiedle ńczych.

4. Rezerwat Biosfery: „Bory Tucholskie” – Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie jest najwi ększym w Polsce i zajmuje powierzchni ę 3.195 km 2. Składa si ę z trzech stref. Stref ę rdzeniow ą o powierzchni 78,81 km 2 tworzy Park Narodowy "Bory Tucholskie" wraz z sieci ą 25 rezerwatów przyrody, rozsianych po całych Borach Tucholskich. W skład strefy buforowej wchodz ą cztery parki krajobrazowe Borów Tucholskich: Wdzydzki , Tucholski , Zaborski i Wdecki . Stref ę tranzytow ą tworz ą natomiast tereny 22 gmin (z wył ączeniem powierzchni parku narodowego, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych). Na obszarze Rezerwatu Biosfery główn ą gał ęzi ą gospodarki jest le śnictwo. Lasy zajmuj ą ponad 60% jego powierzchni. Na obszarze działa 13 nadle śnictw. Pi ęć z nich zlokalizowanych jest w południowej cz ęś ci proponowanego Rezerwatu i stanowi tzw. Leśny Kompleks Promocyjny. Jest to jeden z 11 tego typu obiektów przyrodniczo – gospodarczych w Polsce. Został utworzony dla wdra żania i demonstrowania zasad ekorozwoju w gospodarce le śnej. Na terenie LKP ka żde nadle śnictwo wdra ża proekologiczne technologie dla zalesiania, hodowli lasu, pozyskiwania drewna i ubocznych produktów le śnych. W Le śnych Kompleksach Promocyjnych znaczn ą uwag ę zwraca si ę na pozagospodarcz ą funkcje lasu. Na obszarze Rezerwatu Biosfery wyst ępuje 30 siedlisk wymienianych na li ście Natura 2000 jako obszary zalecane do ochrony przez Wspólnot ę Europejsk ą. W tym na li ście siedlisk o pierwszorz ędnym znaczeniu s ą wyst ępuj ące tu zespoły: suche wrzosowiska, czynne, żywe torfowiska wysokie, torfowiska niskie na podło żu wapiennym z Cladium mariscus, zboczowe lasy gr ądowe Aceri-Tilietum oraz lasy bagienne. Z listy siedlisk chronionych ogłoszonej przez Ministra Środowiska RP w 2000 roku stwierdzono tu wyst ępowanie 38 jednostek ekologicznych, szczególnie wrzosowisk, torfowisk, ekosystemów wodnych, lasów i wydm. Wszystkie systemy ekologiczne s ą typowe dla ni żu środkowoeuropejskiego. Stref ę rdzenn ą tworz ą: Park Narodowy “Bory Tucholskie” (4798,23 ha) - powołany Rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996 r. oraz nast ępuj ące rezerwaty przyrody o powierzchni powy żej 100 ha: Rezerwat Jezioro Rynnowe (1323,24 ha) - rezerwat projektowany, Rezerwat Dolina Kulawy (1101,36 ha) - rezerwat projektowany, Rezerwat Motow ęż e (118,00 ha), - rezerwat projektowany, Rezerwat Dolina Wdy i Trzebiochy (101,30 ha) - rezerwat projektowany, Rezerwat Jezioro Lipno i Lipionko (100,00 ha) - rezerwat projektowany, Rezerwat Dolina Rzeki Brdy (1683,89ha) - Zarz ądzenie Ministra Ochrony

Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z 12.09.1994 r., Rezerwat Bagna nad St ąż ką (478,45 ha) - Rozporz ądzenie Wojewody Kujawsko – Pomorskiego Nr 94 z dn.12.05.1999 r., Rezerwat Źródła St ąż ki (250,02 ha) - Zarz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z 31.12.1993r., rezerwat Jezioro Piaseczno (158,78 ha) – Rozporz ądzenie nr 279/01 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 02.10.2001 r. oraz Rezerwat Brz ęki (102,28 ha) - Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Drzewnego z 26.031975r. Łączna powierzchnia strefy rdzennej wyniesie 10 216,55 ha. Obszar Parku Narodowego i wymienione powy żej rezerwaty przyrody stanowi ą najcenniejsze obiekty przyrodnicze całego regionu Borów Tucholskich. Stref ę buforow ą tworz ą cztery Parki Krajobrazowe: Wdzydzki Park Krajobrazowy - Uchwała nr X/X/83 WRN w Gda ńsku z dn. 15.06.1983 r. i Zaborski Park Krajobrazowy - Uchwała nr XI/68/90 WRN w Bydgoszczy z dn. 28.02.1990 r. (woj. pomorskie) oraz Tucholski Park Krajobrazowy - Uchwała nr IX/71/85 WRN w Bydgoszczy z dn. 09.12.1985 r. i Wdecki Park Krajobrazowy - Rozporz ądzenie Wojewody Bydgoskiego nr 52/93 z dn. 16.02.1993 r. (woj. kujawsko – pomorskie) z wył ączeniem powierzchni rezerwatów tworz ących stref ę rdzenn ą. W strefie buforowej wyst ępuje kilkana ście rezerwatów przyrody, a w śród nich na terenie Gminy Karsin projektowane rezerwaty: Rezerwat Polgoszcz, „Ostrów Mały”- „Glonek”, „Ostrów Wielki” wraz z Mielnic ą, „Sidły”, „Jezioro Głuchówko”, „Przerost” i kilkaset pomników przyrody. Znajduj ą si ę w niej równie ż liczne u żytki ekologiczne oraz trzy Zespoły Przyrodniczo-Krajobrazowe. Cztery wymienione Parki Krajobrazowe istniej ą ju ż kilkana ście lat i od chwili ich powołania stanowi ą bufor dla wyst ępuj ących w nich rezerwatów przyrody. Ju ż przed utworzeniem parków krajobrazowych prowadzona tu była gospodarka oparta na zasadach trwałego i zrównowa żonego rozwoju. Stref ę tranzytow ą utworz ą nie nale żą ce do parków krajobrazowych obszary gmin: Bukowiec, Dragacz, Drzycim, Je żewo, Lniano, Osie, Świecie, Świekatowo, Warlubie, Cekcyn, Gostycyn, Lubiewo, K ęsowo, Śliwice, Tuchola i Koronowo (woj. kujawsko – pomorskie) oraz Brusy, Chojnice, Czersk, Konarzyny, Dziemiany, Karsin, Ko ścierzyna, Lipusz, Stara Kiszewa, Czarna Woda, Kaliska, Lubichowo, Osieczna, Osiek, Skórcz i Zblewo (woj. pomorskie). Powierzchnia strefy tranzytowej według projektu wynosi 480 999,32 ha. Strefa tranzytowa jest ponad czterokrotnie wi ększa od obszaru strefy rdzennej i buforowej. Jednak że ekonomicznie jest to obszar jednolity zorientowany na gospodark ę le śną, przetwórstwo drewna i ubocznych produktów le śnych, rekreacj ę i wypoczynek. Wszystkie te działania gospodarcze s ą realizowane z uwzgl ędnianiem zasad ochrony przyrody. Dla podtrzymania jednolito ści obszaru wszystkie gminy i miasta Borów Tucholskich, które wyraziły zgod ę, wł ączono do projektowanego Rezerwatu Biosfery. Na obszarze Rezerwatu Biosfery wyst ępuje około 1070 rodzimych gatunków ro ślin naczyniowych dla Polski. W tej liczbie jest jeden endemit ( Carex x walasii ), 6 gatunków wymienianych na li ście Natura 2000, tj. gatunków b ędących w zainteresowaniu Wspólnoty Europejskiej. Ł ącznie na listach Natura 2000, Corine, gatunków obj ętych w Polsce ochron ą ścisł ą i cz ęś ciow ą oraz znajduj ących si ę w Czerwonej Ksi ędze Ro ślin Zagro żonych (ogólnopolskiej i lokalnej) jest 224 gatunków ro ślin naczyniowych, czyli prawie 25% flory regionu. Flora porostów Borów Tucholskich liczy około 350 gatunków. Z tego na zbiorczej li ście wymienionej powy żej jest 128 gatunków, tj. 36,3%. Z listy Natura 2000 jest 6 gatunków i rodzajów porostów, w tym licznie tu reprezentowany rodzaj Cladina ssp. Z listy chronionych w Polsce gatunków glonów i w ątrobowców dotychczas stwierdzono wyst ępowanie w Borach Tucholskich odpowiednio 10 i 9 gatunków. Lista mchów obejmuje 68 gatunków, w tym 35 z listy Natura 2000.

Ponadto we florze porostów, mchów, w ątrobowców i ro ślin naczyniowych Rezerwatu Biosfery wyst ępuje tu szereg gatunków górskich, natomiast lista reliktów glacjalnych w śród ro ślin naczyniowych obejmuje 16 gatunków. Fauna kr ęgowców Vertebrata obejmuje 212 gatunków. Z tej liczby na listach: Natura 2000, Corine, li ście gatunków obj ętych w Polsce ochron ą ścisł ą i cz ęś ciow ą oraz gatunków wymienianych w Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt jest 187 taksonów, czyli 88,2% fauny kr ęgowców regionu.

NATURA 2000 Gmina Karsin poło żona jest w granicach obszaru OSO (Dyrektywa Ptasia) Natura 2000 - PLB220009 Bory Tucholskie. Na terenie gminy Karsin zlokalizowane s ą ponadto potencjalnie obszary sieci Natura 2000 - (obszary wa żne dla Wspólnoty): − Jeziora Wdzydzkie PLH220034; − Młosino-Lubnia PLH220077.

Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Bory Tucholskie PLB 220009 Opis Obszaru Obszar Borów Tucholskich obejmuje wschodni ą cz ęść makroregionu Pojezierza Południowopomorskiego. W jego skład wchodz ą nast ępuj ące mezoregiony: Bory Tucholskie, wschodnia cz ęść Równiny Charzykowskiej, północno-wschodnia cz ęść Pojezierza Kraje ńskiego, północna cz ęść Doliny Brdy oraz północna cz ęść Wysoczyzny Świeckiej. Obszar jest do ść jednolit ą równin ą sandrow ą, rozci ętą dolinami Brdy i Wdy oraz urozmaicon ą licznymi jeziorami, oczkami wodnymi i wzniesieniami o charakterze moreny dennej. Dominuj ą siedliska le śne, przede wszystkim bory sosnowe. Typowy obszar młodoglacjalny, obejmuj ący w wi ększo ści jałowe piaski. Rze źba terenu ostoi jest urozmaicona, wyst ępuj ą tu wysoczyzny i rozległe wzgórza, liczne pagórki oraz doliny i rynny. Sie ć wodna jest silnie rozwini ęta (wody zajmuj ą ok. 14% powierzchni). Ostoj ę odwadnia rzeka Brda wraz ze swymi licznymi dopływami, z których najwa żniejszym jest Zbrzyca. Wiele rzek charakteryzuje du ży spadek i silny pr ąd. W śród jezior liczne s ą jeziora przepływowe poł ączone z systemem wodnym Brdy; sporo jest jezior oligotroficznych i mezotroficznych, nieliczne s ą eutroficzne, a torfowiskom towarzysz ą dystroficzne. W sumie jest ok. 60 jezior. Lasy (ok. 70% obszaru) to głównie bory świe że, ale tak że bagienne i suche; wyst ępuj ą te ż gr ądy, lasy bukowo-dębowe, ł ęgi i olsy. Liczne torfowiska. Grunty orne, ł ąki i pastwiska pokrywaj ą ok. 15% terenu.

Warto ść przyrodnicza i znaczenie Podstaw ę do okre ślenia warto ści obszaru stanowiły dane zawarte w formularzu SDF oraz obserwacje własne. Jest to ostoja ptasia o randze europejskiej E11. W ostoi wyst ępuje co najmniej 28 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Gniazduje tu 107 gatunków ptaków. W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) nast ępuj ących gatunków ptaków: bielik (PCK), kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), podgorzałka (PCK), puchacz (PCK), rybitwa czarna, rybitwa rzeczna, zimorodek, żuraw, g ągoł, nurog ęś , tracz długodzioby (PCK). W stosunkowo wysokim zag ęszczeniu (C7) wyst ępuje błotniak stawowy. Obszar OSOP PLB 220009 „Bory Tucholskie” przez szereg autorów traktowany jest wraz z OSOP PLB 220001 „Wielki Sandr Brdy” jako element ostoi ptaków IBA PL026 „Bory Tucholskie”, b ędącej najwi ększ ą ostoj ą w kraju, obejmuj ąc niemal cały kompleks le śny Borów Tucholskich. Wyst ępuje tutaj co najmniej 112 gatunki ptaków, z czego 30 wymienionych jest w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej, a 6 w Polskiej Czerwonej Ksi ędze

(PCK). Stwierdzone liczebno ści 19 gatunków l ęgowych spełniaj ą kryteria wyznaczania ostoi ptaków (C3, C6) wprowadzone przez BirdLife International. Jest to najwa żniejsza ostoja w Polsce dla g ągoła, nurog ęsi, żurawia, samotnika, zimorodka i lelka. Teren ten to równie ż jedna z 10 najwa żniejszych krajowych ostoi dla b ąka, błotniaka stawowego, przepiórki, perkoza dwuczubego, rybitwy białow ąsej, rybitwy czarnej, siniaka, włochatki, dudka, dzi ęcioła czarnego, lerki, pliszki górskiej i świergotka polnego. W okresie w ędrówek wyst ępuje co najmniej 1% populacji szlaku w ędrówkowego (C2) łab ędzia krzykliwego (do 400 osobników) i żurawia (do 1800 osobników na noclegowisku). Ostoja jest te ż wa żnym zimowiskiem łab ędzi niemych i czarnodziobych. W północno zachodniej cz ęś ci ostoi znajduje si ę du ża kolonia l ęgowa kormorana, mewy śmieszki i mewy srebrzystej. Obszar wyró żnia najwi ększe w skali regionu skupienie jezior lobeliowych, bogata lichenoflora, dobrze zachowane torfowiska i zbiorowiska le śne, stanowiska licznych gatunków ro ślin rzadkich i zagro żonych, w tym gatunków reliktowych oraz bogata chiropterofauna.

Najwi ększe w skali regionu skupienie jezior lobeliowych. Bogata lichenoflora. Dobrze zachowane torfowiska i zbiorowiska le śne. Stanowiska licznych gatunków rzadkich i zagro żonych, w tym gatunków reliktowych. Bogata chiropterofauna.

Zagro żenia

Jako główne zagro żenia dla obszaru podaje si ę eksploatacj ę torfu, kredy, piasku, a tak że zmiany stosunków wodnych, zagro żenie eutrofizacj ą siedlisk oligotroficznych, presj ę turystyczn ą, zabudow ę letniskow ą w pobli żu jezior i rzek wraz z zabudow ą rekreacyjn ą, zabudow ę rozproszon ą, kłusownictwo, drapie żnictwo ze strony norki ameryka ńskiej, odpady, ścieki, zanieczyszczenia wód, zakładanie upraw plantacyjnych (borówka ameryka ńska). Presja turystyczna, w tym zabudowa letniskowa i rekreacyjna była prawdopodobnie jedn ą w głównych przyczyn wygini ęcia na jeziorze Wdzydze populacji l ęgowej szlachara (Mergus serrator) , dawniej najwi ększej w kraju.

Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Jeziora Wdzydzkie PLH220034

OPIS OBSZARU Obszar znajduje si ę w południowej cz ęś ci Pojezierza Kaszubskiego, w dorzeczu Wdy. Centralnym elementem jest tu kompleks mezotroficznych jezior, poło żonych w krzy żuj ących si ę rynnach polodowcowych, wykształconych w obszarze sandrowym. Najwi ększe z jezior - Wdzydze (970 ha), o maksymalnej gł ęboko ści 68 m, posiada kilka wysp, w wi ększo ści pokrytych lasem. Szczególnymi warto ściami szaty ro ślinnej wyró żnia si ę zwłaszcza wyspa Glonek. W obszarze cenne s ą tak że jeziora lobeliowe, skupione w jego północno-wschodniej cz ęś ci, z typowymi dla tych zbiorników zespołami ro ślinnymi i flor ą. Uczestniczy w niej m.in. gatunek z Zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej - Luronium natans. Na obrze żach tych jezior wykształca si ę niekiedy w ąski pasek siedliska 3130, o znikomej powierzchni, dlatego nie uj ętego w zestawieniu, jednak o wa żnej roli biocenotycznej. W ostoi jest tak że siedem jezior ramienicowych. S ą to: Wdzydze Południowe (południowa cz ęść basenu Jezior Wdzydzkich), Kotel, Kramsko Małe oraz (na terenie doł ączanym do ostoi) Sominko, Płocice, Wielkie Płocice i Kułkówko. W jeziorach tych znaczn ą powierzchni ę litoralu zajmuj ą zbiorowiska ramienic (m.in. Charetum fragilis, Charetum rudis, Charetum tomentosae, Charetum contrariae i Charetum asperea), dominuj ąc powierzchniowo. S ą to twardowodne, w wi ększo ści dobrze zachowane i mezotroficzne jeziora. Nieliczne (m.in.

Płocice) to płytkie, eutroficzne jeziora, w których mimo wy ższej trofii nadal dominuj ą ramienice. Najwi ększym jeziorem ramienicowym ostoi s ą Wdzydze Południowe. Ramienice wyst ępuj ą w nim na gł ęboko ści od 0,2 do 4 m. Podwodne ł ąki ramienic tworzy głównie Chara fragilis oraz znacznie rzadsze płaty Nitellopsis obtusa (zbiorowiska Charetum fragilis i Nitellopsidetum obtusae). Ponadto w jeziorze notowano Chara delicatula i Chara rudis. Z ro ślin naczyniowych licznie wyst ępuj ą Batrachium circinatum oraz Potamogeton pectinatus i Potamogeton compressus. Na południowo-wschodnim brzegu jeziora, na kamienistym dnie, wyst ępuje bardzo rzadki Potamogeton xsalicifolius. Woda jezior ramienicowych w ostoi jest bogata w wap ń (30,04 - 46,5 mg Ca/dm 3), niemal bezbarwna lub lekko zabarwiona (5 - 25 mg Pt dm 3), jej odczyn mie ści si ę w zakresie pH 6,35 - 8,04, a przewodnictwo - 134,8 - 235 S/cm. W otoczeniu jezior wyst ępuj ą na znacznej cz ęś ci obszaru lasy. Przewa żaj ą tu drzewostany sosnowe na ró żnych siedliskach le śnych. Niewielkie powierzchnie zajmuj ą tak że lasy li ściaste, m.in. buczyny. Przez teren ostoi przepływa kilka cieków, przede wszystkim rzeka Wda. Wzdłu ż cieków obecne s ą pasy ł ęgów i gr ądu oraz wyst ępuje znaczne wzbogacenie flory w gatunki typowe dla tych zbiorowisk le śnych. W licznych nieckach wytopiskowych, rozrzuconych na równinie sandrowej, wykształciły si ę torfowiska wysokie i przej ściowe. Wiele z nich prezentuje dobry stan zachowania siedlisk i bogactwo torfowiskowej flory, z wieloma rzadkimi, chronionymi gatunkami. Torfowiskom nierzadko towarzysz ą zbiorniki dystroficzne, o charakterystycznych warunkach siedliska i ubogiej, specyficznej szacie ro ślinnej. Bardzo cenne, chocia ż znacznie rzadsze s ą w ostoi torfowiska zasadowe, skupiaj ące odmienn ą, cenn ą flor ę. We florze torfowiskowej jednym z najcenniejszych gatunków jest Saxifraga hirculus - z Zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej, a w niedalekiej przeszło ści był równie ż notowany Liparis loeselii (równie ż z tego Zał ącznika) - by ć mo że do odnalezienia.

WARTO ŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE

Waloryzacj ę obszaru wykonano w oparciu o dane zawarte w formularzu SDF i obserwacje własne. W obszarze wyró żniono 17 rodzajów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, które zajmuj ą ł ącznie blisko 20% powierzchni obszaru. Cenne s ą tu zarówno jeziora lobeliowe (5 obiektów), jak równie ż ramienicowe (7 zbiorników) oraz liczne zbiorniki dystroficzne, a tak że skupienie torfowisk wysokich i przej ściowych, o typowo wykształconych zbiorowiskach ro ślinnych. Warto ściowe elementy środowiska przyrodniczego kryj ą równie ż lasy, zwłaszcza zbiorowiska lasów li ściastych nad rzekami Wd ą i Trzebioch ą. Najcenniejszymi jeziorami ramienicowymi w ostoi są jeziora Wielkie Płocice, Sominko i Kotel, gdzie zbiorowiska ramienic s ą najbogatsze, bezwzgl ędnie dominuj ą w litoralu, jeziora te s ą przy tym najlepiej zachowane. Jezioro Wdzydze Południowe jest zagro żone eutrofizacj ą, ma stosukowo ubog ą flor ę ramienic, a ich zbiorowiska tych tworz ą mozaik ę ze zbiorowiskami ro ślin naczyniowych, niemniej ze wzgl ędu na wielko ść zbiornika oraz du żą powierzchni ę bezwzgl ędn ą zajmowan ą w nim przez ramienice jego ochrona ma szczególne znaczenie. Walorem ostoi s ą stanowiska bardzo rzadkich gatunków ro ślin wodnych: - w jeziorze Wielkie Płocice wyst ępuje populacja Chara polyacantha , gatunku maj ącego jedynie kilka stanowisk w kraju, - w jeziorze Gł ęboczko (jezioro lobeliowe) jest jedno z czterech dotychczas notowanych w Polsce stanowisk Nitella tenuissima , - w jeziorze Wdzydze Południowe wyst ępuje Potamogeton xsalicifolius (5 udokumentowanych stanowisk w Polsce). W ostoi stwierdzono obecno ść 7. gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Licznie reprezentowane s ą rzadkie, zagro żone i chronione gatunki ro ślin, m.in. z flory torfowisk. Obszar jest równocze śnie ostoj ą fauny, m.in. zwi ązanej z biotopami wodno-

błotnymi: bobra i wydry, kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej. Wyst ępuje tu najliczniejsza w Polsce populacja reliktowej troci wdzydzkiej.

ZAGRO ŻENIA

Główne zagro żenia dla tego obszaru stanowi ą: eutrofizacja jezior, wycinka drzew i krzewów, a szczególnie niebezpieczna - intensywna zabudowa brzegów jezior w celach rekreacyjnych, a tak że osuszanie i eutrofizacja torfowisk. Niekorzystne oddziaływania na siedlisko 3140 w południowym basenie Jeziora Wdzydze wynikaj ą z obecno ści du żej ilo ści infrastruktury turystycznej wzdłu ż południowego i wschodniego brzegu jeziora - głównie o środki wypoczynkowe w miejscowo ściach Borsk i Lipa. Du żym zagro żeniem dla stanu niewielkich powierzchniowo jezior (ramienicowych, lobeliowych i dystroficznych) w ostoi jest ich użytkowanie przez prywatnych dzier żawców/wła ścicieli. Wi ąż e si ę to m.in. z nadmiernym lub niewła ściwym pod wzgl ędem gatunkowym zarybianiem tych jezior, dostarczaniem karmy dla ryb oraz niszczeniem obrze ży. Obszar obejmuje teren Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego (17 620,7 ha; 1983). Zaprojektowane jest utworzenie tu rezerwatów przyrody: Dolina Wdy i Trzebiochy, Lipno i Lipionko, Motow ęż e, Polgoszcz, Wyspa Glonek oraz licznych u żytków ekologicznych. Obszar obejmuje grunty nale żą ce do Skarbu Pa ństwa (lasy w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych - Nadle śnictwa Ko ścierzyna i Nadle śnictwa Libusz - RDLP Gda ńsk) oraz b ędąc własno ści ą prywatn ą. Zbiorniki wodne (jeziora lobeliowe, ramienicowe, dystroficzne) s ą u żytkowane przez osoby prywatne (dzier żawa lub własno ść ).

Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza Inwentaryzacj ę ornitologiczn ą dla całego obszaru PLB 220009 „Bory Tucholskie” przeprowadzono na zlecenie RDO Ś w Gda ńsku w 2008 r. (w niniejszym opracowaniu zwana jest dalej „inwentaryzacj ą ornitologiczn ą w 2008 r.”). Jej głównym celem było uzyskanie kompletnych danych o liczebno ści i rozmieszczeniu kluczowych dla ostoi gatunków ptaków. Na podstawie danych uzyskanych z RDO Ś Gda ńsk, formularzy SDF oraz analizy dost ępnej literatury i obserwacji własnych, zaproponowano przegl ąd nast ępuj ących gatunków kluczowych wyst ępuj ących na obszarze oddziaływania przedsi ęwzi ęcia.

Zimorodek W Polsce nielicznie, miejscami średnio licznie l ęgowy. Zimuje skrajnie nielicznie. Zimorodek jest ści śle zwi ązany z wod ą. Zasiedla głównie zadrzewione odcinki linii brzegowej czystych rzek, strumieni, jezior i stawów rybnych obfituj ących w niewielkich rozmiarów ryby. Do budowy gniazd wymaga urwistych brzegów, o podło żu piaskowym lub piaskowo-gliniastym. Zdecydowan ą wi ększo ść stanowisk l ęgowych spotyka si ę w zalesionej linii brzegowej (w Borach Tucholskich odsetek ten wynosił 97%). W okresie pol ęgowym wymagania siedliskowe zwi ązane s ą z obecno ści ą wody, odpowiedni ą wielko ści ą ryb i zadrzewie ń nadwodnych. Zanieczyszczenia i silne przekształcenia cieków wodnych ograniczaj ą wyst ępowanie zimorodka. Okresowe spadki liczebno ści rekompensowane s ą ponadprzeci ętnym wzrostem liczebno ści notowanym po łagodnych zimach. Liczebno ść populacji ulega silnym fluktuacjom. Rzeka Wda w B ąku (miejsce przej ścia przewodów kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej) pełni ą jedynie funkcj ę żerowisk dla zimorodków w okresie migracji i zimowania. Podczas inwentaryzacji ornitologicznej w 2008 r. odnotowano stanowiska zimorodka nad Wd ą koło Bąka (ok. 250 m powy żej mostu drogowego). W bezpo średnim s ąsiedztwie planowanej inwestycji (w B ąku), podczas inwentaryzacji wykonywanej od kwietnia do czerwca 2010 r. na potrzeby niniejszego raportu, nie stwierdzono stanowisk l ęgowych (norek l ęgowych). Nie wyst ępuj ą tam dogodne warunki do zakładania gniazd z uwagi na niskie, bagienne brzegi

rzeki Wdy. Odnotowano jedynie pojedyncze osobniki, przelatuj ące ponad lustrem wody w poszukiwaniu pokarmu. Ze wzgl ędu na brak ingerencji w siedliska l ęgowe oraz inne miejsca funkcjonalne dla zimorodków, nie przewiduje si ę negatywnego wpływu na ten gatunek. Jednak zgodnie z Dyrektyw ą Siedliskow ą przyj ęto zasad ę przezorno ści i wskazano działania minimalizuj ące po średnie oddziaływanie przedmiotowej inwestycji.

Bocian biały Bocian biały gniazduje w obr ębie zabudowa ń lub w ich s ąsiedztwie, natomiast żerowiska stanowi ą tereny poło żone poza osadami ludzkimi. Żerowiska mo żna podzieli ć na pi ęć podstawowych kategorii: ł ąki, pastwiska, wody płyn ące lub stoj ące oraz pola orne. Podczas inwentaryzacji ornitologicznej wykonanej w 2008 r. oraz lustracji terenowej z 2010 r. przeprowadzonej na potrzeby niniejszego raportu odnotowano stanowisko bocianów białych w obr ębie zabudowa ń wsi Osowo. Gniazdo to poło żone jest w bezpo średnim sąsiedztwie planowanej inwestycji, jednak nie przewiduje si ę negatywnego oddziaływania na miejsca gniazdowe. Do najwa żniejszych zagro żeń gatunku w Polsce nale żą kurczenie si ę areału żerowisk i spadek liczebno ści potencjalnych ofiar na skutek regulacji rzek, zagospodarowania dolin rzecznych innego ni ż w formie u żytków zielonych, melioracji oraz intensyfikacji rolnictwa. Istotnym zagro żeniem s ą te ż kolizje z napowietrznymi liniami energetycznymi, do których dochodzi najcz ęś ciej w s ąsiedztwie gniazda lub w miejscach, gdzie ptaki odpoczywaj ą na słupach lub na tranzystorach. Przyczyn ą wysokiej śmiertelno ści piskl ąt jest zapl ątanie w przynoszone do gniazd sznurki z tworzywa sztucznego, u żywane w rolnictwie. Liczba takich przypadków stale wzrasta i dotyczy równie ż innych gatunków ptaków. Problem równie ż stanowi utrata miejsc gniazdowych w wyniku przebudowy dachów i likwidowanie platform gniazdowych na słupach. Żadne z ww. zagro żeń nie b ędzie wyst ępowało w zwi ązku z realizacj ą inwestycji na etapie budowy jak i jej funkcjonowania w przyszło ści. Ewentualnym zagro żeniem mo że by ć prowadzenie prac budowlanych bezpo średnio pod gniazdem w okresie l ęgowym, czyli od marca do połowy lipca. Najbardziej wra żliwym okresem s ą miesi ące od marca do połowy maja (czyli od zaj ęcia gniazda do wyl ęgu młodych).

Ze wzgl ędu na przewidywany brak ingerencji w siedliska l ęgowe oraz inne miejsca funkcjonalne dla bocianów białych, nie przewiduje si ę negatywnego wpływu na ten gatunek. Jednak zgodnie z Dyrektyw ą Siedliskow ą przyj ęto zasad ę przezorno ści i wskazano działania minimalizuj ące po średnie oddziaływanie przedmiotowej inwestycji.

Świergotek polny Świergotek polny jest silnie zwi ązany z krajobrazem rolniczym, szczególnie tam, gdzie gleby są słabe. Lubi s ąsiedztwo zadrzewie ń śródpolnych oraz muraw z nisk ą ro ślinno ści ą. Wa żna jest te ż obecno ść szerokich piaszczystych dróg i miedz. Podczas inwentaryzacji ornitologicznej w 2008 r. odnotowano stanowisko świergotka polnego około 600 m na północ od wsi Osowo.

Ze wzgl ędu na brak ingerencji w siedliska l ęgowe oraz inne miejsca funkcjonalne dla świergotka polnego, nie przewiduje si ę negatywnego wpływu na ten gatunek. Jednak zgodnie z Dyrektyw ą Siedliskow ą przyj ęto zasad ę przezorno ści i wskazano działania minimalizuj ące po średnie oddziaływanie przedmiotowej inwestycji.

Błotniak stawowy

W Polsce nieliczny, lokalnie średnio liczny gatunek l ęgowy. W miejscach rozrodu błotniak stawowy jest gatunkiem terytorialnym. Młode błotniaki wykazuj ą znaczne przywi ązanie do miejsca urodzenia, wybieraj ąc do gniazdowania stanowiska, gdzie przyszły na świat lub tereny w ich s ąsiedztwie. Powrót z zimowisk rozpoczyna si ę około połowy marca. Najwi ęcej ptaków powraca w pierwszej połowie kwietnia. Jako pierwsze powracaj ą samce, zajmuj ą terytoria i rozpoczynaj ą toki. Po przylocie samic, przeci ętnie ok. dwa tygodnie pó źniej ni ż samce, i skojarzeniu par, ptaki przyst ępuj ą do budowy gniazd. W tym celu wybieraj ą szuwary wysokich turzyc, trzciny, pałki, rzadziej ziołoro śla. Mniej wi ęcej po ok. 20 dniach od powrotu z zimowisk samice składaj ą pierwsze jajo. Wielko ść zniesienia błotniaka stawowego wynosi 2–8 jaj ( średnio 5 jaj). Samice składaj ą jaja co 2 dni. Wysiadywanie trwa przeci ętnie 33 dni. Samice przyst ępuj ą do wysiadywania po zło żeniu pierwszego jaja, st ąd w l ęgu wyst ępuj ą znaczne ró żnice w rozwoju piskl ąt. Młode samce osi ągaj ą zdolno ść do lotu w 37.–39. dniu życia, samice za ś w 41.–44. dniu. Po wylocie z gniazda młode przebywaj ą w jego s ąsiedztwie 1–1,5 miesi ąca, kiedy to dokarmiane s ą przez rodziców i doskonal ą własne umiej ętno ści łowieckie. Błotniaki stawowe wyprowadzaj ą jeden l ęg w roku, wyj ątkowo powtarzaj ąc l ęgi po wczesnych stratach. Błotniaki stawowe gniazduj ą głównie w szuwarach trzcinowych i pałkowych, rzadziej szuwarach oczeretowych porastających stawy rybne, jeziora, zbiorniki retencyjne, starorzecza. Na torfowiskach do l ęgów wybieraj ą ponadto szuwary wielkoturzycowe, m.in. szuwary kłociowe, a w dolinach rzecznych i obszarach zmeliorowanych porastaj ące torfianki trzcinowiska z domieszk ą wierzb, rowy melioracyjne, a nawet ziołoro śla. Podczas inwentaryzacji ornitologicznej w 2008 r. odnotowano stanowisko błotniaka stawowego w rejonie wsi Karsin-Cisewie. W bezpo średnim s ąsiedztwie planowanej inwestycji, podczas inwentaryzacji wykonywanej od kwietnia do czerwca 2010 r. na potrzeby niniejszego raportu, nie stwierdzono wyst ępowania tego gatunku.

Ze wzgl ędu na brak ingerencji w siedliska l ęgowe oraz inne miejsca funkcjonalne dla błotniaków stawowych, nie przewiduje si ę negatywnego wpływu na ten gatunek. Jednak zgodnie z Dyrektyw ą Siedliskow ą przyj ęto zasad ę przezorno ści i wskazano działania minimalizuj ące po średnie oddziaływanie przedmiotowej inwestycji.

Dudek W Polsce nieliczny, lokalnie średnio liczny gatunek l ęgowy. Wyst ępuje w znacznym rozproszeniu, co wynika z silnego terytorializmu. Powrót na l ęgowiska rozpoczyna si ę ju ż w ko ńcu marca, ale składanie jaj nast ępuje dopiero od ko ńca kwietnia do połowy maja. Wyst ępuje jeden l ęg w roku, jednak że zniesienia utracone mog ą by ć powtarzane, a ż do ko ńca lipca. Gniazda budowane s ą w ró żnych ukryciach – mog ą to by ć dziuple, budki l ęgowe, opuszczone budynki, pryzmy kamieni, nory w pionowych urwiskach, jamy pod korzeniami, sterty gał ęzi itp. Pełne zniesienie liczy zazwyczaj 6–8 jaj (4–12). Wysiadywanie trwa 15–16 dni (14–20), a młode opuszczaj ą gniazdo po 26–29 dniach. Dudek jest zwi ązany z terenami ekstensywnego rolnictwa (mozaika pastwisk, muraw, piaszczysk, ł ąk mineralnych) na słabych glebach, w pobli żu zadrzewie ń i k ęp drzew dziuplastych (np. stare głowiaste wierzby). Podczas inwentaryzacji ornitologicznej w 2008 r. odnotowano stanowisko dudka w rejonie wsi B ąk. W bezpo średnim s ąsiedztwie planowanej inwestycji, podczas inwentaryzacji wykonywanej od kwietnia do czerwca 2010 r. na potrzeby niniejszego raportu, nie stwierdzono wyst ępowania tego gatunku.

Ze wzgl ędu na brak ingerencji w siedliska l ęgowe oraz inne miejsca funkcjonalne dla dudka, nie przewiduje si ę negatywnego wpływu na ten gatunek. Jednak zgodnie z Dyrektyw ą

Siedliskow ą przyj ęto zasad ę przezorno ści i wskazano działania minimalizuj ące po średnie oddziaływanie przedmiotowej inwestycji.

Ze wzgl ędu na brak odpowiednich siedlisk l ęgowych dla zimorodka, bociana białego, świergotka polnego, błotniaka stawowego i dudka, poło żonych w strefie bezpo średniego oddziaływania przedmiotowej inwestycji, nie przewiduje si ę negatywnego wpływu na l ęgi ww. gatunków. W celu zniwelowania ewentualnego wpływu na inne obszary funkcjonalne ptaków ( żerowiska, miejsca odpoczynku) zgodnie z Dyrektyw ą Siedliskow ą przyj ęto zasad ę przezorno ści i wskazano działania minimalizuj ące po średnie oddziaływanie przedmiotowej inwestycji. Nie przewiduje si ę ograniczenia dost ępno ści potencjalnych miejsc l ęgowych, żerowisk i miejsc odpoczynku ptaków.

Siedliska przyrodnicze Przedstawiony poni żej wykaz siedlisk przyrodniczych wyst ępuj ących w s ąsiedztwie planowanego przedsi ęwzi ęcia sporz ądzono na podstawie inwentaryzacji Lasów Pa ństwowych z 2007 r., lustracji terenowej przeprowadzonej na potrzeby niniejszego raportu oraz analizy materiałów publikowanych. Siedliska te nie s ą poło żone w strefie bezpo średniego oddziaływania inwestycji, dlatego nie przewiduje się naruszenia siedlisk.

7140 Torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska Siedliska zidentyfikowano podczas inwentaryzacji prowadzonej w 2007 r. w Lasach Pa ństwowych na wschód od Karsina – nie wyst ępuj ą one jednak w zasi ęgu bezpo średniego oddziaływania przedsi ęwzi ęcia i nie zostan ą w żaden sposób naruszone. Spo śród gatunków ptaków z zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej wyst ępuj ących na tym terenie ww. siedlisko przyrodnicze stanowi biotop dla żurawia.

6510 Ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie Siedlisko poło żone jest na wschód od Karsina - nie wyst ępuje jednak w zasi ęgu bezpo średniego oddziaływania przedsi ęwzi ęcia i nie zostanie w żaden sposób naruszone. Spo śród gatunków ptaków z zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej wyst ępuj ących na tym terenie ww. siedlisko przyrodnicze stanowi biotop dla świergotka polnego i bociana białego.

91E0 Ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe Siedliska te wyst ępuj ą w dolinie rzeki Wdy - nie wyst ępuj ą one jednak w zasi ęgu bezpo średniego oddziaływania przedsi ęwzi ęcia i nie zostan ą w żaden sposób naruszone. Spo śród gatunków ptaków z zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej wyst ępuj ących na tym terenie ww. siedlisko przyrodnicze stanowi biotop dla zimorodka, żurawia, kani rudej, bielika.

91D0 Bory i lasy bagienne - 91D01 Brzezina bagienna Siedlisko poło żone jest na wschód od Karsina - nie wyst ępuje jednak w zasi ęgu bezpo średniego oddziaływania przedsi ęwzi ęcia i nie zostanie w żaden sposób naruszone. Ww. siedlisko przyrodnicze nie stanowi typowego biotopu dla gatunków ptaków z zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej wyst ępuj ących na tym terenie. Mo żliwe wyst ępowanie włochatki i bielika.

9190 Pomorski kwa śny las brzozowo-dębowy Siedliska zidentyfikowano podczas inwentaryzacji prowadzonej w 2007 r. w Lasach Pa ństwowych na wschód od Karsina – nie wyst ępuje one jednak w zasi ęgu bezpo średniego oddziaływania przedsi ęwzi ęcia i nie zostanie w żaden sposób naruszone.

Ww. siedlisko przyrodnicze nie stanowi typowego biotopu dla gatunków ptaków z zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej wyst ępuj ących na tym terenie.

Waloryzacja innych elementy przyrodnicze: W strefie bezpo średniego oddziaływania okre ślono potencjalne wpływy w stosunku do ro ślinno ści, w tym cennych gatunków flory oraz awifauny. Podczas lustracji terenowych w okresie od kwietnia do ko ńca lipca 2010 stwierdzono szereg pospolitych gatunków ro ślin. Planowana inwestycja b ędzie realizowana w wi ększo ści w istniej ących drogach (gruntowych lub asfaltowych), pozbawionych w znacznym stopniu ro ślinno ści. W pasie drogowym odnotowano m.in. nast ępuj ące gatunki ro ślin: sosna zwyczajna, jałowiec pospolity, brzoza brodawkowata, topola osika, lipa drobnolistna, klon zwyczajny, klon jawor, wierzba sp., grusza pospolita, gajnik l śni ący, płonnik pospolity, szczotlicha siwa, jastrz ębiec kosmaczek, rokietnik pospolity, rozchodnik ostry, macierzanka piaskowa, śmiałek pogi ęty, bylica pospolita. W strefie bezpo średniego oddziaływania inwestycji nie stwierdzono wyst ępowania pomników przyrody lub drzew o wymiarach pomnikowych. Na uwag ę zasługuje fragment zadrzewienia zlokalizowanego przy drodze gruntowej Cisewie- Bąk, które pełni wa żną funkcj ę krajobrazow ą. Stanowi ą je nast ępuj ące gatunki drzew: klon jawor, jesion wyniosły oraz klon zwyczajny. Na korze jesionów (trzy egzemplarze) odnotowano porosty - mąkla tarniowa Evernia prunastri i tarczownica bruzdkowata Parmelia sulcata . Zaleca si ę zachowanie istniej ących zadrzewie ń. Projekt nie przewiduje konieczno ści wycinki drzew.

4. OPIS ISTNIEJ ĄCYCH W S ĄSIEDZTWIE LUB BEZPO ŚREDNIM ZASI ĘGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA ZABYTKÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI

Podstawowym materiałem do prowadzenia prawnej ochrony dóbr kultury jest rejestr zabytków. Pomocniczym materiałem do prowadzenia ochrony dóbr kultury jest ewidencja zabytków. Wielko ść ewidencji informuje o bogactwie kulturowym regionu, potrzebach badawczych i skali problemu ochrony dziedzictwa kulturowego na danym terenie.

Na terenie gminy Karsin wyst ępuj ą obiekty zabytkowe, z których cz ęść obj ęta jest ochron ą prawn ą na skutek uzyskania wpisu do rejestru zabytków:

Wiele: − nr rej. 1115, układ ruralistyczny wsi Wiele − nr rej. 1663, ko ściół parafialny p.w. Św. Mikołaja z cmentarzem − nr rej. 1730, Kalwaria we Wielu (23 obiekty): - Park kalwaryjski - 16 kaplic - 6 stacji drogi krzy żowej (figury) - pustelnia (dom dla stró ża)

Wdzydze Tucholskie: - nr rej. 1121, układ ruralistyczny wsi Wdzydze Tucholskie

Przytarnia: - nr rej. 1135, układ ruralistyczny wsi Przytarnia

Cisewie: - nr rej. 1730, park oraz relikty zało żenia dworsko-parkowego w Ciesewiu ob. park przy Domu Pomocy Społecznej w Cisewiu, alejowe obsadzenie przydro żne dróg wiod ących do zało żenia dworsko-parkowego w Cisewiu

R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Poni żej przedstawiono wykaz obiektów wpisanych do gminnej ewidencji zabytków znajduj ących si ę w najbli ższym rejonie terenów obj ętych opracowaniem.

Lp. Miejscowo ść Ulica/Nr Zespół Nazwa Okre ślenie Data Materiał Wła ściciel 1. Bąk przy kapliczka 1936 r. mur. wje ździe do wsi 2. Bąk 3 dom k. XIX w. drewniany otynkowany 3. Bąk 13 dom 4 ćw. XIX w. drewn. Wacław Miloch 4. Bąk 15 obora chlewna 3 ćw. XIX w. drewniany Durała 5. Bąk 16 dom 3 ćw. XIX w. drewniany Wrzesi ńska 6. Bąk 16 młyn wodny nieu żytkowany mur. – drewn. Eugeniusz Gliwi ński 7. Bąk 17 dom 4 ćw. XIX w. drewn. Talewska 8. Bąk 35 dom mieszk. ok.1900 r. mur. Jan Burchat 9. Bąk 41 dom mieszk. l. 20/30-te XX, po 1945 mur. Helena Urba ńska cz ęść dobudowana 10. Osowo przy drodze kapliczka przydro żna XIX/XX w. mur. polnej na północ od wsi 11. Osowo ul. kapliczka 1897 r. mur. Wielewska obok szkoły 12. Osowo kapliczka 1926 r. mur. 13. Osowo dom, szkoła 1907 r. mur. 14. Osowo d. nr 3 ob. dom mieszk. 1928 r. mur. W. Mi ętki ul. Hallera 15. Osowo ul. Hallera 4 dom mieszk. ok. 1903 r. mur. Bernard Studzinski 16. Osowo ul. Hallera 4 obora pocz. XX w. mur./drewn. Bernard Studzinski 17. Osowo ul. Hallera bud. gosp. przed 1939 r. drewn./mur. Czapiewski 23 18. Osowo ul. Szkolna dom mieszk. ok. 1907 r. mur. Arkadiusz

R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

1 Czapiewski 19. Osowo ul. Szkolna dom mieszk. pocz. XX w. mur. Kiedrowicz 2 20. Osowo ul. Szkolna2 obora/chlew pocz. XX w. po 1945 r. mur./drewn. Kiedrowicz 21. Osowo ul. Szkolna d. obora, ob. pocz. XX w. mur./drewn. Kiedrowicz 2 magazyn, gara ż 22. Osowo ul. Szkolna dom mieszk. 1939 r. mur. Czapiewski 4 23. Osowo ul. dom pocz. XX w. mur. Ciepli ński Wielewska 17 24. Osowo ul. dom mieszk. ok. 1935 r. mur. Wielewska 48/50 25. Osowo ul. dom mieszk. 1934 r. mur. B. Duraj Wielewska 51 26. Osowo ul. dom mieszk. 1935 r. mur. Wielewska 52 27. Osowo ul. obora ok. 1930 r. mur. Dorau Wielewska 54 28. Osowo ul. dom mieszk. 1908 r. drewn./mur. Dorau Wielewska 54 29. Osowo ul. dom mieszk. lata 30-te XX w. mur. Wielewska 59

6 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Zaprojektowane przedsi ęwzi ęcie nie przebiega bezpo średnio w s ąsiedztwie zlokalizowanych na terenie gminy Karsin zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Z uwagi na odległo ści przedsi ęwzi ęcia od w/w obiektów chronionych oraz jego charakter i zakres przestrzenny nie przewiduje si ę wyst ąpienia negatywnych oddziaływa ń na obiektów zabytkowych wyst ępuj ących na terenie gminy Karsin.

5. OPIS ANALIZOWANYCH WARIANTÓW PROJEKTOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA

Nale ży zwróci ć uwag ę, że przedmiotowy etap inwestycji dotyczy ustalenia uwarunkowa ń środowiskowych zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia, a dla inwestycji Inwestor planuje uzyska ć decyzj ę o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Najwa żniejszym jednak argumentem przemawiaj ącym za realizacj ą omawianego przedsi ęwzi ęcia jest fakt, że dotyczy ono inwestycji nierozerwalnie zwi ązanej z ochron ą środowiska przyrodniczego na obszarze, w których tego typu działania s ą wr ęcz pilnie niezb ędne i konieczne.

Przedsi ęwzi ęcie realizowane na terenie miejscowo ści B ąk i Osowo. Inwestycja b ędzie wi ązała si ę bezpo średnio z popraw ą stanu środowiska w analizowanym terenie poprzez znacz ące rozwi ązanie problemu z odprowadzeniem ścieków sanitarnych i zaopatrzeniem w wod ę na terenie gminy Karsin. Ścieki maj ą by ć przesyłane do oczyszczalni ścieków w Karsinie. Kanalizacja słu żyła b ędzie do odprowadzania ścieków bytowo-gospodarczych z budynków mieszkalnych.

Zaprojektowany do stosowania proces technologiczny odbioru i transportu wody i ścieków zawiera wszystkie podstawowe, jednostkowe procesy technologiczne, które stosowane s ą w światowych rozwi ązaniach dla tego typu sieci. Nie wyst ępowała konieczno ść wi ęc porównania z innymi rozwi ązaniami technologicznymi. Wszystkie bowiem składaj ą si ę z tych samych podstawowych procesów technologicznych. Wybrany wariant przyczyni si ę do prowadzenia kontrolowanej gospodarki wodno-ściekowej, a tym samym polepszenia środowiska gruntowo-wodnego gminy. Wybrany wariant realizacji inwestycji jest najkorzystniejszy dla środowiska, bowiem zapewnia ci ągło ść techniczn ą i wła ściw ą gospodark ę wodno-ściekow ą. Dzi ęki przedsi ęwzi ęciu gospodarka ściekowa b ędzie na bie żą co kontrolowana, co przyczyni si ę do polepszenia stanu środowiska gruntowo- wodnego w gminie. Ponadto realizowane przedsi ęwzi ęcie oparte jest na współczesnych technologiach, uwzgl ędniaj ących wymogi ochrony środowiska.

Dla projektowanego przedsi ęwzi ęcia przeanalizowano wariant zerowy tzn. polegaj ący na nie podejmowaniu działa ń obj ętych projektem. Ponadto nie analizowano innych wariantów technologicznych przewidzianych do zrealizowania.

Zaplanowany wybór miejsca realizacji przedsi ęwzi ęcia i przygotowana dokumentacja została zatem sporz ądzona dla najkorzystniejszego wariantu wybranego wcze śniej przez Inwestora i autorów Raportu.

R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Uwzgl ędniaj ący powy ższe czynniki w ostatecznym etapie analizy rozwa żono nast ępuj ące warianty:  polegaj ący na niepodejmowaniu przedsi ęwzi ęcia (WARIANT ZEROWY),  Wariant I – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z dwiema oczyszczalniami ścieków w Karsinie i Górkach,  Wariant Ia – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z trzema oczyszczalniami w Karsinie, Górkach i Osowie,  Wariant II polegaj ący na wytworzeniu spójnej i szczelnej sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej doprowadzaj ącej wod ę i odprowadzaj ącej ścieki z jedn ą zbiorcz ą oczyszczalni ą ścieków w Karsinie z terenów miejscowo ści B ąk i Osowo (WARIANT WYBRANY),  Wariant IIa – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z dwiema oczyszczalniami w Karsinie i Osowie.

5.1. Wariant zerowy.

Jednym z wariantów jest tzw. „wariant zerowy” polegaj ący na zaniechaniu realizacji przedmiotowej inwestycji.

Nie podj ęcie budowy sieci wodoci ągowej i sieci kanalizacji sanitarnej w przyj ętym obecnie kształcie uniemo żliwi dostarczenie wody i zebranie ścieków z jednostek osadniczych w gminie Karsin, przez co nie b ędzie mo żliwe zwi ększenie dost ępności do usług wodno- kanalizacyjnych zarówno dla mieszka ńców, jak i podmiotów gospodarczych zlokalizowanych lub planuj ących działalno ść na tym terenie. Bezpo średnio do odbiorników odprowadzane s ą ścieki nieczyszczone lub oczyszczone w stopniu niedostatecznym. Nieszczelne zbiorniki i rury sprzyjaj ą przedostawaniu si ę wód odciekowych do gruntu i wód podziemnych. Zaniechanie przedsi ęwzi ęcia spowoduje stopniowe zwi ększenie ilo ści zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód w porównaniu ze stanem obecnym. Wraz ze wzrostem liczby ludno ści i rozwojem gospodarczym miejscowo ści j.w. nast ąpi dalsze zwi ększenie ilo ści zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód i do gruntu.

Nie podejmowanie inwestycji czyli realizacja wariantu zerowego spowoduje dalsz ą nie kontrolowan ą gospodark ę ściekow ą oraz aktualne wyst ępowanie lokalnych, cz ęsto niezorganizowanych, odpływów ścieków nieoczyszczonych do wód powierzchniowych i gruntowych, a tym samym pogorszenie środowiska gruntowo-wodnego.

Niepodejmowanie przedsi ęwzi ęcia nie b ędzie miało żadnego wpływu na stan środowiska naturalnego oraz krajobraz. W planach dotycz ących inwestycji nie przewiduje si ę rozwi ąza ń wariantowych. W niniejszym raporcie został oceniony wariant wybrany przez Inwestora.

5.2. Inne warianty lokalizacyjne

Analizuj ąc uwarunkowania terenowe, przyrodnicze, prawne, jak te ż rodzaj odbiornika ścieków analizowano skanalizowanie gminy w czterech wariantach:

Wariant I – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z dwiema oczyszczalniami ścieków w Karsinie i Górkach

66 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Wariant Ia – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z trzema oczyszczalniami w Karsinie, Górkach i Osowie

Wariant II (wariant wybrany) – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z jedn ą zbiorcz ą oczyszczalni ą ścieków w Karsinie

Wariant IIa – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z dwiema oczyszczalniami w Karsinie i Osowie

Wariant I – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z dwiema oczyszczalniami ścieków w Karsinie i Górkach a) zlewnia oczyszczalni w Górkach W układzie kanalizacji tranzytowej z poszczególnych miejscowo ści przewidywano przetłaczanie ścieków z O środka Wczasowego Lipa do układu kanalizacji wsi Wdzydze Tucholskie, a nast ępnie do układu kanalizacji O środka Wczasowego Jasnochówka. Na terenie tego O środka zakładano pompowni ę przetłaczaj ącą ścieki do układu kanalizacji wsi Borsk. Z kolei z Borska ścieki przetłaczane byłyby do układu kanalizacji w Górkach. Do układu kanalizacji w Górkach od trony północno-zachodniej przetłaczane byłyby ścieki ze wsi Przytarnia, Kliczkowy, a od strony południowo-zachodniej ze wsi Wiele, D ąbrowa. Z kanalizacji w Górkach ścieki kierowany byłyby na oczyszczalni ę. b) zlewnia oczyszczalni w Karsinie W układzie tym dla kanalizacji tranzytowej przewidywano przetłaczanie ścieków ze wsi B ąk do układu kanalizacji wsi Cisewie, sk ąd z kolei do pompowni głównej na oczyszczalni. Do układu kanalizacji wsi Karsin zakładano podł ączy ć wie ś Osowo. Ostatnia pompownia w układzie kanalizacji w Karsinie przetłaczałaby ścieki na oczyszczalnię.

Wariant Ia Wariant ten jest zbli żony do wariantu I, z tym że ścieki z Osowa, Zamo ść , przewidywano przetłacza ć na odr ębn ą oczyszczalni ę w pobli żu wsi Osowo.

Wariant II Jest to wariant wybrany przez Inwestora, autorów projektu budowlanego i Raportu

W układzie tym przewiduje si ę: jak w wariancie I przetłaczanie ścieków ze wsi Wdzydze Tucholskie do układu kanalizacji O środka Wczasowego Jasnochówka. Na terenie tego Ośrodka zakłada si ę pompowni ę przetłaczaj ącą ścieki do układu kanalizacji wsi Borsk. Ze wsi Borsk ścieki przetłaczane b ędą do układu kanalizacji w Górkach. Ze wsi Górki ścieki kierowane b ędą do pompowni zbiorczej. Do pompowni tej kierowane będą ścieki ze wsi Wiele oraz ze wsi Kliczkowy, Przytarnia. Pompownia zbiorcza przetłacza ć b ędzie ścieki do układu kanalizacji wsi Karsin. z kierunku południowego przetłaczane b ędą ścieki ze wsi Osowo. Z kolei z kierunku północnego dopływa ć b ędą ścieki ze wsi Cisewie i B ąk. Układ kanalizacji wsi Cisewie, B ąk jak w wariancie I.

Wariant IIa W wariancie tym przewidywano skanalizowanie jak w wariancie II, z tym ze ścieki z Osowa, Zamo ścia przewidywano przetłacza ć na odr ębn ą oczyszczalni ę w pobli żu wsi Osowo.

67 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Je śli chodzi o zaprojektowan ą tras ę realizacji przedsi ęwzi ęcia rozwa żano prowadzenie sieci kanalizacyjnej innymi trasami, ale z uwagi na radykalne zwi ększenie kosztów przedsi ęwzi ęcia oraz zdecydowanie zwi ększon ą ingerencj ą w środowisko naturalne wykluczono w praktyce inne warianty realizacji.

5.2. Wariant wybrany.

Wybrany przez Inwestora wariant jest przy obecnym poziomie wiedzy oraz technologii stosowanych w tego rodzajach przedsi ęwzi ęć wariantem najkorzystniejszym dla środowiska.

Opis celów i efektów realizacji przedsi ęwzi ęcia

Zaproponowane rozwi ązanie polega na wytworzeniu spójnej i szczelnej sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej doprowadzaj ącej wod ę i odprowadzaj ącej ścieki z terenów miejscowo ści B ąk i Osowo.

Cele przedsi ęwzi ęcia

− Dostosowanie jako ści urz ądze ń do transportu i oczyszczania ścieków do wymogów Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 29.11.2002r. w sprawie warunków jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz Dyrektyw Unii Europejskiej dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych 91/271/EEC. − Zredukowanie zanieczyszczenia i ochrona wód powierzchniowych, wymaganej Dyrektyw ą UE 98/83/EC. − Poprawa jako ści życia mieszka ńców obj ętych projektem poprzez budow ę szczelnego systemu dostarczania wody i odbioru ścieków. − Zwi ększenie dost ępno ści do wspólnego systemu wodoci ągowego i kanalizacji sanitarnej.

Efekty realizacji przedsi ęwzi ęcia

W przedmiotowym projekcie ścieki z miejscowo ści B ąk i Osowo skierowane zostan ą systemem kanalizacji grawitacyjnej i tłocznej do istniej ącej oczyszczalni ścieków w Karsinie. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami (Zał ącznik nr 1 do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004r.) dla małych oczyszczalni (< 10000 RLM) warto ści dopuszczalne w ściekach oczyszczonych dla tych wska źników, nie s ą limitowane (poza odpływem do jezior). Po wprowadzeniu do wspólnego systemu kanalizacyjnego ścieków, ścieki zostan ą oczyszczone do warto ści azotu <10 mg/N/dm 3 oraz fosforu < 1 mg P/dm 3. Zostan ą stworzone warunki rozwoju gospodarki lokalnej. Poprzez popraw ę warunków wodnych, sanitarnych i higienicznych podniesie si ę atrakcyjno ść terenu dla inwestorów i mieszka ńców. Wraz z popraw ą jako ści życia podniesione zostan ą turystyczne walory regionu.

Planowane przedsi ęwzi ęcie słu żyć b ędzie obsłudze przede wszystkim istniej ącej zabudowy mieszkaniowej i letniskowej. Jednak że uwzgl ędniaj ąc perspektywy rozwoju poszczególnych miejscowo ści uwzgl ędniono ten fakt poprzez zaprojektowanie przył ączy kanalizacyjnych i wodoci ągowych dla jeszcze niezagospodarowanych działek. Dotyczy to działek maj ących kategorie działek budowlanych.

68 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Zbiorniki bezodpływowe (szamba) zostan ą wył ączone z eksploatacji po wybudowaniu sieci kanalizacyjnej. Przewidywany termin budowy sieci wodno-kanalizacyjnej uzale żniony jest od pozyskania źródeł finansowania z Unii Europejskiej i planowany jest na lata 2010-2012. Po oddaniu do eksploatacji sieci kanalizacyjnej eksploatacja szamb zostanie bezwzgl ędnie zabroniona. Wył ączone z eksploatacji szamba zostan ą zasypane. Przedsi ęwzi ęcie przyczyni si ę wi ęc znacz ąco do wprowadzenia kontrolowanej gospodarki wodno-ściekowej, a tym samym polepszenia środowiska gruntowo-wodnego gminy. Wybrany wariant realizacji inwestycji jest najkorzystniejszy dla środowiska, bowiem zapewnia ci ągło ść techniczn ą i wła ściw ą gospodark ę wodno-ściekow ą. Ponadto realizowane przedsi ęwzi ęcie oparte jest na współczesnych technologiach, uwzgl ędniaj ących wymogi ochrony środowiska. Wariant wybrany przyczyni si ę do prowadzenia kontrolowanej gospodarki wodno-ściekowej, a tym samym polepszenia środowiska gruntowo-wodnego gminy. Jest on najkorzystniejszy dla środowiska, bowiem zapewnia ci ągło ść techniczn ą i wła ściw ą gospodark ę wodno- ściekow ą. Dzi ęki przedsi ęwzi ęciu gospodarka ściekowa b ędzie na bie żą co kontrolowana, co przyczyni si ę do polepszenia stanu środowiska gruntowo-wodnego w gminie. Ponadto realizowane przedsi ęwzi ęcie oparte jest na współczesnych technologiach, uwzgl ędniaj ących wymogi ochrony środowiska.

6. OKRE ŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ANALIZOWANYCH WARIANTÓW, W TYM RÓWNIE Ż W WYPADKU WYST ĄPIENIA POWA ŻNEJ AWARII PRZEMYSLOWEJ, A TAK ŻE MO ŻLIWEGO TRANSGRANICZNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

6.1. Przewidywane oddziaływanie „wariantu zerowego”

Nie podejmowanie inwestycji polegaj ącej na budowie sieci kanalizacji sanitarnej i sieci wodoci ągowej w gminie Karsin, czyli realizacja wariantu zerowego, z uwagi na aktualne wyst ępowanie lokalnych, cz ęsto niezorganizowanych, odpływów ścieków nieoczyszczonych do wód powierzchniowych i gruntowych, spowoduje dalsze pogorszenie środowiska gruntowo-wodnego.

Nie podjecie budowy sieci wodoci ągowej i sieci kanalizacji sanitarnej w przyj ętym obecnie kształcie uniemo żliwi dostarczenie wody i zebranie ścieków z jednostek osadniczych w tym rejonie przez co nie b ędzie mo żliwe zwi ększenie dost ępno ści do usług wodno- kanalizacyjnych zarówno dla mieszka ńców, jak i podmiotów gospodarczych zlokalizowanych lub planuj ących działalno ść na tym terenie. Zaniechanie przedsi ęwzi ęcia spowoduje stopniowe zwi ększenie ilo ści zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód w porównaniu ze stanem obecnym. Wraz ze wzrostem liczby ludno ści i rozwojem gospodarczym miejscowo ści j.w. nast ąpi dalsze zwi ększenie ilo ści zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód i do gruntu.

6.2. Oddziaływanie wybranego wariantu.

Oddziaływanie wybranego wariantu na poszczególne elementy środowiska zostało omówione w pkt 7.

69 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Wybór wariantu był poprzedzony szeregiem spotka ń Inwestora i projektantów oraz został uznany jako najkorzystniejszy zarówno za wzgl ędów ekonomicznych jak i oddziaływa ń na ekosystem.

6.3. Wyst ąpienie powa żnej awarii przemysłowej i oddziaływanie transgraniczne wybranego wariantu

Przez powa żną awari ę przemysłow ą rozumie si ę zdarzenie, w szczególno ści emisje, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Dany zakład stwarzaj ący zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii w zale żno ści od rodzaju, kategorii i ilo ści substancji niebezpiecznej znajduj ącej si ę w zakładzie uznaje si ę za zakład o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii. O tym, czy zakład zalicza si ę do zakładu o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii decyduje, czy w danym zakładzie mo żliwe jest wyst ąpienie lub powstanie w trakcie procesu technologicznego takich substancji niebezpiecznych okre ślonych w rozporz ądzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. – w sprawie rodzajów i ilo ści substancji niebezpiecznych, których znajdowanie si ę w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwi ększonym ryzyku albo zakładu o du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej /Dz. Nr 58, poz. 535 /.

Zakładana technologia realizowanego przedsi ęwzi ęcia nie stwarza ryzyka powa żnej awarii zagra żaj ącej środowisku b ądź życiu i zdrowiu ludzi przy zastosowaniu wymaganych przepisów bhp w czasie wykonywania przedsi ęwzi ęcia.

W trakcie samej eksploatacji przedsi ęwzi ęcia pomimo zastosowania nowoczesnych rozwi ąza ń technicznych i technologicznych, które w du żym stopniu eliminuj ą ewentualne zakłócenia w jego funkcjonowaniu, zdarzaj ą si ę sytuacje trudne do przewidzenia lub wr ęcz nieprzewidywalne, które mog ą spowodowa ć pewne straty w środowisku naturalnym i stanowi ć zagro żenie dla zdrowia i życia ludzi. W zwi ązku planowan ą inwestycj ą tego typu zagro żenia dla środowiska o charakterze awaryjnym mog ą wyst ąpi ć na skutek rozszczelnienia instalacji. W przypadku rozszczelnienia systemu sieci kanalizacyjnej mo że nast ąpi ć pogorszenie stanu środowiska gruntowo-wodnego, na skutek jego ska żenia. Aby zapobiec wyst ępowaniu zagro żeń i awarii, przy eksploatacji sieci nale ży stosowa ć obowi ązuj ące przepisy BHP oraz aktualne instrukcje eksploatacji i konserwacji dla wszelkich urz ądze ń przedsi ęwzi ęcia. Konieczne jest tak że zastosowanie odpowiednich atestowanych materiałów i przestrzeganie technologii poło żenia przewodów wodoci ągowych i kanalizacyjnych w fazie budowy.

Pewne zagro żenia dla środowiska o charakterze awaryjnym mog ą nast ąpi ć w wyniku:  po żaru (np. przepompowni).

W trakcie budowy u żywane b ędą wył ącznie materiały atestowane, posiadaj ące świadectwa dopuszczenia do stosowania w budownictwie. Nie planuje si ę funkcjonowania instalacji w warunkach innych ni ż normalne. Stan instalacji będzie systematycznie kontrolowany. Nale ży bezwzgl ędnie stosowa ć si ę do zalece ń

70 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN” zawartych w dokumentacji techniczno-ruchowej zainstalowanych urz ądze ń. Wszystkie użytkowane urz ądzenia b ędą posiadały atesty i b ędą sprawne technicznie.

W przypadku analizowanego przedsi ęwzi ęcia oddziaływanie transgraniczne nie b ędzie wyst ępowało. Lokalny charakter przedsi ęwzi ęcia wyklucza wyst ępowanie transgraniczne oddziaływanie i w zwi ązku z tym dla opisywanego zadania inwestycyjnego nie obowi ązuj ą wymagania przeprowadzenia procedury post ępowania dot. transgranicznego oddziaływania na środowisko.

Ze wzgl ędu na znaczn ą odległo ść planowanej inwestycji od granic Rzeczpospolitej Polskiej (z Republik ą Federaln ą Niemiec około 233 km, z Federacj ą Rosyjsk ą około 130 km, granica wód terytorialnych Polski na Bałtyku około 112 km) nie przewiduje si ę transgranicznego oddziaływania. Tak że zwi ększona ilo ść ścieków odprowadzanych do rzeki Wdy, b ędącej dopływem rzeki Wisła nie spowoduje pogorszenia jakości wody w Morzu Bałtyckim. Wa żnym elementem oddziaływania na środowisko b ędzie redukcja zwi ązków biogennych zawartych w ściekach. Redukcja zwi ązków azotu, fosforu, w ęgla ma kluczowe znaczenie dla spowolnienia procesów eutrofizacji wód, stanowi ących zagro żenie dla Bałtyku.

7. UZASADNIENIE WYBRANEGO PRZEZ WNIOSKODAWC Ę WARIANTU, ZE WSKAZANIEM JEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO, W SZCZEGÓLNO ŚCI NA LUDZI, ZWIERZ ĘTA, RO ŚLINY, POWIERZCHNI Ę ZIEMI, WOD Ę, POWIETRZE, KLIMAT, DOBRA MATERIALNE, DOBRA KULTURY, KRAJOBRAZ ORAZ WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE MI ĘDZY TYMI ELEMENTAMI

7.1. Oddziaływanie na ludzi

Wpływ projektowanej inwestycji na zdrowie ludzi rozpatrzy ć nale ży ze wzgl ędu na zdrowie mieszka ńców gminy Karsin, w tym przede wszystkim miejscowo ści, które obj ęte by ć maj ą przedsi ęwzi ęciem. Wszelka działalno ść prowadzona na terenie obj ętym opracowaniem musi spełnia ć wymóg zastosowania takich rozwi ąza ń technologicznych, aby spełnione zostały wymagania ochrony środowiska, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami, tzn. uci ąż liwo ść tej działalno ści nie mo że wykraczać poza granice zewn ętrzne terenu, do którego Inwestor posiada tytuł prawny - dotyczy to równie ż uci ąż liwo ści z tytułu parkowania pojazdów. Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi, znajduj ące si ę w zasi ęgu uci ąż liwo ści prowadzonej inwestycji, winny by ć wyposa żone w techniczne środki ochrony przed tymi uci ąż liwo ściami. Eksploatacja wszelkich instalacji lub urz ądze ń (tj. stacjonarnych urz ądze ń technicznych, zespołów stacjonarnych urz ądze ń technicznych powi ązanych technologicznie oraz obiektów budowlanych nie b ędących urz ądzeniami technicznymi ani ich zespołami) na terenie obj ętym opracowaniem niniejszego Raportu, wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, nie powinna powodowa ć przekrocze ń standardów emisyjnych, a ich oddziaływanie nie powinno powodowa ć pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagro żenia życia lub zdrowia ludzi. Eksploatacja wszelkich instalacji nie powinna równie ż powodowa ć przekroczenia standardów jako ści środowiska. Eksploatacja instalacji powoduj ąca wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza, emisję hałasu oraz

71 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN” wytwarzanie pól elektromagnetycznych nie powinna powodowa ć przekroczenia standardów jako ści środowiska poza terenem, do którego prowadz ący instalacj ę ma tytuł prawny. Ze wzgl ędu na aktualne zagospodarowanie analizowanego terenu mo żna stwierdzi ć, iż uci ąż liwo ść projektowanej inwestycji nie wyst ąpi poza granicami terenu obj ętego opracowaniem i nie pogorszy si ę w stosunku do stanu obecnego.

W celu wła ściwego zabezpieczenia zastosowanych urz ądze ń przed potencjalnym zagro żeniem dla zdrowia ludzi jej monta ż oraz prace konserwacyjno-naprawcze nale ży zleca ć wył ącznie wyspecjalizowanym firmom. W czasie wykonywania robót nale ży ści śle przestrzega ć przepisów BHP i p.po ż. Teren obj ęty pracami powinien by ć wyposa żony w odpowiednie znaki informacyjno-ostrzegawcze oraz w znaki bezpiecze ństwa, zgodnie z odr ębnymi przepisami i wymaganiami Polskich Norm. Dostawca surowców wykorzystywanych do produkcji powinien udzieli ć instrukcji o sposobie magazynowania i post ępowania w przypadku np. wycieku, wybuchu oraz powinien przekaza ć instrukcj ę obsługi i kart ę substancji. Pracownicy winni posiada ć przeszkolenie w zakresie pracy z tymi substancjami. Negatywne oddziaływanie fazy budowy (hałas, pylenie) na zdrowie pracowników oraz mieszka ńców pobliskich zabudowa ń mieszkalnych, letniskowych i zagrodowych, nale ży ograniczy ć do minimum poprzez zastosowanie odpowiednich zabezpiecze ń wynikaj ących z przepisów BHP oraz przez odpowiedni ą organizacj ę robót. Miejsca prowadzenia prac powinny by ć oznakowane i zabezpieczone przed wej ściem osób postronnych. Okresowa uci ąż liwo ść zwi ązana z charakterem robót, powinna by ć zredukowana przez wła ściw ą organizacj ę pracy i prowadzenie robót wył ącznie w porze dziennej.

W fazie eksploatacji zaznaczy si ę przede wszystkim wysoce korzystne oddziaływanie przedsi ęwzi ęcia w zakresie poprawy warunków higieny, zdrowia i życia mieszka ńców. Realizacja inwestycji b ędzie mie ć trwały wpływ na popraw ę warunków zdrowia i życia ludno ści.

7.2. Oddziaływanie na zwierz ęta i ro śliny

Ze wzgl ędu na wykorzystanie pod tras ę kanalizacji istniej ących szlaków komunikacyjnych, ich oddalenie od obszarów chronionych siedlisk i wyst ępowania chronionych gatunków ptaków oraz charakter inwestycji, nie przewiduje si ę znacz ącego oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia na tereny obszaru Natura 2000 PLB 220009 „Bory Tucholskie”. Przebieg trasy sieci kanalizacji prowadzi istniej ącymi drogami, natomiast sąsiednie tereny le śne i ł ąkowe, dogodne dla siedlisk ptaków, znajduj ą si ę w okolicy planowanej trasy. Szczegółowa analiza tego zagadnienia pozostała przedstawiona w rozdziale 3.7. niniejszego Raportu. Ze wzgl ędu na brak emisji substancji do powietrza, wytwarzania ścieków i odpadów oraz brak ponadnormatywnej uci ąż liwo ści akustycznej dla środowiska, mo żna stwierdzi ć, że zrealizowanie przedsi ęwzi ęcia nie wpłynie znacz ąco na elementy środowiska przyrodniczego w jego s ąsiedztwie. Nadmieni ć równie ż nale ży, że uporz ądkowanie gospodarki ściekowej, które jest celem przedmiotowego przedsi ęwzięcia, pozwoli rozwi ąza ć problem niekontrolowanych zrzutów

72 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

ścieków bytowo-gospodarczych, zatem przewiduje si ę, że eksploatacja przedsi ęwzi ęcia nie spowoduje fragmentacji lub utraty siedlisk chronionych na ww. obszarze.

Z uwagi na przyj ęte rozwi ązania technologiczne oraz co najwa żniejsze - lokalizacj ę przedsi ęwzi ęcia, mo żna stwierdzi ć brak istotnego wpływu projektowanego przedsi ęwzi ęcia na faun ę i flor ę tamtejszego terenu. W pobli żu projektowanych odcinków sieci rosn ą drzewa, które w trakcie prowadzonych robót budowlanych mog ą zosta ć nara żone na uszkodzenia. W trakcie budowy do czynników zagra żaj ących zieleni nale żą : - mechaniczne uszkodzenia pni drzew, - mechaniczne uszkodzenia płytko usytuowanych korzeni drzew, - przesuszenie lub przemarzniecie korzeni, - nadmierne zag ęszczenie gruntu poprzez maszyny i pojazdy. Realizacja przedsi ęwzi ęcia nie wymagała b ędzie jednak wycinki istniej ącego drzewostanu.

7.3. Oddziaływanie na powierzchni ę ziemi

W fazie eksploatacji oddziaływanie na powierzchni ę ziemi mo żna podzieli ć na bezpo średnie i po średnie. Bezpo średnie oddziaływanie zwi ązane jest z trwałym wyeliminowaniem z u żytkowania gruntu pod budow ę sieci kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej. Z uwagi na fakt, i ż planowane przedsi ęwzi ęcie jest inwestycj ą liniow ą podziemn ą - po zako ńczeniu budowy teren zostanie przywrócony do stanu pierwotnego, a oddziaływanie to wi ązało si ę b ędzie wył ącznie z wydzieleniem na stałe powierzchni działek pod planowane przepompownie - wydzielone ogrodzenie. W trakcie eksploatacji planowanej inwestycji przewiduje si ę powstawanie odpadów, zwi ązane z bie żą cą konserwacj ą instalacji. Prawidłowo prowadzona gospodarka odpadami, powstaj ącymi w zwi ązku z prowadzeniem prac konserwacyjnych, których wytwórcami s ą firmy wykonuj ące te usługi, nie b ędzie stanowi ć zagro żenia dla powierzchni ziemi. Z uwagi na wykonanie kanalizacji z rur PCV i PE, pełn ą hermetyzacj ę zbiorników przepompowni i szczelno ści całej sieci, która zapobiega niekontrolowanym wyciekom do gruntu i wód podziemnych, jej eksploatacja nie stanowi zagro żenia dla środowiska gruntowo- wodnego, a wr ęcz przeciwnie poprawi stan środowiska w danym rejonie. Przepompownie ścieków, do których grawitacyjnie spływaj ą nieczysto ści, zaopatrzone będą w dwie pompy (jedna pompa pracuj ąca – druga awaryjna) zabezpieczaj ące przed ewentualn ą awari ą.

Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej jako inwestycji podziemnej nie spowoduje degradacji powierzchni ziemi. Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.) art. 3 ust.1 pkt 32 a, przez ruchy masowe ziemi rozumie si ę powstaj ące naturalnie lub na skutek działalno ści człowieka osuwanie, spełzywanie lub obrywanie powierzchniowych warstw skał, zwietrzeliny i gleby. Eksploatacja przedsi ęwzi ęcia nie spowoduje ruchów masowych ziemi, w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska.

7.4. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne.

Zagro żenia i ochrona wód podziemnych Do najwa żniejszych źródeł przekształce ń ilo ściowych i jako ściowych wód podziemnych zanieczyszcze ń wód powierzchniowych na terenie gminy Karsin nale żą :

73 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

1. punkty zrzutu ścieków z oczyszczalni ścieków, 2. punkty zrzutu nieoczyszczonych ścieków, 3. spływy obszarowe z terenów rolnych, 4. nieuregulowane spływy wód deszczowych z terenów zurbanizowanych i uprzemysłowionych, 5. źle składowane i zabezpieczone pryzmy obornika oraz zbiorniki na gnojowic ę poło żone w pobli żu cieków wodnych, 6. nieprawidłowo funkcjonuj ące systemy urz ądze ń melioracyjnych, 7. przesi ęki z nieszczelnych szamb, 8. wymywanie zanieczyszcze ń z zanieczyszczonych gruntów i gleb, 9. nadmierny pobór wód.

Oczyszczalnie ścieków:

Obecnie w gminie Karsin w miejscowo ści Cisewie funkcjonuje nowoczesna gminna 3 mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowo ści Q śrd = 600 m /d (docelowo 1200 m 3/d), która pozwala na przyj ęcie ścieków komunalnych z całej gminy. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Wda. Do oczyszczalni tej kierowane b ędą wszystkie ścieki z kanalizacji sanitarnej zrealizowanej w ramach przedmiotowego przedsi ęwzi ęcia. Wpływ oczyszczalni na środowisko (w zakresie swej pełnej zakładanej przepustowo ści, w tym przede wszystkim na stan wód podziemnych i powierzchniowych – rzeka Wda) był przedmiotem odr ębnych Raportów o oddziaływaniu na środowisko wykonanych na etapie projektowania jej realizacji. W opracowaniach tych wykazano brak niekorzystnych oddziaływa ń na środowisko przyrodnicze o uruchomieniu i po osi ągni ęciu pełnej zakładanej przepustowo ści.

Ponadto na terenie gminy funkcjonuj ą indywidualne oczyszczalnie ścieków: − Zakład Produkcji Spo żywczej S.C. Schomburg w Karsinie BIOBLOK M100 o Q śrd = 70 m3/d, 3 − Dom Pomocy Społecznej w Cisewiu – BIOCLERE o Q śrd = 31 m /d, 3 − Ośrodek Wczasowy Jasnochówka i Le śna Przysta ń w Borsku – KOS o Q śrd = 80 m /d, 3 − Ośrodek Wczasowy Czarnowodzianka w Borsku – EKOBLOK o Q śrd = 50 m /d, 3 − Ośrodek Wczasowy Stoczni Północnej Gda ńsk we Wielu – EKOBLOK o Q śrd = 90 m /d.

W zakresie realizacji kompleksowego systemu odprowadzania ścieków w Gminie Karsin wykonany został jego pierwszy etap (około 240 gospodarstw domowych zostało przył ączonych do sieci kanalizacyjnej). Obecne przedsi ęwzi ęcie jest kontynuacj ą dalszego działania gminy na rzecz poprawy środowiska przyrodniczego Borów Tucholskich.

Zaopatrzenie w wod ę Na obszarze gminy prawie 1000 gospodarstw domowych korzysta z sieci wodoci ągowej. Stanowi to 67,5 % gospodarstw, chocia ż sie ć wodoci ągowa obejmuje około 90 % z 7 sołectw gminy. Źródłem zaopatrzenia w wod ę s ą 3 studnie gł ębinowe, z których woda, bez uzdatniania (ze wzgl ędu na krystaliczn ą czysto ść i wysok ą fizykochemiczn ą jako ść ) dostarczana jest do sieci wodoci ągowej. Wydajno ść ł ączn ą uj ęć wody szacuje si ę na 205 m 3/h a przeci ętne wykorzystanie w szczycie nie przekracza 60 %. Gmina Karsin posiada, wi ęc dostateczne rezerwy wodne w istniej ących uj ęciach.

74 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

W latach 1990-2002 wybudowano ł ącznie ok. 40 km sieci wodoci ągowych doprowadzaj ąc wod ę do indywidualnych gospodarstw we wsiach: Wiele, D ąbrowa, Osowo, Osowo – wybudowanie, Zamo ść , Karsin Wybudowanie. Wszystkie uj ęcia wody zostały „spi ęte” w jeden system i mog ą si ę wzajemnie wspomaga ć.

Na terenie gminy Karsin znajduj ą si ę nast ępuj ące uj ęcia i wodoci ągi zbiorowe:

Uj ęcie w Karsinie, zaopatruj ące wie ś Karsin
Uj ęcie w D ąbrowie, zaopatruj ące wsie: D ąbrowa, Karsin wybudowanie, Osowo i Zamo ść
Uj ęcie w Kliczkowy, zaopatruj ące wsie: Wiele, Kliczkowy, Przytarnia, Górki

W ramach przedmiotowego przedsi ęwzi ęcia sie ć wodoci ągowa budowana b ędzie w miejscowo ści B ąk, natomiast kanalizacyjna w miejscowo ściach B ąk i Osowo. Projektowana inwestycja uporz ądkuje gospodark ę wodno-ściekow ą w/w miejscowo ści , a tym samym doprowadzi do poprawy jako ści gleb oraz wód powierzchniowych i gruntowych. W wyniku jej realizacji w perspektywie czasu nale ży oczekiwa ć znacz ącej poprawy stanu sanitarnego wód powierzchniowych. Aby okre śli ć stopie ń i zakres oddziaływania na środowisko budow ę sieci wodoci ągowej i kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i tłocznej wraz z przepompowniami ścieków nale ży wzi ąć pod uwag ę rodzaj i ilo ść ścieków z danej jednostki obsługiwanej przez projektowan ą sie ć. Oddziaływanie na środowisko przedmiotowej inwestycji wi ąż e si ę z wyeliminowaniem b ądź znacznym ograniczeniem niekontrolowanego rozpraszania si ę niebezpiecznych dla środowiska składników zawartych w tych ściekach. Odbiór ścieków i odprowadzenie ich do oczyszczalni poprawi stan sanitarny środowiska, zwłaszcza gleb i wód zaskórnych oraz wód powierzchniowych, wpływaj ąc na popraw ę wska źników zanieczyszczenia bakteriologicznego. Wa żnym elementem oddziaływania na środowisko b ędzie redukcja zwi ązków biogennych zawartych w tego typu ściekach. Redukcja zwi ązków azotu, fosforu, w ęgla ma kluczowe znaczenie dla spowolnienia procesów eutrofizacji wód. W tabeli poni żej zestawiono porównanie ilo ści ładunków zanieczyszcze ń, które b ędą prawdopodobnie odprowadzane do środowiska (w kg w ci ągu doby) w przypadku zaniechania przedsi ęwzi ęcia i w przypadku realizacji wybranego wariantu.

Wska źnik Jednostka Ładunki Ładunki Ładunki zanieczyszczenia zanieczyszcze ń zanieczyszcze ń zanieczyszcze ń uwalnianie do uwalnianie do uwalnianie do środowiska obecnie środowiska w środowiska w przypadku przypadku zaniechania zrealizowania przedsi ęwzi ęcia przedsi ęwzi ęcia BZT 5 kg/d 1700 2700 270 Zawiesina kg/d 5600 6600 420 Azot ogólny kg/N/d 1250 1400 230 Fosfor ogólny kg/P/d 80 100 20

W czasie realizacji przedsi ęwzi ęcia ewentualny wpływ prowadzonych robót ziemnych na wody podziemne i powierzchniowe powinien ograniczy ć si ę do niewielkich spływów

75 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN” zanieczyszcze ń niesionych z wodami opadowymi. W przypadku takiej konieczno ści, w czasie wykonywania robót budowlano-monta żowych projektowanych przepompowni, nale ży odwodni ć teren przy pomocy np. igłofiltrów lub powierzchniowo do rowów i studzienek w zale żno ści od stanu zwierciadła wody. Poziom wody gruntowej obni żony zostanie wówczas poni żej rz ędnej posadowienia obiektu, jednak b ędzie to miało charakter czasowy. Oddziaływanie na wody b ędzie trwa ć do czasu zako ńczenia fazy realizacji i ograniczy si ę do terenu, na którym b ędą prowadzone roboty budowlane. W celu zabezpieczenia przed zniszczeniem i ska żeniem środowiska szczególn ą uwag ę nale ży zwróci ć na wła ściw ą organizacj ę robót i wykonawstwo. U żywany sprz ęt powinien by ć sprawny technicznie (bez wycieków oleju), a wszelkie jego konserwacje, uzupełnianie paliwa, przegl ądy i naprawy powinny by ć wykonywane przed przyst ąpieniem do pracy, w miejscu specjalnie do tego wyznaczonym i zabezpieczonym przed przedostaniem si ę substancji ropopochodnych do środowiska glebowego (na utwardzonym, szczelnym podło żu). W przypadku wyst ąpienia awaryjnych wycieków nale ży bezzwłocznie przyst ąpi ć do usuwania skutków i przyczyn awarii. Ponadto w fazie tej nale ży rygorystycznie przestrzega ć technik poboru paliwa dla sprz ętu nap ędzanego olejem silnikowym (np. d źwigi, koparki, maszyny budowlane), które powinno odbywa ć si ę przy zastosowaniu odpowiedniej hermetyzacji pod nadzorem operatora tego sprz ętu. Niezb ędne jest równie ż umieszczenie w miejscach prac budowlanych toalet ekologicznych. Ścieki socjalno-bytowe z toalet powinny by ć wywo żone do oczyszczalni ścieków. Prawidłowo prowadzone prace nie b ędą miały negatywnego wpływu na stan wód podziemnych i powierzchniowych.

7.5. Wpływ na stan powietrza atmosferycznego i warunki klimatyczne

Oddziaływanie projektowanego przedsi ęwzi ęcia na atmosfer ę w fazie jego budowy będzie mało znacz ące, nale ży liczy ć si ę z nieznacznym okresowym wzrostem zapylenia o niewielkim zasi ęgu. Obok zapylenia wyst ąpi lokalnie podwy ższona emisja spalin zwi ązana z prac ą sprz ętu oraz ruchem samochodów ci ęż arowych, przyje żdżaj ących na budow ę. Na stan zanieczyszczenia powietrza zwi ązany z prac ą okre ślonego obiektu wpływaj ą nast ępuj ące czynniki: − rodzaj i ilo ść zanieczyszcze ń gazowych oraz pyłowych emitowanych przez obiekt, − sposób wprowadzania zanieczyszcze ń do powietrza (rodzaj i wysoko ść emitorów, pr ędko ść i temperatura wylotu gazów), − warunki rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń w atmosferze.

Dwa pierwsze czynniki okre śla rodzaj działalno ści obiektu, trzeci jest zale żny od lokalizacji obiektu, a szczególnie od zjawisk atmosferycznych i topograficznych decyduj ących o intensywno ści wymiany masy powietrza w atmosferze, takich jak: • kierunek wiatru, • pr ędko ść wiatru, • dyfuzja atmosferyczna (miara burzliwo ści atmosfery), • szorstko ść terenu; ro ślinno ść i zagospodarowanie przestrzenne, • pochłanianie zanieczyszcze ń przez podło że suche, • przemiany zanieczyszcze ń w atmosferze, • wymywanie zanieczyszcze ń przez opady, • górna inwersja temperatury (grubo ść warstwy mieszania), • skr ęt wiatru z wysoko ści ą (zjawisko zwi ązane z ruchem geograficznym), • krzywoliniowy ruch mas powietrza (zjawisko zwi ązane z ruchem obrotowym Ziemi), 76 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

• kumulacja zanieczyszcze ń w chmurach. Stosowane metody obliczeniowe uwzgl ędniaj ą zjawiska opisane w punktach 1-8. Oparto je o matematyczny opis ruch zanieczyszcze ń w atmosferze, z uwzgl ędnieniem wyników bada ń do świadczalnych.

- emisja niezorganizowana Niezorganizowana emisja zanieczyszcze ń pochodziła b ędzie od samochodów i maszyn budowlanych pracuj ących na planu budowy. Najbardziej pospolitymi substancjami powstaj ącymi wskutek pracy silników samochodowych s ą: - dwutlenek siarki ( SO 2) – udział motoryzacji w emisji dwutlenku siarki do atmosfery jest znikomo mały w porównaniu z innymi źródłami energetycznego spalania paliw. Emisja dwutlenku siarki spowodowana jest obecno ści ą zwi ązków siarki w ropie naftowej nieusuni ętych w procesie jej przerobu. - tlenki azotu ( NO x) – maj ą silne wła ściwo ści utleniaj ące i nale żą do gazów dra żni ących. Tlenki azotu z ozonem i nieopalonymi w ęglowodorami w wyniku oddziaływania promieniowania słonecznego i dalszych reakcji fotochemicznych s ą jednym z podstawowych składników tzw. smogu fotochemicznego. - tlenek w ęgla (CO) – jest gazem bezbarwnym i bezwonnym. Jego toksyczne oddziaływanie na ludzi i zwierz ęta wynika z wysokiego powinowactwa do hemoglobiny, z któr ą wi ąż e si ę około 300 razy szybciej niż tlen. Ilo ści tlenku w ęgla emitowane przez pojazdy nie stwarzaj ą bezpo średniego zagro żenia dla zdrowia z wyj ątkiem specyficznych przypadków jak emisja w tunelach, czy te ż w rejonach zatłoczonych, źle przewietrzanych skrzy żowa ń. - węglowodory (NMVOC) – wyst ępuj ą w spalinach w postaci w ęglowodorów nienasyconych, a tak że wielopier ścieniowych aromatycznych. Głównym źródłem węglowodorów w zwi ązku z ruchem pojazdów samochodowych s ą silniki z zapłonem iskrowym. Najwi ększe ilo ści w ęglowodorów powstaj ą w czasie uruchamiania silnika oraz ruszania i zatrzymania pojazdu. W ęglowodory s ą jednym z podstawowych składników tzw. smogu fotochemicznego. - cz ąstki smoły i sadzy – emitowane pod postaci ą pyłów w gazach spalinowych zawieraj ą substancje rakotwórcze. Ze wzgl ędu na niewielk ą ilo ść stanowi ą mniej istotny czynnik zanieczyszczaj ący środowisko. Niekiedy mog ą by ć dosy ć uci ąż liwe. - amoniak (NH 3) – pojazdy wyposa żone w katalizatory trójfunkcyjne charakteryzuj ą si ę zwi ększon ą emisj ą amoniaku. - inne pyły – oprócz ww. zanieczyszcze ń gazowych, spaliny samochodowe zawieraj ą pewne ilo ści cz ąstek stałych o rozdrobnieniu koloidalnym. Skład i ilo ść spalin z pojazdów zale ży od takich czynników jak rodzaj silnika (niskopr ęż ne; wysokopr ęż ne), pojemno ści silnika, rodzaju spalanego paliwa.

Odno śne warto ści zwykle okre ślane s ą ze wska źników, co przedstawiono poni żej:

Średnie wska źniki emisji dla samochodów zasilanych olejem nap ędowym ( g/kg paliwa ) Rodzaj pojazdu NO 2 CO NMVOC NH 3 SO 2 Sadza samochody dostawcze 12,6 19,1 6,9 0,010 3,8 5,5 o masie < 3.5 Mg

Emisje zanieczyszcze ń ze źródeł mobilnych mo żna wyznaczy ć na podstawie wzoru: Eh = n h*Z*E p [ g/h]

77 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN” gdzie: Eh – godzinowa emisja zanieczyszcze ń nh – liczba środków transportowych w ci ągu godziny Z – zu życie paliwa przez 1 środek transportowy Ep – wska źnik emisji Ilo ść zu żytego paliwa wynosi: Z = B ON / 100*S* ρ [kg/h] gdzie: Z – maksymalne zu życie paliwa 3 BON – zu życie paliwa przez samochód osobowy na 100 km [ dm /km] S – długo ść drogi manewrowania samochodu, środka transportowego na analizowanym terenie [km] ρ – gęsto ść paliwa [ dm 3 / kg]

Wska źniki emisji dla samochodów ci ęż arowych i osobowych przedstawiono w poni ższych tabelach:

Wska źniki emisji dla samochodów [g/kg paliwa] Rodzaj zanieczyszczenia ci ęż arowego osobowe go tlenek w ęgla 37,9 43,7 dwutlenek azotu 55,7 7,4 dwutlenek siarki 3,8 1,8 węglowodory alifatyczne 6,8 4,6 węglowodory aromatyczne 6,8 4,6

Parametr Miernik Samochód Lekki Ci ęż ki

PR ĘDKO ŚĆ km/h 30 45 67 75 30 45 60 paliwo g/h 1754 1732 2772 3315 7963 10221 13559 g/km 58.7 38.5 42.3 44.53 266.0 240.5 226.0

CO g/h 285.0 235.0 257.0 279.3 236.0 231.6 248.8 g/km 9.2 5.21 3.92 3.813 8.89 5.45 4.15

g/kgp 162 136.0 92.7 86.33 0.0 0.0 0.0

NO x g/h 18.8 28.0 93.0 139.0 0.0 0.0 819.8 g/km 0.63 0.62 1.41 1.797 14.61 14.1 13.66

g/kgp 10.7 16.2 33.5 39.83 0.0 0.0 0.0

SO 2 g/h 1.82 1.69 2.84 3.407 0.0 0.0 81.35 g/km 0.062 0.038 0.043 0.046 1.596 1.44 1.356

Pb g/h 0.23 0.24 0.371 0.444 0.0 0.0 0.0 g/km 0.008 0.005 0.005 0.005 0.0 0.0 0.0

C g/h 1.08 0.79 0.952 1.391 10.17 11.73 12.29 g/km 0.036 0.018 0.014 0.018 0.36 0.28 0.205

g/kgp 0.63 0.46 0.343 0.401 0.0 0.0 0.0

78 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Okre ślaj ąc oddziaływanie emisji zanieczyszcze ń na środowisko wzi ęto pod uwag ę skumulowane oddziaływanie całego przedsi ęwzi ęcia, zarówno w cz ęś ci projektowanej, jak i ju ż istniej ącej. Przy zało żeniu, że po analizowanym terenie porusza ć si ę b ędzie kilkana ście pojazdów w ci ągu godziny (w tym do 3-5 samochodów ci ęż arowych na dob ę), przy zu życiu paliwa 18 dm 3/100 km, przewidywanej długo ści drogi manewrowej w rejonie aktualnie prowadzonego zakresu przedsi ęwzi ęcia ca 100-200 m, g ęsto ści paliwa 0,85 dm 3/ kg, otrzymujemy nast ępuj ące wielko ści emisji ze źródeł mobilnych: - tlenki w ęgla – 5,80, - dwutlenek azotu – 8,52 kg/h, - węglowodory alifatyczne i aromatyczne – po 1,04 g/h.

Wykorzystuj ąc ww. metod ę obliczeniow ą mo żna stwierdzi ć, że emisja zanieczyszcze ń ze źródeł mobilnych b ędzie niewielka i w zwi ązku z tym nie b ędzie miała wi ększego wpływu na środowisko i nie b ędzie si ę ona bardzo ró żniła od stanu aktualnego.

7.6. Wpływ na klimat akustyczny

W trakcie realizacji projektowanego przedsi ęwzi ęcia okresowy charakter b ędzie miało pojawienie si ę hałasu komunikacyjnego zwi ązanego z prac ą urz ądze ń i maszyn budowlanych. Tego rodzaju emisja nie jest jednak zgodnie z polskim prawem normowana. B ędzie ona miała jednak charakter krótkotrwały i przemijaj ący.

Dopuszczalny poziom hałasu

Polskie wymagania prawne w zakresie ochrony środowiska przed hałasem odnosz ą si ę osobno do dwóch okresów doby: - 16 godzin w porze dziennej w przedziale czasowym od 6.00 do 22.00 - 8 godzin w porze nocnej w przedziale czasowym od 22.00 do 6.00 Warto ści dopuszczalnych poziomów d źwi ęku ( równowa żnych, oznaczonych L Aeq ) w środowisku, zarówno dla pory dziennej jak i nocnej sprecyzowane s ą w tabeli nr 1 – zał ącznika rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku ( Dz. U. Nr 120, poz. 826 ). Poziomy te odnosz ą si ę do terenów wymagaj ących ochrony przed hałasem. Czas u średnienia (wyznaczania, czy pomiaru warto ści poziomu L Aeq ) przyj ęto w Rozporz ądzeniu na 8 godzin dnia i 1 godzin ę nocy dla hałasu emitowanego przez instalacj ę ( hałas przemysłowy ). Warto ści poziomów dopuszczalnych s ą zale żne od funkcji urbanistycznej jaka spełnia dany teren. Ich zakres podzielono na 4 klasy. Dla terenów wymagaj ących intensywnej ochrony przed hałasem okre ślane s ą najni ższe poziomy dopuszczalne, natomiast dla terenów gdzie ochrona przed hałasem nie jest zagadnieniem krytycznym dopuszczalne s ą najwy ższe. Zauwa żyć nale ży, że przyj ęta podstawowa kategoryzacja terenów – jako funkcja urbanistyczna – jednoznacznie sugeruje ścisłe zwi ązki mi ędzy ochron ą środowiska przed hałasem a zagospodarowaniem przestrzennym. W świetle powy ższego rozporz ądzenia obiektami akustycznie chronionymi s ą głównie tereny mieszkaniowe.

79 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku od instalacji przedstawiono w poni ższej tabeli:

Dopuszczalny poziom hałasu wyra żony równowa żnym poziomem dźwi ęku A w dB Drogi lub linie kolejowe*) Pozostałe obiekty i grupy źródeł Lp. Przeznaczenie terenu Pora dnia przedział Pora dnia przedział Pora nocy przedział Pora nocy przedział czasu odniesienia czasu odniesienia czasu odniesienia czasu odniesienia równy 16 równy 16 równy 8 godzinom równy 8 godzinom godzinom godzinom 1. a) Obszary A ochrony uzdrowiskowej 50 45 45 40 b) tereny szpitali poza miastem 2. a) tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzie ży 55 50 50 40 c) tereny domów opieki społecznej d) tereny szpitali w miastach 3. a) tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) tereny zabudowy zagrodowej 60 50 55 45 c) tereny mieszkaniowo- usługowe d) tereny rekreacyjno- wypoczynkowe 4. a) tereny w strefie śródmiejskiej miast powy żej 100 tys. mieszka ńców 65 55 55 45

*) warto ści okre ślone dla dróg i linii kolejowych stosuje si ę tak że dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym

Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska tereny znajduj ące si ę w rejonie lokalizacji omawianego przedsi ęwzi ęcia, to tereny zabudowy zagrodowej w terenie rekreacyjno- wypoczynkowym. Tereny te, według przytoczonego rozporz ądzenia, powinny charakteryzowa ć si ę równowa żnym poziomem d źwięku A od dróg nie wy ższym ni ż: - 60 dB w okresie dnia - 50 dB w okresie nocy

Mo żna przyj ąć , że funkcjonowanie sieci wodoci ągowej i kanalizacji sanitarnej nie będzie praktycznie zwi ązane z emisj ą hałasu. Źródłem niewielkiego hałasu mog ą by ć jedynie pompy, zlokalizowane w przepompowniach. Poniewa ż pompownie s ą urz ądzeniami zlokalizowanymi w budowlach podziemnych, emitowane do otoczenia d źwi ęki b ędą miały poziom minimalny ze wzgl ędu na dobre własno ści tłumi ące gruntu, zatem ich eksploatacja nie b ędzie oddziaływa ć na klimat akustyczny rejonu. Ponadto nie wyst ępuj ą urz ądzenia nadziemne emituj ące d źwi ęki, a w pobli żu pompowni nie wyst ępuj ą obszary chronione akustycznie. Przepompownie zostan ą posadowione w gruncie i wokół ka żdej zostanie wydzielona ogrodzona strefa, co pozwala wnioskowa ć o braku znacz ącego oddziaływania planowanej instalacji kanalizacji sanitarnej na klimat akustyczny w rejonie jej lokalizacji. Celem ograniczenia ewentualnej emisji substancji złowonnych i hałasu w granicach działek przepompowni mo żliwe jest nasadzenie zieleni, dzi ęki której b ędzie to mo żliwe. Eliminacja emisji hałasu uzyskana zostanie ponadto w wyniku zastosowania w przepompowniach pomp zatapialnych.

80 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

7.7. Oddziaływanie na dobra materialne, dobra kultury, krajobraz

Krajobraz jest to wizualny aspekt środowiska, b ędący syntez ą wszystkich elementów przyrodniczych i wynikaj ących z działalno ści człowieka. Jest on silnie powi ązany za światem ro ślinnym oraz zagospodarowaniem. Teren obj ęty planowanym przedsi ęwzi ęciem jest do ść zróżnicowany, obejmuje budow ę infrastruktury wodno-kanalizacyjnej poło żonej w rejonach zabudowy mieszkaniowej, letniskowej, zagrodowej oraz terenach rolnych. Ze wzgl ędu na brak w bezpo średnim s ąsiedztwie inwestycji istotnego charakteru dóbr materialnych zagro żenia te nie wyst ąpi ą. W bezpo średnim s ąsiedztwie przedsi ęwzi ęcia znajduj ą si ę dobra kultury podlegaj ące ochronie konserwatorskiej, jednak przy zachowaniu wszelkich wymaganych prawem zabezpiecze ń oraz przy pełnym nadzorze konserwatorskim nad prowadzonymi robotami, nie wyst ąpi ą zagro żenia dla tych elementów krajobrazu kulturowego. Na terenie, na którym znajduje si ę przedsi ęwzi ęcie nie wyst ępuj ą surowce naturalne. Mo żna stwierdzi ć, że realizacja przedsi ęwzi ęcia spowoduje pozytywny wpływ na krajobraz, poprzez likwidacj ę zbiorników bezodpływowych, cz ęsto wykonanych w sposób całkowicie nieharmonizuj ący z otoczeniem. Inwestycja poło żona jest cz ęś ciowo w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Borów Tucholskich. Oddziaływanie na krajobraz w znacznym stopniu b ędzie miało charakter czasowy (w fazie budowy). Po zako ńczeniu inwestycji nowymi elementami w krajobrazie będą przepompownie ścieków wraz z zapleczem (ogrodzeniem itp.). Oddziaływanie długofalowe b ędzie niewielkie, zwłaszcza przy zastosowaniu zaproponowanych działa ń minimalizuj ących.

7.8. Wzajemne oddziaływanie mi ędzy elementami środowiska

Analizuj ąc wzajemne powi ązania i oddziaływania pomi ędzy poszczególnymi elementami środowiska nale ży stwierdzi ć, i ż zasi ęg oddziaływania projektowanego przedsi ęwzi ęcia b ędzie stosunkowo niewielki i nie b ędzie si ę ró żnił od stanu obecnego. Na terenie obj ętym opracowaniem nie wyst ąpi ą zagro żenia zwi ązane z negatywnym oddziaływaniem na obiekty czy obszary prawnie chronione. W zasi ęgu potencjalnego oddziaływania przedsi ęwzi ęcia b ędą jedynie wody gruntowe, które pod warunkiem zastosowania wymaganych prawem zabezpiecze ń, b ędą całkowicie chronione przed zanieczyszczeniem.

7.9. Przewidywane oddziaływanie w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000

Ocen ę wykonano dla terenów, na których wyst ępuj ą oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na siedliska i gatunki, dla ochrony których utworzono obszary Natura 2000. Jako kryterium skuteczno ści uznano utrzymanie wła ściwego stanu ochrony (zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie o ochronie przyrody) lokalnych populacji zwierz ąt, ro ślin i siedlisk przyrodniczych. Ze wzgl ędu na specyfik ę przedsi ęwzi ęcia, jako zasi ęg potencjalnych oddziaływa ń na populacje chronionych gatunków przyj ęto do analiz dwie strefy, zwane strefami oddziaływania. Pierwsza z nich ograniczona została do bezpo średniego obszaru realizacji

81 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN” przedsi ęwzi ęcia. Granice strefy zewn ętrznej odpowiadaj ą obszarowi na jaki przedsi ęwzi ęcie oddziaływa ć b ędzie podczas prowadzenia robót budowlanych oraz w czasie eksploatacji sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej – m.in. analizowano wpływ hałasu oraz wyst ąpienia potencjalnych awarii. Wzi ęto pod uwag ę spodziewane oddziaływanie bezpo średnie i po średnie na kluczowe gatunki i ich siedliska, b ędące przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 „Bory Tucholskie” PLB 220009, siedliska przyrodnicze chronione na obszarze maj ącym znaczenie dla Wspólnoty Natura 2000 „Jeziora Wdzydzkie” PLH 220034 (oddalony od planowanej inwestycji o około 4600 m), obszarze Natura 2000 Młosino-Lubnia PLH 220077 (oddalony od planowanej inwestycji o około 2500 m) oraz inne gatunki chronione. W strefie bezpo średniego oddziaływania okre ślono potencjalne wpływy w stosunku do ro ślinno ści, cennych gatunków flory i fauny, ze szczególnym uwzgl ędnieniem awifauny i herpetofauny oraz okre ślono znaczenie obszaru dla lokalnych korytarzy migracji ssaków. W tym celu przeprowadzono wizje lokalne w okresie od kwietnia do ko ńca czerwca 2010 r. Potencjalne wpływy w strefie po średniego oddziaływania oparto na: − danych zawartych w formularzu SDF; − inwentaryzacji ornitologicznej z 2008 r. udost ępnionej przez RDO Ś w Gda ńsku; − inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych przeprowadzonej w 2007 r. przez Lasy Pa ństwowe, a udost ępnionej przez RDLP w Gda ńsku; − literaturze; − lustracji terenowych prowadzonych podczas wizji lokalnych w okresie od kwietnia do lipca 2010 r. W ocenie warto ści przyrodniczej obszaru okre ślono stan zachowania siedlisk oraz warunki w których wyst ępuj ą populacje zwierz ąt. Zachowanie wła ściwego stanu ich ochrony uzale żnione jest od wielu czynników determinuj ących warto ść ekologiczn ą ka żdego środowiska lub obszaru. Z tego powodu ocenie warto ści i wra żliwo ści podlegały oprócz siedlisk i gatunków stanowi ących przedmiot ochrony obszaru, równie ż czynniki istotne dla zachowania wła ściwego stanu ochrony, np. żerowiska, presja drapie żników itp. Jako metod ę oceny zastosowano list ę kontroln ą. Ma ona charakter opisowy, gdzie warto ść ekologiczna obszaru okre ślana jest poprzez trzy podstawowe czynniki: jako ść , zdolno ści wytrzymało ściowe oraz pełnione funkcje przez poszczególne biotopy oraz cały analizowany obszar.

Potencjalne oddziaływanie inwestycji Przedsi ęwzi ęcie ma charakter liniowy, a jego realizacja mo że spowodowa ć potencjalne oddziaływanie na elementy środowiska przyrodniczego. Jednak ze wzgl ędu na niewielki zakres prac ograniczy si ę tylko do najbli ższego otoczenia inwestycji.

Etap budowy Niekorzystne zjawiska mog ą wyst ąpi ć w pasie robót (strefa bezpo średnia), zapleczu budowy, miejscach gara żowania i przetrzymywania maszyn oraz materiałów budowlanych oraz ziemi z wykopów. Spodziewane jest niewielkie nat ęż enie zmian, czas ich trwania b ędzie krótki, a zasi ęg miejscowy. Prace budowlane b ędą prowadzone wył ącznie w porze dziennej, a emisja spalin nie przekroczy dopuszczalnych norm. Realizacja przedmiotowego przedsi ęwzi ęcia spowoduje: - bezpo średnie zniszczenie cz ęś ci pokrywy glebowej z nieliczn ą ro ślinno ści ą zieln ą na drogach gruntowych oraz na poboczach; - powstałe wykopy na potrzeby budowy sieci kanalizacyjnej i wodoci ągowej mog ą si ę sta ć pułapk ą dla drobnych zwierz ąt (płazy, gady, gryzonie); - w miejscach płytkiego zalegania wód gruntowych przej ściowo nast ąpi obni żenie zwierciadła wód (o niewielkim zasi ęgu ) w wyniku konieczno ści odwodnie ń wykopów;

82 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

- w pobli żu budowy oraz w jej bezpo średnim s ąsiedztwie okresowo zwi ększy si ę penetracja ludzka; - na drogach dojazdowych okresowo wzro śnie nat ęż enie ruchu; - wzro śnie nat ęż enie hałasu w zwi ązku z pracami budowlanymi; - prace budowlane okresowo spowoduj ą pogorszenie walorów krajobrazowych.

Etap eksploatacji Niekorzystne zjawiska w niewielkim stopniu mog ą wyst ąpi ć w s ąsiedztwie inwestycji w zwi ązku z usytuowaniem planowanych przepompowni ścieków. Spodziewane jest niewielkie nat ęż enie zmian w przypadku wyst ąpienia awarii, czas ich trwania b ędzie krótkotrwały, a zasi ęg miejscowy. Eksploatacja przedmiotowego przedsi ęwzi ęcia, w zakresie budowy przepompowni, mo że spowodowa ć: - mo żliwo ść wyst ąpienia awarii przepompowni, co mo że doprowadzi ć do wydostawania si ę zanieczyszcze ń na powierzchni ę ziemi i punktowego zanieczyszczenia gleb, wód gruntowych i powierzchniowych; - zwi ększon ą penetracj ę ludzk ą terenu zainwestowania oraz obszarów le żą cych w bezpo średnim s ąsiedztwie zwi ązanych z pracami konserwatorskimi i usuwaniem ewentualnych awarii.

Na etapie likwidacji: Likwidacja przedmiotowego przedsi ęwzi ęcia spowoduje: - okresowo zwi ększon ą ilo ść odpadów, zwi ązan ą z pracami rozbiórkowymi; - zwi ększon ą penetracj ę ludzk ą terenów zainwestowania oraz obszarów w le żą cych w bezpo średnim s ąsiedztwie; - bezpo średnie zniszczenie cz ęś ci pokrywy glebowej; - na drogach dojazdowych okresowo wzro śnie nat ęż enie ruchu; - wzro śnie nat ęż enie hałasu w zwi ązku z pracami rozbiórkowymi; - prace rozbiórkowe okresowo spowoduj ą pogorszenie walorów krajobrazowych.

Oddziaływanie skumulowane: Realizacj ę budowy sieci kanalizacyjnej i wodoci ągowej nale ży rozpatrywa ć z pozostałymi zamierzeniami budowlanymi w tej okolicy ze szczególnym uwzgl ędnieniem rozwoju zabudowy mieszkaniowej. Uwagi te dotycz ą rozwijaj ącej si ę zabudowy w miejscowo ści B ąk wzdłu ż rzeki Wdy.

Ocena wpływu przedsi ęwzi ęcia na obszar Natura 2000 Oceny przyrodniczej jako ści obszaru dokonano za pomoc ą listy kontrolnej zgodnie z zalecan ą metodyk ą (Jermaczek, Pawlaczyk 2007). Ma ona charakter opisowy, gdzie warto ść ekologiczna obszaru okre ślana jest poprzez 3 podstawowe czynniki: jako ść , zdolno ść wytrzymało ściowa oraz pełnione funkcje przez poszczególne biotopy oraz przez cały analizowany obszar: 1. Jako ść przyrodnicza zwi ązana jest przede wszystkim: - z ró żnorodno ści ą gatunków ro ślin i siedlisk przyrodniczych, - ró żnorodno ści ą faunistyczn ą, - zag ęszczeniem gatunków o znaczeniu wspólnotowym. 2. Zdolno ść wytrzymało ściowa (stabilno ść ) to: - zdolno ści recepcyjne (wra żliwo ść ), - zło żono ści struktury i form życiowych.

83 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

3. Funkcjonalno ść oznacza okre ślenie funkcji terenu w stosunku do całego obszaru Natura 2000 przez ocen ę nast ępuj ących elementów: - rozmna żanie gatunków wyspecjalizowanych, - wytwarzanie zasobów pokarmowych, - funkcje wymiany z obszarami s ąsiaduj ącymi, - spokój i cisza.

Ocena przyrodniczej przydatno ści obszaru:

Czynnik oceny Opis warto ści analizowanego obszaru Jako ść przyrodnicza Najwy ższa ró żnorodno ść gatunków ro ślin i siedlisk przyrodniczych wyst ępuje Ró żnorodno ść gatunków ro ślin na odcinku inwestycji Cisewie-Bąk, który prowadzi przez tereny le śne. i siedlisk przyrodniczych Gatunki i siedliska o najwy ższej warto ści poło żone s ą poza strefami oddziaływania inwestycji. W s ąsiedztwie inwestycji stwierdzono wyst ępowanie gatunków ptaków z I zał ącznika Dyrektywy Ptasiej: zimorodka, żurawia, bociana białego, świergotka polnego, błotniaka stawowego, dudka. Obszary w najbli ższym Ró żnorodno ść faunistyczna sąsiedztwie rzeki Wdy i Wielkiego Kanału Wdy (w miejscowo ści B ąk) oraz śródpolne mokradła (m.in. w B ąku) s ą siedliskiem płazów. Gatunki zwierz ąt wyst ępuj ą poza stref ą bezpo średniego oddziaływania inwestycji. W miejscu inwestycji nie stwierdzono gatunków i siedlisk o znaczeniu wspólnotowym. Sie ć kanalizacyjna i wodoci ągowa prowadzona b ędzie po istniej ącej sieci dróg. Stanowiska ptaków o znaczeniu wspólnotowym i Zag ęszczenie gatunków miejsca funkcjonalne dla ptaków poło żona s ą poza strefami oddziaływania o znaczeniu wspólnotowym inwestycji. Stanowiska ptaków to przede wszystkim lasy lub ich obrze ża (dudek), ł ąki i torfowiska ( żuraw), jeziora (błotniak stawowy), rzeki (zimorodek), pola uprawne ( świergotek polny). Zdolno ść wytrzymało ściowa Wi ększo ść stwierdzonych gatunków ptaków, kluczowych dla obszaru charakteryzuje si ę do ść nisk ą wra żliwo ści ą na zmiany fizyczne spowodowane realizacj ą inwestycji. Spo śród gatunków, które były przedmiotem Zdolno ść recepcyjna (wra żliwo ść ) inwentaryzacji najwy ższ ą wra żliwo ść wzgl ędem obecno ści człowieka wykazuje bocian biały i żuraw. W przypadku tych gatunków prawdopodobnie kluczowe znaczenie ma obecno ść bazy żerowej na terenach rolniczych (pola i łąki). Zło żono ść struktury i form Do ść du ża mozaika siedlisk zwi ązanych z obecno ści ą rzeki, lasów, ł ąk i życiowych ekstensywnych agrocenoz dowodzi o wysokiej zło żono ści struktur. Funkcjonalno ść Spo śród gatunków zwierz ąt wyspecjalizowanych stwierdzono nad brzegami Rozmna żanie gatunków rzeki Wdy wyst ępowanie bobra, wydry i zimorodka. Wszystkie z nich wyspecjalizowanych wyst ępuj ą poza stref ą potencjalnego bezpo średniego oddziaływania. W obszarze zainwestowania brak warunków do powstawania bazy Wytwarzanie zasobów pokarmowej. W pobli żu rzeki, mokradeł, ł ąk wilgotnych i pól uprawnych pokarmowych istniej ą sprzyjaj ące warunki dla rozmna żania i zdobywania pokarmu przez gatunki typowe dla poszczególnych biotopów. Przedmiotowa inwestycja ma charakter liniowy i tylko w niewielkim stopniu Funkcje wymiany z obszarami na etapie budowy mo że by ć barier ą w migracji np. płazów. Generalnie sąsiaduj ącymi inwestycja nie narusza korytarzy migracyjnych. Na terenie planowanej inwestycji brak silnych emiterów hałasu. Penetracja ludzka w chwili obecnej skierowana jest przede wszystkim w okresie letnim na rzek ę Wd ę oraz tereny bezpo średnio granicz ące. Teren inwestycji Spokój i cisza wykorzystywany jest w znacznym stopniu jako drogi asfaltowe i gruntowe. Realizacja inwestycji nie b ędzie miała żadnego znaczenia na pogorszenie istniej ących warunków akustycznych.

84 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

7.10. Środki minimalizuj ące przewidywane oddziaływania w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000

W celu zminimalizowania potencjalnych wpływów na warunki bytowania chronionych gatunków ptaków i ochrony siedlisk zalecane jest: 1. Przeprowadzenie prac ziemnych poza okresem l ęgowym ptaków, który trwa od 1 marca do 31 lipca, aby ograniczy ć wpływ na potencjalne l ęgi gatunków chronionych. Pozostałe prace mo żna prowadzi ć przez cały rok. 2. Powstałe podczas budowy wykopy zagrodzi ć, by nie stały si ę one pułapk ą dla małych zwierz ąt, a tak że zakry ć na czas przestojów w budowie, żeby nie zostały skolonizowane przez ptaki gniazduj ące w norach zakładanych w piaszczystych skarpach (zimorodek, jaskółka brzegówka). 3. Dla ochrony walorów krajobrazowych oraz ograniczenia presji nowych obiektów w przestrzeni na ptaki zaleca si ę wokół projektowanych przepompowni zastosowanie żywopłotu z gatunków rodzimych. 4. Podczas prowadzenia prac ziemnych nale ży unika ć obsypywania ziemi ą z wykopów drzew i krzewów. 5. W s ąsiedztwie drzew i krzewów nale ży prowadzi ć prace w taki sposób, aby nie doprowadziły one do ich uszkodzenia. Drzewa rosn ące w bezpo średnim s ąsiedztwie inwestycji powinny zosta ć zabezpieczone poprzez odeskowanie lub ogrodzenie. 6. W czasie prowadzenia prac ziemnych nale ży unika ć podcinania korzeni drzew i krzewów. 7. Nie składowa ć materiałów, sprz ętu budowlanego oraz sanitariatów w obrysie koron drzew, a tak że w bezpo średnim s ąsiedztwie brzegów rzeki Wdy. 8. W rejonie rzeki Wdy zaleca si ę zabezpieczenie miejsc parkingowych dla pojazdów przy użyciu geowłókniny. Pozwoli to ograniczy ć rozje żdżanie terenu i ro ślinno ści na podło żu piaszczystym oraz zmniejszy ewentualne spływy płynów eksploatacyjnych do środowiska gruntowo – wodnego. 9. Zaleca si ę jak najmniejsz ą ingerencj ę w tereny nadrzeczne i nadjeziorne. Prace budowlane w pobli żu rzeki Wdy nale ży prowadzi ć na jak najmniejszym terenie; 10. W przypadku konieczno ści usuni ęcia drzew i krzewów zaleca si ę przeprowadzenie tych zabiegów poza okresem rozrodu ptaków. Dopuszczalne jest usuwanie pojedynczych drzew i krzewów w innych okresach pod warunkiem stwierdzenia, że nie ma na nich lęgów (ekspertyza ornitologiczna). 11. Wykopy, studzienki i inne miejsca stanowi ące pułapki dla zwierz ąt musz ą zosta ć zabezpieczone płotkami i regularnie kontrolowane, a wpadaj ące do nich zwierz ęta odławiane i wypuszczane poza obszarem inwestycji. Przed zasypaniem wykopów nale ży przeprowadzi ć kontrole czy nie ma w nich zwierz ąt.

8. ANALIZA I OCENA MO ŻLIWYCH ZAGRO ŻEŃ I SZKÓD DLA ZABYTKÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI, W SZCZEGÓLNO ŚCI ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH, W OBR ĘBIE TERENU, NA KTÓRYM MA BY Ć REALIZOWANE PRZEDSI ĘWZI ĘCIE

85 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

W najbli ższym rejonie przedmiotowego przedsi ęwzi ęcia wyst ępuj ą obiekty zabytkowe zaliczone do rejestru zabytków prowadzonego przez Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gda ńsku oraz do gminnej ewidencji zabytków. Obiekty te zostały szczegółowo wykazane w roz. 4 niniejszego Raportu.

W zwi ązku z zało żonym rodzajem i zakresem przestrzennym projektowanego przedsi ęwzi ęcia mo żna zało żyć, i ż nie wyst ąpi ą zagro żenia i szkody dla najbli ższych dóbr kultury wpisanych do ewidencji zabytków. Wszelkie prace budowlane w obr ębie dóbr kultury wpisanych do rejestru zabytków winny by ć prowadzone pod ścisłym nadzorem Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zgodnie z obowi ązuj ącym prawem w tym zakresie.

9. OPIS POTENCJALNIE ZNACZ ĄCYCH ODDZIAŁYWA Ń PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA NA ŚRODOWISKO, OBEJMUJ ĄCE BEZPO ŚREDNIE, PO ŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKO, ŚREDNIO-, I DŁUGO- TERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO

Potencjalnie znacz ące oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko, jakim b ędzie budowa sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin n, przedstawiono w poni ższych macierzach.

Metod ę prognozowania wzajemnego oddziaływania zanieczyszcze ń oparto o zmodyfikowan ą przez J.M.R macierz Leopolda zalecan ą przez US EPA w procedurze oceny oddziaływania na środowisko. Znak „+” okre śla potencjaln ą mo żliwo ść wyst ąpienia oddziaływania, znak ”-„ brak takich oddziaływa ń. Wpływ poszczególno rodzaju zanieczyszcze ń wraz z odpowiadaj ącą mu punktacj ą dla oddziaływa ń w zakresie substancji i energii obrazuje kolumna „stopie ń oddziaływania”.

Faza realizacji przedsi ęwzi ęcia

Oddziaływanie na środowisko inwestycji w fazie realizacji bezpo- po średnie średnie skumu- krótko - średnio- długo- Oddziaływanie wtórne stałe chwilowe lowane terminowe terminowe terminowe

86 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

 -  -  +  -  -  -   +     na klimat  -  -   -  -  -  -  -  -  -      na dobra materialne  -   -  -  -  -  -  -  -   -     na dobra kultury  -   -  -  -  -  -  -  -   -     na krajobraz  - -

87 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

88 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

89 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

  -  -        -  -      n   -   + oddzia ływanie

Faza eksploatacji przedsi ęwzi ęcia

Oddziaływanie na środowisko inwestycji w fazie eksploatacji

90 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

bezpo- po średnie średnie skumu- krótko - średnio- długo- Oddziaływanie wtórne stałe chwilowe lowane terminowe terminowe terminowe

 -  -  -  -  -  -  -      na klimat  -  -  -  -   -  -  -  -  -     na dobra materialne  -  -  -  -   -  -  -  -  -     na dobra kultury  -  -  -  -  -   -  -  -  -     na krajobraz  +  -  -  -  -  -   +  +  -     wzajemne oddziaływanie  brak  brak  brak  br ak brak  brak  brak  brak  brak  -

91 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

92 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

93 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

94 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

95 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

96 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

97 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

 b r a k  b r a k  b r a k  b r a k  b r a k  b r a k  b r a k  b r a k  

Z analizy powy ższych macierzy wynika, ze analizowane przedsi ęwzi ęcie b ędzie wywierało niewielki, pomijalny wpływ na środowisko. Uznano, że żaden przejaw korzystania przez planowan ą instalacj ę ze środowiska, nie b ędzie generować znacznego wpływu, oznaczaj ącego nieodwracalne i długotrwale skutki w środowisku. Wynika to zarówno z charakteru planowanego przedsi ęwzi ęcia, jego zakresu przestrzennego oraz projektowanych rozwi ąza ń technicznych zabezpieczaj ących środowisko przed zanieczyszczeniem. Funkcjonowanie przedmiotowej inwestycji przy zastosowaniu projektowanych rozwi ąza ń techniczno - technologicznych nie b ędzie narusza ć stanu środowiska, jego poszczególnych elementów oraz interesów osób trzecich.

98 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

10. OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁA Ń MAJ ĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJ Ę PRZYRODNICZ Ą NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWA Ń NA ŚRODOWISKO

W my śl art. 137 ustawy – Prawo ochrony środowiska przeciwdziałanie zanieczyszczeniom, a wi ęc negatywnym oddziaływaniom na środowisko, polega na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania do środowiska substancji lub energii. Mianem kompensacji przyrodniczej (art. 3 pkt 8) okre śla si ę zespół działa ń obejmuj ących w szczególno ści roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywacj ę gleby, zalesienie, zadrzewienie lub tworzenie skupie ń ro ślinno ści, prowadz ących do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizacj ę przedsi ęwzi ęcia i zachowania walorów krajobrazowych.

10.1. Faza budowy

W przypadku propozycji dotycz ących działa ń maj ących na celu minimalizacj ę negatywnego wpływu projektowanej instalacji na środowisko w fazie jej budowy nale ży stosowa ć nast ępuj ące wskazówki:

♦ Odpady: - prace budowlane nale ży wykonywa ć z zachowaniem warunków okre ślonych w Ustawie o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001 nr 62 poz. 628 z pó źn. zm.), - wszystkie wytworzone w trakcie realizacji inwestycji odpady nale ży gromadzi ć w wydzielonych, zabezpieczonych miejscach, a nast ępnie okresowo wywozi ć na gminne składowisko odpadów (gruz budowlany, ziemia i gleba z urobku) b ądź przekaza ć podmiotowi, który ma zezwolenie wła ściwego organu na prowadzenie działalno ści w zakresie zbierania, odzysku, unieszkodliwiania odpadów (tłucze ń, asfalt), w uzgodnieniu z Urz ędem Gminy w Karsinie, - nie nale ży przetrzymywa ć na placu budowy dłu żej ni ż to jest konieczne odpadów niebezpiecznych (np. zanieczyszczonego gruntu), - po zako ńczeniu prac przeprowadzi ć pełn ą rekultywacj ę placu budowy,

Klimat akustyczny: - w celu zredukowania emisji hałasu i zanieczyszcze ń do atmosfery prace budowlane prowadzi ć nale ży przy u życiu maszyn znajduj ących si ę w dobrym stanie technicznym, - nale ży ogranicza ć jednoczesno ść pracy maszyn, - w trakcie postoju nale ży wył ącza ć silniki maszyn, - maszyny emituj ące hałas o du żym nat ęż eniu u żytkowa ć nale ży tylko w ci ągu dnia, a czas ich pracy nale ży maksymalnie skraca ć.

Ponadto nale ży: 1. ogranicza ć do minimum zaj ęcie terenu w czasie realizacji inwestycji, 2. na placu budowy zapewni ć mo żliwo ść korzystania z w ęzłów sanitarnych oraz zapewni ć kontenery do gromadzenia odpadów. Wykonawca przedsięwzi ęcia wytwarzaj ący odpady musi uzgodni ć sposób ich unieszkodliwiania, 3. zwróci ć szczególn ą uwag ę na stan techniczny urz ądze ń, tak aby maksymalnie ograniczy ć mo żliwo ść wycieku paliw i smarów oraz chemikaliów. W sytuacji powstania takiego

99 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

wycieku nale ży wybra ć zanieczyszczony grunt i podda ć utylizacji. Poniewa ż grunt zanieczyszczony w/w substancjami jest odpadem niebezpiecznym jego utylizacj ę nale ży zleci ć uprawnionemu odbiorcy, 4. zapewni ć odpowiedni ą organizacj ę robót zgodn ą z obowi ązuj ącymi przepisami, 5. zastosowa ć zabezpieczenia wynikaj ące z przepisów BHP i p.-po ż, 6. ograniczy ć do niezb ędnego minimum obszar obj ęty pracami budowlanymi, 7. ograniczy ć pylenie z placu budowy przez zraszanie terenu, w szczególno ści w suchych okresach. Sypkie materiały budowlane składowane na placu budowy przechowywa ć pod przykryciem celem zmniejszenia pylenia, 8. miejsce deponowania humusu uzgodni ć z Urz ędem Gminy w Karsinie, 9. na terenie zabudowanym prace prowadzi ć w godzinach niepowoduj ących uci ąż liwo ści dla mieszka ńców, 10. zachowa ć szczególn ą ostro żno ść prowadz ąc wykopy na podmokłych ł ąkach, odprowadzaj ąc wod ę z odwodnie ń w miar ę mo żliwo ści na ł ąki unikaj ąc bezpo średniego odprowadzenia jej do cieków, 11. zachowa ć szczególn ą ostro żno ść w miejscu gdzie planowana inwestycja przebiega ć będzie w s ąsiedztwie cennych gatunków drzew rosn ących w pasie drogowym. W tych miejscach prace winny by ć wykonywane r ęcznie w odległo ści 1,5 do 2 m od pni drzew. Je żeli zostan ą odkryte korzenie powinny one zosta ć odpowiednio zabezpieczone przed urazami mechanicznymi, 12. zaniecha ć jakiejkolwiek interwencji w koryta cieków. Przej ście przewodami kanalizacyjnymi pod ciekami wodnymi wykona ć metod ą przewiertu sterowanego w rurze osłonowej bez naruszania dna i skarp, 13. prowadzi ć ostro żnie odwodnienie wykopów przy rozlewiskach i rowach melioracyjnych z uwagi na mo żliwo ść bytowania płazów, 14. bior ąc pod uwag ę ewentualne oddziaływanie na ptaki dla ich eliminacji proponuje si ę ochron ę istniej ących zadrzewie ń.

10.2. Faza eksploatacji

Przedstawione w niniejszym Raporcie mo żliwo ści wyst ąpienia zagro żeń projektowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko nakładaj ą na Inwestora konieczno ść zastosowania w fazie eksploatacji urz ądze ń zabezpieczaj ących chroni ących przed tymi oddziaływaniami. Nale żą do nich przede wszystkim:

♦ W zakresie warunków gruntowo-wodnych: - szczegółowe rozpoznanie warunków geotechnicznych terenu dla potrzeb projektu technicznego przedsi ęwzi ęcia, - okresowa kontrola szczelno ści sieci kanalizacji sanitarnej oraz hermetyzacji przepompowni, - ci ągła kontrola techniczna pracy projektowanych przepompowni ścieków, - odpady b ędą magazynowane w sposób niestwarzaj ący zagro żenia dla środowiska i przekazywane uprawnionym firmom w celu odzysku lub unieszkodliwiania.

♦ W zakresie powietrza atmosferycznego: - w celu obni żenia uci ąż liwo ści przedsi ęwzi ęcia ze wzgl ędu na mo żliwo ść wyst ępowania emisji niezorganizowanej do powietrza atmosferycznego, w obr ębie wygrodzonych granic projektowanych przepompowni ścieków zastosowa ć pasy

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

średniej i wysokiej zieleni izolacyjnej, któr ą nale ży przewidzie ć w projekcie zagospodarowania terenu. Ziele ń istniej ącą nale ży bezwzgl ędnie adaptowa ć, - wyloty wentylacji komory pompowni winny by ć uzbrojone w filtr powietrza z wymienianym co 1 rok wkładem z w ęgla aktywnego, wyłapuj ącym ewentualne odory.

♦ W zakresie ochrony wód podziemnych i gruntu: - sie ć wodoci ągowa, sie ć kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i tłocznej oraz pompownie nale ży wykona ć ze szczelnych materiałów, o poł ączeniach zapobiegaj ących niekontrolowanym wyciekom ścieków do gruntu i wód podziemnych. Okresowo (np. 1 raz na 2 lata) nale ży przeprowadza ć inspekcje kanałów z u życiem wideokamery, co pozwoli na wykrycie ewentualnych nieszczelno ści, zarówno w zakresie infiltracji jak i eksfiltracji.

♦ W zakresie bezpiecze ństwa pracy: - zapozna ć obsług ę z przepisami i zarz ądzeniami dotycz ącymi post ępowania w zakresie ochrony przeciwpo żarowej, - zapozna ć pracowników z procedurami post ępowania w przypadku powstania po żaru oraz innych stanów awaryjnych, - zapozna ć obsług ę ze środkami prewencyjnymi, maj ącymi na celu wyeliminowanie potencjalnych zagro żeń w czasie eksploatacji inwestycji, - zej ście do zbiorników przepompowni mo że nast ąpi ć po uprzednim otwarciu włazu (min. 0,5 h), przy zastosowaniu wszelkich wymogów BHP, - wszelkie naprawy i konserwacje sieci oraz przepompowni mo że dokonywa ć wył ącznie wyspecjalizowana w tym zakresie ekipa remontowa.

10.3. Faza likwidacji

Termin zako ńczenia eksploatacji instalacji nie jest okre ślony przez Inwestora, jednak prawdopodobny sposób zako ńczenia eksploatacji planuje si ę w taki sposób, aby nie stwarzało ono zagro żenia dla środowiska. W przypadku likwidacji i rozbiórki prowadzone b ędą zgodnie z obowi ązuj ącym prawem, według zatwierdzonych projektów przy uwzgl ędnieniu wszystkich zidentyfikowanych wcze śniej mo żliwych oddziaływa ń środowiskowych. Przewidziane metody zako ńczenia działania, bezpiecznego dla środowiska: • urz ądzenia zostan ą opró żnione z paliwa (zu żytego w procesie produkcji) oraz innych pozostało ści, • pozostało ści i inne odpady po segregacji zostan ą wybrane i przekazane uprawnionej jednostce do utylizacji, • struktury stalowe i betonowe zostan ą umyte wod ą pod ci śnieniem z ewentualnym dodatkiem atestowanych, biodegradowalnych środków myj ących, • wody popłuczne z mycia zostan ą oczyszczone w istniej ących urz ądzeniach oczyszczaj ących; w przypadku zastosowania środków myj ących w ilo ściach, które mogłyby spowodowa ć przekroczenie dopuszczalnych st ęż eń zanieczyszcze ń dla ścieków przemysłowych, wody popłuczne zostan ą odpompowane do cystern samochodowych, poddane analizie i przekazane uprawnionej jednostce do utylizacji, • wszelkie ruroci ągi zostan ą wyczyszczone poprzez działanie gor ącej pary wodnej, a powstałe w tym procesie zaolejone kondensaty zostaną oczyszczone w istniej ących urz ądzeniach,

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

• struktury i ruroci ągi stalowe zostan ą poci ęte i przekazane jednostkom uprawnionym, prowadz ącym odzysk, • zdemontowane struktury betonowe i żelbetonowe oraz budynki zostan ą zdemontowane wraz z fundamentami i poddane kruszeniu w celu uzyskania granulatu wykorzystywanego na podsypki przy budowie dróg, • odzyskane pr ęty zbrojeniowe zostan ą zagospodarowane tak jak inne struktury stalowe, • urz ądzenia technologiczne zostan ą oczyszczone w sposób j.w. i sprzedane do dalszego użytkowania lub złomowane przy zachowaniu procedur zwi ązanych z gospodark ą odpadami, • grunt pod zdemontowanymi urz ądzeniami zostanie poddany analizie i w przypadku stwierdzenia obecno ści ponadnormatywnych st ęż eń zanieczyszcze ń, zostanie wybrany i przekazany jednostce uprawnionej lub oczyszczany na miejscu, według zatwierdzonego projektu, • teren po rozbiórce i ewentualnej regeneracji gruntu, zostanie zniwelowany i przeznaczony na cele inwestycyjne lub pokryty warstw ą humusu, obsiany traw ą b ądź zalesiony zgodnie z aktualnym planem zagospodarowania terenu.

11. JE ŻELI PLANOWANE PRZEDSI ĘWZI ĘCIE JEST ZWI ĄZANE Z U ŻYCIEM INSTALACJI, PORÓWNANIE Z ZASTRZE ŻENIEM UST. 2 PROPONOWANEJ TECHNOLOGII Z TECHNOLOGI Ą SPEŁNIAJ ĄCĄ WYMAGANIA, O KTÓRYCH MOWA W ART. 143 PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA

Nie dotyczy projektowanego przedsi ęwzi ęcia.

12. WSKAZANIE, CZY DLA PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA KONIECZNE JEST USTANOWIENIE OBSZARU OGRANICZONEGO U ŻYTKOWANIA ORAZ OKRE ŚLENIE GRANIC TAKIEGO OBSZARU, OGRANICZE Ń W ZAKRESIE PRZEZNACZENIA TERENU, WYMAGA Ń TECHNICZNYCH DOTYCZ ĄCYCH OBIEKTÓW BUDOWLANYCH I SPOSOBÓW KORZYSTANIA Z NICH

W świetle art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 21 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zm. ) „Je żeli z post ępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z przegl ądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dost ępnych rozwi ąza ń technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mog ą by ć dotrzymane standardy jako ści środowiska poza terenem zakładu lub innego obiektu, to dla oczyszczalni ścieków, składowiska odpadów komunalnych, kompostowni, trasy komunikacyjnej, lotniska, linii i stacji elektroenergetycznej oraz instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej i radiolokacyjnej tworzy si ę obszar ograniczonego u żytkowania.” Dla ocenianej w ramach niniejszego raportu planowanej inwestycji jak ą jest budowa sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin, wg autorów Raportu nie ma potrzeby ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania. Według analizy przeprowadzonej w niniejszym dokumencie mo żna uzna ć, że uci ąż liwo ść przedsi ęwzi ęcia b ędzie ogranicza ć si ę do terenu, do którego Inwestor posiada tytuł prawny. Gdyby po docelowym zrealizowaniu inwestycji okazało si ę, że poza terenem

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN” inwestycji wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych norm zanieczyszcze ń, nale ży rozpozna ć przyczyny i zastosowa ć środki zaradcze.

13. ANALIZA MO ŻLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWI ĄZANYCH Z PLANOWANYM PRZEDSI ĘWZI ĘCIEM.

Społeczno ść lokalna jest podmiotem wobec środowiska jej zamieszkania. Przysługuje jej konstytucyjne prawo do życia w zdrowym i czystym środowisku tj. niezagra żaj ącym zdrowiu fizycznemu i psychicznemu. System pa ństwowy tworz ąc system kontroli stanu środowiska (Pa ństwowa Inspekcja Ochrony Środowiska na szczeblu krajowym i Wojewódzkie Inspekcje Ochrony Środowiska na szczeblach lokalnych) dostarcza mieszka ńcom społeczno ści lokalnej informacji o środowisku (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska – Rozdział IV – dost ęp do informacji). Mieszka ńcy miast, wsi i osiedli maj ą prawo do współdecydowania w kwestiach dotycz ących nowych inwestycji przemysłowych (przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko), postrzeganych jako potencjalnie zagra żaj ących integracji ich środowiska społeczno – przyrodniczego lub te ż jako b ędącego ryzykiem ekologiczno – zdrowotnym dla tych mieszka ńców. Analiza konfliktów społecznych na tle ekologicznym, które miały (lub maj ą) miejsce w Polsce po roku 1989, wskazuje, ze najistotniejsz ą ich przyczyn ą jest całkowite ignorowanie lub lekcewa żenie społecznej percepcji zdarze ń ekologicznych. Cz ęsto równie ż przyczyna konfliktów miedzy Inwestorem a lokaln ą społeczno ści ą jest brak wiedzy na temat zagro żeń i korzy ści wynikaj ących bezpo średnio dla mieszka ńców. Cz ęsto mediacje Inwestora z społecze ństwem i dokładne przedstawienie sposobu funkcjonowania przedsi ęwzi ęcia jest wystarczaj ące, aby złagodzi ć lub zupełnie wyeliminowa ć. Podstawowymi kryteriami poj ęciowymi, które nale żałoby wyró żni ć w zwi ązku z ryzykiem ekologicznym okre ślonej inwestycji s ą: „spostrzegane ryzyko ekologiczne” oraz „akceptowane ryzyko ekologiczne”. Operuj ąc tymi poj ęciami konflikt społeczny na tle ekologicznym w społeczno ści lokalnej, w zwi ązku z planowanym przedsi ęwzi ęciem polegaj ącym na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin, mo żna zinterpretowa ć jako powstanie takiej sytuacji, w której spostrzegane przez mieszka ńców ryzyko ekologiczne przedsi ęwzi ęcia b ędzie wr ęcz pomijalne.

Lokalne konflikty ekologiczne, wyra żaj ące si ę protestami okolicznych mieszka ńców przeciwko lokalizacji w ich bezpo średnim otoczeniu pewnych obiektów wi ążą si ę z syndromem NIMBY (Not In My Back Yard) – „nie na moim podwórku”. Syndrom NIMBY jest wi ęc kategori ą opisuj ącą sytuacje, kiedy mieszka ńcy danego terenu protestuj ą przeciw lokalizacji jakiego ś obiektu. Rodzi on w rezultacie rozpoznanie przez jednostki i grupy zagro żenia swoich interesów. Na przykład budowa takiego przedsi ęwzi ęcia wywołuje u mieszka ńców terenu, na którym jest realizowane, nieracjonalne zachowania wynikaj ące z obaw o swoj ą przyszło ść i nast ępnych pokole ń. Inne czynniki zostaj ą zepchni ęte na dalszy plan. Cz ęsto powodem nie jest troska o ochron ę środowiska (pomimo u żywanych na transparentach sloganów), lecz ochrona własnego „ja”.

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Siła oporu społecznego wobec lokalizacji danego obiektu jest zale żna od postrzegania tworzonego przez ten obiekt zagro żenia. Oczywi ście ocena tego zagro żenia nie musi by ć racjonalna. W tym samym otoczeniu mo że równie ż zrodzi ć si ę konflikt pomi ędzy zwolennikami i przeciwnikami lokalizacji danego obiektu, co wynika st ąd, że jedni postrzegaj ą ten fakt w kategoriach okre ślonych korzy ści, drudzy za ś w kategoriach strat. Te ró żnice ocen mog ą te ż si ę wi ąza ć z odległo ści ą zamieszkiwania od obiektu. Źródłem syndromu NIMBY s ą na pewno materiały przedstawiane przez mass media opisuj ące ka żde wi ększe niedoci ągni ęcie, chybione projekty, awarie, a zwłaszcza katastrofy ekologiczne, niejednokrotnie przejaskrawione, przekłamane i nierzetelne. To one wła śnie powoduj ą psychoz ę zagro żenia i strachu – budz ą syndrom NIMBY. Innym źródłem syndromu jest ch ęć wykorzystania niektórych grup społecznych do własnych interesów, przez posiadaj ących wiedz ę na temat ewentualnych zagro żeń ekologicznych, dotycz ących danej inwestycji. Syndrom NIMBY jest tak że objawem rosn ącej świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, opartej jednak na złych do świadczeniach z przeszło ści oraz nierzadko wykorzystywanej przez mass media i inne grupy, wprowadzaj ąc dodatkowo dezinformacj ę. Syndrom NIMBY rodzi si ę przede wszystkim w krajach rozwini ętych i wysokouprzemysłowionych, w śród grup społecznych o dobrym stanie wiedzy ogólnej. Na ogół nie wystarcza to, aby samemu oceni ć zagro żenie. Na prawodawcach powinien ci ąż yć obowi ązek konstruowania prawa w taki sposób, aby inwestorzy i specjali ści rzetelnie informowali mieszka ńców o zagro żeniach ekologicznych inwestycji. Konflikt ekologiczny jest jednym z rodzajów konfliktu społecznego, wyodr ębnionym ze wzgl ędu na przedmiot sprzeczno ści mi ędzyludzkiej charakteryzuj ącej si ę wyst ępowaniem zewn ętrznych przejawów walki mi ędzy stronami. Przedmiotem tej walki jest ogólnie mówi ąc stan środowiska, w którym egzystuje człowiek. My ślenie w kategoriach ekologicznych nadal jednak napotyka na bariery w postaci dotychczasowych struktur wytwarzania i konsumowania dóbr oraz zwi ązanych z ni ą tendencji rozwojowych, co wytwarza ow ą sprzeczn ą struktur ę interesów. Upowszechniona w ostatnich latach wiedza o stanie środowiska przyczyniła si ę do znacznego wzrostu świadomo ści zagro żeń ekologicznych. Świadomo ść ta mo że by ć wzmocniona wiedz ą ekologiczną dzi ęki odpowiednim ruchom społecznym („ruch na rzecz ochrony środowiska” – będący organizacyjnym wyrazem istnienia grup interesów ekologicznych), chc ącym mie ć wpływ na polityk ę ekologiczn ą pa ństwa.

Obowi ązuj ąca od 1 pa ździernika 2001 roku ustawa – Prawo ochrony środowiska w rozdziale IV tej ustawy :

daje ka żdemu, bez wzgl ędu na obywatelstwo czy interes prawny, prawo do informacji o środowisku i jego ochronie,
zapewnienie udziału społecze ństwa w post ępowaniach w sprawach z zakresu ochrony środowiska, polegaj ących na prawie składania uwag i wniosków, w tym równie ż w post ępowaniu w sprawie oddziaływania planowanego przedsięwzi ęcia na środowisko i jego ochronie.

Realizacja rozpatrywanego przedsi ęwzi ęcia mog ącego znacz ąco oddziaływa ć na środowisko tj.: budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym, sieci wodoci ągowej wraz z przył ączami, przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym w miejscowo ściach: Wdzydze Tucholskie, Borsk, Osada Malary. Kliczkowy, Górki i Przytarnia gm. Karsin będzie miała wpływ na wiele czynników, w tym: ekologicznych, ekonomicznych, gospodarczych i społecznych.

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Zagro żenia i korzy ści w ka żdej z tych dziedzin s ą niewymierne, a ostateczna ich ocena mo że by ć kwesti ą czasu i zwi ązanych z tym uwarunkowań społeczno-politycznych.

Fakt, że inwestycja polega budowie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, która znacz ąco przyczyni si ę do poprawy stanu środowiska przyrodniczego – jest istotnym argumentem mog ącym wykluczy ć mo żliwo ść wyst ąpienia konfliktów społecznych.

Dodatkowo w ramach post ępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko poprzedzaj ącej wydanie decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia prowadzone b ędą konsultacje społeczne, wynikaj ące wprost z zapisów w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska. Winno to ograniczy ć mo żliwo ść powstawania konfliktów społecznych.

Wa żnym argumentem przemawiaj ącym przeciwko ewentualnym protestom i konfliktom społecznym jest fakt, że całe przedsi ęwzi ęcie realizowane jest w oparciu o priorytety ustalone w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Karsin na lata 2004 – 2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011. Program ten w trakcie tworzenia podległ licznym procedurom oceny społecznej, a jego priorytety były tworzone m.in. na podstawie wyci ągni ętych wniosków. Ponadto Program Ochrony Środowiska był tworzony jako rodzaj prawa miejscowego, zgodnie z którym wyznaczone były najwa żniejsze pod wzgl ędem rozwoju zrównowa żonego i ochrony środowisk zadania przeznaczone do realizacji w latach 2004-2011.

Przeprowadzone analizy wpływu inwestycji na poszczególne komponenty środowiska (grunty, wody powierzchniowe i podziemne) wykazały, że realizacja inwestycji przyniesie wymierne korzy ści dla okolicznych mieszka ńców oraz środowiska przyrodniczego. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wpłynie pozytywnie przede wszystkim na stan gruntów i wód powierzchniowych – zmniejszy ładunek zanieczyszcze ń wprowadzanych na skutek nieszczelno ści zbiorników na ścieki do gruntu i wód podziemnych Realizacja inwestycji pozwoli m.in. na: - ograniczenie zanieczyszczenia gruntów i wód podziemnych, - popraw ę stanu jako ści wód powierzchniowych, w tym rzeki Wdy i jezior wdzydzkich, - popraw ę efektywno ści działania oczyszczalni ścieków, co w konsekwencji przyczyni si ę do: - zmniejszenia ryzyka zachorowalno ści na choroby zwi ązane z zanieczyszczonym otoczeniem, - podwy ższenia standardu życia mieszka ńców, - poprawy stanu jako ści środowiska przyrodniczego.

Bior ąc powy ższe pod uwag ę mo żna stwierdzi ć, że inwestycja nie powinna budzi ć konfliktów społecznych, a wr ęcz przeciwnie spotka si ę z aprobat ą okolicznych mieszka ńców.

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

14. PRZEDSTAWIENIE PROPOZYCJI MONITORINGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA NA ETAPIE JEGO BUDOWY I EKSPLOATACJI.

Podstawowe cele monitoringu zanieczyszcze ń mo żna okre śli ć nast ępuj ąco:

Ocena jako ści poszczególnych elementów środowiska (zgodnie z normami i wytycznymi);
Wykrywanie źródeł i okre ślenie wielko ści emisji oraz szacowanie zasi ęgu ich oddziaływania na środowisko;
Ocena wpływu zjawisk atmosferycznych na proces rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń;
Wskazanie dróg przemieszczania si ę zanieczyszcze ń, badanie wpływu zanieczyszcze ń na zmiany jako ści środowiska;
Okre ślanie wpływu zanieczyszcze ń na środowisko i zdrowie człowieka (monitoring sprz ęż ony z badaniami epidemiologicznymi, etotoksycznymi itp.);
Badanie tła i trendów zmian w poziomie imisji poszczególnych zanieczyszcze ń;
Okre ślenie skuteczno ści przedsi ęwzi ęć i zabiegów sozotechnicznych (np.: przez okre ślenie stopnia redukcji emisji zanieczyszcze ń z okre ślonych źródeł po instalacji urz ądze ń zabezpieczaj ących).

Niew ątpliwie pierwszym etapem działa ń maj ących na celu ochron ę środowiska jest rozpoznanie i okre ślenie rodzaju i stopnia jego zanieczyszczenia. Po stwierdzeniu obecno ści zanieczyszcze ń i podj ęciu kroków zaradczych konieczna jest ocena skuteczno ści tych że kroków. Na ka żdym etapie niezb ędne jest zatem działanie okre ślane terminem monitoringu środowiska. W zakresie prac monitoringowych zwi ązanych z eksploatacj ą przedsi ęwzi ęcia prowadzone b ędą nast ępuj ące działania: - kontrolowanie jako ści i ilo ści wód opadowych wprowadzanych do systemu gminnej kanalizacji, zgonie z warunkami wskazanymi przez oczyszczalni ę ścieków, - prowadzenie racjonalnej gospodarki surowcami, - prowadzenie kart przekazywania odpadów pochodz ących z czyszczenia separatorów, z zaznaczeniem ilo ści i rodzajów powstaj ących odpadów.

W najogólniejszym sensie terminem monitoringu środowiska okre śla si ę ka żdy systematyczny i zaplanowany system przedsi ęwzi ęć , którego celem jest ocena jako ści pewnego okre ślonego elementu środowiska na okre ślonej przestrzeni. W monitoringu mo żna stosowa ć dowolne metody, byleby spełniały wymagania wynikające z celów tego przedsi ęwzi ęcia dotycz ące cz ęsto ści próbkowania i uzyskiwania wyników oraz granic oznaczalno ści. Najcz ęś ciej przez monitoring rozumie si ę pobieranie prób i analiz ę wykonywan ą przez automatyczne analizatory pracuj ące w sposób ci ągły lub quasi-ci ągły.

15. WSKAZANIE TRUDNO ŚCI WYNIKAJ ĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY NAPOTKANYCH PRZY OPRACOWYWANIU RAPORTU.

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Rozpatrywane w niniejszym raporcie przedsi ęwzi ęcie polegaj ące na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin - nale żą ce do inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko nie jest inwestycj ą o charakterze nowatorskim i przełomowym, ze wzgl ędu na lokalizacj ę na terenie naszego kraju oraz realizacj ę przez Inwestora. Realizacja takich inwestycji jest szeroko rozpowszechniona – w zwi ązku z czym na rynku pojawiło si ę wiele publikacji naukowych na temat ich eksploatacji, budowy, wła ściwo ści i oddziaływania. Rozpatrywane procesy i technologie stosowane w projektowanym przedsi ęwzi ęciu s ą porównywalne pod k ątem zagro żenia środowiska i zdrowia ludzi do innych zrealizowanych i eksploatowanych instalacji na terenie naszego kraju. Autorzy raportu uzyskali wystarczaj ące informacje od Inwestora co do zakresu przedsi ęwzi ęcia jak i przewidywanych zabezpiecze ń ekologicznych. Umo żliwienie przez Inwestora przeprowadzenia ogl ędzin na terenie planowanego przedsi ęwzi ęcia przyczyniło si ę do ustalenia i wyci ągni ęcia wła ściwych wniosków, pod k ątem ochrony środowiska.

W trakcie opracowywania raportu bazowano na dostarczonych i ogólnie dost ępnych materiałach, które zawierały propozycje rozwi ąza ń planowanego przedsi ęwzi ęcia i zabezpiecze ń środowiska. Nie napotkano na trudno ści w opracowywaniu niniejszego raportu.

16. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM INFORMACJI ZAWARTYCH W RAPORCIE, W ODNIESIENIU DO KA ŻDEGO ELEMENTU RAPORTU

Na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 18 Ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1277 z pó źn. zm.) poni żej przedstawiono streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie, w odniesieniu do ka żdego elementu raportu. W streszczeniu ustosunkowano si ę do poszczególnych rozdziałów niniejszego raportu, w odniesieniu do najwa żniejszych kwestii b ędących przedmiotem analizy.

Ad. 1. Wst ęp

Przedmiotowe opracowanie dotyczy przedsi ęwzi ęcia pod nazw ą: Budowa sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin. Jego inwestorem b ędzie Gmina Karsin, zamierzaj ąc ubiega ć si ę o pozyskanie dofinansowania ze środków z Unii Europejskiej. Raport został opracowany w celu okre ślenia oddziaływania projektowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko, identyfikacji zagro żeń i sformułowania niezb ędnych działa ń i wytycznych, które mogłyby ograniczy ć do minimum mo żliwo ść wyst ąpienia zagro żeń na etapie realizacji, eksploatacji i likwidacji projektowanego przedsi ęwzi ęcia. Raport opracowano zgodnie z podstawami prawnymi obowi ązuj ącymi dla post ępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, uwzgl ędniaj ąc równie ż przepisy prawne oraz opinie wła ściwych organów i instytucji dotycz ących jego zakresu. Zgodnie z tymi warunkami zakres opracowanego raportu wynika wprost z przepisów prawa polskiego i wspólnotowego

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN” oraz dodatkowo dotyczy problematyki wpływu przedsi ęwzi ęcia na obszary Natura 2000 znajduj ące si ę w jego rejonie.

Ad. 2. Opis planowanego przedsi ęwzi ęcia

Analizowane przedsi ęwzi ęcie inwestycyjne zlokalizowane jest w województwie pomorskim, na terenie gminy Karsin, w miejscowo ściach Osowo i B ąk. Przedsi ęwzi ęcie polega na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym. Głównym celem projektu jest dostosowanie warunków poboru wody i odprowadzania ścieków na terenie gminy Karsin do obowi ązuj ących przepisów polskich i wspólnotowych, poprawa stanu jako ści wód powierzchniowych oraz znacz ąca poprawa jako ści życia mieszka ńców gminy. Przedsi ęwzi ęcie jest elementem planowanej inwestycji polegaj ącej mi ędzy innymi na wybudowaniu spójnej i szczelnej sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej. Pozwoli to na uporz ądkowanie gospodarki ściekowej w miejscowo ściach obj ętych projektem. Tym sposobem skorzysta na tym środowisko naturalne, poniewa ż zlikwidowane zostan ą lokalne (cz ęsto niezorganizowane) odpływy ścieków nie oczyszczonych do wód powierzchniowych, jak i gruntowych. Ścieki dopływaj ące grawitacyjnie z poszczególnych przepompowni zostan ą systemem tłocznym doprowadzone na oczyszczalni ę mechaniczno- biologiczn ą w Karsinie, która posiada rezerw ę technologiczn ą. Zaproponowane rozwi ązanie polega na wytworzeniu spójnej i szczelnej sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej uwzgl ędniaj ącej wykonanie kanalizacji ściekowej dla miejscowo ści Osowo i B ąk, wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą techniczn ą oraz wodoci ągu dla miejscowo ści B ąk. Nie przewiduje si ę mo żliwo ści wprowadzania do kanalizacji innych ścieków ni ż ścieki bytowo-gospodarcze. Na obszarze na którym znajduje si ę projektowana sie ć kanalizacyjna nie znajduj ą si ę żadne zakłady, które mogłyby by ć źródłem ścieków przemysłowych. Planowane przedsi ęwzi ęcie słu żyć b ędzie obsłudze przede wszystkim istniej ącej zabudowy mieszkaniowej. Maj ąc na uwadze perspektywy rozwoju m. B ąk i Osowo uwzgl ędniono ten fakt poprzez zaprojektowanie przył ączy kanalizacyjnych i wodoci ągowych (dot. m. B ąk) dla jeszcze niezagospodarowanych działek. Dotyczy to gruntów maj ących kategorie działek budowlanych. Zbiorniki bezodpływowe (szamba) zostan ą wył ączone z eksploatacji po wybudowaniu sieci kanalizacyjnej. Przewidywany termin budowy sieci kanalizacyjnej na terenie m. B ąk, Osowo i Przytarnia to w zale żno ści od pozyskania źródeł finansowania lata 2010-2012. Po oddaniu do eksploatacji sieci kanalizacyjnej eksploatacja szamb zostanie bezwzgl ędnie zabroniona. Wył ączone z eksploatacji szamba zostan ą zasypane.

W rozwi ązaniach projektowych przyj ęte zostały nowoczesne technologie stosowane przy tego typu inwestycjach, zapewniaj ące pełn ą ochron ę środowiska przyrodniczego oraz zdrowia i życia ludzi oraz uwzgl ędniaj ące maksymaln ą ochron ę istniej ących zasobów przyrodniczych gminy Karsin. Przedmiotem tego rozdziału Raportu była równie ż analiza wpływu przedsi ęwzi ęcia na powietrze atmosferyczne, środowisko gruntowo-wodne oraz gospodark ę wodno-ściekow ą, ro ślinno ść , krajobraz i dobra kultury, okre ślenie poziomu emitowanego hałasu i wibracji, analiza wpływu na ludzi wraz ochron ą interesów osób trzecich. Wykazano, że wi ększo ść zmian w środowisku mie ć b ędzie charakter przej ściowy i ust ąpi po zako ńczeniu budowy. Po zako ńczeniu realizacji inwestycji teren zostanie uporz ądkowany i zagospodarowany, co nie wpłynie negatywnie na w/w poszczególne elementy środowiska.

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Poprzez jej zrealizowanie zostan ą stworzone warunki rozwoju gospodarki lokalnej. Poprawa warunków wodnych, sanitarnych i higienicznych podniesie atrakcyjno ść terenu dla inwestorów i mieszka ńców. Wraz z popraw ą jako ści życia podniesione zostan ą turystyczne walory regionu. Eksploatacja inwestycji wpłynie z kolei w sposób pozytywny na stan i jako ść środowiska przyrodniczego, co jest dodatkowym argumentem przemawiaj ącym za piln ą potrzeb ą jej zrealizowania.

Ad. 3. Opis elementów przyrodniczych środowiska obj ętych zakresem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko

Gmina Karsin poło żona jest w południowej cz ęś ci województwa pomorskiego na pograniczu Kaszub i Borów Tucholskich. Krajobraz Gminy tworzy pagórkowata równina z du żymi obszarami le śnymi. Głównymi elementami powi ąza ń przyrodniczych obszaru gminy z obszarami s ąsiednimi s ą: − du że kompleksy le śne Borów Tucholskich, − pradolina rz. Wdy, − pradolina rz. Niechwaszcz, − OSO Natura 2000 Bory Tucholskie PLB220009, − SOO Natura 2000 Jeziora Wdzydzkie PLH220034, − SOO Natura 2000 Młosino-Lubnia PLH220077, − Wdzydzki Park Krajobrazowy, − OCHK Borów Tucholskich, − OCHK Północny (byłe woj. bydgoskie).

Wody powierzchniowe i podziemne Na terenie powiatu ko ścierskiego zlokalizowane s ą zlewnie trzech rzek: Wierzycy, Wdy oraz Brdy. Istotnymi przyczynami zanieczyszczenia wód jezior i rzek na terenie gminy Karsin s ą najcz ęś ciej niedostatecznie oczyszczane ścieki odprowadzane bezpo średnio lub za po średnictwem ich dopływów, intensywne u żytkowanie rekreacyjne oraz rolnicze użytkowanie terenów otaczaj ących zbiorniki.

Stan powietrza atmosferycznego Wska źnik zanieczyszczenia powietrza w gminie Karsin jest bardzo niski i nie przekracza dopuszczalnych norm. Spowodowane jest to przede wszystkim brakiem du żego przemysłu oraz du żym odsetkiem powierzchni le śnych w jej s ąsiedztwie.

Uwarunkowania klimatyczne Pod wzgl ędem klimatycznym gmina Karsin le ży w cz ęś ci szczytowej, klimatycznej krainy Pojezierza Pomorskiego. Jej cech ą charakterystyczn ą s ą stosunkowo niskie temperatury powietrza i du ża ilo ść opadów atmosferycznych w porównaniu z innymi cz ęś ciami tej krainy.

Warunki geologiczne Pod wzgl ędem geomorfologicznym obszar gminy Karsin poło żona jest na obszarze Ni żu Polskiego i wchodzi w skład mezoregionów: Równina Charzykowska i Bory Tucholskie. Grunty na terenie projektowanych kolektorów i przewodów wodoci ągowych i tłocznych na ogół cechuj ą si ę dobrymi wła ściwo ściami geotechnicznymi do posadowienia na nich przewodów bez wi ększych ogranicze ń.

10 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Gleby Na obszarze Gminy Karsin gleby o najwy ższych bonitacjach (III kl.) wyst ępuj ą w kompleksach jedynie w okolicy obr ębu B ąk, miejscowo ść Cisewie. Stan obszaru w tym zakresie predestynuje go do kontynuowania funkcji rolniczych (obok le śnictwa), jako funkcji istotnej dla rozwoju obszaru (co nie wyklucza rozwoju innych funkcji, (jak turystyka, agroturystyka, rekreacja i in.) i funkcji pochodnych.

Szata ro ślinna i świat zwierz ęcy Znaczn ą powierzchni ę gminy Karsin zajmuj ą pola uprawne. Zbiorowiska ł ąkowych u żytków zielonych s ą poło żone na ogół nad ciekami wodnymi – Rzek ą Wd ą i Niechwaszcz. Spo śród przedstawicieli fauny najcenniejszymi gatunkami zwierz ąt, charakterystycznymi równie ż dla gminy Karsin, s ą: puchacz, rybołów, kania czarna i ruda, bocian czarny, żuraw, gągoł, zimorodek, myszołów, jastrz ąb, kormoran, czajka, bóbr i wydra.

Walory przyrodnicze Gmina Karsin posiada nast ępuj ące formy ochrony przyrody: • ochrona obszarowa (obszary Natura 2000, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, planowane rezerwaty), • pomniki przyrody (istniej ące aktualnie i planowane), • użytki ekologiczne (planowane), • gatunkowa ochrona ro ślin i zwierz ąt.

W rozdziale tym analizie poddano równie ż dane o liczebno ści i rozmieszczeniu kluczowych dla ostoi gatunków ptaków. Na podstawie danych uzyskanych z RDO Ś Gda ńsk, formularzy SDF oraz analizy dost ępnej literatury i obserwacji własnych, zaproponowano przegl ąd gatunków kluczowych wyst ępuj ących na obszarze oddziaływania przedsi ęwzi ęcia. Ze wzgl ędu na brak ingerencji bezpo średniej oraz po średniej w siedliska l ęgowe oraz inne miejsca funkcjonalne dla ptaków z listy Natura 2000, nie przewiduje si ę wyst ąpienia znacz ących negatywnych oddziaływa ń zwi ązanych z realizacj ą i eksploatacj ą przedsi ęwzi ęcia. Jednak zgodnie z Dyrektyw ą Siedliskow ą przyj ęto zasad ę przezorno ści i wskazano działania minimalizuj ące po średnie oddziaływanie przedmiotowej inwestycji. Nie przewiduje si ę ograniczenia dost ępno ści potencjalnych miejsc l ęgowych, żerowisk i miejsc odpoczynku ptaków. Ponadto przeanalizowano wykaz siedlisk przyrodniczych wyst ępuj ących w s ąsiedztwie planowanego przedsi ęwzi ęcia na podstawie inwentaryzacji Lasów Pa ństwowych z 2007 r., lustracji terenowej przeprowadzonej na potrzeby niniejszego raportu oraz analizy materiałów publikowanych. Siedliska te nie s ą poło żone w strefie bezpo średniego oddziaływania inwestycji, dlatego nie przewiduje si ę ich naruszenia.

Ad. 4. Opis istniej ących w s ąsiedztwie lub bezpo średnim zasi ęgu oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

Na terenie gminy Karsin wyst ępuj ą obiekty zabytkowe, z których cz ęść obj ęta jest ochron ą prawn ą na skutek uzyskania wpisu do rejestru zabytków. Zaprojektowane przedsi ęwzi ęcie nie przebiega bezpo średnio w s ąsiedztwie zlokalizowanych na terenie gminy Karsin zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Z uwagi na odległo ści przedsi ęwzi ęcia od w/w obiektów chronionych oraz jego charakter i zakres przestrzenny nie przewiduje si ę wyst ąpienia negatywnych oddziaływa ń na obiektów zabytkowych wyst ępuj ących na terenie gminy Karsin.

Ad. 5. Opis analizowanych wariantów projektowanego przedsi ęwzi ęcia

Projektowana inwestycja b ędzie wi ązała si ę bezpo średnio z popraw ą stanu środowiska w analizowanym terenie poprzez znacz ące rozwi ązanie problemu z odprowadzeniem ścieków sanitarnych i zaopatrzeniem w wod ę na terenie gminy Karsin. Zaprojektowany do stosowania proces technologiczny odbioru i transportu wody i ścieków zawiera wszystkie podstawowe, jednostkowe procesy technologiczne, które stosowane s ą w światowych rozwi ązaniach dla tego typu sieci. Wybrany wariant przyczyni si ę do prowadzenia kontrolowanej gospodarki wodno-ściekowej, a tym samym polepszenia środowiska gruntowo-wodnego gminy. Jest on najkorzystniejszy dla środowiska, bowiem zapewnia ci ągło ść techniczn ą i wła ściw ą gospodark ę wodno- ściekow ą. W ostatecznym etapie analizy rozwa żono nast ępuj ące warianty: − polegaj ący na niepodejmowaniu przedsi ęwzi ęcia (WARIANT ZEROWY), − Wariant I – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z dwiema oczyszczalniami ścieków w Karsinie i Górkach, − Wariant Ia – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z trzema oczyszczalniami w Karsinie, Górkach i Osowie, − Wariant II polegaj ący na wytworzeniu spójnej i szczelnej sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej doprowadzaj ącej wod ę i odprowadzaj ącej ścieki z jedn ą zbiorcz ą oczyszczalni ą ścieków w Karsinie z terenów miejscowo ści B ąk i Osowo (WARIANT WYBRANY), − Wariant IIa – dotyczy układu kanalizacji grawitacyjno-ci śnieniowej z dwiema oczyszczalniami w Karsinie i Osowie.

Wybrany przez Inwestora wariant jest przy obecnym poziomie wiedzy oraz technologii stosowanych w tego rodzajach przedsi ęwzi ęć wariantem najkorzystniejszym dla środowiska.

Ad. 6. Okre ślenie przewidywanego oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów, w tym równie ż w wypadku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, a tak że mo żliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko

Nie podejmowanie inwestycji polegaj ącej na budowie sieci kanalizacji sanitarnej i sieci wodoci ągowej w gminie Karsin, czyli realizacja wariantu zerowego, z uwagi na aktualne wyst ępowanie lokalnych, cz ęsto niezorganizowanych, odpływów ścieków nieoczyszczonych do wód powierzchniowych i gruntowych, spowoduje dalsze pogorszenie środowiska gruntowo-wodnego. Przyj ęto, że technologia realizowanego przedsi ęwzi ęcia nie stwarza ryzyka powa żnej awarii zagra żaj ącej środowisku b ądź życiu i zdrowiu ludzi przy zastosowaniu wymaganych przepisów bhp w czasie wykonywania przedsi ęwzi ęcia. Ze wzgl ędu na znaczn ą odległo ść planowanej inwestycji od granic Rzeczpospolitej Polskiej (z Republik ą Federaln ą Niemiec około 233 km, z Federacj ą Rosyjsk ą około 130 km, granica wód terytorialnych Polski na Bałtyku około 112 km) nie przewiduje si ę transgranicznego oddziaływania.

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Ad. 7. Uzasadnienie wybranego przez wnioskodawc ę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególno ści na ludzi, zwierz ęta, ro śliny, powierzchni ę ziemi, wod ę, powietrze, klimat, dobra materialne, dobra kultury, krajobraz oraz wzajemne oddziaływanie mi ędzy tymi elementami

Oddziaływanie na ludzi Realizacja inwestycji b ędzie mie ć trwały wpływ na popraw ę warunków zdrowia i życia ludno ści.

Oddziaływanie na zwierz ęta i ro śliny Ze wzgl ędu na wykorzystanie pod tras ę kanalizacji istniej ących szlaków komunikacyjnych, ich oddalenie od obszarów chronionych siedlisk i wyst ępowania chronionych gatunków ptaków oraz charakter inwestycji, nie przewiduje się znacz ącego oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia na zwierz ęta i ro śliny. W pobli żu projektowanych odcinków sieci rosn ą drzewa, które w trakcie prowadzonych robót budowlanych mog ą zosta ć nara żone na uszkodzenia. Realizacja przedsi ęwzi ęcia nie wymagała b ędzie jednak wycinki istniej ącego drzewostanu. Z uwagi na przyj ęte rozwi ązania technologiczne oraz co najwa żniejsze - lokalizacj ę przedsi ęwzi ęcia, mo żna stwierdzi ć brak istotnego wpływu projektowanego przedsi ęwzi ęcia na faun ę i flor ę tamtejszego terenu.

Oddziaływanie na powierzchni ę ziemi Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej jako inwestycji podziemnej nie spowoduje degradacji powierzchni ziemi. Eksploatacja przedsi ęwzi ęcia nie spowoduje ruchów masowych ziemi, w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska.

Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne Projektowana inwestycja uporz ądkuje gospodark ę wodno-ściekow ą miejscowo ści obj ętych projektem, a tym samym doprowadzi do poprawy jako ści gleb oraz wód powierzchniowych i gruntowych. W wyniku jej realizacji w perspektywie czasu nale ży oczekiwa ć znacz ącej poprawy stanu sanitarnego wód powierzchniowych.

Wpływ na stan powietrza atmosferycznego i warunki klimatyczne Oddziaływanie projektowanego przedsi ęwzi ęcia na atmosfer ę w fazie jego budowy b ędzie mało znacz ące, nale ży liczy ć si ę z nieznacznym okresowym wzrostem zapylenia o niewielkim zasi ęgu jedynie w trakcie jego realizacji. Emisja zanieczyszcze ń ze źródeł mobilnych b ędzie niewielka i w zwi ązku z tym nie b ędzie miała wi ększego wpływu na środowisko i nie b ędzie si ę ona bardzo ró żniła od stanu aktualnego.

Wpływ na klimat akustyczny W trakcie realizacji projektowanego przedsi ęwzi ęcia okresowy charakter b ędzie miało pojawienie si ę hałasu komunikacyjnego zwi ązanego z prac ą urz ądze ń i maszyn budowlanych. Tego rodzaju emisja nie jest jednak zgodnie z polskim prawem normowana. B ędzie ona miała jednak charakter krótkotrwały i przemijaj ący. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska tereny znajduj ące si ę w rejonie lokalizacji omawianego przedsi ęwzi ęcia, to tereny zabudowy zagrodowej w terenie

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN” rekreacyjno-wypoczynkowym. Tereny te, według przytoczonego rozporz ądzenia, powinny charakteryzowa ć si ę równowa żnym poziomem d źwi ęku A od dróg nie wy ższym ni ż: - 60 dB w okresie dnia - 50 dB w okresie nocy Mo żna przyj ąć , że funkcjonowanie sieci wodoci ągowej i kanalizacji sanitarnej nie b ędzie praktycznie zwi ązane z emisj ą hałasu. Źródłem niewielkiego hałasu mog ą by ć jedynie pompy, zlokalizowane w przepompowniach. Poniewa ż pompownie s ą urz ądzeniami zlokalizowanymi w budowlach podziemnych, emitowane do otoczenia d źwi ęki b ędą miały poziom minimalny ze wzgl ędu na dobre własno ści tłumi ące gruntu, zatem ich eksploatacja nie b ędzie oddziaływa ć na klimat akustyczny rejonu. Ponadto nie wyst ępuj ą urz ądzenia nadziemne emituj ące d źwi ęki, a w pobli żu pompowni nie wyst ępuj ą obszary chronione akustycznie.

Oddziaływanie na dobra materialne, dobra kultury, krajobraz Teren obj ęty planowanym przedsi ęwzi ęciem jest dość zró żnicowany, obejmuje budow ę infrastruktury wodno-kanalizacyjnej poło żonej w rejonach zabudowy mieszkaniowej, letniskowej, zagrodowej oraz terenach rolnych. Ze wzgl ędu na brak w bezpo średnim s ąsiedztwie inwestycji istotnego charakteru dóbr materialnych zagro żenia te nie wyst ąpi ą.

Wzajemne oddziaływanie mi ędzy elementami środowiska Analizuj ąc wzajemne powi ązania i oddziaływania pomi ędzy poszczególnymi elementami środowiska nale ży stwierdzi ć, i ż zasi ęg oddziaływania projektowanego przedsi ęwzi ęcia będzie stosunkowo niewielki i nie b ędzie si ę ró żnił od stanu obecnego. Przewidywane oddziaływanie w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 Przedsi ęwzi ęcie ma charakter liniowy, a jego realizacja mo że spowodowa ć potencjalne oddziaływanie na elementy środowiska przyrodniczego. Jednak ze wzgl ędu na niewielki zakres prac ograniczy si ę tylko do najbli ższego otoczenia inwestycji. Niekorzystne zjawiska mog ą wyst ąpi ć w pasie robót (strefa bezpo średnia), zapleczu budowy, miejscach gara żowania i przetrzymywania maszyn oraz materiałów budowlanych oraz ziemi z wykopów. Spodziewane jest niewielkie nat ęż enie zmian, czas ich trwania b ędzie krótki, a zasi ęg miejscowy. Prace budowlane b ędą prowadzone wył ącznie w porze dziennej, a emisja spalin nie przekroczy dopuszczalnych norm. Niekorzystne zjawiska w niewielkim stopniu mog ą wyst ąpi ć w s ąsiedztwie inwestycji w zwi ązku z usytuowaniem planowanych przepompowni ścieków. Tutaj równie ż spodziewane jest jedynie niewielkie nat ęż enie zmian w przypadku wyst ąpienia awarii, a czas ich trwania b ędzie równie ż krótkotrwały o zasi ęgu miejscowym. W rozdziale tym dokonano równie ż przyrodniczej oceny jako ści w odniesieniu do Obszarów Natura 2000 na poszczególnych etapach realizacji, eksploatacji i likwidacji przedsi ęwzi ęcia wraz z analiz ą jego oddziaływania skumulowanego. Opis warto ści analizowanego obszaru odniesiony został do poszczególnych czynników oceny.

Środki minimalizuj ące przewidywane oddziaływania w odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 W celu zminimalizowania potencjalnych wpływów na warunki bytowania chronionych gatunków ptaków i ochrony siedlisk zaproponowane zostały ró żnorodne specjalistyczne działania, które zaleca si ę zastosowa ć w przypadku projektowanej inwestycji. Podstawowym działaniem minimalizuj ącym jest obowi ązek przeprowadzenia prac ziemnych poza okresem lęgowym ptaków, który trwa od 1 marca do 31 lipca, w celu ograniczenia wpływu na potencjalne l ęgi gatunków chronionych.

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Ad. 8. Analiza i ocena mo żliwych zagro żeń i szkód dla zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, w szczególno ści zabytków archeologicznych, w obr ębie terenu, na którym ma by ć realizowane przedsi ęwzi ęcie

W zwi ązku z zało żonym rodzajem i zakresem przestrzennym projektowanego przedsi ęwzi ęcia mo żna zało żyć, i ż nie wyst ąpi ą zagro żenia i szkody dla najbli ższych dóbr kultury wpisanych do ewidencji zabytków.

Ad. 9. Opis potencjalnie znacz ących oddziaływa ń planowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko, obejmuj ące bezpo średnie, po średnie, wtórne, skumulowane, krótko, średnio-, i długo-terminowe, stałe i chwilowe oddziaływanie na środowisko

Potencjalnie znacz ące oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko, przedstawione zostały w macierzach wykonanych zgodnie ze specjalistyczn ą metodyk ą. Wykazano że analizowane przedsi ęwzi ęcie b ędzie wywierało niewielki, pomijalny wpływ na środowisko. Uznano, że żaden przejaw korzystania przez planowan ą instalacj ę ze środowiska, nie b ędzie generowa ć znacznego wpływu, oznaczaj ącego nieodwracalne i długotrwale skutki w środowisku. Funkcjonowanie przedmiotowej inwestycji przy zastosowaniu projektowanych rozwi ąza ń techniczno - technologicznych nie b ędzie narusza ć stanu środowiska, jego poszczególnych elementów oraz interesów osób trzecich.

Ad. 10. Opis przewidywanych działa ń maj ących na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko

Faza budowy W przypadku propozycji dotycz ących działa ń maj ących na celu minimalizacj ę negatywnego wpływu projektowanej instalacji na środowisko w fazie jej budowy zaproponowane zostały stosowne wskazówki w zakresie gospodarki odpadami, ochrony klimatu akustycznego oraz innych zagadnie ń zwi ązanych z zapewnieniem pełnej ochrony środowiska przyrodniczego.

Faza eksploatacji Przedstawione w Raporcie mo żliwo ści wyst ąpienia zagro żeń projektowanego przedsi ęwzi ęcia na środowisko nakładaj ą na Inwestora konieczno ść zastosowania w fazie eksploatacji urz ądze ń zabezpieczaj ących chroni ących przed tymi oddziaływaniami. W tym przypadku okre ślone zostały stosowne działania w zakresie poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego maj ące na celu całkowit ą eliminacj ę potencjalnych niekorzystnych oddziaływa ń.

Faza likwidacji Okre ślone zostały równie ż odpowiednie metody zako ńczenia eksploatacji inwestycji w sposób nie stwarzaj ący zagro żeń dla środowiska.

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Ad. 11. Je żeli planowane przedsi ęwzi ęcie jest zwi ązane z u życiem instalacji, porównanie z zastrze żeniem ust. 2 proponowanej technologii z technologi ą spełniaj ącą wymagania, o których mowa w art. 143 prawa ochrony środowiska

Nie dotyczy projektowanego przedsi ęwzi ęcia.

Ad. 12. Wskazanie, czy dla planowanego przedsi ęwzi ęcia konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego u żytkowania oraz okre ślenie granic takiego obszaru, ogranicze ń w zakresie przeznaczenia terenu, wymaga ń technicznych dotycz ących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich

Dla ocenianej w ramach niniejszego raportu planowanej inwestycji wg autorów Raportu nie ma potrzeby ustanowienia obszaru ograniczonego u żytkowania. Według analizy przeprowadzonej w dokumencie mo żna uzna ć, że uci ąż liwo ść przedsi ęwzi ęcia b ędzie ogranicza ć si ę do terenu władania Inwestora. Gdyby po docelowym zrealizowaniu inwestycji okazało si ę, że poza terenem inwestycji wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych norm zanieczyszcze ń, nale ży rozpozna ć przyczyny i zastosowa ć środki zaradcze.

Ad. 13. Analiza mo żliwych konfliktów społecznych zwi ązanych z planowanym przedsi ęwzi ęciem

Projektowana inwestycja znacz ąco przyczyniaj ąca si ę do poprawy stanu środowiska przyrodniczego wyklucza znacz ąco mo żliwo ść wyst ąpienia konfliktów społecznych. Dodatkowo w ramach post ępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko poprzedzaj ącej wydanie decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych zgody na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia prowadzone b ędą konsultacje społeczne, wynikaj ące wprost z prawa polskiego i wspólnotowego. Winno to ograniczy ć mo żliwo ść powstawania konfliktów społecznych. Przeprowadzone analizy wpływu inwestycji na poszczególne komponenty środowiska (grunty, wody powierzchniowe i podziemne) wykazały, że realizacja inwestycji przyniesie wymierne korzy ści dla okolicznych mieszka ńców oraz środowiska przyrodniczego. Bior ąc powy ższe pod uwag ę mo żna stwierdzi ć, że inwestycja nie powinna budzi ć konfliktów społecznych, a wr ęcz przeciwnie spotka si ę z aprobat ą okolicznych mieszka ńców.

Ad. 14. Przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia na etapie jego budowy i eksploatacji

Na ka żdym etapie inwestycji niezb ędny jest monitoring środowiska. W zakresie prac monitoringowych zwi ązanych z eksploatacj ą przedsi ęwzi ęcia prowadzone b ędą nast ępuj ące działania: - kontrolowanie jako ści i ilo ści ścieków wprowadzanych do systemu gminnej kanalizacji, zgonie z warunkami wskazanymi przez oczyszczalni ę ścieków, - prowadzenie racjonalnej gospodarki surowcami, - prowadzenie kart przekazywania odpadów pochodz ących z czyszczenia separatorów, z zaznaczeniem ilo ści i rodzajów powstaj ących odpadów.

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

Ad. 15. Wskazanie trudno ści wynikaj ących z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy napotkanych przy opracowywaniu raportu

Rozpatrywane procesy i technologie stosowane w projektowanym przedsi ęwzi ęciu s ą porównywalne pod k ątem zagro żenia środowiska i zdrowia ludzi do innych zrealizowanych i eksploatowanych instalacji na terenie naszego kraju. Autorzy raportu uzyskali wystarczaj ące informacje od Inwestora co do zakresu przedsi ęwzi ęcia jak i przewidywanych zabezpiecze ń ekologicznych. Umo żliwienie przez Inwestora przeprowadzenia ogl ędzin na terenie planowanego przedsi ęwzi ęcia przyczyniło si ę do ustalenia i wyci ągni ęcia wła ściwych wniosków, pod k ątem ochrony środowiska. Nie napotkano na żadne trudno ści w opracowywaniu niniejszego raportu.

17. ŹRÓDŁA INFORMACJI STANOWI ĄCE PODSTAW Ę DO SPORZ ĄDZENIA RAPORTU

W trakcie opracowania Raportu o oddziaływaniu na środowisko dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin, wykorzystano nast ępuj ące materiały i informacje:

− Wyci ąg z projektu budowlanego: Sie ć wodoci ągowa oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści: B ąk, Osowo i Przytarnia w Gminie Karsin, − Raport o oddziaływaniu na środowisko dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym, sieci wodoci ągowej wraz z przył ączami, przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym w miejscowo ściach: Wdzydze Tucholskie, Borsk, Osada Malary, Kliczkowy, Górki i Przytarnia gm. Karsin, − materiały i informacje uzyskane od Inwestora, − materiały własne z wizji lokalnej, − dane i informacje uzyskane w Urz ędzie Gminy Karsin, − Postanowienie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gda ńsku z dnia 14 czerwca 2010 r. znak: RDO Ś-22-WOO.6670/20-8/10/AT/m śb, − Opinia Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Ko ścierzynie z dnia 25 maja 2010 r. znak: SE-ZNS-80/4911/121/65/MM/2010.

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

15. PODSUMOWANIE

Na podstawie szczegółowych analiz oddziaływania poszczególnych elementów składaj ących si ę na uci ąż liwo ści projektowanej budowy sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin, stwierdza si ę, że:

 Realizacja przedsi ęwzi ęcia nie spowoduje pogorszenia stanu środowiska w omawianym rejonie,  Proponowane rozwi ązania techniczne projektowanej inwestycji zostały przyj ęte wła ściwie i nie odbiegaj ą od standardów stosowanych w obszarze kraju i zagranic ą, nie powinny stanowi ć zagro żenia dla gleby, powierzchni ziemi, wód powierzchniowych i gleby,  Nie zostan ą naruszone uzasadnione interesy osób trzecich oraz dobra materialne i dziedzictwo kulturowe gminy Karsin,  Eksploatacja przedsi ęwzi ęcia nie spowoduje przekrocze ń dopuszczalnych st ęż eń zanieczyszcze ń do powietrza,  Eksploatacja nie spowoduje w omawianym terenie oraz na terenach obj ętych ochron ą akustyczn ą ( tereny zabudowane ) przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu ,  Wła ściwy sposób post ępowania z odpadami nie b ędzie stanowi ć zagro żenia dla środowiska,  Projektowane przedsi ęwzi ęcie mo że by ć zaopiniowane pozytywnie, pod warunkiem zastosowania zalece ń podanych w poszczególnych rozdziałach niniejszego raportu,  Wszystkie obiekty i instalacje wykona ć zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawa.

KONKLUZJA:

Przedstawiony sposób realizacji budowy sieci wodoci ągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym i przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym dla miejscowo ści Osowo i B ąk, gm. Karsin, umo żliwia pełn ą ochron ę środowiska i spełnia wymogi ochrony środowiska naturalnego oraz podstawowe wymagania higieniczno-zdrowotne pod warunkiem prawidłowego wykonania prac budowlano-monta żowych i pó źniejszej zgodnej z obowi ązuj ącymi przepisami jej eksploatacji. Rozwa żaj ąc wielko ść przedsi ęwzi ęcia i wykorzystywanych surowców mo żna stwierdzi ć, że realizacja inwestycji mo że spowodowa ć ewentualne uci ąż liwo ści zwi ązane z robotami prowadzonymi w czasie budowy, które b ędą miały charakter lokalny i ograniczony do terenu prowadzonych prac. Nie zrealizowanie projektowanej inwestycji mo że mie ć negatywny i pogł ębiaj ący si ę wpływ na stan jako ść wód rzeki Wdy oraz jezior Gminy Karsin, w zwi ązku z dalszym niekontrolowanym wprowadzaniem zanieczyszczonych ścieków sanitarnych do wód podziemnych. Realizacja inwestycji jest zgodna z dokumentem strategicznym Gminy Karsin, jakim jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Karsin na lata 2004 – 2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011.

Opracowanie to zakłada Popraw ę jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów: − w ramach realizacji planu gospodarki ściekowej przewiduje si ę:

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

- budow ę sieci wodoci ągowej w Gminie Karsin, - budow ę sieci kanalizacyjnej w Gminie Karsin (głównie wzdłu ż linii brzegowej Jeziora Wdzydze, miejscowo ści: Borsk, Przytarnia, Wdzydze Tucholskie), - budow ę wiejskiej oczyszczalni ścieków, - likwidacj ę lokalnych zbiorników bezodpływowych i przył ącze do sieci kanalizacyjnej, - budow ę zbiorników na gnojowic ę. − w ramach realizacji planu w zakresie zaopatrzenia w wod ę przewiduje si ę: - popraw ę zaopatrzenia w wod ę mieszka ńców gminy: - budow ę i rozbudow ę sieci wodoci ągowej w Gminie Karsin (głównie miejscowo ści Borsk, Wdzydze Tucholskie, B ąk), - modernizacj ę systemu wodoci ągowego; - modernizacj ę i rozbudow ę istniej ących uj ęć wody, - stworzenie bazy danych i systemu wymiany informacji z zakresu gospodarki wodnej.

Reasumuj ąc – w długofalowym aspekcie czasowym planowane przedsi ęwzi ęcie zapewni trwał ą popraw ę warunków ochrony wód powierzchniowych i podziemnych oraz popraw ę zdrowia i jako ści życia mieszka ńców gminy. Zapewni tym samym trwałe korzy ści dla środowiska. Niezrealizowanie przedsi ęwzi ęcia w ocenie długoterminowej mo że spowodowa ć du żo wi ększe szkody w środowisku ni ż jego realizacja.

Materiały bibliograficzne: − Arcadis Ekokonrem Sp. z o.o., Wrocław, Strategia i Program Zrównowa żonego Rozwoju Obszaru Zlewni Rzeki Wdy do 2020 r., Dokument 1, Aktualny Stan Obszaru Zlewni Rzeki Wdy, Zwi ązek Miast i Gmin Zlewni Wdy, Czarna Woda, 2001, − Arcadis Ekokonrem Sp. z o.o., Wrocław, Strategia i Program Zrównowa żonego Rozwoju Obszaru Zlewni Rzeki Wdy do 2020 r., Dokument 2, Strategia Rozwoju Obszaru Zlewni Rzeki Wdy do 2020 r., Zwi ązek Miast i Gmin Zlewni Wdy, Czarna Woda, 2001, − Arcadis Ekokonrem Sp. z o.o., Wrocław, Strategia i Program Zrównowa żonego Rozwoju Obszaru Zlewni Rzeki Wdy do 2020 r., Dokument 3, Plan Operacyjny na lata 2002-2005, Zwi ązek Miast i Gmin Zlewni Wdy, Czarna Woda, 2001, − Andrzejewski R. red., Główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP) w Polsce - własno ści hydrogeologiczne, jako ść wód, badania modelowe i poligonowe, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego - Akademia Rolnicza, Warszawa, 1990, − Bloch J., Załuski T. 2001. Saxifraga hirculus L. Skalnica torfowiskowa. W: Ka źmierczakowa R., Zarzycki K. (red.). Polska czerwona ksi ęga ro ślin. Paprotniki i ro śliny kwiatowe. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN i Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków. s. 182-184, − Doktor-Rochna D., Gospodarka ściekowa na terenie gm. Karsin. Koncepcja, Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego Sp. z o.o., Elbl ąg, 1999, − Engel Z., „Ochrona przed drganiami i hałasem”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2001, − Forkiewicz E., Tyszecki A., Post ępowanie w sprawie OO Ś przy podejmowaniu decyzji administracyjnych, EKOKONSULT, Gda ńsk, 2002, − Goł ębiowska I., Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Kościerskiego 2006-2009, Ko ścierzyna 2006, − Greszta J., Wpływ imisji na ekosystem, Wyd. Naukowe ŚLĄSK, Katowice 2002,

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

− Gromadzki M., Bartel. R, Radtke G., Sikora A., 2001. Fauna i i jej ochrona. W: Materiały do monografii przyrodniczej regionu gda ńskiego T.4. Wdzydzki Park Krajobrazowy. Problemy trójochrony (przyroda – kultura – krajobraz). M. Przewo źniak. Wydawnictwo Gda ńskie, Gda ńsk 2001; s. 145-167. − Inwentaryzacja ornitologiczna „Borów Tucholskich”, RDO Ś, 2008, Gda ńsk, − Inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Karsin, RDO Ś, Gda ńsk, − Inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych w gminie Karsin, 2007, RDLP, Gda ńsk (licencja na u żytkowanie warstw informacyjnych map numerycznych stanowi ących własno ść Dyrekcji Generalnej Lasów Pa ństwowych z dnia 19.05.2010 r.), − Kami ński T., Siegmiller W., Raport o oddziaływaniu na środowisko dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami, przewodem tłocznym, sieci wodoci ągowej wraz z przył ączami, przepompowniami ścieków wraz z zasilaniem energetycznym w miejscowo ściach: Wdzydze Tucholskie, Borsk, Osada Malary, Kliczkowy, Górki i Przytarnia gm. Karsin, Chojnice, 2010, − Kleczkowski A.S. (red.), Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony, AGH, Kraków, 1990, − Kolendowicz T., Mechanika budowli dla architektów, Arkady, Warszawa, 1993, − Kondracki J., Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne, PWN, Warszawa, 1994, − Korzeniak G. red., Prognozowanie skutków przyrodniczych planów zagospodarowania przestrzennego, IGPiK, Kraków, 1998, − Lipowczan, Podstawy pomiarów hałasu, GIG, Liga Walki z Hałasem, Warszawa- Katowice, 1987, − Łaszek M., Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Karsin, Uniglob s.c., Karsin, 2001, − Malinowski A., Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Ko ścierskiego na lata 2008 - 2011 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2012 – 2015, Usługi Projektowe, Ko ścierzyna, 2007, − Materiały do monografii przyrodniczej regionu gda ńskiego, Tom IV, Wojewódzka Komisja Ochrony Przyrody w Gda ńsku, Wojewódzki Konserwator Ochrony Przyrody, Gda ńsk, 2001, − Materiały Sympozjum Naukowo-Technicznego „Zanieczyszczenia wód podziemnych produktami naftowymi, Cz ęstochowa, 1991, − Mie ńko W. (red.), Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Karsin, Biuro Dokumentacji i Ochrony Przyrody, Gda ńsk, 1997, − Pawlikowski P., 2008. Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzgl ędnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. 1528 Skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus L. Metodyka Monitoringu – Przewodniki Metodyczne, GIO Ś, − Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Karsin na lata 2004 – 2013, Karsin, 2004, − Poradniki ochrony siedlisk i gatunków NATURA 2000 – podr ęcznik metodyczny, Tom 1 – 9, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2004, − Problemy Ocen Środowiskowych, Biuro Projektowo-Doradcze Eko-Konsult, Gda ńsk, − Program Ochrony Środowiska dla Gminy Karsin na lata 2004 – 2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011, Karsin, 2004, − Puzyna Cz., Ochrona środowiska pracy przed hałasem, WNT, 1981, − Raporty o stanie środowiska województwa pomorskiego, WIO Ś, Gda ńsk, − Roczniki Statystyczne Województwa Pomorskiego, US, Gda ńsk,

11 R A P O R T O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSI ĘWZI ĘCIA: „BUDOWA SIECI WODOCI ĄGOWEJ ORAZ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ WRAZ Z PRZYŁ ĄCZAMI, PRZEWODEM TŁOCZNYM I PRZEPOMPOWNIAMI ŚCIEKÓW WRAZ Z ZASILANIEM ENERGETYCZNYM DLA MIEJSCOWO ŚCI OSOWO I B ĄK, GM. KARSIN”

− Rosik – Dulewska C. Podstawy gospodarki odpadami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, − Roszman H., Smole ńska D., Raport oddziaływania na środowisko projektowanej oczyszczalni ścieków w miejscowo ści B ąk, gm. Karsin, Pracowania Studiów i Projektów Pro środowiskowych, Gdynia, 2001, − Stefanowski K., Raport oddziaływania na środowisko obejmuj ący budow ę mechaniczno- biologiczno-chemicznej oczyszczalni ścieków typu ARBF model F600s-1.D.1, Pracownia In żynierii Ochrony Środowiska, Bydgoszcz, − Talaga A., Program porz ądkowania gospodarki ściekowej i odpadowej w rejonie projektowanego rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie, Usługi Projektowe A. Talaga, Elbl ąg, 2001, − Ufnal A., Procedura OO Ś – przyja źnie i profesjonalnie, VERLAG DASHOFER, Warszawa, 2003, − Wdzydzki Park Krajobrazowy - materiały Urz ędu Gminy Karsin, Biuro Planowania Przestrzennego, Gda ńsk, 1992, − Wiszniewski W., Chełchowski W., Charakterystyka klimatu i regionalizacja klimatyczna Polski, WKiŁ, Warszawa, 1975, − Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla województwa pomorskiego, 2002, − Wskazówki metodyczne do oceny stopnia zanieczyszczenia gruntów i wód podziemnych produktami ropopochodnymi i innymi substancjami chemicznymi w procesach rekultywacji, Pa ństwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, 1994-1995, Warszawa.

12