Innovatievermogen Van Het Rotterdam Food Cluster
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Food for the Future Innovatievermogen van het Rotterdam Food Cluster Bedrijvigheid en vernieuwing in het verleden, heden en de Next Economy Food for the Future Rotterdam, september 2018 Innovatievermogen van het Rotterdam Food Cluster Bedrijvigheid en vernieuwing in het verleden, heden en de Next Economy Auteurs Dr. N.P. van der Weerdt Prof.dr. F.G. van Oort Drs. J. van Haaren Dr. E. Braun Dr. W. Hulsink Dr. E.F.M. Wubben Prof.dr. O. van Kooten Inhoudsopgave 5 Voorwoord 6 Inleiding 9 De unieke uitgangspositie van het Rotterdam Food Cluster 10 Een onderzoek naar innovatievermogen 11 Veerkracht en het belang van verbondenheid met Rotterdam 12 Deel 1 Dynamiek in het Rotterdam Food Cluster 17 1. Het Rotterdam Food Cluster als regionaal ondernemend ecosysteem 18 1.1 Het belang van de agribusiness sector voor Nederland 18 1.2 Innovatie in agribusiness en het regionale ecosysteem 20 1.3 De agribusiness sector in Rotterdam en omgeving: het Rotterdam Food Cluster 21 2. Bedrijvendynamiek in het Rotterdam Food Cluster 22 2.1 Productie van voedingsmiddelen 24 2.2 Verwerking van voedingsmiddelen 26 2.3 Retail van voedingsmiddelen 27 2.4 Een regionale vergelijking 28 3. Conclusies 35 3.1 Vervolgvragen 37 Deel 2 Iconen van het Foodcluster 41 4. Het Westland als een dynamisch en veerkrachtig tuinbouwcluster: een evolutionaire studie van de Glazen Stad 42 4.1 De ruimtelijke en geologische ontwikkeling van het Westland 44 4.2 Bedrijvigheid in het Westland 53 4.3 De financiering van bedrijvigheid 75 4.4 Omzien om vooruit te kijken 89 5. Van Schiedam Jeneverstad tot Schiedam Gin City: historische ontwikkelingen in de markt, de producten en de bedrijfspopulatie 94 5.1 De productie van (Nederlandse) Jenever 94 5.2 De oorsprong en de ontwikkeling van de Nederlandse jenevermarkt 98 5.3 De belangrijkste spelers en clusters in de jenevermarkt 104 5.4 Amsterdam – Weesp / Rotterdam – Schiedam 107 5.5 Een nieuw Schiedam? 108 5.6 Een comeback van de Jenever? 109 6. Groothandelsmarkt Rotterdam: toekomstige motor van een foodcluster op bedrijventerrein Spaanse Polder? 111 6.1. De ontwikkeling van bedrijventerrein Spaanse Polder 112 6.2. Food & bedrijventerrein Spaanse Polder: de Groothandelsmarkt 114 6.3. De toekomst: ‘puzzelen op Spaanse Polder’ 124 7. Handelscentrum Barendrecht-Ridderkerk: 100 jaar veilen leidt tot het ontstaan van een AGF cluster van internationale betekenis 126 7.1. Inleiding 126 7.2. Ontstaansgeschiedenis van het Handelscentrum Barendrecht-Ridderkerk 126 7.3. Ruimte voor het cluster: de ontwikkeling van Nieuw Reijerwaard 139 8. Innovatie in de akkerbouw op de Zuid-Hollandse eilanden: sector onder druk door concurrentie en schaalvergroting 141 8.1. Inleiding 141 8.2. Geschiedenis van ‘De Eilanden’ 141 Fotografie: Adam Smok 8.3. Samenwerking en clustervorming 145 8.4. Een sector met uithoudingsvermogen, maar onder druk 153 6 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 7 Deel 3 Innovatievermogen van het bestaande bedrijfsleven 157 17 De koplopers van het Foodcluster op de Zuid-Hollandse eilanden 211 17.1 Overeenkomsten: rentmeesterschap en ontsnappen aan de margedruk 211 9. Innovatie van het businessmodel voor aansluiting met de Next Economy 158 17.2 Novifarm 214 9.1. Een voortrekkersrol voor de verwerkende industrie? 158 17.3 De Hoeksche Hoeve 219 9.2. Eerste hefboom voor innovatie: ondernemend management 159 17.4 Van Iperen 223 9.3. Tweede hefboom: samenwerken in de keten 160 17.5 Den Bakker Bedrijven 226 9.4. Een wereld te winnen in samenwerking 161 17.6 Intertaste 228 10. De zaken die het verschil gaan maken 164 17.7 Nedato 230 10.1. Strategische thema’s van het Rotterdam Food Cluster 164 17.8 Visserij-Innovatiecentrum Zuidwest-Nederland 231 10.2. Relevantie en onderscheidend vermogen van innovatiekatalysatoren 165 17.9 Nederlof’s Vishandel 233 11. Uitgelicht: het foodcluster op de Zuid-Hollandse eilanden 166 17.10 Bioriginal 235 11.1. Twee vormen van businessmodel innovatie 166 17.11 TTW 236 11.2. Bouwstenen van businessmodel innovatie 167 17.12 Van Peperstraten Group 238 11.3. Het innovatie ecosysteem: samenwerken met innovatiepartners 169 17.13 Tuinderij Vers 240 11.4. Het innovatieklimaat van de Zuid-Hollandse eilanden 171 11.5. De kwaliteiten van de regionale infrastructuur 172 11.6. Aandachtspunten van ondernemers 173 11.7. Ontwikkeling van innovatievermogen 174 12. Conclusie: ondanks gunstig klimaat, beperkte inzet op innovatie 176 Bijlage: kenmerken van respondenten 178 Deel 4 Een blik op de toekomst van het Rotterdam Food Cluster 183 13. Waarom en hoe innoveren de bedrijven van de toekomst? 184 13.1 De Zakenlieden 185 13.2 De Pioniers 186 13.3 De Weldoeners 188 13.4 De Conservatieven 189 13.5 Overeenkomsten tussen innovators uit het Rotterdam Food Cluster 194 14 De businessmodellen van de toekomst 195 14.1 Klantsegmenten 195 14.2 Waardepropositie 196 14.3 Kanalen 196 14.4 Klantrelaties 196 14.5 Omzetstromen 197 14.6 Kernactiviteiten 197 14.7 Essentiële bedrijfsmiddelen 197 14.8 Partnerships 198 14.9 Kostenstructuur 198 15 Ecosystemen en de aansluiting bij de Next Economy 199 15.1 Het foodcluster en de Next Economy 200 15.2 Zijn dit daadwerkelijk de bedrijven van de toekomst? 201 16 De pioniers uitgelicht 202 16.1 Duijvestijn Tomaten 202 16.2 Floating Farm 207 8 Voorwoord Voorwoord 9 Voorwoord Dit boek vertelt over de verschillende economische deelgebieden in onze Veel grote wereldsteden liggen in een delta, strategische plaatsen met regio en laat de vaak prachtige historie zien. De samenhang en interactie toegang tot de zee en tot het achterland. Dagelijks trekken wereldwijd ruim tussen deze gebieden is onze kracht. Gecombineerd met oer-Rotterdams 200.000 mensen van het platteland naar de grote stad. Geschat wordt dat ondernemerschap en kennisinstellingen met een internationale reputatie, binnen 15 jaar meer dan 60% van de wereldbevolking in grootstedelijke kunnen wij zorgen voor een succesvolle duurzame transitie van de foodsector gebieden woont. in onze regio. En een versterking van onze internationale positie. We zijn de meest innovatieve foodregio ter wereld, internationaal toonaangevend, en dat Waar zoveel mensen dicht bij elkaar wonen en werken, moet ook steeds willen we blijven. Dat vraagt visie, lef en de bereidheid om samen te werken. meer voedsel geproduceerd worden. Dat is een enorme uitdaging die vraagt Mouwen opstropen. En dat kunnen we in Rotterdam natuurlijk als geen ander! om innovatieve oplossingen. We zien dat steden een steeds belangrijker wordende drijfveer zijn achter duurzame, radicale innovatie. Bestuurders en Veel leesplezier! bewoners van steden beginnen te beseffen dat verouderde manieren en systemen een gevaar zijn voor onze toekomst en zij eisen vernieuwing. Steden maken zich sterk voor efficiënte energie- en waterstromen, duurzame Meiny Prins voedselproductie, groene en schone wijken en gedecentraliseerde, korte CEO Priva toeleveringsketens. Dit klinkt misschien als een idealistische visie op de toekomst. Maar in feite doen we het al. Hier, in Nederland, in het Rotterdam Food Cluster. 'Onze regio is In Food for the Future tonen we de veelzijdigheid en de economische kracht met recht een van food in onze regio. Rotterdam Food Cluster is opgericht in 2014 om te van de meest onderzoeken wat de foodketen in onze regio allemaal te bieden heeft. Deze ontdekkingstocht heeft ons geleerd dat onze regio beschikt over een enorm complete en dynamisch en innovatief ondernemerschap met een sterke internationale belangrijkste focus. We zijn met recht een van de meest complete en belangrijkste food clusters ter wereld. food clusters ter wereld.' In en rond de Rotterdamse delta hebben zich internationaal toonaangevende sectoren gevestigd, zoals bedrijven in de agrologistiek, industrie en zaadveredeling. Maar ook kennisinstellingen en specialisten die precies weten hoe voedsel groeit en werkelijk de mooiste producten ontwikkelen. Bijna 10% van het bruto nationaal product komt uit de foodsector, die daarmee een van de belangrijkste sectoren is voor onze economie. Het is dus ontzettend belangrijk dat we er alles aan doen om onze vooraanstaande wereldwijde positie in deze sector te behouden. We hebben visie en daadkracht nodig, voor de korte en de lange termijn. Het is meteen een enorme kans om verouderde modellen en systemen achter ons te laten en over te stappen op duurzame, circulaire businessmodellen, die zorgen dat we onze economische positie in de toekomst vast kunnen houden. Met de kennis en innovatieve denkkracht van ondernemers, onderzoekers en ontwikkelaars in onze regio, is dat absoluut mogelijk. Inleiding 11 Inleiding De unieke uitgangspositie van het Rotterdam Food Cluster Een onderzoek naar innovatievermogen Veerkracht en het belang van verbondenheid met Rotterdam 12 Inleiding Inleiding 13 Inleiding Een onderzoek naar innovatievermogen De derde industriële revolutie zal ook op de voedingsmiddelenindustrie Het voorliggende onderzoeksrapport benadert deze vraag vanuit van grote invloed zijn. Bedrijven uit de keten, van primaire producenten verschillende perspectieven. Een historisch perspectief op de dynamiek van tot verwerkende industrie, handel en logistiek, worden geconfronteerd de populatie laat zien waar het foodcluster zich in het verleden heeft weten met majeure uitdagingen. Dat zien we nu al en zal in de nabije toekomst te vernieuwen. Een historisch perspectief op specifieke bedrijvenclusters nog sterker voelbaar worden. Deze ‘agribusiness’ bedrijven zullen geeft nog diepgaander inzicht in de veerkracht van iconische clusters als ook een belangrijke rol moeten spelen in de oplossing van mondiale ‘het Westland’