Drents-Friese Wold Dwingelderveld Holtingerveld Koloniën Van Weldadigheid
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Natuurkrant 2021 Welkom in de weldadige natuur Drents-Friese Wold Dwingelderveld Holtingerveld Koloniën van Weldadigheid Meer dan bos Meer dan heide Meer dan oertijd Unieke sociale geschiedenis Landschap als open geschiedenisboek Gevormd door ijs en water nat is. Toen het ijs smolt, groeven bevroren grondwater de bodem van rendierjagers die hier de Solweg ongeveer halverwege De oerkrachten van ijs en woeste stromen diepe geulen op tot een heuvel. Toen het ijs bivakkeerden tijdens de laatste tussen Doldersum en Vledder aan water hebben het landschap uit. Zo legden ze de basis van smolt, stortte de heuvel in en bleef ijstijd, meer dan tienduizend jaar de rand van Boschoord. In het van Zuidwest-Drenthe vormge- de beekdalen van onder meer een gat achter dat zich met water geleden. Rond 3500 voor Christus Dwingelderveld zijn onder meer geven. In de voorlaatste ijstijd, Dwingelderstroom, Ruiner Aa en vulde. vestigden zich voor het eerst vijf grafheuvels te zien bij het zo’n tweehonderdduizend jaar Vledder Aa. Het Drents-Friese Wold en mensen op vaste plekken. Zij Smitsveen. geleden, baande een ijsmassa van het Dwingelderveld tellen elk bouwden de hunebedden, graven honderden meters dik zich vanuit Souvenirs van vorst tientallen prachtige vennen. Ook van graniet. Latere bewoners Esdorpenlandschap Scandinavië een weg over Noord- In de laatste ijstijd lag er geen in het Holtingerveld en boswach- begroeven hun doden onder In Zuidwest-Drenthe zijn veel Nederland, als een bulldozer de ijs over het land. Maar koud was terij Ruinen zijn mooie vennen grafheuvels. Daarvan zijn er in esdorpen te vinden. Zo’n dorp, of bodem voor zich uit duwend. het wel. Aan deze periode danken te vinden. Voorbeelden van deze regio tientallen te vinden. Ze tenminste zijn historische kern, Het opvallendste resultaat van we de laag zand die over het hele pingo’s zijn het Snoekveen in het dateren uit de tijd van 3000 voor bestaat geheel uit Saksische dit natuurgeweld is de stuwwal landschap is neergelegd. Een Drents-Friese Wold en Diepveen, Christus tot na het begin van de boerderijen, vaak rietgedekt, van de Havelterberg. Het ijs heeft ander souvenir van deze tijd zijn Moordenaarsveen en Smitsveen in jaartelling. ruim uit elkaar en zonder enige ook de zwerfkeien meegevoerd de talloze vennen en veentjes in het Dwingelderveld. Hunebedden vindt u bij Diever ordening neergezet, vaak schuil- waarvan de hunebedden zijn de Drents-Friese grensstreek. en - twee bij elkaar - aan de voet gaand onder flinke eiken. Bijna gemaakt. En het heeft de laag Sommige zijn ontstaan als kuilen Sporen uit de prehistorie van de Havelterberg. Boven op altijd heeft een esdorp een of meer keileem onder het Dwingelderveld waar het zand was weggeblazen, Mensen hebben deze streek al de Havelterberg is een groep brinken. Ook het landschap dat afgezet, die nauwelijks water andere hebben een heel bijzonder vroeg ontdekt. Zo is er in het grafheuvels te zien. Twee duidelijk vanouds bij het esdorp hoort is doorlaat, waardoor het hier vaak verhaal: de pingo’s. Hier duwde Holtingerveld een kamp gevonden herkenbare grafheuvels liggen aan nog op veel plekken te zien. Het De Drents-Friese grensstreek is een rijk gebied. Kwaliteiten die elders in Nederland schaars zijn vind je hier in overvloed. Rust en ruimte. Stilte en duisternis. Een weergaloze natuur met twee nationale parken en nog twee grote natuurgebieden van wereldklasse. Daarnaast heeft deze streek een rijke en boeiende geschiedenis, die overal en op allerlei manieren in het landschap is af te lezen – van de oertijd tot en met de Tweede Wereldoorlog. Met als speciale bijzonderheid de getuigen van een uniek sociaal experiment: de Koloniën van Weldadigheid. Al die rijkdommen Hezenes Diever samen vormen een landschap dat erom vraagt ontdekt te worden. Bekijk de tips in deze krant en trek eropuit! van kaal 2 | 236.000-124.000 vC: Voorlaatste ijstijd (Saalien) – ijsbedekking, afzetting keileem, vorming stuwwallen Landschap als open geschiedenisboek telt vier onderdelen: het dorp zelf, een of als Doldersum, Wittelte, Lhee, Ansen en lukte het om het zand te bedwingen door Diever en het vliegveld bij Havelte. meer aangrenzende essen, het beekdal en Kraloo. Rond Doldersum en bij Kraloo dennen aan te planten. Dat was het begin Het onderduikershol ligt in een zandheuvel de heide. Elk onderdeel had vroeger een zijn alle kenmerkende onderdelen van het van een landschappelijke gedaanteverwis- op een destijds onopvallende plek midden functie in het boerenbedrijf. De essen lagen esdorpenlandschap nog bij elkaar te zien: seling: van een van de kaalste gebieden in het dennenbos. Het werd in de winter op de hoogste plekken; hier verbouwden het dorp, de es, het grasland in het beekdal van Nederland werd Drenthe een van de van 1943-1944 gebouwd door lokale de boeren hun graan en andere voedsel- en de heide. bosrijkste. Na de zandverstuivingen begon verzets lieden, telde meerdere vertrekken gewassen. Op de heide graasden overdag men ook de heidevelden te bebossen. en bood onderdak aan enkele tientallen de schapen. ’s Nachts lieten die hun mest Van kaal naar bosrijk Daaraan danken we de grote boswach- mensen. Het onderduikershol is door achter in de stal. Daarmee werden de Drenthe en aangrenzend Friesland boden terijen, zoals die van Appelscha, Diever vrijwilligers opgeknapt en vormt nu een akkers op de es bemest. De graslanden eeuwenlang een onherbergzame aanblik: en Smilde (nu het Drents-Friese Wold), toegankelijk monument. langs de beek leverden het hooi dat nodig eindeloze, vrijwel boomloze heide zover het Dwingeloo en Ruinen. Oorspronkelijk Ten noorden van Havelte, in wat nu het was om het vee de winter door te helpen. oog reikte. Het werd nog erger. Vanaf de bedoeld voor houtproductie, maar inmid- Holtingerveld is, legden de Duitsers vanaf Rond 1900 maakte de komst van kunstmest zeventiende eeuw nam de bevolking in de dels ook van grote betekenis voor natuur en 1942 een groot militair vliegveld aan. In de schapen overbodig, en daarmee ook de dorpen toe. Om meer monden te voeden recreatie. het najaar van 1944 en het voorjaar van heide. Veel heidevelden veranderden in was meer mest nodig voor de akkers, dus 1945 wierpen geallieerde vliegtuigen er akker, grasland of bos. meer schapen. Zó veel schapen dat de heide Sporen van de oorlog duizenden bommen op. Er zijn nog veel De historische kernen van bijvoorbeeld eronder bezweek en kaal zand overbleef. De Tweede Wereldoorlog heeft ook in overblijfselen van het vliegveld te zien, Echten, Ruinen, Dwingeloo, Diever en Het zand werd door de wind de akkers Zuidwest-Drenthe zijn sporen achter- zoals de contouren van twee startbanen en Vledder zijn goed als esdorp te herkennen. op geblazen en dreigde zelfs dorpen te gelaten. We lichten de twee markantste enkele hangars, plus talloze bomkraters. Een gaver beeld tonen kleine dorpen bedelven. Vanaf eind negentiende eeuw voorbeelden eruit: het onderduikershol bij onderduikershol Diever Hezenes Diever ijs en water naar bosrijk | 114.000-9.000 vC: Laatste ijstijd (Weichselien) – afzetting dekzand, pingo’s 3 Holtingerveld Meer dan oertijd Rond de Havelterberg Welkom in de wereld van ijs en oorlog Het Holtingerveld is Drenthe in het klein. Tijdens een fiets- of wandeltocht komen in korte tijd vrijwel alle landschappen van Drenthe hier voorbij. Verscholen vennen, golvende heidevelden en stille bossen, het Holtingerveld heeft ze allemaal. Het meest van Zijlweg 2 Uffelterveen markante punt is de Havelterberg (1). Al van grote afstand is deze massieve ‘berg’ duidelijk zichtbaar in het landschap (2). Aan de voet van de berg liggen twee forse hunebedden (3). Een teken dat het Holtingerveld al eeuwenlang bewoond en gebruikt 4 Holtingerzand wordt. De oudste tekenen van bewoning worden gevormd door een jagerskamp uit de Havelte Oost Grafheuvels Manege (Militair Oefenterrein) 5 Oude Steentijd, dat lag op de hoge rand van het ven de Doeze (4). Toen, ongeveer 14.000 Holtinge jaar geleden, zal het landschap ongetwijfeld heel anders geweest zijn dan nu. Alhoewel Het Hunehuis 1 Grafheuvels Grafheuvels een uitgestrekt heideveld wel iets heeft van de toenmalige toendra. De hunebedden 3 5 Havelterberg 1 stammen uit de periode van de Trechterbekercultuur, van 3.000 jaar voor Christus. De 6 5 vele markante grafheuvels in het gebied zijn wat jonger (5). Aan het eind van de tijdlijn Grafheuvels 6 ligt de Tweede Wereldoorlog. Die periode is nog duidelijk zichtbaar in het landschap (!2 Vlinderparadijs Papiliorama met rolbanen, startbanen en hangarterreinen (6) van een Duits militair vliegveld. Schierbosweg Toegangspoort Het vliegveld is intensief gebombardeerd. De zeldzame kamsalamander maakt graag Darperesch N353 Kolonieweg Mooi Oavelt gebruik van de diepe bomkraters waarvan er nog talloze te vinden zijn. 4 | Vanaf 9.000 vC: warmer en natter klimaat, zeespiegelstijging, ontstaan veen | 3400 vC:, eerste landbouw (begin terugdringen bos), bouw hunebedden Holtingerveld Meer dan oertijd www.holtingerveld.nl Markante klomp keileem Daardoor is het op de berg natter dan onderaan, precies voorkomt, een heidesoort die graag natte voeten heeft. De Havelterberg steekt plusminus 15 meter uit boven andersom als je zou verwachten. De keileem is rijk aan het heidelandschap aan de noordkant. Voor Nederlandse allerlei mineralen. Veel bijzondere planten zijn erg op die Het Holtingerveld is uniek in Nederland. Zowel vanwege begrippen een flinke helling. De berg bestaat uit een mineralen gesteld. Daarom is op de berg een plantengroei de bijzondere natuur als door de boeiende geschiedenis. langgerekte klomp keileem, hier achtergelaten na de te vinden die zijn weerga niet kent, met soorten waarvan Tijdens uw tocht door het gebied is de geschiedenis op de voorlaatste ijstijd. Deze keileem bestaat uit een mengsel de namen uit een sprookjesboek lijken te komen: fraai aangegeven punten gewoon te voelen. Neem er even de tijd van vrij kalkrijke leem en keien. De metersdikke laag is hertshooi, bochtige klaver, kleine bevernel, knollathyrus. voor en laat het oergevoel van de wereld van ijs en oorlog vrijwel ondoordringbaar voor water, zodat regenwater hier In de nazomer kleuren de droge hellingen paars van de op u inwerken.