Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Tarnów Opolski Na Lata 2013-2016
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Gmina Tarnów Opolski PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY TARNÓW OPOLSKI NA LATA 2013-2016 Tarnów Opolski 2013 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY TARNÓW OPOLSKI NA LATA 2013-2016 Spis tre ści: 1. Wst ęp (s. 3) 2. Podstawa prawna opracowania Programu (s. 4) 3. System ochrony zabytków w Polsce (s. 5) 3.1. Główne uwarunkowania prawne dotycz ące ochrony i opieki nad zabytkami 3.2. Organizacja organów ochrony zabytków 3.3. Pozostałe uwarunkowania prawne 4. Spójno ść Programu z krajowymi, wojewódzkimi i powiatowymi dokumentami strategicznymi w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego (s. 12) 4.1. Uwarunkowania na szczeblu krajowym 4.2. Uwarunkowania na szczeblu wojewódzkim 4.3. Uwarunkowania na szczeblu powiatowym i mi ędzygminnym 5. Spójno ść Programu z lokalnymi dokumentami strategicznymi (s. 22) 6. Charakterystyka zasobów i analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego gminy Tarnów Opolski (s. 26) 6.1. Charakterystyka miejscowo ści 6.2. Zabytki obj ęte prawnymi formami ochrony 6.2.1. Zabytki wpisane do rejestru zabytków nieruchomych 6.2.2 Zabytki wpisane do rejestru zabytków ruchomych 6.2.3. Zabytki uwzgl ędnione w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego 6.2.4. Stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków archeologicznych 6.3. Zabytki uj ęte w Gminnej Ewidencji Zabytków (GEZ) 7. Analiza szans i zagro żeń dla środowiska kulturowego gminy Tarnów Opolski (s. 57) 8. Zało żenia programowe (s. 59) 8.1. Priorytety i główne kierunki działa ń Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Tarnów Opolski 8.2. Zadania Programu w perspektywie długo- i krótkoterminowej 8.2.1. Priorytet 1 – Ochrona i zarz ądzanie dziedzictwem kulturowym 8.2.2. Priorytet 2 – Kształtowanie krajobrazu kulturowego 8.2.3. Priorytet 3 – Edukacja historyczna i promocja dziedzictwa kulturowego 9. Narz ędzia słu żą ce realizacji Programu (s. 65) 10. Źródła finansowania Programu (s. 66) 11. Realizacja i finansowanie przez Gmin ę zada ń z zakresu ochrony zabytków (s. 73) PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY TARNÓW OPOLSKI NA LATA 2013-2016 1. Wst ęp Zasoby zabytkowe oraz przyrodnicze gminy Tarnów Opolski tworz ą harmonijn ą przestrze ń krajobrazu kulturowego, która w pewnym stopniu oddaje charakter terminu „pi ękna wie ś opolska”. Dlatego te ż niezwykle wa żne jest opracowanie systemowej metody ich ochrony, w celu zachowania dla przyszłych pokole ń. Lokalne zabytki s ą cennym elementem historii i kultury, świadkami życia ludno ści wiejskiej, która przez wieki kształtowała przyjazne sobie otoczenie. Zabytki gminy Tarnów Opolski wraz ze śląsk ą tradycj ą i obyczajami buduj ą świadomo ść i to żsamo ść regionaln ą mieszka ńców. Celem Programu Opieki nad Zabytkami jest aktywne i skuteczne zarz ądzanie zasobami dziedzictwa kulturowego gminy poprzez wyznaczenie podstawowych kierunków działa ń i budowanie spójnej polityki ochrony zabytków w perspektywie wieloletniej. Oczekiwanymi rezultatami b ędą poprawa stanu zachowania zabytków, wyeksponowanie walorów krajobrazu kulturowego oraz wykorzystanie zabytków na potrzeby turystyczne, społeczne i gospodarcze. Program dzi ęki podejmowaniu planowych działa ń na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami ma słu żyć szeroko poj ętemu rozwojowi i promocji gminy, równie ż w zakresie planowania przestrzennego, turystyki czy ochrony środowiska. Głównymi adresatami Programu jest społeczno ść lokalna, bezpo średnio zainteresowana polepszeniem stanu zachowania materialnego dziedzictwa kulturowego. Dotyczy to obecnych oraz przyszłych wła ścicieli i u żytkowników obiektów zabytkowych, animatorów życia kulturalnego, lokalnych wspólnot, oraz przede wszystkim władz samorz ądowych gminy, posiadaj ących rzeczywiste instrumenty ochrony zabytków. PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY TARNÓW OPOLSKI NA LATA 2013-2016 2. Podstawa prawna opracowania Programu Podstaw ę prawn ą opracowania Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Tarnów Opolski stanowi ą zapisy art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z pó źn. zm., ostatnio nowelizowana 18 marca 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 75, poz. 474) mówi ące, że wójt Gminy sporz ądza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami, który po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w formie uchwały przyjmuje Rada Gminy. Nast ępnie Program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urz ędowym. Z realizacji programu wójt Gminy sporz ądza co 2 lata sprawozdanie, które przedstawia Radzie Gminy. Szczegółowe cele opracowania wymienione s ą w art. 87, ust. 2. cytowanej Ustawy : • wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, • uwzgl ędnianie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, • zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, • wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, • podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami, • okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem tych zabytków; • podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo żliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami. Ustalenia gminnego program opieki nad zabytkami uwzgl ędnienia si ę nast ępnie w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (art. 19 ust. 2). PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY TARNÓW OPOLSKI NA LATA 2013-2016 3. System ochrony zabytków w Polsce 3.1. Główne uwarunkowania prawne dotycz ące ochrony i opieki nad zabytkami Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Z 1997, Nr 78, poz. 483 z pó źn. zm.) Ustawa zasadnicza stanowi fundament m.in. systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce: „Rzeczpospolita Polska […] strze że dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron ę środowiska, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa żonego rozwoju (art. 5), […] stwarza warunki upowszechniania i równego dost ępu do dóbr kultury, będącej źródłem to żsamo ści narodu polskiego, jego trwania i rozwoju (art. 6. ust. 1), oraz że ka żdy jest obowi ązany do dbało ści o stan środowiska i ponosi odpowiedzialno ść za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno ści okre śla ustawa (art. 86)”. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z pó źn. zm.) Ustawa stanowi podstaw ę prawn ą ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce, okre śla polityk ę zarz ądzania zabytkami oraz wyznacza główne zadnia pa ństwa oraz obywateli (wła ścicieli i u żytkowników obiektów zabytkowych). Szczegółowe zapisy okre ślaj ą przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a tak że organizacj ę organów ochrony zabytków. Wprowadza poj ęcia ochrony i opieki. Ochrona zabytków (art. 4) polega w szczególno ści na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działa ń maj ących na celu : • zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umo żliwiaj ących trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; • zapobieganie zagro żeniom mog ącym spowodowa ć uszczerbek dla warto ści zabytków; • udaremnienie niszczenia i niewła ściwego korzystania z zabytków; • przeciwdziałanie kradzie ży, zagini ęciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granic ę; • kontrol ę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; • uwzgl ędnienie zada ń ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Natomiast opieka nad zabytkami (art. 5) sprawowana przez jego wła ściciela lub posiadacza polega, w szczególno ści, na zapewnieniu warunków: • naukowego badania i dokumentowania zabytku; • prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych zabytku; • zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; • korzystania z zabytku w sposób zapewniaj ący trwałe zachowanie jego warto ści; PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY TARNÓW OPOLSKI NA LATA 2013-2016 Opiece i ochronie podlegaj ą, bez wzgl ędu na stan zachowania (art. 6): • zabytki nieruchome – krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne i ruralistyczne i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upami ętniaj ące wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji, • zabytki ruchome – dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, kolekcje stanowi ące zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporz ądkowanych, numizmaty oraz pami ątki historyczne, wytwory techniki, materiały biblioteczne, wytwory sztuki ludowej, r ękodzieła oraz inne obiekty etnograficzne, przedmioty upami ętniaj ące wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji, • zabytki archeologiczne – pozostało ści terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalno ści gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie ustawodawczej mog ą podlega ć równie ż nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu,