El Greco E Giovanni De’ Vecchi

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

El Greco E Giovanni De’ Vecchi Alma Mater Studiorum – Università di Bologna DOTTORATO DI RICERCA IN Arti Visive, Performative, Mediali Ciclo XXIX Settore Concorsuale di afferenza: 10/B1 - STORIA DELL’ARTE Settore Scientifico disciplinare: L-ART/02 - STORIA DELL'ARTE MODERNA Roma 1572: la “fiammata mistica” di Anthonie Blocklandt, El Greco e Giovanni de’ Vecchi Presentata da: dott. Guido Checchi Coordinatore Dottorato Relatore prof. Daniele Benati prof.ssa. Angela Ghirardi Esame finale anno 2017 1 Indice Premessa ………………………………………...………………………….…….p. 3 Capitolo primo La “fiammata mistica” di Federico Zeri: le origini e la fortuna critica di un’idea 1-Pittura e Controriforma 1957………………………………..………….…..….p .5 2-Anthonie Blocklandt, El Greco, Giovanni de’Vecchi e la “fiammata mistica”…………………………………………………………......………….….p. 8 3-La risposta degli studi………………………………………………..………p. 14 Capitolo secondo Roma circa 1572: un viaggio nella pittura 1-Gli eventi della storia………………………………………………...……….p. 29 2-I tre artisti della “fiammata mistica” e i dipinti 1570-1575……...………....p. 44 3-Tra Caprarola e il Gonfalone……………………………………...………..p. 210 Capitolo terzo La “fiammata mistica” sessant’anni dopo 1-Andando a ritroso: l’importanza di Francesco Salviati e Andrea Schiavone…………………………………………………………………….….p. 241 2- La “fiammata mistica” allargata……………………………………….…..p. 247 3-Il significato della “fiammata mistica” allo stato attuale degli studi….…..p. 259 Bibliografia………………………………...…………………………………....p. 266 2 Premessa Le monografie con i cataloghi ragionati degli artisti sarebbero ormai un prodotto editoriale un po’ retrò, superato dai nuovi orientamenti metologici della ricerca storica artistica, sempre più orientati verso un approccio allargato e insieme stratificato, sostanzialmente incompatibile con i limiti di visuale imposti dall’analisi di una singola vicenda Il passo di Frangi1 si adatta bene alla ricerca della mia tesi di dottorato che ha svolto uno studio non monografico (nel senso di non legato ad un solo artista) ma incentrato su un aggrovigliato nodo di tre pittori, Anthonie Blocklandt, El Greco, Giovanni de’ Vecchi, che a Roma, intorno al 1572, probabilmente si incontrarono e avviarono un dialogo artistico. Si tratta di un episodio particolarmente significativo del rapporto fra arte e fede all’indomani della chiusura del Concilio di Trento e del difficile ristrutturarsi della Chiesa e della società cattolica. Dell’incontro tra i tre artisti e dell’accensione spiritualistica della loro pittura avvertiva, fin dal 1957, Federico Zeri definendo questo momento con l’efficace espressione di “fiammata mistica”. Sono arrivato alla scelta di questo argomento seguendo la direzione della mia tesi di Laurea Magistrale intitolata L’iconoclastia raccontata per immagini nell’Europa del Cinquecento (Università di Bologna, 2001, relatore prof.ssa, Angela Ghirardi) dove indagavo il complesso rapporto fra arte e fede in epoca moderna attraverso le immagini (dipinti, disegni e stampe) che rappresentano scene di iconoclastia con assalti dei protestanti e dei calvinisti alle chiese, con la furia degli onocefali alle porte delle collezioni d’arte. Nella tesi di dottorato ho voluto approfondire il tema dell’arte sacra sull’altro versante confessionale, quello della Chiesa Cattolica, a Roma cuore della cristianità. La partenza è stata da Federico Zeri, dal suo celebre saggio Pittura e Controriforma, l’arte “senza tempo” di Scipione da Gaeta, del 1957, che ha innervato la ricerca, il cui scopo primario era quello di verificare la ricezione della “fiammata mistica” negli studi e il suo significato oggi. Dopo un primo tentativo di radicare, con i documenti d’archivio -cercati ma senza esiti significativi-, il probabile incontro fra i tre artisti della “fiammata mistica”, la tesi si è svolta soprattutto attraverso la ricerca bibliografica, molto impegnativa per la grande quantità degli studi sull’arte a Roma nell’età postridentina e per la scarsità di 1 Frangi 1999, p. 14. 3 punti fermi ai quali ancorare l’attività dei tre pittori intorno al 1572. Si è cercato di attraversare questo complesso patrimonio di studi instaurando dei collegamenti nuovi che potessero avvicinare gli artisti, mettere a fuoco la trama delle committenze, approfondire il referto delle fonti. Artisti singolarmente studiati in proporzioni molto diverse l’uno dall’altro: poco Blocklandt, anche negli studi nederlandesi (Jost, Kloek), molto El Greco ma con proposte fin troppo differenziate e spesso solo ipotetiche (Marìas, Puppi, Álvarez Lopera…), Giovanni de’Vecchi più accessibile perché studiato soprattutto in Italia (Roli, Pinelli, Tosini). L’età della “fiammata mistica” è quella del lungo e fervido papato del bolognese Gregorio XIII, al secolo Ugo Boncompagni e del “gran cardinale” Alessandro Farnese, promotore dei due cantieri, Caprarola e il Gonfalone, tra i quali si ambienta l’attività romana dei tre artisti. Considerando la vitalità artistica dell’aetas gregoriana e l’importanza della corte farnesiana nel Cinquecento, si comprende come l’intreccio della “fiammata mistica” sia rilevante ed esprima, nell’ottica dell’arte sacra e nel contesto di eventi storici di forte impatto, un respiro europeo. Infine le conclusioni raggiunte dalla mia tesi sono in sintonia con quell’ “approccio allargato e insieme stratificato”, auspicato nel passo in esergo, che ha orientato questo lavoro. 4 Capitolo primo La “fiammata mistica” di Federico Zeri: le origini e la fortuna critica di un’idea 1-Pittura e Controriforma 1957 Quando Federico Zeri scrisse nel 1952 Pittura e Controriforma, l’arte “senza tempo” di Scipione da Gaeta, il tema dell’arte sacra nel periodo della Controriforma non era stato ancora considerato a dovere. Con la pubblicazione del 1957,2 Zeri si pose come uno dei primi in Italia ad addentrarsi nel tema. Partendo dall’emblematico esempio di uno dei pittori di quel tempo, quale è Scipione Pulzone, attraversando il secolo XVI della pittura italiana e trattando numerosi altri artisti, Zeri mise in luce alcuni aspetti del tema fino ad allora trascurati. In Pittura e Controriforma l’autore, come scrive nella sua premessa,3 non vuole essere esaustivo né pretendere di riassumere nei particolari il complesso rapporto fra arti figurative e Controriforma ma ne discute alcuni aspetti e componenti utili alla ricostruzione del periodo, in cui poi si sviluppò la personalità artistica di Pulzone; per poter dare un rapidissimo colpo d’occhio alla situazione della pittura a Roma precedente a Pulzone, intesa come il naturale antefatto a quella della seconda metà del XVI secolo. Nell’affrontare l’argomento, vengono esposte molte idee e riflessioni innovative. Fra queste vi è la negazione di una svolta della pittura religiosa dopo il Concilio di Trento, come se si fosse trattato di una netta e repentina cesura fra due periodi, e che, è, invece, una sorta di tendenza nella pittura sacra al rigetto di formule troppo elaborate e al ritorno ad uno stile semplificato e arcaico come si era già registrata nei decenni precedenti alla regolamentazione ufficiale data dal decreto sul culto delle immagini del dicembre 1563, nell’opera di Sebastiano del Piombo, per esempio. Questo clima sarebbe poi andato ad influenzare alcuni artisti del manierismo, come Marcello Venusti, Francesco Salviati, Marco Pino da Siena, il maestro di Pulzone, Girolamo Siciolante da Sermoneta, Iacopino del Conte,4 sul quale Zeri si era laureato con Pietro Toesca. Per questo si può affermare che il ritorno a formule arcaiche e più semplici, caratterizzate da una sofferta tensione spirituale, era già iniziato prima dell’applicazione concreta del decreto tridentino sulle immagini sacre, connotate da quella disciplina e quel rigore che si palesarono più apertamente nella seconda metà del Cinquecento. 2 Federico Zeri, Pittura e Controriforma, L’ arte senza tempo di Scipione da Gaeta, Torino, Einaudi, 1979, ed. or. 1957 3 Zeri 1979, p. 13. 4 Idem, pp. 29-45. 5 Il decreto tridentino sulle immagini sacre provò quindi a dare una direzione alle varie tendenze, che potevano pericolosamente convogliare in eresia, e, al di là della situazione politica in cui venne elaborato, fu un tentativo di risposta alle critiche dei riformati. Secondo Zeri è stato dopo l’emissione del decreto, e dopo l’ambiguità e gli iniziali tentativi di sincretismo, che si provò a dare una precisa codifica delle regole a cui gli artisti dovevano attenersi, riconoscendogli, a seconda dei casi, un certo grado di autonomia propria del linguaggio artistico. Emblematico, in questo senso, è il trattato di Andrea Gilio, ecclesiastico di Fabriano, Due Dialoghi… degli errori de pittori stampato nel 1564, che per Zeri è il primo tentativo di indirizzare l’attività dei pittori moderni. Questi ultimi, a detta del prelato, peccavano perché dipingevano le figure sacre nude e contorte, mentre i pittori antichi le dipingevano goffe ma castigate e adatte per suscitare devozione; perciò Gilio auspicò che l’uno supplisse alle carenze dell’altro con una regolata mescolanza per immagini sacre consone alla preghiera. Zeri cita i passi di Gilio dove si dimostra conservatore nell’iconografia sacra e auspica un ritorno ai pittori antichi: che furono avanti di Michelangelo, più alla verità e a la devotione” anche se “non potevano fare le loro opere se non goffe. Così Gilio continuò, scrivendo che: se quelli (cioè gli antichi) erravano nel poco, e questi (cioè i moderni) errano nel molto: però sarebbe bene di quel poco, e di questo molto fare regolata mescolanza, e cavare un mezzo che supplisse al difetto degli uni, e degli altri; acciò che le opere
Recommended publications
  • 00 Voorwerk Diss
    Met recht en rekenschap : de ambtenaren bij het Hof van Holland en de Haagse Rekenkamer in de Habsburgse Tijd (1483-1558) Braake, S. ter Citation Braake, S. ter. (2007, November 21). Met recht en rekenschap : de ambtenaren bij het Hof van Holland en de Haagse Rekenkamer in de Habsburgse Tijd (1483-1558). Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/12449 Version: Not Applicable (or Unknown) Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the License: Institutional Repository of the University of Leiden Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/12449 Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable). Bijlagen Bijlage 1 Chronologie Gewestelijke instellingen in Den Haag (1483-1558) Proloog: 1477: dood van Karel de Stoute; Maria van Bourgondië vaardigt het Groot Privilege uit in ruil voor steun van de verschillende gewesten tegen de invallen van Frankrijk 1480: nieuwe instructie voor het Hof van Holland 1482: dood van Maria van Bourgondië; Maximiliaan van Habsburg wordt regent voor de minderjarige Filips de Schone 1483-1515: Stadhouderschap van Jan van Egmond, uiteindelijk gedeeld met zijn neef Floris van Egmond. Kabeljauwse netwerken domineren het Hof van Holland en Den Haag. 1483: einde Utrechtse oorlog 1488-1490: Jonker Frans-oorlogen 1491-1492: Opstand van het Kaas- en Broodvolk 1494: meerderjarigverklaring Filips de Schone 1495: hervorming van de Rekenkamer 1505: grote kosten door oorlog met Gelre en tweede reis naar Spanje van Filips de Schone 1506: dood van Filips de Schone 1507-1515: eerste regentschap van Margareta van Oostenrijk 1510: hervorming van de Raad met de herintroductie van een president (Nicolaas Evera- erts) en gelijkschakeling van de wedden van edelen en niet edelen 1515: meerderjarigverklaring latere Karel V; nieuwe instructie voor het Hof van Holland; significante herbezetting van de vorstelijke ambten 1515-1522: Stadhouderschap van Hendrik van Nassau.
    [Show full text]
  • Geuzen En Glippers  Oktoberlezingen
    Geuzen en glippers Oktoberlezingen Redactie: Prof. P.G.J. van Sterkenburg Dr. F.S. Gaastra Dr. D.J. Noordam Geuzen en glippers. Dr. R.P. Fagel Goed en fout tijdens het beleg van Leiden L.M.M. Heruer De Oktoberlezingen worden georganiseerd door de October-Vereeniging en het Instituut voor Geschiedenis van de Universiteit Leiden. Deze lezingen wor- den jaarlijks gehouden op de zondag voorafgaande aan drie oktober. De eerste Louis Sicking lezing vond plaats op september in Stedelijk Museum de Lakenhal in Leiden. Voor de Oktoberlezing wordt ieder jaar een spreker uitgenodigd, die op zijn of haar eigen manier naar het beleg van Leiden zal kijken. Oktoberlezingen: : R.P. Fagel, Leids beleg en ontzet door Spaanse ogen. : J.A.F. de Jongste, Om de religie of om de vrijheid. Spanningen tussen stadhuis en kerk na het beleg. : D.J. Noordam, De historische optochten van de October-Vereeniging. :W. Otterspeer, De lezende Pallas. Het dubbeltalent van de Leidse universiteit. : S. Groenveld. ‘Van vyanden und vrienden bedroevet’. De gevolgen van het Oktoberlezing beleg van Leiden voor de omgeving van de stad. : B. de Vries, De eerste October-feesten: volksvertier of vermaak voor de bur- gerij? : L. Sikking, Geuzen en Glippers. Goed en fout tijdens het beleg van Leiden Sdu Uitgevers, Den Haag Vormgeving omslag: Wim Zaat, Moerkapelle Zetwerk: Holland Graphics, Amsterdam Print en afwerking: Drukkerij Aktief, Den Haag Geuzen en glippers. Goed en fout tijdens het beleg van Leiden ‘Iedereen weet, dat de geest in de stad zelf alles behalve één van vastbesloten ver- zet tot het uiterste is geweest. Men heeft ons in de afgeloopen jaren op October herinnerd aan de benaming glippers, en daaraan wel onaangename associaties verbonden.
    [Show full text]
  • Publication 1746 1.Pdf
    Omslagillustratie: Maarten Luther, Condemnatio doctrinalis librorum Martini Lutheri, per quosdam Magistros nostros Lovanienses & Colonienses, facta. Responsio Lutheriana ad eandem condemnationem [Doctrinaire veroordeling van de boeken van Maarten Luther, uitgesproken door zekere theologen van Leuven en Keulen. Wederwoord van Luther op deze veroordeling], Wittenberg: Melchior Lotter, 1520. ( © KU Leuven, Universiteitsbibliotheek, Handschriften en Kostbare Werken, CaaA815) Religie, hervorming en controverse in de zestiende-eeuwse Nederlanden In memoriam Jan Roegiers (1944-2013) Vlaams-Nederlandse Vereniging voor Nieuwe Geschiedenis Publicaties van de Vlaams-Nederlandse Vereniging voor Nieuwe Geschiedenis 1. Adel en macht. Politiek, cultuur en economie, Guido Marnef en René Vermeir (red.), Maastricht, Shaker Publishing 2004. 2. Tussen Munster & Aken. De Nederlandse Republiek als grote mogendheid (1648-1748), Simon Groenveld, Maurits Ebben en Raymond Fagel (red.), Maastricht, Shaker Publishing 2005. 3. Oorlog & Samenleving in de Nieuwe Tijd, Raymond Fagel en David Onnekink (red.), Maastricht, Shaker Publishing 2005. 4. Staatsvorming onder Bourgondiërs en Habsburgers. Theorie en praktijk, Jac Geurts en Hugo de Schepper (red.), Maastricht, Shaker Publishing 2006. 5. Hoge rechtspraak in de Oude Nederlanden, Hugo de Schepper en René Vermeir (red.), Maastricht, Shaker Publishing 2006. 6 De Scheldedelta als verbinding en scheiding tussen Noord en Zuid, 1500-1800, Maurits Ebben en Simon Groenveld (red.), Maastricht, Shaker Publishing 2007. 7 Filips
    [Show full text]
  • Lees De Lezing Terug
    Omslag 2009:Omslag Leiden 2007 1-9-2009 13:45 Pagina 1 Het Leids Ontzet in 1574 is een mijlpaal in onze vader- landse geschiedenis. Tot op de dag van vandaag wordt dit jaarlijks op 3 oktober uitbundig gevierd met hutspot, haring en wittebrood. Toch was er toentertijd niet voor Maurits Ebben alle Leidenaren aanleiding tot feest. Er waren onder hen ook verliezers. Dat Leiden de kant van Willem van Oranje koos, betekende dat de rooms-katholieke godsdienst werd verboden. De Leidse katholieken verloren hun ker- ken, de kloosters hun eigendommen en vele geestelijken hun functies en inkomsten. Wat hebben de nieuwe Winnaars en verliezers machthebbers met de kerkelijke goederen gedaan? En in het bijzonder: hoe is men in Leiden omgegaan met Kerkelijke goederen de verdeling van het kerkelijk bezit? Daaraan is tot nu toe weinig aandacht besteed. In dit boekje laat Maurits Ebben zien dat de nieuwe en het beleg en ontzet ge re formeerde kerk een van de winnaars was die van de herverdeling van katholieke eigendommen profiteerde, van Leiden echter in mindere mate dan men in eerste instantie zou verwachten. Er waren namelijk nog meer winnaars en zij wisten een groter deel van het kerkelijk bezit te ver- werven. Primavera Pers Binnenwerkproef4:drie oktoberlezing1a.qxd 1-9-2009 14:38 Pagina 1 Winnaars en verliezers Kerkelijke goederen en het beleg en ontzet van Leiden Binnenwerkproef4:drie oktoberlezing1a.qxd 1-9-2009 14:38 Pagina 2 3 Oktoberlezingen Redactie: Dr. E.S. van Eyck van Heslinga Dr. R.P. Fagel Prof. dr. J. Pollmann De 3 Oktoberlezingen worden georganiseerd door de 3 October Vereeniging en het Instituut Geschiedenis van de Universiteit Leiden.
    [Show full text]
  • The European Towns in Braun & Hogenberg's Town Atlas, 1572-1617
    Belgeo Revue belge de géographie 3-4 | 2008 Formatting Europe – Mapping a Continent Mapping the towns of Europe: The European towns in Braun & Hogenberg’s Town Atlas, 1572-1617 Cartographie des villes d’Europe: Les villes européennes dans l’Atlas des Villes de Braun et Hogenberg, 1572-1617 Peter van der Krogt Electronic version URL: http://journals.openedition.org/belgeo/11877 DOI: 10.4000/belgeo.11877 ISSN: 2294-9135 Publisher: National Committee of Geography of Belgium, Société Royale Belge de Géographie Printed version Date of publication: 31 December 2008 Number of pages: 371-398 ISSN: 1377-2368 Electronic reference Peter van der Krogt, “Mapping the towns of Europe: The European towns in Braun & Hogenberg’s Town Atlas, 1572-1617”, Belgeo [Online], 3-4 | 2008, Online since 22 May 2013, connection on 05 February 2021. URL: http://journals.openedition.org/belgeo/11877 ; DOI: https://doi.org/10.4000/ belgeo.11877 This text was automatically generated on 5 February 2021. Belgeo est mis à disposition selon les termes de la licence Creative Commons Attribution 4.0 International. Mapping the towns of Europe: The European towns in Braun & Hogenberg’s Town A... 1 Mapping the towns of Europe: The European towns in Braun & Hogenberg’s Town Atlas, 1572-1617 Cartographie des villes d’Europe: Les villes européennes dans l’Atlas des Villes de Braun et Hogenberg, 1572-1617 Peter van der Krogt This article is based upon the research for Koeman’s Atlantes Neerlandici, vol. IV: The Town Atlases, in preparation, scheduled for publication late 2009. Introduction “The Civitates is one of the great books of the World, (...) a wonderful compendium of knowledge of life in Europe in the sixteenth century, (...) it gives a visual printed record of mediaeval Europe, and is one of the most valuable sources remaining to the student and historian of these periods” (R.V.Tooley)1.
    [Show full text]
  • Gemeente Delft VERZONDEN
    Programma's en Projecten bezoekadres: Mit Stationsplein 1 Gemeente Delft 2611 BV Delft IBAN NL21 BNGH 0285 0017 87 t.n.v. gemeente Delft Behandeld door Hein Schouwenaars Retouradres : Postbus 78, 2600 ME Delft Telefoon +31651304873 [email protected] De Gemeenteraad van Delft Internet www.delft.nl Telefoon 14015 VERZONDEN - 7 NOV. 2018 Datum Onderwerp 06-11-2018 Participatieverslag Ruimtelijke Visie Prinsenhof en St. Agathaplein. Ons kenmerk 3804504 Uw brief van Uw kenmerk Bijlage Geachte leden van de raad, 2 Ter informatie sturen wij u bijgaand het document Participatieverslag Ruimte/ijke Visie Prinsenhof en St. Agathaplein. Dit document bevat het verslag van het participatietraject dat is doorlopen in de periode lopend van mei tot 1 september 2018, en een samenvatting van alle inbreng in die fase. Het participatieverslag publiceren wij oak op delft.nl/prinsenhof. Daarnaast leggen wij het verslag voor aan alle inzenders van reacties die per brief, email of reactieformulier zijn binnengekomen. Met daarbij de vraag of zij belangrijke zaken missen in het verslag en een uitnodiging om zaken aan te vullen. Tevens sturen wij u ter informatie het eindrapport van het Bouwhistorisch onderzoek met waardestelling naar het deel van het gebouwencomplex waarin Museum Prinsenhof is gevestigd. Dit rapport is een onafhankelijk bouwhistorisch onderzoek, opgesteld door Bureau voor Bouwhistorie en Architectuurgeschiedenis v.o.f. Daarbij is gewerkt volgens de Richtlijnen voor bouwhistorisch onderzoek, zoals gepubliceerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het bouwhistorisch onderzoek formuleert naast de beschrijving van het complex en de waardestelling oak een aantal aandachtspunten: dit zijn punten waar de ingrepen die zijn voorgesteld in de ruimtelijke visie ingrijpen op bouwhistorische waarden in het complex.
    [Show full text]
  • Middeleeuws Glas Van Het Complex IPSE in Delft
    Middeleeuws glas van het complex IPSE in Delft Een bijzonder rijke glasvondst onderin een beerput van het Sint Claraklooster Meta Keemink Figuur omslag. Maigelein gevonden bij Bernisse/Geervliet in 1985. Het glas dateert van 1300 tot 1500 en is gemaakt in Duitsland of Nederland (collectie van het Museum Rotterdam). Middeleeuws glas van het complex IPSE in Delft Een bijzonder rijke glasvondst onderin een beerput van het Sint Claraklooster Meta Keemink, s0844691 Bachelor scriptie Begeleider: dhr.drs E.J. Bult Historische archeologie/Middeleeuwen Universiteit Leiden, Faculteit der Archeologie Poortugaal, 15 juni 2012 Meta Keemink [email protected] Inhoudsopgave Samenvatting/summary Blz. 7 1 Inleiding Blz. 8 1.1 Aanleiding Blz. 8 1.2 Probleemstelling Blz. 10 1.3 Doelstelling Blz. 11 1.4 Vraagstelling Blz. 11 1.5 Leeswijzer Blz. 11 1.6 Beperkingen van het onderzoek Blz. 12 2 Methoden en technieken Blz. 13 2.1 Deventer systeem Blz. 13 2.2 Werkwijze Blz. 13 2.3 Het kwantificeren van het glas Blz. 14 3 Delft en het Clarissenklooster Blz. 15 3.1 De ontwikkeling van Delft Blz. 15 3.2 De noordoost hoek van Delft Blz. 18 3.3 Het Clarissenklooster Blz. 22 3.4 Kloosters Blz. 25 3.5 Gelofte van Armoede Blz. 25 4 De opgraving Blz. 27 4.1 Aanleiding Blz. 27 4.2 De resultaten; algemeen Blz. 28 4.3 Het kloosterterrein Blz. 29 4.4. De beerput Blz. 30 5 Geschiedenis van glas Blz. 31 5.1 Wat is glas? Blz. 31 5.2 Eigenschappen van glas Blz. 31 5.3 Glas in Europa Blz.
    [Show full text]
  • JAARBOEK Ontplooit De Historische Vereniging Delfia Batavorum, Opgericht in 1935, Verschillende Activiteiten
    Historische Vereniging Delfia Batavorum - Delft Activiteiten Om de belangstelling voor de geschiedenis van Delft te vergroten en te stimuleren JAARBOEK ontplooit de Historische Vereniging Delfia Batavorum, opgericht in 1935, verschillende activiteiten. De vereniging brengt een jaarboek uit met vaste rubrieken en historische artikelen. De leden ontvangen het jaarboek zonder extra kosten. DELFIA De vereniging kent de Delfia Batavorumprijs (de J.W. Blokpenning) toe aan een persoon of instelling die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor het bevorderen van de kennis van de geschiedenis van Delft. BATAVORUM Het Delfia Batavorumfonds subsidieert projecten, zoals onderzoeken en historische Delfia publicaties die betrekking hebben op Delft. Batavorum De vereniging reikt jaarlijks de Le Comteprijs uit voor een verfraaiing van het Delftse stadsbeeld. De Commissie Behoud Stadsschoon waakt voor het behoud en het herstel van cultureel erfgoed in Delft. Gemiddeld zes keer per jaar verzorgt de vereniging een lezing over veelal specifiek Delftse thema’s. Jaarlijks reikt de vereniging prijzen uit aan de leerlingen van het voortgezet onderwijs met de hoogste score voor hun eindexamen geschiedenis (mits het een 8 of meer is). De vereniging houdt leden op de hoogte van deze activiteiten door middel van het Cultuur Historische Bulletin Delf en een nieuwsbrief. De vereniging heeft een website: http://www.delfia-batavorum.nl. Lid worden 21 U kunt het werk van de Historische Vereniging Delfia Batavorum steunen door lid te 20 worden. U levert daarmee een bijdrage aan het behoud van het historische erfgoed in jaarboek Delft. Bovendien kunt U dan deelnemen aan de activiteiten van de vereniging. 11 Aanmelden kan bij het secretariaat: 21 2011 Delfia Batavorum, Kanaalweg 10, 2628 EC Delft, e-mail [email protected].
    [Show full text]
  • PDF Van Tekst
    Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis. Jaargang 11 bron Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis. Jaargang 11. Uitgeverij Vantilt, Nijmegen / Nederlandse Boekhistorische Vereniging, Leiden 2004 Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/_jaa008200401_01/colofon.php Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. i.s.m. 7 Voorwoord In 2003 vierde het Jaarboek voor Nederlandse Boekgeschiedenis zijn eerste jubileum. In tien jaar tijd volgden redacteuren, vormgevers en drukkers elkaar op, maar afgezien van een duidelijke cesuur tussen de tweede en derde aflevering heeft die processie zich overwegend in stilte voltrokken. Het Jaarboek dat u nu in handen houdt, is het product van de inspanningen van wederom nieuwe redacteuren, een nieuwe vormgever en een nieuwe drukker, maar bovendien een nieuwe uitgever. Of juister gezegd, het Jaarboek heeft er een uitgever bij gekregen. Het is nu een gezamenlijke uitgave van de Nederlandse Boekhistorische Vereniging en uitgeverij Vantilt in Nijmegen. Voor de beslissing om een externe uitgever in de arm te nemen waren verschillende redenen. De directe aanleiding was dat de tekstredactionele werkzaamheden een dermate zware aanslag op de vrije tijd van achtereenvolgende tekstredacteuren betekenden, dat het allengs moeilijker werd om een daarvoor voldoende gekwalificeerde vrijwilliger te strikken. Vantilt levert het Jaarboek een uitstekend gekwalificeerde vakman. Ook is het plezierig om de verantwoordelijkheid voor de begeleiding van het productieproces in professionele handen te kunnen geven. Dat Vantilt bovendien een bijdrage kan leveren aan bredere publiciteit en distributie, zal naast het Jaarboek zelf ook de Nederlandse Boekhistorische Vereniging ten goede komen. Nu ik toch het gebruikelijke redactionele zwijgen in een algemeen (niet thematisch samengesteld) nummer heb doorbroken, gebruik ik de gelegenheid graag om de aandacht te vestigen op nog een vernieuwing.
    [Show full text]
  • Rivedendo Raffaellino Da Reggio Nei Cantieri Pittorici Di Palazzo Farnese a Caprarola E Alla Palazzina Gambara Di Bagnaia1 Di Andrea Alessi
    Rivedendo Raffaellino da Reggio nei cantieri pittorici di Palazzo Farnese a Caprarola e alla Palazzina Gambara di Bagnaia1 di Andrea Alessi piccoli pittori del tardo Cinquecento, i sull’attività artistica dell’emiliano Raffaele Motta (1550- rappresentanti minori dell’indirizzo cosiddetto 1578), cui seguiranno molti altri contributi di Faldi, Sricchia, manieristico, non hanno ancora, in molti casi, una Röttgen, e soprattutto Gere e Pouncey, la totalità della critica loro più o meno definitiva biografia. Sono stati presi ha tentato di accrescerne, ove possibile, il catalogo, ne ha “in considerazioneI o come esponenti di un interessante momento evidenziato legami con famiglie illustri, mecenati potenti e storico o in quanto autori di qualche ciclo di opere su cui, per pittori contemporanei e ricostruito - soprattutto - un percorso una ragione per lo più filologica, si è soffermata l’attenzione professionale credibile, sia sulla scorta delle poche notizie dei critici. Tra essi, in uno stesso piano di mediocrità e di desumibili dai biografi antichi (Baglione e Fantini)3, sia in base impersonalità, Raffaellino da Reggio”2. a mere considerazioni di carattere stilistico. Talune volte, però, Sin da questa iniziale apertura di Licia Collobi (1937) il voler ricostruire i tasselli di una personalità artistica così 1 Desidero sentitamente ringraziare il prof. Claudio Strinati, i cui 266). Si sono occupati inoltre di Raffaellino da Reggio: L. Collobi, Disegni di preziosissimi suggerimenti sono stati indispensabili alla redazione di questo Raffaellino da Reggio, in “Critica d’Arte”, IV, 1939, pp. 13-14; I. Faldi, Contributi testo. a Raffaellino da Reggio, in “Bollettino d’Arte”, XXXVI, 1951, pp. 324-333; J.
    [Show full text]
  • IMT School for Advanced Studies, Lucca Lucca, Italy the Guidiccioni
    IMT School for Advanced Studies, Lucca Lucca, Italy The Guidiccioni Family between Lucca and Rome: Artistic Patronage and Cultural Production 1530-1550ca. PhD Program in Management and Development of Cultural Heritage XXIX Cycle By Ilaria Taddeo 2017 The dissertation of Ilaria Taddeo is approved Programme Coordinator: Emanuele Pellegrini, IMT School for Advanced Studies, Lucca Advisor: Emanuele Pellegrini, IMT School for Advanced Studies, Lucca Supervisor: Silvia Ginzburg, Università degli Studi di Roma Tre The dissertation of Ilaria Taddeo has been reviewed by: Guido Rebecchini, The Courtauld Institute of Art Simonetta Adorni Braccesi IMT School for Advanced Studies, Lucca 2017 CONTENTS………………………………………………………………….....V LIST OF ABBREVIATIONS……………………………………………………VIII LIST OF IMAGES………………………………………………………………IX ACKNOWLEDGEMENTS………………………..…………………………...XVI VITA AND PUBLICATIONS…………………………………………………XVII ABSTRACT……………………………………………………………..........XIX INTRODUCTION…………………………………………………………..……1 1. LUCCA IN THE 16TH CENTURY: HISTORY AND HISTORIOGRAPHY………………………………………...6 1.1. Political Independence and Religious Crisis: towards a Definition of Civic Identity…………………………6 1.2. Civic Identity and Artistic Expressions……………………….27 1.2.1. Art “In the Name of Fra Bartolomeo”…………………27 1.2.2. The “Problem” of Artistic Patronage…………………..42 2. THE GUIDICCIONI FAMILY BETWEEN LUCCA AND ROME……………...50 2.1. The Guidiccioni “Nobles and Merchants” in Lucca…………50 V 2.2. The Guidiccioni and the Lucchese Community of Rome…………………………………………………………...67 2.2.1. “Natio Lucensis de Urbe”: the Lucchese Colony of Rome as a National Community……………………….67 2.2.2. The Lucchese Community of Rome and the Papal Court. The Political and Cultural Background between Julius II and Paul III……………75 3. GIOVANNI GUIDICCIONI (1500-1541). DIPLOMAT, POET AND PATRON OF THE ARTS……………………….....93 3.1. From Lucca to Rome: the Religious and Diplomatic Career……………………………………………………………..93 3.2.
    [Show full text]
  • Geerdink Binnenwerk Handel DEF.Indd
    Over het algemeen wordt aangenomen dat broodschrijverij in Nederland pas in de achttiende eeuw opkwam en in de negen- tiende eeuw een rol van betekenis ging spelen. Voorbeelden Nina Geerdink van financiële vergoeding voor literair werk in de Gouden Eeuw zijn schaars, en dichters beweerden zelf bij hoog en laag dat ze enkel voor de eer dichtten. Nina Geerdink laat in dit ) boek zien dat er wel degelijk voordeel te behalen viel voor zeventiende-eeuwse dichters. Centraal staat het dichterschap van de katholieke Amster- dammer Jan Vos (1610 -1667). Vos was glazenmaker van beroep en als schouw burghoofd betrokken bij het reilen en zeilen van dichters & verdiensten het stedelijke toneel. Zijn gedichten speelden een centrale rol 1610 -1667 in een patronage relatie met de Amsterdamse regentenelite die maakte dat het hem niet alleen als dichter voor de wind ging, maar ook als schouwburg hoofd, glazenmaker en katholiek. Nina Geerdink De sociale verankering van het dichterschap Jan Vos ( 9 789087 042790 Dichters en verdiensten Dichters en verdiensten De sociale verankering van het dichterschap van Jan Vos (1610-1667) Nina Geerdink Hilversum Verloren 2012 Deze publicatie kwam mede tot stand dankzij financiële steun van de J.E. Jurriaanse Stich- ting, de Dr. C. Louise Thijssen-Schoute Stichting, Boekenfonds Elisabeth Grent/F.J.A.M. van der Helm. Afbeelding op het omslag: Jan de Bray, Portrait of the Poet Jan Vos, 1679. William Benton Museum of Art, University of Connecticut. isbn 978-90-8704-279-0 Tevens verschenen als proefschrift aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ©2012 Nina Geerdink & Uitgeverij Verloren Torenlaan 25, 1211 ja Hilversum www.verloren.nl Omslagontwerp: Frank Stienen Typografie: Rombus, Hilversum Druk: Wilco, Amersfoort Brochage: Van Strien, Dordrecht No part of this book may be reproduced in any form without written permission from the publisher.
    [Show full text]