Zeszyty-9.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Kolegium redakcyjne/Redakčná rada: Dalibor Mikulík redaktor naczelny/šéfredaktor Robert Ślusarek zastępca redaktora naczelnego/zástupca šéfredaktora Anna Wideł sekretarz/tajomníčka Publikacja współfinansowana ze środków Stowarzyszenia Redaktorzy/redaktori: Piotr Droździk Muzeów na Wolnym Powietrzu Františka Marcinová w Polsce Leszek Migrała Danuta Plata Barbara Rucka Beata Wierzbicka Peter Žarnovský Redakcja tekstów w języku polskim/redakcia textov v poľskom jazyku: Bogusława Błażewicz Redakcja tekstów w języku słowackim/redakcia textov v slovenskom jazyku: Františka Marcinová, Peter Žarnovský Projekt graficzny/Grafická úprava: Piotr Hrehorowicz Inter Line SC Skład i łamanie/Sadzba a zalomenie: Piotr Hrehorowicz Małgorzata Punzet Inter Line SC Korekta/Korektúra: tekstów polskich/poľských textov Bogusława Błażewicz tekstów słowackich/slovenských textov Anna Ilečková Tłumaczenia z języka słowackiego/Preklady zo slovenského jazyka: Tomasz Wicik Tłumaczenia z języka polskiego/Preklady z poľského jazyka: Tomasz Wicik Tłumaczenia na język angielski/Preklady: Jazyková škola Target Stará Ľubovňa Druk/Tlač: Drukarnia Goldruk 33-300 Nowy Sącz, ul. Kościuszki 28 © 2015 Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Ľubovnianske múzeum – hrad v Starej Ľubovni ISBN 978-83-89989-76-5 Fotografia na okładce/Foto na obálke: Portal z kościoła pw. św. Bartłomieja Apostoła w Krakowie Mogile Portál kostola sv. Bartolomeja apoštola v Krakove - Mogile Piotr Droździk Adres redakcji/Adresa redakcie: Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu Ľubovnianske múzeum – hrad v Starej Ľubovni 33-300 Nowy Sącz, ul. Lwowska 3 Zámocká 22, 064 01 Stará Ľubovňa tel. +48 18 443 77 08 tel. 00421-52-4322422 faks +48 18 443 78 65 fax 00421-52-4322302 www.muzeum.sacz.pl www. hradlubovna.sk Nowy Sącz, Stará Ľubovňa 2015 Tom 9 Sandecko-spišské ZOŠITY Nowy Sącz, Stará Ľubovňa 2015 Zväzok 9 Dalibor Mikulík Wstęp Robert Ślusarek Dalibor Mikulík, dyrektor, ¶ Muzeum Lubowelskie – Zamek w Starej Lu- innowacji ciekawych dla nowoczesnej publicz- Ľubovnianske múzeum – bowli obchodzi w 2015 roku 30. rocznicę udostęp- ności przy jednoczesnym zachowaniu prawdy hrad v Starej Ľubovni nienia muzeum architektury ludowej pod Zam- historycznej i etnograficznej i jej harmonijnej kiem Lubowla. Dokładnie czterdzieści lat temu prezentacji na terenie skansenu. Wystąpienia Robert Ślusarek, dyrektor, powstała na terenach przedmieścia Falkowa naukowców stanowią część niniejszego tomu Muzeum Okręgowe należącego administracyjnie do miasta Nowego międzynarodowego. w Nowym Sączu Sącza przestrzeń muzeum na wolnym powie- ¶ Lubowelski skansen otrzymał także prezen- trzu obejmująca w pierwszych latach swojego ty – udostępniono trzy obiekty z ekspozycjami: funkcjonowania 26 zabudowań reprezentujących Budynek gospodarczy z Ruskiej Voli (wystawa cechy lokalnej architektury ludowej z terenów belek stropowych i maszyn rolniczych), budynek dawnej Sądecczyzny. drewniany nr 100 z Wielkiego Lipnika (1885) ¶ Rocznicę świętowano wraz z partnerskim Mu- i Kaplica Panny Marii. Kolejnym prezentem dla zeum Okręgowym w Nowym Sączu, które w tym skansenu i odwiedzających był pierwszy w historii samym roku obchodzi 40-lecie otwarcia Sądeckie- przewodnik po skansenie w postaci książkowej. go Parku Etnograficznego. Po wspólnej naradzie ¶ Oddając do rąk czytelników IX tom rocznika nasze instytucje postanowiły uczcić te ważne ju- muzealnego „Zeszyty sądecko-spiskie” żywimy bileusze wspólnym projektem pod tytułem Spolu nadzieję, że zebrane w nim materiały pokonfe- máme 70 rokov – Razem mamy 70 lat. rencyjne spełnią oczekiwania wszystkich zain- ¶ Do wspólnych działań w miesiącach wiosen- teresowanych problematyką rodziny w aspekcie nych należała promocja skansenów obchodzą- wielokulturowym. Choć tematyka wydaje się cych swoje rocznice w mediach słowackich i pol- być mało oryginalna w kontekście badań etno- skich, wymienne programy etnograficzne (maj, logicznych i antropologicznych to w wymiarze sierpień) ukierunkowane na promocję kultury regionalnym, odnoszącym się do problematyki ludowej naszych sąsiednich regionów, produkcja pogranicza słowacko-polskiego, jest niezwykle filmu dokumentalnego o skansenie w Starej Lu- istotna, zważywszy choćby na fakt niezwykle bowli. skromnej literatury przedmiotu dotykającej to ¶ Kulminacją wspólnego projektu była konfe- zagadnienie. Ze względu na wielowątkowość te- rencja naukowa przy udziale pracowników sło- matyki badawczej podejmowanej przez autorów wackich i polskich muzeów na wolnym powie- tekstów zamieszczonych w niniejszym roczniku, trzu i etnografów, która miała miejsce w dniach publikacja nie aspiruje do miana ujęcia cało- 13–16 września 2015 r. w Nowym Sączu i w Starej sciowego lecz stanowi przyczynek do dalszych Lubowli. Głównym tematem konferencji była poszukiwań naukowych związanych z szeroko Rodzina w tradycji wiejskiej w kontekście rozumianą funkcją kulturową rodziny w aspek- wielokulturowości. Konferencja stanowiła cie wielokulturowym na pograniczu polsko-sło- wspaniałą okazję do pogłębienia współpracy wackim. między słowackimi i polskimi specjalistami, ¶ W imieniu redakcji chcielibyśmy podziękować wiązała się także z wymianą doświadczeń przy Koleżankom i Kolegom muzealnikom z partner- rozwiązywaniu problemów ochrony kultury skich instytucji muzealnych, którzy przyczynili duchowej i jej zachowania w warunkach mu- się do wydania materiałów konferencyjnych, zealnych, szczególnie w muzeach na wolnym jak również tym wszystkim, którzy zaangażo- powietrzu. Zależało nam także na wymianie wali się w powodzenie konferencji rocznicowej. doświadczeń związanych ze zwiększeniem Słowa uznania kierujemy do naszych Przyjaciół atrakcyjności muzeum na wolnym powietrzu przybyłych z licznych placówek skansenowskich nie tylko dzięki unikalnym obiektom prze- z regionów Słowacji i Polski, którzy zaszczycili strzennym i organizacji interesujących imprez nas swoją obecnością podczas trzydniowych ob- tematycznych, ale również przez wykorzystanie rad konferencyjnych w Miasteczku Galicyjskim. 4 Zeszyty sądecko-spiskie, tom 9, 2015 Dalibor Mikulík Úvod Robert Ślusarek Dalibor Mikulík ¶ Vážení milovníci histórie a kultúry regiónov čekov. V jeho areáli sprístupnili tri objekty: Hos- riaditeľ, Ľubovnianske Spiš a Sandecko. Držíte v rukách IX. ročník me- podársky trakt z Ruskej Vole (expozícia strop- múzeum – hrad v Starej dzinárodného zborníka Sandecko-spišské zošity, ných trámov a poľnohospodárskych strojov), Ľubovni ktorý je v tomto roku venovaný ľudovej architek- Drevenica č. 100 z Veľkého Lipníka (1885) túre, ľudovému umeniu a duchovnej kultúre. a Kaplnka Panny Márie. Veľkým darčekom je his- Robert Ślusarek ¶ Ľubovnianske múzeum – hrad v Starej Ľubovni toricky prvý sprievodca po Múzeu ľudovej archi- riaditeľ, Muzeum Okręgowe si v roku 2015 pripomína 30. výročie sprístupnenia tektúry a tiež dokumentárny film, ktorý mapuje w Nowym Sączu Múzea ľudovej architektúry pod hradom Ľubovňa. 30 rokov nášho oslávenca. ¶ Múzeum oslávilo výročie spolu s partnerským ¶ Veríme, že pri čítaní tohto zborníka, získate Muzeom Okręgowym v Nowym Sączu, ktoré si nové vedomosti o ľudovej architektúre, ľudovom v tom istom roku pripomína 40. výročie Sandec- umení a predovšetkým o duchovnej kultúre v ma- kého etnografického parku (Sądeckiego parku et- lebných regiónoch poľsko-slovenského pohrani- nograficznego). Dlhoročná spolupráca sa odzr- čia. Nech sa vám aspoň nachvíľu podarí pocítiť kadlila v tomto roku v projekte s názvom Spolu atmosféru osláv krásneho výročia dvoch význam- máme 70 rokov – Razem mamy 70 lat. V rámci ných nositeľov ľudovej kultúry – Múzea ľudovej projektu prebiehala v jarných mesiacoch spoločná architektúry pod hradom Ľubovňa a Sandeckého propagácia jubilujúcich skanzenov v slovenských etnografického parku (Sądecki park etnograficzny a poľských médiách. V letných mesiacoch sa usku- w Nowym Sączu). Spolu máme 70! točnili výmenné národopisné programy (máj, au- ¶ Odovzdávame čitateľom 9. zväzok múzejnej ro- gust) zamerané na propagáciu ľudovej kultúry na- čenky Sandecko-spišské zošity a dúfame, že v nej šich susedných regiónov. Vyvrcholením projektu zhromaždené pokonferenčné materiály splnia bola odborná konferencia za účasti odborníkov očakávania všetkých záujemcov o problematiku slovenských a poľských múzeí v prírode a etno- rodiny v multikultúrnom aspekte. Aj keď sa zdá, grafov, ktorá sa uskutočnila v dňoch 13. – 16. sep- že tematický obsah nie je príliš originálny v kon- tembra 2015 v Nowym Sączu a v Starej Ľubovni. texte etnologického a antropologického výsku- Hlavnou témou konferencie bola Rodina vo vi- mu, tak v regionálnom rozmere sústredenom na dieckej tradícii v aspekte multikulturality. problematiku slovensko-poľského pohraničia je Konferencia poskytla priestor pre prehĺbenie me- veľmi dôležitý, najmä keď prihliadneme na sku- dzinárodnej spolupráce slovenských a poľských točnosť, že je veľmi málo odbornej literatúry tý- odborníkov. Dôraz bol kladený na výmenu skú- kajúcej sa tejto otázky. Vzhľadom na mnohé te- seností pri riešení problémov ochrany duchov- matické okruhy výskumu realizovaného autormi nej kultúry a uplatnenie týchto riešení v múze- textov zverejnených v tejto ročenke sa nepokú- ách v prírode. Významnou súčasťou konferencie šame o celistvý náhľad na túto problematiku, ale bola výmena skúseností, ktoré napomôžu k zvý- snažíme sa prispieť k ďalšiemu vedeckému výs- šeniu príťažlivosti múzea v prírode, a to nielen zo kumu spojenému so široko chápanou kultúrnou strany unikátnych priestorových objektov a or- funkciou rodiny v multikultúrnom aspekte na ganizovaním zaujímavých tematických podujatí, poľsko-slovenskom pohraničí.