Effecten Van Maatregelen in Het Zevende Actieprogramma Nitraatrichtlijn
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Effecten van maatregelen in het zevende Actieprogramma Nitraatrichtlijn Milieueffectrapportage op planniveau Van Boekel, E., P. Groenendijk, J. Kros, L. Renaud, J.C. Voogd, G. Ros, Y. Fujita, G.J. Noij en W. van Dijk Dit onderzoek is uitgevoerd door Wageningen Environmental Research en gesubsidieerd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (in het kader van Beleidsondersteunend onderzoek, projectnummer BO-43- 101.012). Wageningen Environmental Research Wageningen, Augustus 2021 Rapport 3108 ISSN xxxx-xxxx Wageningen Environmental Research Rapport 3108 | 1 Wageningen Environmental Research Rapport 3108 | 2 Van Boekel, E., P. Groenendijk, J. Kros, L. Renaud, J.C. Voogd, G. Ros, Y. Fujita, G.J. Noij en W. van Dijk, 2021. Effecten van maatregelen in het zevende Actieprogramma Nitraatrichtlijn. Milieueffectrapportage op planniveau. Wageningen, Wageningen Environmental Research, Rapport 3108, 217 blz. 101 Ref. Abstract Ter voorbereiding op de invoering van het Zevende Actieprogramma Nitraatrichtlijn (2022-2025) is een milieueffectrapportage op planniveau opgesteld (PlanMER), waarbij vooral effecten van maatregelen op de waterkwaliteit zijn beoordeeld. Speciale aandacht gaat uit naar nitraatconcentraties in het zuidelijke zand- en lössgebied omdat daar gebiedsgemiddeld de grenswaarde van 50 mg L-1 voor nitraat wordt overschreden. Een eerste stap in de berekening van effecten is een prognose van de waterkwaliteit in 2027 uitgaande van geïnstrumenteerd beleid en de voorziene ontwikkeling van de veestapel. Volgens deze prognose zal de nitraatconcentratie in het zuidelijke zandgebied tot 2027 met ca 10 mg L-1 dalen als gevolg van in het 6e Actieprogramma genomen maatregelen. De effecten van verminderde mestgiften, ruimere bouwplannen, een maximale inzet van vanggewassen en de aanleg van bemestingsvrije perceelsranden zijn met drie verschillende modellen berekend. De vermindering van de nitraatconcentratie wordt berekend op enkele milligrammen nitraat per liter tot ca 15 mg L-1 bij extreme aannamen. Berekend wordt dat met de maatregelen van het meest vergaande scenario in 2027 de grenswaarde van 50 mg L-1 voor nitraat niet meer overschreden wordt in het zuidelijke zandgebied, maar in het lössgebied nog wel. Verder is berekend dat de landelijk gemiddelde stikstofbelasting van het oppervlaktewater door landbouwgronden met 6 – 13% daalt en de fosforbelasting met 1,2 — 4,4%. In een scenario “Maximaal Milieuvriendelijk Alternatief” voldoet in 2027 iets meer dan 60% van de KRW-waterlichamen aan de normen voor stikstof- en fosforconcentraties. In 2027 resteert in een aanzienlijk deel van de wateren nog een opgave om te voldoen aan normen voor nutriëntenconcentraties in oppervlaktewater. De daling van de uit- en afspoeling leidt tot een minder dan evenredige toename van het aantal waterlichamen met een goede kwaliteitsstatus. Duurzame bouwplannen voor de open teelten op zand- en lössgronden dragen bij aan het verbeteren van de waterkwaliteit. De invoering ervan heeft grote implicaties voor de praktijk. Effecten van de maatregelen op de emissies van ammoniak (NH3), lachgas (N2O), koolstofdioxide (CO2), methaan (CH4), en op biodiversiteit, verdroging en wateroverlast zijn geschat op basis van expert- beoordelingen. Naar verwachting zullen de effecten van de mogelijke maatregelen (op nationale schaal) gering zijn. Trefwoorden: Nitraatrichtlijn, Kaderrichtlijn Water, bemesting, milieueffecten, emissies, landbouw, 7e Actieprogramma Nitraatrichtlijn, grondwaterkwaliteit, oppervlaktewaterkwaliteit, luchtkwaliteit Wageningen Environmental Research Rapport 3108 | 3 Abstract In preparation of the Seventh Action Programme Nitrates Directive (2022-2025), an Environmental Impact Assessment at plan level (EIA) has been prepared, primarily assessing effects of measures on water quality. Special attention is paid to nitrate concentrations in the southern sand and loess area because the limit value of 50 mg L-1 for nitrate is exceeded in these areas on average. A first step in the calculation of effects is an assessment of the water quality in 2027 based on implemented policy measures and the expected development of the livestock population. According to this projection, the nitrate concentration in the southern sandy area will decrease by about 10 mg L-1 until 2027 as a result of measures taken in the 6th Action Programme. The effects of a reduction of fertilizer application, a broader crop rotation, the maximum application of catch crops and the establishment of fertilizer-free field margins were calculated with three different models. The reduction in nitrate concentration is calculated to be a few milligrams up to about 15 mg nitrate per liter under extreme assumptions. It is calculated that with the measures of the most far-reaching scenario the nitrate concentration in the southern sand area in 2027 will not exceed the limit value of 50 mg L-1, but is still exceeded in the loess area. Furthermore, it is calculated that on national average the nitrogen load on surface water from agricultural soils decreases by 6 - 13% and the phosphorus load by 1.2 – 4.4%. In a "Maximum Environmentally friendly Alternative" scenario, just over 60% of WFD water bodies meet the nitrogen and phosphorus concentration standards in 2027. In 2027, a significant proportion of water bodies does not fully comply with standards for nutrient concentrations in surface water. The reduction in nutrient transport to surface water leads to a less than proportionate increase in the number of water bodies with a good quality status. Sustainable crop rotation schemes for arable crops on sandy and loess soils contribute to improving water quality. Their implementation has major implications for practice. Effects of the measures on emissions of ammonia (NH3), nitrous oxide (N2O), carbon dioxide (CO2), methane (CH4), and on improving biodiversity, the counteraction of desiccation and the reduction of flooding have been estimated based on expert judgement. The impacts of the possible measures are expected to be small (on a national scale). Keywords: Nitrates Directive, Water Framework Directive, fertilization, environmental impacts, emissions, agriculture, 7th Action Programme Nitrates Directive, groundwater quality, surface water quality, air quality 2021 Wageningen Environmental Research (instituut binnen de rechtspersoon Stichting Wageningen Research), Postbus 47, 6700 AA Wageningen, T 0317 48 07 00, E [email protected], www.wur.nl/environmental-research. Wageningen Environmental Research is onderdeel van Wageningen University & Research. • Overname, verveelvoudiging of openbaarmaking van deze uitgave is toegestaan mits met duidelijke bronvermelding. • Overname, verveelvoudiging of openbaarmaking is niet toegestaan voor commerciële doeleinden en/of geldelijk gewin. • Overname, verveelvoudiging of openbaarmaking is niet toegestaan voor die gedeelten van deze uitgave waarvan duidelijk is dat de auteursrechten liggen bij derden en/of zijn voorbehouden. Wageningen Environmental Research aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen. Wageningen Environmental Research Rapport 3108 20 Augustus 2021 Wageningen Environmental Research Rapport 3108 | 4 Inhoud Woord vooraf 8 Samenvatting 9 Summary 19 1 Inleiding 29 1.1 Aanleiding 29 e 1.2 Doel 7 Actieprogramma en reikwijdte PlanMER 29 1.3 Instrumenten van het Actieprogramma 30 1.4 Afbakening 32 2 Uitgangspunten en methode voor bepalen milieueffecten 33 2.1 Maatregelen en hun uitgangssituatie 33 2.1.1 Enkelvoudige maatregelen en pakketten van maatregelen 33 2.1.2 DAW-maatregelen 35 2.2 Methode van bepalen milieueffecten 36 2.3 Data en modellen 39 3 Effecten op waterkwaliteit van enkelvoudige maatregelen 42 3.1 Nitraat in uitspoelingswater 42 3.2 Belasting van oppervlaktewater en concentraties van uitspoelingswater 44 3.3 Mitigatie van effecten van droge zomers op waterkwaliteit 45 4 Effecten van pakketten maatregelen 49 4.1 Nitraat in uitspoelingswater in het zand- en lössgebied 49 4.2 Nitraat in drainwater in de kleiregio 51 4.3 Nitraat in ondiep grondwater in grondwaterbeschermingsgebieden 52 4.4 Belasting van oppervlaktewater en concentraties van uitspoelingswater 54 4.5 Effecten op doelbereik waterkwaliteit 56 4.5.1 Nitraatconcentraties 57 4.5.2 Oppervlaktewater 58 5 Effecten op klimaat en biodiversiteit van enkelvoudige maatregelen 63 5.1 Klimaat 63 5.1.1 Lachgas, stikstofoxide en methaan 63 5.1.2 Methaan (CH4) 65 5.1.3 Koolstof 65 5.2 Biodiversiteit 66 5.2.1 Ammoniak 66 5.2.2 Flora en fauna 68 5.3 Verdroging en wateroverlast 68 6 Effecten duurzame bouwplannen (CDM-advies) 70 7 Discussie 72 7.1 Overeenkomsten en verschillen met eerdere rapportages 72 7.2 Uitgangspunten bemestingsberekeningen 73 7.3 Uitgangssituatie en Referentie 2027 75 Wageningen Environmental Research Rapport 3108 | 5 7.3.1 Vergelijking met metingen 75 7.3.2 Na-ijling 77 7.4 Maatregelen 78 7.4.1 Goede landbouwpraktijk 78 7.4.2 Bouwplan/rotatie 79 7.4.3 Vanggewassen 81 7.5 Effecten van droge zomers 81 7.6 Uitspoelingsberekeningen 83 8 Conclusies 88 Literatuur 92 Bijlage 1 Mestbeleid en actieprogramma’s 97 B1.1 Nitraatrichtlijn en Kaderrichtlijn Water 97 B1.2 Mest en ammoniakbeleid 97 B1.3 Maatregelen in het Vijfde Actieprogramma Nitraatrichtlijn (2014-2017) 98 B1.4 Maatregelen in het Zesde Actieprogramma Nitraatrichtlijn (2018–2021) 99 B1.5 Derogatie 100 Bijlage 2 Maatregelen 7e NAP (2022-2025) 101 Bijlage 3 Modellen 105 B3.1 INITIATOR: mestproductie,