Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Krynica-Zdrój

BURMISTRZ MIASTA I GMINY KRYNICA-ZDRÓJ KRAJOWY INSTYTUT POLITYKI PRZESTRZENNEJ I MIESZKALNICTWA

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KRYNICA-ZDRÓJ

CZĘŚĆ I UWARUNKOWANIA ROZWOJU

–PROJEKT–

Załącznik nr 1 do Uchwały Nr …………………….. Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia …………….…………………

Krynica-Zdrój – Warszawa, 2018 r.

SPORZĄDZIŁ:

Burmistrz Miasta i Gminy Krynica-Zdrój ul. Kraszewskiego 7 33-380 Krynica-Zdrój

OPRACOWAŁ:

Zespół autorski w składzie: dr Piotr Fogel – główny projektant, członek byłej OIU z siedzibą w Warszawie nr 370 mgr Magdalena Łaska mgr Anna Majchrzak mgr inż. Włodzimierz Rybarczyk

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

SPIS TREŚCI

CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU ...... 6 1. Podstawa formalno-prawna ...... 6 2. Ogólne informacje o gminie Krynica-Zdrój ...... 7 3. Dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu oraz stan ładu przestrzennego gminy ...... 9 3.1. Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne w gminie Krynica-Zdrój – stan prawny .. 9 3.2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica- Zdrój ...... 10 3.3. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ...... 15 3.4. Decyzje o warunkach zabudowy ...... 21 3.5. Decyzje o pozwoleniu na budowę ...... 24 3.6. Dotychczasowe zagospodarowanie terenu w gminie Krynica-Zdrój ...... 27 3.7. Wnioski złożone w procedurze opracowania studium...... 32 3.8. Stan ładu przestrzennego w gminie ...... 35 4. Stan środowiska, w tym stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkość i jakość zasobów wodnych oraz wymogi ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego...... 38 4.1. Stan środowiska przyrodniczego – zasoby ...... 38 4.2. Powiązania przyrodnicze z otoczeniem...... 51 4.3. Zagrożenia środowiska przyrodniczego ...... 52 4.4. Rolnicza przestrzeń produkcyjna ...... 56 4.5. Leśna przestrzeń produkcyjna ...... 60 5. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej ...... 65 5.1. Historyczne aspekty rozwoju przestrzennego ...... 65 5.2. Osadnictwo i układy komunikacyjne...... 68 5.3. Charakterystyka tradycyjnej architektury regionu ...... 70 5.4. Walory środowiska kulturowego ...... 74 5.5. Rozpoznanie zasobów środowiska kulturowego ...... 78 5.6. Strefy ochrony konserwatorskiej ...... 79 5.7. Stan i zagrożenia środowiska kulturowego ...... 80 5.8. Rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym, określenie przez audyt krajobrazowy granic krajobrazów priorytetowych ...... 81 6. Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochrona ich zdrowia ...... 82 6.1. Potencjał demograficzny ...... 82 6.2. Rynek pracy ...... 86 6.3. Infrastruktura społeczna ...... 89 7. Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i mienia ...... 99 8. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy ...... 102 8.1. Dokumenty szczebla wojewódzkiego ...... 102 8.2. Dokumenty szczebla powiatowego ...... 104 8.3. Dokumenty szczebla gminnego ...... 107 8.4. Prognoza demograficzna na lata 2015-2050 ...... 113 8.5. Analiza ekonomiczna – wnioski ...... 114 8.6. Analiza środowiskowa – wnioski ...... 115 8.7. Analiza społeczna – wnioski ...... 116 8.8. Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służącej realizacji zadań własnych gminy .... 117 8.9. Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę ...... 119 9. Stan prawny gruntów ...... 128 10. Występowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych ...... 130

3 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

10.1. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków ...... 130 10.2. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody ...... 130 10.3. Obszary chronione na podstawie przepisów o lasach ...... 134 10.4. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych ... 135 10.5. Obszary chronione na podstawie prawa geologicznego i górniczego ...... 135 10.6. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie wód ...... 137 10.7. Obszary chronione na podstawie przepisów o uzdrowiskach ...... 139 11. Występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych ...... 143 12. Występowanie udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych, zasobów wód podziemnych oraz udokumentowanych kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla ...... 145 12.1. Złoża kopalin ...... 145 12.2. Zasoby wód podziemnych ...... 145 12.3. Udokumentowane kompleksy podziemnego składowania dwutlenku węgla ...... 145 13. Występowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych ...... 146 14. Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej energetycznej oraz gospodarki odpadami ...... 147 14.1. Komunikacja ...... 147 14.2. Infrastruktura techniczna ...... 152 14.3. Gospodarka odpadami ...... 156 14.4. Cmentarze ...... 157 14.5. Tereny zamknięte ...... 157 15. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych ...... 159 16. Wymagania dotyczące ochrony przeciwpowodziowej ...... 160 17. Synteza uwarunkowań ...... 161 17.1. Uwarunkowania zewnętrzne rzutujące na zagospodarowanie ...... 161 17.2. Uwarunkowania wewnętrzne wpływające na zagospodarowanie ...... 161 17.3. Ocena uwarunkowań ...... 162 Spis tabel, rysunków i fotografii ...... 163 Załącznik nr 1-A ...... 167

4 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Wykaz zastosowanych skrótów:

upzp – Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; mpzp lub plan miejscowy – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; plan miejscowy Uzdrowisko Krynica-Zdrój – mpzp podzielony na 8 obszarów planistycznych, z których każdy został przyjęty osobną uchwałą Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju suikzp lub studium – studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego; decyzja wz – decyzja o warunkach zabudowy PUL – Plan Urządzenia Lasu UPUL – Uproszczony Plan Urządzenia Lasu PODGiK – Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej; SOPO – System Osłony Przeciwosuwiskowej BDOT – Baza Danych Obiektów Topograficznych NMT – Numeryczny Model Terenu BDL GUS – Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego BDL – Bank Danych o Lasach

5 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

1. PODSTAWA FORMALNO-PRAWNA Podstawę formalno-prawną sporządzenia niniejszego opracowania stanowi uchwała Nr XXII.153.2016 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 17 marca 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój oraz uchwała nr XLII.295.2017 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 28 listopada 2017 r. zmieniająca uchwałę w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1073, ze zm.), przedmiotem niniejszego opracowania jest określenie polityki przestrzennej obszaru gminy Krynica- Zdrój w jego granicach administracyjnych, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Wspomnianą politykę należy rozumieć jako formułowanie celów w zakresie rozwoju przestrzennego oraz sposobów ich osiągania w procesie kształtowania zagospodarowania terenu. W świetle art. 9 ust. 2 ww. ustawy studium jest także narzędziem koordynowania planowania przestrzennego na szczeblu lokalnym i strategicznych zamierzeń gminy z planowaniem krajowym i regionalnym. Jest to druga koordynacyjna funkcja studium. Rangę studium określa art. 9 ust. 4 i 5 ww. ustawy, w myśl których studium, pomimo iż nie jest aktem prawa miejscowego, ma moc wiążącą dla opracowywanych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

SPORZĄDZIŁ: Burmistrz Miasta i Gminy Krynica-Zdrój ul. Kraszewskiego 7 33-380 Krynica-Zdrój

OPRACOWAŁ na podstawie Umowy Nr ZP.272.4.2016 z dnia 14 lipca 2016 r. Krajowy Instytut Polityki Przestrzennej i Mieszkalnictwa ul. Targowa 45, 03–728 Warszawa

Zespół autorski w składzie: dr Piotr Fogel – główny projektant, członek byłej OIU z siedzibą w Warszawie nr 370 mgr Magdalena Łaska mgr Anna Majchrzak mgr inż. Włodzimierz Rybarczyk

6 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

2. OGÓLNE INFORMACJE O GMINIE KRYNICA-ZDRÓJ Gmina Krynica-Zdrój jest gminą miejsko-wiejską, położoną w południowo- wschodniej części województwa małopolskiego, w powiecie nowosądeckim. Sąsiaduje z czterema gminami:  od północy z gminą Grybów,  od zachodu z gminą Łabowa,  od południowego zachodu z gminą Muszyna,  od wschodu z gminą Uście Gorlickie (powiat Gorlicki), oraz od południowego wschodu ze Słowacją (przejazd przez granicę możliwy w miejscowości Muszynka1). W ujęciu fizyczno-geograficznym gmina Krynica-Zdrój położona jest na pograniczu dwóch makroregionów – Beskidu Zachodniego i Beskidu Środkowego – należących do podprowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich (Rys. 1).

Rys. 1. Położenie gminy Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl.

Krynica-Zdrój, dzięki swym walorom przyrodniczo-krajobrazowym, jest gminą turystyczno-wypoczynkową. W skład gminy wchodzi 8 sołectw: Berest, Czyrna, Mochnaczka Niżna, Mochnaczka Wyżna, Muszynka, Piorunka, Polany i Tylicz oraz miasto Krynica-Zdrój, posiadające status uzdrowiska ustanowionego uchwałą nr LII/364/2010 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 21 czerwca 2010 roku w sprawie ustanowienia Statutu Uzdrowiska Krynica-Zdrój (ze zm. z 30.09.2010, 10.05.2011 oraz 30.12.2013). Powierzchnia gminy wynosi 145 km2 (Tab. 1, Rys. 2). Liczba mieszkańców w gminie to 16 933 osoby. Gęstość zaludnienia na obszarze gminy wynosi 116 os./km2

1 Do 2007 roku funkcjonowało przejście graniczne Muszynka-Kurov – polsko-słowackie przejście graniczne małego ruchu granicznego i drogowe.

7 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU przy czym na terenie miasta wskaźnik ten jest znacznie wyższy niż na obszarze wiejskim (gęstość zaludnienia dla miasta to 277 os./km2 natomiast dla obszaru wiejskiego 56 os./km2).

Tab. 1. Powierzchnia poszczególnych jednostek administracyjnych w gminie powierzchnia 27% nazwa 2 [km ] obszar wiejski Berest 11,1 Czyrna 9,3 obszar miejski Mochnaczka Niżna 13,2 Mochnaczka Wyżna 12,2 73% Muszynka 15,5 Piorunka 10,3 Polany 7,8 Tylicz 26,0 Rys. 2. Udział obszaru wiejskiego i miejskiego m. Krynica-Zdrój 39,6 w ogólnej powierzchni gminy razem 145,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie Źródło: opracowanie własne. BDOT.

8 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

3. DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENU ORAZ STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO GMINY 3.1. Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne w gminie Krynica-Zdrój – stan prawny Kształtowanie i prowadzenie polityki w zakresie gospodarowania przestrzenią oraz zapewnienie ładu przestrzennego są zadaniami własnymi gminy wynikającym z ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Zasady definiowania polityki przestrzennej, zakres ustalania przeznaczenia terenu, określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy precyzuje ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W tym zakresie gmina zgodnie z zasadą władztwa planistycznego posługuje się określonymi z mocy prawa narzędziami, jakimi są:  Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Gmina Krynica-Zdrój posiada studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, przyjęte Uchwałą Rady Gminy Uzdrowiskowej Krynica Nr XXXIV/254/97 z dnia 28 sierpnia 1997 roku, opracowane na podstawie nieobowiązującej już ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym. Studium nie jest dokumentem prawa miejscowego, jest natomiast wyrazem polityki przestrzennej realizowanej przez burmistrza gminy Krynicy-Zdroju. Zgodnie z wynikami Analizy aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz planów miejscowych, obowiązujących na obszarze miasta i gminy Krynica-Zdrój, o której mowa w art. 32 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, opracowanej w 2015 roku, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Uzdrowiskowej Krynica jest nieaktualne i wymaga dostosowania do obowiązujących przepisów prawa.  Miejscowy plany zagospodarowania przestrzennego. Na terenie gminy Krynica-Zdrój obowiązuje 25 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, których łączna powierzchnia obejmuje 4093 ha. Teren miasta posiada 100 % pokrycie mpzp, zaś obszary wiejskie zaledwie 1 %. Gmina Krynica-Zdrój prowadzi konsekwentną politykę planistyczną, której priorytetem jest uregulowanie kwestii przestrzennych na terenie miasta. W tym celu opracowano spójne narzędzie do realizacji wizji rozwoju przestrzennego, które z punktu widzenia interesów gminy daje możliwość efektywnego i sprawnego gospodarowania przestrzenią. Obszary wiejskie, nie podlegają tak silnej presji urbanizacyjnej, stąd też wynika ich znikome pokrycie planami miejscowymi.  Decyzje o warunkach zabudowy i decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. W zastępstwie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego narzędziem wspomagającym wydawanie pozwoleń na budowę są decyzje o warunkach zabudowy. W gminie Krynica-Zdrój ten instrument planowania przestrzennego wykorzystywany jest jedynie dla obszarów wiejskich. Średnio każdego roku prowadzonych jest 35 postępowań administracyjnych w tej sprawie.

9 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

3.2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Uzdrowiskowej Krynica, przyjęte zostało Uchwałą Rady Gminy Uzdrowiskowej Krynica Nr XXXIV/254/97 z dnia 28 sierpnia 1997 roku. Był to pierwszy i jak dotąd jedyny akt polityki przestrzennej gminy. Dokument ten przygotowano na mocy ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z 7 lipca 1994 roku. Składa się on z części tekstowej oraz rysunku, sporządzonego w skali 1:10 000. Treść obowiązującego studium nie uwzględnia zagadnień dotyczących uwarunkowań rozwoju gminy. Struktura funkcjonalno-przestrzenna określona w tym dokumencie opiera się na założeniach określonych za pomocą priorytetów rozwoju gminy, którymi są: uzyskanie przez miasto statusu wyspecjalizowanego ośrodka lecznictwa uzdrowiskowego o randze międzynarodowej, rozwój funkcji rekreacyjnych i lecznictwa uzdrowiskowego oraz profilaktyki w obszarach wiejskich Gminy – stosownie do warunków środowiska, ochrona zasobów przyrody, ochrona i rehabilitacja zasobów kultury, rozbudowa pozarolniczych miejsc pracy, głównie w usługach, zapewnienie harmonijnego rozwoju Gminy poprzez kompleksowość realizacji przedsięwzięć i konsekwentną politykę przestrzenną.

8 - 2,1%

9 - 2,3%

10 - 4,7%

1 - 0,5%

7 - 72,1% 2 - 5,1% 3 - 2,0%

4 - 4,2%

5 - 1,8%

6 - 5,4%

1 - centrum historycznego zdroju, 2 - strefa zabudowy sanatoryjno-wypoczynkowej i usług towarzyszących, mieszkalnictwo jako funkcja uzupełniająca, 3 - strefa koncentracji usług administracyjno-handlowych i innych, mieszkalnictwo jako funkcja uzupełniająca, 4 - rejon kształtujących się centrów usługowych we wsiach, 5 - tereny usług o znaczeniu ponadpodstawowym, 6 - tereny obiektów i urządzeń związanych z rekreacją, 7 - strefa wielofunkcyjna zabudowy mieszkaniowej, usług publicznych i komercyjnych, transportu i infrastruktury technicznej, 8 - strefa koncentracji usług związana z gospodarką uzdrowiskową, 9 - strefa koncentracji usług związanych ze współpracą przygraniczną i otwarciem na Europę, 10 - tereny obsługi techniczno-gospodarczej

Rys. 3. Bilans obszarów zabudowanych i wskazanych pod zainwestowanie w studium z 1997 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

10 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Ustalenia określające politykę przestrzenną dotyczą:  ochrony i rehabilitacji środowiska przyrodniczego, w szczególności obejmują one: zasoby przyrodnicze prawnie chronione, obszary o wysokich walorach przyrodniczych przewidywane do objęcia ochroną prawną, przyrodnicze struktury i elementy ograniczające, bądź warunkujące rozwój przestrzenny, obszary rehabilitacji zasobów przyrody;  ochrony i rehabilitacji środowiska kulturowego i krajobrazu, w szczególności obejmują one strefę „OW”, tj. obszar domniemanej wartości archeologicznej miasta lokacyjnego w Tyliczu oraz trzy strefy ochrony konserwatorskiej: strefa „A” rezerwatowa, strefa „B”, otuliny rezerwatowego centrum, strefa „E”.  struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz zasad i kierunków rozwoju. W studium przyjęto podział obszaru gminy na (Rys. 4): strefy ekologiczne chronione przed zainwestowaniem, w skład, których wchodzą:  strefa ekologiczna rolno-leśna o najwyższych reżimach ochronnych,  strefa rolno-leśno-zadrzewieniowa o wysokich wartościach ekologicznych i krajobrazowych,  strefa ekologiczna rzek i potoków (na obrzeżach, której dopuszczone jest zagospodarowanie dla wypoczynku przywodnego),  parki leśne i znaczące zespoły zieleni urządzonej, chronione przed zmianą przeznaczenia; strefy potencjalnego rozwoju, w tym:  strefa realizacji urządzeń związanych z rozwojem sportów zimowych,  strefa realizacji obiektów i urządzeń związanych z rekreacją,  główne centra usługowe; strefy osadnictwa:  centrum historycznego zdroju,  strefa zabudowy sanatoryjno-wypoczynkowej i usług towarzyszących, w której mieszkalnictwo jest funkcją uzupełniającą,  strefa koncentracji usług administracyjno-handlowych i innych, w której mieszkalnictwo jest funkcją uzupełniającą,  rejony kształtujących się centrów usługowych,  tereny usług o znaczeniu ponadpodstawowym,  tereny obiektów i urządzeń związanych z rekreacją (wypoczynek, turystyka, urządzenie sportowe, obsługa rekreacji),  strefa wielofunkcyjna zabudowy mieszkaniowej, usług publicznych i komercyjnych, transportu i infrastruktury technicznej,  strefa koncentracji usług związanych z gospodarką uzdrowiskową,  strefa koncentracji usług związanych ze współpracą przygraniczną i otwarciem na Europę,  tereny obsługi techniczno-gospodarczej,  tereny zieleni o przeznaczeniu specjalnym, wskazane do ograniczenia użytkowania;  obszarów wymagających opracowania w pierwszej kolejności programów rozwoju i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego;  terenów wymagających przekształceń funkcji i sposobu użytkowania;  kierunków rozwoju infrastruktury technicznej i komunikacji.

11 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 4. Kierunki rozwoju przestrzennego zgodnie ze studium przyjętym w 1997 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

12 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 5. Tereny obecnie zainwestowane na tle terenów wskazanych do zainwestowania w studium z 1997 roku Źródło: Opracowanie własne.

W konteksie obszarów zabudowanych i wskazanych pod zainwestowanie, najwiekszy udział w strukturze funkcjonalno-przestrzennej obowiązującego studium (ponad 70 %) ma strefa wielofunkcyjna zabudowy mieszkaniowej, usług publicznych i komercyjnych, transportu i infrastruktury technicznej (Rys. 3). Biorąc pod uwagę obecny stan zagospodarowania gminy Krynica-Zdrój (2016 rok) teren ten zainwestowany jest w około 30 % (Tab. 2). Należy więc stwierdzić, że nadal istnieją rezerwy pod rozwój osadnictwa, wyznaczonego w studium z 1997 r. Pełnienie przez miasto funkcji uzdrowiskowej zaznacza się wyraźnie w kierunkach rozwoju zdefiniowanych w studium. Wyznaczono w nim około 50 ha terenów bezpośrednio lub pośrednio związanych z zapleczem sanatoryjno-wypoczynkowym oraz gospodarką uzdrowiskową. Pozostałe wydzielenia w grupie obszarów zabudowanych i wskazanych pod zainwestowanie (około 20 %) powiązane są z szeroko rozumianą aktywnością gospoadrczą oraz obsługą techniczną gminy. Wśród nich

13 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU wyróżnić należy strefę koncentracji usług związanych ze współpracą przygraniczną i otwarciem na Europę zlokalizowaną w Muszynce, która to obecnie (2016 rok) w 94 % jest niezainwestowana (Tab. 2). Pomimo upływu ponad 20 lat od momentu uchwalenia studium, nadal istnieją rezerwy (~780 ha) terenów mogące zostać zainwestowane. Dotyczy to przede wszystkim obszarów wiejskich w północnej części gminy (Rys. 5).

Tab. 2. Udział terenów wolnych od zabudowy w poszczególnych wydzieleniach funkcjonalnych w studium z 1997 roku % powierzchni Obszary wskazane pod zainwestowanie w studium niezainwestowanej* centrum historycznego zdroju 56 % strefa zabudowy sanatoryjno-wypoczynkowej i usług 48 % towarzyszących, mieszkalnictwo jako funkcja uzupełniająca strefa koncentracji usług administracyjno-handlowych i innych, 37 % mieszkalnictwo jako funkcja uzupełniająca rejon kształtujących się centrów usługowych we wsiach 68 % tereny usług o znaczeniu ponadpodstawowym 56 % tereny obiektów i urządzeń związanych z rekreacją 81 % strefa wielofunkcyjna zabudowy mieszkaniowej, usług publicznych 69 % i komercyjnych, transportu i infrastruktury technicznej strefa koncentracji usług związana z gospodarką uzdrowiskową 80 % strefa koncentracji usług związanych ze współpracą przygraniczną 94 % i otwarciem na Europę tereny obsługi techniczno-gospodarczej 8 % *wartości przybliżone, określone na podstawie wektoryzacji rysunku studium z 1997 roku Źródło: Opracowanie własne.

Przystąpienie do opracowania studium było poprzedzone Analizą aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz planów miejscowych, obowiązujących na obszarze miasta i gminy Krynica-Zdrój, o której mowa w art. 32 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Rada Miejska w Krynicy-Zdroju w dniu 17 marca 2016 roku podjęła uchwałę nr XXII.153.2016 (którą zmieniono uchwałą nr XLII.295.2017 Rady Miejskiej w Krynicy- Zdróju z dnia 28 listopada 2017 r.) w sprawie przystąpienia do sporzadzenia Sudium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Krynica-Zdrój. Przygotowywany dokument będzie zapisem nowej polityki przestrzennej, która zarówno w części tekstowej jak i na załącznikach graficznych będzie odnosiła się do studium uchwalonego w 1997 r. Zmiany dotyczyć mogą całego obszaru gminy w zasięgu jej granic administracyjnych. Czynnikami wpływającym na podjęcie decyzji o opracowaniu nowego studium są wyniki Analizy aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz planów miejscowych, obowiązujących na obszarze miasta i gminy Krynica-Zdrój, według których „studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest nieaktualne i wymaga szybkiej zmiany, jeżeli Gmina ma się nadal rozwijać i stwarzać warunki dla różnego rodzaju działalności gospodarczej”, jak również konieczność dostosowania treści tego dokumentu do wymagań narzuconych przez ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przepisy z nią powiązane.

14 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

3.3. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego W oparciu o obowiązującą politykę przestrzenną gmina Krynica-Zdrój opracowała 25 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Obejmują one łącznie powierzchnię 4093 ha. Ich wykaz przedstawiają Tab. 3 i Tab. 4. Na obszarze miasta obowiązuje 15 mpzp, które pokrywają jego obszar w 100%. Wśród nich są 3 małe plany, o łącznej powierzchni 22,56 ha oraz plan miejscowy dla uzdrowiska2. Został on podzielony na 8 obszarów planistycznych, z których każdy został przyjęty osobną uchwałą Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju (Rys. 6). te Plany dla miasta posiadają spójną budowę wobec czego istnieje duża łatwość w korzystaniu z nich.

Rys. 6. Rozmieszczenie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w gminie miejsko-wiejskiej Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

2 Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Uzdrowisko Krynica – Zdrój.

15 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Struktura funkcjonalno-przestrzenne określona w poszczególnych uchwałach (od 1 do 8 mpzp Uzdrowiska Krynica-Zdrój) została opracowana w sposób komplementarny w stosunku do pozostałych obszarów planistycznych. Plany miejscowe nakładają szereg ograniczeń w zagospodarowaniu przestrzennym miasta, mających na celu ochronę, w szczególności: obszarów i terenów górniczych, wód leczniczych (udokumentowanych złóż, zasobów, obszarów zasilania ujęć), obszarów źródeł i odwiertów surowców leczniczych, historycznego układu urbanistycznego miasta Krynica- Zdrój, Parku Zdrojowego wpisanego do rejestru zabytków, obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków WKZ, obiektów zabytkowych wskazanych do wpisu do gminnej ewidencji zabytków, krajobrazu kulturowego oraz urządzeń melioracji wodnych. Ponadto dokumenty te wprowadzają ustalenia wynikające z przepisów odrębnych poprzez uwzględnienie granic m. in. strefy ochrony uzdrowiskowej, obszarów Natura 2000, obszaru Popradzkiego Parku Krajobrazowego, obszaru szczególnego zagrożenia powodzią (q=1%), Obszaru Najwyższej Ochrony dla współwystępowania wód słodkich i mineralnych w strefie przypowierzchniowej Masywu Karpackiego. W celu osiągnięcia wysokiej jakości przestrzeni publicznej, ważnej dla kształtowania wizerunku uzdrowiska Krynica-Zdrój, plany miejscowe regulują kwestie przestrzenne w gminie ustalając różnego rodzaju zakazy i ograniczenia, m.in. zakaz składowania odpadów, lokalizacji elektrowni wodnych i wiatrowych, stosowania ogrodzeń blaszanych i z tworzyw sztucznych, kamienia w formie otoczaków i barwnych ciosów, zakaz lokalizacji namiotów i straganów, zakaz asfaltowania nawierzchni, zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko oraz przedsięwzięć mogących potencjalnie oddziaływać na środowisko, zakaz lokalizacji kiosków, pawilonów usługowych i straganów, zakaz realizacji napowietrznych sieci energetycznych i teletechnicznych, zakazu skarpowania terenu, zakaz realizacji nowych obiektów handlowych o powierzchni użytkowania powyżej 400 m2, zakaz lokalizacji reklam i tablic informacyjnych, reklam wolnostojących, reklam na ogrodzeniach, słupach oświetlenia ulicznego, obiektach architektury Parkowej, zakaz sytuowania banerów informacyjnych i reklamowych nad ulicami, oraz ograniczenia w ich formie, kolorystyce oraz zastosowanych efektach wizualnych. Zaledwie 1 % powierzchni terenów wiejskich posiada obowiązujące plany miejscowe. Rozmieszczenie tych planów jest dość przypadkowe, co sprawia że ich rola w kształtowaniu ładu przestrzennego tej części gminy jest znikoma (Rys. 6). Szczegółową charakterystykę planów obowiązujących na trenach wiejskich przedstawia Tab. 4.

Tab. 3. Obowiązujące plany miejscowe na obszarze miejskim gminy Krynica-Zdrój Pow. Lp. Data Nr uchwały Obszar Uwagi [ha] MPZP Miasto Krynica-Zdrój 64 – 30 sierpnia 1 XI/76/07 działki nr 820/1, 4,93 - 2007 r. 820/36 przy ul. Zawodzie MPZP Miasto 30 sierpnia Krynica-Zdrój 65 – 2 XI/77/07 6,85 - 2007 r. działki nr 1318 i 1319 przy ul. Nadbrzeżnej MPZP Miasto 25 lutego Krynica-Zdrój 73 – 3 XLVII/333/10 10,78 - 2010 r. działki przy ul. Zielonej i Zamkowej

16 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Pow. Lp. Data Nr uchwały Obszar Uwagi [ha] MPZP Uzdrowisko 18 kwietnia Krynica-Zdrój, 4 XXIV.145.2012 252,71 - 2012 r. OBSZAR 8 – STARA DROGA Plan miejscowy częściowo zmieniony uchwałą nr MPZP Uzdrowisko 27 czerwca LVII.326.2014 z dnia 14 maja 5 XXVI.165.2012 Krynica-Zdrój, 331,85 2012 r. 2014 roku. OBSZAR 1 - ZDRÓJ Zmiana dotyczy wyłącznie części tekstowej uchwały. MPZP Uzdrowisko 27 czerwca Krynica-Zdrój, 6 XXVII.166.2012 794,39 - 2012 r. OBSZAR 4 – JAWORZYNA MPZP Uzdrowisko 3 Krynica-Zdrój, 7 października XXX.178.2012 633,07 - OBSZAR 6 – 2012 r. ŹRÓDLANA Plan miejscowy częściowo MPZP Uzdrowisko zmieniony uchwałą nr 7 listopada Krynica-Zdrój, XLVIII.272.2013 z dnia 16 8 XXXII.191.2012 567,91 2012 r. OBSZAR 2 – października 2013 roku CENTRUM Zmiana dotyczy wyłącznie części tekstowej uchwały. Plan miejscowy częściowo zmieniony uchwałą nr MPZP Uzdrowisko LX.342.2014 z dnia 30 lipca 2014 7 listopada Krynica-Zdrój, 9 XXXII.193.2012 482,77 r. oraz uchwałą nr XIV.104.2015 z 2012 r. OBSZAR 3 – dnia 23 września 2015 r. SŁOTWINY Zmiana dotyczy części tekstowej i graficznej uchwały. Zmiana MPZP Plan miejscowy wprowadzający 16 XLVIII.272.201 Uzdrowisko Krynica- zmiany ustaleń uchwały nr 10 października - 3 Zdrój, OBSZAR 2 – XXXII.191.2012 w części 2013 r. CENTRUM tekstowej. Zmiana MPZP Plan miejscowy wprowadzający 14 maja 2014 Uzdrowisko Krynica- zmiany ustaleń uchwały nr 11 LVII.326.2014 - r. Zdrój, OBSZAR 1 – XXVI.165.2012 w części ZDRÓJ tekstowej. Zmiana MPZP Plan miejscowy wprowadzający 30 lipca Uzdrowisko Krynica- zmiany ustaleń uchwały nr 12 LX.342.2014 - 2014 r. Zdrój, OBSZAR 3 – XXXII.193.2012 w części SŁOTWINY tekstowej. MPZP UZDROWISKO 31 stycznia 13 LI.303.2014 KRYNICA-ZDRÓJ, 646,23 - 2014 r. OBSZAR 5 – CZARNY POTOK MPZP Uzdrowisko 27 maja Krynica-Zdrój, 14 VIII.68.2015 258,78 - 2015 r. OBSZAR 7 – PUŁASKIEGO Zmiana MPZP Plan miejscowy wprowadzający 23 września Uzdrowisko Krynica- zmiany ustaleń uchwały nr 15 XIV.104.2015 2,12 2015 r. Zdrój, OBSZAR 3 – XXXII.193.2012 w części SŁOTWINY tekstowej i graficznej. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

17 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Tab. 4. Obowiązujące plany miejscowe na obszarze wiejskim gminy Krynica-Zdrój Data Pow. Lp. Nr uchwały Obszar Ustalenia Ochrona/Ograniczenia Uwagi uchwalenia [ha] Częściowo Przeznaczenie terenów: tereny lasów do utrzymania, tereny zmieniony Obszar górniczy wód mineralnych, strefa istniejących cieków wodnych wraz z ich strefą ekologiczną, uchwałą Nr 24 kwietnia MPZP gminy ochrony uzdrowiskowej „C”, Popradzki Park 1 XXVI.263.2001 tereny istniejącego budownictwa mieszkaniowego, droga 8,78 LII/351/2006 2001 r. Krynica, plan nr 7 Krajobrazowy, Obszar ochrony gatunkowej powiatowa klasy Z, droga dojazdowa klasy D, istniejąca droga z dn. 21 zwierząt. gospodarcza. września 2006 roku. MPZP gminy Krynica KRYNICA-ZDRÓJ 21 września Przeznaczenie terenów: zabudowa mieszkaniowa Obszar górniczy wód mineralnych; 2 LII/351/2006 – TYLICZ – działka 0,14 - 2006 r. jednorodzinna, teren lasu Popradzki Park Krajobrazowy nr 2008/4 przy ul. Wolności w Tyliczu MPZP gminy Krynica, plany nr 1-6 Przeznaczenie terenów: tereny istniejącego budownictwa mieszkaniowego, droga powiatowa klasy Z, teren dla lokalizacji obiektów mieszkalnych jednorodzinnych lub Plan nr 1 Obszar Chronionego Krajobrazu 3,47 - mieszkalno- pensjonatowych, tereny dla lokalizacji obiektów mieszkalno-pensjonatowych, tereny zieleni urządzonej, tereny ciągu pieszo-jezdnego. Przeznaczenie terenów: tereny dla lokalizacji domów Plan nr 2 Obszar Chronionego Krajobrazu 0,13 - rekreacyjnych, tereny ciągu pieszo-jednego. Przeznaczenie terenów: istniejąca droga wojewódzka klasy G, Plan nr 3 Obszar Chronionego Krajobrazu 0,47 - teren dla lokalizacji obiektów mieszkalnych, jednorodzinnych. Przeznaczenie terenu: istniejąca droga wojewódzka klasy G, Plan nr 4 tereny lasów do utrzymania, tereny dla lokalizacji usług Obszar Chronionego Krajobrazu 1,19 - 24 kwietnia 3 XXVI.262.2001 komercyjnych związanych z obsługą ruchu turystycznego. 2001 r. Przeznaczenie terenu: istniejąca droga powiatowa klasy Z, tereny istniejących cieków wodnych wraz z ich strefą Strefa Ochrony Uzdrowiskowej „C”, Plan nr 5 ekologiczną, tereny zainwestowane budownictwem 0,54 - Popradzki Park Krajobrazowy mieszkaniowym, tereny dla lokalizacji obiektów mieszkalnych, jednorodzinnych. Przeznaczenie terenu: tereny istniejącego, nieczynnego cmentarza do utrzymania, tereny istniejącego cieku wodnego wraz z jego strefą ekologiczną, istniejąca droga powiatowa klasy Z, tereny dla lokalizacji obiektów mieszkalnych, Strefa Ochrony Uzdrowiskowej „C”, Plan nr 6 3,03 - jednorodzinnych, tereny lokalizacji zabudowy mieszanej, Popradzki Park Krajobrazowy mieszkalno-usługowej, tereny dla lokalizacji zabudowy mieszkalno-pensjonatowej, tereny dla lokalizacji usług komercyjnych, tereny ciągu pieszo-jezdnego.

18 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Data Pow. Lp. Nr uchwały Obszar Ustalenia Ochrona/Ograniczenia Uwagi uchwalenia [ha] MPZP gminy 14 czerwca Krynica 8 – wieś Przeznaczenie terenu: tereny zabudowy mieszkaniowej, droga 4 XXXVI.362.2002 Obszar Chronionego Krajobrazu 0,08 - 2002 r. Polany (działka nr wojewódzka, tereny rolne chronione przed zabudową. 27/4) Obszar górniczy złóż wód mineralnych 10 Zmiany MPZP Przeznaczenie terenu: tereny zabudowy mieszkaniowej, „Tylicz”, otulina Popradzkiego Parku 5 października XXXIX.384.2002 gminy Krynica 9 – tereny zieleni urządzonej, istniejąca droga powiatowa, strefa 0,29 - Krajobrazowego, Obszar Chronionego 2002 r. wieś Tylicz ekologiczna rzek i potoków wraz z obudową biologiczną, Krajobrazu Przeznaczenie terenu: tereny usług i działalności produkcyjnej, MPZP gminy Obszar Ochrony Uzdrowiskowej „C”, Obszar tereny budownictwa mieszkaniowego, usług i drobnej 14 czerwca Krynica 10 – wieś Chronionego Krajobrazu, zakaz 6 XXXVI.363.2002 wytwórczości, tereny komunikacji, tereny leśne, grunty lasów 4,57 - 2002 r. Mochnaczka przeznaczenia lasów na cele nieleśne i państwowych, tereny rolne, istniejąca droga powiatowa, tereny Wyżna ochrona ich przed zainwestowaniem. osiedleńcze, Obszar Natura 2000 – „Ostoja Popradzka”, Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu, otulina Popradzkiego Parku Krajobrazowego, Obszar Najwyższej Ochrony dla współwystępowania wód słodkich i mineralnych w strefie Zmiana Przeznaczenie terenu: tereny zieleni urządzonej, tereny zieleni przypowierzchniowej Masywu Karpackiego, MPZP izolacyjnej, tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zakaz lokalizacji elektrowni wiatrowych, przyjętego Zmiana MPZP tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usług, tereny zakaz lokalizacji obiektów budowlanych, 27 listopada uchwałą Nr 7 XLVIII.277.2013 Mochnaczki sportu i rekreacji z obiektami i urządzeniami towarzyszącymi, niepołączonych trwale z gruntem, 10,12 2013 r. XXIX.173.20 Wyżnej 1 tereny komunikacji – drogi publiczne, tereny komunikacji – przewidzianych do rozbiórki lub 12 z dnia 30 droga wewnętrzna. przeniesienia, z wyjątkiem zrealizowanych w sierpnia ramach funkcji obiektu, zakaz realizacji 2013 r napowietrznych sieci teletechnicznych, zakaz składowania odpadów w miejscach do tego nie wyznaczonych, zakaz stosowania ogrodzeń pełnych i na podmurówce oraz blaszanych i tworzyw sztucznych, kamienia w formie otoczaków i barwnych ciosów. Otulina Popradzkiego Parku MPZP gminy Krajobrazowego, granice 30 sierpnia Krynica – Zdrój, Południowomałopolskiego Obszaru 8 XI.80.2007 Przeznaczenie terenów: tereny usług. 1,76 - 2007 r. działki 122/2 i Chronionego Krajobrazu, Obszar 123/2 w Muszynce Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 – „Beskid Sądecki”. Obszar Chronionego Krajobrazu, zakaz MPZP gminy zrzutu nieoczyszczonych ścieków do wód i Krynica – Zdrój, gleby, zakaz gromadzenia odpadów w 17 grudnia Przeznaczenie terenu: tereny zabudowy mieszkaniowej, 9 XXVII/201/04 wieś Piorunka miejscach do tego nie wyznaczonych, zakaz 0,72 - 2004 r. tereny lasów, działki 221, 220/1, wytwarzania odpadów niebezpiecznych, 219/11 zakaz samowolnego wyłączania lasów z produkcji leśnej,

19 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Data Pow. Lp. Nr uchwały Obszar Ustalenia Ochrona/Ograniczenia Uwagi uchwalenia [ha] MPZP dla Krynica – Zamkowa 1, Tylicz 1 Przeznaczenie terenów: istniejąca droga gminna, istniejący Zakaz odprowadzania nieoczyszczonych Tylicz 1 ciąg pieszo-jezdny, tereny zabudowy usługowej - sakralnej, ścieków do wód i gleb oraz do kanalizacji 1,27 - tereny dla realizacji parkingu. deszczowej, zakaz realizacji zbiorników 6 szczelnych, okresowo wybieralnych do 10 października XIV.120.99 Przeznaczenie terenów: istniejąca stacja transformatorowa, gromadzenia ścieków bytowych, zakaz 1999 r. istniejące ulice lokalne, tereny leśne, tereny potoku wraz z Krynica – stosowania paliw stałych w nowo jego strefą ekologiczną, tereny rolne, tereny dla lokalizacji 1,12 - Zamkowa 1 realizowanych i modernizowanych obiektów mieszkalnych, tereny projektowanej drogi obiektach, zakaz składowania odpadów w dojazdowej, tereny dla lokalizacji miejsc postojowych, miejscach do tego nie wyznaczonych. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

20 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

3.4. Decyzje o warunkach zabudowy W przypadku braku obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego pozwolenia na budowę wydawane są w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy. Gmina Krynica-Zdrój może wykorzystywać to narzędzie w odniesieniu do 72 % powierzchni swojego obszaru, wyłącznie dla terenów wiejskich. W latach 2013-2016 wydano łącznie 142 decyzje o warunkach zabudowy (Rys. 7).

40 43 38 31 20 30

0 2013 2014 2015 2016

Rys. 7. Liczba wydanych decyzji o warunkach zabudowy na obszarze wiejskim gminy Krynica-Zdrój Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

W analizowanym okresie, wydane decyzje o warunkach zabudowy dotyczyły (Rys. 8): budowy nowego obiektu budowlanego – 74 % decyzji, rozbudowy istniejącego obiektu budowlanego – 12 % decyzji, zmiany sposobu użytkowania istniejącego obiektu budowlanego – 3,5 % decyzji, inne – 10,5 % decyzji. Przedmiotem merytorycznej analizy było 127 prawomocnych decyzji o warunkach zabudowy. Wyłączono z niej decyzje zmieniające już wiążące rozstrzygnięcia burmistrza (6 decyzji) oraz takie, których przedmiot nie odnosił się do obiektów kubaturowych, tj. rozbudowa drogi, budowa zjazdu z drogi publicznej, budowa infrastruktury technicznej (łącznie 9 decyzji) – w Tab. 5 oznaczone jako inne.

40 31 29 30 23 23

7 10 6 2 1 2 1 2 1 0 2013 2014 2015

budowa rozbudowa zmiana sposobu użytkowania

Rys. 8. Liczba wydanych decyzji o warunkach zabudowy na obszarze wiejskim gminy Krynica-Zdrój w podziale na rodzaj decyzji Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

21 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 9. Rozmieszczenie przestrzenne wydanych decyzji wz Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Od 2013 r. liczba wydawanych decyzji wz sukcesywnie spada, w ciągu ostatnich 4 lat o 30 % (Rys. 7). Każdego roku (2013-2016) na obszarach wiejskich gminy Krynica-Zdrój obserwuje się znaczny przyrost potencjalnych terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną wyznaczanych na mocy decyzji o warunkach zabudowy – w latach 2013-2014 blisko 30 decyzji rocznie, a w latach 2015-2016 nieco ponad 20 decyzji rocznie (Tab. 5 i Rys. 9).

22 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Taki stan rzeczy przedstawia tendencję odchodzenia od zabudowy zagrodowej na obszarach wiejskich, utrwalając tym samym silną pozycję zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w strukturze przestrzennej obszaru gminy.

Tab. 5. Przedmiot wydanych decyzji o warunkach zabudowy w latach 2013 – 2016 Liczba decyzji L.p. Rodzaje wydanych decyzji wz 2013 2014 2015 2016 ogółem

budowa nowych budynków 1 28 27 22 22 99 mieszkalnych budowa nowych budynków 2 3 1 1 1 5 gospodarczych budowa nowych budynków 3 usługowych i/lub usługowo- 0 1 0 0 1 mieszkaniowych rozbudowa istniejących budynków 4 5 3 1 2* 11 mieszkalnych rozbudowa istniejących budynków 5 usługowych i/lub usługowo- 2 3 1 0 6 mieszkaniowych

6 zmiana sposobu użytkowania** 2 1 1 1 5

7 inne*** 3 2 5 4 15

Liczba decyzji wg roku 43 38 31 30 142 *w tym jedna decyzje wz na rozbudowę budynku wielorodzinnego **zmiana sposobu użytkowania na budynek mieszkalny jednorodzinny ***rozbudowa drogi, budowa infrastruktury technicznej, budowa zjazdu z drogi publicznej, zmiana decyzji Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

9 Tylicz 29

Polany 12 1 Piorunka 6 1 Muszynka 8 4 Mochnaczka Wyżna 7

Mochnaczka Niżna 20

Czyrna 6 3 Berest 16

0 10 20 30 40

rozbudowa istniejących obiektów budowa nowych obiektów

Rys. 10. Decyzje o warunkach zabudowy w poszczególnych obrębach ewidencyjnych gminy wydane w latach 2013 – 2016 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Ze względu na specyfikę ukształtowania terenu wydane decyzje o warunkach zabudowy zlokalizowane są w miejscach o sprzyjających warunkach geotechnicznych.

23 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Potencjalna zabudowa koncentrować się więc będzie w pobliżu terenów już zainwestowanych – na obszarach wiejskich są to głównie stoki o stosunkowo małym nachyleniu. Najwięcej decyzji wz na budowę nowego lub rozbudowę istniejącego obiektu budowalnego wydano w miejscowości Tylicz, Mochnaczka Niżna, Berest oraz Polany (Rys. 10).

3.5. Decyzje o pozwoleniu na budowę Zmiany struktury przestrzennej mające miejsce w gminie Krynica-Zdrój nie są wynikiem uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub też wydawania decyzji o warunkach zabudowy, lecz podejmowania działań inwestycyjnych w przestrzeni. Wyrazem realnego ruchu budowlanego są uzyskane pozwolenia na budowę, które w świetle prawa zezwalają na rozpoczęcie i prowadzenie robót budowlanych. Na podstawie danych udostępnionych przez Urząd Miejski Krynica-Zdrój, analizie poddano 187 decyzji o pozwoleniu na budowę. Ustalono, że badane będą tylko te pozwolenia, wynikiem których może być nowa zabudowa, a więc nastąpi faktyczne przekształcenie terenu na cele budowlane. W latach 2010-2016 w mieście Krynicy-Zdroju wydano 84 pozwolenia na budowę, zaś na obszarach wiejskich gminy 103.

40 27 22 30 11 20 20

11 22 10 10 19 17 10 2 7 6 0 3 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

miasto obszar wiejski

Rys. 11. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę w mieście i gminie Krynica- Zdrój Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

W analizowanym okresie widoczna jest zmienność w liczbie wydawanych pozwoleń na budowę – do 2012 roku był on rosnący, natomiast od 2013 roku tendencja odwróciła się i notowany jest sukcesywny spadek liczby decyzji. Największy ruch budowlany w gminie Krynica-Zdrój zanotowano w 2012 i 2013 roku. Na podstawie danych przedstawionych na Rys. 11 trudno jest prognozować trend na najbliższe lata, gdyż na wielkość faktycznego ruchu budowlanego wpływają w pierwszej kolejności czynniki niezależne od działań gminy. Zaskoczeniem jest, iż ogólna liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę na terenie miasta jest niższa niż na terenach wiejskich – tylko w 2010 i 2014 roku tendencja ta została odwrócona (Rys. 11). Kluczowym wnioskiem wynikającym z przeprowadzonej analizy jest brak korelacji między wydanymi pozwoleniami na budowę a pokryciem gminy miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Silniejsze związki relacyjne zachodzą między decyzjami o warunkach zabudowy a decyzjami o pozwoleniu na budowę.

24 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 mieszklany jednorodzinny 4 14 39 38 22 29 15 mieszklany wielorodzinny 0 0 0 0 1 0 0 usługowy 0 2 5 1 0 0 1 gospodarczy/garażowy 1 1 2 5 5 1 0 magazynowy 0 1 0 0 0 0 0

Rys. 12. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę w podziale na funkcję budynku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Najwięcej decyzji o pozwoleniu na budowę wydanych na terenie gminy Krynica- Zdrój dotyczy realizacji nowych budynków mieszkalnych jednorodzinnych – 86 % (Rys. 12). Pozostałe kubaturowych pozwolenia dotyczą budynków niemieszkalnych, głównie gospodarczych i garażowych (8 %) oraz usługowych (5 %). Warto zaznaczyć, że niektóre budynki powstają na terenach częściowo już zainwestowanych, w pobliżu istniejącej zabudowy, jako obiekty uzupełniające realizowaną funkcję terenu. Najatrakcyjniejsze dla nowych inwestycji, głównie domów jednorodzinnych, są wsie Tylicz, Berest, Mochnaczka Niżna, Mochnaczka Wyżna, Polany (powyżej 14 pozwoleń na budowę), a na terenie miasta obręb Krynica-Zdrój. Natomiast ruch inwestycyjny jest znikomy w obrębie ewidencyjnym: Czyrna, Muszynka oraz Piorunka (*kolorem turkusowym oznaczono miejskie obręby ewid.; kolorem fioletowym wiejskie obręby ewid.

Rys. 13 i Rys. 14).

Krynica Słotwiny* 11 Krynica-Wieś 30 Krynica-Zdrój 43 Tylicz 24 Polany 14 Piorunka 6 Muszynka 2 Mochnaczka Wyżna 15 Mochnaczka Niżna 17 Czyrna 6 Berest 19 0 10 20 30 40 50

*kolorem turkusowym oznaczono miejskie obręby ewid.; kolorem fioletowym wiejskie obręby ewid. Rys. 13. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę w podziale na obręby ewidencyjne

25 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Szacowanie faktycznego wykorzystania nowych terenów na cele zabudowy mieszkaniowej, która stanowi główny cel uzyskiwanych pozwoleń, wykonano przy założeniu, że „statystyczny” dom jednorodzinny posadowiony jest na działce budowlanej o powierzchni 1000 m2. W rezultacie potencjalne zapotrzebowanie na nowe tereny budowlane w gminie Krynica-Zdrój w okresie od 2010 do 2016 roku wynosi około 16,1 ha, co daje nieco ponad 2 ha rocznie.

26 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 14. Rozmieszczenie przestrzenne wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju. Decyzje o pozwoleniu na budowę mają bezpośrednie przełożenie na ilość zrealizowanych inwestycji w zakresie budownictwa. W gminie Krynica-Zdrój w 2015 roku do użytku oddano 24 mieszkania w nowych budynkach. Średnia powierzchnia lokalu oddanego do użytkowania w 2015 roku wynosiła 243,5 m2, a przeciętna liczba izb – 7,71.

Tab. 6. Mieszkania indywidualne w nowych budynkach oddane do użytkowania 2010 2011 2012 2013 2014 2015

27 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

miasto 11 15 15 10 10 17 obszar wiejski 5 4 16 12 7 7 razem: 16 19 31 22 17 24 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

3.6. Dotychczasowe zagospodarowanie terenu w gminie Krynica-Zdrój

Użytkowanie terenu W strukturze użytkowania gruntów dominują tereny leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, zajmują one powierzchnię 8 447 ha, co stanowi 58,2 % obszaru gminy. Użytki rolne pokrywają obszar 5 367 ha, tym samym ich udział w powierzchni gminy wynosi 37,0 %. Powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych liczy 583 ha – 4 % obszaru gminy. Grunty pod wodami zajmują 93 ha (0,6%). Znacznie mniejszą powierzchnię – 31 ha (0,2%) – stanowią grunty inne, w tym nieużytki i tereny różne (Tab. 7).

Rys. 15. Udział poszczególnych rodzajów gruntów w strukturze użytkowania ziemi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PODGiK 2015 r.

Tab. 7. Struktura użytkowania gruntów w gminie Krynica-Zdrój Gmina miejsko- Obszar miejski Obszar wiejski Grupa użytków wiejska Rodzaj użytku gruntowego gruntowych powierzchnia powierzchnia powierzchnia [ha] [ha] [ha] grunty orne 264 1 949 2 213 sady 0 4 4 Użytki rolne łąki trwałe 173 936 1 246 4 431 1 419 5 367 pastwiska trwałe 459 1 115 1 574

grunty rolne zabudowane 40 117 157 Grunty leśne lasy 2629 5 662 8 291 oraz zadrzewione grunty zadrzewione i 2688 5 759 8 447 59 97 156 i zakrzewione zakrzewione tereny mieszkaniowe 48 3 51

Grunty tereny przemysłowe 15 3 18 zabudowane i inne tereny zabudowane 85 304 27 279 112 583 zurbanizowane zurbanizowane tereny 3 0 3 niezabudowane

28 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

tereny rekreacyjno- 49 7 56 wypoczynkowe drogi 96 239 335 tereny komunikacyjne kolej 8 0 8 Grunty pod powierzchniowymi płynącymi 20 73 93 93 wodami nieużytki 0 20 20 Grunty inne 9 22 31 tereny różne 9 2 11 Łączna powierzchnia: 3957 10 564 14 521 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PODGiK 2015 r.

Zagospodarowanie terenu W październiku 2016 roku przeprowadzono inwentaryzację urbanistyczną gminy, w szczególności terenów zabudowanych, której celem było opisanie istniejącego stanu zagospodarowania oraz wiodących funkcji terenu (Rys. 17). Gmina Krynica-Zdrój, z uwagi na swe położenie i walory przyrodnicze, jest gminą turystyczno-wypoczynkową. Rejon Beskidów, w którym położona jest gmina, stanowi predestynowane miejsce wypoczynku zarówno letniego jak i zimowego. Siedziba gminy – miasto Krynica-Zdrój, z uwagi na unikalne zasoby wód mineralnych oraz warunki klimatyczne jest znaną w kraju miejscowością uzdrowiskową. Miasto pełni w gminie funkcję ośrodka centralnego. Obszar miejski podzielony jest na trzy obręby geodezyjne: Krynica-Słotwiny (północny fragment obszaru miasta), Krynica-Zdrój (część centralna) oraz Krynica-wieś (część południowa i zachodnia) (Rys. 17). Główną oś struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta stanowią ulice o przebiegu N-S tj.: Piłsudskiego, Zdrojowa, Kraszewskiego (drogi wojewódzkie). Szkielet komunikacyjny uzupełniają drogi: ul. Słotwińska, al. Tysiąclecia, ul. Pułaskiego, ul. Świdzińskiego, ul. Leśna, ul Źródlana, ul. Zieleniewskiego oraz ul. Czarny Potok. Centrum miasta znajduje się na skrzyżowaniu ulic: Piłsudskiego, Zdrojowej i Pułaskiego. Znaczenie i ranga Krynicy-Zdrój opiera się na funkcji uzdrowiskowej. Jej rozwój wpłynął na sposób zagospodarowania miasta poprzez wyznaczenie stref ochrony uzdrowiskowej, dla których określa się wytyczne m.in. co do sposobu zainwestowania terenu oraz powierzchni biologicznie czynnej. Wpływ wyżej wspomnianych uregulowań szczególnie widoczny jest u podnóża Góry Parkowej wzdłuż ul. Zdrojowej i Pułaskiego, gdzie zlokalizowane są obiekty związane z działalnością sanatoryjną i leczniczą wraz z usługami uzupełniającymi. Teren, na którym znajdują się m.in. pijalnie wód mineralnych, domy zdrojowe oraz park zdrojowy otaczają Bulwary Dietla (pieszy ciąg komunikacyjny, wzdłuż uregulowanego koryta rzeki Kryniczanki) stanowiąc granicę strefy wyłączonej z ruchu samochodowego. Obszar ten charakteryzuje się dużym udziałem terenów zieleni. Miasto posiada rozwiniętą infrastrukturę turystyczną. Zagospodarowanie w tym względzie ma na celu przyciągnięcie sympatyków sportów zimowych, a także amatorów pieszych wędrówek i wycieczek rowerowych w sezonie letnim. Na terenie miasta znajdują się trzy duże ośrodki narciarskie: „Arena Słotwiny” w północno-zachodniej części miasta w rejonie Słotwin, „Henryk-Ski” w centralnej części miasta oraz „Jaworzyna Krynicka” w dolinie Czarnego Potoku. U podnóża Jaworzyny Krynickiej znajduje się stacja kolejki gondolowej prowadzącej na sam szczyt góry. Ponadto na stokach Jaworzyny Krynickiej wytyczono trasy narciarstwa biegowego, trasy rowerowe i szlaki wędrówek pieszych. W pobliżu znajduje się również park linowy stanowiący atrakcję turystyczną w okresie letnim.

29 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 16. Pokrycie terenu gminy Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie inwentaryzacji urbanistycznej.

30 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 17. Zagospodarowanie terenów zurbanizowanych obszaru gminy Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie inwentaryzacji urbanistycznej.

Na terenie miasta występuje bardzo duża liczba obiektów noclegowych: hoteli, ośrodków wypoczynkowych, pensjonatów, willi oraz kwater prywatnych. Znaczna ich część zlokalizowana jest w centralnej części miasta. W centrum występują również usługi gastronomiczne (kawiarnie, restauracje) oraz kulturalne, które wspólnie z bazą noclegową

31 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU zorientowane są głównie na obsługę ruchu sanatoryjnego. Z kolei ekskluzywne ośrodki wypoczynkowe występujące w zachodniej części miasta w Dolinie Czarnego Potoku służą do obsługi ruchu turystycznego. Krynica-Zdrój jako siedziba gminy skupia na swoim terenie obiekty usług publicznych w zakresie administracji, szkolnictwa, opieki zdrowotnej, handlu itd. Budynki administracji tj. urząd miejski i urząd pocztowy znajdują się na południe od centrum miasta. Obiekty związane z oświatą i służba zdrowia rozmieszczone są w różnych częściach miasta. W Krynicy funkcjonuje centrum handlowo-usługowe – Pasaż Krynicki, położone w pobliżu parku zdrojowego i urzędu miasta. Inne obiekty usługowe, głównie związane z handlem, towarzyszą zabudowie mieszkaniowej. W granicach miasta znajduje się 5 kościołów oraz cztery cmentarze z czego jeden (cmentarz żydowski) jest nieczynny. Na terenie miasta rozlokowane są obiekty umożliwiające uprawianie sportu i rekreacji. Do dyspozycji mieszkańców i turystów są obiekty Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji, który ma w swojej ofercie m.in.: boisko do piłki nożnej, korty tenisowe, halę lodową oraz lodowisko otwarte, funkcjonuje ono od połowy grudnia do końca lutego (pozostałe dwa lodowiska otwarte, zarządzane przez MOSiR, zlokalizowane są w Tyliczu i Mochnaczce Wyżnej). MOSiR zlokalizowany jest w centralnej części miasta. Ponadto na terenie miasta znajdują się obiekty sportowe (boiska i hale sportowe) towarzyszące placówkom oświatowym. Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna występuje w rejonie Słotwin, na obrzeżach centralnej części miasta oraz w jego południowej części. Budynki jednorodzinne są silnie zróżnicowane pod względem wieku, wysokości, konstrukcji dachu oraz kolorystyki elewacji frontowych. Nowa zabudowa jednorodzinna coraz częściej lokalizowana jest na stokach w środkowej części miasta, bądź na jego obrzeżach. Zabudowa wielorodzinna występuje w postaci kamienic, zlokalizowanych wzdłuż głównej osi komunikacyjnej (ul. Źródlana i ul. Kraszewskiego) oraz bloków tworzących niewielkie jednostki osiedlowe. W strukturze miasta wyróżniają się trzy osiedla złożone z bloków: przy al. Tysiąclecia – osiedle tworzą budynki wielorodzinne mierzące od trzech do sześciu kondygnacji, występuje tu zabudowa z lat 70-90’ jak i budynki powstałe po roku 2000; osiedle Źródlana – zasoby mieszkaniowe z lat 70-90’ zabudowane z wielkiej płyty liczą od czterech do pięciu kondygnacji; osiedle Czarny Potok – zdominowane przez zabudowę pięciokondygnacyjną, większość budynków powstała po 2000 r., osiedle cechuje się bardzo dobrą dostępnością usług. Najnowsze zasoby zabudowy wielorodzinnej stanowią apartamentowce zlokalizowane w centralnej części miasta. Tereny o funkcji produkcyjnej i magazynowej występują w południowej części miasta. Największymi zakładami produkcyjnymi są rozlewnie wód mineralnych. Braki w zagospodarowaniu dotyczą ścieżek rowerowych, ich wytyczenie pozwoliłoby zwiększyć poziom bezpieczeństwa na drogach. Duże znaczenie w gminie ma wieś Tylicz, położona ok. 6 km na wschód od Krynicy. Przez krótki czas po wojnie funkcjonowała jako siedziba gminy, w której skład wchodziły wsie: Muszynka, Mochnaczka, Czyrna, Piorunka, Berest i Polany. Od 1952 roku przynależy do gminy Krynica-Zdrój. Obecnie Tylicz wyróżnia się w gminie posiadając czytelny układ urbanistyczny dodatkowo na tle pozostałych wsi odznacza się poziomem rozwoju. Przez wieś przebiega droga krajowa prowadząca do granicy ze Słowacją. Niewielka odległość od Krynicy, dobra dostępność komunikacyjna oraz walory środowiska przyrodniczego przyczyniły się do rozwoju infrastruktury turystycznej oraz usług jej towarzyszących. Na terenie Tylicza znajduje się centrum narciarskie „Master-SKI”. Bardzo dobrze rozwija się tu baza noclegowa, którą stanowią wille, gospodarstwa agroturystyczne, osada turystyczna oraz kwatery prywatne. Usługi, głównie związane z handlem, zlokalizowane są wokół prostokątnego rynku. W strukturze zabudowy

32 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU dominuje budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne, często z usługami zorientowanymi na wynajem pokoi. W Tyliczu znajdują się obiekty sakralne tj.: Kościół Św. Ap. Piotra i Pawła, Cerkiew pw Św. Kosmy i Damiana, a także trzy cmentarze parafialne z czego dwa są obecnie nieczynne. Jedyny zakład produkcyjny – rozlewnia wody mineralnej – znajduje się w południowej części sołectwa. Pozostałe miejscowości tj.: Berest, Polany, Piorunka, Mochnaczka Niżna, Mochnaczka Wyżna i Muszynka są typowymi górskimi osadami powstałymi w dolinach górskich gdzie zabudowa rozwija się wzdłuż głównego ciągu komunikacyjnego. Wsie posiadają dostęp do podstawowych usług tj. szkolnictwa i drobnego handlu. Na terenie wsi występuje zabudowa zagrodowa oraz mieszkaniowa jednorodzinna. Budynki mieszkalne są stosunkowo wysokie, średnio liczą trzy kondygnacje ponadto charakteryzują się różnorodnością stosowanej kolorystyki na elewacjach frontowych. W każdym sołectwie na terenie gminy znajduje się kościół, niemal w każdym występuje cmentarz. Większość wsi dysponuje obiektami sportowymi w postaci Orlików lub boisk. Przez tereny wiejskie biegną szlaki turystyczne zarówno piesze jak i rowerowe z malowniczymi widokami i cennymi zabytkami. Większość terenów zabudowanych w gminie posiada zwarta strukturę funkcjonalno- przestrzenną. Gmina Krynica-Zdrój w pełni wykorzystuje swoje walory i zasoby rozwijając się jako jednosta uzdrowiskowo-turystyczna z bardzo dobrze rozwiniętą infrastrukturą w tym zakresie. Miasto, z uwagi na pełnione funkcje oraz sposób zagospodarowania, jest ośrodkiem reprezentacyjnym. Tylicz pełni funkcję ośrodka pomocniczego wobec miasta. Pozostałe wsie są ostoją zasobów przyrodniczych oraz dziedzictwa kulturowego gminy.

3.7. Wnioski złożone w procedurze opracowania studium Do analizy przedstawiono 145 wniosków o zmianę ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój. Spośród nich, 110 pism sukcesywnie wpływało do urzędu miejskiego od 2011 do połowy 2016 roku. W odpowiedzi na obwieszczenie burmistrza z dnia 19 lipca 2016 roku o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzenia zmiany studium złożono dodatkowo 35 wniosków. Analiza treści poszczególnych pism wykazała, że zdecydowana większość z nich dotyczy chęci funkcjonalnej zmiany przeznaczenia gruntów.

Tab. 8. Zestawienie liczby wniosków do suikzp z poszczególnych obrębów ewidencyjnych (stan na listopad 2016 r.) Obręb ewidencyjny Liczba wniosków Razem Krynica-Zdrój 44 miasto Krynica Słotwiny 24 126 87% Krynica Wieś 58 Berest 2 Czyrna 5 obszar Muszynka 1 19 13% wiejski Polany 2 Tylicz 9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Każdy z wniosków przyporządkowano do jednej z pięciu grup, według uogólnionej problematyki, tj. prośby o przeznaczenie terenu pod zabudowę:

33 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

mieszkaniową jednorodzinną; mieszkaniowo-usługową; usługową; produkcyjną, składy i magazyny; wnioski inne.

Rys. 18. Rozmieszczenie przestrzenne złożonych wniosków do suikzp Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

34 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Zdecydowana większość wniosków – 87 %, pochodzi z terenu miasta. Ich liczebność oraz położenie przedstawia Tab. 8 i Rys. 18. Według wnioskodawców najbardziej atrakcyjne inwestycyjnie tereny zlokalizowane są w obrębie ewidencyjnym Krynica-Wieś, w szczególności w południowej jego części (40 % wszystkich wniosków) oraz obrębie Krynica-Zdrój (30 % wszystkich wniosków). W odniesieniu do obszarów wiejskich najwięcej wniosków złożono dla Tylicza, natomiast dla obrębów ewidencyjnych Mochnaczka Wyżna, Mochnaczka Niżna oraz Piorunka nie złożono wniosków w spawie zmiany studium (Rys. 18). Najwięcej wniosków o przekwalifikowanie gruntów odnosi się do możliwości posadowienia budynków mieszkalnych jednorodzinnych (71,5 %). Kolejną grupą są wnioski o zmianę funkcji terenu na mieszkaniowo-usługową, które stanowią 16,5 % wszystkich pism (Tab. 9). Z ich treści wynika, że wnioskodawcy wyrażają chęć realizacji obiektów turystycznych noclegowych i miejsc krótkotrwałego zakwaterowania wraz z wydzielonym lokalem mieszkalnym.

Tab. 9. Liczba wniosków o zmianę suikzp wg poszczególnych kategorii Wnioski dotyczące przeznaczenia terenu pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną 108 mieszkaniowo-usługową 25 usługową 14 produkcyjną, składy i magazyny 1 razem: 148 Wnioski inne, dotyczące: działalności górniczej 1 wytyczenia dróg 1 ujęcia wody 1 razem: 3 RAZEM: 151 *Rozbieżność liczby wniosków ogółem z liczbą wniosków w podziale na przedmiot wniosku, wynika z faktu, że pojedyncze pisma odnosiły się do kilku działek określając dla nich różne przeznaczenie. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Pozostałe 15 wniosków odnosi się do przeznaczenia terenu na cele aktywności gospodarczej (Tab. 9). W grupie obejmującej zabudowę usługową przeważają prośby o możliwość budowy obiektów hotelowych lub pensjonatowych. Wśród nich znajdują się również wnioski dotyczące usług z zakresu turystyki i sportu – tj. lokalizacja obiektów infrastruktury sportowej (wyciągi narciarskie) i rekreacyjnej z towarzysząca funkcją gastronomiczna, a także związane z funkcją uzdrowiskową (jeden obszerny wiosek Uzdrowiska Krynica-Żegiestów S.A. uwzględniający zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego, szpitale uzdrowiskowe oraz infrastruktura wypoczynkowa). Ponadto pojawiła się prośba o przekwalifikowanie funkcjonalne nieruchomości w celu budowy stacji paliw płynnych oraz myjni samochodowej. Wniosek o przeznaczenie terenów pod zabudowę produkcyjną, składy i magazyny odnosi się do działalności związanej z produkcją wód mineralnych. Poza wyżej omówionymi wnioskami, do Urzędu Miejskiego wpłynęły również takie, których treść wyróżniała się na tle pozostałych – zostały one ujęte jako wnioski inne. Dotyczą one utrzymania działalności górniczej z zakresu wydobywania naturalnych zasobów wód mineralnych na wskazanych przez nich terenach oraz zachowanie

35 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU gospodarczego ujęcia wody „Zagarbie”. Ponadto jeden z wniosków wyraża potrzebę wytyczenia dróg wewnętrznych. W odpowiedzi na zawiadomienie instytucji publicznych oraz innych osób prawnych o przystąpieniu do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego wpłynęło 18 wniosków. Pisma z uwagami wystosowali: Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego, Tauron Dystrybucja S. A., Spółdzielnia Pracy Muszynianka, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie – Delegatura w Nowym Sączu, Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie, Zarząd Województwa Małopolskiego, Multivita Sp. z o. o., Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie, Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Krynicy-Zdroju, Powiatowy Zarząd Dróg w Nowym Sączu, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, Wojewódzki Sztab Wojskowy w Krakowie, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie, Zakład Produkcyjno-Handlowo-Usługowy „Inex” Sp. z o. o., Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Nowym Sączu, Wojewódzki Inspektorat Ochrony środowiska w Krakowie- Delegatura w Nowym Sączu.

3.8. Stan ładu przestrzennego w gminie Pojęcie ładu przestrzennego, zostało określone w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jako takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne. Praktyka planowania pokazuje jednocześnie, że jest to pojęcie niedookreślone, bazujące na subiektywnej percepcji przestrzeni, stąd opis jego stanu budzić może dyskusje, głównie w zakresie doboru analizowanych zagadnień. Przestrzeganie zasad ładu przestrzennego w gminie jest szczególnie istotne, ze względu na funkcję jaką pełni ona w strukturze osadniczej regionu. Krynica-Zdrój jest silną marką, znaną jako uzdrowisko z tradycjami i bogatym dziedzictwem kulturowym. Samorząd lokalny stale podejmuje intensywne działania promocyjne kierowane do odbiorców w całym kraju, a także dzięki cyklicznym wydarzeniom rangi międzynarodowej promuje Krynicę i Małopolskę w świecie (m.in. Forum Ekonomiczne, Festiwal Jana Kiepury). Uzdrowisko, jako część terytorialna gminy, decyduje o statusie gminy i przesądza o uznaniu funkcji uzdrowiskowej za najważniejszą, której większość, istotnych z punktu widzenia rozwojowego, spraw jest podporządkowana. Dotyczy to np. planowania przestrzennego, ochrony środowiska, budownictwa, rozwoju działalności gospodarczej całej gminy, a nie tylko części, na której mieści się uzdrowisko. Krynica-Zdrój, zwana „Perłą polskich uzdrowisk”, dysponuje statusem uzdrowiska górskiego. Właściwości lecznicze mikroklimatu regionu są powszechnie znane, zarówno w kraju, jak i za granicą. Dużym uznaniem cieszy się także infrastruktura lecznictwa uzdrowiskowego – sanatoria i pijalnie wód mineralnych, itp. Ponadto gmina wyróżnia się licznymi walorami, które nadają jej terenowi charakter turystyczno-wypoczynkowy, atrakcyjny zarówno dla kuracjuszy, jak również turystów. W związku z wypracowanym prestiżem miejsca, gmina musi zmagać się z szeregiem zdań i obowiązków mających na celu wprowadzenie i zachowanie ładu przestrzennego. Dotyczy to w szczególności utrzymania parku zdrojowego, ścieżek spacerowych, skwerów, zieleńców, deptaków, terenów rekreacyjnych, ukwieceń, utrzymanie urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego, realizacji kosztowych inwestycji

36 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU proekologicznych spełniających podwyższone wymogi nałożone przez normy uzdrowiskowe, utrzymanie infrastruktury komunalnej itp. W kontekście struktury przestrzennej gminy można wyróżnić strefy o zróżnicowanym stanie ładu przestrzennego: obszar centralny miasta w obrębie strefy uzdrowiskowej A – historyczna, zabytkowa część Zdroju, obszar miasta w obrębie strefy uzdrowiskowej B i C, obszar dawnego miasta Tylicz, pozostałe obszary wiejskie gminy. Obszar centralny miasta w obrębie strefy uzdrowiskowej A charakteryzuje się wysokimi walorami estetycznymi przestrzeni publicznej oraz zabudowy. Historyczna tkanka miejska posiada reprezentatywny charakter, a nowe obiekty budowlane nawiązują do architektury zdrojowej. Tereny zieleni urządzonej, stanowiące ponad 65 % powierzchni tej strefy, utrzymane są na wysokim poziomie. Z mocy ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych jest to obszar, w którym prowadzona jest wyłącznie działalność związana z lecznictwem uzdrowiskowym oraz obsługą pacjentów i turystów. Obszar miasta w obrębie strefy uzdrowiskowej B i C odznacza się zróżnicowaniem pod względem struktury funkcjonalnej oraz większą intensywnością zabudowy, przez co zachowanie wysokiego poziomu ładu przestrzennego jest trudniejsze. Gminy uzdrowiskowe podlegają daleko idącym ograniczeniom swojego rozwoju, a ponadto nie dotyczy ich ustawowa pełna swoboda prowadzenia działalności gospodarczej. Dominują tu obiekty usługowe, turystyczne, rekreacyjne, sportowe i komunalne, budownictwo mieszkaniowe oraz inne niemające negatywnego wpływu na właściwości lecznicze uzdrowiska lub obszaru ochrony uzdrowiskowej oraz nieuciążliwych dla pacjentów. Mimo to dużym problem w tej strefie są urządzenia reklamowe, które zaburzają estetykę przestrzeni publicznych. Dodatkowo fizjonomia zabudowy, szczególnie w strefie peryferyjnej miasta, obniża poziom ładu przestrzennego w tej części gminy. Obszar dawnego miasta Tylicz posiada wyróżniający się na tle gminy układ przestrzenny. Wyodrębnić w nim można usługową strefę centralną posiadającą kształt rynku oraz część mieszkalną opartą na dosyć gęstej siatce ulic. Miejska geneza oraz uwarunkowania terenowe wpłynęły na obecny, zwarty charakter zabudowy wsi Tylicz, a to bezpośrednio oddziału na stan ładu przestrzennego. Podniesienie jego poziomu jest możliwe poprzez restaurację zabytkowych obiektów budowalnych oraz ograniczenie uciążliwości związanej z przebiegiem drogi krajowej nr 75. Pozostałe obszary wiejskie gminy charakteryzują się jednakowym układem genetycznym wsi. W łańcuchówkach zagrody znajdują się po obu stronach drogi, która przebiega dnem doliny zazwyczaj równolegle do rzeki. Na stan ładu przestrzennego oddziałuje tutaj brak regulacji prawnych w zakresie budownictwa. Mocno zróżnicowane bryły budynków oraz dowolność w dobieraniu kolorystyki elewacji oraz pokrycia dachu powodują, że przestrzeń wydaje się być nieuporządkowana. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego stanowią barierę dla niekontrolowanego rozprzestrzeniania się zabudowy sprzyjając tym samym utrzymaniu ładu przestrzennego. Jednak o ile na terenach wiejskich zabudowa skupiona jest wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych zachowując układ łańcuchówek, o tyle na terenie miasta istnieje większa presja inwestycyjna. Do 2012 roku obszar uzdrowiska nie posiadał całkowitego pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, dając możliwość

37 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU kształtowania przestrzeni w drodze indywidualnych decyzji administracyjnych. Skutkiem tego była ekspansja nowej zabudowy na stoki dolin, co znacząco pogorszyło jakość krajobrazu Krynicy-Zdroju (Fot. 1). Zjawisko rozlewania się zabudowy zostało ograniczone poprzez uregulowanie sytuacji planistycznej w mieście, w wyniku całkowitego pokrycie obszaru planami miejscowymi.

Fot. 1. Rozproszenie zabudowy na terenach miejskich Krynicy-Zdroju Autor: Piotr Fogel.

Stan ładu przestrzennego w gminie Krynica-Zdrój w ujęciu ogólnym określić należy jako dobry. Na pozytywny wizerunek miasta wpływa posiadany status uzdrowiska oraz uregulowane kwestie polityki przestrzennej. Obszar wiejski ze względu na ograniczenia środowiskowe rozwija się w sposób spójny i harmonijny. Szanse na utrzymanie ładu przestrzennego gwarantują: ustalenie kompromisu między środowiskiem naturalnym a zagospodarowaniem, atrakcyjne położenie, unikatowa przyroda, walory turystyczne i uzdrowiskowe, atrakcyjna oferta kulturalna i biznesowa, która wymusza dbanie o przestrzeń najwyższej jakości. Zagrożeniami dla ładu przestrzennego są: dekapitalizacja zarówno przestrzeni publicznych, jak i części obiektów sanatoryjnych w historycznej części uzdrowiska, duże natężenie ruchu w centrum uzdrowiska (w tym tranzyt przez centrum miejscowości), nieuregulowane kwestie parkingowe, narastający nieład architektoniczny, duża presja inwestycyjna na obszary o wybitnych walorach kulturowych, przyrodniczych i krajobrazowych.

38 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

4. STAN ŚRODOWISKA, W TYM STAN ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚĆ I JAKOŚĆ ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGI OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO 4.1. Stan środowiska przyrodniczego – zasoby

Budowa geologiczna3 W budowie geologicznej rejonu Krynicy biorą udział utwory fliszu karpackiego oraz czwartorzędowe utwory powierzchniowe, które tworzą nieciągłą pokrywę o zmiennej miąższości. Utwory fliszowe należą do płaszczowiny magurskiej budującej Gorce, Beskid Sądecki i część Beskidu Niskiego. W rejonie Krynicy utwory fliszu karpackiego reprezentowane są przez pstre łupki eoceńskie, warstwy beloweskie oraz piaskowce magurskie. Pstre łupki są najstarszymi znanymi tu utworami i występują na powierzchni w postaci dwóch wąskich smug, ciągnących się z północnego zachodu na południowy wschód, tj. od źródeł potoku na południowo-wschodnich stokach Góry Krzyżowej poprzez teren Zdroju i dalej przez trzy odwierty Zuber usytuowane na południowo-zachodnich stokach Góry Parkowej. Ich miąższość jest zmienna i wynosi od 30 do 60 m. Pstre łupki z Krynicy stanowią najprawdopodobniej górną część pstrych łupków eoceńskich. Warstwy beloweskie stanowią duży kompleks piaskowcowo-łupkowy, rozdzielony piaskowcem krynickim o charakterze zlepieńca. Warstwy te ciągną się dwoma szerokimi, równoległymi pasami z południowego wschodu na północny zachód. Jeden z nich, południowo-zachodni biegnie przez Krynicę, drugi – północno-wschodni przez wieś Mochnaczkę. Wykształcenie warstw beloweskich w obu pasach jest różne, co pozwoliło wydzielić w tym rejonie dwie odrębne strefy facjalne: krynicką na południowym zachodzie i sądecką na północnym wschodzie. W strefie facjalnej krynickiej wydzielono:  warstwy beloweskie dolne – są silnie pofałdowane i znajdują się zazwyczaj w kontakcie tektonicznym z pstrymi łupkami. W przybliżeniu ocenia się ich miąższość na około 400 m. Stanowią one zespół łupkowo-piaskowcowy, w którym oba typy skalne znajdują się mniej więcej w równowadze. Piaskowce te wykształcone są jako drobnoziarniste i dość twarde, przeważnie cienkoławicowe, a ławice grubsze niż 0,5 m należą do rzadkości;  piaskowce i zlepieńce krynickie – stanowią zespół gruboławicowych piaskowców gruboziarnistych z wkładkami zlepieńców. Wykazują one dużą zmienność miąższości. Rozpadają się na szereg oddzielnych ławic lub łączą w jeden czy dwa wielkie kompleksy. W Krynicy występują one na prawym zboczu poniżej deptaka ciągną się aż do Krynicy Wsi. Najlepiej rozwinięte są w dolinie Szczawnicznych Potoków, gdzie tworzą dwa kompleksy po 60 i 150 m (górny), z wkładkami zlepieńców;  warstwy beloweskie górne – nie różnią się w istotnym stopniu od dolnych, jednakże w niektórych miejscach zawierają wkładki gruboławicowych piaskowców, mniej lub więcej zbliżonych do magurskich; Utwory zaliczone do drugiej strefy tzw. strefy sądeckiej pojawiają się dopiero na terenie Mochnaczki, gdzie wykazują odmienne wykształcenie. Występują tam pstre łupki i warstwy beloweskie. Te ostatnie nie mają wyraźnego wkładu piaskowców krynickich, natomiast w górnej części występują wkłady piaskowców gruboławicowych,

3 Opracowano na podstawie: Lewkiewicz-Małysa A., Macuda J., Możliwości zagospodarowania niewykorzystanych ujęć wód podziemnych w rejonie Krynicy

39 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU ale zazwyczaj drobno- oraz średnioziarnistych i stopniowo przechodzą w warstwy podmagurskie i piaskowce magurskie. Piaskowce magurskie stanowią najmłodsze ogniwo płaszczowiny magurskiej i reprezentowane są przez kilkusetmetrowej miąższości kompleks o przewadze gruboławicowych piaskowców. Jako skały najbardziej odporne na tym terenie, budują one wszystkie większe wzniesienia. Występują zazwyczaj w ławicach o miąższości 0,5÷2 m. rzadko grubszej, tworząc wówczas progi i grzbiety skalne. Utwory czwartorzędowe, pokrywające skały starsze, reprezentowane są przez zwietrzeliny i rumosze miejscowe oraz żwiry i materiał tarasów dolin rzecznych. Zwietrzeliny i rumosze miejscowe pokrywają powierzchnię terenu warstwą o bardzo zmiennej grubości, na ogół jednak niewiele przekraczającą 0,5 m i tylko miejscami osiągającą kilka metrów. Na wierzchołkach wzgórz, na grzbietach i stromych zboczach warstwa ta znacznie maleje i skały lite często przebijają spod gleby. Na podłożu warstw beloweskich i pstrych łupków zwietrzelina jest ilasta i usiana drobnymi, ostrokrawędzistymi okruchami piaskowców.

Rys. 19. Główne jednostki strukturalne i geomorfologiczne na obszarze gminy Krynica-Zdrój Źródło: E. Rycio, K. Krawacki, D. Cybulska

40 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Geomorfologia Według podziału geomorfologicznego Starkla gmina Krynica-Zdrój położona jest na pograniczu Beskidu Sądeckiego w Paśmie Jaworzyny Krynickiej i Beskidu Niskiego w Górach Grybowskich (Rys. 19), w dorzeczu potoków: Muszynka, Mochnaczka, Kryniczanka, Mostysza, Bereścianka i in. Grzbiety górskie masywów Pasma Jaworzyny Krynickiej i Gór Grybowskich są zaokrąglone, przeważnie wąskie, rzadziej szerokie, przy czym wierzchołki mają charakter kopulasty i kopiasty, sporadycznie stożkowy. W obrębie Beskidu Niskiego zaznaczają się wyraźne spłaszczenia o wysokości 720–770 m n.p.m., które można wiązać ze śródgórskim poziomem zrównania. Natomiast na obszarze Beskidu Sądeckiego spotykane są rumosze skalne i gołoborza. Stoki górskie są niesymetryczne, ze stromymi stokami północnymi i łagodniejszymi, dłuższymi stokami południowymi. Charakteryzują się często schodkowym profilem i licznymi zestromieniami na stoku. Na obszarze gminy występują liczne głębokie doliny wciosowe o stromych zboczach, obejmujące źródłowe i górne odcinki dolin. W dolnych odcinkach większe z nich mają charakter dolin skrzynkowych i płaskodennych ponadto większe doliny tj. Muszynki, Kryniczanki, Mochnaczki, wytworzyły dwa lub trzy systemy stopni tarasowych.

Rys. 20. Model rzeźby terenu gminy Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie NMT.

41 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rzeźba terenu W rzeźbie terenu dominują wydłużone pasma wzgórz o kierunku NW-SE. Najwyższe szczyty to: Przysłop, Wierch, Jaworzynka, Wysokie Bereście, Huzary, Szalone, Bystry Wierch, Góra Krzyżowa, Jawor, Palenica, Szwarcowa, Bradowiec, Szczawna Góra, Wierszek, Góra Parkowa. Pasma górskie porozdzielane są wąskimi i głęboko wcinającymi się dolinami potoków m.in.: Muszynki, Kryniczanki i Czarnego Potoku. Najwyżej położonym punktem na terenie gminy są wschodnie stoki Góry Jaworzyny o wysokości 1075 m n.p.m. Sam szczyt o wysokości 1114 m n.p.m. znajduje się już poza granicami gminy. Natomiast najniższym punktem, który osiąga wysokość 450 m n.p.m., jest ujście Kamiennej do Mostysza, w okolicach przysiółka Polany (Rys. 20).

Rys. 21. Warunki podłoża budowlanego w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie NMT, SOPO, Studium Ochrony Przeciwpowodziowej oraz BDOT.

42 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Warunki gruntowe Z różnych uwarunkowań środowiskowych, wpływających na warunki podłoża budowlanego, przy ocenie warunków gruntowych dla gminy Krynica-Zdrój uwzględniono trzy czynniki, które stanowią największe bariery dla rozwoju zabudowy m.in.:  udokumentowane obszary osuwiskowe wraz z obszarami zagrożonymi osuwiskami,  spadki terenu powyżej 12o (21 %),  obszary szczególnego zagrożenia powodzią. Obszary na których, występują powyższe zjawiska uznaje się za niekorzystne warunki do zabudowy (Rys. 21) z sugestią wprowadzenia dla nich zakazu zabudowy. Na terenach górskich ważnym czynnikiem lokalizacji inwestycji jest ekspozycja terenu. Kierunek nachylenia zbocza, określony stronami świata, warunkuje dostępność światła oraz wystawienie terenów na działalność wiatru (Rys. 22).

Rys. 22. Ekspozycja stoków w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych NMT.

43 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Warunki klimatyczne4 Charakterystyczną cechą klimatu dolin podkarpackich jest występowanie pięter klimatycznych. Obszar gminy mieści się w zasięgu dwóch pięter klimatycznych, rozróżnianych na podstawie warunków termicznych panujących w ciągu roku (Tab. 10). Rozkład temperatur na omawianym terenie jest uzależniony od wysokości nad poziomem morza, ukształtowania terenu oraz ekspozycji. Najsurowsze warunki klimatyczne występują w szczytowych partach gór na wysokościach ponad 1100 m n.p.m.. Ponadto obszar cechuje się występowaniem inwersji termicznych.

Tab. 10. Warunki termiczne w gminie Krynica-Zdrój Wysokość strefa średnia średnia temp. średnia temp. w m n.p.m. klimatyczna roczna temp. w lipcu w styczniu umiarkowanie o do 750 +6 C +17°C - 3,6°C ciepła umiarkowanie powyżej 750 +4°C +15°C - 4,5°C chłodna Źródło: www.meteoblue.com/pl.

Liczba dni z opadami oraz suma opadów atmosferycznych wzrasta wraz z wysokością nad poziomem morza. Średnia roczna suma opadów dla gminy wynosi ok. 890 mm (Rys. 23), a średnia roczna ilość dni z opadem wynosi 171. Od listopada do marca przeważają opady w postaci śniegu. Długość zalegania pokrywy śnieżnej wynosi ok. 120 dni, a jej średnia grubość wynosi ok. 30-35 cm.

Rys. 23. Średnie roczne temperatury i opady w gminie Krynica-Zdrój Źródło: www.meteoblue.com/pl.

Masy powietrza napływają głównie z kierunków zachodnich, towarzyszą im fronty atmosferyczne, w głównej mierze są to fronty chłodne. Okres wegetacyjny na terenie Gminy trwa średnio 170-185 dni i okres trwa on od połowy kwietnia do połowy października. Na terenach położonych na wysokości

4 Opracowano na podstawie: Krawczyk B., Specyficzne cechy bioklimatu Krynicy-Zdroju, www.krynica.pl/Klimat-c73.html, Opracowanie ekofizjograficzne dla potrzeb MPZP „Uzdrowisko Krynica- Zdrój”, www.meteoblue.com/pl/

44 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU ok. 550 m n.p.m. długość okresu wegetacyjnego wynosi ok. 200-210 dni, przy czym czas jego trwania skraca się o ok. 6 dni na 100 m wzrostu wysokości. Pierwsze przymrozki występują już z początkiem października, a ostatnie w połowie maja. Długość okresu bez przymrozków wynosi średnio 140 dni. Klimat miasta Krynica-Zdrój ma właściwości lecznicze. Klimat stref uzdrowiskowych, w szczególności strefy „A”, kształtowany przez klimat górski, spełnia wymogi do prowadzenia klimatoterapii w zakresie: helioterapii, aeroterapii i kinezyterapii, a jego cechy określa Tab. 11.

Tab. 11. Ocena wartości leczniczych klimatu Krynicy-Zdroju (strefa uzdrowiskowa A)

Źródło: opracowanie ekofizjograficzne dla potrzeb MPZP „Uzdrowisko Krynica-Zdrój”.

Gleby5 Gleby występujące na terenie gminy Krynica-Zdrój utworzone zostały na zwietrzelinie skał fliszowych, na pokrywach soliflukcyjno-deluwialnych oraz na aluwiach rzecznych, stąd ich znaczne zróżnicowanie. Są to gleby typowe dla terenów górzystych – szkieletowe o niewykształconym profilu. Najlepsze gleby należą do IV klasy bonitacyjnej, przy czym zajmują one niewielką powierzchnię gminy. Najczęściej występują gleby

5 Opracowano na podstawie: Załącznik nr do Uchwały Nr V/33/11 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 26 stycznia 2011 r.: Plan odnowy miejscowości Berest na lata 2011-2017, Program ochrony środowiska dla gminy Krynica-Zdrój na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016-2019

45 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU wytworzone na zwietrzelinie. Są to gleby brunatne wyługowane, brunatne kwaśne, rzadko pseudobielicowe. Wytworzone są z glin pylastych, pyłów i iłów pokrywających zbocza i stoki. Na zboczach o dużym nachyleniu rozpoczyna się proces erozji gleb, nasilający się wraz ze wzrostem spadku. Na stokach o bardzo dużych spadkach, w dodatku wylesionych, zachodzi bardzo silna erozja prowadząca do ruchów masowych. Jakość gleb na ogół jest lepsza u podnóża zboczy i stoków. W obrębie płaskodennych dolin występują gleby bagienne torfowo-glejowe.

Rys. 24. Przydatność rolnicza gleb w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PODGiK.

46 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Typowymi dla obszaru Gminy kompleksami przydatności rolniczej gleb są owsiano- ziemniaczany górski oraz owsiano-pastewny górski. Część gleb ornych kwalifikuje się do przeznaczenia pod użytki zielone zakwalifikowane do grupy użytków zielonych średnich oraz użytków zielonych słabych (Rys. 24). Niska jakość gleb na terenie gminy przekłada się na wartość wskaźnika rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który dla Krynicy wynosi 37,1 pkt (w skali od 0 do 100 pkt), podczas gdy dla Małopolski wynosi 69,3, a dla kraju 66,6 (dane IUNG w Puławach).

Wody podziemne Według systematyki hydrogeologicznej występowania głównych zbiorników wód podziemnych gmina Krynica-Zdrój położona jest w obrębie Masywu Karpackiego (Kleczkowski, 1990). Poziomy użytkowe wód podziemnych mają miąższość warstwy wodonośnej ponad 2 m i są źródłem wody przydatnej do picia oraz na potrzeby gospodarcze, gdzie potencjalna wydajność studni wierconej to ponad 10 m³/h. Gmina Krynica-Zdrój leży w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 438 Magura-Nowy Sącz, który obejmuje południowo-zachodnią część gminy. W niewielkiej odległości (około 2 km) od północnej granicy gminy znajduje się również GZWP nr 434 Dolina rzeki Biała Tarnowska (Tab. 12). Dla żadnego z wymienionych zbiorników nie została opracowana dokumentacja hydrogeologiczna. Nie mają one zatem ustanowionych obszarów szczególnej ochrony.

Tab. 12. Główne Zbiorników Wód Podziemnych na obszarze gminy Krynica-Zdrój Szacunkowe Nazwa Pow. Średnia Nr Wiek utworów Typ zasoby Głębokość zbiornika GZWP głębokość zb. wodonośnych ośrodka 2 dyspozycyjne zwierciadła [GZWP] [km ] ujęć [m] [tys. m³/d]

Qd - utwory Dolina czwartorzędowe od 3-6 m do 434 rzeki Biała Porowy 54 6 7 związane z 10-12 m Tarnowska dolinami rzek

Magura- TrF - Porowo- od 5 m 438 Nowy trzeciorzęd i 250 80 5 szczelinowy do20 m Sącz kreda we fliszu

Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny.

Na terenie gminy Krynica-Zdrój występują wody mineralne, w tym zasoby wód leczniczych, które w większości zostały udokumentowane. Według systematyki regionalnej wód mineralnych są to złoża subregionu sądecko-gorlickiego, wchodzącego w skład Prowincji Karpackiej. Głównie są to szczawy wodorowęglanowe, zmineralizowane i słabozmineralizowane. Dokumentacja wskazuje na 6 złóż objętych koncesją na wydobywanie, znajdujących się na terenie gminy Krynica-Zdrój oraz częściowo gminy Muszyna. Wody lecznicze wykorzystywane na potrzeby lecznictwa uzdrowiskowego są pozyskiwane przez Uzdrowisko Krynica-Żegiestów S.A. (Tab. 13). Pozostałe 5 złóż eksploatowane są przez podmioty działające w branży rozlewniczej.

47 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Tab. 13. Charakterystyka wód wykorzystywanych na potrzeby lecznictwa uzdrowiskowego w Krynicy-Zdrój Ilość Nazwa źródła Rodzaj składników Zastosowanie stałych g/l 0,32% szczawa Niedokwaśny i bezkwaśny. wodorowęglanowa Stosowany w nieżytach żołądka, wapniowa, manganowa stanach po resekcji żołądka, Zdrój Główny 2,2 z dużą zawartością niedokrwistości z niedoboru żelaza, bezwodnika kwasu krzywicach, zaburzeniach gruczołów węglanowego dokrewnych. 0,071% szczawa słabo Bardzo moczopędna. Idealna w zmineralizowana z leczeniu kamicy nerkowej i dróg Jan 0,68 przewagą moczowych oraz miażdżycy i wodorowęglanu wapnia cukrzycy. Silne działanie moczopędne. 0,11% szczawa Stosowany w schorzeniach nerek i Józef wodorowęglanowo- 1,075 dróg moczowych. Również przy wapniowa niektórych schorzeniach przewodu pokarmowego i niedokrwistości. Przewlekłe nieżyty przewodu 0,41% szczawa pokarmowego, nerwice i stany Zdrój wodorowęglanowo- stresowe oraz choroby 3,99 Słotwinka magnezowo-sodowo- neurologiczne. Również w leczeniu wapniowa, żelazista miażdżycy i zaburzeń gruczołów dokrewnych dróg moczowych. 0,42% szczawa Skaza moczanowa, schorzenia Mieczysław wodorowęglanowo- 4,30 nerek, nieżyty żołądka i jelit oraz wapniowa niedokrwistość. Anemie z niedoboru żelaza, nadkwasota i niedowład żołądka, 0,38% szczawa nieżyty jelita cienkiego, wrzodziejące Tadeusz wodorowęglanowo- 3,79 nieżyty jelita grubego, wapniowa, żelazista niedokrwistość. Również w niektórych alergicznych schorzeniach układu pokarmowego. 21,52-27,72 2,14% szczawa Nadkwasota, choroby wrzodowe (jedna z wodorowęglanowo- żołądka i dwunastnicy, wątroby, dróg Zuber najsilniejszy sodowo- żółciowych oraz cukrzyca. Łagodzi ch w magnezowa/borowa objawy nadużycia alkoholu. Europie) Źródło: Plan Rozwoju Uzdrowiska Krynicy-Zdroju na lata 2016-2023.

Flora i fauna Głównym elementem flory gminy Krynica-Zdrój są zbiorowiska leśne, które zajmują ok. 60 % powierzchni gminy. Żyzność tych siedlisk wpływa na występowanie różnorodnych gatunków drzew. Wśród występujących na terenie gminy drzewostanów największy udział przypada jodle pospolitej – wynosi on ok. 35 %, duży udział ma buk ok. 23 %, dalej świerk pospolity 15 %, sosna zwyczajna 15 % i modrzew europejski ok. 5 %. Pozostałe 2 % stanowią takie gatunki drzew jak: olsza szara, jesion wyniosły, brzoza brodawkowata i klon jawor. W związku z położeniem Krynicy na terenie górskim występuje tu piętrowość szaty roślinnej. W poszczególnych piętrach, oprócz wspomnianych gatunków, obecne są także domieszki: grabu, wiązu górskiego, lipy, topoli, jesionu. Ze względu na surowy klimat na obszarze gminy nielicznie występują, charakterystyczne dla obszaru niżowego: dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, grab

48 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU pospolity. Piętro krzewów składa się kolejno z: leszczyny, bzu koralowego, wiciokrzewu czarnego oraz wawrzynka wilczełyko. W runie leśnym znajdziemy przede wszystkim: jeżynę fałdowaną, malinę właściwą, paprocie - narecznicę samczą, wietlicę samiczą, paprotnika kolczystego, podrzenia żebrowca, paprotkę zwyczajną a także lepiężniki, gajowca żółtego, żywca cebulkowego, psianki słodkogórz oraz łuskiewnika różowego. Spośród roślin chronionych występują tutaj: pióropusznik strusi, widłak goździsty i jałowcowaty, powojnik alpejski, storczyki: podkolan biały i storczyk plamisty, gnieźnik leśny, listera jajowata, czosnek niedźwiedzi, parzydło leśne (Tab. 14).

Tab. 14. Rośliny chronione w gminie Krynica-Zdrój Nazwa Stopień Nazwa Charakterystyka Zdjęcie łacińska ochrony Gatunek często występujący, w Częściowa ciepłolubnych (do 2014 r. zbiorowiskach pod ochroną Listera leśnych, wilgotnych Listera ovata ścisłą); jajowata zaroślach i lasach, na włączony do glebach umiarkowanie ochrony w żyznych, wilgotnych o 1946 r. odczynie obojętnym bądź zasadowym Rzadkie Częściowa występowanie, w (do 2014 r. wilgotnych lasach, pod ochroną olszynach, zaroślach; Pióropusznik Matteuccia ścisłą); na wilgotnych glebach strusi struthiopteris włączony do zasobnych w ochrony w próchnicę, ubogich w 1946 r. wapń, w dolinach rzek.

Częściowa Gatunek często (do 2014 r. występujący, głównie pod ochroną na wrzosowiskach, Widłak Lycopodium ścisłą); suchych pastwiskach i goździsty clavatum włączony do łąkach, lasach ochrony w iglastych, na glebach 1946 r. kwaśnych.

Częściowa Dość często (do 2014 r. występujących, pod ochroną przeważnie w lasach Widłak Lycopodium ścisłą); iglastych, również jałowcowaty annotinum włączony do zabagnionych, na ochrony w kwaśnym podłożu 1946 r. oraz torfowiskach.

Gatunek bardzo Powojnik Clematis rzadki, występujący w częściowa alpejski alpina Karpatach, w lasach i zaroślach.

49 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Gatunek często Częściowa występujący, w (do 2014 r. świetlistych lasach Storczyk pod ochroną Platanthera liściastych i zaroślach, podkolan ścisłą); bifolia na polanach, biały włączony do porębach, na ochrony w świeżych, średnio 1946 r. próchniczych glebach.

Częściowa Pospolicie (do 2014 r. Storczyk występujący pod ochroną plamisty Dactylorhiza podgatunek, na ścisłą); (kukułka maculata ubogich pastwiskach, włączony do plamista) łąkach, na glebach ochrony w kwaśnych. 1983 r.

Gatunek dość często Częściowa występujący, w (do 2014 r. różnych typach lasów, pod ochroną Gnieźnik Neottia głównie w buczynach i ścisłą); leśny nidus-avis grądach, na glebach włączony do umiarkowanie żyznej, ochrony w bogatej w sole 1946 r. wapnia. Gatunek częściej występujący częściej Częściowa; na południu kraju, w Czosnek Allium włączony do cienistych, żyznych niedźwiedzi ursinum ochrony w lasach liściastych, 2004 r. grądach, buczynach, nad potokach, przy źródliskach.

Częściowa (do 2014 r. Gatunek rzadko pod ochroną Parzydło Aruncus występujący, w lasach ścisłą); leśne sylvestris zaroślach i ich włączony do skrajach. ochrony w 1983 r.

Źródło: www.atlas-roslin.pl/lista-chronionych.htm.

Bogactwo świata zwierząt na terenie gminy charakteryzuje się różnorodnością. Do gatunków pospolitych należą: jeleń europejski, sarna, dzik, lis, wiewiórka, kuna leśna, kuna domowa. Zdecydowanie rzadziej występują: niedźwiedź brunatny (Rys. 25), osiadły wilk i ryś, bardzo rzadki żbik, borsuk oraz bóbr po przeprowadzeniu udanej reintrodukcji. Wśród gatunków chronionych spotkamy gryzonie i owadożerne: ryjówkę malutką, rzęsorka mniejszego i orzesznicę, a także drobne drapieżniki: łasicę (Rys. 27) i gronostaja. W Krynicy-Zdrój można spotkać prawie wszystkie rodzime rodzaje ptaków. Występują tu również gatunki objęte ścisłą ochroną miejsc gniazdowania, m. in.: orzeł przedni (Rys. 26), orlik krzykliwy, bocian czarny i puchacz. W pobliżu wód spotkamy zimorodka, pluszcza, w lasach – kuraka-jarząbka. Wśród płazów wyróżnia się: kumaka górskiego, salamandrę plamistą (Rys. 29), traszki: górską i karpacką oraz żaby.

50 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Wykluczając żółwia błotnego występują tu wszystkie polskie gady, nawet wąż eskulap (Rys. 28) czy gniewosz plamisty. Pospolitym gatunkiem jest żmija zygzakowata, również w jej czarnej odmianie, bez zygzaka. Owady reprezentowane są przez gatunki rodzime, a także te zlatujące z cieplejszych terenów, m. in.: nadobnica alpejska, motyl niepylak mnemozyna (Rys. 30), modraszka dafnida, lśniak. Ponadto na terenie gminy występują liczne gatunki mszyc.

Rys. 25. Niedźwiedź brunatny Rys. 28. Wąż eskulapa Źródło: pl.wikipedia.org. Źródło: pl.wikipedia.org.

Rys. 26. Orzeł przedni Rys. 29. Salamandra plamista Źródło: pl.wikipedia.org. Źródło: pl.wikipedia.org.

Rys. 27. Łasica Rys. 30. Niepylak mnemozyna Źródło: dinoanimals.pl. Źródło: pl.wikipedia.org.

51 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

4.2. Powiązania przyrodnicze z otoczeniem Gmina Krynicy-Zdrój położona jest w rejonie koncentracji wielkopowierzchniowych form ochrony przyrody, które całkowicie pokrywają jej powierzchnię. Wśród nich wyróżnić należy: Popradzki Park Krajobrazowy, Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu, Obszary Natura 2000 „Ostoja Popradzka” PLH 120019, Obszar Natura 2000 „Krynica” PLH 120039 oraz Obszar Natura 2000 „Beskid Niski” PLB 180002.

Rys. 31. System powiązań przyrodniczych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z krakow.rdos.gov.pl/korytarze2

52 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Główne powiązania zewnętrzne gminy opierają się na sieci korytarzy ekologicznych. Ich wyznaczenie jest niezbędne pod względem zapewnienia pożądanego stanu równowagi pomiędzy środowiskiem przyrodniczym i antropogenicznym. Zgodnie z polskim prawodawstwem, według ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, korytarz ekologiczny to obszar umożliwiający migrację zwierząt, roślin lub grzybów. Warunkiem prawidłowego ich funkcjonowania jest eliminacja barier ekologicznych mogących utrudniać lub całkowicie hamować przemieszczanie się gatunków, którym korytarz powinien służyć. Przez obszar gminy Krynica-Zdrój przebiega jeden z najważniejszych, leśnych korytarzy ekologicznych rangi transgranicznej tj. korytarz „karpacki” o przebiegu: Bieszczady – Beskid Niski – Beskid Sądecki – Beskid Makowski – Beskid Żywiecki – Beskid Śląski. Na poziomie krajowym, w celu ochrony siedlisk i gatunków zagrożonych fragmentacją środowiska, funkcjonuje gęsta sieć ekologiczna. W obrębie gminy Krynica- Zdrój oraz jej bliskiego sąsiedztwa znajdują się korytarze „Beskid Sądecki”, „Beskid Niski” oraz „Pogórze Rożnowskie”. Stanowią one szlaki przemieszczania się dziko żyjących zwierząt, w tym dużych drapieżników. Uzupełnienie stanowią korytarze regionalne – wyznaczone w 2005 roku w opracowaniu pn. Korytarze ekologiczne w Małopolsce oraz korytarze lokalne określone w dokumentach planistycznych gmin lub innych opracowaniach dotyczących miejscowych uwarunkowań środowiska np. w przypadku Krynicy-Zdrój w Planie zadań ochronnych dla PLH 120039 „Krynica” (Rys. 31).

4.3. Zagrożenia środowiska przyrodniczego

Degradacja powierzchni ziemi Degradacja powierzchni ziemi jest związana z występującymi na terenie gminy obszarami naturalnych zagrożeń geologicznych, w postaci licznych obszarów osuwania się mas ziemnych. Na obszarze gminy zarejestrowano łącznie 336 osuwisk, w tym 51 aktywnych, 83 okresowo aktywnych, 149 nieaktywnych i 53 o różnym stopniu aktywności w obrębie danego osuwiska, o łącznej powierzchni 1346,717 ha (13,47 km2), co stanowi 9,3 % powierzchni całej gminy. Na obszarze miasta identyfikowano 162 osuwiska o łącznej powierzchni 550,369 ha (5,5 km2). Ponadto w granicach administracyjnych gminy występują także 37 terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi6. Liczebność i rozmiary osuwisk wzrastają na terenie miasta, podczas gdy tereny wiejskie są stosunkowo bezpieczne pod tym względem. Możliwość odnowienia się aktywności osuwisk związana jest szczególnie z nawalnymi lub długotrwałymi opadami atmosferycznymi o ekstremalnie wysokich sumach okresowych. Zmiany w powierzchni ziemi powoduje działalność antropogeniczna związana z górnictwem. Na terenie gminy nie prowadzi się wydobycia kopalin na skalę przemysłową. Poddane eksploatacji są natomiast złoża wód mineralnych znajdujące się w granicach gminy. Wydobycie odbywa się poprzez odwierty i studnie głębinowe. Wielkość poboru wód w gminie Krynica-Zdrój w 2010 r. wyniosła 204 666 m3, co stanowiło około 51,7 % w skali powiatu nowosądeckiego i około 4,4 % w skali województwa. Przekształcenia powierzchnia ziemi związane są także z nieprzemyślaną działalnością człowieka w zakresie budowy obiektów kubaturowych oraz infrastruktury.

6 Obszary, na których, w przypadku naruszenia stateczności stoków, mogą utworzyć się osuwiska.

53 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Możliwość powstania lub odmłodzenia osuwisk istnieje w przypadku np. podcięcia zboczy, dodatkowego ich obciążenie przez posadowienie dużych obiektów o głębokich fundamentach, tworzenie nasypów lub dodatkowe nawodnienie zboczy. Ze względu na niewielki ruch budowlany w gminie skala zjawiska jest znikoma, należy jednak zaznaczyć, że nowa zabudowa lokowana jest często na terenach o dużym nachyleniu co może w przyszłości generować zagrożenia w postaci ruchów osuwiskowych.

Zanieczyszczenie gleb Środowisko glebowe na terenie gminy Krynica-Zdrój charakteryzuje się występowaniem gleb górskich i podgórskich. Są to gleby brunatne kwaśne oraz wyługowane, a także słabo wykształcone gleby szkieletowe. Przydatność gleb dla potrzeb rolnictwa jest ograniczona. Najlepsze gleby w gminie posiadają IV lub V klasę bonitacyjną, jednocześnie stanowią niewielki odsetek gleb ogółem. Gleby w gminie podlegają degradacji chemicznej, jak i fizycznej, poprzez niewłaściwe rolnicze użytkowanie lub zasklepianie będące skutkiem rozwoju osadnictwa. Głównymi czynnikami wywołującymi w ostatnich dziesięcioleciach degradację gleb, a więc walorów przyrodniczych rolniczej przestrzeni produkcyjnej są m.in.:  nadmierne zużycie środków ochrony roślin i nawozów,  przeznaczanie na cele nierolnicze gleb przydatnych dla rolnictwa,  erozja gleb nasilająca się wraz ze wzrostem spadku terenu,  niewłaściwe zagospodarowanie terenów podatnych na osuwanie się mas ziemnych (brak zadrzewień, niewłaściwa orka).

Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Dobrze rozwinięta sieć rzeczna na terenie gminy wynika z typowo górskiej rzeźby terenu. Sieć wód powierzchniowych tworzą w większości cieki o charakterze potoków górskich charakteryzujących się wysokimi spadkami, dużym udziałem zasilania opadowego oraz spływów powierzchniowych, a także dużymi wahaniami poziomu wód. Ukształtowanie terenu wpływa na małe możliwości retencyjne oraz znikomy udział zbiorników wód stojących. Największym pod względem powierzchni zlewni i najdłuższym powierzchniowym ciekiem na terenie gminy Krynica-Zdrój jest Muszynka. Przez obszar gminy przepływa większość dopływów Muszynki, do największych zalicza się Mochnaczkę i Kryniczankę, wśród mniejszych potoków wymienić należy Szczawnik, Błatnik, Potok Zimne i Pusta (lewobrzeżna zlewnia Muszynki) oraz Bradowiec (zlewnia prawobrzeżna). Ramowa Dyrektywa Wodna określa wymóg osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego i chemicznego dla jednolitych części wód oraz dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego dla sztucznych i silnie zmienionych części wód. W granicach gminy Krynica-Zdrój znajdują się wydzielone trzy jednolite części wód powierzchniowych, które obejmują w całości lub częściowo zlewnie trzech głównych rzek gminy. Są to:  JCWP Muszynka – obejmuje południową i środkową część gminy Krynica-Zdrój;  JCWP Biała do Mostyszy, bez Mostyszy– w granicach gminy Krynica-Zdrój odpowiada zlewni Czyrnianki;  JCWP Biała od Mostyszy do Binczarówki z Mostyszą i Binczarówką – w granicach gminy Krynica-Zdrój odpowiada zlewni Mostyszy.

54 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Prowadzony przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska monitoring jednolitych części wód powierzchniowych jest elementem wdrażania wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej. W roku 2009 monitoring obejmował dwa stanowiska w obrębie JCWP Muszynka: stanowisko na Mochnaczce w Tyliczu, gdzie oceniany był potencjał ekologiczny oraz stanowisko na Muszynce w Powroźniku w gminie Muszyna gdzie oceniano potencjał ekologiczny, a także stan chemiczny. Na stanowisku w Tyliczu potencjał ekologiczny oceniono jako umiarkowany (III klasa), natomiast na stanowisku w Powroźniku potencjał ekologiczny jako dobry (II klasa), a stan chemiczny poniżej dobrego. W tym samym roku, na ujęciu wód powierzchniowych w Czarnym Potoku, dokonano oceny jakości wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Jakość wód zakwalifikowano do kategorii A2 (woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego). W 2010 r. sieć stanowisk pomiarowo-kontrolnych nie obejmowała terenu gminy Krynica-Zdrój, monitoring nie obejmował również jednolitych części wód położonych w granicach gminy. Teren gminy Krynica-Zdrój został natomiast pośrednio objęty oceną jakości wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, która dokonywana była dla JCWP Muszynka na stanowisku w Powroźniku w gminie Muszyna - z uwagi na funkcjonujące tam ujęcie wód powierzchniowych zasilające Zakład Uzdatniania Wody, który jest źródłem zaopatrzenia w wodę dla miasta Krynica-Zdrój. Na podstawie wyników badań jakość wód zakwalifikowano do kategorii A2. Na terenie gminy Krynica-Zdrój nie występują źródła zanieczyszczeń o charakterze przemysłowym. Wobec powyższego zidentyfikować można dwie grupy źródeł będących zanieczyszczeniami dla wód. Głównym zagrożeniem dla jakości wód powierzchniowych w gminie Krynica-Zdrój jest spływ azotu oraz biogenów z pól do wód gruntowych i powierzchniowych. Kolejnym źródłem zanieczyszczeń dla wód powierzchniowych jest zabudowa, głównie zagrodowa, na terenach nie objętych systemem kanalizacji oraz programem budowy przydomowych oczyszczalni ścieków.

Zanieczyszczenie wód podziemnych Na obszarze gminy Krynica-Zdrój występuje główny zbiornik wód podziemnych (GZWP Nr 438 Magura - Nowy Sącz), ponadto gmina posiada cenne zasoby wód leczniczych. W ramach Dyrektywy Wodnej obszaru Polski podzielono na jednolite części wód podziemnych. Gmina Krynica-Zdrój znajduje się w obrębie dwóch jednolitych części wód podziemnych:  JCWPd 153 obejmującej północną część gminy. W jej obrębie występują dwa piętra wodonośne tj. piętro czwartorzędowe (posiada jeden poziom wodonośny) oraz piętro paleogeńsko-kredowe (posiada jeden, a miejscami kilka poziomów wodonośnych);  JCWPd 154 obejmującej rejon południowy, środkowy i częściowo północno-zachodni. W jej obrębie występują również dwa piętra wodonośne tj. piętro czwartorzędowe (z jednym poziomem wodonośnym) oraz piętro paleogeńskie (posiada jeden, lokalnie dwa poziomy wodonośne). Podstawowym narzędziem służącym ocenie stanu ilościowego i jakościowego jednolitych części wód podziemnych jest monitoring wód podziemnych. Na terenie gminy Krynica-Zdrój brak jest punktów monitoringu wód podziemnych. Najbliższe stanowiska monitoringu krajowego wód podziemnych znajdują się znajdują się w Żegiestowie w gminie Muszyna oraz w Wierchomli Wielkiej i w Piwnicznej-Zdrój. Na podstawie wyników monitoringu z 2010 r. oceniono:

55 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 dla JCWPd 153 – stan ilościowy piętra czwartorzędowego jako dobry, natomiast stan jakościowy jako zadowalający. Z kolei piętro paleogeńsko-kredowe charakteryzuje słaby stan ilościowy i bardzo dobry stan jakościowy;  dla JCWPd 154 – stan ilościowy jak i jakościowy piętra czwartorzędowego jako dobry. W przypadku piętra paleogeńskiego stan ilościowy oceniono jako słaby natomiast stan jakościowy jako bardzo dobry. Zagrożenia dla wód podziemnych, w szczególności zasobów wód leczniczych, wynikają z:  niedostosowania wielkości eksploatacyjnych ujęć do zasobów dyspozycyjnych;  niebezpieczeństw dotyczących ujęć wód, w związku z organizowanymi imprezami masowymi w najbliższym otoczeniu ujęć wód leczniczych, wzmożonym ruchem pieszym i przede wszystkim samochodowym oraz lokalizowaniem obiektów tymczasowych i miejsc postojowych mających niekorzystny wpływ na środowisko gruntowo – wodne w pobliżu stref ochronnych od ujęć;  łatwością zaburzenia struktur poziomów wodonośnych np. na skutek znaczących zmian morfologii terenu.

Zanieczyszczenie powietrza O jakości powietrza atmosferycznego na obszarze gminy decydują przede wszystkim emisje zanieczyszczeń. Główne źródła powstawania zanieczyszczeń powietrza to:  źródła punktowe: związane są z występowaniem skupisk niskich emitorów (głównie palenisk gospodarstw domowych, kotłowni indywidualnych, niewielkich zakładów usługowych i produkcyjnych). Emisja z tego rodzaju źródeł jest w znacznym stopniu emisją niezorganizowaną. Zanieczyszczenie utrzymuje się na obszarze zainwestowanym i w jego najbliższej okolicy. Wielkość tego rodzaju emisji jest trudna do oszacowania, wynosi od kilku do kilkunastu procent na terenach o rozwiniętej sieci ciepłowniczej (obszar miasta) do kilkudziesięciu procent na obszarach, których nie obejmują centralne systemy ciepłownicze (obszary wiejskie). Na terenie gminy nie istnieją duże zakłady produkcyjne uciążliwe dla środowiska, które stanowiłyby źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery;  źródła liniowe: zaliczane są do nich trasy komunikacyjne związane z ruchem samochodowym. Wielkość emisji związanej z transportem zależy przede wszystkim od kategorii drogi, ilości poruszających się pojazdów oraz ich stanu technicznego. Duże natężenie ruchu może powodować wzrost emisji zanieczyszczeń obejmującą tlenki azotu, węglowodory (szczególnie benzen), pyły, tlenek węgla, dwutlenek siarki. Szlaki komunikacyjne znacząco wpływają na stan zanieczyszczenia powietrza z uwagi na fakt, iż źródło emisji znajduje się na niewielkiej wysokości, tym samym warunki do rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń są niekorzystne. W związku z powyższym wzdłuż istniejących dróg notowane są podwyższone stężenia substancji zanieczyszczających, przy czym zasięg oddziaływania ograniczony jest do pasa terenu bezpośrednio sąsiadującego z drogą. Ponadto na obszarze gminy źródłem zanieczyszczeń atmosfery jest również emisja napływowa. Wpływ na jakość powietrza ma emisja z terenu sąsiednich gmin oraz ze Słowacji.

56 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Przekształcenie szaty roślinnej i świata zwierzęcego Zdecydowana większość obszaru gminy charakteryzuje się wysokim udziałem powierzchni zalesionych ze zróżnicowanym składem gatunkowym fauny i flory. Walory środowiska przyrodniczego obszaru gminy są czynnikiem rozwoju turystyki. Niewłaściwy i niekontrolowany rozwój turystyki i rekreacji może powodować nadmierne przekształcenia środowiska. Wiąże się to często ze zmianą charakteru siedlisk, co ma istotny wpływ na liczbę gatunków i stan liczebny populacji zwierząt. Ponadto zagrożeniem dla fauny, jest przerwanie lokalnych korytarzy migracyjnych, w szczególności dotyczy to barier jaką stanowią główne szlaki komunikacyjne.

Emisja hałasu i pól elektromagnetycznych Klimat akustyczny jest jednym z podstawowych czynników wpływających na jakość środowiska, bezpośrednio odczuwalnym przez człowieka. Istnieje wiele rodzajów hałasu m.in.: komunikacyjny, komunalny i przemysłowy. Ze względu na brak zakładów przemysłowych na terenie gminy Krynica-Zdrój, hałas przemysłowy nie ma znaczenia dla stanu środowiska gminy. Największy problem dla obszaru gminy stanowi hałas komunikacyjny. Głównymi jego źródłami są drogi, w szczególności droga krajowa nr 75 oraz drogi wojewódzkie nr 981 i nr 971, a także linia kolejowa. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie przeprowadził w 2009 roku pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie gminy Krynica-Zdrój (punkt pomiarowy zlokalizowano na ul. Piłsudskiego 19 – droga wojewódzka 981). Z przeprowadzonych badań wynikało że, w objętym pomiarami punkcie, wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu zarówno w porze dziennej jak i nocnej. W porze nocnej zmierzona wartość wyniosła 55,7 dB, przy dopuszczalnym poziomie w nocy 50 dB. W porze dziennej przekroczenie wyniosło 3,4 dB tj. 63,4 dB przy dopuszczalnym poziomie 60 dB w porze dziennej. Dla obszaru miasta oddzielną grupę stanowią punktowe źródła hałasu typu: restauracje, puby, kluby muzyczne, różnego rodzaju imprezy sportowe, koncerty, pawilony handlowe, które są uciążliwe dla mieszkańców. Źródłem pół elektromagnetycznych występujących na omawianym terenie są linie energetyczne średniego napięcia oraz urządzenia radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne, a dotyczy to przede wszystkim stacji bazowych i telefonii komórkowej. Źródłem pól elektromagnetycznych mogą być również urządzenia elektryczne pracujące w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. W 2009 roku prowadzono pomiary natężenia promieniowania elektromagnetycznego w trzech punktach powiatu nowosądeckiego, w tym w Krynicy-Zdrój. Wartość natężenia pola elektromagnetycznego (składowa elektryczna) w Krynicy-Zdrój wynosiła 0,24 V/m. Pomiary nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku.

4.4. Rolnicza przestrzeń produkcyjna

Charakterystyka warunków klimatycznych Na terenach położonych na wysokości ok. 550 m n.p.m. długość okresu wegetacyjnego wynosi ok. 200-210 dni, przy czym czas jego trwania skraca się o ok. 6 dni na 100 m wzrostu wysokości. Średnio na terenie gminy okres wegetacyjny trwa 170-185 dni i obejmuje okres od połowy kwietnia do połowy października. Pierwsze przymrozki występują już z początkiem października, a ostatnie w połowie maja. Długość okresu bez przymrozków wynosi średnio 140 dni.

57 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Charakterystyka rolniczej przydatności gleb Najlepsze gleby należą do IV klasy bonitacyjnej, przy czym zajmują one niewielką powierzchnię gminy. Pozostałe odznaczają się niską wartością użytkową ze względu na niski poziom próchnicy. Na terenie gminy Krynica-Zdrój występują głównie gleby brunatne wyługowane, brunatne kwaśne, rzadko pseudobielicowe. Typowymi dla omawianego obszaru kompleksami przydatności rolniczej gleb są owsiano-ziemniaczany górski (12) oraz owsiano-pastewny górski (13), których wartość rolnicza jest silnie determinowana przez klimat.

Charakterystyka rzeźby terenu pod względem przydatności rolniczej Dogodne tereny pod użytkowanie rolnicze charakteryzują się przeważnie płaską lub słabo nachyloną rzeźbą poniżej 2 stopni, co sprzyja prowadzeniu prac polowych. Na terenie gminy Krynica-Zdrój w ukształtowaniu dominują pasma wzgórz i obszary o dużym nachyleniu terenu. W związku z powyższym prace związane z gospodarką rolną wymagają ponoszenia dodatkowych kosztów uprawy.

Podsumowanie wpływu warunków środowiskowych na produkcję rolniczą Gmina Krynica-Zdrój nie jest obszarem o dogodnych warunkach dla prowadzenia gospodarki rolnej. Ukształtowanie terenu oraz niska jakość gleb przekładają się na wartość wskaźnika rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który dla gminy Krynica-Zdrój wynosi 37,1 pkt (w skali od 0 do 100 pkt). Dla porównania dla województwa małopolskiego wskaźnik ten przyjmuje wartość 69,3 pkt, a dla Polski 66,6 pkt. Mimo takiej oceny uwarunkowań przyrodniczych dla rolnictwa, 58 % aktywnych zawodowo mieszkańców gminy jest związana z sektorem rolniczym.

Użytkowanie gruntów i stan władania użytkami rolnymi Na terenie gminy użytki rolne stanowią 37 % powierzchni (Tab. 15 i Rys. 32). Struktura użytków rolnych różni się porównując obszar wiejskim z miejskim (Rys. 33). Na obszarze wiejskim duży udział w powierzchni użytków rolnych mają grunty orne (44 %), łąki trwałe i pastwiska trwałe zajmują kolejno 28 % i 25 %, natomiast grunty rolne zabudowane 3 %. W przypadku obszaru miejskiego w strukturze użytków rolnych dominują pastwiska trwałe (49 %), grunty orne stanowią 28 %, łąki trwale 19 %, a grunty rolne zabudowane 4 %.

Tab. 15. Powierzchnia użytków rolnych na terenie gminy Krynica-Zdrój powierzchnia [ha] Użytkowanie gruntów obszar miejski obszar wiejski cała gmina grunty orne 264 1949 2213 sady - 4 4 łąki trwałe 173 1246 1419 pastwiska trwałe 459 1115 1574 grunty rolne zabudowane 40 117 157 razem: 936 4431 5367 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PODGiK, 2015 r.

58 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000 5500

grunty orne sady łąki trwałe pastwiska trwałe grunty rolne zabudowane

Rys. 32. Powierzchnia skumulowana użytków rolnych [ha] w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PODGiK, 2015 r.

Rys. 33. Struktura użytków rolnych na obszarze wiejskim i miejskim gminy Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PODGiK, 2015 r.

Gospodarstwa indywidualne Według danych z Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2010 r. na terenie gminy zarejestrowanych było 935 gospodarstw rolnych. Liczba gospodarstw indywidualnych wynosiła 932. Na terenie gminy 790 gospodarstw indywidualnych prowadziło działalność rolniczą (Rys. 34). W strukturze gospodarstw rolnych dominują gospodarstwa o powierzchni do 10 ha, stanowią one 89 % ogółu, natomiast udział gospodarstw o powierzchni powyżej 10 ha wynosi 11 %.

500 431 450 400 350 300 250 200 156 150 119 100 53 31 50 0 do 1 ha 1 - 5 ha 5 - 10 ha 10 -15 ha 15 ha i więcej włącznie

Rys. 34. Liczba gospodarstw indywidualnych prowadzących działalność rolniczą wg powierzchni Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS (Spis Rolny 2010 r.).

59 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Produkcja roślinna W gminie Krynica-zdrój w 2010 r. w produkcji roślinnej przeważała uprawa zbóż (71 %), wśród nich największy udział miała pszenica – 23 %, dalej pszenżyto – 20 %, owies – 14 %, jęczmień – 9 %, mieszanki zbożowe – 2 %, żyto – 1 %. Uprawa ziemniaków zajmowała 29 % powierzchni gruntów ornych. Niewielka powierzchnia przeznaczona była na uprawę buraków cukrowych i warzyw gruntowych – 1 % (Rys. 35).

pszenica 23% 29% żyto jęczmień 2% owies pszenżyto 9% mieszanki zbożowe 2% ziemniaki 20% 14% inne

Rys. 35. Udział powierzchni poszczególnych upraw Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS (Spis Rolny 2010 r.).

Produkcja zwierzęca Na terenie gminy Krynica-Zdrój w 2010 r. obserwuje się znaczny spadek liczby pogłowia w porównaniu z latami poprzednimi (Tab. 16). Produkcja związana z chowem drobiu jest najliczniejsza. Duże znaczenie ma także chów bydła. W bazie danych stworzonej na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego nie ma informacji na temat pogłowia owiec i kóz, co można interpretować jako wycofanie się z utrzymywania tych zwierząt w gospodarstwach rolnych na terenie gminy.

Tab. 16. Liczba pogłowia na terenie gminy Krynica-Zdrój w latach 1996, 2002, 2010. pogłowie [szt.] 1996 2002 2010 bydło 3 126 2 367 2 076 trzoda chlewna 392 172 68 konie 317 203 192 drób 8 080 10 404 5 423 owce 312 912 -* kozy -* 135 -* razem: 12 227 14 193 7 759 *brak danych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS (Spis Rolny: 1996, 2002, 2010 r.).

W strukturze produkcji zwierzęcej w 2010 r. dominuje chów drobiu, znaczny udział ma produkcja bydła. Pogłowie koni ma w produkcji zwierzęcej większy udział niż pogłowie trzody chlewnej (Rys. 36). Mimo faktu, iż w produkcji zwierzęcej dominuje chów drobiu, to liczba gospodarstw utrzymująca kury plasuje się na drugim miejscu. Najwięcej gospodarstw związana jest z chowem bydła. W niewielu gospodarstwach trzyma się konie, a w nielicznych trzodę chlewną (Rys. 37). Należy zwrócić uwagę na fakt, że gospodarstwa związane z chowem

60 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU drobiu występują w mniejszej ilości niż te związane z chowem bydła, posiadają one jednak liczniejszy zasób inwentarza.

1% 2%

27% bydło drób trzoda chlewna konie 70%

Rys. 36. Udział pogłowia wg rodzaju w produkcji zwierzęcej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS (Spis Rolny 2010 r.).

285 300 267 250

200 bydło 150 drób

100 76 trzoda chlewna 39 konie 50

0 bydło drób trzoda chlewna konie

Rys. 37. Liczba gospodarstw utrzymująca pogłowie wg rodzaju Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS (Spis Rolny 2010 r.).

4.5. Leśna przestrzeń produkcyjna Lasy na terenie gminy Krynica-Zdrój znajdują się w granicach dwóch nadleśnictw: Nawojowa i Piwniczna (Rys. 39), które podlegają Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie. W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Nawojowa znajdują się grunty leśne występujące w północnej części gminy na obszarze czterech sołectw: Polany, Berest Piorunka i Czyrna. Środkowa i południowa część gminy, z sołectwami Mochnaczka Wyżna, Mochnaczka Niżna, Tylicz, Muszynka oraz obszarem miasta, znajduje się w zasięgu Nadleśnictwa Piwniczna. Zadania związane z prowadzeniem gospodarki leśnej na terenie gminy realizują dwa leśnictwa tj.: Berest (N-ctwo Nawojowa) oraz Jastrzębik (N-ctwo Piwniczna, z siedzibą w gminie Muszyna), a także Leśny Zakład Doświadczalny Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie – Krynica-Zdrój, którego działania są nadzorowane przez Nadleśnictwo Piwniczna.

Lesistość W gminie Krynica-Zdrój grunty leśne i zadrzewione zajmują ok. 8447 ha, w tym lasy 8291 ha (Rys. 38). Wskaźnik lesistości dla gminy wynosi 57 % (dla porównania lesistość powiatu nowosądeckiego wynosi 43,3 %). Na terenach wiejskich udział lasów jest wyższy – wynosi 66 %, natomiast na obszarze miasta 53 %.

61 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

miasto

[ha]

lasów obszar wiejski powierzchnia 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000

Rys. 38. Powierzchnia lasów na terenie gminy Krynica-Zdrój Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Rys. 39. Lasy na terenie gminy Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie BDOT i BDL.

62 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Struktura własności W strukturze własnościowej gruntów leśnych w gminie znaczny udział (31 % ogółu) mają lasy publiczne tj. należące do Skarbu Państwa – 2 046 ha oraz we władaniu gminy – 506 ha. Lasy prywatne zajmują powierzchnię 1 081 ha. Pozostałe obszary leśne o powierzchni 4 658 ha (56 %) są we władaniu różnych innych podmiotów m.in. Leśnego Zakładu Doświadczalnego Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie – Krynica-Zdrój, kościołów i związków wyznaniowych (Rys. 40).

25%

Włsność Skarbu Państwa Własność gminy 6% 56% Własność osób fizycznych 13% Własność innych podmiotów

Rys. 40. Struktura własnościowa lasów w gminie Krynica-Zdrój Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju – zestawienie gruntów PODGiK.

Struktura siedliskowa Między nadleśnictwami, których zasięg terytorialny obejmuje gminę Krynica-Zdrój, występuje niewielkie zróżnicowanie typów siedliskowych. Zarówno w Nawojowej jak i Piwnicznej dominującym typem siedliskowym jest las górski (LG). Stosunkowo duży udział przypada na las mieszany górski (LMG). Zróżnicowanie polega na proporcji udziału poszczególnych typów w strukturze, a także na niewielkim udziale odmiennych rodzajów siedlisk: na terenie N-ctwa Nawojowa występują dodatkowo lasy łęgowe natomiast w N-ctwie Piwniczna spotkać można bór i jego odmiany (Tab. 17, Rys. 41).

Rys. 41. Struktura siedliskowa w Nadleśnictwach Nawojowa i Piwniczna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z PUL Nadleśnictw Nawojowa i Piwniczna.

63 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Tab. 17. Typy siedlisk ogółem w Nadleśnictwach Nawojowa i Piwniczna

Nawojowa Piwniczna Typ siedliskowy powierzchnia [ha] [%] powierzchnia [ha] [%] Las górski (LG) 10326,9 86,4 9448,0 73,8 Las mieszany górski (LMG) 1445,0 12,1 2923,3 22,8 Las wyżynny (Lwyż) 163,5 1,4 - - Bór mieszany górski (BMG) - - 383,3 3,0 Bór wysokogórski (BWG) - - 44,2 0,3 Las łęgowy górski (LŁG) 20,0 0,2 - - inne (Lłwyż, OLJG) 1,5 0,0 - - razem: 11957,1 100 12798,8 100 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z PUL Nadleśnictw Nawojowa i Piwniczna.

Struktura gatunkowa W przypadku struktury gatunkowej lasów N-nictw Nawojowa i Piwniczna sytuacja jest analogiczna jak w przypadku struktury siedliskowej. Na terenach N-nictw występują przeważnie te same gatunki, a zróżnicowanie polega na ich ilości w strukturze gatunkowej. W N-ctwie Nawojowa dominuje jodła (50 %), drzewostany charakteryzują się także dużym udziałem sosny (21 %) i buka (19 %), świerk (6 %) i modrzew (3 %) występują na obszarach wyżej położonych, natomiast na siedliskach łęgowych występuje jesion (Js) olcha (Ol) i olcha szara (Ol.s) (1 %). Na terenie N-ctwa Piwniczna największy udział po buku (48 %) ma jodła (21 %), a po niej świerk (18 %), mniejszy udział mają sosna (6 %) i modrzew (5 %), natomiast sporadycznie występują jawor (Jw), brzoza (Brz), grab (Gb), olcha (Ol) i lipa (Lp) (2 %) (Rys. 42).

100%

90%

80%

70% Inne (Jw, Brz, Gb, Ol, Lp)

60% Inne (Js, Ol, Ol.s) Modrzew (Md) 50% Świerk (Św) 40% Buk (Bk) 30% Sosna (So) Jodła (Jd) 20%

10%

0% Nawojowa Piwniczna

Rys. 42. Struktura gatunkowa lasów ogółem w Nadleśnictwach Nawojowa i Piwniczna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z PUL Nadleśnictw Nawojowa i Piwniczna.

64 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Lasy ochronne Las ochronny pełni funkcje pozaprodukcyjne związane z ochroną gruntów, wód, infrastruktury oraz terenów zamieszkałych przez człowieka i zagrożonych skutkami zjawisk żywiołowych. O tym, że las pełni funkcję ochronną decyduje kilka czynników m.in.: jego różnorodność, położenie, a także walory przyrodniczo-krajobrazowe. Istnienie lasów ochronnych jest niezwykle ważne dlatego stały się przedmiotem i celem gospodarowania. Sposób prowadzenia gospodarki w lasach ochronnych określa Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 07 września 1992 roku w sprawie szczegółowych zasad i trybów uznania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej (Dz.U. Nr 67, poz.337). Zgodnie z Decyzją Ministra Środowiska z dnia 12 września 2000 r. nr BOA-lp-4/1416/2000 całość lasów N-ctwa Nawojowa oprócz istniejących rezerwatów zaliczono do lasów ochronnych. W przypadku N-ctwa Piwniczna lasy ochronne zostały wskazane Decyzją Ministra Środowiska z dnia 24 czerwca 2010 r. nr DL-lpn-612-6/29876/10/jł. Do lasów ochronnych zaliczają się również wszystkie lasy administrowane przez Leśny Zakład Doświadczalny Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Powierzchnia lasów ochronnych na terenie gminy Krynica-Zdrój wynosi 6 470,67 ha, z czego: 1 608 ha lasów ochronnych administrowanych jest przez N-ctwo Nawojowa, w zarządzie N-ctwa Piwniczna znajduje się 372,60 ha lasów ochronnych, a 4 490,07 ha posiada Leśny Zakład Doświadczalny.

65 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

5. STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ 5.1. Historyczne aspekty rozwoju przestrzennego Obecny zasięg przestrzenny gminy Krynica-Zdrój jest wynikiem procesów dziejowych, które zostały zapoczątkowane w średniowieczu i trwają, aż po czasy współczesne. Częste i wielowątkowe transformacje środowiska kulturowego na tym obszarze sprawiły, że struktura osadnicza jest tu niezwykle złożona i różnorodna. Miejscowości obecnej gminy Krynica-Zdrój początkowo należały do Klucza Muszyńskiego, będącego niewielkim państwem kościelnym biskupów krakowskich (Rys. 43) istniejącym od XIII wieku do 1781 roku. Następnie weszły one w skład terytorium Galicji, a od roku 1918 zostały na nowo przyłączone do Polski.

Rys. 43 Położenie gminy Krynica-Zdrój na obszarze Państwa Muszyńskiego Źródło opracowanie własne na podstawie www.twojamuszyna.pl.

Pierwsze ślady działalności ludzkiej na omawianym terenie datowane są na XI-XIII wiek, kiedy to na szlaku handlowym między Polską a ówczesnymi Węgrami rozwinęła się osada Ornawa. W 1336 roku zyskała ona status wsi królewskiej, a 27 lat później otrzymała od Kazimierza Wielkiego prawa miejskie wraz z nową nazwą – Miastko. Król ufundował tam kościół, szpital, szkołę parafialną oraz mury obronne. Obszar rozwijał się bardzo intensywnie, aż do momentu spalenia miasta przez wojska węgierskie, a w konsekwencji znacznych zniszczeń – upadku Miastka w XVI wieku. W 1612 roku miejscowość ta otrzymała ponownie prawa miejskie od biskupa krakowskiego Piotra Tylickiego. W dokumencie lokacyjnym została nadana nowa nazwa – Tylicz, która funkcjonuje do dziś, oraz prawo do cotygodniowego targu i jarmarków. Od tej pory pozycja miasta stopniowa wzrastała – na przestrzeni ponad 200 lat liczba ludności zwiększyła się czterokrotnie (w 1880 roku obszar ten zasiedlony był przez 1392 osoby).

66 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Przełom XIX i XX wieku był natomiast czasem stopniowego zamierania handlu, czego główną przyczyną była budowa linii kolejowej wiodącej przez Muszynę do Krynicy (zastępującej transport konny). W 1935 roku Tylicz stracił prawa miejskie. Kolejna osada w zasięgu granic obecnej gminy Krynica-Zdrój powstała w 1350 roku na prawie magdeburskim. Wieś Muszynka, położona na trakcie handlowym odgrywała w XIV i XV wieku dużą rolę, ze względu funkcjonowanie w niej urzędu celnego. Zniszczona została jednak w czasie najazdu węgierskiego w 1474 roku. Ponownie zasiedliła ją w XVI wieku napływająca ludność pasterska – zwana Wołochami. Wioska uchroniła się przed działaniami zbrojnymi I i II wojny światowej. W 1945 roku natomiast około 70 % miejscowych Łemków repatriowano do ZSRR, pozostałych wysiedlono w czasie akcji „Wisła” na Zachód, przez co potencjał ludnościowy został znacznie obniżony. Pozostałe miejscowości współczesnej gminy Krynica-Zdrój rozwinęły się w XVI wieku. Wśród nich była dzisiejsza siedziba władz gminy. Za początki Krynicy uznaje się założenie na „surowym korzeniu” osady – Krzenycze w 1547 r. w Państwie Muszyńskim. Miejscowość powstała na prawie wołoskim z zezwolenia wydanego przez biskupa krakowskiego Samuela Maciejowskiego dla Danka z Miastka (Tylicza). Dalszy, dynamiczny rozwój osady związany był z odkryciem w XVII wieku leczniczych wartości źródeł mineralnych. W 1784 roku austriacki urzędnik Franciszek Stix von Saunbergen widząc ich potencjał, wykupił od miejscowego włodarza ziemie ze źródłami wód leczniczych. Zalążkiem działalności uzdrowiskowej na tym terenie było wybudowanie „Małego Domku”, w którym od 1804 roku mieściły się pierwsze zakłady zdrojowe. W 1807 roku Krynica została urzędowo nazwana zdrojem kąpielowym i wkrótce zaczął tu ordynować pierwszy stały lekarz zdrojowy. Czas rzezi galicyjskiej i Wiosny Ludów związany był z powolnym upadkiem zdrojowiska. Dopiero z końcem lat 50. XIX wieku nastąpiło odrodzenie Krynicy. Lata świetności uzdrowiska zapoczątkowała działalność profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Józefa Dietla. Infrastruktura uzdrowiskowa stopniowo była rozbudowywana i ulepszana. Pod koniec wieku, miejscowość wizytowało corocznie około 6 000 pacjentów. W tym okresie powstały również najbardziej znane obiekty uzdrowiskowe, takie jak: Stare Łazienki Mineralne, Stare Łazienki Borowinowe, Dom Zdrojowy, drewniana Pijalnia Główna z deptakiem i Teatr Modrzewiowy. Do rozwoju uzdrowiska przyczyniło się również wybudowanie w 1876 roku linii kolejowej do Muszyny, przedłużonej w 1911 roku do Krynicy. Dzięki poprawieniu dostępności komunikacyjnej zdroju, jego rozwój nabrał jeszcze większego tempa. Początek XX wieku to również okres odkrycia i udowodnienia przez prof. Rudolfa Zubera wyjątkowych właściwości jednej z najsilniejszych wód leczniczych w Europie. Po I wojnie światowej uzdrowisko przejęły władze polskie. Odnowiono wtedy część obiektów i wybudowano wiele nowych, np. „Nowe Łazienki Mineralne”, pensjonat „Lwigród”, „Nowy Dom Zdrojowy”. Powstało również schronisko na Jaworzynie Krynickiej i kolejka na Górę Parkową, stadion zimowy oraz tor saneczkowy. Krynica stała się ośrodkiem sportów zimowych. W 1919 roku przyjeżdżało tam ok. 10 tys. kuracjuszy rocznie, a 20 lat później liczba ta wzrosła czterokrotnie. W 1933 roku na mocy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z dnia 18 października Krynica otrzymała pełne prawa miejskie7. Druga wojna światowa i okres okupacji przerwały rozwój uzdrowiska. Okupanci rozgrabili i zdewastowali je doszczętnie. Po wojnie nastąpiła rozbudowa kurortu, jednak

7 Dane ze strony www.sztetl.org.pl/pl/article/krynica-zdroj/3,historia-miejscowosci/#footnote_3

67 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU pełne odrodzenie uzdrowiska nastąpiło dopiero pod koniec lat 50. XX wieku. W tym czasie powstały nowe sanatoria branżowe, zakład przyrodoleczniczy, Pijalnia Główna z salą koncertową, korty tenisowe, boiska. Do Krynicy przybywały coraz liczniejsze rzesze kuracjuszy i turystów – w roku 1955 było ich już 46 552, przy czym samo miasto liczyło wtedy 8 250 mieszkańców. Poza Krynicą w XVI wieku na terenie obecnej gminy wykształciły się również miejscowości: Polany (1574 r.), Piorunka (1580 r.), Mochnaczka Niżna i Wyżna (1589 r.), Berest oraz Czyrna (koniec XVI w.). Geneza powstania tych wsi była podobna. Wszystkie z nich lokowano na prawie wołoskim, na terenach należących do biskupstwa krakowskiego. Każda osada posiadała własną cerkiew, która stanowiła jasno zdefiniowaną dominantę przestrzenną.

Rys. 44. Frgament Administrativ Karte von den Königreichen Galizien und Lodomerien z 1855 roku w skali 1:115 000, arkusz nr 28 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.polski.mapywig.org.

68 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Terytorium obecnej gminy Krynica-Zdrój ewoluowało również pod względem administracyjnym. Obszar wiejski (miejscowości: Berest, Czyrna, Mochnaczka Niżna, Mochnaczka Wyżna, Muszynka, Piorunka, Polany i Tylicz) należał niegdyś do gminy Tylicz, natomiast dzisiejsze miasto stanowiło osobną jednostkę terytorialną. W roku 1976 połączono ww. gminy przyjmując nazwę Krynica. 1 styczna 2002 roku przemianowano ją na Krynica-Zdrój.

5.2. Osadnictwo i układy komunikacyjne Ziemie obecnej gminy Krynica-Zdrój były zasiedlane w dwóch okresach – XIII-XIV oraz w XVI wieku, stad też osadnictwo miało charakter mieszany. Pierwsze miejscowości (Tylicz i Muszynka) zostały założone przez króla Kazimierza Wielkiego na prawie magdeburskim. W Tyliczu (dawniej Miastku), ze względu na korzystne położenie w szerokiej dolinie trzech potoków (Mochnaczki, Muszynki i Złuhy), możliwe było zaplanowanie kompozycji urbanistycznej opartej o czworoboczny rynek. Na jego bazie wytyczano regularną sieć ulic, przecinających się pod katem prostym i ciągnących się aż do murów miejskich. Dzięki temu struktura przestrzenna była spójna i uporządkowana. Rys. 45 przedstawia etapy rozwoju terytorialnego Tylicza począwszy od czasów po ponownym otrzymaniu praw miejskich do okresu międzywojennego. Wyraźnie widoczna jest ekspansja zabudowy na wschód, jednak przy zachowaniu jej zwartego układu.

Rys. 45. Rozwój przestrzenny Tylicza na mapach historycznych A - First Military Survey (1763-1787); B - Third Military Survey (1869-1887); C - Mapa WIG 1:25 000 (1935) Źródło opracowanie własne na podstawie http://mapire.eu oraz www.polski.mapywig.org.

Pozostałe miejscowości (Berest, Czyrna, Krynica, Mochnaczka Niżna, Mochnaczka Wyżna, Piorunka, Polany) były lokowane na prawie wołoskim. W Polsce prawo to upowszechniło się pod koniec XV wieku, na terenach górzystych, podgórskich i trudnych w uprawie. Osadnictwo polegało tu na przejmowaniu pasterskich norm prawnych i gospodarczych. Formą zabudowy wsi była tzw. łańcuchówka (wieś leśno- łanowa). Zagrody lokowano po obu stronach drogi biegnącej zazwyczaj dnem doliny (Rys. 44). Każde gospodarstwo założone było na własnym łanie wykarczowanego pola, które przechodziło dalej w należący do tego samego właściciela płat lasu. Krynica ze wsi leśno-łanowej rozwinęła się w miejscowość uzdrowiskową. Ze względu na warunki terenowe – położenie w wąskiej dolinie rzecznej – struktura zabudowy posiadała zwarty charakter. Skoncentrowana była wzdłuż sieci głównych dróg, na które składały się obecna droga wojewódzka o przebiegu N-S oraz 3 rozgałęzienia dróg: na Słotwiny, na Tylicz oraz Czarny Potok (na Rys. 46 oznaczono numerami 1, 2, 3).

69 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Współczesny podział miasta na obręby ewidencyjne (tj. Krynica Słotwiny, Krynica- Zdrój, Krynica Wieś) nawiązuje do osad, które wytworzyły się w trakcie procesów dziejowych. Z Rys. 46 jasno wynika, że początkowo najbardziej zabudowanym terenem był obszar lokacji wsi Krzenycze oraz Słotwiny. Kompozycja urbanistyczna Zdroju rozwinęła się na przełomie XVIII i XIX wieku, dzięki czemu zrównoważyła spolaryzowaną dotąd przestrzeń. Strefa zabudowy uzdrowiskowej wraz z Parkiem Zdrojowym stanowiły swoiste centrum miasta (na Rys. 46 oznaczono numerem 2 oraz Rys. 47).

Rys. 46. Rozwój przestrzenny Krynicy-Zdrój na mapach historycznych A - First Military Survey (1763-1787); B - Third Military Survey (1869-1887) Źródło opracowanie własne na podstawie http://mapire.eu.

Strukturę osadniczą obecnej gminy Krynica-Zdrój pod koniec XIX wieku obrazuje Tab. 18. Uwzględniono w niej liczbę ludności oraz liczbę budynków w poszczególnych miejscowościach, jak również powierzchnię użytków rolnych i lasów będących we własności Państwa Muszyńskiego.

Tab. 18. Spis ludności i dóbr kościelnych – stan na rok 1880 Użytkowanie terenów otwartych liczba liczba w morgach Miejscowość mieszkańców budynków grunty łąki i pastwiska las rolne ogrody Krynica-Zdrój 1879 b.d. 2848 634 740 1393 Berest 549 83 b.d. b.d. b.d. b.d. Czyrna 506 83 1003 b.d. b.d. 242 Mochnaczka 645 b.d. 67 18 4 256

70 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Niżna Mochnaczka 464 b.d. 1440 261 85 70 Wyżna Muszynka 538 b.d. 1335 235 227 569 Piorunka 402 73 38 15 5 436 Polany 336 51 765 79 127 363 Tylicz 1392 248 2104 500 562 1172 b.d. – brak danych; morga – historyczna jednostka powierzchni używana w rolnictwie – wynosiła ok. 0,6 ha Źródło opracowanie własne na podstawie „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego”

Rys. 47. Plan centralnej części miasta Krynica-Zdrój z 1943 roku Źródło: www.igrek.amzp.pl.

5.3. Charakterystyka tradycyjnej architektury regionu Świadectwem procesów dziejowych, które zachodziły w przestrzeni gminy Krynica- Zdrój są różnego rodzaju obiekty budowlane. Ich fizjonomia i funkcje dają obraz nie tylko tego, jak zmieniała się sztuka budowlana, ale przede wszystkim jakie przeobrażenia nastąpiły pod względem społeczno-kulturowym.

Architektura sakralna Na terenie obecnej gminy Krynica-Zdrój znajduje się wiele zabytkowych cerkwi łemkowskich (Tab. 19), które swoją architektura idealnie dopełniają krajobraz górski, a zarazem są najbardziej widocznymi śladami odrębności kulturowej i religijnej. W 1956 roku zostały przemianowane na kościoły rzymsko-katolickie bez ingerencji w ich pierwotny wystrój. Charakterystyczny dla cerkwi łemkowskich jest ich typowy trójdzielny układ (babiniec, nawa główna, prezbiterium (sanktuarium)), odpowiadający wymogom liturgii wschodniej. Każda część budowana była na rzucie kwadratowym, rozbijając tym samym centralny układ środkowej nawy (na przykład jak na Fot. 2). Nawy kryte były zgeometryzowanymi kopułami w konstrukcji zrębowej, zakryte zewnętrznymi obudowami z gontów. Z czasem przybrały kształt cebulastych hełmów ze ślepymi latarniami. Najważniejsza część – prezbiterium kryta była dachem trójspadowym, nad babińcem wznosi się, okalająca go dzwonnica o konstrukcji słupowo ramowej.

71 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Budynki wznoszono na niskim, kamiennym cokole, a jako główny budulec wykorzystywano drewno z pobliskich lasów, najczęściej świerkowe, rzadziej dębowe i bukowe.

Fot. 2. Cerkiew greckokatolicka św. Kosmy i Damiana w Bereście (obecnie kościół rzymskokatolicki Matki Boskiej Nieustającej Pomocy) Autor: Piotr Fogel.

Cerkwie sytuowano na wzniesieniach, poza zabudową wiejską i zamykano drewnianym bądź kamiennym ogrodzeniem z gontowym daszkiem i ozdobną bramą. Obok zazwyczaj zakładano cmentarz. Lokalizacja obiektów sakralnych nie była przypadkowa, wiązano ją z bliską dostępnością wody w razie pożaru. Stawiano je również w znacznym oddaleniu od zabudowy chłopskiej. Mimo tych zabiegów cerkwie regularnie płonęły, dlatego do dnia dzisiejszego zachowały się głównie te pochodzące z XIX w.

Architektura wsi łemkowskich Wsie w gminie Krynica-Zdrój pod względem genetycznym to zwarte łańcuchówki. Zachowały się w nich liczne zabytki świeckie, m. in. drewniane spichlerze, murowane piwniczki, a także domy mieszkalne. Większość z nich przeniesiono do Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Skansenu w Sanoku oraz Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej. Mimo to w niektórych miejscach w gminie można zobaczyć pierwotne, drewniane budownictwo z czasów wsi łemkowskich (Fot. 3). W tradycyjnym gospodarstwie były dwa budynki: jeden gospodarski i drugi, usytuowany pod kątem prostym do poprzedniego – mieszkalny. Ich dwuspadowe dachy okapowe pokryte były deskami, gontem bądź strzechą. Najczęściej do budowy używano bali jodłowych lub sosnowych.

72 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Fot. 3. Chata łemkowska w Czyrnej Autor: Bartłomiej Wadas Źródło: www.beskid-niski.pl/index.php?pos=/galeria&table=bn_miejscowosci&ID=26

Budownictwo uzdrowiskowe Koniec wieku XVIII przyniósł dynamiczny rozwój miejscowości uzdrowiskowych, wzorowanych głównie na cieszących się renomą zdrojowiskach zachodnioeuropejskich. Miejscowość o funkcji lecznictwa balneologicznego charakteryzowała się typową kompozycją przestrzenną. Tworzył ją zespół przyrodoleczniczy – dominanta założenia oraz okalające go parki, deptaki, tereny zielone. Wokół nich rozwijało się budownictwo sanatoryjno-pensjonatowe.

Fot. 4. Stary Dom Zdrojowy Autor: Piotr Fogel.

W centralnej części zdroju lokalizowano najważniejszy obiekt – Dom Zdrojowy (Fot. 4). Początkowo składał się wyłącznie z kabin kąpielowych, później włączono funkcję mieszkalną a wraz z nią usługi rekreacyjne: kawiarnie, restauracje, sale balowe

73 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU i koncertowe. Rozwój uzdrowisk wytworzył potrzebę dopasowania zaplecza mieszkalnego do zwiększającego się z roku na rok ruchu turystycznego. W drugiej połowie XIX wieku nastąpił dynamiczny rozkwit budownictwa drewnianego, w szczególności pensjonatów w reprezentatywnym szwajcarsko-tyrolskim stylu. Rozwój obiektów uzdrowiskowych w Krynicy przypada na początek XIX wieku. W 1804 r. wzniesiono tzw. Mały Domek – pierwszy budynek Łazienek Mineralnych, a w 1812 r. powstał pawilon Pijalni nad Zdrojem Głównym. W trzy lata później do użytku zostały oddane Stare Łazienki Mineralne, autorstwa Feliksa Księżarskiego. Ich drewniana konstrukcja składała się z trzech skrzydeł: frontowego oraz dwóch bocznych, zwieńczonych trójkątnym zdobieniem szczytowym. Środkową, wysuniętą część budowli stanowiła czworoboczna wieżyczka z zegarem, po bokach analogicznie ustawione były ich mniejsze wersje. Kolejnym przykładem eklektycznej zabudowy były Łazienki Borowinowe – piętrowy, murowany obiekt, kryty blachą ze sterczynami na szczytach facjat. Budynek wyróżniał się również półkolistymi obramowaniami otworów okiennych i drzwiowych, pilastrami jońskimi, a także boniowaniem w tynku. W Krynicy rozwój ruch budowlanego nastąpił po powołaniu Komisji Balneologicznej przez dr Józefa Dietla. Budowano najczęściej 1-2 kondygnacyjne wille i pensjonaty. Ich najbardziej charakterystyczne elementy to m. in. obszerne ganki oparte na słupach i balkony z ozdobnymi balustradami. W późniejszym okresie w architekturze uzdrowiskowej Krynicy zaznaczyły się wpływy lokalnego budownictwa ludowego. Początek XX wieku to okres architektury murowanej. Wznoszono budynki w bardziej awangardowym stylu, wykańczano je szlachetnymi tynkami, a wnętrza wyposażano kamieniem naturalnym, drewnem, stwarzając wrażenie luksusu. Wprowadza się nowy typ zabudowy – sanatoria związkowe, uzupełniając podstawową funkcję zdrojową o ekskluzywne pomieszczenia towarzyskie dla elit. Duży wpływ na wygląd budynków miał rodzaj prowadzonych zabiegów leczniczych oraz wymagania kuracjuszy, którzy oczekiwali coraz wyższego standardu wykończenia. Dobrym przykładem tego trendu jest wybudowany w latach 1924-1928 obiekt Nowych Łazienek Mineralnych. Jego projekt zakładał dwukondygnacyjną kubaturę z dwoma dziedzińcami, zwieńczonymi spadzistymi dachami. Oryginalnym elementem było pojawienie się, we frontowej części budynku, kolumnady zakończonej długim balkonem, łączącym przeciwległe skrzydła dachu. Wnętrze holu głównego i klatki schodowej, pełniącej funkcje reprezentacyjne i zostały utrzymane w stylu art deco z zastosowaniem kamiennych detali i malowideł ściennych. W 1929 roku nowy typ zabudowy wprowadza Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń Prywatnych, wykonując projekt Sanatorium Lwigród. Obiekt przypomina zamek i jest połączeniem stylu neorenesansowego i eklektycznego. Wtedy zostały wprowadzone innowacje w postaci żelbetowych balkonów i kamiennych schodów. Elementy fornirowe i marmury stanowiły wyposażenie wnętrz. Był to jeden z najnowocześniejszych budynków uzdrowiskowych w Polsce, jako jedyny w Krynicy wyposażony w salę operacyjną, gabinet rentgenowski i pokoje zabiegowe z wannami do kąpieli. Przykładem budownictwa oszczędnego w środkach, ze zróżnicowaną bryłą był wybudowany w 1939 roku Nowy Dom Zdrojowy (Fot. 5). Modernistyczny styl pozbawił go zbędnych detali oraz nadmiernie zdobionych kolumnad. Cześć sanatoryjna budynku posiada 4 kondygnacje, skrzydła boczne „zamykają” konstrukcję 5 kondygnacjami. Wnętrza tworzą marmury, mosiężne detale, fazowane okrągłe lustra i chromowane poręcze.

74 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Od drugiej połowy XX w. uwidacznia się trend dużych budynków sanatoryjnych w stylu modernistycznym, których kubatura zaczęła agresywnie oddziaływać na łagodny górski krajobraz. Pierwszą realizacją tego typu było Sanatorium Silesia. 8-kondygnacyjny budynek mieścił na parterze hall oraz jadalnie z zapleczem. Pierwsza kondygnacja zarezerwowana była dla świetlicy oraz pomieszczeń leczniczych, natomiast reszta pełniła funkcję hotelową. Ta zasada była też podstawą projektu Domu ZGZZ Pracowników Łączności.

Fot. 5. Nowy Dom Zdrojowy Autor: Piotr Fogel.

Rok 1960 przyniósł koncepcję dzielnicy uzdrowiskowej na Górze Parkowej. Została ona zlokalizowana w miejscu największego nasłonecznienia, najmniejszej wilgotności powietrza i najlepszej ochrony przed wiatrem. Dzielnicę połączono z miastem ulicami: Nowosłoneczną i Źródlaną, obsługując dwa zespoły mieszkalne: jeden z zakładem przyrodoleczniczym oraz drugi z pawilonem handlowym i kawiarnią w centrum. Ostatni przykład charakterystycznej zabudowy w Krynicy jest Nowa Pijalnia z 1971 roku. Budynek był wówczas największym tego typu obiektem w Europie. Znajdował się w centralnej części zdrojowiska, pomiędzy Starym i Nowym Domem Zdrojowym oraz muszlą koncertową. Założenie składało się z hali spacerowej, części handlowej oraz wystawienniczej z pomieszczeniami do wydawania wód mineralnych. Na zewnątrz przebiegał 5-metrowy taras z zadaszeniem.

5.4. Walory środowiska kulturowego

Szlak architektury drewnianej Krynicki Szlak Cerkwi Łemkowskich jest częścią większego szlaku drogowego – Architektury Drewnianej. Powstał on w 2001 roku z inicjatywy województwa małopolskiego. Przedsięwzięcie obejmuje również województwa: śląskie, świętokrzyskie i podkarpackie. Realizacja projektu miała miejsce w latach 2001-2003 oraz 2008-2009. Jego celem było oznaczenie i ochrona zabytków architektury dawnej wsi. Obejmuje

75 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU obiekty sakralne, kościoły, cerkwie, przydrożne kapliczki, domy, chałupy i dworki, drewniane zabudowania gospodarskie, karczmy i leśniczówki, pałacyki i skanseny. Trakt w Małopolsce jest największym szlakiem turystyczno-kulturowym i pełni rolę pokazowego produktu turystycznego. Podzielony jest na sześć tras z różnymi wariantami przebiegów. Na trasie szlaku krynickiego (trasa nr V – Region Krynicko-Gorlicki) można zwiedzać dawne cerkwie grekokatolickie, gdzie zachowany został oryginalny wystrój cerkiewny. Obiekty sakralne powstawały na przełomie XVIII-XIX wieku, w typie budownictwa zachodnio-łemkowskiego. Szlak przebiega przez Krynicę-Zdrój, Berest, Polany, Piorunkę, Czyrną, Mochnaczkę, Tylicz i Muszynkę (Tab. 19 i Rys. 48).

Rys. 48. Schemat Krynickiego szlaku cerkwi łemkowskich Źródło: www.atrakcjekrynicy.pl/krynicki-szlak-cerkwi-lemkowskich.html

Tab. 19. Zabytki Krynickiego Szlaku Cerkwi Łemkowskich Obiekty Lokalizacja Opis Cerkiew p.w. Zbudowana w latach 1887 – 1888 w miejscu poprzedniej, spalonej Opieki w 1796 r. cerkwi. Jest to budynek drewniany. Z wyposażenia Najświętszej cerkiewnego zachowało się barkowe tabernakulum z rzeźbionym Marii Panny Krynica Słotwiny tronem i wizerunek Chrystusa oraz barokowo klasycystyczny Bogurodzicy w lichtarz z XIX wieku. Ołtarz główny zaprojektowany przez Jana Krynicy Zawiejskiego. Słotwinach Zbudowana została w latach 1872 – 1879 w tradycji cerkiewnej, Cerkiew murowana z cegły i kamienia, częściowo otynkowana, kryta blachą. Grekokatolicka Krynica-Zdrój Cerkiew jest największą cerkwią murowaną na całej Murowana p.w. ul. Kraszewskie Łemkowszczyźnie. Otrzymała charakter eklektyczny, w którym Św. Piotra I go 177 jednak zachowano elementy tradycyjne dla łemkowskiego Pawła budownictwa sakralnego. Z zabytków cerkiewnych zachowały się

cztery ołtarze boczne z XIX wieku. Cerkiew Zbudowana w latach 1983 – 1996 z cegły w tradycji budownictwa Prawosławna cerkiewnego. To jedyna cerkiew, która po II wojnie światowej p.w. Św. Krynica-Zdrój powstała na terenie Sądecczyzny. Wewnątrz ikonostas oraz kilka Równego ul. Cmentarna 3 ikon. W przedsionku świątyni znajduje się zabytkowy obraz ze Apostołom sceną sądu Chrystusa oraz wyciętą w drewnie scena Księcia „Ukrzyżowania”, prawdopodobnie pochodząca ze zwieńczenia

76 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Włodzimierza ikonostasu. Cerkiew Zbudowana została w 1842 r., w typie sakralnego budownictwa greckokatolicka zachodnio – łemkowskiego. W środku cerkwi możemy podziwiać św. Kosmy i ikonostas, polichromie oraz odrzwia z nieistniejącej już cerkwi w Berest 22 Damiana Nieznajowej. Dwie spośród ikon w świątyni pochodzą z XVI wieku. Cerkiew posiada także obraz Opieki Najświętszej Marii Panny (por. Fot. 2) (Pokrownej) słynący z cudów. Budowla drewniana z 1892 r. w typie zachodnio – łemkowskim. Cerkiew Obecnie tylko częściowo utrzymana w tradycji cerkiewnej. W greckokatolicka Czyrna środku zachowany XX-wieczny ikonostas. Na terenie wokół św. Paraskewy świątyni znajduje się cmentarz. Cerkiew z 1846 r. w typie budownictwa zachodnio - łemkowskiego. Cerkiew Najstarszym zabytkiem w całości zachowanym jest barokowo – greckokatolicka Mochnaczka klasyczny ikonostas z przełomu XVII/XVIII wieku, który stoi za św. Michała Niżna współczesnym ołtarzem z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Archanioła Do cerkwi od ulicy prowadzi ścieżka, której początek zdobi drewniana brama zwieńczona rzeźbą Chrystusa Frasobliwego. Zbudowana w 1689 r. częściowo odnowiona w XVIII wieku. To Cerkiew budynek drewniany konstrukcji zrębowej, trójdzielny, jednonawowy. greckokatolicka Muszynka Wyposażenie wnętrz cerkiewne. Wewnątrz znajduje się XVIII- św. Jana wieczny ikonostas i dwa ołtarze boczne: św. Barbary i Maryi – Ewangelisty królowej Nieba i Ziemi. Zbudowana w 1789 r. w typie sakralnego budownictwa zachodnio – Cerkiew łemkowskiego. Jest drewniana. Wnętrze nakryte sklepieniami greckokatolicka Piorunka zwierciadlanymi. Najstarszym, a zarazem w całości zachowanym św. Kosmy i zabytkiem jest rokokowy ikonostas z XVIII w, posiadający Damiana najstarsze elementy z XVII wieku. Wybudowana w 1820 r. w miejscu poprzedniej z 1667 r. w typie budownictwa zachodnio – łemkowskiego. Jest to cerkiew Cerkiew drewniana. W dobrym stanie zachował się ikonostas regencyjno – Polany greckokatolicka rokokowy z XVIII wieku, nad którym widnieje malowany baldachim. ul. Piłsudskiego św. Michała Cennymi elementami cerkwi są: ołtarz z obrazem Piety (XVIII wiek), 8 Archanioła ołtarze boczne, polichromowana ława diakońska oraz barokowa ambona z 1700 roku. Stropy świątyni i parapet chóru ozdabia polichromia ze scenami biblijnymi. Zbudowana w latach 1738 – 1744 r. w typie sakralnego budownictwa zachodnio – łemkowskiego. Cerkiew w całości jest Cerkiew św. drewniana o konstrukcji zrębowej. Najstarszym zabytkiem cerkwi greckokatolicka Tylicz jest ikonostas późnobarokowy z elementami współczesnymi. Kosmy i Pochodząca z 1938 roku polichromia nawiązuje do 950 rocznicy Damiana Chrztu Rusi. Wśród innych cerkwi na Łemkowszczyźnie, świątynię tą wyróżniają kryłosy. Źródło: www.atrakcjekrynicy.pl/krynicki-szlak-cerkwi-lemkowskich.html

Założenia i zespoły zieleni Ścisłą ochroną konserwatorską na podstawie wpisu do rejestru zabytków objęte są, na terenie gminy Krynica-Zdrój, 3 zespoły zieleni urządzonej:  Park Zdrojowy - wpisany do rejestru zabytków decyzją WKZ 412/36 z dnia 20.XI.1972 r. (nr rej. „A”-36);  Park Pułaskiego - wpisany do rejestru zabytków decyzją WKZ Nr 455/98 z dnia 30.VI.1998 r. (nr rej. „A”-655);  Park Słotwiński wraz z obiektami architektonicznymi - pawilon słotwiński i dawny pawilon koncertowy, wpisany do rejestru zabytków decyzją WKZ 404/37 z dnia 20.XI.1972 r. (nr rej. „A”-37). Park Zdrojowy został założony w 1810 roku na stokach Góry Parkowej, której wysokość bezwzględna wynosi 741 m n.p.m. Jest rozległym i bardzo dobrze utrzymanym kompleksem leśnym. Do dziś zachowany został pierwotny układ ścieżek i alejek spacerowych. Na zachodnich zboczach wzniesienia znajdują się cztery jeziora

77 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU osuwiskowe zwane Czaplimi Stawami. Ponadto w parku zlokalizowane są dwie zabytkowe, wykonane w całości z drewna altany pochodzące z XIX wieku, figura Najświętszej Marii Panny- Królowej Krynickich Zdrojów z 1864 roku oraz tzw. Ławeczka Kraszewskiego upamiętniająca 50-lecie twórczości artysty (odsłonięta w 1881 rok). Na szczyt Góry Parkowej poprowadzona jest kolej linowo-torowa, zbudowana w 1937 roku. Park im. Kazimierza Pułaskiego usytuowany został na zachodnim stoku Huzarów. Pierwotne założenie parkowe posiadało amfiteatr oraz kopiec i pomnik ku czci Kazimierza Pułaskiego i Konfederatów Barskich. Miejsce pamięci powstało dzięki staraniom dr Franciszka Kmietowicza w roku 1926. W czasie okupacji zostało zniszczone, później rekonstruowane z inicjatywy Polskiego Koła Związku Filatelistów w Krynicy. Ponownie odsłonięcia pomnika dokonano 4 maja 1969 r. Szczyt kopca wieńczy kamienny obelisk z orłem zrywającym się do lotu i płaskorzeźbą głowy bohatera. Od 1998 r. teren parku znalazł się w rękach prywatnego właściciela. Park Słotwiński położony jest w północnej części Krynicy, wzdłuż ulicy Piłsudskiego. Znajduje się w nim zabytkowa drewniana, pijalnia wody mineralnej „Słotwinka”, która jest najstarszym zachowanym budynkiem zdrojowym Krynicy. Posiada kształt rotundy na słupach, z ozdobną balustradą zwieńczoną kioskiem, niegdyś ażurowa, a obecnie przeszklona. Obiekt ten zwany Pawilonem Chińskim wzniesiony został w 1808 r. według projektu inż. Burggallera. Na skraju parku znajduje się zabytkowy budynek z 1870 r. stanowiący pierwotnie ażurowy pawilon dla orkiestry – obecnie mieści restaurację „Koncertowa”.Poza ww. zabytkowymi zespołami zieleni parkowej w gminie Krynica-Zdrój znajduje się wiele mniejszych zgrupowań zieleni urządzonej, w postaci skwerów, bulwarów, czy cmentarzy.

Miejsca pamięci narodowej W gminie Krynica-Zdrój zlokalizowanych jest 10 obiektów i miejsc będących miejscami Pamięci Narodowej. Ich wykaz przedstawia Tab. 20.

Tab. 20. Obiekty i miejsca Pamięci Narodowej położone w gminie Krynica-Zdrój l.p. Nazwa obiektu Opis obiektu Położenie Obiekt ma plan prostokąta, otoczony jest rurami stalowymi, na Cmentarz z I wojny niskich, kamiennych słupkach. W ścianie tylnej trzy łacińskie 1 światowej numer Krynica-Zdrój krzyże. Spoczywa tu 30 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 3 346 rosyjskiej Grób Symboliczny Synów Z Rodziną: Pomnik znajduje się na Adam - żołnierz Legionów poległy w 1914 r. Grobowiec rodziny terenie cmentarza 2 Leon z synem - zginęli na Syberii w 1943 r. Szerauc parafialnego w Roman z żoną i synem/ zginęli w Powstaniu Warszawskim w Krynicy-Zdroju 1944 r. Nagrobek z krzyżem i orzełkiem legionowym. Spoczywają tu: Józef Janikowski (1874 - 6 VIII 1949) prezes oddz. Dyrekcji Pomnik znajduje się na PKP Poznań, kierownik Orbisu Poznań i Krynica, odzn. Nagrobek terenie cmentarza 3 Krzyżem Więźniów Ideowych oraz Zofia Janikowska (1881 - Janikowskich parafialnego w 23 IX 1944), dyr. szkoły Lwów. krzewiciel kultury polskiej Krynicy-Zdroju wśród młodzieży w latach niewoli, odzn. Krzyżem Więźniów Ideowych Pomnik znajduje się na Pomnik bohaterów 4 Pomnik przedstawia trzech żołnierzy ze skrzydłami husarskimi terenie parku Romana II wojny światowej Nitribitta Pomnik przedstawia metalowy krzyż z kamienna płyta z Pomnik znajduje się na Pomnik ofiar inskrypcją. Na krzyżu doczepione są portrety dwóch księży: terenie cmentarza 5 faszyzmu i Jerzego Popiełuszki i Władysława Gurgacza. Przy płycie, po parafialnego w komunizmu obu stronach małe tabliczki upamiętniające ofiary katastrofy Krynicy-Zdroju smoleńskiej oraz postać F. Jodłowskiego Tablica poświęcona Tablica z napisem: W 10 rocznicę odparcia nawały Wewnątrz kościoła 6 J. Piłsudskiemu bolszewickiej pomocą bożą wysiłkiem narodu męstwem p.w. Wniebowzięcia

78 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

żołnierza geniuszem wodza marszałka Józefa Piłsudskiego - NMP 1920 1930 Tablica z napisem: W 10 rocznicę odparcia nawały Tablica poświęcona Na zewnętrznej ścianie bolszewickiej pomocą bożą wysiłkiem narodu męstwem 7 J. Piłsudskiemu Starego Domu żołnierza geniuszem wodza marszałka Józefa Piłsudskiego - (nowa) Zdrojowego 1920 1930 Tablica z napisem: "Zło dobrem zwyciężaj" Błogosławiony Tablica ksiądz Jerzy Popiełuszko, kapelan 'Solidarności", Wewnątrz kościoła upamiętniająca ks. zamordowany w stanie wojennym przez oficerów SB - 19 8 p.w. Wniebowzięcia Jerzego października 1984r. - Wiernie służył Bogu i Ojczyźnie - Na NMP Popiełuszkę pamiątkę beatyfikacji w dniu 6 czerwca 2010 r.- NSZZ "Solidarność" Uzdrowisko Krynica Tablica Tablica z napisem: 1980 1990/ DEO ET PATRIAE/ NSZZ Wewnątrz kościoła 9 upamiętniająca 31.VIII.90r/ SOLIDARNOŚĆ. p.w. Wniebowzięcia zbrodnię katyńską Pod spodem urna zwieńczona orzełkiem i napis KATYŃ/ 1940 NMP Pomnik wewnątrz fortyfikacji. Okopy W 1963 r. utworzono tu rezerwat krajobrazowy, w celu Muszynka, na trasie 10 konfederatów zachowania ze względów historycznych i turystycznych żółtego szlaku barskich okopów wzniesionych przez Konfederatów Barskich w II połowie XVIII w. Źródło: www.miejscapamiecinarodowej.pl

5.5. Rozpoznanie zasobów środowiska kulturowego

Obszary i obiekty objęte ochroną prawną Na terenie gminy znajdują się liczne obiekty zabytkowe, m.in. domy drewniane o tradycyjnej dla tego obszaru architekturze, zabudowa uzdrowiskowa, w tym: wille, pensjonaty, sanatoria, pijalnie wód mineralnych oraz zabytki sakralne. Ich ochrona prowadzona jest na podstawie:  wpisu do rejestru zabytków,  wpisu do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków,  wpisu do Gminnej Ewidencji Zabytków,  ustaleń ochrony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Gmina Krynica-Zdrój posiada opracowaną ewidencję zabytków. Wykazy obiektów objętych ww. formami ochrony zawarte są w Załącznik nr 1-A do studium. Lokalizację obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz do Gminnej Ewidencji Zabytków wskazano na mapie „Uwarunkowania rozwoju” (załącznik nr 2 do studium) oraz „Kierunki i polityka przestrzenna” (załącznik nr 4 do studium).

Stanowiska archeologiczne Gmina Krynica-Zdrój jest słabo rozpoznana powierzchniowo metodami AZP. Według dostępnych danych, na jej terenie udokumentowano 11 stanowisk archeologicznych, przy czym żadne z nich nie zostało wpisane do rejestru ani ewidencji zabytków. Omawiane stanowiska archeologiczne reprezentowane są przez zachowane w ziemi ślady obozowisk oraz osad. Pod względem chronologicznym przeważają tu obiekty z epoki kamienia i okresu nowożytnego. Rejonem koncentracji reliktów archeologicznych są miejscowości Tylicz, Krynica oraz Mochnaczka. Ich wykaz przestawia Tab. 21.

79 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Tab. 21. Wykaz stanowisk archeologicznych w gminie Krynica-Zdrój Nr stan. Nr stan. l.p. Lokalizacja AZP na Funkcja Chronologia Uwagi w miejsc. obszarze Stanowisko posiada dużą 1. Tylicz 116-67 - 1 obozowisko późny paleolit wartość poznawczą. Stanowisko posiada średnią ślad wartość poznawczą - 2. Tylicz 116-67 - 2 epoka kamienia osadnictwa mała gęstość występowania znalezisk. 3. Tylicz 116-67 - 3 osada nowożytna - ślad Stanowisko posiada małą 4. Tylicz 116-67 - 4 - osadnictwa wartość poznawczą. ślad wczesna epoka Stanowisko posiada małą osadnictwa brązu wartość poznawczą - mała 5. Krynica 117-66 1 1 ślad okres gęstość występowania osadnictwa nowożytny znalezisk. Stanowisko posiada małą ślad okres wartość poznawczą - mała 6. Krynica 117-66 2 2 osadnictwa nowożytny gęstość występowania znalezisk. ślad Stanowisko posiada małą epoka kamienia osadnictwa wartość poznawczą - mała 7. Krynica 117-66 3 3 ślad okres gęstość występowania osadnictwa nowożytny znalezisk. ślad Stanowisko posiada małą epoka kamienia osadnictwa wartość poznawczą - mała 8. Krynica 117-66 4 4 ślad okres gęstość występowania osadnictwa nowożytny znalezisk. ślad Stanowisko posiada małą 9. Mochnaczka - - 1 epoka kamienia osadnictwa wartość poznawczą. ślad Stanowisko posiada małą 10. Mochnaczka - - 2 epoka kamienia osadnictwa wartość poznawczą. Stanowisko posiada średnią 11. Mochnaczka - - 3 obozowisko epoka kamienia wartość poznawczą. Źródło: opracowanie właśnie na podstawie danych z WUOZ w Krakowie – Delegatura Nowy Sącz

5.6. Strefy ochrony konserwatorskiej Na podstawie art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 toku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. 2014 poz. 1446, ze zm.) obiekty dziedzictwa kulturowego mogą być chronione poprzez zapisy w planach miejscowych. W gminie Krynica-Zdrój obowiązuje 25 planów miejscowych, z czego ustalenia w zakresie ochrony zabytków zostały określone w Miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Uzdrowisko Krynica-Zdrój. Ograniczenia w zagospodarowaniu wynikają z ustanowienia granic strefy ochrony historycznego układu urbanistycznego miasta Krynica-Zdrój – wpisanego do rejestru zabytków decyzją WKZ OZKr. NS. EN. 410-A-6/09 z 4 lutego 2009 r., „A”-278/M. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój z 1997 roku zawarto zasady ochrony i rehabilitacji środowiska kulturowego i krajobrazu. Wyznaczono w nim strefy ochrony konserwatorskiej: 1. Dla miasta Krynica-Zdrój:  Strefa A – rezerwatowa, obejmująca zabudowę historycznego zdroju, zespoły willi ozdobnych przy Bulwarach Dietla, ulica Kościuszki, Pułaskiego i Piłsudzkiego, parki: Góra Parkowa, park Pułaskiego i Słotwiński, zespoły cerkwi w Słotwinach i Krynicy wsi. Ochronie podlega: kompozycja przestrzenna z siecią drożną, deptak, cieki wodne wraz z obudową; skala uzdrowiska, zieleń wysoka i niska oraz drzewa i krzewy stanowiące istotne elementy wnętrz urbanistycznych i architektonicznych; mała architektura. W strefie tej wszelkie działania związane z integracją w układ

80 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

oraz substancją zabytkową, wymagają uzgodnienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.  Strefa B – otuliny rezerwatowego centrum, obejmująca zespoły i ciągi stylowej zabudowy pensjonatowej, willowej i zagrodowej wzdłuż ulicy Kraszewskiego, Słotwiny oraz na obrzeżu ulicy Pułaskiego. Ochronie podlega: historyczna sieć drożna, zespoły i obiekty zabytkowe oraz tradycyjna zabudowa zagrodowa; skala i forma zabudowy uzupełniającej musi być zgodna z zabudową zabytkową lub tradycyjną; zieleń w formie zespołów lub pojedynczych drzew i krzewów, zieleń przybrzeżna Kryniczanki i jej dopływów; elementy małej architektury.  Strefa E – ekspozycji zespołu, obejmująca partie stokowe wokoło miasta, między granicą terenów osiedleńczych a linią lasów. Ochronie podlega: rozłóg pól, obudowa zielona jarów i potoków, zadrzewienia śródpolne, elementy małej architektury. 2. Dla dawnego miasta Tylicz:  Strefa A – centrum miasta, w jego granicach lokacyjnych oraz zespół cerkwi. Ochronie podlegają: rozplanowanie zespołu z rynkiem i siecią drożną; podziały na działki siedliskowe; obiekty zabytkowe, w tym głownie kościół; skala miasta; zieleń o charakterze starodrzewu, skarpa i fragmenty fosy okalające staromiejski zespół, świadczące o istnieniu historycznego systemu obronnego; zespół cerkwi z cmentarzem i drzewostanem. Wszystkie działania budowlane i remontowe w tej strefie, wymagają uzgodnienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.  Strefa B – otuliny zespołu staromiejskiego i zabudowy wzdłuż dróg prowadzących do miasta oraz obszar stanowiący historyczne zaplecze gospodarcze miasta. Ochronie podlegają: historyczna sieć drożna; zespoły i obiekty zabytkowe; skala zabudowy.  Strefa E – ekspozycji zespołu. Obejmuje obszar poza terenem dla rozwoju osadnictwa, stanowiący użytki rolne do linii lasów. Ochronie podlegają: rozłóg pól, zadrzewienia śródpolne, zieleń jarów i potoków, elementy małej architektury. Obowiązuje zakaz zabudowy partii stokowych.  Strefa OW – obszar domniemanej wartości archeologicznej, obejmujący teren miasta lokacyjnego. Wszelkie prace ziemne wymagają nadzoru archeologicznego.

5.7. Stan i zagrożenia środowiska kulturowego Środowisko kulturowe jest istotnym uwarunkowaniem przy kształtowaniu kierunków dalszego przestrzennego rozwoju gminy, jednocześnie stanowi niezaprzeczalny walor krajobrazu gminy Krynica-Zdrój. Zagrożenia dla krajobrazu na terenie gminy to:  wprowadzanie elementów nowej zabudowy nie nawiązujących do historycznego/ tradycyjnego charakteru istniejących obiektów w otoczeniu (Fot. 6);  remont substancji mieszkaniowej powodujący zatracenie zabytkowych walorów architektonicznych;  zły stan techniczny niektórych obiektów historycznej zabudowy, powodujący jej dekapitalizację;  wprowadzanie do przestrzeni nieatrakcyjnych wizualnie szyldów, nośników reklamowych i tablic informacyjnych. Niekorzystny wpływ na zabudowę historyczną ma również brak obwodnicy miasta i intensywny ruch samochodowy prowadzony ulicami zabytkowego centrum Krynicy- Zdroju.

81 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Fot. 6. Przykład nowego budynku nienawiązującego do istniejącej historycznej zabudowy Autor: Piotr Fogel.

5.8. Rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym, określenie przez audyt krajobrazowy granic krajobrazów priorytetowych Władze samorządu województwa małopolskiego nie wykonały audytu krajobrazowego, w związku z tym na terenie gminy Krynica-Zdrój nie ma wyznaczonych krajobrazów priorytetowych. We wniosku do studium nie wskazano również wytycznych w tym zakresie.

82 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

6. WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONA ICH ZDROWIA 6.1. Potencjał demograficzny Kluczowym czynnikiem warunkującym obecną sytuację gospodarczą, jak również możliwości ekonomicznego rozwoju gminy jest potencjał tkwiący w zasobach ludzkich. Kondycję demograficzną jednostki osadniczej wyraża się za pomocą liczby ludności oraz jej struktury płci i wieku, a także poprzez zastosowanie wskaźników gęstości zaludnienia, przyrostu naturalnego oraz salda migracji społeczności lokalnej.

Liczba i rozmieszczenie ludności Pod koniec grudnia 2015 roku liczba ludności gminy Krynica-Zdrój wynosiła 16 933 osób, z czego blisko 65 % ogółu zamieszkiwała teren miasta. Na obszarze wiejskim największymi miejscowościami są Tylicz oraz Berest (Tab. 22). Ludność gminy Krynica- Zdrój stanowi 8 % ludności powiatu nowosądeckiego oraz 0,5 % ludności województwa małopolskiego (BDL GUS). W okresie od 2011 do 2015 roku odnotowano spadek liczby stałych mieszkańców o 195 osób. Na ten ogólny wynik składają się dwie wartości, tj. ubytek ludności w mieście na poziomie 366 oraz przyrost 171 osób na terenach wiejskich (Rys. 49 i Tab. 22).

17150 17100 17050 17000 16950 16900 16850 16800 2011 2012 2013 2014 2015

Rys. 49. Liczba ludności ogółem w gminie Krynica-Zdrój w latach 2011-2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Tab. 22. Liczba ludności w gminie Krynica-Zdrój w podziale na miejscowości w latach 2011-2015 bilans Miejscowość 2011 2012 2013 2014 2015 2011-2015 Krynica-Zdrój 11356 11258 11240 11083 10990 -366 Berest 800 792 814 812 836 36 Czyrna 311 309 307 308 305 -6 Mochnaczka Niżna 733 737 751 749 757 24 Mochnaczka Wyżna 690 700 700 703 718 28 Muszynka 443 454 456 457 449 6 Piorunka 398 403 398 413 426 28 Polany 512 517 531 533 541 29 Tylicz 1885 1882 1890 1908 1911 26 razem: 17128 17053 17088 16966 16933 -195 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Gęstości zaludnienia gminy Krynica-Zdrój wynosi 116 os./km2, w tym dla miasta 277 os./km2 (Rys. 50), natomiast dla obszaru wiejskiego 56 os./km2. Wskaźnik ten dla

83 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU całej jednostki administracyjnej jest niższy od średniej powiatowej (137 os./km2) oraz od średniej wojewódzkiej (217 os./km2). Krynica-Zdrój pod względem liczby ludności należy do średnio zaludnionych gmin powiatu nowosądeckiego, zajmując 4 miejsce w powiecie biorąc pod uwagę liczebność mieszkańców oraz 11 miejsce uwzględniając gęstości zaludnienia (na 16 gmin) (BDL GUS).

Rys. 50. Gęstość zaludnienia gminy Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

Struktura demograficzna ludności Strukturę wiekową społeczeństwa gminy Krynica-Zdrój zobrazowano posługując się kohortami dla okresów 5-letnich z uwzględnieniem rozróżnienia na płeć. Wskaźnik ten warunkuje tempo zmian demograficznych oraz kształtowanie się przyszłych trendów płodności i umieralności. W kontekście rozwoju społeczno-ekonomicznego struktura wiekowa wpływa m.in. na sytuację na rynku pracy, ochronę zdrowia, jak również rynek ubezpieczeń społecznych.

84 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

85 i więcej 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 800 600 400 200 0 200 400 600 800

liczba kobiet nadwyża liczby kobiet nad liczbą mężczyzn liczba mężczyzn nadwyża liczby mężczyzn nad liczbą kobiet

Rys. 51. Piramida wieku dla ludności gminy Krynica-Zdrój w 2015 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

Analizując Rys. 51 widoczna jest tendencja regresywna, która odznacza się niską liczbą dzieci i młodzieży do 15 roku życia oraz stosunkowo wysokim odsetkiem osób w podeszłym wieku (65 lat i więcej). Wyraźna jest również przewaga ilościowa kobiet nad mężczyznami, ujawniająca się w grupach wiekowych powyżej 45 roku życia. Podział ludności według grup ekonomicznych dodatkowo akcentuje zachodzące procesy starzenia się społeczeństwa gminy Krynica-Zdrój. Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym (mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej) przewyższa o 2 punkty procentowe odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym (mężczyźni i kobiety w wieku 0 – 17 lat). Udział ludność w wieku zdolności do pracy (mężczyźni w wieku 18 – 64 lata, kobiety w wieku 18 – 59 lat) w 2015 roku utrzymywał się na poziomie 62 % (Rys. 52).

20% 18%

wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny

62%

Rys. 52. Struktura ludności gminy Krynica-Zdrój wg grup ekonomicznych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

85 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Negatywne trendy populacyjne potwierdzają wskaźniki obciążenia demograficznego, pokazujące relacje między liczbą osób w wieku nieprodukcyjnym8 i w wieku produkcyjnym. W gminie Krynica-Zdrój na szczególną uwagę zasługuje wskaźnik określający ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym, który dla obszaru miejskiego jest bardzo niekorzystny (Tab. 23).

Tab. 23. Wskaźniki obciążenia demograficznego gminy Krynica-Zdrój (stan na 2015 r.)

Wartość Wskaźnik obciążenia demograficznego obszar ogółem cała miasto wiejski gmina Ludność w wieku nieprodukcyjnym / 100 osób w wieku 63,6 57,9 61,5 produkcyjnym

Ludność w wieku poprodukcyjnym / 100 osób w wieku 158,8 51,1 108,6 przedprodukcyjnym

Ludność w wieku poprodukcyjnym / 100 osób w wieku 39,0 19,6 32,0 produkcyjnym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

Przyrost naturalny i poziom migracji Wzmocnienie lub osłabienie potencjału demograficznego najlepiej określić śledząc zmiany przyrostu naturalnego oraz poziomu migracji. Tendencje uzyskane podczas analizy tych mierników pomagają w rozpoznaniu źródła przemian zachodzących w wielkości i strukturze wiekowej populacji. Interpretując przyrost naturalny w gminie Krynica-Zdrój w okresie dziesięciolecia 2006-2015 widoczna jest pozytywna, dodatnia wartość tego wskaźnika. Tylko w 2014 roku był on ujemny, czego powodem była rekordowa, w analizowanym okresie czasu, liczba zgonów. Najwyższa wartość wskaźnika przyrostu naturalnego została zanotowana w 2006 roku, kiedy to wynosiła 56 osób. Liczba urodzeń żywych utrzymuje wysoki, stabilny poziom, wahając się od 168 do 200 rocznie. Wyż demograficzny w gminie Krynica-Zdrój zaobserwowano w latach 2008-2010 (Rys. 53).

250 200 199 187 183 192 184 184 200 168 178 169

150 171 161 158 163 162 152 152 147 100 131 132 56 48 46 34 36 37 50 22 32 6 -2 0 -50 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

urodzenia żywe zgony ogółem przyrost naturalny Liniowy (przyrost naturalny)

Rys. 53. Urodzenia żywe, zgony, przyrost naturalny w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

8 Przez ludność w wieku nieprodukcyjnym rozumie się ludność w wieku przedprodukcyjnym oraz ludność w wieku poprodukcyjnym.

86 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Z powyższej analizy wynika, że przyrost naturalny działa stymulująco na strukturę demograficzna gminy. Na systematycznie zmniejszającą się liczbę ludności oddziałuje więc saldo migracji. Wymeldowania znacząco przewyższają zameldowania, co przedstawia Rys. 54. Uśredniony ubytek ludności na przestrzeni 10 lat (2006-2015) w gminie Krynica-Zdrój wynosi 97 osób rocznie.

350 296 300 279 268 240 223 250 203 207 209 206 200 150 167 153 140 100 128 125 111 122 121 50 97 0 -66 -50 -96 -87 -112 -106 -112 -102 -100 -143 -143 -150 -200 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

zameldowania wymeldowania saldo migracji Liniowy (saldo migracji)

Rys. 54. Zameldowania, wymeldowania, saldo migracji w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

Aby uzyskać pełny obraz zmian liczby mieszkańców gminy, zestawiono wartości przyrostu naturalnego z saldem migracji, otrzymując tym samym przyrost rzeczywisty. Dodatnie wartości przyrostu naturalnego w odniesieniu do ujemnego salda migracji nie przekładają się na pozytywny obraz zmian liczby ludności. Przyrost rzeczywisty w analizowanym okresie czasu przybiera stale ujemne wartości, co przedstawia Tab. 24.

Tab. 24. Przyrost rzeczywisty w gminie Krynica-Zdrój rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Przyrost naturalny 56 22 48 34 36 32 6 46 -2 Saldo migracji -143 -112 -106 -96 -112 -143 -87 -66 -102 Przyrost rzeczywisty -87 -90 -58 -62 -76 -111 -81 -20 -104 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

6.2. Rynek pracy

Zatrudnienie i bezrobocie W gminie Krynica-Zdrój na 1 000 mieszkańców pracuje 240 osób9, z czego wśród wszystkich pracujących ogółem 50,8 % stanowią kobiety. Ponad połowa (52,8 %) aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Krynica-Zdrój zatrudniona jest w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 16,8 % w przemyśle i budownictwie, a 3,9 % w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów,

9 Bez pracujących w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, osób pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, duchownych oraz pracujących w organizacjach, fundacjach i związkach; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, wg faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności.

87 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 3,9 % pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Krynica-Zdrój wynosi 3 142,18 zł, co odpowiada 75,7 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Krynica-Zdrój 792 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 1 454 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy – tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi 662.

1200 1079 1086 1016 1017 1000 912 813 835 802 800 668 581 600

liczbaosób 400

200

0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Rys. 55. Bezrobotni w gminie Krynica-Zdrój w latach 2005-2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie nowysacz.praca.gov.pl.

Bezrobocie rejestrowane w gminie Krynica-Zdrój10 w 2015 roku wynosiło w 13,7 % (12,8 % wśród kobiet i 14,4 % wśród mężczyzn). Liczba bezrobotnych sukcesywnie maleje od 2012 roku, kiedy to (w analizowanym dziesięcioleciu 2006-2015) osiągnęła najwyższą wartość (Rys. 55). W strukturze bezrobocia gminy (stan na 2015 rok) najwięcej osób pozostaje bez pracy krótkotrwale (od 1-3 miesięcy) – 21 % wszystkich bezrobotnych lub dłużej niż 24 miesiące – 23 % wszystkich bezrobotnych. W kontekście poziomu wykształcenia osób bezrobotnych najwięcej z nich zakończyło edukację na zasadniczej szkole zawodowej (Tab. 25).

Tab. 25. Struktura bezrobocia wg wykształcenia i czasu pozostawania bez pracy w gminie Krynica-Zdrój w latach 2005-2015 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Struktura bezrobocia udział % w ogólnej liczbie bezrobotnych

wyższe 6 7 8 9 9 11 10 11 13 12 policealne i średnie 24 26 28 26 27 27 30 28 25 25 zawodowe

średnie 10 12 12 14 14 13 13 11 11 13

Wgwykształcenia ogólnokształcące

10 Dane o bezrobociu na poziomie gmin są szacowane w oparciu o stopę bezrobocia rejestrowanego dla powiatu oraz porównanie stosunku liczby bezrobotnych do ogółu ludności w wieku produkcyjnym w powiecie i gminie.

88 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

zasadnicze 35 32 29 28 28 29 29 31 31 31 zawodowe gimnazjalne i 25 23 23 23 22 20 18 19 21 20 poniżej

do 1 8 7 12 9 11 8 10 11 10 7

1-3 18 18 25 23 23 20 20 18 23 21 3-6 12 19 22 23 19 17 18 17 14 15

(miesiące) 6-12 12 17 15 24 22 19 18 18 16 17

Wg czasu 12-24 18 13 13 13 16 23 16 17 17 17 pracy pozostawania bez pow. 24 32 26 14 9 9 14 19 18 20 23 Źródło: opracowanie własne na podstawie nowysacz.praca.gov.pl.

Podmioty gospodarcze Mieszkańcy gminy Krynica-Zdrój przejawiają wysoką aktywność gospodarczą, co potwierdza wskaźnik przedsiębiorczości, mierzony liczbą przedsiębiorstw prywatnych na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym. W 2015 roku wynosił on 196,1 (z czego 239,0 w mieście, a 119,9 na terenie wiejskim). Według danych GUS BDL w 2015 roku na terenie gminy Krynica-Zdrój zarejestrowanych było 1 502 podmiotów prowadzonych przez osoby fizyczne. W stosunku do roku 2006 zaobserwowano ich wzrost o 11 %. Wśród podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON zdecydowanie przeważają podmioty prywatne (97,4 %), sektor publiczny stanowi niewielki odsetek wszystkich podmiotów (Tab. 26). Charakter gospodarczy gminy związany jest przede wszystkim z usługami z zakresu handlu, turystyki i ochrony zdrowia, jak również z przemysłem rozlewniczym leczniczych wód podziemnych.

Tab. 26. Zarejestrowane podmioty gospodarki narodowej wg sektorów własnościowych (stan na 2015 rok)

Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON

Podmioty gospodarki Sektor publiczny 46 narodowej ogółem Sektor prywatny 1 993 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 1 485 spółki handlowe 116 Sektor prywatny spółdzielnie 8 stowarzyszenia i organizacje społeczne 85 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS.

Wśród podmiotów gospodarczych wg sekcji PKD 2007 największy udział przypada jednostkom zaliczonym do sekcji G – handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, wyłączając motocykle (18 %), sekcji F – budownictwo (13 %) oraz sekcji I – działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (12 %). Znikomy udział w całkowitej liczbie podmiotów gospodarczych posiadają te, przypisane do sekcji A, D, E, K i O zgodnie z Rys. 56.

89 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Sekcje S i T; 171; 8% Sekcja A; 19; 1% Sekcja C; 110; 5% Sekcja R; 66; 3% Sekcja D; 4; 0% Sekcja Q; 182; 9% Sekcja E; 5; 0% Sekcja F; 264; 13%

Sekcja P; 80; 4% Sekcja O; 10; 0% Sekcja N; 74; 4% Sekcja M; 125; 6%

Sekcja L; 122; 6% Sekcja G; 376; 18% Sekcja K; 30; 1% Sekcja H; 132; 6% Sekcja I; 239; 12% Sekcja J; 38; 2%

Sekcje: A- rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo; C – przetwórstwo przemysłowe; F – budownictwo; G- handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych , wyłączając motocykle; H – transport i gospodarka magazynowa; I – działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; K – działalność finansowa i ubezpieczeniowa; M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, N – działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca; O – administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne; P – edukacja; Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna; R – działalność związana z kulturą, rozrywką, edukacją; S i T – pozostała działalność usługowa, gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników. Rys. 56. Podmioty gospodarcze wg sekcji PKD 2007 (stan na 2015 rok) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS.

6.3. Infrastruktura społeczna Infrastruktura społeczna jest jednym z podstawowych elementów zapewniających prawidłowe funkcjonowanie gminy. Dostęp do niej współdecyduje o warunkach i jakości życia mieszkańców. Na infrastrukturę społeczną składają się instytucje zaspokajające potrzeby oświatowe, ochrony zdrowia i opieki społecznej, kultury, sportu, turystyki i rekreacji. Jednocześnie wskazać należy, że infrastruktura społeczna w gminie Krynica- Zdrój, z racji pełnionej przez miasto funkcji uzdrowiskowej, jest ponadprzeciętnie rozwinięta, co przekłada się bezpośrednio na jakość życia w mieście. Rolę ośrodka wspomagającego gminę Krynica-Zdrój w zakresie dostępu do usług o charakterze ponadlokalnym pełni subregionalne miasto na prawach powiatu Nowy Sącz. W nim zlokalizowane są takie usługi publiczne ponadlokalne jak m.in.: Sąd Okręgowy, Sąd Rejonowy, licea ogólnokształcące, technika, szkoły zawodowe i in.

Poziom wykształcenie i oświata Poziom wykształcenia ludności gminy w porównaniu do całego województwa małopolskiego jest niższy. Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku 10,0 % mieszkańców Krynicy-Zdroju posiadało wykształcenie wyższe (wartość ta w skali województwa wynosiła 18,2 %), 2,3 % wykształcenie policealne, 10,8 % średnie ogólnokształcące, a 17,3 % średnie zawodowe. Wykształceniem zasadniczym zawodowym legitymowało się ponad ¼ ludności gminy Krynica-Zdrój, gimnazjalnym 7,0 %, natomiast 21,7 % podstawowym ukończonym. Najmniejszy odsetek stanowiły

90 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU osoby, które zakończyły edukację przed ukończeniem szkoły podstawowej, jednak wartość ta była i tak dwukrotnie wyższa, niż w województwie małopolskim (Rys. 57).

Rys. 57. Poziom wykształcenia mieszkańców gminy Krynica-Zdrój Źródło: www.polskawliczbach.pl/gmina_Krynica_Zdroj#edukacja-i-szkolnictwo na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku.

W 2015 roku w gminie Krynica-Zdrój zamieszkiwało 4 196 osób w wieku 11 1 potencjalnej nauki (w tym 2 017 kobiet oraz 2 179 mężczyzn). Wśród nich /4 ogółu była 1 na podstawowym etapie kształcenia, natomiast blisko /3 odbywała naukę w szkołach wyższych (Tab. 27).

Tab. 27. Struktura osób w wieku potencjalnej nauki wg podziału na etapy kształcenia % osób w wieku potencjalnej nauki etap kształcenia przedział wiekowy ogółem kobiety mężczyźni wychowanie przedszkolne 3-6 lat 16,6 16,8 16,5 poziom podstawowy 7-12 lat 25,4 25,0 25,7 poziom gimnazjalny 13-15 lat 11,5 12,2 10,9 poziom ponadgimnazjalny 16-18 lat 16,5 16,3 16,7 edukacja w szkołach wyższych 19-24 lat 30,0 29,7 30,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z www.polskawliczbach.pl/gmina_Krynica_Zdroj#edukacja-i-szkolnictwo

W gminie Krynica-Zdrój funkcjonują 23 placówki oświatowe, z czego 15 to jednostki publiczne. Samorządowi podlegają 4 przedszkola, 7 szkół podstawowych, 2 gimnazja oraz 2 zespoły szkół (Samorządowe Centrum Edukacji Szkolnej w Tyliczu oraz Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Krynicy – Zdroju im. Jana Pawła II). Liczbę uczniów oraz oddziałów w poszczególnych placówkach działających na terenie gminy przedstawia Tab. 28. Z analizy zapotrzebowania oraz podaży miejsc w obiektach wychowania przedszkolnego wynika, że na jedno miejsce przypada 0,79 dzieci w wieku od 3 do 6 lat (www.polskawliczbach.pl). Dane te pokazują, że zaplecze oświatowe na tym etapie edukacji jest wystarczające, co więcej wskazuje się na dużą nadwyżkę liczby miejsc w stosunku do popytu.

11 Przedział wiekowy od 3 do 24 roku życia.

91 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

W szkołach podstawowych na 1 oddział przypada 17 uczniów. Współczynnik skolaryzacji brutto na tym poziomie kształcenia (stosunek wszystkich osób uczących się w szkołach podstawowych do osób w wieku 7-12 lat) wynosi 86,12. Jest on stosunkowo niski biorąc pod uwagę określony prawnie obowiązek szkolny. W gimnazjach na 1 oddział przypada 22 uczniów. Współczynnik skolaryzacji brutto na tym etapie kształcenia (stosunek wszystkich osób uczących się w szkołach gimnazjalnych do osób w wieku 13-15 lat) wynosi 95,45. Liczba instytucji oświatowych oraz dostępnych w nich miejsc zaspokaja potrzeby mieszkańców gminy Krynica-Zdrój. Edukacja fakultatywna na poziomie wyższym dostępna jest poza obszarem gminy.

Tab. 28. Liczba uczniów oraz oddziałów w placówkach oświatowych w gminie Krynica-Zdrój Stan na 21 marca 2016 r. NAZWA PLACÓWKI Liczba Liczba uczniów oddziałów SZKOŁY PODSTAWOWE Szkoła Podstawowa nr 1 w Krynicy-Zdroju im. Ratowników Górskich 187 9 Szkoła Podstawowa nr 2 im. Polskich Olimpijczyków w Krynicy-Zdroju 382 17 Szkoła Podstawowa w Bereście 148 7 Szkoła Podstawowa w Bereście, Oddział w Polanach 59 4 Szkoła Podstawowa w Czyrnej 19 3 Samorządowe Centrum Edukacji Szkolnej – Szkoła Podstawowa w 55 6 Tyliczu Oddział Mochnaczka Niżna Szkoła Podstawowa w Mochnaczce Wyżnej 60 6 Szkoła Podstawowa w Muszynce 13 3 Samorządowe Centrum Edukacji Szkolnej – Szkoła Podstawowa w 150 7 Tyliczu razem: 1073 62 GIMNAZJA Publiczne Gimnazjum w Bereście 77 4 Publiczne Gimnazjum w Krynicy-Zdroju im. prof. Dra J. Dietla 271 12 Samorządowe Centrum Edukacji Szkolnej – Publiczne Gimnazjum w 114 5 Tyliczu im. Jana Pawła II

razem: 462 21 SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE Liceum w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II w 98 4 Krynicy-Zdroju Technikum w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II w 356 15 Krynicy-Zdroju Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych 41 13 im. Jana Pawła II w Krynicy-Zdroju Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Krynicy-Zdroju Izby Rzemiosła i 84 0 Przedsiębiorczości w Nowym Sączu (niepubliczna) razem: 579 32 PRZEDSZKOLA Gminne Przedszkole nr 1 w Krynicy-Zdroju 50 2 Gminne Przedszkole nr 2 w Krynicy-Zdroju im. Małych Odkrywców 140 6 Niepubliczne Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi, oddział Czarny 72 6 Potok Niepubliczne Przedszkole z oddziałami integracyjnymi w Krynicy-Zdroju 57 3 Przedszkole Niepubliczne Zgromadzenie S. Służebniczek NMP NP- 30 1 Krynica-Zdrój Gminne Przedszkole w Bereście 62 3 Niepubliczne Przedszkole w Czyrnej 13 1 Niepubliczne Przedszkole w Mochnaczce Wyżnej 28 2 Niepubliczne Przedszkole w Muszynce 16 1 Gminne Przedszkole Publiczne w Polanach 25 1

92 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Samorządowe Centrum Edukacji Szkolnej – Gminne Przedszkole w 39 2 Tyliczu Niepubliczne Przedszkole SS. NMP NP PW. Św. Józefa w Tyliczu 41 2 razem: 573 30 OGÓŁEM: 2687 145 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z SIO (cie.men.gov.pl).

Na terenie gminy funkcjonują również inne placówki edukacyjne, m.in.:  Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Nowym Sączu – Filia w Krynicy- Zdroju,  Filia Państwowej Szkoły Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Nowym Sączu.

Ochrona zdrowia i opieka społeczna Dysponowanie naturalnymi czynnikami leczniczymi, w skład których wchodzą wody mineralne oraz właściwości klimatyczne przyczyniły się do utworzenia na terenie Krynicy- Zdroju uzdrowiska12. W związku z tym gmina posiada bardzo dobrze rozwinięte zaplecze ochrony zdrowia i opieki społecznej. Mimo to zobowiązana jest również ustawowo do realizacji zadań własnych, wśród których znajdują się kwestie związane z ochroną zdrowia. Charakter miasta sprawia, że oferta opieki zdrowotnej jest bardzo szeroka, choć w zdecydowanej większości jej adresatami są osoby przyjezdne. Główną placówką medyczną, działającą w pierwszej kolejności z myślą o mieszkańcach gminy Krynica-Zdrój, jest szpital im. dr. Józefa Dietla w Krynicy-Zdroju znajdujący się przy ul. Kraszewskiego 142, który funkcjonuje jako samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej. Ponadto na terenie miasta prowadzą działalność:  Szpital Rehabilitacyjny im. lek. med. Bronisławy Dulkiewicz w Krynicy-Zdroju,  20 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny (SPZOZ),  Szpital Uzdrowiskowy Stary Dom Zdrojowy w Krynicy-Zdroju. Poza szpitalami funkcjonują również liczne przychodnie zarówno publiczne, jak i niepubliczne, do których należą m. in.:  Poradnia Uzależnień w Krynicy-Zdroju,  Poradnia Dermatologiczna w Krynicy-Zdroju,  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Tyliczu,  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krynicy-Zdroju,  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Zdrowie” S.C. w Krynicy-Zdroju,  Niepubliczny zakład Specjalistycznej Opieki Medycznej „Medyk Krynica” w Krynicy- Zdroju oraz Polanach,  Niepubliczny Zakład Specjalistycznej Opieki Medycznej „Arcus”,  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Magnus” Sp. z o. o.,  ALFA Sp. z o. o. s. k. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krynicy-Zdroju.  Gabinety prywatne (poradnia: nefrologiczna, alergologiczna, kardiologiczna, medycyny sportowej, endokrynologiczna, pulmonologiczna, reumatologiczna, ortopedyczna, neurologiczna, diabetologiczna, ginekologiczno-położnicza, okulistyczna, logopedyczna, zdrowia psychicznego, psychologiczna, rehabilitacyjna),  Zakład Przyrodoleczniczy Przychodnia Uzdrowiskowa Stare Łazienki Mineralne  Przychodnia Zdrojowa i Centralne Laboratorium Analityczne (tylko dla kuracjuszy Starych Łazienek Mineralnych).

12 Krynica-Zdrój jako miejscowość uzdrowiskowa funkcjonuje już od ponad 200 lat (Plan Rozwoju Uzdrowiska Krynicy-Zdroju na lata 2016-2023, 2016).

93 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Ze względu na charakter Krynicy-Zdroju i jej funkcję uzdrowiskową należy wymienić liczne zakłady medyczne świadczące usługi sanatoryjne. Wśród nich są:  Sanatorium Uzdrowiskowe Nowy Dom Zdrojowy w Krynicy-Zdroju przy ul. Nowotarskiego 7,  Sanatorium Uzdrowiskowe Nowe Łazienki Mineralne w Krynicy-Zdroju przy ul. Piłsudskiego 2,  Sanatorium Uzdrowiskowe Patria w Krynicy-Zdroju przy ul. Pułaskiego 35,  Sanatorium Uzdrowiskowe Abaton w Krynicy-Zdroju przy ul. Cichej 4/6,  Sanatorium Uzdrowiskowe Energetyk w Krynicy-Zdroju przy ul. Kiepury 2A,  Sanatorium Uzdrowiskowe Nad Kryniczanką w Krynicy-Zdroju przy ul. Ebersa 2-4,  Sanatorium Uzdrowiskowe Leśnik Drzewiarz Sp. z o. o. w Krynicy-Zdroju przy ul. Podgórnej 1,  Sanatorium Uzdrowiskowe Zgoda Sp. z o. o. w Krynicy-Zdroju przy ul. Piłsudskiego 42,  Sanatorium Uzdrowiskowe Continental w Krynicy-Zdroju przy ul. Nitribitta 4,  Sanatorium Uzdrowiskowe Mielec w Krynicy-Zdroju przy ul. Pułaskiego 73,  Sanatorium Uzdrowiskowe Watra w Krynicy-Zdroju przy ul. Pięknej 19,  Sanatorium Uzdrowiskowe Lwigród w Krynicy-Zdroju przy ul. Nitribitta 6. Ponadto lecznictwo uzdrowiskowe, rehabilitacyjne i lecznicze w Krynicy-Zdroju prowadzą inne zakłady, w tym m.in.:  Centrum Wypoczynku i Rehabilitacji – Damis,  Ośrodek Sanatoryjno-Wczasowy Hajduczek,  Dom wczasowy Beskid,  Dom wypoczynkowo-leczniczy Jagiellonka,  Ośrodek wypoczynkowo-rehabilitacyjny Familijny. Urządzeniami lecznictwa uzdrowiskowego są również pijalnie wód mineralnych, takie jak:  Pijalnia Główna,  Pijalnia Jan-Józef,  Pijalnia Słotwinka,  Pijalnia Mieczysław. W 2015 roku pacjentom krynickich placówek ochrony zdrowia udzielono łącznie 66 427 porad z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. W gminie funkcjonuje 7 aptek i 1 punkt apteczny. Na 1 ogólnodostępną aptekę przypada 2 408 osób. Na terenie gminy Krynica-Zdrój działa Ośrodek Pomocy Społecznej przy ul. Kraszewskiego 37. Do podstawowych zadań ośrodka należy prowadzenie diagnostyki jednostkowej i środowiskowej oraz pomoc osobom znajdującym się w trudnej sytuacji, szczególnie z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej, itp. W 2015 roku ze środowiskowej pomocy społecznej skorzystało 445 gospodarstw domowych, a świadczenia rodzinne na dzieci pobierało 719 rodzin. Na terenie gminy funkcjonuje Środowiskowy Dom Samopomocy, który jest gminną jednostką organizacyjną w zakresie pomocy społecznej – ośrodkiem wsparcia dziennego typu ABC przeznaczonym dla osób z zaburzeniami psychicznymi oraz niepełnosprawnością intelektualną.

94 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Kultura Gmina Krynica-Zdrój ze względu na swój turystyczno-uzdrowiskowy charakter dysponuje wieloma obiektami kultury oraz posiada bogatą ofertę kulturalną. Potrzeby kulturalne ludności gminy zaspokajane są głównie w Centrum Kultury w Krynicy-Zdroju. Jest to kompleksowy obiekt, w którym znajdują się: przestrzeń wystawiennicza, sala kinowa z projektorami cyfrowymi i 3D (Kino cyfrowe Jaworzyna II), sala baletowa oraz sala muzyczna. Przy Centrum Kultury działają: Zespół Artystyczny Miniatury, Krynicka Orkiestra Zdrojowa, Galeria Sztuki Siedlisko, sekcje teatralne, taneczne, taneczno-teatralne, plastyczne, wokalne, jak również zespół Butterfly Crew. Ponadto w gminie funkcjonują muzea, w których prowadzona jest stała działalność wystawienniczo-ekspozycyjna. Należą do nich:  Muzeum Sztuki Nieprofesjonalnej im. Nikifora – Galeria Sztuki „Romanówka”,  Muzeum Zabawek „Bajka”,  Muzeum Turystyki Górskiej przy Schronisku PTTK na Jaworzynie Krynickiej,  Prywatne Muzeum Przyrodniczo-Łowieckie „Łuczakówka” Krynica-Zdrój. Inną aktywność z zakresu kultury realizują placówki, takie jak:  Teatr Modrzewiowy w Hali Głównej PKP w Krynicy-Zdroju,  Wiejski Dom Kultury w Tyliczu,  Dom Ludowy w Bereście,  Krynickie Stowarzyszenie Twórców – Galeria „Pod Kasztanem” Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych (klub zrzeszający twórców – malarzy, rzeźbiarzy, poetów),  Krynicki Uniwersytet Otwarty (Uniwersytet Trzeciego Wieku),  Pijalnia Główna (jako miejsce organizacji imprez kulturalno-rozrywkowych – dysponuje wielofunkcyjną salą, przystosowaną do realizacji profesjonalnych imprez, liczących nawet 1 100 osób). Według danych BDL GUS w 2015 roku w ośrodkach kultury zorganizowano 188 imprez (w tym 116 koncertów), w których uczestniczyło 105 179 osób. W obiektach działalności wystawienniczej odbyło się 12 wystaw krajowych oraz 2 zagraniczne. W zakresie udostępniania materiałów bibliotecznych w Krynicy-Zdroju przy ul. Nowotarskiego 1 działa Biblioteka Publiczna. Instytucja ta posiada 4 oddziały:  Filia Nr 1 w Krynicy-Zdroju, ul. Czarny Potok 27,  Filia Nr 3 w Krynicy-Zdroju, ul. Źródlana 39,  Filia w Tyliczu, ul. Rynek 1,  Filia w Bereście – Dom Ludowy. Łącznie w 5 placówkach bibliotecznych w 2015 roku zarejestrowano 4 546 czytelników. W porównaniu do roku 2006 ich liczba zmalała o 1997 osób, przy czym w tym samym okresie czasu ilość wypożyczeń księgozbioru na zewnątrz spadła dwukrotnie. Gmina wypracowała sobie prestiżową pozycję na „kulturalnej mapie Polski”. W Krynicy-Zdroju odbywa się wiele wydarzeń kulturalnych o znaczeniu krajowym, jak również międzynarodowym. Należą do nich:  Festiwal im. Jana Kiepury (największy letni festiwal w Polsce i jeden z największych w środkowo-wschodniej Europie; na festiwalu prezentowane są dzieła operowe, operetkowe, symfoniczne, spektakle baletowe i teatralne, odbywają się koncerty promenadowe, a także przegląd filmów z Janem Kiepurą),  Dni Wokalistyki Operowej (organizowane corocznie w lipcu przez Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Śpiewu),

95 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 Festiwal Majówkowy (organizowany corocznie w okresie długiego weekendu majowego),  Krynica Źródłem Kultury– cykl wiosna-lato (kwiecień),  Przegląd Artystyczny Dorobku Dzieci i Młodzieży (maj),  „Świat Pod Kuczerą” – Koncert Galowy (czerwiec),  Małopolskie Spotkanie Taneczne (czerwiec – lipiec)  Letni Festiwal Muzyczny (lipiec),  Święto Dzieci Gór (lipiec),  Górska Bitwa (lipiec),  Dożynki Gminne (sierpień – wrzesień),  Hubertus Krynicki (październik),  Święto Pułaskiego (październik),  Międzynarodowe Biennale Łemkowskie (październik),  Łemkowyna Ultra Trail (październik),  Krynica Źródłem Kultury (edycja zimowa – grudzień),  Koncert Noworoczny (grudzień). Ponadto corocznie (od ponad 20 lat) w Krynicy-Zdroju odbywa się Forum Ekonomiczne, którego organizatorem jest Fundacja Instytut Studiów Wschodnich. Jest to wydarzenie społeczno-ekonomiczne o randze międzynarodowej, na którym poruszane są najważniejsze problemy gospodarcze, społeczne i polityczne Europy. Według danych BDL GUS w 2015 roku w Krynicy-Zdroju odbyło się 35 masowych, płatnych imprez artystyczno-rozrywkowych, w których uczestniczyło 47 800 osób.

Sport, wypoczynek i turystyka Infrastruktura sportowa w gminie Krynica-Zdrój jest bardzo dobrze rozwinięta. W pełni zaspokaja potrzeby lokalnej społeczności, jak również stanowi swojego rodzaju zachętę dla aktywnych turystów. Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Krynicy-Zdroju prowadzi szeroką działalność w zakresie udostępniania urządzeń sportowo-rekreacyjnych. W zarządzie MOSiRu jest Hala Lodowa (lodowisko 30x60 m z trybunami na ponad 2,5 tys. osób), korty tenisowe, stadion piłkarski, kompleks sportowo-rekreacyjny Czarny Potok, obiekty starego toru saneczkowego oraz boiska na terenach wiejskich (boisko sportowe w Mochnaczce Niżnej, orliki w Mochnaczce Wyżnej, Muszynce, Tyliczu, Bereście, Polanach, Piorunce), a także klub fitness i siłownia. Ponadto na terenie gminy funkcjonuje wiele obiektów i urządzeń sportowych. Wśród nich są:  boiska: boisko sportowe przy ul. Zieleniewskiego w Krynicy-Zdroju, boiska sportowe przy ul. Źródlanej w Krynicy-Zdroju, boisko do gier zespołowych w Miejskim Parku Zdrojowym Baszta przy ul. Zielonej;  baseny: ogólnodostępny basen kryty w Continental Sanatorium w Krynicy-Zdroju (12x8 m), ogólnodostępny basen kryty w Damis Centrum Wypoczynku w Krynicy-Zdroju (22x8 m), ogólnodostępny basen kryty w Panorama ORW w Krynicy-Zdroju (18 x9 m), ogólnodostępny basen kryty w OSW Sportowiec w Krynicy-Zdroju (10x5 m),

96 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

ogólnodostępny basen kryty w 20 WSzU Sanatorium Wojskowe w Krynicy-Zdroju (14x7 m), ogólnodostępny basen odkryty w Krynicy-Zdroju ul. Pułaskiego 6 (12x25 m), kąpielisko odkryte w Tyliczu;  korty tenisowe: przy basenie odkrytym Uzdrowiska Krynica-Żegiestów S.A., przy ul. Pułaskiego; ul. Reymonta w Czarnym Potoku, przy OWS Daglezja, ul. Piękna;  kluby fitness: Korona Fitness Club, Zumba Fitness Krynica;  Farma LaMa w Tyliczu – nauka jazdy konnej;  Sankostrada Krynica-Zdrój – całoroczny tor saneczkowy na stoku góry Iwonka – długość trasy 1 km, różnica poziomów to 55 m;  Rajskie ślizgawki – czynne od wiosny do późnej jesieni;  parki linowe: Krynicki Park Linowy u podnóża Jaworzyny, Park Linowy Mamut na Górze Parkowej;  sezonowe lodowiska w Krynicy-Zdroju, Tyliczu, Mochnaczce Wyżnej;  kręgielnia w Krynicy-Zdroju,  wyciągi narciarskie: Stacja narciarska Jaworzyna Krynicka – największa stacja narciarska w Krynicy- Zdroju, przy której działa kolej gondolowa oraz 8 wyciągów do trans narciarskich, zestawionych w Tab. 29, Stacja narciarska Słotwiny Arena, Ośrodek narciarski Henryk, Stacja narciarska Tylicz Ski, Centrum Narciarskie Master Ski w Tyliczu.  kolej linowa na Górę Parkową.

Tab. 29. Trasy na stokach Jaworzyny Krynickiej Długość Średnie Trasa Dostęp zjazdu nachylenie [m] [%] Kolej gondolowa o długości Trasa nr I czerwona „Rodzinna” 2 600 18 2 160 m; wyciąg orczykowy Trasa nr II czerwona „Rodzinna” Dwa wyciągi orczykowe 900 24 Trasa nr II A czerwona „Rodzinna” Wyciąg orczykowy 900 27 Trasa nr III niebieska „Rodzinna” Wyciąg orczykowy 650 18 Trasa nr IV czerwona „Rodzinna” Dwa wyciągi orczykowe 1 000 26 Trasa nr V czarna (FIS) Wyciąg orczykowy 1 000 32 Trasa nr VI czerwona „Rodzinna” Kolejka krzesełkowa 1 050 27 Trasa nr VII A zielona Wyciąg orczykowy 248 15 Źródło: www.jaworzynakrynicka.pl.

Terenami rekreacyjnymi w gminie są liczne parki, w szczególności:  Park Zdrojowy,  Park im. Mieczysława Dukieta,  Park im. Kazimierza Pułaskiego,

97 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 Park im. Romana Nitribitta,  Park Słotwiński. Malowniczy górski krajobraz oraz sprzyjające warunki klimatyczne i przyrodnicze sprawia, że gminę Krynica-Zdrój można zaliczyć do najatrakcyjniejszych turystycznie miejsc w Polsce. W związku z tym, na jej terenie funkcjonuje wiele szklaków turystycznych, których sieć jest bardzo dobrze rozwinięta. Krynica-Zdrój oferuje aktywnym turystom sześć oznakowanych górskich szlaków do uprawiania turystyki pieszej. Są to:  szlak niebieski: Deptak (600 m n.p.m.) - Parkowa (741 m n.p.m.) - Szalone (829 m n.p.m.) - Bradowiec (770 m n.p.m.) - Rakowskie (707 m n.p.m.) - Powroźnik (500 m n.p.m.). Długość 9,5 km, czas przejścia 4 godz.;  szlak żółty: Deptak (600 m n.p.m.) - Parkowa (741 m n.p.m.) - Huzary (864 m n.p.m.) - Jakubik (780 m n.p.m.) - Jaworzynka (899 m n.p.m.) - Bukowina - Przełęcz Krzyżowa (760 m n.p.m.) - Deptak (600 m n.p.m.). Długość 17 km, czas przejścia 5 godz.;  szlak czarny: Kopiec Pułaskiego (680 m n.p.m.) – Tylicz. Długość 4,5 km, czas przejścia 2,5 godz.;  szlak czerwony: Krynica - Jaworzyna Krynicka (1 114 m n.p.m.). Długość 9,9 km, czas przejścia 3 godz.;  szlak zielony: Krynica - Jaworzyna Krynicka (1 114 m n.p.m.). Długość 6 km, czas przejścia 3 godz.;  szlak spacerowy biało-czerwony: Krynica - Słotwiny. Długość 1,5 km, czas przejścia 30 min. Prowadzi do szlaku żółtego – okrężnego wokół Krynicy. Krynica oferuje turystom szlaki i trasy rowerowe o zróżnicowanym stopniu trudności. Są to:  trasa rowerowa im. Kazimierza Pułaskiego (tzw. niebieski szlak rowerowy, łączący Beskid Niski z Beskidem Sądeckim): cała pętla przebiegająca przez Krynicę-Zdrój – Mochnaczkę – Izby – Tylicz – Muszynkę – Krynicę-Zdrój liczy 39 km.  trasy rowerowe opracowane przez Marka Ryglewicza w przewodniku „Krynica-Zdrój i Muszyna – 25 wycieczek rowerowych”, w tym: Wycieczki rowerowe w najbliższe okolice Krynicy; Wycieczki rowerowe z Krynicy zachodnimi rubieżami Beskidu Niskiego; Wycieczki rowerowe z Krynicy w Pasmo Jaworzyny Krynickiej. Dodatkowo funkcjonuje 6 zróżnicowanych pod względem długości oraz stopnia trudności tras rowerowych wytyczonych wokół miasta i okolicznych miejscowości:  trasa 1 (11,7 km) Krynica-Zdrój – Jakubik – Kopciowa – Krynica-Zdrój;  trasa 2 (39 km) Krynica-Zdrój – Jaworzyna – Runek – Bacówka n/Wierchomlą – Szczawnik – Złockie – Jastrzębik – Powroźnik – Krynica-Zdrój;  trasa 3 (46,3 km) Krynica-Zdrój – Tylicz – Wojkowa – Dubne – Leluchów – Muszyna – Powroźnik – Krynica-Zdrój;  trasa 4 (25,2 km) Krynica-Zdrój – Jakubik – Mochnaczka Niżna – Tylicz – Powroźnik – Krynica-Zdrój;  trasa 5 (38,9 km) Jaworzyna Krynicka – Złockie – Szczawnik – Żegiestów – Żegiestów Zdrój – Andrzejówka – Milik – Muszyna – Powroźnik – Krynica-Zdrój;  trasa 6 (35 km) Krynica-Zdrój – Tylicz – Muszynka – Okopy Konfederackie – Wojkowa – Powroźnik – Krynica-Zdrój. Ponadto na terenie gminy występują wielofunkcyjne trasy rekreacyjne (szlaki piesze – nordic-walking, rowerowe i trasy narciarstwa biegowego), które są dla gminy uzupełnieniem zimowej i letniej oferty wypoczynkowej, m.in.:

98 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 trasa łącząca Górę Parkową z Tyliczem (13 km)  trzy nowe trasy narciarstwa biegowego u Leśników przygotowane i utrzymywane przez Leśny Zakład Doświadczalny Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie w Dolinie Czarnego Potoku na stokach Jaworzyny krynickiej.  trzy trasy (o łącznej długości 6 km), przygotowane pomiędzy drogą na Izwór, a dolną Stacją Kolejki Gondolowej.  Centrum Narciarskie Słotwiny Arena, również oferuje dwie trasy biegowe. Są one poprowadzone na wysokości 750 - 790 m. n.p.m. i przebiegają przez tzw. Połoniny Słotwińskie: mała pętla (niebieska) o długości 1 200 m; duża pętla (czerwona) o długości 3 600 m). Ponadto niezwykłą atrakcją dla turystów jest znajdujący się na terenie gminy Krynica-Zdrój Szlak Cerkwi Łemkowskich, będący częścią większego szlaku – Szlaku Architektury Drewnianej. Obejmuje miejscowości: Krynica-Zdrój, Berest, Polany, Piorunka, Czyrna, Mochnaczka, Tylicz, Muszynka. Znajdują się na nim drewniane świątynie i murowane łemkowskie cerkwie z przełomu XVIII i XIX w. Dopełnieniem oferty uzdrowiskowej są ośrodki świadczące usługi SPA & Wellness. Do największych ośrodków tego typu w mieście Krynica-Zdrój należą:  Hotel SPA Dr Irena Eris,  Hotel Prezydent**** Medical SPA & Wellness,  Hotel Czarny Potok Resort & SPA,  Hotel Krynica,  Mercure Hotel Krynica-Zdrój Resort & SPA,  Centrum Zdrowia, Urody i Rekreacji GEOVITA,  Hotel PEGAZ,  4 Pory Roku & SPA. Baza noclegowa w gminie Krynica-Zdrój jest bardzo dobrze rozwinięta, zarówno pod względem pojemności, jak również różnorodności oferty. Według danych uzyskanych z weryfikacji bazy noclegowej przeprowadzonej przez Informację Turystyczną w Krynicy- Zdroju w czerwcu 2015 roku na terenie gminy funkcjonuje 15 790 miejsc noclegowych oferowanych przez prywatne podmioty. Zlokalizowane są one głównie w Krynicy-Zdroju i Tyliczu, oraz punktowo w Mochnaczce Wyżnej, Mochnaczce Niżnej i Bereście.

99 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

7. ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I MIENIA W gminie Krynica-Zdrój potencjalne zagrożenia dla bezpieczeństwa ludności i jej mienia mogą być spowodowane wystąpieniem zjawisk przyrodniczych m.in.: pożarów, powodzi, silnych wiatrów, osuwaniem się mas ziemnych oraz zjawisk społecznych takich jak przestępczość. Instytucjami odpowiedzialnymi za zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców gminy Krynica-Zdrój są: o Burmistrz Miasta,  w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego: o Komenda miejska Policji, o Komenda powiatowa policji w Nowym Sączu, o Straż miejska,  w zakresie ochrony przeciwpożarowej: o Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Państwowej Straży Pożarnej w Krynicy-Zdrój, o 8 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej zlokalizowanych na terenach wsi: Berest, Czyrna, Mochnaczka Niżna, Mochnaczka Wyżna, Muszynka, Piorunka, Polany, Tylicz, z czego 2 jednostki (w Bereście i Tyliczu) są włączone w struktury Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, o Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Nowym Sączu. W 2012 r. na terenie gminy Krynica-Zdrój doszło do 228 zdarzeń, które wymagały podjęcia działań ratowniczych jednostek Straży Pożarnej. Na tle poprzednich trzech lat liczba zdarzeń zmalała (Rys. 58).

350

300

250

200

150 299 274 279 228 228 100

0 2008 2009 2010 2011 2012

Rys. 58. Liczba akcji ratowniczych przeprowadzonych w latach 2008-2012 na terenie gminy Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie „ Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej na terenie Komendy Miejskiej PSP w Nowym Sączu w 2012 roku”.

Najwięcej interwencji wiązało się z miejscowymi zagrożeniami – 167, za przyczynę ich powstania uważa się m.in.: żywioły (powódź, huragan, gwałtowne opady), niezachowanie zasad bezpieczeństwa, nieumyślne działanie człowieka czy wady środków transportu. Przedmiotem znacznej części działań straży były pożary, odnotowano 49 takich zdarzeń. Kilkanaście wezwań służb ratunkowych (12) okazało się fałszywym alarmem (Rys. 59).

100 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

5% 22% pożar miejscowe zagrożenie fałszywy alarm 73%

Rys. 59. Ilość zdarzeń wg rodzaju na terenie gminy Krynica-Zdrój w 2012 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie „ Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej na terenie Komendy Miejskiej PSP w Nowym Sączu w 2012 roku”.

Straty ogólne wobec mienia, powstałe w wyniku zaistniałych w 2012 r. zdarzeń, oszacowano na łączną kwotę 369,5 tys. zł. Z kolei straty poniesione w związku ze zniszczeniem budynku mieszkalnego oszacowano na 15 tys. zł. Natomiast wartość mienia uratowanego w wyniku prowadzonych działań służb ratowniczych oszacowano na 893 tys. zł. (Rys. 60).

1000 893 900 800 700 600 500 369,5

[tys. [tys. zł] 400 300 200 100 15 0 straty ogólne straty budynkowe wartość uratowanego mienia

Rys. 60. Zestawienie strat oraz uratowanego mienia dla gminy Krynica-Zdrój w 2012 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie „ Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej na terenie Komendy Miejskiej PSP w Nowym Sączu w 2012 roku”.

Z uwagi na uwarunkowania przyrodnicze podtopienia i powodzie stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa mienia i ludności na obszarze gminy Krynica-Zdrój. Potencjał powodziowy górskich potoków i rzek w przypadku obfitych deszczów jest bardzo duży. Intensywne opady, w wyniku których woda przekracza stan brzegowy i zalewa tereny dolin, powodują poważne zniszczenia w infrastrukturze komunalno- mieszkaniowej. Ogromne szkody wyrządziła powódź w 2010 r., nie tylko na terenie gminy ale całego województwa małopolskiego. Podczas ostatniego incydentu powodziowego w 2014 r. na terenie gminy zalanych zostało 15 posesji (dane wg raportu powodziowego z terenu powiatu nowosądeckiego). Gmina Krynica-Zdrój nie należy do gmin o szczególnie dużej osuwiskowości, nie mniej jednak istnieje zagrożenie związane z osuwaniem się mas ziemnych. Na terenie gminy zarejestrowano łącznie 336 osuwisk o łącznej powierzchni 13,47 km2, przy czym nie występują tu spektakularnie duże osuwiska. Charakterystyczne dla gminy są osuwiska

101 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU małe i średnie o powierzchni 1-5 ha, 5-15 ha. W zależności od rodzaju i stopnia zagrożenia nalezy podjąć decyzje o właściwym sposobie zagospodarowania takich terenów, aby zminimalizować i ograniczyć ewentualne ryzyko i szkody związane z możliwością wystąpienia ruchów masowych. Wpływ na bezpieczeństwo mieszkańców gminy Krynica-Zdrój mają również zjawiska społeczne takie jak przestępczość, która stanowi zagrożenie dla obowiązującego porządku prawnego. Wg danych GUS liczba przestępstw ogółem od 2013 r. nieznacznie wzrasta. Trend wskazuje na zmniejszanie się liczby przestępstw kryminalnych oraz przeciwko mieniu, przestępstwa drogowe utrzymują się na stałym poziomie natomiast wzrasta liczba przestępstw gospodarczych (Rys. 61).

Rys. 61. Przestępstwa stwierdzone (oszacowane) w gminie Krynica-Zdrój Źródło: www.polskawliczbach.pl/gmina_Krynica_Zdroj#poziom-przestępczości na podstawie danych z BDL GUS.

102 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

8. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY 8.1. Dokumenty szczebla wojewódzkiego

Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunek i polityka przestrzenna województwa zostały określone w przyjętym uchwałą Nr XLVII/732/18 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 marca 2018 r. – Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. Dokument ten określa kluczowe zasady polityki przestrzennej, których realizacja wymaga skoordynowanych działań na poziomie regionalnym i lokalnym: 1. Oszczędne gospodarowanie przestrzenią zurbanizowaną i racjonalne jej wykorzystanie rozumiane jako: a. koncentracja rozwoju w terenach już zurbanizowanych (recycling przestrzenny), b. zapobieganie rozpraszaniu zabudowy, c. zapewnienie właściwego poziomu usług odpowiednio do hierarchii ośrodków, d. oszczędność komunikacyjna, czyli minimalizowanie długości ciągów komunikacyjnych i preferencje dla transportu publicznego. 2. Oszczędne gospodarowanie zasobami naturalnymi i dbałość o poprawę jakości środowiska: a. ochrona wód i zwiększanie retencji naturalnej oraz w terenach zurbanizowanych, b. ochrona ekosystemów leśnych i starych drzewostanów oraz lasów zwiększanie lesistości, c. ochrona warunków do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego w miejscowościach uzdrowiskowych. 3. Zachowanie bioróżnorodności w najcenniejszych obszarach: a. bezwzględna dominacja ochrony bioróżnorodności na terenach Obszarów Węzłowych, b. ochrona ciągłości ekologicznej w skali ponadregionalnej, regionalnej i lokalnej. 4. Ochrona dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego i krajobrazu: a. wzmocnienie faktycznej ochrony i świadomego kształtowania najcenniejszych krajobrazów Małopolski przy wykorzystaniu ustawy krajobrazowej, b. rewitalizacja i rewaloryzacja najcenniejszych zespołów i obiektów dziedzictwa urbanistycznego, ruralistycznego i architektonicznego, c. rozwój różnych form turystyki zachowującej potencjał i wartości środowiska przyrodniczo-kulturowego i krajobrazu. 5. Zmniejszanie ryzyka katastrof naturalnych: a. powstrzymanie, a z czasem eliminacja, zabudowy w terenach zagrożonych ryzykiem powodziowym, b. powstrzymanie zabudowy na terenach osuwiskowych. Gmina Krynica-Zdrój została określona, w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, jako obszar szczególnej ochrony środowiska i krajobrazu oraz podnoszenia jakości usług turystycznych („Park”). Obszar funkcjonalny „Park” to obejmujące ponad ¼ powierzchni województwa tereny górskie stanowiące najcenniejszy w skali kraju kompleks przyrodniczo – krajobrazowy i ważny element europejskiego systemu biosfery. Główne kierunki działań rozwojowych w obrębie OF „Park” dla gminy Krynica-Zdrój powinny uwzględniać:  wprowadzenie programu antysmogowego;

103 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 rekomendacje dotyczące utworzenie parku kulturowego;  programowe działania na rzecz jakości architektury i likwidacja chaosu reklamowego w miejscowościach turystycznych i przy drogach dojazdowych do nich;  wzmożoną ochronę bioróżnorodności obszarów węzłowych i utrzymanie ciągłości powiązań pomiędzy obszarami cennymi przyrodniczo (korytarze ekologiczne);  rozwój infrastruktury kulturalnej i kongresowej;  stworzenie sieci szlaków turystycznych – pieszych, rowerowych, narciarstwa biegowego – ze szczególnym uwzględnieniem obszaru Beskidu Niskiego. Ponadto gmina Krynica-Zdrój wchodzi w skład Popradzkiego Obszaru Węzłowego13, gdzie zagospodarowanie przestrzenne powinno być ukierunkowane na:  zachowanie starych drzewostanów w lasach ochronnych;  zachowanie terenów naturalnej mikroretencji: podmokłych, potoków, mokrych łąk itp.;  bezwzględne ograniczenie antropopresji w terenach stanowiących korytarze ekologiczne i trasy migracji gatunków;  w rejonie uzdrowiska utworzenie strefy ZIT, mającej na celu ustalenie kompleksowych zasad rozwoju funkcji turystycznych i rekreacyjnych przy zachowaniu funkcji lecznictwa uzdrowiskowego, ustaleniu zasad ochrony zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu oraz uwzględnieniem obowiązujących pełnych i uproszczonych Planów urządzania lasu.

Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 uchwalona została przez Sejmik Województwa Małopolskiego w dniu 26 września 2011 roku, uchwałą Nr XII/183/11. W Strategii tej założono realizację głównego nadrzędnego celu jakim jest: „Efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim.”. Cel nadrzędny realizowany będzie przez siedem obszarów i celów strategiczne interwencji:  silna pozycja małopolski jako regionu atrakcyjnego dla inwestycji, opartego na wiedzy, aktywności zawodowej i przedsiębiorczości mieszkańców;  wysoka atrakcyjność małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury;  wysoka zewnętrzna i wewnętrzna dostępność komunikacyjna regionu dla konkurencyjności gospodarczej i spójności przestrzennej;  silna pozycja konkurencyjna krakowskiego obszaru metropolitalnego w przestrzeni europejskiej oraz wzrost potencjału ekonomicznego subregionów w wymiarze regionalnym i krajowym

13 Obszary węzłowe zachowały najwyższy stopień naturalnego charakteru i wysoką bioróżnorodność. Są ostoją cennych gatunków i ekosystemów. Prawie cały ich zasięg jest już objęty różnymi formami prawnej ochrony. Wymaga przede wszystkim respektowania ustalonych zasad tej ochrony i bezwzględnego priorytetu dla zachowania przedmiotów ochrony. Główny kierunek zagospodarowania przestrzennego to wsparcie ochrony przyrodniczej i kształtowanie krajobrazu przyrodniczo-kulturowego (PZPWM 2018 Tom 2, str. 38).

104 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 aktywne ośrodki usług publicznych i gospodarczych zapewniające szanse na rozwój mieszkańców małych i średnich miast oraz terenów wiejskich;  wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców małopolski w wymiarze środowiskowym, zdrowotnym i społecznym;  efektywnie zarządzane województwo, którego rozwój oparty jest na współpracy i mobilizowaniu zasobów. Wśród licznych, zapisanych w strategii celów oraz działań w ramach poszczególnych obszarów, jako najbardziej istotne dla rozwoju przestrzennego gminy Krynica-Zdrój można wymienić:  wykorzystanie potencjału kulturowego i gospodarczego Forum Ekonomicznego w Krynicy-Zdroju, celem utworzenia ośrodka badawczego, zajmującego się w szczególności polityką wschodnią Unii Europejskiej, poprzez realizację zadania strategicznego, jakim jest budowa Centrum Kongresowego w Krynicy-Zdrój;  wzmocnienie funkcji subregionu sądeckiego poprzez rozwój infrastruktury i usług przemysłów czasu wolnego, związanych z działalnością w zakresie turystyki uzdrowiskowej i prozdrowotnej na bazie miejscowości o potencjale uzdrowiskowo- leczniczy, w tym m.in. uzdrowiska Krynica-Zdrój, jak również turystyki aktywnej, rekreacyjnej i specjalistycznej, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju infrastruktury sportowej oraz szlaków pieszych, rowerowych i tras biegowych;  tworzenie i rozwój stref aktywności gospodarczej;  wykorzystanie współpracy transgranicznej ze Słowacją dla rozwoju rynku pracy oraz turystyki w strefie przygranicznej.

8.2. Dokumenty szczebla powiatowego

Program Rozwoju Powiatu Nowosądeckiego do roku 2020 Program Rozwoju Powiatu Nowosądeckiego do 2020 przyjęto dnia 1 marca 2018 r., uchwałą Rady Powiatu Nowosądeckiego nr 291/XXX/18. Dokument powstał w oparciu o opracowaną i przyjętą w roku 2011 Aktualizację Strategii Rozwoju Powiatu Nowosądeckiego na lata 2011-2020. Program definiuje powiat nowosądecki jako obszar Europy o dużych możliwościach rozwoju. Określa również pożądany obraz powiatu nowosądeckiego jako obszar o bogatej ofercie turystycznej i kulturalnej, zapewniający mieszkańcom możliwość rozwoju i wysoką jakość życia, atrakcyjny do prowadzenia działalności gospodarczej. W dokumencie sformułowano następujące cele strategiczne i operacyjne: I. Rozwój gospodarczy powiatu poprzez udoskonalony układ komunikacyjny i sprawną infrastrukturę techniczną oraz stały rozwój przedsiębiorczości oraz obszarów wiejskich gwarancją wzrostu ekonomicznego powiatu. I.1 Rozwój przedsiębiorczości i inwestycji. I.2 Usuwanie barier w funkcjonowaniu układu drogowego powiatu w zakresie obsługi komunikacyjnej obszaru oraz dostępności do zewnętrznych połączeń drogowych. I.3 Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. I.4 Rozbudowa gospodarki przestrzennej. I.5 Rozwój infrastruktury technicznej. I.6 Poprawa stanu środowiska naturalnego. I.7 Rozwój rolnictwa i terenów wiejskich.

105 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

I.8 Tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi turystyki, agroturystyki oraz rekreacji i sportu. II. Rozwój sfery społecznej powiatu poprzez wysoki poziom ochrony zdrowia oraz pomocy społecznej, zachowanie bogactwa przyrody i kultury powiatu oraz likwidację bezrobocia. II.1 Wysoka jakość edukacji szkolnej i ustawicznej. II.2 Rozwój kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego. II.3 Sprawnie funkcjonujący system opieki zdrowotnej i społecznej. II.4 Rozwój ogólnodostępnej infrastruktury sportowej. II.5 Aktywizacja społeczna i zawodowa osób z niepełnosprawnościami. II.6 Przeciwdziałanie bezrobociu i wykluczeniu społecznemu. III. Rozwój strefy instytucjonalnej powiatu poprzez wzrost efektywności funkcjonowania administracji oraz stałą współpraca i promocja. III.1 Wysoka jakość usług publicznych świadczonych przez administrację powiatową. III.2 Rozbudowa sprawnego systemu bezpieczeństwa mieszkańców. III.3 Rozwój współpracy ponadlokalnej i międzynarodowej. III.4 Promocja powiatu.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Nowosądeckiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Nowosądeckiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019 uchwalono dnia 10 lutego 2012 r. uchwałą Rady Powiatu Nowosądeckiego nr 139/XIII/2012. Program dotyczący ochrony środowiska na obszarze powiatu nowosądeckiego w oparciu o cele polityki ekologicznej województwa małopolskiego wyznacza priorytety i kierunki działań w sferze ochrony środowiska dla całego powiatu – tym samym dotyczą gminy Krynica-Zdrój. Zapisy programu odpowiadające potrzebom i możliwościom rozwoju gminy zakładają:  w zakresie ochrony przyrody:  odpowiednie udostępnianie obiektów i obszarów chronionych przeznaczonych do wypoczynku i rekreacji dla zapewnienia właściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych,  realizacja zabudowy rekreacyjnej na terenach przygotowanych infrastrukturalnie w tym celu (z rozwiniętą siecią kanalizacyjną i wodociągową, uregulowaną gospodarką odpadami, z odpowiednim zaopatrzeniem w energię elektryczną) by zapobiec niekontrolowanym poborom wód podziemnych, zrzutom ścieków, powstawaniu dzikich wysypisk,  przestrzeganie wymagań ochrony środowiska w odniesieniu do obiektów turystycznych i rekreacyjnych,  przywrócenie i utrzymanie stabilnych ekosystemów leśnych, w tym budowanie ich odporności, zdolnych wygenerować jak najlepsze warunki do masowego wypoczynku i turystyki;  w zakresie racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych, ograniczenia materiałochłonności i energochłonności:  modernizacje procesów przemysłowych zmierzających do osiągnięcia norm najlepszej dostępnej techniki (BAT),  wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego i systemów kontroli jakości produktów i usług;

106 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 w zakresie ochrony powierzchni ziemi:  dostosowanie formy zagospodarowania a także kierunków i intensywności produkcji do naturalnego potencjału gleb,  zabezpieczanie osuwisk przed ich rozrzedzaniem się,  właściwe utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych,  upowszechnianie i stosowanie się do zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR),  prowadzenie gospodarki rolnej w sposób zapobiegający erozji;  w zakresie ochrony złóż zasobów mineralnych oraz ich racjonalnego wykorzystania:  rekultywację terenów po eksploatacji,  opracowanie dokumentacji hydrologicznych zasobów wód podziemnych będących w dyspozycji w porównaniu z eksploatowanymi oraz koncesjami na eksploatację wód leczniczych oraz pozwoleniami wodno-prawnymi na pobór wód podziemnych,  ocenę możliwości wykorzystania niezagospodarowanych wód leczniczych i mineralnych a także bazy zasobowej tychże wód;  w zakresie poprawy jakości powietrza atmosferycznego:  promowanie inwestycji przyczyniających się do wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii,  termomodernizację i likwidację źródeł energetycznego spalania węgla w budynkach użyteczności publicznej, rozwój sieci gazowej na terenie gmin powiatu,  przygotowanie i realizację Programu ograniczenia niskiej emisji (PONE) w gminie (m. in. systemy zachęt mieszkańców do termomodernizacji i likwidacji starych kotłów węglowych w ramach podłączenia do sieci ciepłowniczych, ogrzewania gazowego itp.),  wprowadzenie do przedsięwzięć priorytetowych w zakresie finansowania ze środków WFOŚiGW działań ukierunkowanych na poprawę jakości powietrza,  wprowadzenie systemu prognozowania jakości powietrza na terenach uzdrowisk,  rozwój komunikacji zbiorowej opartej na ekologicznych paliwach, zwiększenie jej udziału w przewozach pasażerskich,  rozbudowę i modernizację systemu ścieżek rowerowych oraz zachęcanie do częstszego korzystania z rowerów,  budowę nowych dróg i nowych połączeń drogowych wyprowadzających ruch komunikacyjny poza centralne części miejscowości,  tworzenie pasów zieleni ochronnej, ekranów akustycznych wzdłuż dróg o największym natężeniu ruchu,  wprowadzenie nowoczesnych technik spalania paliw i stosowanie wysokosprawnych urządzeń odpylających w zakładach przemysłowych;  w zakresie ochrony wód:  rozbudowę i modernizację istniejącej sieci kanalizacyjnej,  budowę i modernizację oczyszczalni ścieków w gminie Krynica-Zdrój,  budowę systemów odprowadzania i oczyszczania wód opadowych i roztopowych,  regulację rzek i potoków a także renaturyzację cieków wodnych;  w zakresie gospodarki odpadami:  zwiększenie udziału odzysku, w tym recyklingu, szczególnie odzysku energii z odpadów,  eliminację złej praktyki tworzenia nielegalnych składowisk odpadów;  w zakresie odziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych:

107 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 zwiększenie monitoringu hałasu w środowisku, głównie na terenach narażonych na oddziaływanie poszczególnych kategorii dróg, linii kolejowych a także na terenach uzdrowiskowych i turystyczno-rekreacyjnych,  realizację inwestycji ograniczających wysokość emitowanego hałasu komunikacyjnego (m. in. obwodnice, modernizacja szlaków komunikacyjnych, ekrany akustyczne),  kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, instalacja urządzeń ograniczających emisję hałasu w sektorze gospodarczym,  stosowanie w planowaniu przestrzennym zasady strefowania w celu przestrzegania wartości dopuszczalnych poziomów hałasów na nowo zagospodarowywanych terenach,  lokalizację niskokonfliktowych źródeł pól elektromagnetycznych;  w zakresie poważnych awarii przemysłowych:  bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych, ograniczenie transportu substancji niebezpiecznych przez obszary zamieszkałe.

8.3. Dokumenty szczebla gminnego

Strategia rozwoju miasta i gminy Krynica-Zdrój Potrzeby i możliwości rozwoju gminy przedstawiono w Strategii Rozwoju gminy Krynicy-Zdroju. Ramy czasowe nie zostały ściśle określone natomiast, jak w przypadku większości dokumentów uchwalanych w tym okresie, można przyjąć perspektywę do roku 2020. Opracowanie zostało przyjęte uchwałą nr XLIV.252.2013 z dnia 27 czerwca 2013 roku. Na podstawie gruntownej diagnozy uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych sformułowano wizję rozwoju gminy: Gmina Krynica-Zdrój jest atrakcyjnym miejscem do życia ze względu na:  prężną, opartą na zdywersyfikowanej turystyce i wyspecjalizowanych usługach gospodarce,  ład przestrzenny i czyste środowisko,  unikatowy klimat spędzania czasu wolnego. Osiągnięcie założonej wizji będzie realizowane przy pomocy 4 celów strategicznych: 1. Estetyczne i efektywne gospodarowanie przestrzenią w mieście i gminie. Działania służące realizacji celu strategicznego: rozwój ciągów infrastrukturalnych (drogowych, wodno-kanalizacyjnych, gazowych), rewitalizacja miejscowości, optymalizacja wykorzystania powierzchni gminy (m. in. rozmieszenie parkingów, stref działalności gospodarczej, aktywności sportowej itp.). 2. Wzmocnienie potencjału gospodarczego Krynicy-Zdroju. Działania służące realizacji celu strategicznego: stwarzanie warunków do rozwoju innych form turystyki, wskazując szczególnie na dwa obszary, na których można oprzeć zintegrowane produkty lokalne: sport i kulturę, pozyskiwanie środków finansowych oraz nawiązywanie współpracy z innymi podmiotami gospodarczymi, rozwój gospodarki miejscowej przez rozwój nowoczesnego sektora usług i przemysłu o małej uciążliwości dla środowiska,

108 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

przygotowywanie ofert inwestycyjnych dla pozyskania podmiotów z każdego rodzaju działalności gospodarczej. Jako szansę na pozyskanie inwestorów wskazuje się również gwałtowny rozwój sektora outsourcingu w Polsce. 3. Podnoszenie jakości kapitału ludzkiego i społecznego dla Krynicy-Zdroju. Działania służące realizacji celu strategicznego: uczynienie Krynicy-Zdrój atrakcyjniejszym miejscem do życia, odwrócenie bądź ograniczenie tendencji migracyjnych w gminie, zwiększenie jakości bezpieczeństwa, ochrony zdrowia, opieki społecznej, możliwości edukacji oraz rozwoju kulturalnego i sportowego mieszkańców gminy. 4. Zwiększenie dostępu do informacji oraz skutecznej współpracy gminy z innymi podmiotami na rzecz rozwoju regionu. Działania służące realizacji celu strategicznego: nawiązanie współpracy z innymi podmiotami, szczególnie w obszarach obejmujących przedsięwzięcia infrastrukturalne, ochronę środowiska i promocję, konieczność zaprojektowania systemu zbierania danych i informacji, które zostaną wykorzystane w procesie decyzyjnym.

Strategia promocji gminy Krynica-Zdrój Strategia promocji gminy Krynica-Zdrój została przyjęta uchwałą nr XVIII.115.2011 dnia 14 grudnia 2011 roku. Wśród zadań zmierzających do poprawy sytuacji gminy w otoczeniu rynkowym, pozycjonowania marki i stworzenia nowych możliwości rozwojowych wyróżnić należy kwestie dotyczące uporządkowania nośników reklamowych w mieście. Celem tego zadania jest dążenie do podniesienia estetyki przestrzeni publicznej miasta, podkreślenie kurortowości Krynicy-Zdroju oraz wyróżnienie się na tle innych miejscowości, które nadal borykają się z tym problemem. W analizie SWOT sporządzonej na potrzeby niniejszej strategii, wśród szans wskazano możliwości wynikające z wykorzystania wolnych terenów inwestycyjnych, budowy i modernizacji infrastruktury okołoturystycznej, jak również realizacji nowych parkingów samochodowych, również na obrzeżach miasta. W dokumencie przedstawiono również szereg zadań do zrealizowania w wymiarze pozaprzestrzennym, natomiast Krynica-Zdrój w procesie kształtowania marki postawiła sobie za cel zdobycie trzech tytułów: 1. narciarska stolica Polski, 2. międzynarodowe centrum kongresowe, 3. najważniejszy w kraju ośrodek usług SPA.

Program ochrony środowiska dla gminy Krynica-Zdrój na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016-2019 Główną zasadą działań, dążących do osiągnięcia poprawy stanu jakości środowiska przyrodniczego jest zasada zrównoważonego rozwoju. Polityka ochrony środowiska przyjmuje podejście zintegrowane. Celem strategicznym dla gminy Krynica-Zdrój jest „zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego”. Podstawą do sformułowania priorytetów ekologicznych były wymogi prawne dotyczące ochrony środowiska oraz zagrożenia Krynicy- Zdrój wynikające z diagnozy stanu środowiska i wywieranej na nim presji.

109 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Cele niezbędne dla poprawy stanu środowiska gminy Krynica-Zdrój, które przekładają się na potrzeby i możliwości rozwoju gminy, zostały zdefiniowane dla następujących zagadnień:  Ochrona zasobów naturalnych (ochrona przyrody, ochrona i zrównoważony rozwój lasów, ochrona powierzchni ziemi i gospodarowanie zasobami geologicznymi). Cel: Zachowanie i ochrona bogactwa różnorodności biologicznej.  Wdrożenie zasad ochrony środowiska do dokumentów strategicznych poszczególnych sektorów gospodarki oraz w planach rozwoju lokalnego,  Zachowanie walorów przyrodniczych hal i polan śródleśnych, dolin rzecznych, itp.,  Rozwój sieci szlaków turystycznych, ścieżek przyrodniczych i ścieżek rowerowych,  Monitoring ruchu turystycznego, szczególnie na obszarach najbardziej atrakcyjnych,  Ochrona i rozwój terenów zieleni urządzonej. Cel: Ochrona terenów leśnych.  Prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej w wymiarze społecznym i gospodarczym,  Opracowanie uproszczonych planów urządzenia dla lasów będących własnością osób fizycznych i wspólnot. Cel: Ochrona gleb i zmniejszenie skali występowania ruchów masowych.  Wdrażanie i upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR),  Utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych,  Określenie obszarów niedopuszczonych bądź dopuszczonych na konkretnych warunkach do inwestowania w dokumentach planistycznych,  Właściwe zagospodarowywanie terenów podatnych na osuwanie się mas ziemi (zalesianie, właściwa orka, odwodnienia). Cel: Ochrona zasobów wód leczniczych.  Uwzględnienie w studiach uwarunkowań i kierunkach zagospodarowania przestrzennego wszystkich złóż w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem,  Ochrona złóż perspektywicznych,  Racjonalne wykorzystanie zasobów złóż,  Optymalizacja i zrównoważone korzystanie z zasobów wód leczniczych  Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych,  Opracowanie dokumentacji hydrogeologicznych zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w porównaniu z zasobami eksploatacyjnymi oraz udzielonymi koncesjami na eksploatację wód leczniczych i pozwoleniami wodno-prawnymi na pobór wód podziemnych w gminie,  Ocena możliwości wykorzystania niezagospodarowanych wód leczniczych i mineralnych, a także rozwoju bazy zasobowej tych wód.  Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (jakość powietrza, ochrona wód, gospodarka odpadami, oddziaływanie hałasu, oddziaływanie pól elektromagnetycznych, poważne awarie). Cel: Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza, uwzględnienie aspektu ochrony jakości powietrza w planowaniu przestrzennym, zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.  Opracowywanie programów ograniczania niskiej emisji oraz likwidacja bądź modernizacja ich źródeł,

110 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 Wsparcie finansowe dla zmieniających system ogrzewania z tradycyjnego na proekologiczny,  Zmniejszenie zużycia energii cieplnej (termomodernizacja budynków, stosowanie materiałów energooszczędnych),  Poprawa funkcjonowania infrastruktury drogowej (modernizacja dróg) oraz poprawa płynności ruchu,  Zwiększenie udziału komunikacji zbiorowej w przewozach pasażerskich,  Rozwój infrastruktury rowerowej; budowa nowych tras rowerowych i modernizacja istniejących, w tym wyprowadzenie ruchu rowerowego poza jezdnie, budowa parkingów dla rowerów, itp.,  Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE),  Rozwój sieci gazowej na terenie gminy. Cel: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód.  Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i wodociągowej,  Modernizacja oczyszczalni ścieków,  Budowa oczyszczalni przydomowych, gdzie z przyczyn ekonomicznych i technicznych nie jest możliwa budowa zbiorczych systemów odprowadzania ścieków, a warunki geologiczne pozwalają na budowę oczyszczalni przydomowych,  Budowa systemów odprowadzania i oczyszczania wód opadowych i roztopowych,  Regulacja rzek i potoków i renaturyzacja cieków wodnych,  Budowa umocnień brzegów rzek i potoków,  Należyte utrzymanie wód (udrażnianie przepływu). Cele: Objęcie wszystkich mieszkańców gminy zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych oraz systemem selektywnego zbierania odpadów; Osiągnięcie do 2020 r. maksymalnie 35% wskaźnika masy odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.; Osiągnięcie do końca 2014 r. max. 60% wskaźnika masy składowanych względem wytworzonych odpadów komunalnych, Intensyfikacja ponownego wykorzystania i recyklingu odpadów, przynajmniej frakcji papieru, metalu i tworzyw sztucznych i szkła z gospodarstw domowych i w miarę możliwości odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych do 2020 roku do poziomu 50% ich masy.  wprowadzenie odpowiedniego systemu selektywnego zbierania i odbierania co najmniej następujących frakcji odpadów komunalnych: odpady zielone z ogrodów i parków, papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma, itd.), odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe, tworzywa sztuczne i metale, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, przeterminowane leki, chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe, itd.), meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlano-remontowe. Cel: Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców gminy ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego.  Realizacja przedsięwzięć zmniejszających narażenie mieszkańców gminy na hałas komunikacyjny, w tym: modernizacja szlaków komunikacyjnych, budowa ekranów akustycznych, instalowanie okiem o zwiększonej izolacyjności akustycznej (w przypadku braku możliwości zastosowania innych sposobów),

111 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 Przestrzeganie wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów: stosowanie w planowaniu przestrzennym zasady strefowania. Cel: Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego.  Kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych i prowadzenie bazy danych (m.in. w kontekście rozwijających się sieci stacji bazowych telefonii komórkowej),  Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól elektromagnetycznych,  Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych. Cel: Ochrona mieszkańców i środowiska przed poważnymi awariami związanymi z transportem substancji niebezpiecznych.  Bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych, w tym minimalizacja transportu substancji niebezpiecznych przez obszary zamieszkałe,  Usuwanie skutków zagrożeń środowiska oraz bezpieczne, tymczasowe magazynowanie odpadów powstałych w czasie usuwania skutków poważnej awarii.  Kierunki działań systemowych w zakresie edukacji ekologicznej, aspektów ekologicznych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz aspektów ekologicznych w politykach sektorowych. Cel: Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej mieszkańców gminy Krynica-Zdrój, zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku oraz zrównoważona polityka konsumpcyjna.  Współpraca władz lokalnych ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego, zakładami pracy i pozarządowymi organizacjami w celu wykorzystania różnorodnych form edukacji ekologicznej,  Udział przedstawicieli administracji publicznej szczebla lokalnego oraz przedstawicieli, przedsiębiorstw w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku,  Aktywny udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących lokalizacji inwestycji. Cel: Budowanie racjonalnych i trwałych struktur funkcjonalno-przestrzennych miasta sprzyjających równoważeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jakości życia i trwałym zachowaniem wartości środowiska.  Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymagań przepisów ochrony środowiska, identyfikacje konfliktów środowiskowych i przestrzennych oraz sposobów zarządzania nimi. Cel: Respektowanie zasady zrównoważonego rozwoju w politykach sektorowych dla gminy Krynica-Zdrój.  Respektowanie zasady zrównoważonego rozwoju we wszystkich strategiach i politykach sektorowych, także na etapie wdrażania.

Plan rozwoju uzdrowiska Krynica-Zdrój na lata 2016-2023 Plan rozwoju uzdrowiska Krynica – Zdrój został przyjęty przez Radę Miejską w Krynicy- Zdroju uchwałą nr XXIII.162.2016 z dn. 28 kwietnia 2016 roku. Wizja uzdrowiska skupia się na tym, by wypracować tytuł nowoczesnego kurortu, który będzie tętnił życiem i przyciągał różnorodną ofertą lecznictwa uzdrowiskowego, bogactwem atrakcji turystyczno-rekreacyjnych, dużymi wydarzeniami biznesowymi

112 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU i kulturalnymi oraz unikatową urodą i klimatem (wizja: Krynica – Zdrój tu tętni życie - zdrowie – rekreacja – biznes – przyroda). Na potrzeby realizacji planu zdefiniowano 4 cele strategiczne: 1. Krynica-Zdrój unikatowym miejscem powrotu do zdrowia, relaksu i odbudowy sił witalnych. W tym aspekcie cele operacyjne związane z zagospodarowaniem przestrzennym obejmują:  modernizację i rozbudowę bazy sanatoryjno-uzdrowiskowej, w tym modernizacja sanatoriów i bazy zabiegowej;  ożywienie zabytkowych przestrzeni publicznych uzdrowiska;  rozwój nowoczesnych usług spa & wellness;  modernizację podstawowej infrastruktury uzdrowiskowej, w tym modernizacja ujęć wód leczniczych i rurociągów wód mineralnych. 2. Krynica-Zdrój nowoczesnym i atrakcyjnym ośrodkiem turystyczno-rekreacyjnym. W tym aspekcie cele operacyjne związane z zagospodarowaniem przestrzennym obejmują:  rozbudowę infrastruktury sportowo-rekreacyjnej poprawiającej konkurencyjność uzdrowiska, w tym: rozbudowa stacji narciarskich jako obiektów całorocznych (m.in. Arena Słotwiny, Jaworzyna Krynicka), budowa nowej infrastruktury i rozwinięcie oferty sportów zimowych (m.in. trasy narciarstwa biegowego), rozbudowa i utrzymanie tras biegowych, rowerowych oraz nordic walking, budowa kortów tenisowych, pola golfowego), budowa I odcinka kolejki gondolowej, budowa kompleksów rekreacji wodnej (budowa Krynickiego Aquaparku, kompleksu basenów wraz z infrastrukturą typu SPA, zalew rekreacyjny na Czarnym Potoku);  rozwijanie współpracy gmin doliny Popradu w celu budowania wspólnego transgranicznego produktu turystycznego, w tym trasy rowerowe nad Popradem oraz rozwój tras rowerowych typu Velo, budowa transgranicznego szlaku mineralnego;  podnoszenie jakości i standardu usług hotelowo-gastronomicznych (modernizacja zabytkowych willi). 3. Krynica-Zdrój ważnym na mapie Małopolski centrum międzynarodowych wydarzeń kongresowych i kulturalnych. W tym aspekcie cele operacyjne związane z zagospodarowaniem przestrzennym obejmują:  rozwijanie infrastruktury konferencyjnej i kongresowej, w tym budowa nowego centrum kongresowego oraz rozbudowa ośrodków hotelowych o usługi konferencyjne;  udostępniania i promocja dziedzictwa kulturowego regionu oraz oferty turystycznej opartej na dziedzictwie (działania kulturalne, artystyczne i interdyscyplinarne, rozwój szlaków kulturowych, wzmacnianie lokalnej tożsamości mieszkańców), w tym budowa Centrum Kultury Łemkowskiej (południowy stok Góry Parkowej). 4. Krynica-Zdrój uzdrowiskiem dbającym o zasoby naturalne, przyrodnicze i krajobrazowe. W tym aspekcie cele operacyjne związane z zagospodarowaniem przestrzennym obejmują:  promocję i udostępnianie obszarów cennych przyrodniczo, w tym kompleksowa inwentaryzacja zasobów przyrodniczych oraz rewitalizacja ujęć i samowypływów wód mineralnych;  znaczące zmniejszenie uciążliwości wynikających z presji ruchu kołowego, w tym budowa zrównoważonego transportu miejsko-turystycznego, jako elementu ochrony dziedzictwa przyrodniczego w miejscu o dużym natężeniu ruchu turystycznego.

113 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

8.4. Prognoza demograficzna na lata 2015-2050 Przeprowadzona na potrzeby studium prognoza trendu zmian demograficznych w gminie Krynica-Zdrój do roku 2050 za podstawę przyjmuje dane statystyczne z lat 2010-2015. Do obliczeń wzięto informacje zawarte w prognozie demograficznej dla powiatu nowosądeckiego przyjmując trzy trendy rozwojowe. Wyliczenia uwzględniają wskaźniki umieralności, płodności, migracji wewnętrznych oraz zagranicznych.

25 000

20 000

15 000

10 000

5 000 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

wariant pesymistyczny stagnacji demograficznej wariant optymistyczny wariant umiarkowanego wzrostu liczba mieszkańców gminy w latach 2010-2015

Rys. 62. Prognoza demograficzna dla gminy Krynica-Zdrój do 2050 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

Powyższa prognoza przewiduje: 1. wariant optymistyczny, który uwzględnia wzrost liczny ludności ponad przyjęte wartości w prognozie dla powiatu – docelowa szacowana liczba ludności gminy w 2050 roku wynieść może 20 256 osób; 2. wariant umiarkowanego wzrostu, który jest zgodny z istniejącymi trendami procesów demograficznych dla powiatu – docelowa szacowana liczba ludności gminy w 2050 roku wynieść może 18 185 osób; 3. wariant pesymistyczny stagnacji demograficznej, który uwzględnia niewielki spadek liczby ludności w stosunku do obecnych wartości, przy jednoczesnym wzroście w prognozie liczby lubości dla powiatu – docelowa szacowana liczba ludności gminy w 2050 roku wynieść może 16 115 osób. Jak wynika z Rys. 62, w przypadku dwóch wariantów liczba ludności gminy Krynica- Zdrój będzie wzrastać. Przy uwzględnieniu najbardziej niekorzystnego scenariusza populacja gminy w 2050 roku zmniejszy się o około 800 osób w stosunku do roku 2015. Szacunkowe zmiany liczby ludności gminy w dłuższej perspektywie mogą odbiegać od przyjętych wartości, ze względu na zmianę warunków ekonomicznych oraz kierunków migracji ludności. Niemniej jednak do dalszych analiz rozwoju przestrzennego gminy przyjęto wariant najbardziej prawdopodobny tj. umiarkowanego wzrostu zgodnie z trendem dla powiatu nowosądeckiego.

114 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

8.5. Analiza ekonomiczna – wnioski W związku z potrzebą szacowania skutków ekonomicznych rozwoju przestrzennego gminy uwzględniono kluczowe założenia, które rzutują na końcowy wynik finansowy. Analiza ekonomiczna uwzględnia wyłącznie koszty, które gmina musi ponieść w związku z realizacją zamierzeń polityki przestrzennej. W analizie pominięto źródła finansowania tych inwestycji. Przyjęto, że docelowo wszystkie tereny osadnicze – tereny wskazane do zabudowy wyposażone będą w:  infrastrukturę techniczną tj. wodociąg, kanalizację, gaz (stan na 2015 r.): długość sieci wodociągowej wynosi 105,2 km, w tym 52,6 km w mieście – sieć ta obsługuje 81,3 % ludności gminy – 97,1 % w mieście, 52,1 % na terenach wiejskich), długość sieci kanalizacyjnej wynosi 154,3 km w tym 67,4 km w mieście – sieć ta obsługuje 85,4 % ludności gminy – 85,5 % w mieście, 85,3 % na terenach wiejskich), długość sieci gazowniczej wynosi 166,3 km w tym 79,8 km w mieście – sieć ta obsługuje 84,6 % ludności gminy – 91,3 % w mieście, 72,2 % na terenach wiejskich.  dostęp do dróg publicznych, klasy co najmniej dojazdowej, część terenów budowlanych będzie obsługiwana poprzez prywatne drogi wewnętrzne. Gmina realizuje swoją politykę przestrzenną w mieście w oparciu o miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, natomiast na terenach wiejskich w dominującym stopniu wykorzystuje decyzje o warunkach zabudowy i decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Priorytetem dla gminy jest zrealizowanie ww. inwestycji w obszarach, dla których opracowano miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, a w drugiej kolejności dla pozostałych terenów osadniczych. W związku z realizacją ustaleń planów miejscowych, oszacowano potrzebę sfinansowania przez gminę wykupu 6,59 ha gruntów pod tereny dróg oraz 2,15 ha pod powiększenie cmentarza. W zakresie infrastruktury technicznej nie przewidziano rozbudowy istniejącej sieci, co budzić może wątpliwości w zakresie jakości przestrzeni proponowanego rozwoju przestrzennego. Harmonogramy realizacji zdań inwestycyjnych określonych w planach miejscowych przewidują w latach 2016-2022 wykonanie następujących przedsięwzięć budowlanych:  budowa Parku Etnograficznego (szacowany koszt netto: 7 556 590,00 zł),  budowa amfiteatru (szacowany koszt netto: 353 797,00 zł),  budowa Miejskiego Centrum Kultury (szacowany koszt netto: 44 295 300,00 zł),  budowa hali sportowej w Słotwinach (szacowany koszt netto: 4 407 480,00 zł),  budowa dróg (szacowany koszt netto: 16 666 317,00 zł),  powiększenie cmentarza – zagospodarowanie terenu (szacowany koszt netto: 379 001,00 zł). Analiza prognoz skutków finansowych uchwalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego pokazuje, że koszty realizacji polityki przestrzennej gminy są bardzo wysokie. Wpływy do budżetu wynikające z uchwalania planów miejscowych nie bilansują wydatków na działania inwestycyjne. Inwestycje, które przesądzają o ujemnym wyniku prognoz skutków finansowych realizacji miejscowego planu Uzdrowisko Krynica-Zdrój, nie są związane z przygotowaniem terenów budowlanych. Kwalifikują się natomiast jako działania na rzecz rozwoju infrastruktury społecznej oraz turystycznej. Realne koszty jakie gmina musi

115 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU ponieść w związku z ich wykonaniem kształtują się na poziomie 85 mln zł. Wymagane jest zabezpieczenie tych środków w budżecie gminy. Uznaje się, że realizacja zakładanych w studium z 1997 roku celów rozwoju przestrzennego wymaga uzupełnienia. W związku z daleko posuniętymi zmianami społeczno-ekonomicznymi, jak również nowymi potrzebami w zakresie urządzenia przestrzeni, najważniejsze z punktu widzenia kierunków polityki przestrzennej wydaje się być uporządkowanie układu drogowego, w celu zoptymalizowania dostępności uzdrowiska oraz wyznaczenie alternatywnego przebiegu drogi krajowej nr 75 (obie inwestycje mają charakter ponadlokalny), modernizacja sieci wodociągowo-kanalizacyjnej zgodnie z zapotrzebowaniem, jak i ogólna poprawa estetyki przestrzeni. Gmina stoi również przed wyzwaniem utworzenia centrum sportowo-usługowego o znaczeniu ponadlokalnym w miejscowości Mochnaczka Wyżna. Ocenia się, że w długim horyzoncie czasowym wydatki związane z realizowaną polityką przestrzenną nie przekraczają możliwości budżetu, ze względu na dobrą i stabilną sytuację finansową gminy. Analizę ekonomiczną na potrzeby opracowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój, przygotowano zgodnie z art. 10 pkt 7a ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

8.6. Analiza środowiskowa – wnioski Zasoby środowiska przyrodniczego gminy Krynica-Zdrój charakteryzują się wysoka wartością. Dotyczy to zarówno abiotycznych, jak i biotycznych komponentów środowiska. Stąd też miasto posiada status uzdrowiska górskiego, bazującego na naturalnych wodach mineralnych oraz klimacie o cechach podalpejskich. Gminę całkowicie pokrywają wielkopowierzchniowe formy ochrony przyrody: Popradzki Park Krajobrazowy, Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu, Obszary Natura 2000 – Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk „Ostoja Popradzka” PLH 120019, oraz „Krynica” PLH 120039, Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Beskid Niski” PLB 180002, rezerwat przyrody „Okopy Konfederackie”. Ponadto przez obszar gminy przebiegają liczne korytarze ekologiczne o znaczeniu zarówno lokalnym, jak również regionalnym i ponadnarodowym. Istotnymi czynnikami ograniczającymi zagospodarowanie są: ukształtowanie powierzchni ziemi (obecność głębokich dolin wciosowych, niesymetrycznych stoków o dużym nachyleniu oraz terasowej fizjonomii), duża lesistość, występowanie na fragmentach obszaru gminy obszarów zagrożonych ruchami osuwiskowymi oraz obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. Polityka przestrzenna gminy Krynica-Zdrój musi więc uwzględnić ograniczenia i wykluczenia z zabudowy terenów ze względu na uwarunkowania środowiskowe. Zakaz zabudowy powinien dotyczyć:  terenów lasów,  obszarów szczególnego zagrożenia powodzią,  obszarów osuwiskowych. Ograniczenia w zabudowie należy wprowadzić ze względu na:  niekorzystne ukształtowanie terenu – spadki powyżej 12o (21 %),  ustanowione strefy ochrony uzdrowiskowej,  wrażliwość przyrodniczą obszaru gminy – występowanie form ochrony przyrody,

116 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 występowanie złóż leczniczych wód mineralnych oraz głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP Nr 438 Magura - Nowy Sącz). Na terenie gminy należy dążyć do:  zagęszczania zabudowy na terenach już zainwestowanych,  rozwoju zabudowy na terenach uzbrojonych, bądź gdzie wykonanie sieci infrastruktury technicznej jest ekonomicznie uzasadnione,  zachowania zwartego charakteru osadnictwa,  utrzymania lesistości na obecnym poziomie,  ograniczenia przekształcania na funkcje mieszkaniowe obszarów o wysokich walorach dla rozwoju turystyki,  racjonalnego wyznaczania wskaźnika intensywności zabudowy oraz utrzymanie na wysokim poziomie wskaźnika powierzchni biologicznie czynnej na terenach przeznaczonych pod inwestycje (w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego). Analizę środowiskową na potrzeby opracowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój, przygotowano zgodnie z art. 10 pkt 7a ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

8.7. Analiza społeczna – wnioski Ogólna liczba mieszkańców gminy Krynica-Zdrój stopniowo maleje. W okresie od 2011-2015 roku wartość ta spadła o 1 %, przy czym znaczny ubytek ludności zanotowano wyłącznie na terenie miasta. Obszary wiejskie corocznie są zasiedlane przez nowe osoby. Wobec niewielkiej liczby miejsc pracy, w szczególności poza jednostkami finansowanymi z budżetu (oświata, administracja, służba zdrowia i inne) oraz sektorem związanym z turystyką bezrobocie w gminie utrzymuje się na wysokim poziomie – 13,7 % (2015 r.). W gminie Krynica-Zdrój na 1 000 mieszkańców pracuje 240 osób8. Mimo to wysoki jest odsetek osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Charakter jednostki osadniczej wymusza na władzach gminy podejmowanie działań w zakresie systematycznej poprawy jakości życia, rozumianej jako dostęp obywateli, turystów i kuracjuszy do podstawowych usług, w tym usług publicznych z zakresu oświaty, ochrony zdrowia, kultury, administracji, opieki społecznej, bezpieczeństwa. W gminie Krynica-Zdrój funkcjonują 23 placówki oświatowe, z czego 15 to jednostki publiczne. Samorządowi podlegają 4 przedszkola, 7 szkół podstawowych, 2 gimnazja oraz 2 zespoły szkół. Ilość miejsc w szkołach jest wystarczająca, natomiast w przedszkolach zanotowano ich nadwyżkę. W planach gminy, ze względu na malejącą z roku na rok liczbę uczniów nie przewiduje się budowy nowych placówek, a jedynie systematyczną modernizację już istniejących. Komisariat policji, właściwy dla obsługi terenu gminy, znajduje się w mieście Krynica-Zdrój. Bezpieczeństwo przeciwpożarowe zapewnia Jednostka Ratowniczo- Gaśnicza Państwowej Straży Pożarnej w Krynicy-Zdroju oraz 8 jednostek OSP, w tym 2 włączone do Krajowego Systemu Ratownictwa Pożarniczego (Berest, Tylicz). Charakter gminy sprawia, że oferta opieki zdrowotnej jest bardzo szeroka, choć w zdecydowanej większości jej adresatami są osoby przyjezdne. Podstawową opiekę medyczną uzyskać można w szpitalu im. dr. Józefa Dietla oraz w licznych publicznych i niepublicznych ośrodkach zdrowia.

117 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Gmina posiada bardzo dobrze rozwinięte zaplecze kulturalne. Ludność potrzeby w tym zakresie zaspokaja głównie w Miejskim Centrum Kultury, muzeach, w których prowadzona jest stała działalność wystawienniczo-ekspozycyjna oraz 5 placówkach bibliotecznych. Infrastruktura społeczna w gminie Krynica-Zdrój, z racji pełnionej przez miasto funkcji uzdrowiskowej, jest ponadprzeciętnie rozwinięta, co przekłada się bezpośrednio na jakość życia w mieście. W zakresie usług ponadlokalnych miastem właściwym dla ich zaspokojenia jest Nowy Sącz. Analizę społeczną na potrzeby opracowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój, przygotowano zgodnie z art. 10 pkt 7a ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

8.8. Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służącej realizacji zadań własnych gminy Zadaniem własnym samorządu jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie budowy i utrzymania gminnych dróg, ulic, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, ochrony zdrowia, edukacji publicznej, kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury. W ocenie możliwości finansowych zasadniczą rolę odgrywa możliwość finansowania wykonania sieci komunikacyjnej, infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, w tym zwłaszcza inwestycji na obszarach, na których lokalizowana będzie nowa zabudowa. Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy Krynica-Zdrój (uchwała Nr XXXI.208.2016 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 28 grudnia 2016 r., skorygowana Zarządzeniem nr 588.2017 Burmistrza Krynicy-Zdroju z dnia 14 grudnia 2017 r. w sprawie zmiany Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Krynica-Zdrój) określa plan finansowy w horyzoncie czasowym do 2035 roku (Tab. 30) oraz prezentuje przedsięwzięcia inwestycyjne (Tab. 31) uwzględnione w tym okresie w budżecie gminy.

Tab. 30. Wielkość dochodów i wydatków budżetowych Rok Dochody [zł] Wydatki [zł] Wynik budżetu budżetowy bieżące majątkowe bieżące majątkowe 2017 89 086 682,30 4 957 484,69 86 144 426,12 9 695 972,87 - 1 796 232,00 2018 87 529 500,00 29 645 000,00 81 849 500,00 34 375 000,00 950 000,00 2019 88 394 800,00 20 270 000,00 82 464 800,00 22 450 000,00 3 750 000,00 2020 88 501 300,00 6 500 000,00 82 661 300,00 8 590 000,00 3 750 000,00 2021 88 809 600,00 6 500 000,00 82 978 600,00 8 590 000,00 3 741 000,00 2022 89 119 700,00 6 500 000,00 83 278 300,00 8 540 000,00 3 801 400,00 2023 89 131 600,00 6 500 000,00 83 341 600,00 8 490 000,00 3 800 000,00 2024 89 490 500,00 6 500 000,00 84 050 500,00 8 240 000,00 3 700 000,00 2025 89 570 800,00 6 500 000,00 84 280 800,00 8 190 000,00 3 600 000,00 2026 89 870 392,39 6 500 000,00 84 630 000,00 8 200 000,00 3 540 392,39 2027 90 224 500,00 7 000 000,00 85 807 500,00 8 900 000,00 2 517 000,00 2028 90 250 000,00 7 200 000,00 88 050 000,00 9 400 000,00 0,00 2029 90 280 000,00 7 400 000,00 88 080 000,00 9 600 000,00 0,00 2030 90 300 000,00 7 500 000,00 88 100 000,00 9 700 000,00 0,00 2031 90 330 000,00 7 600 000,00 88 130 000,00 9 800 000,00 0,00 2032 90 350 000,00 7 800 000,00 88 150 000,00 10 000 000,00 0,00 2033 90 370 000,00 7 900 000,00 88 170 000,00 10 100 000,00 0,00 2034 90 400 000,00 8 000 000,00 88 200 000,00 10 200 000,00 0,00 2035 90 430 000,00 8 200 000,00 88 230 000,00 10 400 000,00 0,00 Źródło: Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy Krynica-Zdrój (stan 14 grudnia 2017 r.)

118 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Analiza dochodów i wydatków gminy w okresie od 2018 do 2035 roku wskazuje, że coroczny wynik budżetowy jest dodatni. W latach 2018-2027 nadwyżka budżetowa wynosić będzie średnio ok. 3 mln zł rocznie. Wielkość planowanych wydatków majątkowych14, osiągnie najwyższe wartości w krótkim horyzoncie czasowym tj. w latach 2018-2019. Od 2020 roku budżet przewiduje nakłady inwestycyjne na poziomie 8,5 mln zł, które systematycznie będą wzrastać, aż do 10,4 mln zł w 2035 roku. Władze gminy Krynica-Zdrój, poza bieżącymi wydatkami, przewidziały w budżecie środki finansowe na pokrycie kosztów związanych z budową m. in.: infrastruktury rowerowej i turystycznej, budynków komunalnych, sal gimnastycznych przy istniejących placówkach oświatowych, jak również kosztów działań rewitalizacyjnych, usług doradczych, poprawy jakości przestrzeni miejscowości wiejskich, modernizacji obiektów i sieci wodno-kanalizacyjnej na terenie gminy, ograniczania skutków powodzi opadowych w mieście oraz utworzenia Parku Etnograficznego i Centrum Dziedzictwa Łemkowskiego. Ponadto budżet gwarantuje dotacje dla Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej oraz pomoc finansową dla samorządu powiatu przy rozbudowie i modernizacji szpitala w Krynicy-Zdroju (Tab. 31).

Tab. 31. Wykaz przedsięwzięć wieloletnich do Wieloletniej Prognozie Finansowej Nakłady Okres realizacji Wydatki majątkowe finansowe w zł projektu Wydatki na programy, projekty lub zadania związane z programami realizowanymi z udziałem środków, o których mowa w art.5 ust.1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009.r. o finansach publicznych Sposoby poszukiwania synergii pomiędzy dziedzictwem przyrodniczym Popradzkiego Parku Krajobrazowego, a rozwojem 64 970,00 2016-2018 społeczno-gospodarczym obszaru oraz edukacja ekologiczna – Stworzenie podstaw do rozwoju bazy turystycznej Uzdrowiska pogranicza Polsko-Słowackiego jako rozpoznawalny w skali Europy obszar realizacji turystyki zdrowotnej - etap I – Budowa 433 400,00 2016-2018 pętli rowerowej łączącej miejscowości uzdrowiskowe Doliny Popradu Wydatki na programy, projekty lub zadania pozostałe "Kurort Krynica - kompleksowy program rewitalizacji uzdrowiska Krynicy-Zdroju" – Ochrona bioróżnorodności Góry Parkowej, 41 487 180,00 2014-2019 wzmocnienie funkcji turystycznych, przyrodniczych, kulturowych i uzdrowiskowych Krynicy-Zdrój "Odnowa miejscowości, rozwój bazy sportowo-rekreacyjnej" – Poprawa estetyki, funkcjonalności oraz atrakcyjności turystycznej 800 000,00 2017-2018 miejscowości wiejskich Adaptacja budynku przy ul. Kraszewskiego 49 (stary Ośrodek 3 185 000,00 2016-2018 Zdrowia) – Zabezpieczenie mieszkań komunalnych Budowa budynku komunalnego w Krynicy-Zdroju – Zabezpieczenie 3 400 000,00 2012-2019 mieszkań socjalnych Budowa Sali Gimnastycznej w Bereście – Stworzenie zaplecza dla 2 050 000,00 2014-2019 potrzeb realizacji zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych Dokumentacja budowy Sali Gimnastycznej przy Publicznym Gimnazjum w Krynicy-Zdroju – Przygotowanie inwestycji mającej na 150 000,00 2016-2018 celu stworzenie zaplecza dla potrzeb realizacji zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych Dopłaty do spółki komunalnej – Pokrycie ewentualnej straty bilansowej MPGK Sp. z o.o., spowodowanej realizacją przez Spółkę 3 000 000,00 2018-2027 programu budownictwa komunalnego i obiektów sportowo- rekreacyjnych

14 Wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki (sejm.gov.pl).

119 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Modernizacja obiektów i sieci wodno-kanalizacyjnej na terenie Gminy Krynica-Zdrój – Dalsza modernizacja urządzeń nie objętych 2 145 000,00 2017-2018 do tej pory żadnym programem Trasy biegowe - "Biegowo-Rowerowe Centra Aktywnego 4 143 910,00 2013-2020 Wypoczynku" – Rozwój sieci tras biegowo-rowerowych ul. Źródlana w Krynicy-Zdroju – Zabezpieczenie ul. Źródlana i Graniczna przed zalewaniem i niszczeniem w czasie obfitych 4 060 000,00 2016-2020 opadów deszczu Usługi doradcze dotyczące projektu pod nazwą "Budowa Aquaparku w Krynicy-Zdroju" – Doprowadzenie do budowy Aquaparku na 147 780,0 2013-2017 terenie Krynicy-Zdroju Utworzenie Parku Etnograficznego i Centrum Dziedzictwa Łemkowskiego – Promocja Gminy, a tym samym kultury 3 286 800,00 2013-2019 łemkowskiej VeloKrynica – Budowa uzdrowiskowej trasy turystyczno- 7 100 000,00 2016-2019 rekreacyjnej w Krynicy-Zdroju Pomoc dla Powiatu – Rozbudowa i modernizacja Szpitala w 200 000,00 2017-2018 Krynicy-Zdroju razem: 75 654 040,00 - Źródło: Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy Krynica-Zdrój (stan 28 grudnia 2016 r.)

Prognozowane nadwyżki budżetowe przeznaczane będą na spłaty rat kredytów kapitałowych i pożyczek oraz wykup papierów wartościowych, które mają zostać w całości uregulowane do 2027 roku. Ocenia się, że potrzeby inwestycyjne wynikające z konieczności realizacji zadań własnych gminy w zakresie budowy dróg, sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i infrastruktury społecznej, w tym zwłaszcza na obszarach lokalizacji nowej zabudowy, nie przekraczają w długim horyzoncie czasowym możliwości finansowych gminy. W związku z powyższym nie zachodzi potrzeba dokonania zmian w celu dostosowania zapotrzebowania na nową zabudowę do możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej i społecznej Gmina wykazuje się dużą skutecznością w pozyskiwaniu i wydatkowaniu dotacji unijnych.

8.9. Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę Art. 10 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nakłada obowiązek uwzględnienia uwarunkowań wynikających z potrzeb rozwojowych gminy, biorąc pod uwagę bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę. Zgodnie z art. 10 ust. 5 upzp punktem wyjścia jest określenie maksymalnego w skali gminy zapotrzebowania na nową zabudowę, wyrażonego w ilości powierzchni użytkowej zabudowy, w podziale na funkcje. Kolejny krok polega na oszacowaniu chłonności obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej, rozumianej jako możliwość lokalizowania na tych terenach nowej zabudowy, wyrażonej w powierzchni użytkowej zabudowy, w podziale na funkcje. W następnym etapie analogicznie szacuje się chłonność obszarów poza zwartą strukturą przeznaczonych pod zabudowę w planach miejscowych. W końcowej fazie bilansowania porównuje się maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę oraz sumę powierzchni użytkowej zabudowy, w podziale na funkcje. Od wyniku bilansowania uzależniona jest możliwość wskazywania nowych terenów inwestycyjnych (Rys. 63).

120 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Maksymalne zapotrzebowanie na nową zabudowę nie przekracza nie przewiduje się lokalizacji nowej zabudowy sumę powierzchni użytkowej poza obszarami zwartej struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz obszarami zabudowy objętymi planami miejscowymi Max. Zapotrzebowanie - Chłonność = wartość ujemna

Maksymalne zapotrzebowanie na nową bilans terenów pod zabudowę uzupełnia się o zabudowę przekracza sumę różnicę tych wielkości i przewiduje się powierzchni użytkowej lokalizację nowej zabudowy poza obszarami zabudowy zwratej struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz obszarami objętymi planami miejscowymi Max. Zapotrzebowanie - Chłonność = wartość dodatnia

Rys. 63. Wynik bilansowania a możliwość wyznaczania nowych terenów pod zabudowę Źródło: opracowanie własne na podstawie upzp.

Proces przygotowania bilansu Krok 1.: Przyjęcie założeń dotyczących funkcji terenów oraz średniej powierzchni nieruchomości. W uproszczonej, na potrzeby szacowania, strukturze funkcjonalnej Gminy Krynica- Zdrój wyróżniono następujące funkcje terenów:  zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna – (założono, że powierzchnia użytkowa budynku będzie się rozkładać w stosunku 70 % lokal mieszkalny, 30 % lokal usługowy15) – MN;  zabudowa wielorodzinna – (założono, że powierzchnia użytkowa budynku będzie się rozkładać w stosunku 75 % lokale mieszkalne, 25 % lokale usługowe) – MW;  usługowa – U, w tym również usługi związane z zakwaterowaniem turystycznym, sportem i rekreacją;  zabudowa zagrodowa (założono, że powierzchnia użytkowa budynku będzie się rozkładać w stosunku 15 % lokal mieszkalny, 85 % powierzchnie inwentarskie); zabudowa rolnicza produkcyjna – RM;  zabudowa produkcyjno-magazynowa – PM. Założenia dotyczące średniej powierzchni działki budowlanej oraz średniej powierzchni użytkowej budynku oraz współczynników określono na podstawie analizy powierzchni działek oraz budynków, w podziale na funkcje, występujących na terenie gminy Krynica-Zdrój. Dzięki temu przyjęte wartości odpowiadają specyfice struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy. Założenia te wykorzystano podczas szacowania maksymalnego zapotrzebowania na zabudowę oraz chłonności terenów. Przyjęto średnią powierzchnię nieruchomości, na której posadowione będą budynki, zgodnie z Tab. 32.

Tab. 32. Założenia bilansowania terenów przeznaczonych pod zabudowę – powierzchnia nieruchomości dla potencjalnej zabudowy średnia powierzchnia działki średnia powierzchnia użytkowa funkcja terenu 2 2 budowlanej [m ] budynku [m ] MN 1600 200 MW 3500 1800 U 3500 700

15 Zgodnie z definicją budynku mieszkalnego jednorodzinnego dopuszcza się „wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku” (art.3 ust. 2a Prawo budowlane).

121 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

RM 9000 170 PM 7000 1200 Źródło: opracowanie własne.

Tab. 33. Założenia bilansowania terenów przeznaczonych pod zabudowę – udział powierzchni użytkowej budynku w zależności od funkcji terenu udział udział zabudowy udział zabudowy udział zabudowy zabudowy związanej z przemysłowo- funkcja terenu mieszkaniowej usługowej produkcją rolniczą magazynowej % % % % MN 70 30 - - MW 75 25 - - U - 100 - - RM 15 - 85 - PM - - - 100 Źródło: opracowanie własne.

Przyjęto współczynniki określające procentowy udział powierzchni użytkowej budynku w zależności od funkcji terenu, zgodnie z Tab. 33. Krok 2.: Określenie maksymalnego zapotrzebowania na zabudowę w podziale na funkcje. Maksymalne zapotrzebowanie na nową zabudowę określono na podstawie analizy ruchu budowlanego w Gminie Krynica-Zdrój w latach 2010-2016 oraz danych z Banku Danych Lokalnych (GUS) dotyczących nowych budynków oddanych do użytku na terenie gminy w tym samym przedziale czasowym. Zestawienie tych informacji obrazuje faktyczne zmiany struktury przestrzennej oraz pokazuje trendy w ruchu budowlanym. W związku z powyższym, przyjęto założenia dotyczące liczby potencjalnych nowych budynków, zgodnie Tab. 34.

Tab. 34. Założenia bilansowania terenów przeznaczonych pod zabudowę – liczba potencjalnych nowych budynków funkcja terenu liczba potencjalnych nowych budynków MN co roku powstanie 27 budynków MW co 6 lat powstanie 1 budynek U co roku powstaną 2 budynki RM co 5 lat powstanie 1 budynek PM co 6 lat powstanie 1 budynek Źródło: opracowanie własne.

Do szacunków wykorzystano poniższy algorytm:

PPU = (LB *30)* (PUśr* WF) gdzie,

PPU – prognozowana powierzchnia użytkowa zabudowy wg funkcji w 2046 r. LB – liczba potencjalnych nowych budynków zrealizowanych w ciągu roku PUśr – średnia powierzchnia użytkowa budynku WF – współczynnik powierzchni użytkowej budynku w odniesieniu do funkcji terenu

W związku z niepewnością procesów rozwojowych zapotrzebowanie na nową zabudowę, w podziale na funkcje, zwiększono o 30%, w ten sposób oszacowano maksymalne zapotrzebowanie.

122 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Krok 3.: Wyznaczenie obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej Delimitacja obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej w granicach jednostki osadniczej, jest punktem wyjścia do oszacowania chłonności obszarów, rozumianą jako możliwość lokalizowania na tych obszarach nowej zabudowy. Ustawodawca nie określa kryteriów, na podstawie których dokonuje się wydzielenia ww. obszarów. Założenia delimitacyjne należy więc dostosować do warunków lokalnych, uwzględniając rodzaj i poziom rozwoju jednostki osadniczej. Gmina Krynica-Zdrój charakteryzuje się zróżnicowanym stanem ładu przestrzennego. W strukturze przestrzennej gminy Krynica-Zdrój zdecydowanie wyróżnia się obszar miasta z wydzielonymi strefami uzdrowiskowymi na tle pozostałych obszarów wiejskich. W związku z powyższym dla gminy Krynica-Zdrój zwartą strukturę funkcjonalno-przestrzenną zdefiniowano uwzględniając:  dla miasta: odległość między istniejącą zabudową, dostępność terenów do sieci wodociągowej, uzbrojenie terenów w infrastrukturę umożliwiającą oczyszczanie ścieków komunalnych (lokalne oczyszczalnie ścieków lub sieć kanalizacyjna), dostępność terenów do dróg publicznych, gęstość zabudowy, dostępność usług podstawowych, dostępność infrastruktury społecznej;  dla terenów wiejskich: odległość między istniejącą zabudową, dostępność terenów do sieci wodociągowej, uzbrojenie terenów w infrastrukturę umożliwiającą oczyszczanie ścieków komunalnych (sieć kanalizacyjna), dostępność terenów do dróg publicznych. Krok 4.: Oszacowanie chłonności obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej oraz chłonności innych obszarów występujących poza zwartą strukturą funkcjonalno-przestrzenną przeznaczonych pod zabudowę w planach miejscowych. Chłonność określa się jako możliwość lokalizowania na wolnych terenach nowej zabudowy, wyrażoną w powierzchni użytkowej zabudowy, w podziale na funkcje zabudowy. Podczas modelowania potencjalnej chłonności obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej przyjęto, że lokalizacja nowej zabudowy odbywać się będzie na niezagospodarowanych działkach ewidencyjnych oraz terenach niezabudowanych o powierzchni nie mniejszej niż 400 m2. Wyłączono z analizy obszary leśne oraz tereny ze spadkami powyżej 12°. Identyfikacja funkcji obiektów budowlanych możliwych do posadowienia została wykonana:  dla miasta – przy uwzględnieniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które w całości pokrywają jego obszar.  dla terenów wiejskich – na podstawie inwentaryzacji urbanistycznej przeprowadzonej na potrzeby opracowania studium.

123 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Chłonność terenów niezabudowanych oszacowano wykorzystując założenia dotyczące średniej powierzchni nieruchomości oraz poniższy algorytm:

PUF = PUFozs + PUFmpzp

PUFozs=((PNZ/PŚPD)*PUśr)*WF

PUFmpzp=((PNZ/PŚPD)*PUśr)*WF gdzie:

PUF – chłonność terenów – powierzchnia użytkowa zabudowy w podziale na funkcje zabudowy PUFozs – chłonność terenów – powierzchnia użytkowa zabudowy w podziale na funkcje zabudowy na obszarze zwartej struktury funkcjonalno-przestrzennej PUFmpzp – chłonność terenów – powierzchnia użytkowa zabudowy w podziale na funkcje zabudowy w występujących poza zwartą strukturą funkcjonalno-przestrzenną innych obszarach przeznaczonych pod zabudowę w planach miejscowych PNZ – powierzchnia niezabudowana PŚPD – średnia powierzchnia działki budowlanej PUśr – średnia powierzchnia użytkowa budynku WF – współczynnik powierzchni użytkowej budynku w odniesieniu do funkcji terenu

Chłonność terenów zmniejszono o 15 % w związku z założeniem, że część powierzchni niezabudowanej wchodzącej w skład obszaru o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej nie zostanie zagospodarowana, ze względu na obowiązek zachowania na odpowiednim poziomie powierzchni biologicznie czynnej. Krok 5.: Bilansowanie terenów. Porównanie maksymalnego w skali gminy zapotrzebowania na nową zabudowę w oraz chłonności terenów w podziale na funkcje.

Zapotrzebowanie na nową zabudowę Korzystając z przyjętych założeń i algorytmów określono zapotrzebowanie na nową zabudowę, uwzględniając podział funkcji terenu. Wyniki szacunków zostały zestawione w Tab. 35.

Tab. 35. Zapotrzebowanie na nową zabudowę w gminie Krynica-Zdrój Prognozowana powierzchnia użytkowa Maksymalne zapotrzebowanie Funkcja terenu nowej zabudowy w okresie 30 lat na nową zabudowę [m2] [m2] MN 113 553 147 619 MW 8 100 10 530 U 93 300 121 290 RM 867 1 127 PM 6 000 7 800 Źródło: opracowanie własne.

Delimitacja obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej Obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej wyróżniono we wszystkich miejscowościach. Poza jej zasięgiem znajduje się około 500 zabudowań, położonych głównie w północnej części gminy (sołectwo Berest) oraz południowo-wschodnim jej fragmencie wzdłuż drogi krajowej (sołectwo Muszynka). Zdecydowana większość budynków, położonych poza obszarem o w pełni wykształconej

124 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej nie powstała w ostatnich latach i nie jest ona wynikiem rozpraszania zabudowy. W Krynicy Zdrój, pomimo silnej presji na zabudowywanie nowych, terenów i rozgęszczania zabudowy, w szczególności na obrzeżach miasta, udało się spełnić przyjęte kryteria, zwartości. Wynik przeprowadzonej delimitacji prezentuje Rys. 64.

Rys. 64. Obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej Źródło: opracowanie własne.

Chłonność obszarów Przy szacowaniu chłonności uwzględniono potencjalne obszary pod zabudowę zawierające się w zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej oraz obszary wydzielone pod zabudowę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego poza obszarem zwartej struktury funkcjonalno-przestrzennej (Tab. 36 i Rys. 65).

125 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Tab. 36. Obszary przeznaczone pod zabudowę pow. obszaru pod zabudowę w zwartej pow. innych obszarów strukturze funkcjonalno-przestrzennej przeznaczonych w mpzp pod [ha] zabudowę [ha] Obszar wiejski 83 17 Obszar miejski 34 55 Łącznie dla gminy 117 72 Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne.

Rys. 65. Rozmieszczenie potencjalnych terenów do zabudowy Źródło: opracowanie własne.

126 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Tab. 37. Chłonność obszarów w podziale na funkcje w zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej (OZSFP) chłonność terenów – powierzchnia użytkowa zabudowy w podziale na funkcje zabudowy powierzchnia zabudowa terenów zabudowa funkcja zabudowa zabudowa związana z niezabudowanych związana z terenów mieszkaniowa usługowa produkcją produkcją rolniczą [m2] [m2] [m2] [m2] [m2] MW 7301 2816 362 - - MN 1005858 88013 3300 - - U 28365 5673 - -

RM 78386 222 - 1259 - PM 4919 - - - 843 razem: 91 051 9 336 1 259 843 Źródło: opracowanie własne.

Tab. 38. Chłonność obszarów przeznaczonych pod zabudowę w planach miejscowych występujących poza obszarem zwartej struktury (MPZP) chłonność terenów – powierzchnia użytkowa zabudowy w podziale na funkcje zabudowy powierzchnia zabudowa terenów zabudowa funkcja zabudowa zabudowa związana z niezabudowanych związana z terenów mieszkaniowa usługowa produkcją produkcją rolniczą [m2] [m2] [m2] [m2] [m2] MW 17 301 6 673 858 - - MN 399 963 34 997 1 312 - - U 616 730 - 123 346 - - RM - - - - - PM - - - - - razem: 41 670 123 346 0 0 Źródło: opracowanie własne.

Tab. 39. Łączna chłonność obszarów w podziale na funkcje terenu w gminy Krynica-Zdrój chłonność terenów – powierzchnia użytkowa Łączna chłonność zabudowy w podziale na funkcje zabudowy powierzchnia terenów zabudowa funkcja terenów zabudowa zmniejszona zabudowa zabudowa związana terenów niezabudowanych związana z o 15 % mieszkaniowa usługowa z prod. (OZSFP+MPZP) produkcją rolniczą [m2] [m2] [m2] [m2] [m2] [m2] MW 24602 9 489 1 220 - - 8 066 MN 1405821 123 009 4 613 - - 104 747 U 645095 - 129 019 - - 114 624 RM 78386 222 - 1 259 - 1 070 PM 4919 - - - 843 717 razem: 132 721 134 852 1 259 843 Źródło: opracowanie własne.

127 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Wyniki bilansowania terenów przeznaczonych pod zabudowę Porównanie maksymalnego w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę oraz łącznej powierzchni użytkowej zabudowy, w podziale na funkcje zabudowy przedstawia Tab. 40.

Tab. 40. Wynik bilansowania terenów przeznaczonych pod zabudowę w gminie Krynica-Zdrój Chłonność Różnica pomiędzy terenów – Maksymalne chłonnością powierzchnia zapotrzebowanie terenów a Funkcja użytkowa Wynik bilansu na nową zapotrzebowaniem zabudowy zabudowy w zabudowę na nową podziale na zabudowę funkcje zabudowy [m2] [m2] [m2] zabudowa mieszkaniowa 8 066 10 530 -2 464 niedobór wielorodzinna zabudowa mieszkaniowa 104 747 147 619 -42 872 niedobór jednorodzinna zabudowa 114 624 121 290 -6 666 niedobór usługowa zabudowa związana 1 070 1127 -57 niedobór z produkcją rolniczą zabudowa związana 717 7 800 -7 083 niedobór z produkcją maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową razem: 229 224 288 366 -59 142 zabudowę przekracza chłonność terenów Źródło: opracowanie własne.

Wskazuje się na potrzebę wyznaczenia nowych terenów z przeznaczeniem na cele zabudowy mieszkaniowej, usługowej, produkcyjnej (nieuciążliwej), produkcyjnej rolniczej, zgodnie z wnioskami mieszkańców oraz polityką przestrzenną gminy. Tereny te mają wzmacniać wielofunkcyjny rozwój gminy Krynica-Zdrój oraz przyczynić się do wyhamowania odpływu mieszkańców. Wskazuje się potrzebę optymalnego wykorzystania istniejącej infrastruktury technicznej i komunikacyjnej w szczególności w miejscowościach posiadających zwartą strukturę funkcjonalno-przestrzenną.

128 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

9. STAN PRAWNY GRUNTÓW W strukturze własnościowej gruntów (Tab. 41) największy odsetek stanowią tereny będące własnością prywatną – 40,3 % ogółu gruntów. Znaczny udział – 32,4 % ogółu gruntów, mają grunty Skarbu Państwa, przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych. Grunty należące wyłącznie do Skarbu Państwa (dalej SP) stanowią 16,8 % ogółu gruntów, z czego 0,9 % to grunty SP przekazane w użytkowanie wieczyste. Powierzchnia gruntów pozostających we władaniu gminy wynosi 7,5 % ogółu gruntów.

Tab. 41. Stan prawny gruntów w gminie Krynica-Zdrój Nr grupy Powierzchnia Nazwa grupy rejestrowej % rejestrowej w ha grunty Skarbu Państwa z wyłączeniem gruntów 1 2304 15,9 przekazanych w użytkowanie wieczyste grunty Skarbu Państwa przekazane 2 126 0,9 w użytkowanie wieczyste grunty spółek Skarbu Państwa, przedsiębiorstw - państwowych i innych państwowych osób 4711 32,4 prawnych grunty gmin i związków międzygminnych 4 z wyłączeniem gruntów przekazanych 1064 7,3 w użytkowanie wieczyste grunty gmin i związków międzygminnych 5 24 0,2 przekazane w użytkowanie wieczyste grunty, które są własnością samorządowych osób 6 prawnych oraz grunty których właściciele są 3 0,02 nieznani 7 grunty osób fizycznych 5849 40,3 8 grunty spółdzielni 9 0,1 - grunty kościołów i związków wyznaniowych 123 0,8 grunty powiatów z wyłączeniem gruntów 11 20 0,1 przekazywanych w użytkowanie wieczyste grunty będące przedmiotem własności i władania 15 288 2,0 osób niewymienionych w pkt. 1-14 Łączna powierzchnia w granicach administracyjnych gminy 14521 100,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PODGiK, 2015 r.

Najwięcej gruntów gminnych – 49,5 %, znajduje się na terenie miasta Krynica-Zdrój. Na obszar wiejski przypada 50,5 % powierzchni gruntów gminnych, z czego: 19,0 % w Tyliczu, 7,2 % w Mochnaczce Wyżnej, 5,7 % w Mochnaczce Niżnej, 4,9 % w Piorunce, 4,8 % w Muszynce, 3,4 % w Polanach, 3,2 % w Czyrnej, 2,2 % w Bereście. Znaczną część gruntów gminnych stanowią grunty pod drogami. Wiele dużych jednostek powierzchniowych, będących we władaniu gminy, występuje na terenie miasta,

129 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU m.in. obejmują obszar parku zdrojowego. Obszerne połacie terenu, należące do majątku gminy, znajdują się także w Tyliczu, w południowej części Mochnaczki Niżnej, w północnej części Mochnaczki Wyżnej, na północnym krańcu Piorunki, w południowym fragmencie Czyrnej oraz na terenie Muszynki (Rys. 66).

. Rys. 66. Rozmieszczenie gruntów gminnych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

130 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

10. WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH 10.1. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków Najcenniejsze historycznie i kulturowo obszary i obiekty zostały objęte ochroną konserwatorską na podstawie ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. 2014 poz. 1446, ze zm.). Wykaz obiektów i obszarów chronionych na terenie gminy Krynica-Zdrój został zawarty w Załącznik nr 1-A do studium. Obejmuje on wykazy obiektów znajdujących się w: Rejestrze Zabytków Województwa Małopolskiego, Ewidencji Zabytków Województwa Małopolskiego oraz Gminnej Ewidencji Zabytków. Lokalizację obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz do Gminnej Ewidencji Zabytków wskazano na mapie „Uwarunkowania rozwoju” (załącznik nr 2 do studium) oraz „Kierunki i polityka przestrzenna” (załącznik nr 4 do studium)

10.2. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody Prawnie ustanowionymi formami ochrony przyrody na obszarze gminy Krynica-Zdrój są:  Rezerwat przyrody „Okopy Konfederackie”,  Popradzki Park Krajobrazowy wraz z otuliną,  Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu,  Obszary Natura 2000 – Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Ostoja Popradzka” PLH 120019,  Obszar Natura 2000 – Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Krynica” PLH 120039,  Obszar Natura 2000 – Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Beskid Niski” PLB 180002,  Pomniki przyrody (12 szt.). Lokalizację ww. obszarów i obiektów wskazano na mapie „Uwarunkowania rozwoju” (załącznik nr 2 do studium).

Rezerwat przyrody „Okopy Konfederackie” Rezerwat przyrody „Okopy Konfederackie” jest rezerwatem krajobrazowym utworzonym 2 września 1963 roku (zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 8 lipca 1963 r.) na powierzchni 2,62 ha. W całości znajduje się na terenie gminy Krynica-Zdrój, w okolicy Jawora (wzgórze we wschodniej części Gór Leluchowskich - Beskid Nniski). Ochronie rezerwatowej podlega teren dawnego szańca oddziałów konfederatów Kazimierza Pułaskiego oraz rzadkie gatunki roślin, takie jak: dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis), podkolan biały (Platanthera bifolia), kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium) i kalina koralowa (Viburnum opulus).

Popradzki Park Krajobrazowy Popradzki Park Krajobrazowy (PPK), wchodzący w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego, jest jednym z najstarszych parków krajobrazowych na terenie Karpat. Został powołany uchwałą nr 16/XIX/87 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Nowym Sączu z dnia 11 września 1987 roku. Powierzchnia parku wynosi 54 392,7 ha, a wraz z otuliną – 76 161,5 ha, dzięki czemu jest jednym

131 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU z największych parków krajobrazowych w Polsce. 6 070 ha znajduje się na terenie gminy Krynica-Zdrój, w jej południowo-zachodniej części (Rys. 67). Przedmiotem ochrony są wartości przyrodnicze, krajobrazowe, walory uzdrowiskowe oraz turystyczne. PPK został utworzony na terenach zagospodarowanych, jako przykład zrównoważonego współistnienia gospodarki leśnej i turystyczno- uzdrowiskowej. Bogactwem PPK są lasy, które stanowią blisko 80 % jego powierzchni oraz źródła wód mineralnych. Tereny te są również siedliskiem wielu chronionych gatunków fauny i flory.

Rys. 67. Formy ochrony przyrody na terenie gminy Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie BDOT oraz geoserwis.gdos.gov.pl/mapy.

132 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu został wyznaczony 1 styczna 1997 roku rozporządzeniem Wojewody Nowosądeckiego (utworzony pod nazwą Obszaru Chronionego Krajobrazu Województwa Nowosądeckiego). Aktualnie obowiązujące granice ustanawia uchwała nr XVIII/299/12 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 lutego 2012 r. tworząc obszar ochronny o areale 3641,76 km2. W gminie Krynica-Zdrój zajmuje on północno-wschodnie tereny o powierzchni około 84 km2 (Rys. 67). Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach (leśnych, nieleśnych i wodnych), wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

Obszar Natura 2000 - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Ostoja Popradzka” PLH 120019 Ostoja Popradzka PLH120019 utworzona została decyzją Komisji Europejskiej z dnia 25 stycznia 2008 roku na obszarze o powierzchni 579,31 km2. Obejmuje w całości pasma Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej, Góry Czerchowskie, a także tereny łąkowe w okolicach Tylicza, Muszynki i Mochnaczki. Od południowego zachodu graniczy z Pieninami i Małymi Pieninami oraz słowackimi Beskidami, natomiast od wschodu z pasmem Beskidu Niskiego. W gminie Krynica-Zdrój zajmuje powierzchnię 98 km2 (Rys. 67). Na terenie Ostoi Popradzkiej stwierdzono występowanie 16 siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Wśród siedlisk leśnych znajdują się kwaśne i żyzne buczyny, jaworzyny, grądy oraz wzdłuż potoków - łęgi olszowe. Spośród siedlisk nieleśnych, najważniejsze to przede wszystkim zbiorowiska łąkowe i murawy bliźniczkowe oraz rozległe kompleksy młak eutroficznych. W Beskidzie Sądeckim stwierdzono występowanie bardzo rzadkiego mchu z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej – bezlista okrywowego Buxbaumia viridis. Znajduje się tu także jedyne znane w Polsce stanowisko pierwiosnki omączonej Primula farinosa. Ostoja Popradzka stanowi również ważne miejsce bytowania fauny, z typowymi dla karpackiej puszczy dużymi drapieżnikami i kopytnymi. Ponadto zanotowano tu występowanie aż 5 gatunków bezkręgowców z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Potoki zamieszkują typowo górskie gatunki, takie jak: brzanka, głowacz białopłetwy, minóg strumieniowy, czy głowacica. W wyższych partiach Beskidu Sądeckiego spotkać można niezwykle rzadkie w Polsce gatunki węży: gniewosza plamistego i węża Eskulapa.

Obszar Natura 2000 - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Krynica” PLH 120039 Obszar Natura 2000 Krynica PLH120039 został zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 12 grudnia 2008 r. i oficjalnie funkcjonuje od 6 marca 2009 roku. Obejmuje obszar 163,8 ha, który w całości znajduje się na terenie gminy Krynica-Zdrój (Rys. 67). Przedmiotem ochrony są dwa gatunki nietoperzy: nocek duży i podkowiec mały, schronienie ich kolonii rozrodczych znajdujące się na strychu cerkwi grekokatolickiej pw. św. Piotra i Pawła z XIX wieku oraz ich żerowisko. Celem ochrony jest utrzymanie wielkości populacji tych nietoperzy, zachowanie powierzchni i jakości żerowisk na aktualnym poziomie oraz utrzymanie warunków zapewniających możliwość trwałego wykorzystywania schronienia. Dla obszaru tego ustanowiono plan zadań ochronnych.

133 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Obszar Natura 2000 – Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Beskid Niski” PLB 180002 Obszar Natura 2000 Beskid Niski PLB 180002 obejmuje większość pasma Beskidu Niskiego leżącego we wschodniej części polskich Karpat. Jest to wododziałowy, graniczny łańcuch górski położony w miejscu największego zwężenia i obniżenia łuku Karpat. Został wyznaczony na mocy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 roku, na powierzchni 1519,7 km2. Celem ochrony w obszarze jest utrzymanie populacji ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej poprzez zabezpieczenie kluczowych dla ich przetrwania miejsc gniazdowania i żerowania. W gminie Krynica-Zdrój zajmuje powierzchnię około 62 km2 (Rys. 67). Obszar Beskid Niski jest jedną z najcenniejszych ostoi ptaków w Polsce. Od roku 1995 na terenie Beskidu Niskiego stwierdzono występowanie ponad 30 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Spośród nich, liczebność 13 gatunków spełnia kryteria wyznaczania ostoi ptaków wprowadzone przez BirdLife International, a ponadto, kilkanaście gatunków notowanych w obszarze figuruje w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako gatunki zagrożone.

Pomniki przyrody Na obszarze gminy Krynica-Zdrój znajduje się 12 obiektów objętych ochroną w formie pomników przyrody. Wśród nich są drzewa występujące pojedynczo bądź w zwartych grupach oraz jeden głaz narzutowy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ochrona drzew pomnikowych dotyczy korony i systemu korzeniowego w promieniu 15 m od zewnętrznej krawędzi pnia drzewa. Sposób ochrony pomników przyrody regulują przepisy odrębne. Pomniki przyrody podlegają konserwacji.

Tab. 42. Wykaz pomników przyrody Ochrona Nowy Opis formy Rodzaj / Data zgodna z numer Akt Miejscowoś Nr działki/ ochrony przyrody L.p. Gatunek / utworzeni Własność prawem rejestr utworzenia ć lokalizacja Nazwa a Ob. Wys. międzynar u woj. Inne (cm) (m) odowym drzewo: Dac. LAK- lipa Parafia PLH12001 121007 1934-04- 11/10/Kr/34 z 1 drobnolistna Tylicz 8-585 Rzymsko- 451 11 - 9 Ostoja -001 09 dn. (Tilia Katolicka Popradzka 09.04.1934 r. cordata) Dec. Rol. IX- drzewo: 3/66/63 dąb Parafia PLB18000 121007 1963-11- PWRN w 2 szypułkowy Berest 1-160 Rzymsko- 604 19 - 2 Beskid -002 23 Krakowie (Qercus Katolicka Niski z dn. robur) 23.11.1963 r. Dec. Rol. IX- drzewo: 3/80/63 lipa PLH12001 121007 1963-11- PWRN w Mochnaczka własność 3 drobnolistna 3-303/4 690 19 - 9 Ostoja -003 30 Krakowie Niżna prywatna (Tilia Popradzka z dn. cordata) 30.11.1963 r. Dec. Rol. IX- 3/78/63 od Parafia PLH12001 121007 grupa drzew 1963-11- PWRN w Mochnaczka 213 od 11 4 3-144 Rzymsko- - 9 Ostoja -004 (8 szt.) 30 Krakowie Niżna do do 24 Katolicka Popradzka z dn. 492 30.11.1963 r.

134 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Dec. Rol. IX- drzewo: 3/87/63 lipa Parafia PLH12001 121007 1964-01- PWRN w Mochnaczka 5 drobnolistna 3-315/1 Rzymsko- 798 12 - 9 Ostoja -005 18 Krakowie Niżna (Tilia Katolicka Popradzka z dn. cordata) 18.01.1964 r. Dec. Rol. IX- drzewo: 3/83/63 lipa Parafia PLB18000 121007 1964-03- PWRN w 6 drobnolistna Piorunka 7-72 Rzymsko- 482 10 - 2 Beskid -007 18 Krakowie (Tilia Katolicka Niski z dn. cordata) 18.01.1964 r. Dec. RL-op- drzewo: 8311/47/69 lipa PLH12001 121007 1969-04- PWRN w własność 7 drobnolistna Tylicz 8-835/15 390 - 9 Ostoja -008 15 Krakowie prywatna (Tilia Popradzka z dn. cordata) 15.04.1969 r. grupa drzew: Dec. RL-op- lipa 8311/45/69 od Parafia PLH12001 121007 drobnolistna 1969-04- PWRN w 417 od 25 8 Tylicz 8-834 Rzymsko- - 9 Ostoja -009 (Tilia 15 Krakowie do do 31 Katolicka Popradzka cordata) (6 z dn. 580 szt.) 15.04.1969 r. Dec. RZL-op- drzewo: 7140/12/82 dąb 121007 1982-08- Woj. własność PLH12003 9 szypułkowy Krynica-Zdrój 2-556 420 24 - -010 17 Nowosąd. prywatna 9 Krynica (Qercus z dn. robur) 17.08.1982 r. Zarz. nr 4/90 Woj. skała Nowosąd. z „Diabelski przy szlaku dn. Kamień” turystyczny pow. PLH12001 121007 1990-01- 17.01.1990 r. własność 10 z Krynica-Zdrój m z 0,05 9 Ostoja -011 17 (Dz. Urz. prywatna otaczającym Krynicy na ha Popradzka Woj. drzewostane Jaworzynę Nowosąd. Nr m 4/90, poz. 48) Zarz. nr 4/90 Woj. Nowosąd. z drzewostan dn. pow. PLH12001 121007 bukowy „Las 1990-01- 17.01.1990 r. Uroczysko LZD 11 Krynica-Zdrój 1,48 9 Ostoja -012 pod 17 (Dz. Urz. Jaworzyna Krynica ha Popradzka Jaworzyną” Woj. Nowosąd. Nr 4/90, poz. 48) Zarz. nr 4/90 Woj. Nowosąd. z grupa drzew: dn. od Parafia 121007 lipa (10 szt.), 1990-01- 17.01.1990 r. 151 od 15 PLH12003 12 Krynica-Zdrój 2-632 Rzymsko- - -013 modrzew (1 17 (Dz. Urz. do do 22 9 Krynica Katolicka szt.) Woj. 440 Nowosąd. Nr 4/90, poz. 48) Źródło: krakow.rdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody (dostęp: 30-08-2016).

10.3. Obszary chronione na podstawie przepisów o lasach Na terenie gminy Krynica-Zdrój 6 470,67 ha lasów pełni funkcję lasów ochronnych – wodochronnych, glebochronnych oraz uzdrowiskowo-klimatycznych. Lasy wodochronne chronią zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, regulują stosunki hydrologiczne w zlewni oraz na obszarach wododziałów. Lasy glebochronne chronią glebę przed zmywaniem lub wyjałowieniem, powstrzymują usuwanie się ziemi, obsypywanie się skał

135 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU lub lawin, ograniczają powstawanie lub rozprzestrzenianie się lotnych piasków. Lasy uzdrowiskowo-klimatyczne zabezpieczają warunki i obszary uzdrowiskowe. Lasy Nadleśnictwa Nawojowa w zasięgu terytorialnym gminy Krynica-Zdrój w całości zaliczone są jako lasy wodochronne i/lub glebochronne. Ich powierzchnia wynosi 1 608 ha. Zostały ustanowione decyzją Ministra Środowiska z dnia 12 września 2000 r. nr BOA-lp-4/1416/2000. Na obszarze Nadleśnictwa Piwniczna w zasięgu terytorialnym gminy Krynica-Zdrój znajduje się 372,60 ha lasów ochronnych oraz 4 490,07 ha administrowanych przez Leśny Zakład Doświadczalny. Funkcja ochronna (wodochronnych, glebochronnych i uzdrowiskowo-klimatycznych) tych lasów określona została na podstawie decyzji Ministra Środowiska z dnia 24 czerwca 2010 r. nr DL-lpn-612-6/29876/10/jł.

10.4. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych

Grunty rolne wysokich klas bonitacyjnych Na terenie gminy Krynica-Zdrój nie występują grunty rolne I-III klasy bonitacyjnej. W tym zakresie ochrona gleb nie jest więc prowadzona.

Gleby pochodzenia organicznego Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych ochrona gleb przed przeznaczeniem na cele nierolnicze obejmuje również gleby organiczne (torfowe i murszowe) na użytkach rolnych klas IV, IVa, IVb, V, VI. Na terenie gminy Krynica-Zdrój takie gleby nie występują, w związku z tym ochrony w tym zakresie nie prowadzi się.

Grunty leśne W gminie Krynica-Zdrój ochroną przed zmianą przeznaczenia na cele nieleśne objęte są wszystkie grunty leśne stanowiące własność Skarbu Państwa (2 046 ha) oraz grunty leśne niestanowiące własności Skarbu Państwa (6 245 ha, w tym 506 ha lasów gminnych)16. Ochrona tych gruntów polega na konieczności uzyskania zgody na zmianą przeznaczenia na cele nieleśne od ministra ds. środowiska w przypadku gruntów Skarbu Państwa, bądź zgody marszałka województwa w przypadku lasów prywatnych.

10.5. Obszary chronione na podstawie prawa geologicznego i górniczego Na terenie gminy Krynica-Zdrój występują udokumentowane i eksploatowane złoża wód leczniczych (Rys. 68). Na podstawie koncesji na ich wydobywanie wyznaczono obszary i tereny górnicze17.

16 Dana według ewidencji gruntów z PODGIK –stan na 2015 r. 17 Specyfika złóż znajdujących się na terytorium gminy sprawiła, że obszary i tereny górnicze posiadają ten sam zasięg przestrzenny.

136 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 68. Obszary i tereny górnicze w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Centralnej Bazy Danych Geologicznych.

Aktualnie w gminie funkcjonuje 5 czynnych terenów i obszarów górniczych stanowiących przedmiot ochrony na podstawie przepisów prawa geologicznego i górniczego (Rys. 68): 1. Krynica-Zdrój I – ustanowiony decyzją nr 182/OS/2013 Marszałka Województwa Śląskiego z dnia 22 stycznia 2013 r. znak: OS.RG.7422.00026.2012, udzielającą Uzdrowisku Krynica-Żegiestów S.A. w Krynicy-Zdroju koncesji na wydobywanie wód leczniczych ze złoża Krynica-Zdrój położonego w Krynicy-Zdroju, powiat nowosądecki, województwo małopolskie, w granicach obszaru górniczego Krynica-Zdrój I;

137 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

2. Tylicz I – ustanowiony decyzją Marszałka Województwa Małopolskiego z dnia 7 marca 2017 r. znak: SR-IX.7422.2.58.2016.PS, zmieniającą decyzję nr 22/92 z dnia 21 sierpnia 1992 r., udzielającą koncesji na wydobywanie wód leczniczych ze złoża występującego w miejscowości Tylicz (gm. Krynica-Zdrój) i Powroźnik (gm. Muszyna), powiat nowosądecki, województwo małopolskie, w granicach obszaru górniczego Tylicz I; 3. Muszynianka III – ustanowiony decyzją Marszałka Województwa Małopolskiego z dnia 24 listopada 2016 r. znak: SR-IX.7422.2.41.2016.BK (z późn. zm), udzielającą koncesji na wydobywanie wód leczniczych ze złoża występującego na terenie gminy Krynica- Zdrój i Muszyna, powiat nowosądecki, województwo małopolskie, w granicach obszaru górniczego Muszynianka III; 4. Szczawiczne II – ustanowiony decyzją Marszałka Województwa Małopolskiego z dnia 27 lutego 2013 r. znak: SR-IX.7422.2.13.2013.KŻ (z późn. zm), udzielającą koncesji na wydobywanie wód leczniczych ze złoża Szczawiczne II występującego na terenie gminy Krynica-Zdrój i Muszyna, powiat nowosądecki, województwo małopolskie, w granicach obszaru górniczego Szczawiczne II; 5. Galicjanka III – Pole 1, Pole 2 – ustanowiony decyzją Marszałka Województwa Małopolskiego z dnia 2 sierpnia 2017 r. znak: SR-IX.7422.33.2017.BK, udzielającą koncesji na wydobywanie wód leczniczych ze złoża Galicjanka III – Pole 1, Pole 2 występującego na terenie gminy Muszyna i Krynica-Zdrój, powiat nowosądecki, województwo małopolskie, w granicach obszaru górniczego Galicjanka III – Pole 1, Pole 2.

10.6. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie wód

Ujęcia wód W gminie Krynica-Zdrój znajdują się powierzchniowe i podziemne ujęcia wód do celów komunalnych oraz podziemne ujęcia leczniczych wód mineralnych. Głównymi źródłami zasilania sieci wodociągowej gminy Krynica-Zdrój są ujęcia wód powierzchniowych:  na Czarnym Potoku w mieście Krynica-Zdrój,  na Muszynce w Powroźniku (gmina Muszyna) – ujęcie zaopatrujące miasto Krynica- Zdrój,  na dopływie potoku Mochnaczka w Tyliczu (dwa ujęcia),  na potoku Bradowiec w Tyliczu,  na dopływie potoku Muszynka w Muszynce,  ujęcia wód powierzchniowych w miejscowości Czyrna. Ponadto dla celów komunalnych na terenie miasta funkcjonują cztery studnie głębinowe. Na podstawie art. 120 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. 2017 r. poz. 1566) w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wód ujmowanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości, a także ze względu na ochronę zasobów wodnych, mogą być ustanawiane: 1) strefy ochronne ujęć wody; 2) obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych.

138 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Strefę ochronną ujęcia wody stanowi obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Strefę ochronną dzieli się na teren ochrony: bezpośredniej i pośredniej. Strefę ochronną obejmującą wyłącznie teren ochrony bezpośredniej ustanawia się dla każdego ujęcia wody, z wyłączeniem ujęć wody służących do zwykłego korzystania z wód. Natomiast teren ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych wyznacza się na podstawie ustaleń zawartych w dokumentacji hydrogeologicznej tego ujęcia i obejmuje on obszar zasilania ujęcia wody (art. 121, art. 122 i art. 123 ustawy Prawo wodne). Warunki ustanawiania stref ochronnych ujęć wody na terenie gminy Krynica-Zdrój regulują przepisy odrębne.

Rys. 69. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Centralnej Bazy Danych Geologicznych.

139 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Obszary ochrony wód podziemnych Zachodnia część obszaru gminy Krynica-Zdrój (zachodnia część miasta) znajduje się w obrębie trzeciorzędowego zbiornika fliszowego masywu karpackiego – Magura- Nowy Sącz (GZWP nr 438). Warstwy wodonośne tworzące ten zbiornik (piaskowce i łupki warstw dolnolgockich, istebniańskich i ciężkowickich) posiadają niski stopień odporności, jednak ze względu na brak dokumentacji hydrogeologicznej GZWP nr 438 nie ustanowiono dla niego ONO i OWO. W niewielkiej odległości od północnej granicy gminy znajduje jest również GZWP nr 434 – Dolina rzeki Biała Tarnowska, zbudowany z utworów czwartorzędowych związanych z dolinami rzek (Rys. 69). Według opracowania Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony A. S. Kleczkowskiego (Kraków, 1990), wskazującego obszary wysokiej (OWO) i najwyższej ochrony (ONO) zbiorników – na terenie gminy Krynica-Zdrój znajdują się obszary wrażliwe i wymagające ochrony poprzez odpowiednie zagospodarowanie terenu. Dla obszarów współwystępowania wód słodkich i wód mineralnych w obrębie Masywu Karpackiego, w tym dla obszaru GZWP nr 438 i terenów wokół zbiornika obejmujących południową i środkową część gminy Krynica-Zdrój wyznaczono obszar najwyższej ochrony. W przypadku GZWP nr 434 dla stref brzeżnych, w tym fragmentu położonego niedaleko granic gminy, zaproponowano status obszaru wysokiej ochrony zbiornika. Koncepcja ta w przypadku zbiorników nie posiadających dokumentacji hydrogeologicznej nie ma jednak statusu formalno-prawnego służącego ochronie zbiorników, a jedynie posiada wymiar informacyjny. Na obszarze GZWP nr 438 w granicach gminy Krynica-Zdrój nie wyróżniono obszarów ochrony typu ONO i OWO.

Tereny szczególnego zagrożone powodzią We wstępnej ocenie ryzyka powodziowego opracowanej pod koniec 2011 roku teren gminy Krynica-Zdrój nie został wskazany jako obszar, gdzie może występować znaczące ryzyko powodziowe. W związku z tym dla rzek przepływających przez terytorium gminy nie sporządzono map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawomocne pozostaje więc studium ochrony przeciwpowodziowej, w którym określone zostały granice obszarów szczególnego zagrożenia powodzią dla terenów nieobwałowanych w zlewni dolnego Dunajca od ujścia Popradu. Granice zalewu wyznaczono dla rzek: Czarny Potok, Czerwony, Kamienna, Kryniczanka, Mochnaczka, Mostysza, Muszynka, Palenica oraz Szczawniczek, o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi raz na: 500 lat (p=0,2 %), 100 lat (p=1 %), 30 lat (p=3,33 %), 20 lat (p=5 %), 10 lat (p=10 %), 5 lat (p=20 %), 2 lata (p=50 %). Na terenie gminy Krynica-Zdrój występują grunty zabudowane zagrożone wystąpieniem powodzi. Zlokalizowane są one w Muszynce, Polanach, Mochnaczce Niżnej i Krynicy-Zdroju (Rys. 77).

10.7. Obszary chronione na podstawie przepisów o uzdrowiskach Wody mineralne oraz lecznicze właściwości klimatu stanowią bogactwo gminy Krynica-Zdrój, w oparciu o które powstało tu lecznictwo uzdrowiskowe. W obrębie granic administracyjnych gminy wyodrębniono strefy ochrony uzdrowiskowej, które wymuszają szczególny rodzaj zagospodarowania uwzględniający priorytet uzdrowiska. Na mocy art. 38 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie

140 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (Dz.U. z 2005r. Nr 167, poz. 1399 ze zm.) na obszarze gminy Krynica- Zdrój wydzielono strefy „A”, „B” i „C” ochrony uzdrowiskowej. Strefom tym, zgodnie z art. 38a ww. ustawy oraz uchwałą Nr LII/364/2010 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 21 czerwca 2010 roku, przypisano odpowiednie funkcje i zasady gospodarowania w ich obrębie, które powodują konieczność podporządkowania wszelkich zamierzeń inwestycyjnych ograniczeniom wynikającym ze statusu uzdrowiska. Obszar uzdrowiska Krynica-Zdrój obejmuje teren o powierzchni 4 020 ha (Rys. 70), z czego:  strefa "A" powierzchnię 336,20 ha,  strefę "B" powierzchnię 788,10 ha,  strefę "C" powierzchnię 2 895,70 ha.

Rys. 70. Strefy ochrony uzdrowiskowej dla Krynicy-Zdroju Źródło: opracowanie własne na podstawie uchwały nr LII/364/2010 Rady Miejskiej w Krynicy- Zdroju z dnia 21 czerwca 2010 roku.

W statucie uzdrowiska Krynica-Zdrój (załącznik do Uchwały Nr LII/364/2010 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 21 czerwca 2010 roku) określono szczegółowe wytyczne określające czynności zabronione w strefach ochronnych uzdrowiska, w celu zapewnienia prawidłowej działalności lecznictwa uzdrowiskowego.

141 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

1. W strefie „A” ochronnej zabrania się: a) lokalizacji zakładów przemysłowych, b) lokalizacji budownictwa wielorodzinnego i jednorodzinnego, z wyjątkiem modernizacji obiektów istniejących bez możliwości zwiększenia powierzchni ich zabudowy, przy czym zakaz lokalizacji budownictwa jednorodzinnego nie dotyczy osób, które uzyskały prawo do nieruchomości przed dniem wejścia w życie w/w ustawy, c) uruchamiania pól biwakowych i campingowych, lokalizacji domków turystycznych i campingowych, d) prowadzenia targowisk, z wyjątkiem punktów sprzedaży pamiątek, wyrobów ludowych, produktów regionalnych lub towarów o podobnym charakterze, w formach i miejscach wyznaczonych przez gminę, e) trzymania zwierząt gospodarskich, w rozumieniu ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2007 r. Nr 133, poz. 921) f) prowadzenia działalności rolniczej, rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 oraz z 2005 r. Nr 14 poz. 113 i Nr 90, poz. 756), g) organizacji rajdów samochodowych i motorowych, h) lokalizacji stacji paliw, punktów dystrybucji produktów naftowych, nawozów sztucznych, składowisk odpadów stałych i płynnych, składu opału, i) lokalizacji parkingów w liczbie miejsc postojowych większej niż 10 % miejsc sanatoryjnych w obiekcie, j) lokalizacji trwałych i tymczasowych obiektów i urządzeń, które mogą utrudniać przebywanie pacjentom w tym obszarze, a w szczególności: stacji bazowych telefonii komórkowej, stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych, stacji radiolokacyjnych i innych emitujących fale elektromagnetyczne, k) organizowania imprez masowych, w rozumieniu ustawy z dnia 20 marca 2009 r o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 62, poz. 504), zakłócających proces leczenia uzdrowiskowego i działalności o charakterze rozrywkowym zakłócającym ciszę nocną w godz. od 22 do 6, z wyjątkiem imprez masowych znajdujących się w harmonogramie imprez gminnych, l) lokalizacji obiektów mogących znacząco oddziaływać na środowisko, zgodnie z odrębnymi przepisami, w szczególności takich jak: warsztaty samochodowe, wędzarnie ryb, garbarnie, wszystkich czynności zabronionych, ujętych w wykazie dla strefy ochronnej „B” i C” 2. W strefie ochronnej „B” zabrania się: a) lokalizacji nowych oraz rozbudowy istniejących zakładów przemysłowych, punktów skupu złomu i punktów skupu produktów rolnych, b) lokalizacji obiektów handlowych o powierzchni większej niż 400 m 2 z obiektami towarzyszącymi, c) lokalizacji i uruchamiania stacji paliw lub urządzeń emitujących fale elektromagnetyczne mogące znacząco oddziaływać na środowisko, nie bliżej niż 500 m od granicy obszaru strefy ochronnej „A”, uruchamiania punktów dystrybucji i składowania środków chemicznych, produktów naftowych i innych artykułów uciążliwych dla środowiska, d) wyrębu drzew leśnych i parkowych, z wyjątkiem cięć sanitarnych, e) pozyskiwania surowców mineralnych innych niż naturalne surowce lecznicze,

142 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

f) prowadzenia robót melioracyjnych mających na celu niekorzystną zmianę istniejących stosunków gruntowo – wodnych, g) lokalizacji parkingów o wielkości powyżej 50 miejsc postojowych dla samochodów osobowych, dostawczych i autobusów, wszystkich czynności zabronionych, ujętych w wykazie dla strefy ochronnej „C”. 3. W strefie ochronnej „C” zabrania się: a) nie planowanego wyrębu drzew, b) prowadzenia działań powodujących niekorzystną zmianę stosunków wodnych, c) lokalizacji nowych, uciążliwych obiektów budowlanych i innych uciążliwych obiektów, w tym zakładów przemysłowych, d) prowadzenia działań mających wpływ na fizjografię uzdrowiska i jego założenia przestrzenne lub właściwości lecznicze klimatu.

W poszczególnych strefach ochrony uzdrowiskowej przyjmuje się następujące wskaźniki terenów zielonych oraz powierzchnię nowo wydzielanych działek: 1. w strefie „A”, gdzie odbywa się lecznictwo uzdrowiskowe, wskaźnik powierzchni terenów zielonych powinien wynosić nie mniej niż 75% powierzchni strefy, a minimalna powierzchnia nowo wydzielanych działek powinna wynosić nie mniej niż 0,15 ha. 2. w strefie „B” stanowiącej otulinę strefy „A” wskaźnik powierzchni terenów zielonych powinien wynosić nie mniej niż 55 % powierzchni obszaru, a minimalna powierzchnia nowo wydzielanych działek budowlanych powinna wynosić nie mniej niż 0,08 ha. 3. w strefie „C” wskaźnik powierzchni terenów zielonych powinien wynosić nie mniej niż 50 % powierzchni obszaru dla wszystkich rodzajów zabudowy przy wielkościach minimalnych działek: a. jednorodzinnych – 0,10 ha, b. rekreacyjnych – 0,15 ha, c. pensjonatowych – 0,25 ha.

143 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

11. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH W gminie występują udokumentowane obszary naturalnych zagrożeń geologicznych, w postaci licznych obszarów osuwania się mas ziemnych (Rys. 71). Na analizowanym obszarze zarejestrowano łącznie 336 osuwisk, o całkowitej powierzchni 1346,717 ha (13,47 km2), co stanowi 9,3 % powierzchni całej gminy (średnia gęstość osuwisk to 2,31 osuwiska/km2), z czego na obszarze miasta zarejestrowano 162 osuwiska o łącznej powierzchni 550,369 ha (5,5 km2).

Rys. 71. Obszary zagrożone ruchami osuwiskowymi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych urzędu miejskiego Krynica-Zdrój oraz SOPO.

144 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Na obszarze gminy nie obserwuje się bardzo dużych osuwisk. Charakterystyczne są tu osuwiska małe i średnie o powierzchni 1–5 ha i 5–15 ha. W zdecydowanej większości są to osuwiska nieaktywne (Rys. 72), często zlokalizowane na obszarach zalesionych, poza obszarami zabudowanymi. Ponadto w granicach gminy występuje 37 terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi – są to obszary, na których, w przypadku naruszenia stateczności stoków, mogą utworzyć się osuwiska.

o zmiennym stopniu aktywności 16% aktywne 15%

okresowo aktywne nieaktywne 25% 44%

Rys. 72. Struktura osuwisk w gminie Krynica-Zdrój pod względem ich stopnia aktywności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z SOPO.

Gmina Krynica-Zdrój na tle pozostałych gmin regionu nie należy do jednostek o szczególnie dużej osuwiskowości. Występujące tu osuwiska powstały głównie w sposób naturalny, tzn. spowodowane występowaniem sprzyjającego układu warstw w podłożu (uwarunkowania geomorfologiczne i geologiczne), skomplikowaną tektoniką podłoża, nawodnieniem gruntów wodami opadowymi i roztopowymi oraz podcinaniem stoków przez potoki. Możliwość odnowienia się aktywności osuwisk związana jest szczególnie z nawalnymi lub długotrwałymi opadami atmosferycznymi o ekstremalnie wysokich sumach okresowych. Liczebność i rozmiary osuwisk są stosunkowo większe w mieście, podczas gdy tereny wiejskie są zdecydowanie bezpieczniejsze pod tym względem. Współczynnik osuwiskowości w mieście jest prawie 2 razy wyższy, niż jego wartość średnia dla całej gminy i wynosi Op = 13,75%. Natomiast gęstość osuwisk na terenie miasta to G = 4 osuwiska/km2. Te same współczynniki dla obszaru wiejskiego gminy Krynica- Zdrój przedstawiają się następująco: Op = 7,6%, G = 1,65 osuwiska/km2.

145 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

12. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA 12.1. Złoża kopalin W granicach obszaru gminy Krynica-Zdrój występują znikome zasoby surowców mineralnych. Głównie wykorzystuje się je przy produkcji asortymentu budowlanego. Potwierdza się lokalizację złóż surowców mineralnych ceramiki budowlanej oraz surowców bentonitowych, które składają się z minerałów ilastych i są wykorzystywane w różnych dziedzinach przemysłu oraz rolnictwie. Większość złóż w gminie Krynica-Zdrój została wyeksploatowana, należą do nich: złoże „Krynica” – należało do II grupy złóż, eksploatowanych metodą odkrywkową. Było to złoże czwartorzędowego plejstocenu o powierzchni 0,2 ha. Głębokość spągu wynosiła 7,20 m a miąższość złoża 6,70 m. Złoże zostało wykreślone z bilansu zasobów w 2001 r.; złoże „Krynica – Cygański Potok” – złoże kopalin ceglarskich z czwartorzędu; podtyp kopaliny: ił. Złoże zostało skreślone z bilansu zasobów w 2001 roku, a obszar jego występowania częściowo zabudowano. Jedynym udokumentowanym złożem surowców mineralnych w gminie Krynica-Zdrój jest złoże iłu bentonitowego o nazwie „Polany” (Rys. 68).

12.2. Zasoby wód podziemnych Gmina Krynica-Zdrój ze względu na swoją funkcję uzdrowiskową posiada wartościowe złoża wód podziemnych. Zlokalizowane są tu następujące złoża wód leczniczych: złoże „Krynica Dolna” – złoże wód mineralnych z podtypem kopalin kwasowęglowych; złoże „Krynica-Zdrój I” – złoże wód mineralnych z podtypem kopalin kwasowęglowych i wodorowęglanowych szczawów; złoże Muszynianka III – złoże wód mineralnych z podtypem kopalin kwasowęglowych i wodorowęglanowych szczawów; złoże „Powroźnik – Krynica-Zdrój” – złoże wód mineralnych z podtypem kopalin wodorowęglanowych szczawów; złoże „Szczawiczne II” – złoże wód mineralnych z podtypem kopalin wodorowęglanowych szczawów; złoże „Tylicz I” – złoże wód mineralnych z podtypem kopalin wodorowęglanowych szczawów. Głębokość spągu przyjmuje wartości od 14 do 135 m. Złoże eksploatowane od 1993 roku.

12.3. Udokumentowane kompleksy podziemnego składowania dwutlenku węgla Na terenie gminy Krynica-Zdrój udokumentowane kompleksy podziemnego składowania dwutlenku węgla nie występują.

146 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

13. WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH W granicach administracyjnych gminy występują obszary i tereny górnicze związane z eksploatacją zasobów leczniczych wód podziemnych (Tab. 43).

Tab. 43. Tereny i obszary górnicze ustanowione w gminie Krynica-Zdrój Nr w Nazwa Data Powierzchnia lp. rejestrze Status Złoże OG i TG wyznaczenia OG i TG [m²] OG Aktualny – ustanowiony decyzją nr 182/OS/2013 Wody lecznicze Krynica- Marszałka Województwa – złoże nr 7339 1 5/1/44a 2013-01-22 35 012 978 Zdrój I Śląskiego z dnia – Krynica- 22 stycznia 2013 r. znak: Zdrój I OS.RG.7422.00026.2012 Aktualny – ustanowiony decyzją Marszałka Wody lecznicze Województwa 2 Tylicz I 5/1/37b – złoże nr 7336 2017-03-07 31 835 200 Małopolskiego z dnia – Tylicz I 7 marca 2017 r. znak: SR- IX.7422.2.58.2016.PS Aktualny – ustanowiony decyzją Marszałka Wody lecznicze Województwa Muszynianka – złoże nr 3 5/2/117 Małopolskiego z dnia 2016-11-24 35 811 383 III 18513 – 24 listopada 2016 r. znak: Muszynianka III SR-IX.7422.2.41.2016.BK (z późn. zm) Aktualny – ustanowiony decyzją Marszałka Wody lecznicze Województwa Szczawiczne – złoże nr 9592 4 5/1/62a Małopolskiego z dnia 2013-02-27 3 535 382 II – Szczawiczne 27 lutego 2013 r. znak: II SR-IX.7422.2.13.2013.KŻ (z późn. zm) Aktualny – ustanowiony Wody lecznicze decyzją Marszałka Galicjanka III – złoże nr 5/2/121/ Województwa 5 – Pole 1, 18727 – 2017-08-02 16 905 051 a,b Małopolskiego z dnia Pole 2 Galicjanka III – 2 sierpnia 2017 r. znak: Pole 1, Pole 2 SR-IX.7422.33.2017.BK Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Rejestru Obszarów Górniczych – geoportal.pgi.gov.pl/midas-web/.

147 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

14. STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI 14.1. Komunikacja

Układ drogowy Układ drogowy miasta i gminy Krynica-Zdrój składa się z 95 km dróg publicznych (Rys. 73, Rys. 74), w tym:  16,6 km drogi krajowej,  20,9 km dróg wojewódzkich,  23,7 km dróg powiatowych,  33,8 km dróg gminnych. Pod względem funkcjonalnym drogi publiczne można podzielić na drogi krajowe i wojewódzkie służące ponadlokalnym potrzebom komunikacyjnym oraz obsługującą potrzeby miejscowe sieć dróg powiatowych i gminnych, uzupełnianą w tym zakresie przez drogi wewnętrzne. Gmina Krynica-Zdrój znajduje się w zasięgu krajowego i regionalnego układu drogowego województwa małopolskiego. Drogi te wiążą województwo z krajowym oraz europejskim systemem drogowym oraz zapewniają najważniejsze połączenia zewnętrzne i wewnętrzne województwa.

krajowe

16,6 20,9 23,7 33,8 wojewódzkie powiatowe gminne 0 20 40 60 80 100

Rys. 73. Długość dróg publicznych [km] wg kategorii zarządzania na terenie gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Przez teren gminy przechodzą następujące drogi krajowe i wojewódzkie:  droga krajowa nr 75 o przebiegu Kraków (Branice) /droga nr 79/ – Niepołomice – droga nr 4 /węzeł „Targowisko”/ – Brzesko – Nowy Sącz – Krzyżówka – Tylicz – Muszynka – granica państwa. Droga nr 75 stanowi ważne połączenie Krakowa z południowo- wschodnią częścią województwa, jest także jednym z powiązań tej części województwa ze Słowacją. Dla Krynicy-Zdrój jest to najważniejsze połączenie zewnętrzne na kierunku wschód – zachód z centrum województwa, siedzibą powiatu w Nowym Sączu oraz ze Słowacją. Droga służy także połączeniom wewnętrznym i obsłudze terenów wschodniej części gminy;  droga wojewódzka nr 971 o przebiegu Krynica-Zdrój – Muszyna – Piwniczna, łącząca Krynicę-Zdrój z Muszyną, drogą powiatową prowadzącą z Muszyny do przejścia granicznego w Leluchowie oraz drogą krajową nr 87, łącząca Nowy Sącz z przejściem granicznym w Piwnicznej. Droga stanowi główną ulicę w centrum i południowej części Krynicy-Zdroju;  droga wojewódzka nr 981 o przebiegu Zborowice – Grybów – Krzyżówka – Krynica- Zdrój, wyprowadzająca ruch z miasta w kierunku drogi nr 75 i dalej do Nowego Sącza oraz łącząca Krynicę-Zdrój ze wschodnimi terenami województwa. Droga ta stanowi

148 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

główną ulicę w centrum i północnej części Krynicy-Zdroju, oraz zapewnia połączenia wewnętrzne w północnej części gminy. Drogi krajowa i wojewódzkie tworzą dwa podstawowe korytarze komunikacyjne gminy. W dalszej kolejności w układzie drogowym gminy istotne są drogi powiatowe:  nr 1510 K o przebiegu Berest /droga 981/ – Mochnaczka Wyżna /droga 75/, zapewniająca dojazd do terenów we wschodniej część gminy,  nr 1512 K o przebiegu Krynica-Zdrój /droga 971/, ul. Pułaskiego – Tylicz, łącząca Krynicę-Zdrój z Tyliczem,  nr 1513 K o przebiegu Powroźnik – Tylicz, służąca dojazdowi do obszarów w południowej części gminy i pozwalająca na przejazd między przejściem granicznym w Muszynce i Tyliczem w kierunku Muszyny, z pominięciem Krynicy-Zdrój,  nr 1578 K o przebiegu Kotów – Polany, łącząca północną część gminy z drogą nr 75 w gminie Łabowa. Krynica-Zdrój jest jedną z gmin o najtrudniejszym dostępie komunikacyjnym w województwie małopolskim. Wynika to z jej położenia na obrzeżu województwa, ukształtowania terenu oraz dotychczasowego rozwoju systemu transportowego i jego obecnych standardów. Drogi krajowa, wojewódzkie i powiatowe łączą funkcję obsługi ruchu w powiązaniach zewnętrznych i wewnętrznych z obsługą zagospodarowania, znajdującego się przy tych drogach. Drogi gminne służą bezpośredniej obsłudze zagospodarowania, wyprowadzają ruch na drogi wyższych kategorii i uzupełniają powiązania o lokalnym znaczeniu. Część zagospodarowania gminy obsługiwana jest przez drogi niezaliczone do żadnej kategorii dróg publicznych. Są to drogi wewnętrzne na terenach mieszkaniowych, rolnych i leśnych. Przebiegi istniejących dróg publicznych i kierunki powiązań zewnętrznych, przedstawiono na rysunku uwarunkowań.

Tab. 44. Pomiary ruchu – ruch miarodajny Udział Ruch Numer SDR 2015 pojazdów Lp. Odcinek miarodajny drogi poj./dobę ciężarowych poj./godz. % 1 2 3 4 5 6 1 75 Łabowa – Krzyżówka 6.172 16 710 2 75 Krzyżówka - Tylicz 1.281 23 147 3 75 Tylicz – Muszynka, gr. państwa 739 23 85 4 971 Krynica-Zdrój / przejście 11.128 6 1.225 5 971 Krynica-Zdrój - Muszyna 7.175 7 825 6 981 Grybów – Krzyżówka 3.784 7 340 7 981 Krzyżówka – Krynica-Zdrój 6.441 9 741 8 981 Krynica-Zdrój /przejście 10.354 6 1.191 Źródło: opracowanie własne na podstawie Generalnego Pomiaru Ruchu 2015.

Sieć dróg publicznych i wewnętrznych jest dobrze rozwinięta i dobrze udostępnia zagospodarowanie gminy, a także umożliwia wyprowadzenie ruchu na drogi wyższych kategorii i klas. 99 % dróg publicznych ma nawierzchnie twarde ulepszone – bitumiczne

149 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU lub betonowe. Wszystkie drogi publiczne są jednoprzestrzenne i posiadają po jednym pasie ruchu w każdym kierunku. Dane o obecnym średnim dobowym ruchu w roku (SDR) oraz godzinowe natężenie miarodajne (wykorzystywane w projektowaniu dróg, wynoszące od 9,0 do 11,5 % SDR w zależności od charakteru ruchu) przedstawiono w Tab. 44.

Rys. 74. Drogi publiczne na terenie gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

Największy ruch występuje na odcinkach dróg wojewódzkich przechodzących przez gminę Krynica-Zdrój. Pomierzone natężenia ruchu potwierdzają duże zatłoczenie i znaczny stopień wykorzystania przepustowości, miejskich odcinków tych dróg w godzinach szczytu. Droga krajowa oraz odcinki zamiejskie dróg wojewódzkich posiadają jeszcze rezerwy przepustowości. Dla dróg powiatowych i gminnych brak jest

150 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU danych o ruchu. Poza ważniejszymi drogami w mieście i jego bezpośrednim otoczeniu jest on stosunkowo niewielki. Klasy dróg w stanie istniejącym przedstawiono na rysunku uwarunkowań. Przy klasyfikacji wykorzystano Zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad nr 45 z dnia 13.07.2015 r. w sprawie klas istniejących dróg krajowych oraz dane i informacje udostępniane przez zarządców dróg. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (t.j. Dz. U. 2016 poz.124) przez klasę drogi rozumie się przyporządkowanie drodze odpowiednich parametrów technicznych, wynikających z jej cech funkcjonalnych. Zasadniczym problemem przy określaniu klas dróg istniejących jest bardzo częste niepełne dostosowanie parametrów technicznych tych dróg do funkcji przez nie pełnionych. Większy ruch i prowadzenie ruchu ponadlokalnego, szczególnie międzyregionalnego, wymagają lepszych parametrów technicznych i ograniczenia obsługi zagospodarowania – zmniejszenia dostępności do drogi. W stanie istniejącym droga krajowa nr 75 na odcinku Kraków – Krzyżówka jest drogą klasy drogi głównej ruchu przyspieszonego (GP), natomiast na odcinku Krzyżówka – granica państwa, znajdującym się w gminie Krynica-Zdrój, jest drogą klasy głównej (G). Droga ta obsługuje przede wszystkim ruch ponadlokalny – krajowy i regionalny, ale także lokalny i przyległe zagospodarowanie. Droga krajowa nie spełnia obecnie w pełni wymagań dla dróg klasy G z uwagi na zbyt małe odległości między skrzyżowaniami i nadmierny zakres przyległego zagospodarowania na odcinkach zabudowanych, tj. zbyt dużą liczbę zjazdów indywidualnych, obsługujących nieruchomości, znajdujące się przy drodze. Drogi wojewódzkie zaliczone są obecnie do klasy dróg głównych (G), drogi te obsługują ruch regionalny i lokalny. Odległości między skrzyżowaniami i zakres obsługi zagospodarowania w większości odpowiadają wymaganiom dla dróg tej klasy, poza odcinkami przechodzącymi przez obszary zabudowy w Krynicy-Zdroju. Drogi powiatowe mają klasę dróg zbiorczych (Z) i ich parametry oraz zakres obsługi zagospodarowania w większości odpowiadają wymaganiom dla tej klasy drogi. Drogi gminne są drogami klasy lokalnej (L) i dojazdowej (D).

Komunikacja kolejowa Na terenie miasta znajduje się końcowy odcinek drugorzędnej, jednotorowej, zelektryfikowanej linii kolejowej nr 105 Muszyna – Krynica-Zdrój, ze stacją Krynica-Zdrój. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 kwietnia 2013 r. w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym (Dz. U. 2013 poz. 569), linia nr 105 jest jedną z linii, które ze względów gospodarczych, społecznych, obronnych lub ekologicznych mają znaczenie państwowe. Na stacji Muszyna linia nr 105 łączy się z linią nr 96 Tarnów – Leluchów – granica państwa. Linia nr 105 prowadzi ruch pociągów osobowych o niewielkim natężeniu. Codziennie stacja Krynica-Zdrój przyjmuje i odprawia 3 pary pociągów łączących Krynicę- Zdrój z Nowym Sączem i Krakowem. W weekendy stacja obsługuje dodatkowy pociąg z/do Krakowa, a sezonowo także do/z Warszawy i Gdyni. Rola kolei w obsłudze komunikacyjnej gminy jest obecnie niewielka ze względu na ograniczoną ofertę i zbyt długie czasy podróży. W Krynicy-Zdroju funkcjonuje kolej linowo-terenowa na Górę Parkową, kolej gondolowa na Jaworzynę Krynicką oraz koleje krzesełkowe.

151 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Komunikacja publiczna autobusowa Obsługę przejazdów w mieście i częściowo w gminie zapewnia Komunikacja Uzdrowiskowa, organizowana przez gminę. Uzupełnieniem jej są przewoźnicy prywatni. Powiązania zewnętrzne, głównie z Nowym Sączem oraz Krakowem, obsługuje wielu przewoźników i tabor o zróżnicowanej pojemności. Dworzec autobusowy znajduje się przy dworcu kolejowym. Najwięcej autobusów kursuje wzdłuż dróg wojewódzkich i powiatowej do Tylicza. Oferta przewozowa jest dostosowana do istniejącego zapotrzebowania. Najwięcej kursów wykonywanych jest w dni powszednie i w godzinach szczytów.

Transport ładunków W Krynicy-Zdrój brak jest istotnych źródeł i celów ruchu towarowego. Obiekty, wymagające obsługi towarowej (głównie handel) są rozproszone i nie generują znaczącego ruchu.

Ruch pieszy i rowerowy Ruch pieszy w mieście oraz na odcinkach zabudowy odbywa się na chodnikach, na terenach niezabudowanych na jezdni. W gminie brak jest wydzielonych dróg rowerowych.

Parkowanie pojazdów W centrum miasta występuje dotkliwy deficyt miejsc postojowych. W celu zwiększenia rotacji miejsc parkingowych, centrum miasta jest objęte strefą płatnego parkowania niestrzeżonego.

Ocena funkcjonowania i możliwości rozwoju systemu transportowego gminy Obecny system transportowy gminy dość dobrze zaspakaja podstawowe potrzeby komunikacyjne mieszkańców i gospodarki. Istotnym problemem są natomiast szeroko rozumiane standardy funkcjonowania tego systemu i obsługi jego użytkowników, obejmujące wyposażenie i stan infrastruktury, dostosowanie przepustowości do wielkości ruchu oraz bezpieczeństwo ruchu drogowego. Do podstawowych problemów funkcjonowania systemu transportowego gminy należą:  nie w pełni zhierarchizowany układ drogowy – drogi krajowa i wojewódzkie o dużym udziale ruchu tranzytowego, których podstawowym zadaniem, wynikającym z ich funkcji w sieci drogowej powinno być prowadzenie ruchu, przede wszystkim ponadlokalnego, obsługują jednocześnie przyległą zabudowę, powoduje to niejednorodność ruchu pod względem struktury rodzajowej pojazdów i prędkości, zakłócenia jego płynności i zagrożenie bezpieczeństwa,  nie rozwiązany problem ruchu tranzytowego na drogach wojewódzkich, przebiegających przez centrum miasta oraz brak perspektyw rozwiązania tego problemu w dającym się przewidzieć terminie, z uwagi na wysokie koszty, kolizje przestrzenne i środowiskowe oraz brak ostatecznych decyzji,  duże natężenie ruchu kołowego w centrum miasta, który nie zmniejszy się nawet po wybudowaniu obwodnic, ze względu na ukształtowanie terenu i sieci drogowej oraz położenie w mieście terenów i obiektów, będących celem ruchu rekreacyjnego

152 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

i turystycznego, którego źródła znajdują się nie tylko poza miastem, ale i wewnątrz niego wobec rozwiniętej bazie hotelowej,  brak możliwości przestrzennych istotnej poprawy parametrów technicznych i użytkowych dróg krajowej, wojewódzkich i powiatowych na terenach zabudowy, w zakresie zwiększenia przepustowości, ograniczenia dostępności do drogi i obsługi przyległego zagospodarowania np. poprzez likwidację zjazdów i budowę jezdni serwisowych, poprawy bezpieczeństwa ruchu np. poprzez budowę dróg rowerowych, budowę lub rozbudowę chodników, ponieważ wymagałoby to zajęcia przyległych nieruchomości zabudowanych lub likwidacji części zabudowy,  niewykorzystany potencjał kolei w obsłudze dojazdów do miasta,  nadmierny udział samochodów osobowych w dojazdach do centrum miasta oraz terenów atrakcyjnych turystycznie i rekreacyjnie, przy jednoczesnym braku możliwości i celowości zapewnienia dostatecznej liczby miejsc parkingowych w centrum miasta, ze względu na niekorzystne oddziaływanie ruchu na środowisko. Rozwiązanie tych problemów wymaga podjęcia szeregu działań modernizacyjnych i inwestycyjnych, zgodnie z właściwościami właścicieli i zarządców poszczególnych podsystemów poprzez ich rozbudowę i modernizację.

14.2. Infrastruktura techniczna18

Gospodarka wodno-ściekowa Za zbiorowe zaopatrzenie w wodę oraz odprowadzanie ścieków odpowiedzialny jest Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Krynicy-Zdroju. Woda dla miasta Krynicy-Zdroju produkowana jest w Zakładzie Uzdatniania w Czarnym Potoku i Powroźniku. Ujęcie wody „Czarny Potok" zostało zbudowane w latach 50-tych XX wieku. Ze względu na wysoką jakość wody surowej oraz położenie, ujęcie jest traktowane jako główne. Wykonano je w formie jazu stałego – betonowego o wysokości 1,70 m, spust wody z jazu kanałem z zastawką drewnianą. Zakład Uzdatniania Wody w Powroźniku zasilany jest z ujęcia powierzchniowego (jaz) na potoku Muszynka i powierzchniowego (studnia) na potoku Stupne. Ponadto Krynica-Zdrój posiada 36 ujęć wody podziemnej (źródła i studnie głębinowe). Warto podkreślić, że w marcu 2015 roku Państwowy Inspektorat Sanitarny w Nowym Sączu wydał pozytywną opinię, o jakości wody w sieci Wodociągu Publicznego – Krynica. Oczyszczalnia ścieków dla gminy Krynica-Zdrój zlokalizowana jest pomiędzy Krynicą a Muszyną na północ od miejscowości Powroźnik. Przeznaczona jest do oczyszczania ścieków doprowadzanych siecią kanalizacyjną z Krynicy Zdrój, Tylicza, Muszynki, Mochnaczki Wyżnej i Niżnej. Wykorzystywane są w niej metody mechaniczno- biologiczne oczyszczalnia z wspomaganiem chemicznym (PIX). Według danych GUS w 2015 roku udział osób korzystających z sieci wodociągowej w ludności ogółem w gminie Krynica-Zdrój wynosił 80,3 %, dla miasta odpowiednio 96,6 % a dla obszaru wiejskiego 51,9 %. Długość czynnej sieci wodociągowej w 2015 roku wynosiła 105,2 km, z czego połowa zlokalizowana jest na terenie miasta. W 2015 roku udział osób korzystających z sieci kanalizacyjnej w ludności ogółem w gminie Krynica-Zdrój wynosił 85,1 %, dla miasta odpowiednio 85,1 % a dla obszaru

18 Podrozdział opracowano wykorzystując dane z Planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Krynica-Zdrój na lata 2012-2030 oraz Planu Rozwoju Uzdrowiska Krynicy-Zdroju na lata 2016-2023.

153 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU wiejskiego 85,0 %. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej wynosiła 154,3 km. Blisko 56,0 % sieci kanalizacyjnej znajduje się na obszarach wiejskich.

160 140 120 86,9 100 69,6 69,6

69,9 80 65,2

[km] 45,4 45,3 45,3 45,3 45,3 60 40 58,9 67,3 67,3 67,4 20 43,8 44,2 46,6 46,7 48,7 49,4 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

miasto obszar wiejski

Rys. 75. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

W latach 2006-2015 odnotowano wzrost długości sieci kanalizacyjnej i wodociągowej oraz wzrost udziału ludności obsługiwanej przez sieci. Odsetek osób obsługiwanych przez sieć wodociągową w badanym okresie wzrósł o 6,4 punktu procentowego, a sieci kanalizacyjnej o 11,3 punktu procentowego.

Elektroenergetyka Gmina Krynica-Zdrój zaopatrywana jest w energię elektryczną w oparciu o główny punkt zasilania (GPZ) – stację elektroenergetyczną 110/15 kV Krynica wyposażoną w dwa transformatory o mocy 2 x 16 MVA oraz rozdzielnię sieciową Słotwiny. GPZ Krynica zasilany jest z napowietrznych linii WN 110 kV relacji Gorzków – Krynica- Zdrój, Piwniczna – Krynica-Zdrój, Muszyna – Krynica-Zdrój (Rys. 76). Zaopatruje on teren gminy Krynica-Zdrój w energię elektryczną liniami napowietrznymi i kablowymi o napięciu 15 kV:  linia kablowa 15 kV – Czarny Potok 4,  linia kablowa 15 kV – POM,  linia kablowa 15 kV – PHS,  linia kablowa 15 kV – Źródlana,  linia kablowa 15 kV – LZD 1,  linia napowietrzno-kablowa 15 kV – Gondola,  linia napowietrzna 15 kV – Słotwiny. Jak wynika z danych Tauron Dystrybucja S.A. Oddział w Krakowie transformatory oraz urządzenia zainstalowane w GPZ Krynica posiadają dobry stan techniczny. Ponadto GPZ Krynica posiada znaczne rezerwy mocy, co zapewnia bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej do dotychczasowych jak i potencjalnych odbiorców. Podłączanie nowych odbiorców wiązać się będzie jednak z koniecznością rozbudowy sieci SN i nN.

154 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 76. Schemat napowietrznej sieci elektroenergetycznej w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie BDOT

Rozdzielnia sieciowa (RS) Słotwiny zasilana jest dwoma liniami 30 kV Biegonice i Grybów i dwoma liniami 15 kV Zawodzie i Gondola – od strony GPZ Krynica. Rozdzielnia wyposażona jest w jeden transformator 30/15 kV o mocy 4 MVA. Zaopatruje teren gminy Krynica-Zdrój w energie elektryczna liniami SN:  linia kablowa 15 kV – Szkoła,  linia kablowa 15 kV – Jastrzebia II,  linia kablowa 15 kV – Stadion,  linia kablowa 15 kV – Podgórna,  linia kablowa 15 kV – Park Sportowy,  linia napowietrzna 15 kV – Tylicz,  linia napowietrzna 30 kV – Biegonice,  linia napowietrzna 30 kV – Gryboów.

155 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Stan techniczny sieci SN (30 i 15 kV) na terenie miasta Krynica-Zdrój określony został jako zadowalający. Większość sieci 15 kV wykonana jest w postaci podziemnych tras kablowych, co z pewnością zwiększa pewność zasilania odbiorców. Patrząc globalnie na teren gminy Krynica-Zdrój stwierdzić można, że sieć SN jest w dobrym stanie technicznym. W roku 2013 całkowita liczba odbiorców energii elektrycznej o niskim napięciu wyniosła 5 202, a zużycie energii elektrycznej – 8 782 MWh. W okresie 2008-2013 średnie zużycie energii elektrycznej w mieście wynosiło ok. 806 kWh na jednego mieszkańca. W analizowanym okresie średnie zużycie energii elektrycznej zmniejszyło się o 5 % na jednego mieszkańca oraz o niespełna 9% na jedno gospodarstwo domowe.

Gazownictwo System gazowniczy zasilający teren gminy Krynica-Zdrój składa się z gazociągów wysokiego ciśnienia, stacji gazowych I-go stopnia, sieci gazowych średniego ciśnienia, stacji gazowych II-stopnia oraz sieci gazowych niskiego ciśnienia. Głównym gazociągiem zasilającym Gminę Krynica-Zdrój jest gazociąg wysokiego ciśnienia DN200/150 PN 2,5 MPa relacji Grybów – Krynica-Zdrój – Muszyna. Gazociąg ten zasila 3 stacje redukcyjno-pomiarowe I-go stopnia w Polanach, Mochnaczce Wyżnej i Krynicy-Zdroju, które z kolei zasilają sieci gazowe średniego ciśnienia zaopatrujące zarówno odbiorców gazu, jak również 11 stacji gazowych II-go stopnia, gdzie następuje redukcja ciśnienia gazu do wartości niskiego ciśnienia. Na terenie miasta Krynica-Zdrój gaz ziemny dostarczany jest do odbiorców za pomocą sieci gazowych średniego i niskiego ciśnienia. W przypadku sieci gazowych średniego ciśnienia jego redukcja do ciśnienia niskiego następuje na indywidualnych układach redukcyjno-pomiarowych. Wszystkie zgazyfikowane miejscowości wiejskie gminy Krynica-Zdrój zaopatrywane są w gaz wyłącznie za pomocą sieci gazowych średniego ciśnienia, a jego redukcja do ciśnienia niskiego następuje na indywidualnych układach redukcyjno-pomiarowych. Według danych GUS długość czynnej sieci gazowej w gminie Krynica-Zdrój w 2015 roku wynosiła 166,3 km, z czego 52 % sieci pokrywało obszary wiejskie. Odsetek ludności obsługiwanej przez sieć gazową dla całej gminy Krynica-Zdrój wynosił 84,2 %, dla miasta odpowiednio 90,8% a dla obszaru wiejskiego 72,0 %.

Zaopatrzenie w ciepło Na terenie gminy nie istnieje zcentralizowany system ciepłowniczy. Zaopatrzenie w energię cieplną realizowane jest z wykorzystaniem lokalnych systemów ciepłowniczych, pracujących w oparciu o kotłownie gazowe, które zaopatrują w energię cieplną budynki mieszkaniowe wielorodzinne, budynki mieszkaniowo-usługowe, budynki użyteczności publicznej oraz obiekty uzdrowiskowe. Ponadto zaopatrzenie w energię cieplną realizowane jest poprzez lokalne kotłownie zlokalizowane w wolnostojących budynkach oraz indywidualne źródła ciepła na paliwa gazowe, stałe (węgiel, drewno, olej), a także z wykorzystaniem elektrycznych urządzeń grzewczych. Lokalne systemy ciepłownicze, które zaopatrują w energie cieplną odbiorców na terenie miasta Krynica-Zdrój, zarządzane są przez:  Krynicką Spółdzielnie Mieszkaniową,  Uzdrowisko Krynica-Żegiestów S.A.,  ZEC MPGK Sp. z o.o.

156 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Telekomunikacja Na terenie gminy Krynica-Zdrój funkcjonuje sieć telekomunikacyjna z czterema centralami automatycznymi oraz zlokalizowane są stacje telefonii komórkowej. Pokrycie sygnałem telefonii komórkowej jest wystarczające, jednak pojawiają się niedogodności z lokalnymi brakami sygnału przy czym warto zaznaczyć, że wynikają one z ukształtowania terenu, a nie z braku stosownej infrastruktury. Gmina boryka się z problemem dostępności do odpowiedniej infrastruktury teleinformatycznej, w szczególności do światłowodu, który pozwoliłby mieszkańcom gminy korzystać z szerokopasmowego Internetu.

14.3. Gospodarka odpadami19 Zagadnienia dotyczące utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Krynica- Zdrój regulowane są Uchwałą Nr XXI.148.2016 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie uchwalenia Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Krynica-Zdrój (dalej Regulamin). Zgodnie z Regulaminem na terenie nieruchomości oraz na chodnikach do nich przylegających, właściciele zobowiązani są spełniać wymagania w zakresie utrzymania czystości i porządku m.in. poprzez: prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, która obejmuje następujące rodzaje odpadów: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło, opakowania wielomateriałowe, odpady komunalne ulegające biodegradacji, w tym odpady zielone, meble i inne odpady wielkogabarytowe – odpady te odbierane są bezpośrednio od właścicieli nieruchomości zamieszkałych przez uprawnione przedsiębiorstwo odbierające odpady komunalne na terenie gminy. Przeterminowane leki i chemikalia można przekazywać do specjalistycznych pojemników znajdujących się w aptekach na terenie Gminy, natomiast zużyte baterie i akumulatory do specjalistycznych pojemników znajdujących się w punktach ich sprzedaży i placówkach oświatowych. Obowiązkiem właścicieli jest wyposażenie nieruchomości w pojemniki do zbierania odpadów komunalnych. Właściciele zobligowani są także do uprzątania, niezwłocznie po opadach błota, śniegu, lodu z powierzchni chodnika, graniczącego z nieruchomością. Instytucją odpowiedzialną za gospodarkę komunalną w Krynicy-Zdroju jest Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o. Od 1 lipca 2013 roku odpady z terenu gminy Krynica-Zdrój są odbierane przez MPGP Sp. z o.o. według systemu:  w zabudowie jednorodzinnej – worki do selektywnej zbiórki oraz pojemniki na odpady zmieszane - nie rzadziej niż raz w miesiącu,  w zabudowie wielorodzinnej – pojemniki lub worki do selektywnej zbiórki oraz pojemniki na odpady zmieszane – nie rzadziej niż raz na tydzień lub raz na dwa tygodnie w zależności od potrzeb,  z nieruchomości niezamieszkałych (gastronomia, pensjonaty, hotele i pozostałe obiekty) – worki oraz pojemniki do selektywnej zbiórki – nie rzadziej niż raz na tydzień w sezonie i raz na miesiąc poza sezonem oraz pojemniki na odpady zmieszane – nie rzadziej niż raz na tydzień w sezonie i nie rzadziej niż raz na tydzień lub raz na miesiąc poza sezonem.

19 Podrozdział opracowano wykorzystując dane z Uchwały Nr XXI.148.2016 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 15 lutego 2016 roku w sprawie uchwalenia Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Krynica-Zdrój oraz Planu Rozwoju Uzdrowiska Krynicy-Zdroju na lata 2016-2023.

157 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Na terenie gminy zlokalizowany jest punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz Zakład Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, które mieszczą się na terenie składowiska Odpadów „Uroczysko Głębokie” w Krynicy-Zdroju. Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych na terenie Krynicy-Zdroju są: obiekty wczasowo-sanatoryjne, gospodarstwa domowe oraz obiekty infrastruktury, tj. handel, usługi, zakłady rzemieślnicze, targowiska, szkolnictwo, i inne. Według danych GUS w 2015 roku w gminie Krynica-Zdrój zebrano 4 570,95 ton zmieszanych odpadów, z czego 47,5 % pochodziło z gospodarstw domowych.

14.4. Cmentarze Na terenie gminy Krynica-Zdrój istnieje 13 cmentarzy. Większość nekropoli (77 % wszystkich cmentarzy na terenie gminy) zarządzana jest przez parafię, do której przynależy, przy czym dwa cmentarze parafialne w Tyliczu są nieczynne. Gmina występuje w roli zarządcy trzech cmentarzy, z czego dwa pozostają w użytkowaniu, trzeci – cmentarz żydowski – jest nieczynny (Tab. 45).

Tab. 45. Wykaz cmentarzy na terenie gminy Krynica-Zdrój Lp. Miejscowość Lokalizacja Status Zarząd 1. Krynica-Zdrój ul. Cmentarna czynny Gmina ul. Kraszewskiego 177 2. Krynica-Zdrój czynny Gmina (przy Cerkwi) 3. Krynica-Zdrój ul. Słotwińska (przy starej cerkwi) czynny Parafia 4. Krynica-Zdrój ul. Polna (cmentarz żydowski) nieczynny Gmina ul. Konfederatów Barskich 5. Tylicz czynny Parafia (przy kościele) ul. Wolności 6. Tylicz nieczynny Parafia (skrzyżowanie z ul. Pułaskiego) 7. Tylicz Rynek (przy kościele) nieczynny Parafia przy kościele 8. Muszynka czynny Parafia (w pobliżu drogi krajowej DK 75) Mochnaczka przy kościele 9. czynny Parafia Niżna (w pobliżu drogi krajowej DK 75) przy kościele 10. Berest czynny Parafia (przy drodze woj. DW 981) przy kościele 11. Czyrna czynny Parafia (przy drodze pow.) przy kościele 12. Piorunka czynny Parafia (przy drodze pow.) przy kościele 13. Polany czynny Parafia (przy drodze woj. DW 981) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Krynicy-Zdroju.

14.5. Tereny zamknięte Na terenie gminy Krynica-Zdrój występują tereny zamknięte (Tab. 46) ustanowione Decyzją nr 3 Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 24 marca 2014 r. w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegają linie kolejowe, jako terenów zamkniętych oraz Decyzją Nr 42/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2016 r. w sprawie ustalenia terenów zamkniętych w resorcie obrony narodowej.

158 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Tab. 46. Wykaz terenów zamkniętych w gminie Krynica-Zdrój Decyzja Obręb Nr działki Powierzchnia [ha] Krynica Wieś 945 7,8247 Krynica Wieś 1489 0,0738 Decyzja nr 3 Ministra Krynica Wieś 1617 0,0499 Infrastruktury i Rozwoju Krynica-Zdrój 2164/5 1,2866 Krynica-Zdrój 2164/8 0,0980 Krynica-Zdrój 2467 0,0036 Decyzja Nr 42/MON Krynica-Zdrój 1570 1,2821 Ministra Obrony Narodowej Krynica-Zdrój 1904 0,2431 razem: 10,8618 Źródło: Decyzja nr 3 Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 24 marca 2014 r. w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegają linie kolejowe, jako terenów zamkniętych, Decyzja Nr 42/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2016 r. w sprawie ustalenia terenów zamkniętych w resorcie obrony narodowej

159 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

15. ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH Zadania postulowane do uwzględnienia w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój, wynikające z ustaleń Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, to:  w zakresie transportu i komunikacji: realizacja obwodnicy miasta Krynica-Zdrój na drodze wojewódzkiej nr 971 relacji Krynica-Muszyna-Piwniczna; przywrócenie kolei do obsługi ruchu turystycznego – utworzenie kolei uzdrowiskowej (Nowy Sącz – Krynica-Zdrój łączącej kilka uzdrowisk); budowa tras rowerowych Velo Małopolska;  w zakresie kształtowania krajobrazu: rekomendacja utworzenia parku kulturowego;  w zakresie infrastruktury: elektroenergetycznej – budowa linii wysokiego napięcia 110 kV relacji Hańczowa/Uście Golickie – Krynica-Zdrój; infrastruktury gazociągowej – modernizacja gazociągu wysokiego ciśnienia relacji Grybów – Krynica;  w zakresie przemysłu czasu wolnego: modernizacja istniejących obiektów sanatoryjnych, amfiteatrów, muszli koncertowych, przestrzeni konferencyjnych, ale także stref aktywnego wypoczynku; rozwój infrastruktury kulturalnej i kongresowej.

160 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

16. WYMAGANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ W ramach projektu Informatycznego Systemu Osłony Kraju wykonuje się wstępna ocenę ryzyka powodziowego, której celem jest wyznaczenie obszarów, na których istnieje znaczące ryzyko powodziowe lub na których wystąpienie dużego ryzyka jest prawdopodobne. Dla wyżej wspomnianych obszarów sporządza się mapy zagrożenia powodziowego oraz ryzyka powodziowego. Obszar gminy Krynica-Zdrój we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego nie został wskazany jako obszar gdzie występuje znaczące ryzyko powodziowe dlatego nie sporządzono dla Gminy map zagrożenia powodziowego oraz ryzyka powodziowego.

A – Krynica-Zdrój, granice zalewu wodami rzek Czarny Potok i Kryniczanka; B – Tylicz, granice zalewu wodami rzek Mochnaczka i Muszynka; C – Mochnaczka Niżna, granice zalewu wodami rzeki Mochnaczki; D – Polany, granice zalewu wodami rzek Mostysza i Kamienna Rys. 77. Granice zalewu terenów nieobwałowanych w gminie Krynica-Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z studium ochrony przeciwpowodziowej.

Dokumentem, który zawiera informacje na temat ochrony przeciwpowodziowej dla obszaru gminy Krynica-Zdrój jest Studium Ochrony Przeciwpowodziowej. W Studium Ochrony Przeciwpowodziowej gminy Krynica-Zdrój, określającym granice obszarów szczególnego zagrożenia powodzią dla terenów nieobwałowanych w zlewni dolnego Dunajca od ujścia Popradu, wyznaczono granice zalewu wodami rzek: Czarny Potok, Czerwony, Kamienna, Kryniczanka, Mochnaczka, Mostysza, Muszynka, Palenica oraz Szczawniczek, o prawdopodobieństwie przewyższenia: p=0,2 %, p=1 %, p=3,33 %, p=5 %, p=10 %, p=20 %, p=50 %. Na terenie gminy Krynica-Zdrój występują obszary zabudowane, które są zagrożone na okoliczność wystąpienia powodzi (Rys. 77). Według raportu powodziowego starostwa nowosądeckiego z 2014 roku w granicach Gminy zalanych zostało 15 posesji i budynków m.in. na terenie: Muszynki, Polan, Mochnaczki Niżnej i Krynicy-Zdrój.

161 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

17. SYNTEZA UWARUNKOWAŃ Istniejące uwarunkowania, zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne determinują rozwój i zagospodarowanie przestrzenne gminy Krynica-Zdrój. Uwarunkowania zawarte w pierwszej części dokumentu pozwalają określić najbardziej pożądany i realny kierunek przemian przestrzennych, gospodarczych i społecznych, jak również zachodzących między nimi interakcji. Wynikiem tego są przedstawione w części drugiej kierunki rozwoju gminy.

17.1. Uwarunkowania zewnętrzne rzutujące na zagospodarowanie

 Gmina Krynica-Zdrój jest położona we południowo-wschodniej części województwa małopolskiego, w powiecie nowosądeckim. Jest gminą miejsko-wiejską oraz posiada status uzdrowiska górskiego. Przez obszar gminy przebiega droga krajowa nr 75, drogi wojewódzkie nr 981 i nr 971, a także linia kolejowa. Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Grybów – Krynica, linie energetyczne WN 110 kV relacji Gorzków-Krynica, Piwniczna-Krynica, Muszyna- Krynica.  Na obszarze gminy zlokalizowane jest przejście graniczne małego ruchu granicznego - Muszynka – Kurov.  100 % powierzchni gminy zajmują różnorodne formy ochrony przyrody, w tym Popradzki Park Krajobrazowy, Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu, Obszary Natura 2000 – Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk „Ostoja Popradzka” PLH 120019, oraz „Krynica” PLH 120039, Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Beskid Niski” PLB 180002, rezerwat przyrody „Okopy Konfederackie”.

17.2. Uwarunkowania wewnętrzne wpływające na zagospodarowanie

 Na terenie gminy miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego obejmują 28,2 % jej powierzchni, z czego obszar miasta posiada 100 % pokrycie mpzp. Głównym narzędziem do zarządzania przestrzenią na terenach wiejskich są decyzje o warunkach zabudowy oraz decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego.  Na obszarze gminy Krynica-Zdrój występuje stosunkowo duża presja inwestycyjna.  W strukturze użytkowania gruntów wyraźnie dominują tereny leśne oraz zadrzewione i zakrzewione (58,2 %). Użytki rolne pokrywają obszar 5 367 ha (37,0 %), natomiast powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych stanowi 4 %. Niespełna 1 % zajmują grunty pod wodami oraz grunty inne, w tym nieużytki i tereny różne.  W gminie Krynica-Zdrój zabudowa posiada zwarty charakter. W mieście przeważa funkcja mieszkaniowo-usługowa, usługowa, w tym usługi publiczne, turystyczno- rekreacyjna oraz produkcyjna związana z działalnością uzdrowiskową. Na terach wiejskich zwarta zabudowa mieszkaniowo-usługowa współistnieje z zabudową zagrodową, a jej układ nawiązuje do przebiegu dróg.  W gminie koncentrują się liczne ośrodki sportowe spełniające wysokie standardy techniczne.  57 % powierzchni gminy zajmują lasy.  Gminę Krynica-Zdrój zamieszkuje 16 933 osób, z czego 65 % zasiedla obszar miasta. Miejscowością wiejską o największej liczbie ludności jest Tylicz (1 911 osób), zaś najmniej osób zamieszkuje Czyrną (305 osób). Liczba mieszkańców gminy od 2013 roku systematycznie maleje.

162 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

 Wszystkie miejscowości w gminie Krynica-Zdrój są podłączone do wodociągu. Poza jego zasięgiem znajdują się nieliczne rozproszone gospodarstwa. Z sieci wodociągowej w 2015 roku korzystało 81,3 % ludności gminy (97,1 % w mieście, 52,1 % na terenach wiejskich). Gmina jest częściowo samowystarczalna w zakresie zaopatrzenia w wodę, mieszkańcy zaopatrywani są z ujęcie wody „Czarny Potok" w Krynicy-Zdroju oraz z ujęcia w Powroźniku w gminie Muszyna.  Stan gospodarki ściekowej w gminie jest dobry i opiera się na sieci wodociągowej, z której korzysta 85,4 % ludności gminy. Oczyszczalnia ścieków dla gminy Krynica- Zdrój zlokalizowana jest pomiędzy Krynicą a Muszyną na północ od miejscowości Powroźnik. Przeznaczona jest do oczyszczania ścieków doprowadzanych siecią kanalizacyjną z Krynicy Zdrój, Tylicza, Muszynki, Mochnaczki Wyżnej i Niżnej.  Na terenie miasta Krynica-Zdrój gaz ziemny dostarczany jest do odbiorców za pomocą sieci gazowych. Sieć ta obsługuje 84,6 % ludności gminy – 91,3 % w mieście, 72,2 % na terenach wiejskich.

17.3. Ocena uwarunkowań Głównymi uwarunkowaniami sprzyjającymi rozwojowi przestrzennemu gminy są:  Posiadany status miejscowości uzdrowiskowej.  Duża atrakcyjność turystyczna gminy.  Wysoko oceniana i rozpoznawalna marka Krynica-Zdrój.  Duże rezerwy terenów przewidzianych do zainwestowania.  Wysoki stopień wyposażenia w infrastrukturę techniczną.  Dobra kondycja finansowa gminy.  Sprzyjające trendy demograficzne w stosunku do tendencji w skali kraju.  Zdrowe i czyste środowisko naturalne.  Sąsiedztwo Słowacji.

Głównymi zagrożeniami dla rozwoju przestrzennego gminy mogą być:  Silna presja inwestycyjna na tereny otwarte.  Niekorzystne położenie komunikacyjne w sieci transportowej województwa małopolskiego.  Słaba komunikacja wewnętrzna gminy.  Ukształtowanie powierzchni ziemi – spadki terenu powyżej 12° (21 %), występowanie zjawisk osuwiskowych.  Stosunkowo niska pozarolnicza aktywność gospodarcza społeczeństwa lokalnego.

163 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Spis tabel, rysunków i fotografii Spis tabel: Tab. 1. Powierzchnia poszczególnych jednostek administracyjnych w gminie ...... 8 Tab. 2. Udział terenów wolnych od zabudowy w poszczególnych wydzieleniach funkcjonalnych w studium z 1997 roku ...... 14 Tab. 3. Obowiązujące plany miejscowe na obszarze miejskim gminy Krynica-Zdrój ...... 16 Tab. 4. Obowiązujące plany miejscowe na obszarze wiejskim gminy Krynica-Zdrój ...... 18 Tab. 5. Przedmiot wydanych decyzji o warunkach zabudowy w latach 2013 – 2016 ...... 23 Tab. 6. Mieszkania indywidualne w nowych budynkach oddane do użytkowania ...... 27 Tab. 7. Struktura użytkowania gruntów w gminie Krynica-Zdrój ...... 27 Tab. 8. Zestawienie liczby wniosków do suikzp z poszczególnych obrębów ewidencyjnych (stan na listopad 2016 r.) ...... 32 Tab. 9. Liczba wniosków o zmianę suikzp wg poszczególnych kategorii ...... 34 Tab. 10. Warunki termiczne w gminie Krynica-Zdrój ...... 43 Tab. 11. Ocena wartości leczniczych klimatu Krynicy-Zdroju (strefa uzdrowiskowa A) .... 44 Tab. 12. Główne Zbiorników Wód Podziemnych na obszarze gminy Krynica-Zdrój ...... 46 Tab. 13. Charakterystyka wód wykorzystywanych na potrzeby lecznictwa uzdrowiskowego w Krynicy-Zdrój ...... 47 Tab. 14. Rośliny chronione w gminie Krynica-Zdrój ...... 48 Tab. 15. Powierzchnia użytków rolnych na terenie gminy Krynica-Zdrój ...... 57 Tab. 16. Liczba pogłowia na terenie gminy Krynica-Zdrój w latach 1996, 2002, 2010...... 59 Tab. 17. Typy siedlisk w Nadleśnictwach Nawojowa i Piwniczna ...... 63 Tab. 18. Lasy ochronne w nadleśnictwach Nawojowa i PiwnicznaBłąd! Nie zdefiniowano zakładki. Tab. 19. Spis ludności i dóbr kościelnych – stan na rok 1880 ...... 69 Tab. 20. Zabytki Krynickiego Szlaku Cerkwi Łemkowskich ...... 75 Tab. 21. Obiekty i miejsca Pamięci Narodowej położone w gminie Krynica-Zdrój ...... 77 Tab. 22. Wykaz stanowisk archeologicznych w gminie Krynica-Zdrój ...... 79 Tab. 23. Liczba ludności w gminie Krynica-Zdrój w podziale na miejscowości w latach 2011-2015 ...... 82 Tab. 24. Wskaźniki obciążenia demograficznego gminy Krynica-Zdrój (stan na 2015 r.) . 85 Tab. 25. Przyrost rzeczywisty w gminie Krynica-Zdrój ...... 86 Tab. 26. Struktura bezrobocia wg wykształcenia i czasu pozostawania bez pracy w gminie Krynica-Zdrój w latach 2005-2015 ...... 87 Tab. 27. Zarejestrowane podmioty gospodarki narodowej wg sektorów własnościowych (stan na 2015 rok) ...... 88 Tab. 28. Struktura osób w wieku potencjalnej nauki wg podziału na etapy kształcenia .... 90 Tab. 29. Liczba uczniów oraz oddziałów w placówkach oświatowych w gminie Krynica- Zdrój ...... 91 Tab. 30. Trasy na stokach Jaworzyny Krynickiej ...... 96 Tab. 31. Wielkość dochodów i wydatków budżetowych ...... 117 Tab. 32. Wykaz przedsięwzięć wieloletnich do Wieloletniej Prognozie Finansowej ...... 118 Tab. 33. Założenia bilansowania terenów przeznaczonych pod zabudowę – powierzchnia nieruchomości dla potencjalnej zabudowy ...... 120 Tab. 34. Założenia bilansowania terenów przeznaczonych pod zabudowę – udział powierzchni użytkowej budynku w zależności od funkcji terenu ...... 121

164 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Tab. 35. Założenia bilansowania terenów przeznaczonych pod zabudowę – liczba potencjalnych nowych budynków ...... 121 Tab. 36. Zapotrzebowanie na nową zabudowę w gminie Krynica-Zdrój ...... 123 Tab. 37. Obszary przeznaczone pod zabudowę ...... 125 Tab. 38. Chłonność obszarów w podziale na funkcje w zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej (OZSFP) ...... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. Tab. 39. Chłonność obszarów przeznaczonych pod zabudowę w planach miejscowych występujących poza obszarem zwartej struktury (MPZP)Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. Tab. 40. Łączna chłonność obszarów w podziale na funkcje terenu w gminy Krynica-Zdrój ...... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. Tab. 41. Wynik bilansowania terenów przeznaczonych pod zabudowę w gminie Krynica- Zdrój ...... 127 Tab. 42. Stan prawny gruntów w gminie Krynica-Zdrój ...... 128 Tab. 43. Wykaz pomników przyrody ...... 133 Tab. 44. Tereny górnicze na obszarze gminy Krynica-Zdrój...... 146 Tab. 45. Pomiary ruchu – ruch miarodajny ...... 148 Tab. 46. Wykaz cmentarzy na terenie gminy Krynica-Zdrój...... 157 Tab. 47. Wykaz terenów zamkniętych w gminie Krynica-Zdrój ...... 158

Spis rysunków: Rys. 1. Położenie gminy Krynica-Zdrój ...... 7 Rys. 2. Udział obszaru wiejskiego i miejskiego w ogólnej powierzchni gminy ...... 8 Rys. 3. Bilans obszarów zabudowanych i wskazanych pod zainwestowanie w studium z 1997 roku ...... 10 Rys. 4. Kierunki rozwoju przestrzennego zgodnie ze studium przyjętym w 1997 r...... 12 Rys. 5. Tereny obecnie zainwestowane na tle terenów wskazanych do zainwestowania w studium z 1997 roku ...... 13 Rys. 6. Rozmieszczenie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w gminie miejsko-wiejskiej Krynica-Zdrój ...... 15 Rys. 7. Liczba wydanych decyzji o warunkach zabudowy na obszarze wiejskim gminy Krynica-Zdrój ...... 21 Rys. 8. Liczba wydanych decyzji o warunkach zabudowy na obszarze wiejskim gminy Krynica-Zdrój w podziale na rodzaj decyzji ...... 21 Rys. 9. Rozmieszczenie przestrzenne wydanych decyzji wz...... 22 Rys. 10. Decyzje o warunkach zabudowy w poszczególnych obrębach ewidencyjnych gminy wydane w latach 2013 – 2016 ...... 23 Rys. 11. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę w mieście i gminie Krynica- Zdrój ...... 24 Rys. 12. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę w podziale na funkcję budynku ...... 25 Rys. 13. Liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę w podziale na obręby ewidencyjne ...... 25 Rys. 14. Rozmieszczenie przestrzenne wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę ...... 26 Rys. 15. Udział poszczególnych rodzajów gruntów w strukturze użytkowania ziemi ...... 27 Rys. 16. Pokrycie terenu gminy Krynica-Zdrój ...... 29 Rys. 17. Zagospodarowanie terenów zurbanizowanych obszaru gminy Krynica-Zdrój .....30 Rys. 18. Rozmieszczenie przestrzenne złożonych wniosków do suikzp ...... 33

165 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 19. Główne jednostki strukturalne i geomorfologiczne na obszarze gminy Krynica- Zdrój ...... 39 Rys. 20. Model rzeźby terenu gminy Krynica-Zdrój ...... 40 Rys. 21. Warunki podłoża budowlanego w gminie Krynica-Zdrój ...... 41 Rys. 22. Ekspozycja stoków w gminie Krynica-Zdrój ...... 42 Rys. 23. Średnie roczne temperatury i opady w gminie Krynica-Zdrój ...... 43 Rys. 24. Przydatność rolnicza gleb w gminie Krynica-Zdrój ...... 45 Rys. 25. Niedźwiedź brunatny ...... 50 Rys. 26. Orzeł przedni ...... 50 Rys. 27. Łasica ...... 50 Rys. 28. Wąż eskulapa ...... 50 Rys. 29. Salamandra plamista ...... 50 Rys. 30. Niepylak mnemozyna ...... 50 Rys. 31. System powiązań przyrodniczych ...... 51 Rys. 32. Powierzchnia skumulowana użytków rolnych [ha] w gminie Krynica-Zdrój ...... 58 Rys. 33. Struktura użytków rolnych na obszarze wiejskim i miejskim gminy Krynica-Zdrój ...... 58 Rys. 34. Liczba gospodarstw indywidualnych prowadzących działalność rolniczą wg powierzchni ...... 58 Rys. 35. Udział powierzchni poszczególnych upraw ...... 59 Rys. 36. Udział pogłowia wg rodzaju w produkcji zwierzęcej ...... 60 Rys. 37. Liczba gospodarstw utrzymująca pogłowie wg rodzaju ...... 60 Rys. 38. Powierzchnia lasów na terenie gminy Krynica-Zdrój ...... 61 Rys. 39. Lasy na terenie gminy Krynica-Zdrój ...... 61 Rys. 40. Struktura własnościowa lasów w gminie Krynica-Zdrój ...... 62 Rys. 41. Struktura siedliskowa w Nadleśnictwach Nawojowa i Piwniczna ...... 62 Rys. 42. Struktura gatunkowa lasów ogółem w Nadleśnictwach Nawojowa i Piwniczna .. 63 Rys. 43 Położenie gminy Krynica-Zdrój na obszarze Państwa Muszyńskiego ...... 65 Rys. 44. Frgament Administrativ Karte von den Königreichen Galizien und Lodomerien z 1855 roku w skali 1:115 000, arkusz nr 28 ...... 67 Rys. 45. Rozwój przestrzenny Tylicza na mapach historycznych ...... 68 Rys. 46. Rozwój przestrzenny Krynicy-Zdrój na mapach historycznych ...... 69 Rys. 47. Plan centralnej części miasta Krynica-Zdrój z 1943 roku ...... 70 Rys. 48. Schemat Krynickiego szlaku cerkwi łemkowskich ...... 75 Rys. 49. Liczba ludności ogółem w gminie Krynica-Zdrój w latach 2011-2015 ...... 82 Rys. 50. Gęstość zaludnienia gminy Krynica-Zdrój ...... 83 Rys. 51. Piramida wieku dla ludności gminy Krynica-Zdrój w 2015 roku ...... 84 Rys. 52. Struktura ludności gminy Krynica-Zdrój wg grup ekonomicznych ...... 84 Rys. 53. Urodzenia żywe, zgony, przyrost naturalny w gminie Krynica-Zdrój ...... 85 Rys. 54. Zameldowania, wymeldowania, saldo migracji w gminie Krynica-Zdrój ...... 86 Rys. 55. Bezrobotni w gminie Krynica-Zdrój w latach 2005-2015 ...... 87 Rys. 56. Podmioty gospodarcze wg sekcji PKD 2007 (stan na 2015 rok) ...... 89 Rys. 57. Poziom wykształcenia mieszkańców gminy Krynica-Zdrój ...... 90 Rys. 58. Liczba akcji ratowniczych przeprowadzonych w latach 2008-2012 na terenie gminy Krynica-Zdrój ...... 99 Rys. 59. Ilość zdarzeń wg rodzaju na terenie gminy Krynica-Zdrój w 2012 r...... 100 Rys. 60. Zestawienie strat oraz uratowanego mienia dla gminy Krynica-Zdrój w 2012 r. 100 Rys. 61. Przestępstwa stwierdzone (oszacowane) w gminie Krynica-Zdrój ...... 101

166 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Rys. 62. Prognoza demograficzna dla gminy Krynica-Zdrój do 2050 roku ...... 113 Rys. 63. Wynik bilansowania a możliwość wyznaczania nowych terenów pod zabudowę ...... 120 Rys. 64. Obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej ...... 124 Rys. 65. Rozmieszczenie potencjalnych terenów do zabudowy ...... 125 Rys. 66. Rozmieszczenie gruntów gminnych ...... 129 Rys. 67. Formy ochrony przyrody na terenie gminy Krynica-Zdrój ...... 131 Rys. 68. Obszary i tereny górnicze w gminie Krynica-Zdrój...... 136 Rys. 69. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w gminie Krynica-Zdrój ...... 138 Rys. 70. Strefy ochrony uzdrowiskowej dla Krynicy-Zdroju ...... 140 Rys. 71. Obszary zagrożone ruchami osuwiskowymi ...... 143 Rys. 72. Struktura osuwisk w gminie Krynica-Zdrój pod względem ich stopnia aktywności ...... 144 Rys. 73. Długość dróg publicznych [km] wg kategorii zarządzania na terenie gminy ...... 147 Rys. 74. Drogi publiczne na terenie gminy ...... 149 Rys. 75. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w gminie Krynica-Zdrój ...... 153 Rys. 76. Schemat napowietrznej sieci elektroenergetycznej w gminie Krynica-Zdrój ..... 154 Rys. 77. Granice zalewu terenów nieobwałowanych w gminie Krynica-Zdrój ...... 160

Spis fotografii: Fot. 1. Rozproszenie zabudowy na terenach miejskich Krynicy-Zdroju ...... 37 Fot. 2. Cerkiew greckokatolicka św. Kosmy i Damiana w Bereście (obecnie kościół rzymskokatolicki Matki Boskiej Nieustającej Pomocy) ...... 71 Fot. 3. Chata łemkowska w Czyrnej ...... 72 Fot. 4. Stary Dom Zdrojowy ...... 72 Fot. 5. Nowy Dom Zdrojowy ...... 74 Fot. 6. Przykład nowego budynku nienawiązującego do istniejącej historycznej zabudowy ...... 81

167 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Załącznik nr 1-A do Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krynica-Zdrój Część I – Uwarunkowania rozwoju

Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do Rejestru Zabytków Województwa Małopolskiego

Tabela 1. Obszary i obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa małopolskiego Numer Lp. Miejscowość wpisu do Data wpisu Obiekt Uwagi rejestru cerkiew p.w. śś. Kosmy i Damiana, 1. Berest A-76 05.09.1964 - ob. kościół kościół par. (d.cerkiew) 2. Czyrna A-238 05.09.1964 - p.w. św. Parascewii, 3. Krynica-Zdrój A-278/M 04.02.2009 układ urbanistyczny - 4. Krynica-Zdrój A-762 24.11.1994 kościół Wniebowzięcia NMP - zespół cerkwi unickiej: cerkiew p.w. ŚŚ. Piotra i Pawła, dzwonnica, ten sam obiekt – 5. Krynica-Zdrój A-843 26.01.1988 cmentarz przykościelny, ogrodzenie, ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego 177 st. rej. nr d. cerkiew .j.w. p.w. Objawienia 6. Krynica-Zdrój 05.09.1964 dz. nr 632 761 Pańskiego z otoczeniem d. cerkiew p.w. Opieki NP Marii, ob. 7. Krynica-Zdrój A-128 5.09.1694 kościół, cmentarz przykościelny, mur, - 1678. drzewostan 8. Krynica-Zdrój A-413 5.09.1694 kaplica na „Dietlówce” - cmentarz z I wojny światowej nr 346 9. Krynica-Zdrój A-794 19.02.1996 (kwatera na cmentarzu komunalnym), - ul. Cmentarna 20.02.1992; 10. Krynica-Zdrój A-655 Park Pułaskiego - 30.06.1998 Park Słotwiński z Pijalnią Zdroju 11. Krynica-Zdrój A-404 20.11.1977 „Słotwinka”, ul. Bieruta 76/1 i - pawilonem parkowym, ul. Bieruta 76/2 Park Zdrojowy oraz obiekty: pijalnia „Jan Józef” na Janówce, ławka, 12. Krynica-Zdrój A-412 20.11.1972 - pomnik. Kraszewskiego, Dietla, Mickiewicza, figura MB 13. Krynica-Zdrój A-406 21.11.1972 „Dworzec Zdrojowy” (Stary Dom Zdrój) - pijalnia „Jan Józef” – Aleja 14. Krynica-Zdrój A-192 06.05.1970 d. pijalnia wód mineralnych Nikifora dz. nr 1910/2 15. Krynica-Zdrój A-362 30.05.1972 pensjonat „Wisła” Bulwary Dietla 1 - pensjonat „Góral” i dom obok, 16. Krynica-Zdrój A-361 30.05.1972 - Bulwary Dietla 2/1, 2/2 17. Krynica-Zdrój A-444 04.07.1986 willa „Zofia” Bulwary Dietla 4 - pensjonat „Biały Orzeł” 18. Krynica-Zdrój A-363 30.05.1972 - Bulwary Dietla 7 19. Krynica-Zdrój A-364 30.05.1972 willa „Witoldówka” Bulwary Dietla 10 - 20. Krynica-Zdrój A-366 16.10.1972 willa „Biała Róża” Bulwary Dietla 12 - 21. Krynica-Zdrój A-367 17.11.1972 willa „Kosynier” Bulwary Dietla 15 - willa „Węgierska Korona” 22. Krynica-Zdrój A-369 17.11.1972 - Bulwary Dietla 18 23. Krynica-Zdrój A-405 20.11.1972 willa „Romanówka” Bulwary Dietla 19 -

168 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Numer Lp. Miejscowość wpisu do Data wpisu Obiekt Uwagi rejestru 24. Krynica-Zdrój A-763 24.11.1994 dom „Józefa” ul. Cicha 10 - 25. Krynica-Zdrój A-784 11.12.1995 willa z ogrodem, ul. Kiepury 12 - 26. Krynica-Zdrój A-368 17.11.1972 willa „Alpejska” ul. Kościuszki 24 - skreślono z rejestru 27. Krynica-Zdrój A-398 20.11.1972 willa „Szczerbiec” ul. Kościuszki 26 decyzją z dn. 30.12.2008 r. 28. Krynica-Zdrój A-400 20.11.1972 willa „Kościuszko” ul. Kościuszki 36 - 29. Krynica-Zdrój A-401 20.11.1972 willa „Zegar” ul. Kościuszki 38 - 30. Krynica-Zdrój A-402 29.11.1972 willa „Orlęta” ul. Kościuszki 40 - skreślono z rejestru 31. Krynica-Zdrój A-403 20.11.1972 willa „Wawel” ul. Kościuszki 44 decyzją z dn. 04.03.2009 r. 32. Krynica-Zdrój A-410 20.11.1972 willa „Karpacka” ul. Kościuszki 58 - 33. Krynica-Zdrój A-814 29.10.1996 willa „Krakus” ul. Kraszewskiego 12 - willa „Pod Zieloną Górką” ul. 34. Krynica-Zdrój A-409 29.11.1972 - Nowotarskiego 5 Łazienki Mineralne 35. Krynica-Zdrój A-407 20.11.1972 - ul. Nowotarskiego 7 Łazienki Borowinowe 36. Krynica-Zdrój A-408 20.11.1972 - ul. Nowotarskiego 9 37. Krynica-Zdrój A-185 31.05.1985 willa „Urszula”, ul. Piłsudskiego 17 - 38. Krynica-Zdrój A-179 13.11.1984 willa „Marta”, ul. Piłsudskiego 46 - 39. Krynica-Zdrój A-665 15.05.1992 willa „Kamelia” ul. Piłsudskiego 48 - 40. Krynica-Zdrój A-491 22.06.1987 willa „Janina”, ul. Piłsudskiego 63 - 41. Krynica-Zdrój A-411 20.11.1972 willa „Dwór” ul. Pułaskiego 14 - 42. Krynica-Zdrój A-21/M 30.06.2004 willa ,,Kasztelanka” ul. Pułaskiego 33 - 43. Krynica-Zdrój A-1353/M 17.09.2013 sanatorium „Patria”, ul. Pułaskiego 35 - 44. Krynica-Zdrój A-78/M 10.04.2007 budynek PTTK ul. Zdrojowa 32 - A-98 cerkiew ob. kościół par. Mochnaczka 45. st. rej. nr 05.09.1964 p.w. św. Michała Archanioła, - Niżna 767 mur, otoczenie z drzewostanem Mochnaczka cerkiew, ob. kaplica p.w. NMP 46. A-99 05.09.1964 - Niżna z otoczeniem i drzewostanem cerkiew, ob. kościół fil. p.w. św. Jana, 47. Muszynka A-103 05.09.1964 - drzewostan w obrębie ogrodzenia cerkiew p.w. św. Michała Archanioła, 48. Polany A-77 05.09.1966 - ob. kościół fil. 49. Polany A-295 25.04.1981 zagroda regionalna nr 46 - 50. Tylicz A-135 03.04.1968 kościół par. p. w. śś. Piotra i Pawła - cerkiew p.w. śś. Kosmy i Damiana, 51. Tylicz A-47 05.09.1964 ob. kościół pomocniczy, otoczenie, - drzewostan cerkiew p.w. śś. Kosmy i Damiana, 52. Piorunka A-237 05.09.1964 - ob. kościół fil. Źródło: opracowanie własne na podstawie Wykazu obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego (www.wuoz.malopolska.pl - stan luty 2018 r) oraz danych z WUOZ w Krakowie Delegatura w Nowym Sączu.

169 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Wykaz obiektów wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków

Tabela 2. Obiekty wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków gminy Krynica-Zdrój

Nr i data Nr działki Obiekt/obszar – Lokalizacja/ulica, wpisu do L.P. Datowanie ewidencyj Obręb charakterystyka nr budynku rejestru nej zabytków

Krynica-Zdrój Krynica- 1. Willa Świteź XIX/XX w. Bulwary Dietla 17 568 Zdrój Krynica- 2. Willa Małopolanka 1 ćw. XX w. Bulwary Dietla 13 562 Zdrój Budynek mieszkalny – usługi w Krynica- 3. parterze - konstrukcja XIX/XX w. Cicha 2 1425/1 Zdrój drewniano/murowana Willa Niespodzianka – Krynica- 4. Początek XX w. Dąbrowskiego 1/2 251 konstrukcja drewniana Zdrój Ochronka p.w. NMP Okres Krynica- 5. Dąbrowskiego 5 257 Niepokalanie Poczętej międzywojenny Zdrój Willa – budynek mieszkalny – Krynica- 6. Początek XX w. Dąbrowskiego 29 114 konstrukcja drewniana Zdrój Willa - budynek mieszkalny – Krynica- 7. Początek XX w. Dąbrowskiego 31 113/2 konstrukcja drewniana Zdrój Okres Krynica- 8. Willa, Pensjonat Sportowiec Dąbrowskiego 21 126/1 międzywojenny Zdrój Okres Krynica- 9. Willa, Pensjonat Rzymianka Dąbrowskiego 17 129/1 międzywojenny Zdrój Krynica- 10. Willa Sienkiewiczówka Początek XX w. Dąbrowskiego 19 128 Zdrój Dom - budynek mieszkalny – Okres Krynica- 11. ul. Halna 3 286 konstrukcja drewniana międzywojenny Wieś Dom - budynek mieszkalny – Krynica- 12. 1 ćw. XX w. ul. Halna 5 292 konstrukcja drewniana Wieś Dom - budynek mieszkalny pn. Krynica- 13. Biały Domek –konstrukcja Początek XX w. ul. Halna 6 282 Wieś murowana Budynek pensjonatowy pn. Krynica- 14. Czerwony Dom –konstrukcja 1 ćw. XX w. ul. Kiepury 3 1583 Zdrój murowana Willa Skarbówka –konstrukcja Lata 20-30 te Krynica- 15. ul. Kiepury 6 1595/2 murowana XX w. Zdrój Dom - budynek mieszkalny pn. Krynica- 16. Giewont – konstrukcja początek XX w. ul. Kiepury 7 1578/1 Zdrój murowana Krynica- A-784 17. Willa - konstrukcja murowana początek XX w. ul. Kiepury 12 1598/1 Zdrój 11.12.1995 Budynek pensjonatowy Willa . Krynica- 18. Wolność – konstrukcja 1 ćw. XX w. ul. Kiepury 16 1601 Zdrój murowana Budynek pensjonatowy Willa . Lata 20-30 te Krynica- 19. ul. Kiepury 4 1591 Stella – konstrukcja murowana XX w. Zdrój Budynek pensjonatowy pn. Krynica- 20. Rapsodia –konstrukcja 1 ćw. XX w. ul. Ebersa 5 1965 Zdrój murowana /dawniej jeden z

170 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

pawilonów Sanatorium Kolejowego/

Budynek mieszkalny Krynica- 21. wielorodzinny pn. Polonia – Lata 30 te XX w. ul. Ebersa 10 2104/2 Zdrój konstrukcja murowana Krynica- 22. Dworzec kolejowy 1932 r. ul. Ebersa 7 2104/1 Zdrój Budynek mieszkalny – Okres Krynica- 23. ul. Ebersa 3 1963 konstrukcja murowana międzywojenny Zdrój Willa Pogoń - konstrukcja Krynica- 24. drewniana – /Zgromadzenie XIX w. ul. Kościelna 1 1426 Zdrój Sióstr Służebnic NSJ/ Krynica- 25. Willa Krakowianka Lata 30 te XX w. ul. Kościelna 3a 1428 Zdrój Budynek mieszkalny – Okres Krynica- 26. ul. Kościelna 7 1430 konstrukcja murowana międzywojenny Zdrój Budynek pensjonatowy – dawna Okres Krynica- 27. nazwa Farys II – obecnie Meran ul. Kościelna 9 1431 międzywojenny Zdrój - konstrukcja murowana Willa Dewajtis – konstrukcja Okres Krynica- 28. ul. Kościuszki 2 585 drewniano/murowana międzywojenny Zdrój ul. Kościuszki 4 Budynek pensjonatowy – Okres Krynica- 29. /dawniej ul. 596 konstrukcja murowana międzywojenny Zdrój Kościuszki 14/ Willa Poprad /Boźena/ – Okres ul. Kościuszki 52 - Krynica- 30. 699, 698 konstrukcja murowana międzywojenny 56 Zdrój Budynek usługowo-mieszkalny – siedziba PTTK Krynica – Krynica- A-78/M 31. 1 ćw. XX w. ul. Zdrojowa 32 721 konstrukcja mieszana Zdrój 10.04.2007 murowano/drewniana Budynek mieszkalny – usługi w ul. Kraszewskiego Krynica- 32. początek XX w. 728, 729 parterze, konstrukcja murowana 4-6 Zdrój Budynek mieszkalny – usługi w Okres Krynica- 33. ul. Kraszewskiego 5 1945 parterze, konstrukcja murowana międzywojenny Zdrój Budynek usługowy – siedziba Krynica- 34. Urzędu Miejskiego - konstrukcja 1 ćw. XX w. ul. Kraszewskiego 7 1950 Zdrój murowana Budynek mieszkalny – usługi w ul. Kraszewskiego Krynica- 35. początek XX w. 732 parterze, konstrukcja murowana 10 Zdrój Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego 2027, Krynica- 36. konstrukcja drewniana Lata 20 te XX w 13 1954/1 Zdrój bardzo zły stan techniczny Budynek usługowy tzw. „Hotel ul. Kraszewskiego Krynica- 37. Belweder” – konstrukcja początek XX w. 735 14 Zdrój murowana Budynek mieszkalny „Pod ul. Kraszewskiego Krynica- 38. Gwiazdą” – usługi w parterze, początek XX w. 739 16 Zdrój konstrukcja murowana Budynek mieszkalny – usługi w ul. Kraszewskiego Krynica- 39. początek XX w. 755 parterze, konstrukcja murowana 24 Zdrój Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 40. początek XX w. 756 konstrukcja murowana 26 Zdrój Budynek mieszkalny – usługi w Okres ul. Kraszewskiego Krynica- 41. 2048 parterze, konstrukcja murowana międzywojenny 27 Zdrój Budynek mieszkalny – usługi w Okres ul. Kraszewskiego Krynica- 42. 2049 parterze, konstrukcja murowana międzywojenny 31 Zdrój

171 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Budynek mieszkalny – usługi w ul. Kraszewskiego Krynica- 43. początek XX w. 773 parterze, konstrukcja murowana 32 Zdrój Budynek mieszkalny – Okres ul. Kraszewskiego Krynica- 44. 2050 konstrukcja murowana międzywojenny 33 Zdrój Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica - 45. Lata 20 te XX w. 2059 konstrukcja drewniana 39 Zdrój Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica - 46. początek XX w. 912 konstrukcja murowana 42 Zdrój Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica - 47. początek XX w. 914 konstrukcja drewniana 44 Zdrój Budynek mieszkalny – Okres ul. Kraszewskiego Krynica - 48. 921 konstrukcja murowana międzywojenny 56 Zdrój Budynek mieszkalny – Okres ul. Kraszewskiego Krynica - 49. 2111 konstrukcja murowana międzywojenny 57 Zdrój Budynek mieszkalny – usługi w ul. Kraszewskiego Krynica - 50. początek XX w. 929, 930 parterze, konstrukcja murowana 64, 66, 68/1 Zdrój Budynek mieszkalny – usługi w ul. Kraszewskiego 933, 935, Krynica - 51. początek XX w. parterze, konstrukcja murowana 68/2, 70 936 Zdrój Budynek mieszkalny – Okres ul. Kraszewskiego Krynica - 52. 2152, 2153 konstrukcja murowana międzywojenny 69-67 Zdrój Budynek mieszkalny – Okres ul. Kraszewskiego Krynica- 53. 890 konstrukcja murowana międzywojenny 73 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 54. początek XX w. 948 konstrukcja drewniana 78 Zdrój Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 55. Lata 20 te XX w 895 konstrukcja murowana 79 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 56. początek XX w. 983 konstrukcja murowana 96 Zdrój Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 57. początek XX w. 910, 911 konstrukcja drewniana 99A_99B Wieś Budynek mieszkalny – Okres ul. Kraszewskiego Krynica- 58. 331 konstrukcja murowana międzywojenny 106 Wieś Budynek mieszkalny- ul. Kraszewskiego Krynica- 59. Lata 20 te XX w. 1143 konstrukcja murowana 107 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 60. 1 ćw. XX w. 1145/1 konstrukcja drewniana 109 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 61. 1 ćw. XX w. 1152 konstrukcja drewniana 113 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 62. 1 ćw. XX w. 1726 konstrukcja drewniana 115 Wieś Budynek mieszkalny – Okres ul. Kraszewskiego Krynica- 63. 1156/1 konstrukcja drewniana międzywojenny 117 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 64. 1 ćw. XX w. 371 konstrukcja drewniana 120 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 65. 1 ćw. XX w. 376 konstrukcja drewniana 122 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 66. 1 ćw. XX w. 1173 konstrukcja drewniana 133 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 67. 1 ćw. XX w. 1185/1 konstrukcja drewniana 135/2 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 68. 1 ćw. XX w. 1188/1 konstrukcja drewniana 141 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 69. 1 ćw. XX w. 417 konstrukcja drewniana 146 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica- 70. 1 ćw. XX w. 423 konstrukcja drewniana 148 Wieś 71. Budynek mieszkalny – 1 ćw. XX w. ul. Kraszewskiego 1195/1 Krynica-

172 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

konstrukcja drewniana 145 Wieś Budynek mieszkalny – Okres ul. Kraszewskiego Krynica - 72. 431 konstrukcja drewniana międzywojenny 152 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica - 73. 1 ćw. XX w. 1208/1 konstrukcja drewniana 152 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica - 74. Lata 20 te XX w. 1209/1 konstrukcja drewniana 155 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica - 75. Lata 30 te XX w. 1210/4 konstrukcja drewniana 157 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica - 76. 1 ćw. XX w. 1359/1 konstrukcja drewniana 169 Wieś Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica - 77. Lata 30 te XX w. 752 konstrukcja drewniana 182 Wieś Dawna plebania parafii greckokatolickiej, później Okres ul. Kraszewskiego Krynica - 78. Państwowy Ośrodek 1397 międzywojenny 181 Wieś Maszynowy w Krynicy (tzw. POM) Budynek mieszkalny – ul. Kraszewskiego Krynica - 79. 1928 r. 1668/1 konstrukcja drewniana 239 Wieś Krynica - 80. Spichlerz początek XX w. Ul. Wiejska 22 1561/2 Wieś Budynek pensjonatowy Okres Krynica - 81. pn.”Zamek” – konstrukcja ul. Piękna 11 480 międzywojenny Zdrój murowana Budynek mieszkalny Okres Krynica - 82. wielorodzinny pn.”BAJKA” – ul. Piękna 13 485 międzywojenny Zdrój konstrukcja murowana Nowe Łazienki Mineralne – Lata 20-30 te Krynica - 83. ul. Pułaskiego 3 1453/4 konstrukcja murowana XX w. Zdrój Krynica - 84. Pijalnia „Słotwinka” XIX/XX w. ul. Piłsudskiego 1120 Zdrój Budynek mieszkalny – Willa Krynica - 85. Nałęczówka - usługi w parterze, XIX w. ul. Piłsudskiego 6 1421 Zdrój konstrukcja drewniana. Budynek mieszkalny – Willa Krynica- 86. Kruk - usługi w parterze, XIX w. ul. Piłsudskiego 10 1337/1 Zdrój konstrukcja drewniana. Budynek pensjonatowo – hotelowy - Willa Stefania - XIX w. – po Krynica- 87. konstrukcja murowana, ul. Piłsudskiego 13 208 podbudowie Zdrój oszalowana deskami – budynek po odbudowie Budynek pensjonatowy pn. Okres Krynica- 88. Zdrowie – konstrukcja ul. Piłsudskiego 16 1340 międzywojenny Zdrój murowana Budynek pensjonatowo – Krynica- 89. hotelowy - Willa Jagiellonka -, Początek XX w. ul. Piłsudskiego 24 1323 Zdrój konstrukcja murowana, Budynek mieszkalny – Krynica- 90. Lata 30 te XX w. ul. Piłsudskiego 31 179 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 91. Lata 30 te XX w. ul. Piłsudskiego 33 172 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 92. Lata 30 te XX w. ul. Piłsudskiego 40 1286 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 93. Początek XX w. ul. Piłsudskiego 49 98 konstrukcja drewniana - Zdrój

173 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

budynek otynkowany Budynek mieszkalny – Krynica- 94. Początek XX w. ul. Piłsudskiego 53 90 konstrukcja drewniana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 95. Początek XX w. ul. Piłsudskiego 55 89 konstrukcja drewniana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 96. Początek XX w. ul. Piłsudskiego 61 83 konstrukcja drewniana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 97. Lata 30 te XX w. ul. Piłsudskiego 64 1233 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – 1216/1, Krynica- 98. XIX /XX w. ul. Piłsudskiego 70 konstrukcja drewniana 1216/2 Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 99. Lata 30 te XX w. ul. Piłsudskiego 66 1234 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Willa Krynica- 100. Lwowianka - konstrukcja Lata 20 te XX w. ul. Piłsudskiego 44 1283 Zdrój murowana Dom wczasowy – pensjonat Robotnik /dawna nazwa/ – Krynica- 101. Lata 30 te XX w. ul. Podgórna 8 1413 obecnie Dom wczasowy Zdrój „Europa” konstrukcja murowana Budynek sanatoryjny pn. ul. Nitribitta 6 Krynica- 102. Lwigród” – konstrukcja 1929 r. /boczna od 1405 Zdrój murowana Podgórnej / Lata 30- te Krynica- 103. Willa Alina Podgórna 10-12 1408, 1409 XX w. Zdrój Budynek mieszkalny – Willa Krynica - 104. Przed 1898 r. ul. Pułaskiego 1 1452 Korona – konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Willa Pod Krynica - 105. XIX w. ul. Pułaskiego 2 1913 Berłem – konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – usługi w Krynica - 106. parterze - Willa Cis – XIX w. ul. Pułaskiego 4/1 1911/2 Zdrój konstrukcja drewniana Budynek pensjonatowy /dom XIX w. około Krynica - 107. wczasowy/ – Willa Soplicowo – ul. Pułaskiego 7 1463 1880 r. Zdrój konstrukcja drewniana Budynek mieszkalny – Willa Krynica - 108. Katarzyna - konstrukcja XIX w. ul. Pułaskiego 22 1891 Zdrój drewniana. Budynek mieszkalny – Willa Krynica- 109. XIX w. ul. Pułaskiego 28 1888 Janka - konstrukcja murowana Zdrój Budynek pensjonatowy /dawniej Krynica- A-21/M 110. sanatorium/ pn. Kasztelanka – Lata 30 te XX w. ul. Pułaskiego 33 1956 Zdrój 30.06.2004 konstrukcja murowana Budynek mieszkalny – Krynica- 111. Lata 20 te XX w. ul. Pułaskiego 38 1882 konstrukcja murowana Zdrój Budynek pensjonatowo- mieszkalny pn. Złocień - Krynica- 112. Lata 20 te XX w. ul. Pułaskiego 48 2305 konstrukcja drewniana bardzo Zdrój zły stan techniczny Budynek sanatoryjno-hotelowy Krynica- A-1353/M 113. pn. Patria –konstrukcja ul. Pułaskiego 35 1606 Zdrój 17.09.2013 murowana Budynek mieszkalny – Krynica- 114. Lata 30 te XX w. ul. Pułaskiego 54 2299 konstrukcja murowana Zdrój Budynek – Willa Astoria - Okres Krynica- 115. ul. Pułaskiego 62 2495 konstrukcja drewniana międzywojenny Zdrój

174 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Budynek mieszkalny – Willa Okres Krynica- 116. Wilnianka - konstrukcja ul. Pułaskiego 63 1702 międzywojenny Zdrój murowana Budynek mieszkalny – Krynica- 117. Lata 20 te XX w. ul. Pułaskiego 97 2418 konstrukcja drewniana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 118. Lata 30 te XX w. ul. Pułaskiego 118 2376 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 119. 1931 r. ul. Pułaskiego 122 2381 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Okres Krynica- 120. ul. Pułaskiego 126 2388, 2389 konstrukcja murowana międzywojenny Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 121. ul. Reja 3 921/1 konstrukcja drewniana Wieś Dom – spichlerz - konstrukcja Krynica- 122. Początek XX w. ul. Rzeźniana 1 2065 drewniana Zdrój Budynek mieszkalny – Willa Okres Krynica - 123. Promień – konstrukcja ul. Słoneczna 11 1967 międzywojenny Zdrój murowana Budynek mieszkalny – Willa Okres Krynica - 124. ul. Słoneczna 5 1970 Krzysia – konstrukcja murowana międzywojenny Zdrój Budynek mieszkalny –- Willa Okres Krynica - 125. Balladyna – konstrukcja ul. Słoneczna 35 1988 międzywojenny Zdrój murowana Budynek mieszkalny –- Willa ul. Słoneczna 34 Krynica - 126. Lata 30 te XX w. 2002 Beskid – konstrukcja murowana [43] Zdrój Budynek mieszkalny –- Krynica - 127. Lata 30 te XX w. ul. Słoneczna 61 2009 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 128. Lata 30 te XX w. ul. Słoneczna 83 2187 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 129. 1932 r. ul. Słoneczna 95 2177 konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny - Okres Krynica- 130. ul. Graniczna 11 2131 konstrukcja drewniana międzywojenny Zdrój Budynek mieszkalny – Okres Krynica- 131. ul. Graniczna 15 2121 konstrukcja drewniana międzywojenny Zdrój Budynek mieszkalny – Okres Krynica- 132. ul. Graniczna 17 2119 konstrukcja drewniana międzywojenny Zdrój Okres Krynica- 133. Dom Graniczna 4 942 międzywojenny Wieś Budynek mieszkalny – Lata 20-30 te Krynica - 134. ul. Słotwińska 6 215 konstrukcja drewniana XX w. Słotwiny Budynek mieszkalny – Lata 20-30 te Krynica - 135. ul. Słotwińska 8 211 konstrukcja drewniana XX w. Słotwiny Budynek mieszkalny – Lata 20-30 te Krynica - 136. ul. Słotwińska 10 207 konstrukcja drewniana XX w. Słotwiny Budynek mieszkalny – Lata 20-30 te Krynica - 137. ul. Słotwińska 18 197 konstrukcja drewniana XX w. Słotwiny ul. Słotwińska 20 Budynek mieszkalny – Krynica - 138. Lata 20-te XX w /dawniej Słotwińska 192 konstrukcja drewniana Słotwiny 18/ Budynek mieszkalny – Lata 20-30 te Krynica - 139. ul. Słotwińska 26 182 konstrukcja drewniana XX w. Słotwiny Budynek mieszkalny – Krynica - 140. 1934 r. ul. Słotwińska 36 176 konstrukcja drewniana Słotwiny Budynek mieszkalny – Okres Krynica - 141. ul. Słotwińska 37 431 konstrukcja drewniana międzywojenny Słotwiny 142. Budynek mieszkalny – Lata 20-30 te ul. Słotwińska 38 140 Krynica -

175 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

konstrukcja drewniana XX w. Słotwiny Budynek mieszkalny – Lata 20-30 te Krynica - 143. ul. Słotwińska 42 133/1 konstrukcja drewniana XX w Słotwiny Budynek mieszkalny – Okres Krynica- 144. ul. Stara Droga 3 360 konstrukcja drewniana międzywojenny Słotwiny Budynek mieszkalny pn. Krynica- 145. Maryśka –konstrukcja 1890 r. ul. Stara Droga 4 1104 Słotwiny drewniana Budynek mieszkalny – /dawna Okres Krynica- 146. drogomistrzówka/ - konstrukcja ul. Stara Droga 11 347 międzywojenny Słotwiny drewniana Budynek mieszkalny – pn. Okres Krynica- 147. ul. Stara Droga 12 1062 Iwonka - konstrukcja drewniana międzywojenny Słotwiny Budynek pensjonatowy – Willa Krynica- 148. 1 ćw. XX w. ul. Świdzińskiego 2 1586 Mimoza - konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny pn. Leśna ul. Świdzińskiego Krynica- 149. Lata 30 te XX w. 1370 Polana - konstrukcja murowana 35 Zdrój Budynek pensjonatowy – Okres ul. Świdzińskiego Krynica- 150. Światowid III - konstrukcja 1568 międzywojenny 14 Zdrój murowana Budynek pensjonatowy – ul. Świdzińskiego Krynica- 151. Światowid II - konstrukcja Początek XX w. 1391 21 Zdrój murowana Budynek – Willa Jan - Okres Krynica- 152. ul. Świdzińskiego 8 1569/1 konstrukcja murowana międzywojenny Zdrój Budynek – Willa - konstrukcja ul. Świdzińskiego Krynica- 153. Początek XX w. 1478 murowana 32 Zdrój Budynek sanatoryjny – Sanatorium Continetal - /po Okres ul. Świdzińskiego Krynica- 154. 1392 przebudowie/ - konstrukcja międzywojenny 19 Zdrój murowana Budynek - Willa Biały Dom - Okres ul. Świdzińskiego Krynica- 155. 1509 konstrukcja murowana międzywojenny 28 Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 156. Początek XX w. Tysiąclecia 15 1229 konstrukcja drewniana Zdrój Budynek mieszkalny – Krynica- 157. Początek XX w. Tysiąclecia 45 1131 konstrukcja drewniana Zdrój Budynek pensjonatowy pn. Krynica- 158. Zygmunt – konstrukcja Początek XX w. ul. Wysoka 26 1385 Zdrój murowana Budynek mieszkalny – Krynica- 159. Początek XX w. ul. Wysoka 20 1387 konstrukcja drewniana Zdrój Budynek mieszkalny – Willa Krynica- 160. XIX – XX w. ul. Zdrojowa 5 536 Janina - konstrukcja drewniana Zdrój Budynek pensjonat Renesans – przebudowany na Hotel Krynica- 161. Początek XX w. ul. Zdrojowa 6 230/2 Renesans –- konstrukcja Zdrój murowana Budynek Krynica- 162. mieszkalno/pensjonatowy – Początek XX w. ul. Zdrojowa 7/1 532 Zdrój konstrukcja drewniana Budynek mieszkalny – Okres Krynica- 163. ul. Zdrojowa 11 565 konstrukcja murowana międzywojenny Zdrój Budynek pensjonatowy pn. Okres Krynica- 164. Maraton – konstrukcja Ul. Zielona 14 153 międzywojenny Zdrój murowana

176 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Budynek pensjonatowy pn. Krynica- 165. Lata 30 te XX w Ul. Zielona 13/15 264, 265 Adria – konstrukcja murowana Zdrój Budynek pensjonatowy pn. Krynica- 166. Początek XX w. Ul. Zielona 18 142 Zośka – konstrukcja murowana Zdrój Budynek mieszkalny – Willa ul. Zieleniewskiego Krynica - 167. Irena – konstrukcja 1 ćw. XX w. 1816 3/2 Zdrój drewniano/murowana Budynek mieszkalny –- Willa ul. Zieleniewskiego Krynica - 168. 1 ćw. XX w. 1869 Limba – konstrukcja murowana 6 Zdrój Budynek mieszkalny –- Willa ul. Zieleniewskiego Krynica - 169. Markiza – konstrukcja Lata 20-te XX w. 1867 8 Zdrój murowana Budynek mieszkalny –- Dworek ul. Zieleniewskiego Krynica - 170. Pod Blachą - konstrukcja Lata 20-te XX w. 1854 18 Zdrój murowana Budynek –konstrukcja Okres Krynica - 171. ul. Źródlana 9 2201 drewniana międzywojenny Zdrój Dom Źródlana 11 – budynek ul. Źródlana 11 Okres Krynica - 172. mieszkalny - konstrukcja /dawniej Źródlana 2205 międzywojenny Zdrój drewniana 39/ Budynek mieszkalny pn. Lubicz ul. Źródlana 10 Krynica - 173. – konstrukcja mieszana Początek XX w. /dawniej Źródlana 958 Wieś murowano-drewniana 14/ Budynek Zgromadzenia Sióstr ul. Źródlana 15 Loretanek – konstrukcja Okres Krynica - 174. /dawniej Źródlana 963 mieszana murowano-drewniana- międzywojenny Wieś 16/ nazwa budynku Jaśmin ul. Źródlana 17 Budynek mieszkalny – Krynica - 175. 1 ćw. XX w. /dawniej Źródlana 2214 konstrukcja drewniana Zdrój 18/ ul. Źródlana 21 Budynek mieszkalny – Krynica - 176. Początek XX w. /dawniej Źródlana 979 konstrukcja drewniana Wieś 22/ Budynki stacji górnej i dolnej Góra Parkowa/Park Krynica - 177. Lata 30-te XX w. 2276/3 Kolejki Linowej Zdrojowy Zdrój Góra Parkowa/Park Krynica - 178. Altanka Michasiowa XIX/XX w. 2274 Zdrojowy Zdrój Góra Parkowa/Park Krynica - 179. Altanka nad Polaną Janówka Początek XX w. 2274 Zdrojowy Zdrój Góra Parkowa/Park Krynica - 180. Altana Janina XX w. 2390 Zdrojowy Zdrój Góra Parkowa/Park Krynica - 181. Bocianówka XX w. 2274 Zdrojowy Zdrój Góra Parkowa/Park Krynica - 182. Figurka MB 1884 r. 2274 Zdrojowy Zdrój Góra Parkowa/Park Krynica - 183. Ławka Kraszewskiego 1879 r. 2274 Zdrojowy Zdrój Krynica - 184. Pomnik Józefa Dietla 1899 r. Park M. Dukieta 548 Zdrój Krynica - 185. Pomnik Adam Mickiewicza 1907 r. Bulwary Dietla 1922 Zdrój Park Krynica - 186. Mostek na potoku Palenica 1916 r. Zdrojowy/Nikifora 1908/2 Zdrój Krynickiego Krynica - 187. Mostki na potoku Kryniczanka XIX/XX w. Bulwary Dietla 1001 Zdrój 188. Figurka MB 1876 r. ul. Kościuszki/Szkol 599 Krynica -

177 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

na Zdrój Krynica - 189. Kapliczka Maria z Dzieciątkiem 1859 r. ul. Pułaskiego 63 2468, 1702 Zdrój Obszar w Krynica- A – 278/M 190. Układ Urbanistyczny centrum Zdrój 04.02.2009 miasta Krynica- A-762 191. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP ul. Piłsudskiego 1451 Zdrój 24.11.1994 Zespół cerkwi unickiej: cerkiew p.w. ŚŚ. Piotra i Pawła, A-843 z dzwonnica, cmentarz 26.01.1988 przykościelny, ogrodzenie, ul. ul. Kraszewskiego Krynica- 192. 632 Kraszewskiego/ 177 Wieś st. rej. nr 761 d. Cerkiew .j.w. p.w. Objawienia 05.09.1964 Pańskiego z otoczeniem d. Cerkiew p.w. Opieki NP Marii, ob. kościół, cmentarz Krynica- A-128 193. 1678 r. ul. Słotwińska 391 przykościelny, mur, 1678. Słotwiny 5.09.1694 drzewostan ul. Bulwary Dietla Krynica- A-413 194. Kaplica na „Dietlówce” 1920 3/2 Zdrój 5.09.1694 Cmentarz z I wojny światowej nr ul. Włodzimierza – Krynica- A-794 195. 346 (kwatera na cmentarzu dawniej ul. 965/2 Zdrój 19.02.1996 komunalnym), ul. Cmentarna Cmentarna A-655 Krynica- 196. Park Pułaskiego ul. Pułaskiego 2403 20.02.1992 Zdrój 30.06.1998 Park Słotwiński z Pijalnią Zdroju „Słotwinka”, ul. Bieruta 76/1 i Krynica- A-404 197. pawilonem parkowym, ul. ul. Piłsudskiego 1118 Zdrój 20.11.1977 Bieruta 76/2, /obecnie ul. Piłsudskiego/ Park Zdrojowy oraz obiekty: pijalnia „Jan Józef” na Janówce, Góra Parkowa/Park Krynica- A-412 198. ławka, pomnik. Kraszewskiego, Zdrojowy Zdrój 20.11.1972 Dietla, Mickiewicza, figura MB „Dworzec Zdrojowy” (Stary Dom Krynica- A-406 199. ul. Nowotarskiego 2 998 Zdrój) Zdrój 21.11.1972 d. Pijalnia wód mineralnych Krynica- A-192 200. Aleja Nikifora 1910/2 - pijalnia „Jana” Zdrój 06.05.1970 Pensjonat „Wisła” Bulwary Dietla Krynica- A-362 201. ul. Bulwary Dietla 1 551 1 Zdrój 30.05.1972 Pensjonat „Góral” i dom obok, ul. Bulwary Dietla Krynica- A-361 202. 553, 545 Bulwary Dietla 2/1, 2/2 2/1, 2/2 Zdrój 30.05.1972 Krynica- A-444 203. Willa „Zofia” Bulwary Dietla 4 ul. Bulwary Dietla 4 555 Zdrój 04.07.1986 Pensjonat „Biały Orzeł” Bulwary Krynica- A-363 204. ul. Bulwary Dietla 7 557 Dietla 7 Zdrój 30.05.1972 Willa „Witoldówka” Bulwary ul. Bulwary Dietla Krynica- A-364 205. 559/1 Dietla 10 10 Zdrój 30.05.1972 Willa „Biała Róża” Bulwary ul. Bulwary Dietla Krynica- A-366 206. 561 Dietla 12 12 Zdrój 16.10.1972 Willa „Kosynier” Bulwary Dietla ul. Bulwary Dietla Krynica- A-367 207. 567 15 15 Zdrój 17.11.1972 Willa „Węgierska Korona” ul. Bulwary Dietla Krynica- A-369 208. 569 Bulwary Dietla 18 18 Zdrój 17.11.1972

178 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Willa „Romanówka” Bulwary ul. Bulwary Dietla Krynica- A-405 209. 572 Dietla 19 19 Zdrój 20.11.1972 Krynica- A-763 210. Dom „Józefa” ul. Cicha 10 ul. Cicha 10 1418 Zdrój 24.11.1994 Willa „Alpejska” ul. Kościuszki Krynica- A-368 211 ul. Kościuszki 24 599 24 Zdrój 17.11.1972 Willa „Kościuszko” ul. Kościuszki Krynica- A-400 212 ul. Kościuszki 36 681 36 Zdrój 20.11.1972 Krynica- A-401 213 Willa „Zegar” ul. Kościuszki 38 ul. Kościuszki 38 683/1 Zdrój 20.11.1972 Krynica- A-402 214 Willa „Orlęta” ul. Kościuszki 40 ul. Kościuszki 40 690/2 Zdrój 29.11.1972 Willa „Karpacka” ul. Kościuszki Krynica- A-410 215 ul. Kościuszki 58 705 58 Zdrój 20.11.1972 Willa „Krakus” ul. ul. Kraszewskiego Krynica- A-814 216 736 Kraszewskiego 12 12 Zdrój 29.10.1996 Willa „Pod Zieloną Górką” ul. Krynica- A-409 217 ul. Nowotarskiego 5 1919 Nowotarskiego 5 Zdrój 29.11.1972 Łazienki Mineralne ul. ul. Nowotarskiego 1926/5, Krynica- A-407 218 Nowotarskiego 7 – obecnie ul. 9/2 i 9/4 1926/3 Zdrój 20.11.1972 Nowotarskiego 9/2 i 9/4 i 9/5 Łazienki Borowinowe ul. ul. Nowotarskiego Krynica- A-408 219 1926/7 Nowotarskiego 9/5 9/5 Zdrój 20.11.1972 Willa „Urszula”, ul. Piłsudskiego Krynica- A-185 220 ul. Piłsudskiego 17 205/2 17 Zdrój 31.05.1985 Willa „Marta”, ul. Piłsudskiego Krynica- A-179 221 ul. Piłsudskiego 46 1276 46 Zdrój 13.11.1984 Willa „Kamelia” ul. Piłsudskiego Krynica- A-665 222 ul. Piłsudskiego 48 1278 48 Zdrój 15.05.1992 Willa „Janina”, ul. Piłsudskiego Krynica- A-491 223 ul. Piłsudskiego 63 80 63 Zdrój 22.06.1987 Krynica- A-411 224 Willa „Dwór” ul. Pułaskiego 14 ul. Pułaskiego 14 1895 Zdrój 20.11.1972 Polany W granicy posesji nr 12B i pasa 225. Kapliczka murowana z kamienia XIX/XX w. drogowego drogi 30/3 – 44 Polany wojewódzkiej /dz. nr 44/ Kapliczka z kamienia – figura W pobliżu posesji 226. 1890 r. 32/26 Polany MB Polany 76 Cerkiew p.w. św. Michała A-77 227. Kościół filialny 71 Polany Archanioła, ob. kościół fil. 05.09.1966 Berest Dz. nr 14 – Pas drogowy drogi przy 228. Kapliczka XIX/XX w. Berest woj. 981 granicy z dz. nr 75 Cerkiew p.w. śś. Kosmy i A-76 229. Berest 160 Berest Damiana, ob. kościół 05.09.1964 Piorunka Dzwonnica – przy Kościele 230. XIX/XX w. Piorunka 72 Piorunka

Dom nr 25 – budynek 231. Koniec XIX w. Piorunka 89 Piorunka przebudowany /siding/ Cerkiew p.w. śś. Kosmy i Piorunka 232. Piorunka 72 A-237 Damiana, ob. kościół fil. Czyrna

179 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Za zabudowaniami 233. Kapliczka XVIII/XIX w. 49/2 Czyrna nr 36 – za szkołą Przy drodze na 234. Kapliczka XIX/XX w. 181 Czyrna Banicę Kapliczka przy drodze Piorunka Przy drodze 235. XIX/XX w. 112 Czyrna - Czyrna powiatowej Posesja przy 236. Kapliczka XIX/XX w. 66/1 Czyrna drodze powiatowej Przy drodze 237. Kapliczka XIX/XX w. 51/4 Czyrna powiatowej Przy drodze 238. Kapliczka XIX/XX w. 63/6 Czyrna powiatowej Kapliczka 239. XVIII/XIX w. Północna czesc wsi 230 Czyrna

Kapliczka Przy drodze 240. XIX/XX w. 49/1 Czyrna powiatowej Dom nr 42, drewniany, XIX/XX Przy drodze 241. XIX/XX w. 138/2 Czyrna w. powiatowej Czyrna Kościół par. (d.cerkiew) p.w. św. A-238 242. /Plebania Czyrna 225 Czyrna Parascewii 05.09.1964 37/ Mochnaczka Niżna Kościół p.w. Św. Łukasza – Mochn. 243. 1886 r. Mochnaczka Niżna 144 drewn. 1886r. Niżna Kapliczka – Krzyż przydrożny Posesja przy Mochn. 244. Początek XX w. 523/8 kamienny drodze powiatowej Niżna Kapliczka - Krzyż przydrożny Przy drodze Mochn. 245. 1909 r. 517/1 powiatowej Niżna W pasie drogi wojewódzkiej Mochn. 246. Kapliczka murowana Początek XX w. 405 – 196 naprzeciw budynku Niżna na dzialce nr 355/3 Budynek mieszkalny – Mochnaczka Niżna Mochn. 247. Początek XX w. 274 konstrukcja drewniana 47 Niżna A-98 Cerkiew ob. kościół par. p.w. św. Mochnaczka Niżna Mochn. st. rej. nr 248. Michała Archanioła, mur, 144 46 Niżna 767 otoczenie z drzewostanem 05.09.1964 Cerkiew, ob. kaplica p.w. NMP z Mochnaczka Niżna Mochn. A-99 249. 315/1 otoczeniem i drzewostanem 29 Niżna 05.09.1964 Przy drodze Mochn. 250. Kapliczka murowana Początek XX w. 93/2 krajowej Niżna Mochnaczka Wyżna Przy drodze Mochn. 251. Kapliczka murowana Połowa XX w. 240 krajowej Wyżna Przy drodze Mochn. 252. Krzyż przydrożny Początek XX w. 253/5 krajowej Wyżna Przy drodze Mochn. 253. Krzyż kamienny prawosławny Początek XX w. 262/2 krajowej Wyżna Mochnaczka Mochn. 254. Dom nr 23 – przebudowany Początek XX w. 126 Wyzna Wyżna Przy drodze Mochn. 255. Dom nr 32 – przebudowany Początek XX w. 117/7 krajowej Wyżna Posesja przy Mochn. 256. Dom nr 47 – przebudowany Początek XX w. 77/10 drodze krajowej Wyżna Muszynka Dz. nr 249/3 – na Muszynka – pas przedłużen 257. Kapliczka murowana Koniec XIX w. drogowy drogi iu działki nr Muszynka krajowej nr 75 117/1 przy posesji nr 3a

180 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Dz. nr 249/3 – na przedłużen iu działki nr 258. Krzyż przydrożny 1907 r. Muszynka 112/1 przy posesji nr 69 od strony 259. Kapliczka murowana Początek XX w. Muszynka 39/4 Muszynka Na granicy Muszynka - Granica Państwa – 260. Kapliczka – krzyż przydrożny 1902 r. Muszynka Państwa dz. nr 326/2 Przy drodze krajowej do Dz. nr przejścia 252/5 /Pas granicznego - – w 261. Kapliczka – Krzyż przydrożny Początek XX w. drogowy Muszynka pasie drogowym – drogi na przedłużeniu dz. krajowej/ nr 140/2 – przy budynku nr 50 Dom nr 5, drewniany, 1927. 262. budynek istnieje 1927 r. Muszynka nr 5 210/1 Muszynka

Dom nr 13 , drewniany, 1932 r. 263. 1932 r. Muszynka 13 202/2 Muszynka – budynek przebudowany Dom nr 21 , drewniany, l.20-30te Lata 20-30 264. Muszynka 21 97 Muszynka XX w. – budynek przebudowany XX w. 265. Dom nr 33 , drewniany, 1921 1921 r. Muszynka 33 80/12 Muszynka Cerkiew, ob. kościół fil. p.w. św. A-103 266. Jana, drzewostan w obrębie Muszynka 257 Muszynka 05.09.1964 ogrodzenia Tylicz Rynek – Dom Kultury /tzw. 700, 699, 267. Początek XX w. Tylicz - Rynek Tylicz Ratusz/ 698 Przy drodze Dz. nr krajowej – przy ul. 118/3 /Pas Kazimierza drogowy 268. Kapliczka – murowana I połowa XIX w. Tylicz Wielkiego /przy drogi wjeździe na dz. nr krajowej 495 posesja nr 34/ DK 75/ 269. Kapliczka – murowana – rynek 1808 r. Tylicz - Rynek 699 Tylicz Przy drodze krajowej – w pasie Dz. nr drogowym – na 118/3 /Pas przedłużeniu dz. nr drogowy 270. Kapliczka – Krzyż przydrożny I połowa XIX w. 118/7 – przy Tylicz drogi skrzyżowaniu ul. krajowej Kazimierza DK 75/ Wielkiego i ul. Konfeder. Barskich Przy drodze krajowej – przy 271. Kapliczka – murowana XIX w. skrzyżowaniu ul. 1285 Tylicz Wolności i Pułaskiego Kapliczka – murowana /z Tylicz – ul. 272. 1290 Tylicz kamienia/ Wolności Tylicz – ul. Dom nr 30 , drewniany, 1930 r. 273. 1930 r. Kazimierza 118/9 Tylicz – budynek istniejący Wielkiego 30 Tylicz – ul. Dom nr 36 , drewniany, - 274. Początek XX w. Kazimierza 487 Tylicz budynek przebudowany Wielkiego 36

181 | S t r o n a Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prz estrzennego Gminy Krynica -Z drój CZĘŚĆ I – UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Dom Rynek 4 i 5 – budynek 275. Początek XX w. Tylicz – Rynek 4 712, 711/2 Tylicz murowany mieszkalny Dom Rynek 11 – kontr. 276. XIX/ XX w. Tylicz – Rynek 11 592/1 Tylicz drewniana – budynek istniejący Plebania – Rynek 15 - budynek 277. XX w. Tylicz – Rynek 11 582 Tylicz istniejący Dom Rynek 17 – kontr. 278. XIX/ XX w. Tylicz – Rynek 17 650 Tylicz drewniana – budynek istniejący Dom Rynek 19 – kontr. 279. XX w. Tylicz – Rynek 19 658 Tylicz drewniana – budynek istniejący Dom Rynek 12 – kontr. Mur. – 280. budynek istniejący – dawna XX w. Tylicz – Rynek 12 591/1 Tylicz spółdzielnia „Postęp” Spichlerzyk przy budynku ul. Tylicz – ul. 281. Początek XX w. 394/2 Tylicz Sportowa 5 – istniejący Sportowa 5 kościół par. p. w. śś. Piotra i A-135 282. Tylicz - Rynerk 585 Tylicz Pawła 03.04.1968 Cerkiew p.w. śś. Kosmy i Damiana, ob. kościół 775 283. Tylicz 834 Tylicz pomocniczy, otoczenie, 05.09.1964 drzewostan

182 | S t r o n a