Grensverkenningen. Dagboek Van Een Eurocommissaris
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Grensverkenningen. Dagboek van een Eurocommissaris Frits Bolkestein bron Frits Bolkestein, Grensverkenningen. Dagboek van een Eurocommissaris. Bert Bakker, Amsterdam 2005 Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/bolk008gren01_01/colofon.php Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. 4 Voor de leden van mijn kabinet Frits Bolkestein, Grensverkenningen. Dagboek van een Eurocommissaris 6 ‘Denkend aan Brussel zie ik stromen papier traag door ambtelijke molens gaan.’ Frits Bolkestein, Grensverkenningen. Dagboek van een Eurocommissaris 7 Woord vooraf Dit boek bevat aantekeningen die ik tussen 15 juli 1999 en 22 november 2004 heb gemaakt. Het bestrijkt dus de gehele tijd dat ik lid van de Europese Commissie ben geweest. Doordat nagenoeg iedere dag van die ruim vijf jaren wordt beschreven, zij het in het kort, beslaat het manuscript van het dagboek 600 bladzijden. Mijn redacteur Tom van Eck van Uitgeverij Bert Bakker - die ik hiervoor dank - heeft het tot ongeveer de helft ingekort. Het is toch nog een lijvig boek geworden, dat naar ik hoop een indruk geeft van het leven van een Eurocommissaris. Slechts een enkele passage is gekuist vanwege te onverbloemd taalgebruik. De rest is gedrukt zoals ik het heb geschreven. Voorzover ik succes heb gehad in Brussel, is dat in grote mate te danken aan de leden van mijn kabinet. Aan hen draag ik dit boek dan ook graag op. Amsterdam, 21 februari 2005 Frits Bolkestein, Grensverkenningen. Dagboek van een Eurocommissaris 9 1999 Frits Bolkestein, Grensverkenningen. Dagboek van een Eurocommissaris 11 Zondag 25 juli 1999 De eerste stappen op weg naar lidmaatschap van de Europese Commissie zijn nu gezet. Een week of twee na de verkiezingen van mei 1998 heb ik daarover een afspraak met Wim Kok gemaakt. Hij bezocht mij toen in mijn appartement aan de Amstel. Mijn voorstel verraste hem. Hij was daarom wat afhoudend. Maar bij het weggaan vroeg hij ‘of ik dit zag als bijdrage aan de oplossing van een probleem’. Namelijk dat de media elk spoortje licht tussen hem en mij als minister van BZ zouden opblazen en uitbuiten. Ik erkende dat. De volgende dag gingen wij onderhandelen in het gebouw van de Eerste Kamer. Alvorens te beginnen, nam Wim mij apart en begon hij zijn excuses te maken over zijn afstandelijke houding van de dag daarvoor. Hij verklaarde die door zijn aarzeling aan te voeren wanneer hij met iets onverwachts werd geconfronteerd. Vervolgens verontschuldigde hij zich nogmaals en zei hij dat hij mij zou steunen in mijn ambitie lid van de Europese Commissie te worden. Dit in het licht van mijn betekenis voor de Nederlandse politiek in het algemeen en de VVD in het bijzonder. De tweede keer dat wij erover spraken, was vlak voor het einde van de formatieperiode, dus eind juli 1998. Nu was ik het die Wim apart nam. Ik herinnerde hem aan ons eerdere gesprek. Wim zei dat ik niet aan hem hoefde te twijfelen. Ik voelde mij daardoor gesterkt. Had Wim mij die toezegging niet gedaan, dan was ik waarschijnlijk vice-premier en minister van EZ geworden. Begin december ontmoetten wij elkaar bij een uitvoering van Tsjechovs Kersentuin door de Trust. Rita zei toen tegen Femke: ‘Heeft Frits daar nog steeds zin in?’ En Wim zei tegen mij dat ik maar een afspraak met hem moest maken voor het nieuwe jaar. Toen ging er een rood lampje branden. Maar op 22 januari 1999 deed Wim geen poging onder zijn toezegging uit te komen. Ik heb hem daar ook niet de gelegenheid toe gegeven. Wel zei Wim dat het natuurlijk een kabinetsbeslissing was, Frits Bolkestein, Grensverkenningen. Dagboek van een Eurocommissaris 12 waarop mijn antwoord was dat met zijn voorspraak dit toch niet zo moeilijk zou behoren te zijn. Naar later bleek, was dit wat optimistisch. Vervolgens gebeurde er niets. Melkert wilde dat Dijkstal met een voorstel kwam maar de laatste wilde alleen tot overeenstemming komen in een afruil waarbij ook de burgemeester van Utrecht en de Ombudsman in het geding waren. Die functies zouden dan naar PvdA en D66 (Sorgdrager) gaan en zo zou iedere partij het zijne krijgen. Vervolgens kwam Romano Prodi met problemen aanzetten. Dat was op de Europese Raad in Keulen. Wim Kok en Jozias van Aartsen hadden daar een gesprek met hem. Prodi verwachtte moeilijkheden met het Europarlement vanwege mijn euroscepsis. Verder had ik mij laatdunkend over Italië uitgelaten in verband met Italiës toetreding tot de EMU. ‘Words are like stones,’ had hij volgens Jozias gezegd. Deze laatste stelde aan het einde van het gesprek voor dat Prodi mij zou ontmoeten want dat zou de lucht klaren. Aldus zag ik Prodi in Brussel op woensdag 9 juni. Victor Halberstadt speelde overigens een nuttige rol bij de totstandkoming van die afspraak. Ook daarna heeft hij Prodi een juiste kijk op de Nederlandse omstandigheden kunnen geven. In mijn gesprek van 9 juni toonde Prodi zich innemend. Hij toonde veel belangstelling voor mijn Shell-achtergrond, misschien omdat hij adviseur van Unilever was geweest. Van mijn opmerking richting Italië werd niets gezegd, van zijn beduchtheid voor het Europees Parlement des te meer. Wat mij verder opviel, was dat Prodi zich nogal kritisch over de Fransen uitliet. Die dachten ‘dat alles van de staat was’. Ik zei daarop iets over Franse politici die in de grond allemaal jakobijnen waren. Hij wilde duidelijk zonder trammelant met het Parlement beginnen, ook al had hij dit het recht op veto jegens individuele commissarissen ontzegd. In de gesprekken tussen hem en de Nederlandse regering kwam hij dicht bij een veto jegens mij. Maar Jozias heeft doorgezet en uiteindelijk zei Prodi dat ik een risico voor hem betekende, but I can live with it. Nu moest het Nederlandse kabinet nog een formeel besluit nemen. Ook dat ging niet meteen van een leien dakje. Tijdens de eerste ministerraad maakte Klaas de Vries bezwaar tegen het feit dat er een afspraak lag die weliswaar tijdens maar niet in de formatie was gemaakt. Ik had dat gedaan om te vermijden dat ik voor deze post elders zou Frits Bolkestein, Grensverkenningen. Dagboek van een Eurocommissaris 13 moeten betalen. Maar tijdens de tweede ministerraad was het besluit unaniem. En de fractievoorzitters van CDA, D66 en PvdA betuigden hun instemming. Alleen Rosenmöller van GroenLinks was het er niet mee eens. De pers reageerde over het algemeen gunstig, op NRC Handelsblad na, dat zich in twee hoofdartikelen kritisch en op belachelijke gronden tegen mijn lidmaatschap uitliet. Ik vermoed dat dit was omdat ik in een informele ontmoeting met de redactie kritiek op de hoofdartikelen had uitgeoefend. Die waren te beschrijvend en bevatten te weinig een duidelijke mening. Ik verwees hen naar De Telegraaf, die in vijf, zes korte alinea's een heldere mening neerzette. Dat vonden die gevoelige intellectuelen natuurlijk niet leuk. En nu zetten zij mij in de hoek. Als ik deze functie heb gekregen, is dat: (1) dankzij mijn afspraak met Wim Kok; (2) door de vasthoudendheid van Jozias van Aartsen; (3) door de subtiele druk achter de schermen van Victor Halberstadt; en (4) dankzij een brief-ter-ondersteuning die was opgesteld door Rio Praaning, ondertekend door Annemie Neyts en mede ondertekend door een groot aantal liberalen, zoals John Alderdice (speaker Noord-Ierland), David Steel (speaker Schotland), Otto Lambsdorff, Guido Westerwelle en Wolfgang Gerhardt (FDP), Guy Verhofstadt (niet lang daarna MP van België), Valerin Stoica (vice-MP van Roemenië) en Eduard Kukan (min. BZ van Slowakije). Rio Praaning werd hierbij geholpen door Hans van Baalen. Zelf zou ik nooit zoiets voor elkaar hebben kunnen krijgen. Alles bijeengenomen is het niet zonder Ach und Krach verlopen. Dat komt ervan als je controversieel bent. Dinsdag 27 juli De namen van de nieuwe commissarissen zijn nu bekendgemaakt. Interessant zijn de volgende zaken: (a) mededinging naar Mario Monti, hoewel algemeen werd aangenomen dat iemand uit een klein land in Noord-Europa dat dossier zou behoren te doen; (b) uitbreiding naar Günter Verheugen, hoewel daarvoor werd gezegd dat geen Duitser die portefeuille zou krijgen wegens het grote belang van dat land daarbij; (c) handelspolitiek naar Pascal Lamy, de oude kabinetschef van Delors. Die staat garant voor vijf jaar problemen met de VS, vond men. En met Chris Patten, want die moet het bui- Frits Bolkestein, Grensverkenningen. Dagboek van een Eurocommissaris 14 tenlands beleid, waaronder de handelspolitiek, coördineren. Ik ben benieuwd hoe dat coördineren Chris Patten afgaat, want Lamy kent natuurlijk alle trucs. Ik heb dus Interne Markt gekregen. Dat dossier is zeer invloedrijk en daarom interessant. Vooral het belastingdossier zal veel aandacht vragen en trekken. Verder de financiële diensten. Mijn twee DG's, Mogg en Vanden Abeele, schijnen ervaren en solide ambtenaren te zijn. De volgende stap was het samenstellen van mijn kabinet. Ik had besloten Henk Post van Hans van den Broek over te nemen. Die kende de Commissie en had een goede reputatie. Henk kwam met het idee de Deen Laurs Nørlund als adjunct aan te trekken. Die was kabinetschef van Ritt Bjerregaard geweest en had het daar vijf jaar uitgehouden, wat een hele prestatie werd gevonden. Eigenlijk wilde hij een boek schrijven maar toch ook wel voor mij werken. Na een lunch in Straatsburg heb ik zo besloten. Vervolgens kwam Ben Smulders aan bod, naar het schijnt een scherpzinnige jurist die ook uit het kabinet van Van den Broek stamde. De derde Nederlander werd Derk-Jan Eppink van De Standaard, die ik al jaren ken. Hij kent de media goed en is zeer vertrouwd met België. Vroeger schreef hij voor de NRC maar daar is hij weggegaan. Dit alles liet twee plaatsen open, die ik beide door vrouwen bezet wilde zien. Voor minder dan twee op de zes deed ik het niet, zei ik tegen Henk.