Rapport Archeologische Beleidskaart
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
RAAP-RAPPORT 2021 Gemeente Westerveld Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart dr. G. Aalbersberg RAAP Archeologisch Adviesbureau BV, 2010 RAA PArcheologisch Adviesbureau Immd Colofon Opdrachtgever: gemeente Westerveld Titel: Gemeente Westerveld; een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Status: eindversie Datum: januari 2010 Auteur: dr. G. Aalbersberg Projectcode: WVABK Bestandsnaam: RA2021-WVABK.doc Projectleider: dr. G. Aalbersberg Projectmedewerkers: drs. T.J. ten Anscher, drs. T.A. van den Bergh, drs. S.W. Jager, T.M. Perger, dr. N.W. Willemse & E.J.M. van der Zwet ARCHIS-vondstmeldingsnummer: niet van toepassing ARCHIS- waarnemingsnummer: niet van toepassing ARCHIS- onderzoeksmeldingsnummer/CIS-code: niet van toepassing Autorisatie: drs. J.L. van Beek ISSN: 0925-6369 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b telefoon: 0294-491 500 1382 LV telefax: 0294-491 519 Weesp Postbus 5069 E-mail: [email protected] 1380 GB Weesp © RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2010 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen. RAA PArcheologisch Adviesbureau Immd RAAP-RAPPORT 2021 Gemeente Westerveld Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Samenvatting De gemeente Westerveld heeft een rijk en gevarieerd verleden. Een groot deel van dat verleden is niet beschreven in oude bronnen. Hiervan resten alleen materiële overblijfselen. Soms zijn deze materiële overblijfselen van het verleden zichtbaar, zoals bij hunebedden of grafheuvels. Vaker liggen ze echter opgeslagen in de bodem. De bodem fungeert in dat geval als ons archief. Het bodemarchief is echter zeer kwetsbaar. Elke bodemingreep heeft invloed op de bodem en daar- mee op het daarin opgeslagen archief van ons verleden. Helaas kan een ingreep in de bodem niet worden teruggedraaid. Als het bodemarchief is aangetast, is de informatie die daarin is opgesla- gen voorgoed verloren. Het opgraven van archeologische resten moet om die reden als een nood- oplossing worden beschouwd, want ook na een opgraving is het bodemarchief immers niet meer te raadplegen in relatie tot zijn context. Het is dus zaak om zorgvuldig om te gaan op de in de bodem aanwezige archeologische waarden. Met de toenemende economische groei in Nederland kwam ons bodemarchief meer en meer onder druk te staan. Vandaar dat Nederland in 1992 het Verdrag van Valletta (ook wel bekend als het Verdrag van Malta) heeft ondertekend. Dit verdrag beoogt een betere bescherming van archeolo- gische waarden. In 1996 is het verdrag door Nederland geratificeerd. Dit heeft in 2007 geleid tot aanpassing van de Monumentenwet. Een van doelen van de nieuwe Monumentenwet is om in een zo vroeg mogelijk stadium van de besluitvorming rekening te houden met aanwezigheid van archeo logische resten (of het vermoeden daarvan). Het belang van archeologie behoort een nor- male plaats te krijgen in de processen van planologie, ontwerpen, bouwen en het aanleggen van werken. Dat spaart niet alleen de aanwezige archeologie, maar voorkomt ook confrontaties van belangen in een later stadium, wellicht op een moment dat al veel kosten zijn gemaakt. Om op zorgvuldige wijze met het archeologische bodemarchief om te gaan, heeft RAAP Archeo- logisch Adviesbureau in opdracht van de gemeente Westerveld een gemeentelijke archeolo gische beleidsadvieskaart opgesteld. De kaart is tot stand gekomen in het kader van de Culturele Allian- tie tussen de gemeente Westerveld en de provincie Drenthe. De kaart geeft een overzicht van de ‘voorraad archeologie' op gemeentelijke schaal en hoe de gemeente bij ruimtelijke ingrepen en plannen met dit archeologisch erfgoed wil omgaan. De kaart geeft inzicht in de eventueel nood- zakelijke onderzoeksprocessen (wel/geen onderzoek en zo ja, op welke wijze). De kaart is geen eindpunt, maar een vertrekpunt voor gemeentelijke beleidsontwikkeling op het gebied van onder andere integraal erfgoedbeleid, toerisme en recreatie. Vanuit de gemeenschappelijke zorg voor het archeologisch bodemarchief van Drenthe zijn in de kaart de gemeentelijke en provinciale uit- gangspunten gebundeld weergegeven. Voor het opstellen van de archeologische beleidsadvieskaart is een bureau onder zoek uitge- voerd. Hierbij is allereerst een inventarisatie gemaakt van bekende archeologische vindplaatsen en cultuurhistorische objecten. Daarnaast zijn de beschikbare bodemkundige en geomorfologi- sche gegevens bestudeerd. Op basis van de archeologische en geolandschappelijke gegevens is 6 RAAP-RAPPORT 2021 Gemeente Westerveld Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart een archeologisch verwachtingsmodel opgesteld. Dit heeft geresulteerd in de vervaardiging van 3 kaarten: een bronnenkaart, een archeologische verwachtingskaart en de beleidsadvieskaart. Bronnenkaart Op deze kaart zijn alle geïnventariseerde vindplaatsen en cultuurhistorische objecten weergege ven. Voor de informatie over deze vindplaatsen en cultuurhistorische objecten is gebruik gemaakt van de Archeologische Monumentenkaart (AMK), het ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS), Kennis Infrastructuur Cultuurhistorie (KICH), historische (kaart)gegevens, literatuur, geomorfologische kaar- ten en bodemkaarten en het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Het is raadzaam om bij ruimtelijke ontwikkelingen (nieuwe bestemmingsplannen, structuurvisies, projectplannen, etc.) de kaart te raadplegen zodat rekening gehouden kan worden met eventueel aanwezige vindplaatsen en cultuurhistorische objecten. Landschaps- en archeologische verwachtingskaart Deze kaart geeft aan waar de kans op het aantreffen van archeologie laag, middelhoog of hoog is. Hoger gelegen gronden, zoals de stuwwallen en dekzandkoppen en -ruggen waren in het ver leden geschikt als vestigingsplaatsen voor de mens. Deze gebieden hebben dan ook een hoge archeo- logische verwachting gekregen. De vlakkere dekzandgebieden en veengebieden waren minder of niet aantrekkelijk voor nederzettingen en hebben daarom een lage verwachtings waarde. Binnen de gemeente komen verder veel landschapselementen voor die hun eigen type verwachting hebben. In de beekdalen worden vanwege de natte omstandigheden geen nederzettingsterreinen verwacht, maar wel aan water gerelateerde structuren en rituele deposities. Afhankelijk van de aan- of afwe- zig heid van organisch materiaal hebben de beekdalen daarom een hoge of middelhoge verwach ting. De vele veentjes in de gemeente hebben een hoge archeologische verwachting, omdat ze niet alleen rituele deposities kunnen bevatten, maar ook vaak een belangrijke paleo-ecologische gegevensbron vormen. De essen tenslotte hebben een hoge verwachting omdat de opgebrachte plaggenpakket- ten de onderliggende lagen en daarin begraven archeologische vondsten beschermd hebben tegen bodemverstoringen. De kaart geeft niet alleen verwachtingsgebieden aan, maar maakt daarin onderscheid naar land- schapstype en dus geeft de kaart inzicht in de verschillende landschappen binnen de gemeente Westerveld. De kaart is, samen met de bronnenkaart, een goede basis voor een nader archeo- logisch onderzoek. Bovendien vormt de kaart de basis voor de beleidsadvieskaart en kan gebuikt worden om de adviezen van de beleidsadvieskaart te verklaren voor bijvoorbeeld burgers die vragen waarom in een bepaald gebied onderzoek dient plaats te vinden. Beleidsadvieskaart De beleidsadvieskaart is samengesteld op basis van de archeologische verwachtingskaart, de geïnventariseerde vindplaatsen, het overzicht van al (archeologisch) onderzochte terreinen en de beleidsrichtlijnen van de provincie Drenthe voor de terreinen die als provinciaal belang archeo- logie zijn aangemerkt. Elk van deze elementen heeft een eigen kleurcode gekregen. In de legenda van de kaart zijn hieraan archeologische adviezen gekoppeld. De kaart is dus het instrument om in het geval van ruimtelijke ingrepen te bekijken welk type archeologisch onderzoek dient plaats te vinden voordat een vergunning kan worden afgegeven. 7 RAAP-RAPPORT 2021 Gemeente Westerveld Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Naast hun directe praktische functie vormen de kaarten ook een goede basis voor de vormgeving van het gemeentelijk archeologisch beleid. De kaart is tevens een goede kennisbron voor de ver- dere ontwikkeling van toerisme en recreatie. De gemeente wil de kaart via haar internetsite aan een groot publiek ter beschikking stellen zodat iedereen kennis kan nemen van de archeo logische waarden in zijn/haar directe omgeving. Om die reden is naast een analoge versie ook een digitale versie van de kaart geleverd. 8 RAAP-RAPPORT 2021 Gemeente Westerveld Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Geologische perioden Archeologische perioden Datering Tijdvak Chronozone Tijdperk Datering Nieuwste tijd (=Nieuwe tijd C) - 1795 B Laat - 1150 na Chr. Nieuwe tijd - 1650 Subatlanticum A - 1500 Laat - 1250 Vo - 1050 Ottoons Middeleeuwen - 900 g e Karolingisch o - 725 r Merovingisch laat V - 525 Merovingisch vroeg Vroeg - 0 - 450 Subatlanticum Laat - 270 n - 450 voor Chr. Romeinse tijd Midden e - 70 na Chr. e c Vroeg - 15 voor o l Laat o Chr. - 250 H IJzertijd Midden - 500 Vroeg - 800 Laat - 3700 - 1100 - Subboreaal Bronstijd Midden 1800 - Vroeg - 7300 2000 - Laat 2850 - 4200 - 8700 Neolithicum Midden - 4900/5300 - 9700 (Nieuwe Steentijd) Atlanticum - 11.050 Vroeg - 6450 Laat - 8640 - 11.500 Mesolithicum Boreaal Midden - 9700 - 12.000 (Midden Steentijd) Preboreaal Vroeg - 12.500 l Late Dryas a t - 13.500