Column Massih Hutak 44 Hutak Massih Column Interview Stichting De Goede Zaak 42 Zaak Goede De Stichting Interview

Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Kompass 41 Kompass

Daadkrachtige democratie Daadkrachtige Maak BV 41 41 BV Maak

Studio Narrative 40 Narrative Studio

Stichting Jongerenrechtbanken 40 Jongerenrechtbanken Stichting

Meld Islamofobie! 36 Islamofobie! Meld

Interview Stichting Stichting Interview 2

Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Interview Maartje Eigeman en en Eigeman Maartje Interview Sarah Izat 35 Izat Sarah

Programma tegen moslimdiscriminatie tegen Programma

Shaker productions 35 35 productions Shaker

Zouka Media 34 Media Zouka

Sümeyye Ekmekci 28 Ekmekci Sümeyye

Column Sarra Hassouni 74 Hassouni Sarra Column

Uitgelichte projecten: Uitgelichte Dipsaus 73 Dipsaus

De Cooperatie 73 Cooperatie De Column Miguel Heilbron 69 Heilbron Miguel Column

FOAM 72 FOAM Column Abdelkarim El-Fassi 68 El-Fassi Abdelkarim Column

Interview De Commissie Meijers 22 Meijers Commissie De Interview Stichting Vrouw & Media 71 Media & Vrouw Stichting

Interview Onderzoek NVJ NVJ Onderzoek Interview Diversiteit en media en Diversiteit Stichting art.1 70 art.1 Stichting

Stichting Digital Freedom Fund 21 Fund Freedom Digital Stichting

Fundamentele rechten en vrijheden en rechten Fundamentele

Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Likeminds 20 Likeminds Institute on Statelessness and Inclusion 21 Inclusion and Statelessness on Institute

Jaap Cohen 20 Cohen Jaap

Gesteunde projecten en organisaties organisaties en projecten Gesteunde

Beoordelingsproces Beoordelingsproces

Journalistiek

Doelstellingen Doelstellingen Interview Impact Academy 63 Academy Impact Interview Interview Stichting Verhalende Verhalende Stichting Interview

Financieringen Financieringen

Uitgelichte projecten: Uitgelichte Aandelen en beleggingen beleggingen en Aandelen Media-innovatie

Expertisecentrum Journalistiek 61 Journalistiek Expertisecentrum Statutaire doelstellingen doelstellingen Statutaire

World’s Best News 60 60 News Best World’s Geschiedenis Geschiedenis

Stichting Democratie en Media en Democratie Stichting

24 INHOUD

directeur Voorwoord

Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Waarheidsvinding

62

Interview Bart de Koning 56 Koning de Bart Interview

Institute for information law 55 law information for Institute

Vrij Nederland 55 55 Nederland Vrij

Conijn Film 54 Film Conijn

11

9

8

7

7

7

Lotty Veffer Foundation 47 47 Foundation Veffer Lotty

Interview The Black Archives 50 Archives Black The Interview 3 Uitgelichte projecten: Uitgelichte 6

Ge- en herdenken en Ge-

Verzetsmuseum Amsterdam 47 Amsterdam Verzetsmuseum

Ida Does 46 Does Ida

Dr. Coen van Gaalen 46 46 Gaalen van Coen Dr.

4

Interview The Correspondent 14 Correspondent The Interview

Column Nadja Groot 12 Groot Nadja Column

Bijlage: Overzicht toekenningen 2017 90 2017 toekenningen Overzicht Bijlage:

Financiën

5-februariherdenking 2017 87 2017 5-februariherdenking

Nagelaten betrekkingen Nagelaten

Leden van de raad van toezicht in 2017 84 2017 in toezicht van raad de van Leden

Interview Alex Brenninkmeijer 77 Brenninkmeijer Alex Interview

Beleid 76 76 Beleid

Organisatie Organisatie Organisatie, bestuur en toezicht toezicht en bestuur Organisatie, INHOUD 76 Voorwoord directeur 4 Ge- en herdenken Organisatie, bestuur en toezicht

Uitgelichte projecten: Organisatie 76 Dr. Coen van Gaalen 48 Stichting Democratie en Media Beleid 76 Ida Does 48 Interview Alex Brenninkmeijer 77 Geschiedenis 6 Lotty Veffer Foundation 49 Verslag van de raad van toezicht 84 Statutaire doelstellingen 6 Verzetsmuseum Amsterdam 49 Leden van de raad van toezicht in 2017 86 Aandelen en beleggingen 7 Interview The Black Archives 50 Financieringen 7 Doelstellingen 8

Beoordelingsproces 9 Gesteunde projecten en organisaties 11 Nagelaten betrekkingen Column Nadja Groot 12 Waarheidsvinding 5-februariherdenking 2017 87 Interview The Correspondent 14

Uitgelichte projecten: Column Massih Hutak 44 Hutak Massih Column

Conijn Film 54 42 Zaak Goede De Stichting Interview

Vrij Nederland 55

Kompass 41 Kompass Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Maak BV 41 41 BV Maak

Institute for Information Law 55 democratie Daadkrachtige Fundamentele rechten en vrijheden Financiën 40 Narrative Studio

Interview Bart de Koning 56 40 Jongerenrechtbanken Stichting

2

Column Massih Hutak 44 Hutak Massih Column Interview Stichting De Goede Zaak 42 Zaak Goede De Stichting Interview

Uitgelichte projecten: Bijlage: Overzicht toekenningen 2017 90

Meld Islamofobie! 36 Islamofobie! Meld

Likeminds 20 Stichting Interview

Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Kompass 41 Kompass

Daadkrachtige democratie Daadkrachtige

Maak BV 41 41 BV Maak Jaap Cohen 20 projecten: Uitgelichte

Sarah Izat 35 Izat Sarah Studio Narrative 40 Narrative Studio

Stichting Jongerenrechtbanken 40 Jongerenrechtbanken Stichting Interview Maartje Eigeman en en Eigeman Maartje Interview Shaker productions 35 35 productions Shaker

Institute on Statelessness and Inclusion 21 74 Hassouni Sarra Column Zouka Media 34 Media Zouka

Programma tegen moslimdiscriminatie tegen Programma

Dipsaus 73 Dipsaus

De Cooperatie 73 Cooperatie De

Sümeyye Ekmekci 28 Ekmekci Sümeyye

Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Stichting Digital Freedom Fund 21 72 FOAM Media-innovatie 69 Heilbron Miguel Column

Meld Islamofobie! 36 Islamofobie! Meld Stichting Vrouw & Media 71 Media & Vrouw Stichting

Column Abdelkarim El-Fassi 68 El-Fassi Abdelkarim Column

Interview Stichting Stichting Interview Stichting art.1 70 art.1 Stichting

Interview De Commissie Meijers 22 2 Diversiteit en media en Diversiteit

Uitgelichte projecten: projecten: Uitgelichte

Interview Maartje Eigeman en en Eigeman Maartje Interview

Interview Onderzoek NVJ 24 35 Izat Sarah

Programma tegen moslimdiscriminatie tegen Programma

Shaker productions 35 35 productions Shaker

Zouka Media 34 Media Zouka

World’s Best News 60 22 Meijers Commissie De Interview

Interview Onderzoek NVJ NVJ Onderzoek Interview

Sümeyye Ekmekci 28 Ekmekci Sümeyye

Stichting Digital Freedom Fund 21 Fund Freedom Digital Stichting

Expertisecentrum Journalistiek 61 Journalistiek

Interview Impact Academy 63 Academy Impact Interview

Institute on Statelessness and Inclusion 21 Inclusion and Statelessness on Institute

Interview Stichting Verhalende Verhalende Stichting Interview

Likeminds 20 Likeminds Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Fundamentele rechten en vrijheden en rechten Fundamentele

Jaap Cohen 20 Cohen Jaap Column Sarra Hassouni 74 Hassouni Sarra Column

Uitgelichte projecten: Uitgelichte Interview Stichting Verhalende Journalistiek 62 73 Dipsaus Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Expertisecentrum Journalistiek 61 Journalistiek Expertisecentrum Media-innovatie De Cooperatie 73 Cooperatie De Column Miguel Heilbron 69 Heilbron Miguel Column

World’s Best News 60 60 News Best World’s FOAM 72 FOAM Column Abdelkarim El-Fassi 68 El-Fassi Abdelkarim Column

Gesteunde projecten en organisaties organisaties en projecten Gesteunde

Interview De Commissie Meijers 22 Meijers Commissie De Interview

Interview Impact Academy 64 71 Media & Vrouw Stichting

Interview Onderzoek NVJ NVJ Onderzoek Interview Beoordelingsproces Beoordelingsproces Diversiteit en media en Diversiteit Stichting art.1 70 art.1 Stichting

Doelstellingen Doelstellingen

Stichting Digital Freedom Fund 21 Fund Freedom Digital Stichting

Fundamentele rechten en vrijheden en rechten Fundamentele

Financieringen Financieringen

Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Likeminds 20 Likeminds

Institute on Statelessness and Inclusion 21 Inclusion and Statelessness on Institute

Programma tegen moslimdiscriminatie 24 Aandelen en beleggingen beleggingen en Aandelen

Jaap Cohen 20 Cohen Jaap

Statutaire doelstellingen doelstellingen Statutaire

62

Gesteunde projecten en organisaties organisaties en projecten Gesteunde Geschiedenis Geschiedenis

Beoordelingsproces Beoordelingsproces

Journalistiek

Stichting Democratie en Media en Democratie Stichting

Doelstellingen Doelstellingen Interview Impact Academy 63 Academy Impact Interview

Interview Maartje Eigeman en Sümeyye Ekmekci 28 Verhalende Stichting Interview

Financieringen Financieringen

Interview Bart de Koning 56 Koning de Bart Interview Uitgelichte projecten: Uitgelichte INHOUD

3

Uitgelichte projecten: Uitgelichte Waarheidsvinding Aandelen en beleggingen beleggingen en Aandelen Media-innovatie Institute for information law 55 law information for Institute

Expertisecentrum Journalistiek 61 Journalistiek Expertisecentrum

Statutaire doelstellingen doelstellingen Statutaire Vrij Nederland 55 55 Nederland Vrij

Uitgelichte projecten: directeur Voorwoord

World’s Best News 60 60 News Best World’s

Geschiedenis Geschiedenis

Conijn Film 54 Film Conijn Stichting Democratie en Media en Democratie Stichting

Zouka Media 34 Diversiteit en media INHOUD 24

11

directeur Voorwoord

Shaker productions 35 9

8

Column Sara Hassouni 68 7

Interview The Black Archives 50 Archives Black The Interview

Sarah Izat 35 47 Foundation Veffer Lotty

7 Uitgelichte projecten: Uitgelichte

Waarheidsvinding

62 Uitgelichte projecten: Uitgelichte

7 Interview Bart de Koning 56 Koning de Bart Interview

Column Miguel Heilbron 70 47 Amsterdam Verzetsmuseum

Institute for information law 55 law information for Institute Ida Does 46 Does Ida

6

Interview Stichting Meld Islamofobie! 36 herdenken en Ge-

Vrij Nederland 55 55 Nederland Vrij

Dr. Coen van Gaalen 46 46 Gaalen van Coen Dr. Conijn Film 54 Film Conijn

Uitgelichte projecten: 11

9

8

Stichting art.1 72 4 7

7

7

Interview The Correspondent 14 Correspondent The Interview

Lotty Veffer Foundation 47 47 Foundation Veffer Lotty

Interview The Black Archives 50 Archives Black The Interview Stichting Vrouw & Media 72 3 Bijlage: Overzicht toekenningen 2017 90 2017 toekenningen Overzicht Bijlage: Uitgelichte projecten: Uitgelichte 6

Ge- en herdenken en Ge-

Verzetsmuseum Amsterdam 47 Amsterdam Verzetsmuseum Column Nadja Groot 12 Groot Nadja Column

Financiën

FOAM 73 46 Does Ida Dr. Coen van Gaalen 46 46 Gaalen van Coen Dr.

Daadkrachtige democratie De Coöperatie 74 4

5-februariherdenking 2017 87 2017 5-februariherdenking

Dipsaus 74 14 Correspondent The Interview Nagelaten betrekkingen Nagelaten

Uitgelichte projecten: Column Abdelkarim El-Fassi 75 12 Groot Nadja Column

Stichting Jongerenrechtbanken 40 90 2017 toekenningen Overzicht Bijlage:

Leden van de raad van toezicht in 2017 84 2017 in toezicht van raad de van Leden

Financiën

Interview Alex Brenninkmeijer 77 Brenninkmeijer Alex Interview

Studio Narrative 40 76 Beleid

Organisatie Organisatie

Organisatie, bestuur en toezicht toezicht en bestuur Organisatie,

Maak BV 41 87 2017 5-februariherdenking

Nagelaten betrekkingen Nagelaten Kompass 41 76

Interview Stichting DeGoedeZaak 42

Leden van de raad van toezicht in 2017 84 2017 in toezicht van raad de van Leden

Column Massih Hutak 44 77 Brenninkmeijer Alex Interview

Beleid 76 76 Beleid

Organisatie Organisatie Organisatie, bestuur en toezicht toezicht en bestuur Organisatie, 76

2 3 Voorwoord: Nienke Venema Ook bij het stellen van inhoudelijke prioriteiten, Om internationaal toch van betekenis te speelt onze overtuiging dat het belangrijk is kunnen zijn, steunt SDM al sinds 2004 het om als fonds je nek uit te steken mee. Zo viel Media Development Investment Fund. Een het ons in 2016 op dat er nauwelijks middelen internationaal team van experts investeert beschikbaar worden gesteld om tegenkracht te op professionele en betrokken wijze in bieden aan discriminatie en stigmatisering van onafhankelijke media daar waar persvrijheid moslims in ons land. Vermoedelijk omdat dit slechts een streven is. Dat doen zij veel beter onderwerp inmiddels zo gepolitiseerd is, dat dan wij dat vanuit Nederland zouden kunnen. felle kritiek uit allerlei hoeken onontkoombaar In 2018 gaan we samen onderzoeken of we iets lijkt. In 2017 rolden wij juist daarom een apart kunnen betekenen in Europese landen waar programma tegen moslimdiscriminatie uit. journalistiek onder druk wordt gezet. In het eerste jaar financierden we onder andere een meldpunt van Stichting Meld In 2017 steunde SDM journalisten, activisten Islamofobie (zie pagina 36), een korte docuserie en juristen maar ook campagnevoerders, van Abdelkarim El-Fassi (van wiens theatermakers, schrijvers, wetenschappers, hand op pagina 75 een column staat), uitgevers en vernieuwers. Mensen die een video’s waarin Issa Shaker en Anass Bendriff rechtvaardige, inclusieve en goed geïnformeerde bewustzijn creëren voor online haat samenleving nastreven en daarbij een berichten (zie pagina 35) en een video waarin stevig plan presenteren om hun missie te politieagente Sara Izat de discussie verwezenlijken. In dit jaarverslag komen veel van Nienke Venema aanzwengelt over het niet mogen dragen van hen terug in interviews, projectbeschrijvingen © Anne van Zantwijk een hoofddoek in haar ambt (zie pagina 35). en columns. Hun werk en inzet inspireert ons dagelijks. Met dit jaarverslag hopen we onze De komende jaren zullen we doorgaan met lezers daar iets van mee te kunnen geven. Bij Stichting Democratie en Media (SDM) vinden we dit bijzondere programma, dat zich naast dat we bereid moeten zijn om durf te tonen. Juist als financiering ook op training en coaching richt onafhankelijk fonds kun je projecten mogelijk maken met als doel het veld zo goed mogelijk te ~ Nienke Venema, waar je in gelooft, maar die elders lastig aan financiële kunnen versterken. Op pagina’s 28-33 staat een steun zouden komen. Bijvoorbeeld omdat het interview van Yasmina Aboutaleb met het Directeur-bestuurder onderwerp politiek gevoelig ligt, of omdat de team dat zich hier binnen SDM voor inzet. kans van slagen te onzeker lijkt. Alleen door te durven experimenteren, kan echte vernieuwing Omdat SDM een relatief klein en ruimschoots en verandering plaatsvinden. overvraagd budget heeft, is besloten om de geografische reikwijdte van het financierings- Innovatie is bij uitstek onmisbaar voor de toekomst programma grotendeels te beperken tot van onafhankelijke journalistiek. Met het belang van Nederland. Maar dat het onmogelijk is durven experimenteren in gedachten, steunde het om ons land los te zien van internationale bestuur van SDM in 2014 het kersverse team ontwikkelingen, werd in 2017 weer duidelijk achter De Correspondent, inmiddels een bekend bevestigd. We leven in tijden van maatschap- succesverhaal. Omdat we nog altijd pal achter de pelijke spanning en politieke onrust. Tijden principes van dit journalistieke platform staan en waarin machthebbers de waarheid verdraaien en verwachten dat deze ook op grotere, internationale journalisten en het maatschappelijk middenveld schaal succes kunnen boeken, besloten we in 2017 het zwijgen opleggen; waarin in toenemende in de Engelstalige uitbreiding te investeren. In het mate democratisch verworven macht wordt interview met Rob Wijnberg op pagina’s 14-17 is gebruikt om de rechtsstaat in te perken, onder meer te lezen over de bijzondere plannen van de noemer van meer bescherming en veiligheid. De Correspondent om in Amerika vaste voet Tijden ook van technologische ontwikkelingen aan de grond te krijgen. die kansen bieden voor verbinding en versterking, maar tegelijkertijd disruptie, perverse prikkels en risico voor misbruik met zich meebrengen; waarin tot slot onvoorstelbaar veel informatie beschikbaar is, zonder dat dit de kwaliteit van het publieke debat per se vergroot.

4 5 Stichting Aandelen en beleggingen Financieringen

SDM is een onafhankelijke stichting met SDM streeft in al haar werkzaamheden naar eigen vermogen. Het grootste deel hiervan is een dynamische, democratische en open geïnvesteerd in mediabedrijven, namelijk De samenleving waarin de regels en waarden Persgroep Nederland, MediaHuis Nederland, van de rechtsstaat worden hooggehouden De Correspondent en The Correspondent. door bestuurders, bedrijven en burgers. Democratie In geen van de gevallen is het percentage Hiervoor is een goed geïnformeerde, aandelen doorslaggevend. In De Persgroep betrokken en actieve maatschappij een Nederland, De Correspondent en randvoorwaarde, evenals onafhankelijke, The Correspondent heeft SDM naast kritische journalistiek die de macht preferente aandelen een prioriteitsaandeel, controleert, propaganda ontmantelt en waarmee de onafhankelijkheid en identiteit misstanden onthult. van de titels worden bewaakt. SDM biedt daarom financiering en ander- en Bij de vastlegging van de governance is soortige ondersteuning aan initiatieven die verder bepaald dat SDM een van de leden kritische, onafhankelijke journalistiek van de raad van commissarissen van bevorderen, een sterke, integere De Persgroep Nederland voordraagt. democratische rechtsstaat nastreven én Bij MediaHuis Nederland draagt SDM bijdragen aan de onderlinge samenhang samen met co-financier Vereniging tussen beiden. Ook investeert zij in projecten Veronica de voorzitter van de Raad die inclusiviteit en diversiteit bevorderen. van Commissarissen voor. Om deze visie in de praktijk te brengen Media Het overige deel van het vermogen wordt zijn twee doelstellingen geformuleerd, die duurzaam belegd bij ASN Vermogensbeheer uitgewerkt zijn in vijf pijlers. De initiatieven en Geschiedenis Statutaire doelstellingen en ABN AMRO MeesPierson Sustainable organisaties die SDM steunt, dragen allen bij Investment. Ook zijn er alternatieve aan één of meerdere van haar doelstellingen Stichting Democratie en Media (SDM) is de opvolger De statutaire doelstellingen van SDM luiden: investeringen gedaan in Oikocredit en in en pijlers, zoals hieronder beschreven. Pijlers van Stichting Het Parool, dat in 1944 in het leven het beïnvloeden van de openbare mening impact notes van het European Fund for en prioriteiten kunnen per oproep verschillen werd geroepen door de oprichters van de illegale in Nederland en waar mogelijk daarbuiten Southeast Europe en het Green for Growth en staan op onze website. verzetskrant Het Parool. Na de verzelfstandiging van in de geest van de denkbeelden die zijn Fund. Met de kapitaalopbrengsten uit deze het naoorlogse dagblad in 2003, veranderde voorgestaan in het tijdens de Duitse beleggingen investeert SDM in initiatieven Stichting Het Parool haar naam in Stichting bezetting in Nederland verschenen die haar doelstellingen bevorderen. Democratie en Media (SDM). illegale blad Het Parool; het bevorderen van pluriforme opiniërende media in een democratisch staatsbestel; het steunen van de nagelaten betrekkingen van hen, die op grond van hun medewerking aan het illegale blad Het Parool, van het leven zijn beroofd of anderszins zijn getroffen.

Haar doelstellingen vervult SDM voornamelijk door haar rol als aandeel- houder in verschillende mediaorganisaties, haar activiteiten als financier van kleine en grotere maatschappelijke en journalistieke projecten en organisaties en door het organiseren van de jaarlijkse herdenking van medewerkers van het illegale Parool op 5 februari in Zandvoort en Overveen.

6 7

Doelstelling 1: Sterke, integere Doelstelling 2: Onafhankelijke, Bijzondere prioriteit: democratische rechtsstaat kritische media Diversiteit en media

De rechtsstaat vormt het fundament van een Pijler 3: Ge- en herdenken Een goed geïnformeerde maatschappij is In 2015 lanceerde SDM een oproep democratie. Ze biedt kaders voor een een basisvoorwaarde voor een goed die zich richtte op het vergroten van samenleving waarin ieder mens vrij en Gezien haar ontstaansgeschiedenis, hecht functionerende democratie. diversiteit in media. De oproep diende gelijkwaardig is. SDM waarde aan het ge- en herdenken van om bij te dragen aan de diversifiëring van periodes uit de (Nederlandse) geschiedenis De media hebben een cruciale functie als het medialandschap door gericht het werk Pijler 1: Fundamentele rechten en vrijheden waarin fundamentele rechten geschonden waakhond van de rechtsstaat. Onder druk van journalisten, makers én spraakmakers werden. Tijden waarin vrijheid en gelijkheid van een veranderend journalistiek landschap, van kleur en/of met een biculturele In een gezonde rechtsstaat staan vrijheid, ontbraken. inclusief een afnemende spanningsboog van achtergrond te financieren. Sinds gelijkheid en rechtszekerheid centraal. (online) nieuwsconsumenten en slinkende de thematische oproep in 2015, is Burgers genieten bescherming van hun Om zichtbaarheid te geven aan redactiebudgetten, wordt de bevordering van diversiteit in media rechten tegen medeburgers en tegen de totalitaire tendensen en te voorkomen dat ruimte voor onafhankelijke, kritische een vaste prioriteit geworden in het overheid. Iedereen heeft fundamentele de rechtsstaat opnieuw onder druk komt te (onderzoeks)journalistiek kleiner. financieringsbeleid van SDM. Hieronder rechten en vrijheden. staan, is het belangrijk om lessen te leren valt ook diversiteit op het gebied van uit het verleden en deze te vertalen naar het Pijler 4: Waarheidsvinding gender en seksualiteit. Ook is er bijzondere Deze rechten en vrijheden worden niet heden. aandacht voor intersectionaliteit. altijd even secuur gehandhaafd. Om de Het onthullen van verborgen feiten Het hoofdstuk Diversiteit en Media rechtsstaat gezond te houden, steunt SDM Daarom steunt SDM initiatieven die een en het controleren van de macht door reflecteert de verscheidenheid aan initiatieven die fundamentele rechten en bijdrage leveren aan het relevant maken en onafhankelijke onderzoeksjournalisten is projecten die in 2017 zijn gesteund vrijheden hooghouden, beschermen en houden van gebeurtenissen uit het verleden voor een goed geïnformeerd publiek debat binnen deze bijzondere prioriteit. bevorderen. waarbij fundamentele rechten en vrijheden in onmisbaar. Zeker in een geglobaliseerde het geding waren. Altijd met een link naar het wereld die grotendeels wordt geregeerd Pijler 2: Daadkrachtige democratie heden. door economische belangen van Beoordelingsproces multinationals, is onderzoek (journalistiek Het vertrouwen in de democratie is laag. of andersoortig) dat zich richt op vrije, Aanvragen voor projectfinanciering Burgers hebben nauwelijks inspraak op onafhankelijke informatievoorziening een afspraken die overheden, bedrijven en noodzaak. Daarom steunt SDM initiatieven In 2017 waren er drie reguliere oproepen organisaties onderling en met elkaar maken. die zich richten op waarheidsvinding op tot aanvragen. Verzoeken tot €75.000,- Dit terwijl deze beslissingen vaak thema’s die relevant zijn voor het publieke komen middels een standaardformulier verregaande gevolgen hebben voor de belang. binnen. De procedure voor het behandelen kwaliteit van de democratische rechtsstaat van de aanvragen voor financiering en de levens van haar inwoners. Pijler 5: Media-innovatie binnen de oproepen tot aanvragen kent SDM sinds de tweede helft van 2016. Het is van belang dat mensen uit alle hoeken Kritische en onafhankelijke media zijn van de samenleving zeggenschap hebben essentieel om de controlerende functie In de eerste ronde worden binnengekomen over het beleid dat hun leven beïnvloedt. van de journalistiek in de rechtsstaat aanvragen door tenminste twee personen SDM ondersteunt daarom initiatieven die een te behouden. uit het programmateam gelezen en inclusieve en daadkrachtige democratie beoordeeld. Om in aanmerking te komen bevorderen. Door technologische ontwikkelingen en voor financiering moet een initiatief een veranderend journalistiek landschap is qua thematiek en vorm aansluiten media-innovatie niet alleen mogelijk, maar bij de doelstellingen, kernwaarden en ook noodzakelijk. prioriteiten van SDM zoals beschreven in de oproeptekst. Verder wordt een voorstel Om kwaliteit en onafhankelijkheid binnen de onder andere beoordeeld op effectiviteit, journalistiek te beschermen en stimuleren, originaliteit en haalbaarheid. steunt SDM initiatieven die zich bezighouden met nieuwe machtsdynamieken in het medialandschap, innovatieve bedrijfs- modellen ontwikkelen of vernieuwende vormen van journalistiek bedrijven. 8 9 Als een voorstel wordt doorgezet naar de Buitengewone tweede beoordelingsronde, worden door financieringsverzoeken Feedback en klachten het team aanvullende vragen gesteld en kan een afspraak worden ingepland. In Personen of organisaties met een (project In tegenstelling tot publieke instellingen Een overzicht van de toegekende deze fase worden regelmatig of institutionele) financieringsaanvraag die de taak hebben overheidsgelden te bijdragen in 2017 per pijler is onafhankelijke experts geconsulteerd. hoger dan €75.000,-, een participatie- verdelen, zijn particuliere fondsen zoals SDM opgenomen vanf pagina 90 in de Ook wordt voor ieder verzoek een advies verzoek of een leningsverzoek, kunnen niet onderworpen aan rechtsbescherming bijlage ‘Overzicht toekenningen 2017’. opgesteld, dat door de programmanager buiten de reguliere oproepen een voorstel middels het stelsel van de Algemene Wet Dit overzicht is inclusief meerjarige ter goedkeuring wordt voorgelegd aan de op hoofdlijnen toesturen. Deze verzoeken Bestuursrecht. Er kan dan ook geen sprake toekenningen uit eerdere jaren, maar directeur-bestuurder. worden in de wekelijkse teamvergadering zijn van een aanspraak op een gift van SDM exclusief de bijzondere bijdrage aan besproken. Naar aanleiding van de of van aanspraak op heroverweging van een het MDIF. Aanvragen voor toegezonden informatie wordt genomen besluit. Om deze reden kent SDM een inschatting gemaakt van de geen bezwarenprocedure. Niet alle toegekende initiatieven meerjarige financiering waarschijnlijkheid dat zo’n verzoek worden gehonoreerd met het door de aanvrager verzochte bedrag. Op basis Het werk van een aantal organisaties sluit gehonoreerd wordt. Wanneer de kans Omdat SDM veel belang hecht aan op financiering reëel lijkt, wordt een zorgvuldige besluitvorming en feedback van het plan, de bijbehorende begroting dusdanig goed aan bij de pijlers en en de verwachte impact kan SDM tot prioriteiten van SDM, dat aan hen in de verkennende afspraak ingepland. hiervoor onmisbaar is, hebben aanvragers na iedere beoordelingsronde de mogelijkheid een lagere toekenning overgaan. afgelopen jaren al meermalig Bedragen die lager worden vastgesteld projectfinanciering is toegekend. In 2017 is Monitoring en evaluatie om telefonische feedback te ontvangen. Bezwaren of vragen kunnen ook per e-mail of ingetrokken worden het volgende om deze reden een apart traject ingericht boekjaar herbesteed. voor meerjarige financieringsaanvragen. Bij toekenning van een financieringsver- of brief naar SDM worden gestuurd. Hierop Een meerjarige financiering is niet zoek spreekt SDM met de aanvrager af dat volgt altijd een persoonlijke reactie. geoormerkt voor een specifiek project, er na afloop van de financieringsperiode Leningen en garanties maar kan worden ingezet ter een inhoudelijke en financiële rapportage ondersteuning van het algemene werk van wordt gestuurd. Hierin staat beschreven of Gesteunde projecten In de steun aan organisaties kan SDM een organisatie. Een aanvraag hiervoor kan de voorgenomen doelen uit het plan ervoor kiezen om een lening of garantie te alleen worden ingediend op uitnodiging behaald zijn en welke zaken goed en en organisaties verstrekken, bijvoorbeeld omdat een meer minder goed zijn verlopen. Bij grotere ondernemend financieringsinstrument van SDM. Tijdens het meerjarige Financieringsaanvragen 2017 aanvraagproces wordt een select aantal toekenningen en meerjarige steun wordt passender is dan een financieing. In 2017 stonden langlopende leningen organisaties gevraagd om inzicht te geven door het programmateam ook tussentijds In 2017 heeft SDM 563 aanvragen voor in onder andere de organisatiestructuur, de contact gezocht om te monitoren hoe het en bankgaranties uit aan het project- en organisatiefinanciering behandeld, Media Development Investment Fund kerntaken en langetermijnvisie. Gedurende initiatief verloopt. waarvan 24 aanvragen voor meerjarige een toekenningsperiode is er regelmatig (MDIF), De Correspondent B.V. en financiering. In totaal is er voor €20.852.369 The Correspondent B.V. contact met de gesteunde organisaties aangevraagd. Er zijn in 2017 105 verzoeken en waar mogelijk en relevant biedt SDM toegekend. Het totaal aan financiële ondersteuning in ontwikkelingsbehoeften. bijdragen bedraagt €1.586.605. Dit is exclusief De besluiten over meerjarige aanvragen €555.480- aan meerjarige toekenningen die in zijn in oktober 2017 aan de aanvragers voorgaande jaren zijn toegekend en exclusief gecommuniceerd. 14 toegekende aanvragen voor meerjarige financiering die van start gaat in 2018. Ook is het exclusief een bijzondere bijdrage van €453.220 aan de organisatiekosten van het Media Development Investment Fund (MDIF).

Het toekenningspercentage in 2017 was 18,65 procent. Door een fikse stijging in het aantal financierinsaanvragen is dit percentage de laatste jaren gedaald. In 2016 was het 27,5 procent. In 2015 34 procent.

10 11 Trots zijn we dat we daarnaast steeds vaker Column: Nadja Groot bouwen op de expertise van mensen wier “Soms worden we De co-creatie van een fonds projecten door SDM worden gefinancierd. erop gewezen dat we Ze adviseren ons als consultants over sectoren en projectvoorstellen waar zij niet iets beter of anders alleen kennis over, maar ook ervaring mee hebben. Ook schuiven ze op ons verzoek kunnen doen.” aan voor de lunch om te vertellen over wat hen bezighoudt of waarover zij zich zorgen maken. We verbinden ze aan andere, Bovendien vinden wij de terugkoppel- relevante spelers en denken mee over ing door sommige aanvragers over hun dilemma’s. ervaringen van persoonlijke overbelast- ing verontrustend. Een deel van Daarnaast staan we zelf ook altijd open voor de mensen wier werk wij steunen, een feedbackgesprek. Soms worden we erop verkeert namelijk in (financieel) onzekere gewezen dat we iets beter of anders kunnen of stressvolle omstandigheden, bijvoor- doen. Dankzij de kritische feedback van beeld door de onderwerpen waarmee twee journalisten verkennen we in 2018 ze zich bezighouden en/of de bijvoorbeeld welke andere manieren er (persoonlijke) backlash die ze krij- zijn om onderzoeksjournalistieke projecten gen. Omdat een gezonde rechtsstaat effectiever te kunnen ondersteunen. veerkrachtige waakhonden nodig heeft, onderzoeken we in 2018 op welke Een tweede verbeterpunt lag in de beperkin- manieren SDM kan bijdragen aan de gen van een online aanvraagformulier als het veerkracht en het welbevinden van gaat om het delen van complexe, gevoelige aanvragers en partners. maar zeer relevante projectinformatie. Als de omstandigheden van aanvragers daarom We zijn ervan overtuigd dat we door vragen, passen we onze aanvraagprocedure onze inzet op eerlijke feedback en open daarop aan. gesprekken een sterker fonds worden. Een Nadja Groot fonds dat zo goed mogelijk ‘in tune’ is met © Anne van Zantwijk het werk van de mensen en organisaties die we ondersteunen. Omdat hun werk nooit “We zijn ervan af is en continu verandert, moeten wij reflexief en flexibel genoeg blijven om onze Het reguliere financieringsprogramma van SDM richt zich op overtuigd dat we manier van werken aan te kunnen passen het bevorderen van kritische, onafhankelijke journalistiek en een waar nodig. Dat zullen we ook het komende sterke democratische rechtsstaat. Een belangrijke prioriteit die we door onze inzet op jaar blijven doen. binnen deze doelstelling hebben gesteld, is het creëren van een eerlijke feedback en gelijkwaardiger speelveld binnen het publieke debat. We kiezen ervoor om juist die onderwerpen en mensen te versterken open gesprekken wiens stem nu nog onvoldoende gehoord wordt. Hoe zo’n gelijkwaardig speelveld eruitziet, beslissen we natuurlijk niet een sterker fonds alleen. Wij zijn ons ervan bewust dat onze kennis en expertise worden.” beperkt is en werken daarom samen met wisselende adviseurs, Nadja Groot, zoals in 2017 met Miguel Heilbron – die op pagina 70 schrijft over ~ de manier waarop fondsen tegenkracht kunnen bieden in een Programmamanager historisch onevenredig verdeeld speelveld. Ook maken we graag gebruik van de expertise van (internationale) collega-fondsen of van andere partners met relevante kennis en ervaring.

12 13 Door: Leendert van der Valk

Als je voorop wilt lopen in de journalistiek is Nederland een prima startplek, maar voor grote impact moet je Engelstalig publiceren. Daarvan is Rob Wijnberg overtuigd. “Dit is meer In 2013 richtte hij De Correspondent op, samen met Ernst-Jan Pfauth en Harald Dunnink van ontwerpbureau Momkai. Het advertentievrije medium, ‘een dagelijks medicijn tegen de waan van de dag’, groeide in vier jaar tijd naar 60.000 betalende leden. dan de Terwijl een nieuwe hoofdredactie het Nederlandse medium verder ontwikkelt, zijn Wijnberg en Pfauth eind 2017 naar New York verhuisd om de volgende stap voor te bereiden: de oprichting van The Correspondent.

Aan ambities heeft het De Correspondent nooit oprichting van ontbroken: het Engelstalige platform moet meer worden dan een Amerikaanse variant. Het moet een mondiaal kennisplatform worden waarop journalisten met hulp van hun leden de structuren onder de samenleving blootleggen. Dat alles natuurlijk nog altijd radicaal advertentievrij een medium” en zonder aandeelhouders die op winstbejag uit zijn. Maar Amerika is Nederland niet, want hoe bereik je die ~ Rob Wijnberg miljoenen mensen in dat uitgestrekte en verdeelde land? The Correspondent Voorlopig bestaat het werk in New York uit netwerken, netwerken en netwerken. Met als doel om in contact te komen met drie soorten mensen: geldschieters, toekomstige medewerkers en ‘posterboys en -girls’. Eind 2018 moet de internationale campagne voor The Correspondent van start gaan.

SDM is er trots op om al vanaf het begin betrokken te zijn bij De Correspondent. In 2017 besloten we om de oprichters van dit journalistieke platform te helpen met een internationale uitbreiding. Het Nederlandse journalistieke platform, begonnen met een crowdfunding in 2013, wil in 2018 door middel van een ledencampagne het Engelstalige The Correspondent oprichten. Met een voorfinanciering van SDM van 600.000 euro kan het platform de voorbereidingen treffen om deze ledencampagne mogelijk te maken.

De bijdrage van SDM bestaat uit een investering van 300.000 euro en een converteerbare lening van eveneens 300.000 euro. Hiermee krijgt SDM een belang van vijf procent alsook prioriteitsaandeel, waarmee de principes achter het platform bewaakt kunnen worden. Zo zal SDM eenzelfde rol vervullen als bij het Nederlandstalige De Correspondent.

14 15 Waarom willen jullie Hoe ziet een werkdag Wat zijn de grootste Wat betekent The Correspondent voor uitbreiden naar het Engels? in New York eruit? obstakels in Amerika? de Nederlandse De Correspondent?

“Onze journalistiek gaat over ontwikkelingen die “Gek genoeg sta ik al om 7 uur op. Dat strookt “Het belangrijkste is de schaal. Toen we in “Vooralsnog merken de leden en de niet per se gebonden zijn aan Nederland, totaal niet met de biologische klok die ik in Nederland begonnen, hadden we natuurlijk al een Nederlandse redactie er zo min mogelijk van. maar juist heel vaak grensoverschrijdend zijn. Nederland heb, want ik ben geen ochtendmens, netwerk in de journalistiek en was het relatief Het wordt niet met hun geld gefinancierd en Met een Engelstalig platform kunnen we nog maar daar ben ik klaarwakker. Misschien ligt makkelijk om publiciteit te krijgen. Maar in het beïnvloedt de inhoud niet. Als het er meer auteurs aan ons binden en kan een het aan die stad, de drukte. En dan is het koffie- Amerika zijn we nog niets en het land is veel eenmaal is, verandert dat. Dan krijgen gevarieerder publiek expertise bijdragen. drinken, netwerken. We zoeken kort gezegd drie groter en verdeeld. Dus de uitdaging is om die Nederlandse leden ook toegang tot de Daarnaast hopen we natuurlijk dat we daardoor soorten mensen: geldschieters, potentiële mede- aandacht te krijgen en om de juiste mensen voor Engelstalige stukken en krijgen ze betere meer bereik krijgen. En meer geld om te werkers - met als belangrijkste persoon een goede ons te winnen.” journalistiek, omdat correspondenten mondiaal investeren in journalistiek.” hoofdredacteur - en ambassadeurs: bekende kunnen samenwerken. We willen niet iets mensen met veel bereik; celebrities of media- nieuws oprichten naast onze Nederlandse “Het past ook bij onze wens om voorop te lopen ondernemers die een soort posterboys of -girls Jullie krijgen hulp van een redactie, we breiden uit naar iets groters.” in de journalistiek. Veel dingen waar wij vijf jaar kunnen zijn. We moeten bekendheid genereren. geleden de eerste in waren, zijn inmiddels belangrijke Amerikaanse gemeengoed. Steeds meer media zoeken “Meestal drink ik met een stuk of vijf mensen koffie media-expert: Jay Rosen. Hoe moeten we dat voor ons zien? mogelijkheden om advertentievrij te worden op een dag. Dat kan een typische New Yorkse en kijken naar lidmaatschap als belangrijkste meeting zijn van twintig minuten met een hoge pief, Wat is zijn rol? “Het is best moeilijk om te visualiseren wat we financiering. Ook het idee dat het dagelijkse bijvoorbeeld de directeur van uitgeverij Bloomberg precies voor ogen hebben, omdat er geen nieuws vooral een handelsproduct is dringt of de hoofdredacteur van Buzzfeed. Het kan ook “Hij denkt al jaren na over de rol van vergelijkbaar voorbeeld is. Het is nogal een grote steeds meer door. Je onderscheiden van het een gesprek zijn met iemand die een interessante lidmaatschap in de journalistiek en hij ziet ons als ambitie, het gaat verder dan een medium nieuws zoals wij doen is dus vruchtbaarder. following of expertise heeft. Zo iemand is de koploper van dit model. Op New York University oprichten. Maar ik probeer het vaak zo uit te Dat kan op grotere schaal en sneller in een bijvoorbeeld Nate Silver, een bekende statisticus is hij gestart met The Membership Puzzle Project, leggen: als Facebook de plek is voor je sociale wereldtaal. We voelen in die zin goede, en opiniepeiler. Die vragen we dan ook om advies waarin hij onderzoekt hoe Amerikaanse media contacten, Twitter voor je mening en LinkedIn motiverende haast. Als je een goed idee hebt, over campagnes, en iemand van Bloomberg kunnen leren van lidmaatschapmodellen. Wij leren voor je professionele netwerk, dan mist er nog moet je het claimen.” vragen we wat een goede prijs voor ons product op onze beurt weer van de andere voorbeelden die een kennisnetwerk. Een plek waar experts kennis zou zijn.” hij onderzoekt. Hij helpt ons enorm bij het uitwisselen. Dat willen we maken vanuit de opstarten in Amerika.” publieke functie van de journalistiek.”

“Jay Rosen is niet bij ons in dienst, maar hij heeft “We zijn ooit begonnen met individuen die Wie betaalt dit wel een functietitel voor zichzelf bedacht: CTRO, allemaal hun eigen thema hadden, nu gaan Amerikaanse avontuur? Chief Trust Officer. Hij heeft ‘vertrouwen’ tot het we steeds meer naar thema’s waarin centrale begrip van onze organisatie gemaakt. verschillende correspondentschappen “Stichting Democratie en Media heeft erg De journalistiek kampt met een enorm vertrouwen- overlappen. Dus Jelmer Mommers die bijgedragen aan onze oprichting in Nederland en sprobleem. Vraag maar eens aan iemand hoe die schrijft over klimaat en energie gaat vaker investeert nu ook in The Correspondent. We delen terugkijkt op een interview met een journalist, dan samenwerken met Thalia Verkade, die over veel waarden, want het fonds hecht er sterk aan is het alsof je vraagt naar zijn ervaring met een mobiliteit schrijft. Dat is een mondiaal dat wij onafhankelijk kunnen opereren. Ik leer Amsterdamse taxichauffeur; het zal nooit lyrisch probleem, dus daar gaan ook Engelstalige inmiddels de fondsentaal een beetje kennen en dat zijn. Terwijl vrijwel alle journalisten die ik ken specialisten aan bijdragen. Daarbij dragen wordt ook wel runway funding genoemd. Het idee integer zijn en verstand van zaken hebben. leden ook hun expertise bij en worden is dat je iets financiert dat op eigen benen verder Hoe kunnen we dat veranderen? Jay houdt in de journalisten gespreksleiders. Zo kun je kan zodra de financiering stopt. gaten dat alles wat we doen in dienst moet staan verhalen maken die je als individuele Rob Wijnberg van het vergroten van journalist nooit waren gelukt.” © Bas Losekoot “We hebben in Amerika bovendien geld gekregen vertrouwen.” van Craig Newmark, de oprichter van Craigslist. En we zijn vergevorderd in gesprek met Omidyar Network dat in Amerika een soortgelijke rol heeft als SDM.”

16 17 icon

2818 19 Likeminds Jaap Cohen Institute on Statelessness Stichting Digital Freedom Fund A seat at the table Biografie Theo van Gogh and Inclusion Future proofing our digital rights Addressing discrimination against Wat: A seat at the table is een theatervoor- Wat: Een boek over het leven van stateless refugees in Europe Wat: Future-proofing our digital rights is stelling gemaakt voor OEROL 2017 waarin en de moord op Theo van Gogh een project van het Digital Freedom Fund. maker Saman Amini en drie andere jonge (1957-2004). Naast de biografie biedt Het anticipeert op toekomstige makers onderzoeken hoe racisme zich het boek een analyse van de doorwerking Wat: Addressing discrimintion against knelpunten in de waarborging van manifesteert in de Nederlandse samenleving. van Van Goghs ideeën tot in de huidige tijd. stateless refugees in Europe is een fundamentele rechten in een online onderzoek naar de gaten in het beleid in de omgeving, zodat wij ons daar bijtijds Hoe: De voorstelling onderzoekt Hoe: Biograaf Jaap Cohen neemt drie opvang en rechtenwaarborging van staatloze op kunnen voorbereiden. geïnstitutionaliseerd racisme via twee jaar de tijd voor het onderzoek naar Van vluchtelingen langs de migratieroute door aanvliegroutes: vanuit het perspectief van Gogh. Vorig jaar is het archief van Theo Europa en in Nederland. Hoe: Niet alleen worden de belangrijkste mensen die de gevolgen ondergaan en van Gogh ontsloten en zijn er 25 interviews aankomende uitdagingen voor vanuit het perspectief van mensen die afgenomen met bekenden van de cineast, Hoe: Onderzoekers brengen de ervaringen digitale rechten in kaart gebracht, maar (onbewust en bewust) gebruikmaken van de interviewer en columnist. in kaart van stateloze Koerden en Palestijnen er wordt ook een actieplan ontworpen om privileges die deze vorm van racisme met zich uit Syrië die via Griekenland naar Nederland deze uitdagingen aan te pakken. meebrengt. Wat Saman Amini betreft zijn begrip Waarom gesteund door SDM: “Theo van zijn gemigreerd. Hierdoor wordt inzichtelijk en sympathie onze enige wapens in de strijd Gogh speelde een belangrijke rol in het gemaakt op welke manieren staatloosheid de Waarom gesteund door SDM: “De tegen racisme. Met deze voorstelling hoopt hij debat over de invulling van het recht op kans op bescherming en duurzame naleving van mensenrechten dreigt mensen dichter bij elkaar te brengen en vrijheid van meningsuiting. Een invulling oplossingen beïnvloedt. te worden aangetast door allerlei begrip te creëren voor beide kanten. die kan schuren met het verbod op ontwikkelingen in de digitale omgeving. discriminatie. De verkenning van de Waarom gesteund door SDM: “Dit Dit project brengt toekomstige Waarom gesteund door SDM: “In deze grens tussen deze twee rechtstatelijke onderzoek toont aan hoezeer de realiteit bedreigingen van rechten en vrijheden confronterende theatervoorstelling nemen vier uitgangspunten in deze biografie is van staatloosheid de toegang tot opvang en in de digitale context in kaart, zodat talentvolle makers het OEROL-publiek mee in dertien jaar na de moord op Van Gogh andere fundamentele rechten beïnvloedt voor mensenrechten beter kunnen hun ervaringen met racisme in Nederland. In onverminderd actueel.” staatloze vluchtelingen in Nederland en worden beschermd.” een theaterlandschap dat weinig cultureel Europa. De aanbevelingen die uit het divers is qua makers en publiek, vinden we onderzoek volgen, dragen bij aan een het belangrijk dat deze verhalen een podium verbetering van de rechtspositie van krijgen.” stateloze vluchtelingen.”

Theo van Gogh Poster - A seat at the table © Pascal Ollegott

20 21 Nejra Kalkan De Commissie Meijers De rechtsstatelijke waakhond van de EU De Commissie Meijers bevordert de In 2018 verbreedt de Commissie haar focus “We hopen dat onze waarborging van mensenrechten in Europese van Den Haag en Brussel naar Duitsland. wetsontwikkeling. Daartoe toetst zij gevraagd “Wij constateren dat Duitsland als groot en adviezen ook via Berlijn en ongevraagd Europese wetgeving in invloedrijk land in de Europese Raad vaak het verschillende fasen van het wetgevingsproces. voortouw neemt. We verkennen daarom of we zullen bijdragen aan het Door adviezen op het juiste moment te schrijven ook daar onze adviezen kunnen aanbieden. en dankzij een uitgebreid netwerk in Brussel en Wel in het Duits want anders dan in Nederland, aankaarten van Den Haag, weten de leden hun commentaar worden Engelstalige documenten daar niet in mensenrechtelijke op het hoogste politieke niveau aan de het Parlement gebruikt. We hopen dat onze orde te stellen. adviezen ook via Berlijn zullen bijdragen aan kwesties op Raadsniveau.” het aankaarten van mensenrechtelijke kwesties Kalkan vertelt waarom het werk van op Raadsniveau.” De Commissie Meijers nodig is: “Soms worden in de politieke waan van de dag op korte termijn Naast de activiteiten in Duitsland, staan wetgevende voorstellen gepresenteerd die voor 2018 het Europees Gemeenschappelijk bijvoorbeeld als doel hebben om de veiligheid Asielsysteem, de rechten van migranten en van de Unieburgers te waarborgen, waarbij er de bescherming van persoonsgegevens op v onvoldoende oog is voor de negatieve gevolgen de agenda. die deze besluiten kunnen hebben voor diezelfde Nejra Kalkan burgers.” Kalkan ziet de toenemende vervreemding Nejra Kalkan... © Lex Draijer en het ‘wij-en-zij-denken’ als een bedreiging Belangrijke aandachtspunten voor de voor de rechtsstaat in de komende jaren. informeert: Commissie Meijers in 2017 waren de “Met het sluiten van grenzen worden vrijheden “Het ontwerp-protocol bij het Schengenverdrag De Commissie Meijers bestaat uit onafhankelijke onderhandelingen over de Europese ingeperkt. Onze veiligheid is van groot belang, werd grotendeels door leden van de Commis- experts op het gebied van Europees asielrecht, asielwetgeving en de uitbreiding van maar we moeten er wel voor waken dat we de sie Meijers geschreven. Dat we op het gebied vreemdelingenrecht, strafrecht, privacy en non- bevoegdheden van justitiële instanties. rechten waar we onze vrijheid en veiligheid aan van burgerrechten, justitie en binnenlandse discriminatie. De leden van de commissie Bovendien waren er positieve ontwikkelingen te danken hebben, niet inperken. Daarnaast is zaken toetsing hebben door de rechter, is dus zetten zich in om Europese beleidsvorming en op het gebied van openbaarheid van de Europese privacy een onderwerp dat aandacht behoeft. mede aan de Commissie Meijers te danken.” regelgeving inzichtelijk te maken en te controleren besluitvormingsprocessen. “De Nederlandse In het strafrecht is het van belang om de op hun verenigbaarheid met mensenrechten. Tweede Kamer heeft, met onder andere de boeven te vangen, maar wel op een legitieme wordt geïnspireerd door: input van de Commissie Meijers, een position manier zonder af te doen aan de rechten van “De kennis en expertise van de leden van de Nejra Kalkan is secretaris bij de commissie. paper aangenomen voor meer openbaarheid de verdachten en gevangenen.” Commissie. Ze zijn vrijwilligers en delen de Ze neemt samen met de leden beslissingen over van de Raadsdocumenten.” kennis en expertise kosteloos met als doel om wetgevingsvoorstellen waarover adviezen worden de rechten van de EU burgers te beschermen.” geschreven. “De Commissie Meijers probeert te zorgen voor betere democratische controle door activeert: systematisch Europese voorstellen op het gebied “Iedereen kan op zijn eigen manier een verschil van strafrecht, migratie, privacy en discriminatie “De Commissie Meijers maken en bijdragen aan een rechtvaardiger te toetsen aan de eisen van de democratische wereld. Blijf alert op de verworvenheden van de rechtsstaat. De Commissie Meijers informeert bevordert de waarborging rechtsstaat. Beschouw mensen als individu en politici, beleidsmakers en publiek over Europese van mensenrechten onthoud dat de rechtsstaat ons allemaal aan- besluitvorming. Ook adviseert de Commissie gaat. Want als de rechten van één persoon of Europarlementariërs in hun standpuntbepaling, in Europese groep worden geschonden, dan kan eenieder bijvoorbeeld tijdens onderhandelingen met van ons de volgende zijn. Het is dus niet een de Raad en de Europese Commissie.” wetsontwikkeling.” kwestie van ‘wij’ en ‘zij’.”

22 23 Marjolein Odekerken Journalisten en organisaties dienen volgens Onderzoek Nederlandse Odekerken ook zelf een actieve houding aan te Vereniging van Journalisten Aanbevelingen aan de overheid: nemen. “Dit betekent dat zij in ieder geval altijd aangifte zouden moeten (blijven) doen: daarmee Een dreigend klimaat • Wetenschappelijk onderzoek met als geef je niet alleen de buitenwacht, maar ook de eigen doelstelling het formuleren van beleid ter beroepsgroep een duidelijke grens dat bedreigingen bescherming van journalisten; Hoe zit het met de ernst van bedreigingen van niet getolereerd worden. Daarbij is het van belang dat journalisten in Nederland? Zijn journalisten in de • Workshops/trainingen voor journalisten het doen van aangifte vanuit de werkgever laatste jaren terughoudender geworden? En wat en mediaorganisaties gericht op actief wordt gestimuleerd, bijvoorbeeld |zijn de gevolgen van de bedreigingen voor de conflicthantering, beroepsethiek door het opstellen van een protocol.” persvrijheid? Eind 2016 verrichtten dr. Marjolein en de ondersteuning van medewerkers Odekerken en professor dr. Alex Brenninkmeijer bij bedreigingen; Het onderzoek is positief ontvangen en heeft in opdracht van de Nederlandse Vereniging van veel politieke en publieke aandacht gekregen. Journalisten (NVJ) het onderzoek Bedreigingen van • Cursussen binnen de opleidingen “Oud-minister Blok heeft het rapport serieus journalisten. Dit onderzoek heeft geresulteerd in Journalistiek waarin de thematiek van opgepakt en Kamerlid Sneller heeft Kamervragen het rapport Een dreigend klimaat. bedreigingen, conflicthantering en gesteld naar aanleiding van de onderzoeksresultaten.” gevaren voor de persvrijheid onder de Onderzoeker, criminoloog en sociaal- aandacht wordt gebracht van toekomstige In maart 2018 is er, op uitnodiging van de Commissie wetenschapper Marjolein Odekerken: “Het journalisten. voor Justitie & Veiligheid in de Tweede Kamer, een vermoeden bestond dat de bedreigingen aan het rondetafelgesprek gehouden over de bedreiging en adres van journalisten in ons land de laatste jaren bescherming van journalisten waarbij Odekerken ernstiger zijn geworden. Ze zouden in sommige Ook zijn er aanbevelingen voor aanwezig was. Ook werd er in de media veel aandacht situaties bepaalde dingen liever niet zeggen of zelfs politie en justitie. Die kunnen volgens besteed aan het onderzoeksrapport. Zo verschenen helemaal niet publiceren. In dit onderzoek waren het onderzoek in de benadering van er artikelen in Trouw, de Volkskrant, en NRC. wij benieuwd of er een cultuur van angst onder bedreigingen aan journalisten een journalisten heerst en wat de gevolgen hiervan zijn voorbeeld nemen aan de Eenduidige De NVJ, opdrachtgever van het onderzoek en één van voor de persvrijheid. Ook wilden we komen met Landelijke Afspraken bij agressie en geweld de voortrekkers van het gesprek in maart, zal zich de concrete aanbevelingen om de bescherming van tegen werknemers met een publieke komende tijd blijven richten op het komen tot duurzame journalisten te verbeteren.” Uit het onderzoek taak (ELA) om meldingen van bedreigingen oplossingen. blijkt dat Nederlandse journalisten inderdaad steeds eenduidig, effectief en snel af te handelen. vaker te maken krijgen met bedreigingen tijdens hun werk. 380 (79%) van de bevraagde journalisten vinden de bedreigingen een actueel en reëel gevaar Aanbevelingen aan politie en justitie: voor de persvrijheid. 377 (74%) van hen zijn van Marjolein Odekerken... mening dat journalisten uit angst voor bedreigingen • Ketenafspraken zoals het bijhouden van informeert: in enige mate terughoudend en voorzichtig zijn in een eenduidige registratie en het Marjolein Odekerken “Hoewel Nederland in tegenstelling tot andere landen hun nieuwsgaring en -verspreiding. aanstellen van een contactfunctionaris; zoals Turkije en China een hoge plek inneemt op de De aanbevelingen van de onderzoekers richten zich • Opsporingsafspraken zoals het altijd persvrijheidsindex en gecategoriseerd wordt als een in eerste instantie op de overheid. “De overheid opnemen van een aangifte, waarbij niet land met een vrije pers, ligt de persvrijheid ook hier heeft voor mensen met een publieke functie, zoals alleen gekeken moet worden naar onder vuur.” politieagenten en ambulancepersoneel, gerichte onrechtmatig gedrag, maar ook naar beleidsmaatregelen getroffen om te zorgen dat zij onbehoorlijk gedrag; wordt geïnspireerd door: hun werk zo ongehinderd mogelijk kunnen doen. “De drive van sommige journalisten om zich sterk te Een dergelijke aanpak ontbreekt echter voor de • Vervolgingsafspraken, zoals bijvoorbeeld blijven maken voor een onafhankelijke journalistiek journalistiek en daar moet wat mij betreft verandering hoge prioriteit geven aan de vervolging ten dienste van de democratische rechtsstaat. in komen, want journalisten vervullen een van bedreigingen. Ondanks alle bedreigingen en de grote impact cruciale publieke taak. De overheid kan hierin hiervan nemen zij hun taak serieus: ze blijven op een faciliterende rol spelen door initiatieven te zoek gaan naar waarheidsvinding en een kritische en financieren gericht op de aanpak van bedreigingen.” onafhankelijke journalistiek. Dit getuigt van moed en ik heb veel bewondering voor hen.”

activeert: “We zijn samen verantwoordelijk voor onze demo- cratische rechtsstaat. Een samenleving maken we met elkaar. Door respectvol en behoorlijk met elkaar om te gaan: dat is volgens mij ook de basis om 24 25tegengeluid te kunnen geven aan de bedreigingen.” 26 27 v

Door: Yasmina Aboutaleb

Tandenbijten was het, toen begin 2017 de pilot tegen moslimdiscriminatie startte. Zouden er wel genoeg aanvragen komen? Het eerste jaar zit erop, en inmiddels halen programmamanager Maartje Eigeman en programmamedewerker Sümeyye Ekmekci opgelucht adem. “Er zitten sterke initiatieven bij met veel potentie.”

Dat ‘Rachid’ en ‘Jaap’ niet dezelfde kansen op een woning hebben, verbaast Sümeyye Ekmekci en Maartje Eigeman “Onze grootste niets. Toch zijn de cijfers schokkend. Twee dagen voorafgaand aan dit interview publiceerde De Groene Amsterdammer namelijk een onderzoek waaruit blijkt dat ruim negentig procent van de verhuurmakelaars bereid is mee te werken aan verzoeken van woningeigenaren om nachtmerrie? Dat moslims te discrimineren. Het toont nog maar eens de relevantie van het programma tegen moslimdiscriminatie waarmee Stichting Democratie en Media (SDM) in 2017 startte. “Discriminatie wordt vaak gezien als een incidenteel probleem. Dit onderzoek laat er nul aanvragen zien dat het niet bij incidenten blijft, maar dat het een structureel probleem is,” zegt Sümeyye. zouden komen.” ~ Maartje Eigeman Sümeyye Ekmekci

28 2929 vvvtv

Waarom is het zo belangrijk Waarom is dat belangrijk?

om dat aan te tonen? M: “Moslims zelf moeten betrokken worden Ondanks alle goede bedoelingen zijn SDM en bij discussies en oplossingen voor problemen de makers van de projecten het mikpunt van M: “De meeste mensen weten wel dat moslims die hen raken, en niet alleen symbolisch. Ze felle kritiek, veelal geuit op Twitter. Ze hadden worden gediscrimineerd, maar vaak wordt er moeten ook een gelijkwaardige of leidinggevende het wel verwacht, moslimdiscriminatie is een gedacht dat het wel meevalt, of dat het slechts een rol kunnen nemen, simpelweg omdat het vaak gevoelig onderwerp, zeker in deze tijd. gevoel is. Er zijn veel onderzoeken gedaan, maar de mensen zijn die er het meest over weten en de “Kritiek hoort erbij en is tot op zekere hoogte die gaan vaak over persoonlijke ervaringen van beste connecties hebben in de gemeenschappen. ook gezond, voor ons als organisatie en voor discriminatie. Het onderzoek van De Groene Maar ook omdat zelfrepresentatie een belangrijk het publieke debat. Maar de beschuldigingen Amsterdammer is juist heel specifiek, er is een onderdeel is in het tegengaan van uitsluiting. en persoonlijke aanvallen op sociale media situatietest gedaan met als resultaat duidelijke gaan soms wel erg ver”, zegt Sümeyye. “Aan cijfers, daar kun je niet omheen.” “Datzelfde geldt voor het publieke debat. Het is de andere kant: als wij als organisatie dat soort belangrijk dat stemmen van minderheden worden reacties krijgen, onderstreept dat het belang gehoord en meegenomen. Daar is nu een gebrek van ons werk.” Worden klachten over aan, vooral als het gaat om moslimdiscriminiatie. discriminatie vaak afgedaan Ze zijn er wel, moslims en mensen met een Maar er waren ook mooie reacties waardoor moslimachtergrond die zich in het debat mengen, ze werden overvallen. Die op de korte film als een excuus? maar er zijn relatief weinig sterke spelers die van filmmakers Issa Shaker en Anass Bendrif, de expertise en de middelen hebben om echt bijvoorbeeld. Daarin is te zien hoe een aan verandering te werken. Daarom investeren gehoofddoekte vrouw in het Engels aan M: “Dat is wel de ervaring van de mensen met we in mensen en organisaties die zich voor dit willekeurige mensen in het Vondelpark vraagt Maartje Eigeman en Sumeyye wie we samenwerken. Iedereen weet wel dat er onderwerp inzetten.” of ze misschien haatberichten op social media © Anne van Zantwijk stereotyperingen, uitsluiting en vooroordelen zijn, voor haar willen vertalen. De mensen die haar maar op basis van dat gegeven alleen kun je verzoek inwilligen doen dat met het schaam- weinig. Door dit onderzoek wordt duidelijk dat er Maartje leidde in eerste instantie het rood op de kaken: ‘Wil je echt dat ik dit echt sprake is van structurele discriminatie. Eerder programma tegen moslimdiscriminatie alleen, vertaal?’ Het filmpje ging viral en werd werd dat ook bij uitzendbureaus aangetoond.” maar vroeg in oktober 2017 Sümeyye er bij. Die had door haar werkervaring bij onder meer het 28 miljoen keer bekeken. Het was een College voor de Rechten van de Mens niet alleen perfect voorbeeld van een ludieke actie Jullie steunen initiatieven die de beste papieren voor de baan, maar ze weet als die op een simpele, maar effectieve manier moslima en hoofdoekdraagster ook als geen ander moslimdiscriminatie aankaartte in het moslimdiscriminatie aantonen. wat het betekent om gediscrimineerd te worden. publieke debat, zegt Maartje. Bij de islamitische basisschool waar ze als kind in Zou zo’n onderzoek als dat van Eindhoven op zat, is een keer een molotovcocktail De Groene Amsterdammer in naar binnen gegooid. Maar ook op latere leeftijd kreeg ze te maken met discriminatie. Sümeyye: aanmerking komen “Ik heb ook gesolliciteerd op baantjes die ik niet kreeg omdat ik een hoofddoek droeg, dat werd voor subsidie? letterlijk gezegd. Tegen dat soort dingen wil ik iets doen. Ik wil me inzetten om ze te voorkomen.” S: “Het onderwerp sluit zeker goed aan bij ons programma, maar wij vinden het ook belangrijk dat projecten worden geleid door personen met een moslimachtergrond, of dat er in ieder geval sprake is van een gelijkwaardig partnerschap tussen moslims en niet-moslims.”

3030 31 31 v

Waren jullie van tevoren niet Het gaat dus verder dan het bang dat er niet genoeg uitschrijven van een cheque. aanvragen zouden komen? M: “Ja, contact onderhouden is een belangrijke Beiden: “Jawel.” Ze lachen. basis om een project goed te kunnen ondersteunen. Zo komen we het op tijd te M: “Onze grootste nachtmerrie was dat er nul weten als projecten toch anders lopen en kunnen aanvragen binnen zouden komen. Alles komt altijd we aanvullende ondersteuning bieden wanneer op het allerlaatste moment, zo werkt het ook met dat nodig is. Een van de organisaties vertelde reguliere oproepen. Dan zit je zes weken te bijvoorbeeld dat ze het moeilijk vinden om in de denken: waar blijven ze?” media te praten over hun werk, juist omdat het onderwerp zoveel felle reacties oproept. We S: “En je weet niet wat je binnenkrijgt.” hebben toen een mediatraining aangeboden, zodat ze konden oefenen met het overbrengen M: “Dat vooral. Maar we kregen veel meer van hun boodschap. Bij een andere aanvraag | aanvragen dan we konden honoreren. We vonden we het idee goed, maar was de uitwerking ondersteunen nu een aantal sterke initiatieven, nog te beperkt. Toen hebben ze op ons initiatief geleid door talentvolle mensen. Daar ben ik trots onder begeleiding van een expert hun plan verder op. Dat wij een bijdrage kunnen leveren om hen te uitgewerkt.” ondersteunen. “ S: “We zien dat het goed is om hier apart aandacht aan te besteden, en om maatwerk aan te bieden. We kijken nu hoe we die aanvullende vormen van Critici vragen zich af of het wel ondersteuning ook op andere gebieden in de nodig is om subsidie te geven. organisatie kunnen inzetten.”

M: “Er kunnen prachtige dingen ontstaan zonder Betekent dat dat de pilot een geld, maar met wat financiering kun je meestal net wat verder komen. Dan kun je meer tijd eraan vervolg krijgt? besteden, meer expertise in huis halen, een advertentie betalen. Het maakt de initiatieven S: “Deel twee van het programma loopt in het professioneler, op allerlei vlakken. Zo maak je de najaar van 2018 af, dan gaan we evalueren en impact van grassrootsorganisaties groter en bied kijken we verder. Maar het onderwerp moslim- je structuur.” discriminatie blijft de komende tijd een prioriteit bij SDM.” S: “Dat is de meerwaarde van een apart programma als dit. Maartje en ik hebben meer tijd om gesprekken te voeren met mensen om te zien wat ze nodig hebben.”

32 33 v

Zouka Media Shaker productions Sarah Izat BLANCO Facing Prejudice Mini-campagne hoofddoek & politie

Wat: In de webserie BLANCO reist programma Wat: Filmmakers Issa Shaker en Wat: Ter introductie van de zaak van Sarah Izat maker Abdelkarim El-Fassi in aanloop naar de Anass Bendrif maakten twee korte films bij het College van de Rechten van de Mens is Tweede Kamerverkiezingen door Nederland om van sociale experimenten en twee compilatie- voor de Facebookpagina Diversiteit in Eenheid met mensen in gesprek te gaan. video’s met de reacties op de korte films. een video gemaakt waarin Sarah uitlegt waarom In Delete_it vraagt een moslima aan voorbijgang- ze als politievrouw haar hoofddoek wil kunnen Hoe: In een klassieke Renault 4 rijdt El-Fassi van ers haatdragende Nederlandstalige Facebook- dragen. Rotterdam naar Zeeland en de Achterhoek op zoek posts voor haar te vertalen. In ‘Discriminatie is naar de politieke overtuigingen, twijfels en vooroor- geen kinderspel’ lezen kinderen vergelijkbare Hoe: Het filmpje werd gemaakt in samen- delen van zichzelf en anderen. Hij gaat hiervoor in online reacties over moslims en asielzoekers voor. werking met een ervaren campaigner en werd gesprek met vrienden, familie, politici, burgers, voornamelijk via Facebook verspreid. Het heeft stemmingmakers, tegenpolen en onzichtbare Hoe: De korte films kaarten het probleem van een bereik gehad van 211.111 mensen. Er zijn stemmen. moslimdiscriminatie aan op een van de plekken 1437 reacties achtergelaten en het filmpje is waar het zich het meest voordoet: de social- 483 keer gedeeld. Waarom gesteund door SDM: “Abdelkarim El-Fassi media-platforms. Het totale aantal views was brengt als geen ander op een mooie en inzichtelijke 1,3 miljoen nationaal en 28 miljoen internationaal. Waarom gesteund door SDM: “De zaak van manier in beeld wat de effecten zijn van de Sarah Izat bood een goede gelegenheid om het gepolariseerde debatten over moslims en de Waarom gesteund door SDM: “De video’s debat aan te jagen over wat neutraliteit anno islam in Nederland, en hoe deze tegenstellingen agenderen online haat jegens moslims op zeer 2017 betekent binnen de instituties van de kunnen worden overstegen. De Tweede Kamerver- effectieve wijze en brengen tegelijkertijd de Nederlandse democratische rechtsstaat en kiezingen boden bovendien een goede gelegenheid menselijke kant hiervan prachtig in beeld.” in een diverse samenleving.” om de vraag ‘Is er in Nederland nog wel plek voor mij als moslim?’ naar voren te brengen in het publieke debat.”

Video still ‘Delete_it’ Video still interview Sarah Izat

34 35 v

Ibtissam Abaâziz Volgens Abaâziz is er de afgelopen jaren Naast het in kaart brengen van de steeds meer sprake van ondemocratische problematiek, publiceert Stichting tendensen waardoor moslims Meld Islamofobie ook succesverhalen. Stichting Meld Islamofobie! disproportioneel worden benadeeld. “Deze succesverhalen laten zien dat Melding, registratie en bewustwording Als voorbeeld noemt zij de uitspraak van mensen wel degelijk succes kunnen het Europese Hof van Justitie. In 2017 boeken als zij bereid zijn actie te bepaalde het Hof, naar aanleiding van twee ondernemen tegen islamofobie. Zo werd vrouwen die waren ontslagen vanwege het een reservering van een vakantiehuis in dragen van een hoofddoek, dat werkgevers Frankrijk geannuleerd op basis van een hun personeel het zichtbaar dragen van enig achternaam. De verhuurder meldde aan politiek, filosofisch of religieus teken mogen de huurder: ‘Uit je achternaam leid ik af “Mensen delen verbieden. “In de praktijk betekent dit dat de dat je moslim bent. Wij willen liever keuzevrijheid van moslima’s wordt beperkt. geen moslims in verband met de buren.’ incidenten met elkaar en Zij worden gedwongen om te kiezen: óf je De huurder heeft hiervan melding gemaakt hoofdoek af, óf een andere baan zoeken.” bij de boekingswebsite. De website heeft via sociale media, maar hier adequaat op gereageerd door de In Nederland valt er volgens Abaâziz genoeg verhuurder van de website te verwijderen.” doen meestal geen meld- te verbeteren als het gaat om discriminatie ing bij de politie of een tegen moslims. “Vooral op het gebied van bewustwording kunnen er grote stappen antidiscriminatiebureau.” worden gemaakt. Wij proberen die bewustwording te creëren door het Ibtissam Abaâziz probleem bloot te leggen. Daarnaast zijn wij voorstander van naming and shaming: het publiceren van namen van bedrijven die discrimineren. Denk aan het Het onafhankelijke burgerinitiatief Stichting Meld Volgens Abaâziz worden deze Ibtissam Abaâziz... meewerken van uitzendbureaus aan Islamofobie is in 2015 opgericht met als doel het problemen genormaliseerd. “Daarmee discriminatie op afkomst.” informeert: documenteren, analyseren en publiceren van bedoelen we dat men over bepaalde “Voor de oprichting van stichting Meld islamofobe incidenten. Een islamofoob incident is uitsluitingsvormen niet meer Stichting Meld Islamofobie heeft Islamofobie bestond er geen landelijke volgens Stichting Meld Islamofobie “fysiek of verbaal verontwaardigd is. Onder moslims is er een bovendien contact met de politie. organisatie die zich specifiek richt op het geweld, uitsluiting en discriminatie gericht tegen acceptatie van die normalisatie. Dat zien “Ons kwam ter ore dat agenten islamofobe in kaart brengen van islamofobe incidenten. moslims omwille van hun moslim-zijn: van discriminatie we bijvoorbeeld op Facebook. Daar zien we incidenten soms niet serieus namen en Met onze stichting hebben wij een platform op de arbeidsmarkt, op de werkvloer en in het reacties als: ‘In Nederland is het nou eenmaal dat aangiftes zelfs werden geweigerd. gecreëerd waar slachtoffers van onderwijs, tot verbaal en fysiek geweld op straat zo.’ Of: ‘Met een hoofddoek kun je nu een- Toen we daar melding van maakten bij islamofobie hun ervaringen kunnen en scheldpartijen op het internet.” maal niet overal werken.’ Dit verklaart ook commissarissen, werd hier adequaat op delen. Door centrale registratie en analyse de lage meldingsbereidheid van incidenten.” gereageerd. Mensen kunnen nu met hun kunnen incidenten beter in kaart worden Het initiatief is begonnen op Facebook klachten over het aangiftebeleid van de gebracht dan voorheen.” en heeft inmiddels ruim 11.600 volgers. Het meldpunt streeft ernaar de meldings- politie naar onze contactpersonen stappen. Ibtissam Abaâziz is één van de initiatiefnemers drempel te verlagen door een interactief Er wordt dan werk van gemaakt.” en projectcoördinator. “De aanleiding voor het forum te bieden waarin mensen hun verhaal wordt geinspireerd door: initiatief was de toename van gewelddadigheden kwijt kunnen. Daarnaast worden de omvang, “De positieve reacties en erkenning die wij

tegen moslims en moskeeën in Nederland naar geografische spreiding en kenmerken van krijgen uit verschillende hoeken van de aanleiding van de aanslag op Charlie Hebdo in Parijs. islamofobe incidenten in kaart gebracht. “Wij proberen die samenleving. Ook het feit dat onderzoekers Islamofobie stond tot dan toe niet op de politieke “Op deze manieren proberen we politie en in hun werk aan onze cijfers refereren of dat agenda en islamofobe incidenten werden niet politiek te stimuleren om in actie te komen.” bewustwording te meldingen worden opgepakt door de lokale gedocumenteerd.” creëren door het politiek.” Stichting Meld Islamofobie constateert dat probleem bloot te activeert: moslims die te maken krijgen met haat of “Als je getuige bent van een discriminatie- geweld vaak geen aangifte doen. “Mensen delen leggen.” en geweldsincident, probeer dan geen passieve incidenten met elkaar en via sociale media, maar omstander te zijn. Mobiliseer andere doen meestal geen melding bij de politie of een omstanders, contacteer de politie en sta antidiscriminatiebureau. Het gevolg is dat de omvang slachtoffers bij.” van het probleem structureel wordt onderschat en de motivatie om het probleem effectief aan te pakken bij de politie en binnen de politiek uitblijft.” 3636 37 38 39 Stichting Jongerenrechtbanken Studio Narrative MAAK bv Kompass Pilotproject Jongerenrechtbanken Concrete Blossom !METS: Kantel de Macht! Nothing about us, without us

Wat: In dit vierjarige pilotproject van Wat: In het kader van de Tweede Kamer- Wat: Het doel van de campagne !METS Wat: Nothing about us, without us is een Stichting Jongerenrechtbanken worden verkiezingen produceerde Studio Narrative een was om jongeren bewust te maken van hun talentenprogramma van zes maanden waarin een Amsterdamse middelbare scholieren campagne en een serie evenementen onder stemrecht en ze naar de stembus te krijgen op groep van zestien gemotiveerde en getalenteerde opgeleid om zelf recht te spreken over de noemer Concrete Blossom. Het doel van dit 15 maart. Initiatiefnemers zijn o.a. Jiggy Djé, jonge Syrische nieuwkomers training krijgt op het conflicten tussen leerlingen. project was om een bijdrage te leveren aan een TopNotch, Spotify, Campagnebureau BKB, gebied van burgerrechten, leiderschap en lobby. evenwichtige politieke meningsvorming van INDIE en MAAK bv. De centrale boodschap is: Hoe: Scholieren die (school)regels hebben Rotterdamse millenials met een biculturele ‘Sta samen op en ga stemmen.’ Hoe: Initiatiefnemer en burgerrechten- overtreden, verantwoorden zich voor een achtergrond. organisatie Kompass brengt de deelnemers jongerenrechtbank met medeleerlingen als Hoe: De campagne is breed uitgezet via elke twee tot drie weken bij elkaar voor een advocaten en rechters. Deze innovatieve Hoe: Een week voor de verkiezingsdag opende traditionele en digitale kanalen. Artiesten zoals training. De trainingen worden verzorgd door vorm van zelfstandige rechtspraak geschiedt de Concrete Blossom pop-up politieke helpdesk de rappers Sticks en Jiggy Dje spoorden hun professionals van lobbykantoren, universiteiten, op basis van herstelrechtelijke principes. in Rotterdam. Het programma bestond fanbase aan om te gaan stemmen. Daarnaast multinationals, media en politiek. Er worden dus geen straffen opgelegd, maar uit workshops, cirkelgesprekken en een hebben initiatiefnemers ervoor gezord dat er de jongerenrechters leggen in hun uitspraak expositie. Ook werd er een debat met kandidaat op mbo’s, hbo’s en universiteiten stemlokalen Waarom gesteund door SDM: “In een gezonde, maatregelen op om de aangerichte schade Kamerleden georganiseerd. Hierdoor bracht kwamen. Ook zijn er korte video’s gelanceerd inclusieve democratie hebben burgers inspraak te herstellen. dit project de landelijke politiek dichterbij een waarin in begrijpelijke taal relevante over zaken die hun dagelijkse leven beïnvloeden. ondervertegenwoordigde doelgroep. thema’s voor jongeren worden behandeld. Waar het beleid over opvang of integratie van Waarom gesteund door SDM: “Jongeren De campagne werd afgesloten met een groot vluchtelingen betreft, wordt er zelden met de leren en ervaren door dit project hoe de Waarom gesteund door SDM: “Dit project feest ter ere van de democratie. Om klokslag doelgroep zelf gepraat. Dit project biedt een rechtspraak werkt. Dit project raakt daarmee benaderde de verkiezingen vanuit het perspectief twaalf uur brachten honderden jongeren hun diverse groep Syrische nieuwkomers de kans aan de kern van onze pijler daadkrachtige van biculturele millennials en zette ontbrekende stem uit (zie ook pagina 44-45). om hun kennis en vaardigheden te versterken, democratie: het draagt bij aan een inclusieve vraagstukken zoals evenwichtige representatie zodat ze hun stem kunnen laten horen wanneer democratische praktijk en bevordert inzicht, en inclusie centraal. Een krachtig voorbeeld van Waarom gesteund door SDM: “Tijdens de er wordt gesproken over zaken die hen invloed, participatie en representatie van een initiatief dat een inclusieve democratische landelijke verkiezingen in 2012 stemde aangaan, zoals scholing, integratie, jongeren.” praktijk aanjaagt.” een derde van de jongeren niet. In een vluchtelingenverdragen, discriminatie representatieve democratie waarin burgers en het perspectief op een baan.” toch vooral inspraak hebben via verkiezingen, klopt daar iets niet. Bij de landelijke verkiezingen van 2017 liet !METS jongeren zien dat hun stem wel degelijk invloed heeft op de politiek en moedigde ze aan om daarom te gaan stemmen.”

Kompass - Call for Participants

40 41 Jurjen van den Bergh DeGoedeZaak coördineerde tot nu toe “Er moet een gezamenlijke campagnes rond toegang tot de abortuspil, het herstellen van de schade in Groningen ten vuist gemaakt worden om het Stichting DeGoedeZaak gevolge van de gaswinning en de bescherming De bondgenoot van progressief Nederland van het demonstratierecht. Daarnaast werden debat weer te laten gaan over burgercampagnes ondersteund rond de handhaving van de salderingsregeling voor de thema’s waar Nederland DeGoedeZaak is een nieuwe burgerbeweging zonnepanelen, het fiscaal goedkoper maken mooier, eerlijker, duurzamer die strijdt voor concrete maatschappelijke van reparaties en voor een goedkopere verandering en bouwt aan een eerlijke, duurzame treinverbinding naar België. “De grootste en rechtvaardiger van wordt.” en democratische samenleving. Jurjen van den campagne tot nu toe was Ze Zijn Al Thuis, een Bergh is initiatiefnemer: “Op DeGoedeZaak.org pleidooi voor een humaan kinderpardon. Deze kunnen burgers en organisaties zelf campagnes campagne werd gesteund door ruim 80.000 starten. Met een online platform, een goede Nederlanders en leidde tot al bijna 40 digitale infrastructuur, een krachtige mailinglijst aangenomen moties in gemeenterden. en een gedreven campagneorganisatie is De campagne werd in de eerste fase online DeGoedeZaak een katalysator voor sociale gevoerd door burgercampaigners: betrokken verandering en progressieve mobilisatie.” burgers die één dag eigenaar worden van de Jurjen van den Bergh... campagne. Daarna zijn er lokale campagnes opgestart. Er zijn 165 lokale leiders geworven, informeert: die met ondersteuning van DeGoedeZaak lokaal “Op DeGoedeZaak.org “In navolging van onderzoek van het CPB, campagnevoeren. Zij verspreiden gemeentelijke concludeerde I&O Research in een onderzoek in moties, organiseren huiskamerbijeenkomsten en kunnen burgers en opdracht van DeGoedeZaak dat er onder burgers zorgen voor inspraak bij hun gemeenteraden.” organisaties zelf grote steun is voor progressieve thema’s. Grote meerderheden van de Nederlanders willen Trots is Van den Bergh niet alleen op de campagnes starten.” bijvoorbeeld de verschillen tussen arm en rijk resultaten van de campagnes, maar ook verkleinen, de invloed van multinationals op op de bijdrage van DeGoedeZaak aan de politiek en samenleving verminderen en samenwerking tussen grassrootsorganisaties DeGoedeZaak biedt ondersteuning aan vinden dat Nederland de morele plicht heeft en het beschikbaar stellen van de campagne- initiatiefnemers van campagnes voor meer oorlogsvluchtelingen op te vangen.” tolerantie, gelijkheid, inclusiviteit, voor het infrastructuur. “DeGoedeZaak werkte voor de campagne rond toegang tot de abortuspil samen aanpakken van klimaatverandering, wordt geïnspireerd door: met veertien vrouwenrechtenorganisaties, van mensenrechten en het versterken van de “De eindeloze generositeit van onze klein tot groot. Samen waren we in staat een maatschappelijke krachten tegenover de macht mede-activisten.” van het bedrijfsleven. Volgens Van den Bergh geheel te vormen en een gecoördineerde campagne te voeren die bestond uit acties op hebben steeds meer mensen het gevoel dat ze activeert: Jurjen van den Bergh straat, politieke lobby en een online campagne.” © Georgios Gripeos de grip op het maatschappelijke en politieke “Start een campagne voor DeGoedeZaak! Naast debat kwijtraken. “Zij willen iets doen, maar niet zelf een campagne starten, kun je ook lid worden. “DeGoedeZaak wil binnenkomen in het per se voor langere tijd of binnen een politieke Vervolgens kun je acties ondersteunen, je mening Nederlandse progressieve spectrum met de partij. DeGoedeZaak springt in op deze lacune geven, campagnes en successen delen, belofte dat meer mensen samenwerken en en activeert het potentieel dat schuilt in dit deel vrijwilliger worden of door een financiële bijdrage meer mensen campagnes steunen. Er moet een van progressief Nederland.” anderen in staat stellen campagnes te runnen of gezamenlijke vuist gemaakt worden om het te steunen.” debat weer te laten gaan over de thema’s waar Nederland mooier, eerlijker, duurzamer en rechtvaardiger van wordt.”

42 43 Column: Massih Hutak Feest van de democratie

In het najaar van 2015 stopte Ik schreef mijn eigen brief waarin ik alle Een feestje geven ter ere van de ik als docent Nederlands en jongeren van Nederland opriep om te gaan democratie, was mijn antwoord. Een Maatschappijleer en sprong in het stemmen. En waarin ik uitlegde hoeveel feestje waar de tofste hiphopartiesten onzekere diepe. Ik sloot me af voor de we teweeg kunnen brengen als we van Nederland kwamen optreden en hele buitenwereld en leefde op water en voor één keer stappen uit onze waar gestemd ging worden. Een brood. Ik zat nachtenlang driftig thuis individualistische levens en ons gratis feest: je stempas en ID was je nieuwe liedjes en verhalen te schrijven. organiseren voor het grotere doel: toegangsbewijs. En het vond plaats Ondertussen stond de wereld in brand. onze toekomst. Mijn brief werd online in de Tolhuistuin in Amsterdam-Noord, Ondertussen stond zelfs Nederland in massaal gedeeld, en besproken in mijn mini-Nederland. Om klokslag brand, maar daar had ik niets mee te talkshows en op de radio en in alle twaalf uur hebben ruim vijfhonderd maken. Mijn dromen en mijn ego waren kranten. Dat vond ik natuurlijk te gek. jongeren die avond hun stem groter dan het universum. Maar het mooiste was toen ik het ene na uitgebracht. Hoe die vijfhonderd het andere belletje kreeg van mensen uit jongeren stonden te springen toen Maar ik had ook dromen voor ons land, de creatieve sector - met een enorm bereik ik vroeg wie samen met mij de eerste voor onze mensen, voor onze jeugd, onder jongeren - die zich ook geroepen stem wilde uitbrengen: het leek alsof ik voor onze toekomst. En die dromen voelden om hun verantwoordelijkheid gratis Justin Bieber kaarten uitdeelde. zag ik aangevallen worden in januari te nemen. Van platenlabels tot van 2017 toen Mark Rutte besloot dat muziekzenders tot vormgevers en Maar ik deelde stembiljetten uit hij een brief moest schrijven, aan “alle poppodia; iedereen kwam bij elkaar en de voor de Tweede Kamerverkiezingen. Nederlanders”. Wat ik als oud-leraar stemcampagne !METS ontstond. In zeven We realiseerden dit met een team van Nederlands vond van de stijl van weken lukte het ons om overal in het land, mensen met genoeg verstand om zijn brief, laat ik even achterwege. online én offline, zichtbaar te worden. We te weten dat je jongeren nooit moet Inhoudelijk zag ik het land waar ik niet hadden de aandacht. Wat nu? onderschatten en met genoeg ballen geboren ben, maar waar ik wel van hou om te weten dat je ze altijd moet blijven en dat ik mijn thuis noem, gereduceerd uitdagen. Vijfhonderd jongeren die Massih Hutak © Robin de Puy worden tot een klein, xenofoob en feestend en dansend de democratie bang land. En dat kon ik niet hebben. vierden en hun verantwoordelijkheid Dus gaf ik voor het eerst in mijn leven namen door hun stem uit te brengen, aan mezelf toe dat ik eigenlijk een was voor mij de grootste middelvinger activistisch hart heb en dus ook naar een falend systeem. actie moest ondernemen.

44 45 46 47 Dr. Coen van Gaalen Ida Does Lotty Veffer Foundation Verzetsmuseum Amsterdam Maak de Surinaamse Amsterdam, sporen van suiker De verhalen, honderd malen Explosiegevaar! slavenregistersopenbaar Wat: Amsterdam, sporen van suiker is een Wat: De verhalen, honderd malen is een korte Wat: Explosiegevaar! is een tentoon- documentaire van Ida Does waarin Noraly documentaire die inzichtelijk maakt wat het met stelling over de aanslag op het Amster- Wat: De Surinaamse slavenregisters in het Beyer-Oostvriesland en Glenn de Randamie - slachtoffers en ooggetuigen van de Holocaust damse bevolkingsregister in 1943. Een Nationaal Archief Suriname zijn beperkt ook bekend als Typhoon - in archiefstukken op doet om keer op keer hun getuigenis te moeten groep kunstenaars stichtte brand in het toegankelijk, omdat ze niet gedigitaliseerd zijn. zoek gaan naar de geschiedenissen van hun vertellen. De documentaire is ingebed in een bevolkingsregister om het de Duitse Coen van Gaalen van de Radboud Universiteit tot slaaf gemaakte voorouders. educatieve website voor verzorgenden, maat- bezetter lastig te maken om Joden en Nijmegen en Maurits Hassankhan van de schappelijk werkers en andere hulpverleners, die verzetsmensen via hun persoonsgegevens Anton de Kom Universiteit van Suriname zijn Hoe: Deze documentaire laat zien dat het in aanraking komen met mensen die leven met een op te sporen. Twaalf van de betrokkenen dit project gestart om de slavenregisters online slavernijverleden tot op de dag van vandaag trauma als gevolg van oorlogsgeweld. werden gefusilleerd. beschikbaar te maken. Sinds 1 juli 2018 staat tastbaar en voelbaar is. Voelbaar voor de de database online op de websites van de nazaten van tot slaaf gemaakte mensen en Hoe: In de documentaire staan Lotty Hoe: Bezoekers ervaren hoe de Nationale Archieven van Nederland tastbaar op vele plekken in Amsterdam en Huffener-Veffer en Ernst Verduin centraal. verzetshelden stap voor stap betrokken en Suriname. Suriname die rechtstreeks met de slavernij te Zij vertellen over hun ervaringen tijdens de raakten bij het verzet en besloten om in maken hebben. Tweede Wereldoorlog, in het concentratiekamp actie te komen. Door een hoorspel met drie- Hoe: De slavenregisters in het Nationaal Archief Auschwitz, en het leven na hun terugkeer in dimensionaal geluid in een decor van levens- Suriname zijn de enige bron waarin vrijwel alle Waarom gesteund: “Door het Nederland. grote striptekeningen, worden bezoekers tot slaaf gemaakte mensen in Suriname tussen verkennen van de persoonlijke verhalen uitgedaagd om mee te denken met morele 1830 en de afschaffing van de slavernij in 1863 van o.a. Glenn de Randamie en Noraly Waarom gesteund door SDM: “Juist de dilemma’s en praktische problemen. te vinden zijn. Het digitaliseren van de registers Beyer-Oostvriesland, maakt deze bevraging van de persoonlijke impact van het maakt het mogelijk om meer te weten te komen documentaire inzichtelijk hoe de door steeds opnieuw vertellen over oorlogservarin- Waarom gesteund door SDM: “Met over het leven van tot slaag gemaakte mensen. slavernij getekende geschiedenis doorwerkt gen, maakt deze documentaire relevant voor een de tentoonstelling belicht het museum een Dit is van groot belang voor nabestaanden, in het heden, zowel in persoonlijke levens gesprek over de manieren waarop we de Tweede moedige daad van verzet door een groep voor de slavernijdiscussie, voor onderzoek en als in het straatbeeld van een stad als Wereldoorlog ge- en herdenken. Door de verhalen kunstenaars die waren doordrongen van voor de Nederlandse en Surinaamse Amsterdam. De film bevraagt de erfenis van van Huffener-Veffer en Verduin te verbinden aan de waarden van vrijheid en democratie. geschiedenis. ons slavernijverleden en is een pleidooi voor de ervaringen van vluchtelingen en hulpverleners Tegelijkertijd onderstreept de tentoon- meer aandacht hiervoor.” nu, vormt dit initiatief daarnaast ook een krachtig stelling het belang van privacy van Waarom gesteund door SDM: “Voor erkenning voorbeeld van de manier waarop lessen uit het persoonsgegevens voor de bescherming van ons slavernijverleden en haar doorwerking verleden relevant kunnen worden gemaakt voor van mensenrechten. Het gebruik van in het heden is zowel verbreding van de pub- het heden.” persoonsgegevens is ook in 2017 actueel lieke discussie als verdieping van onderzoek bij discussies rondom bijvoorbeeld de zeer relevant. Dit project maakt de Surinaamse sleepnetwet.” registers digitaal beschikbaar en toegankelijk voor het publiek, onderwijs en wetenschap. Hierdoor maakt het zowel meer wetenschap- pelijk onderzoek mogelijk, als voorouderonder- zoek door nazaten van tot slaaf gemaakten.”

Glenn de Randamie buigt zich over zijn stamboom die terugvoert naar de 18e eeuw

Still Explosiegevaar! animatie

Foto: Lotty Veffer Ernst Verduin en Maria Milstein

49 Jessica de Abreu “Als jong meisje was De oudste boekencollectie uit The Black Archives behoort tot Hermine en Otto Huiswoud. Zij waren The Black Archives ik al geïnteresseerd in zwarte activisten die zich inzetten voor de vrijheid en Verborgen verhalen over zwart Nederland gelijkheid voor zwarte mensen en andere onderdruk- maatschappelijke ten. “Tijdens ons onderzoek kwamen wij erachter vraagstukken zoals dat Hermine en Otto Huiswoud een veel invloed- The Black Archives is een uniek historisch archief rijkere geschiedenis hadden dan wij dachten.” dat zich richt op het verzamelen, conserveren vrijheid en gelijkheid.” Daarom is besloten een expositie aan de en delen van zwarte geschiedenis, literatuur Huiswouds te wijden. In november 2017 en cultuur in Nederland. Het is een plek waar Hierbij wordt actief gezocht naar verbindingen opende de Zwart & Revolutionair. Gekoppeld men terecht kan voor inspirerende gesprekken, aan de expositie is een randprogramma met inhoudelijke activiteiten en kennis vanuit zwarte en met andere netwerken. “Zo werken we samen met bijvoorbeeld De Stadsschouwburg, FunX lezingen van onder anderen professor Gloria andere perspectieven die elders vaak onderbelicht Wekker en hoogleraar Philomena Essed. zijn. Via debatten, lezingen, workshops en en De Correspondent. In De Correspondent exposities worden verhalen, geschiedenis en worden regelmatig opiniestukken en artikelen gepubliceerd waarmee we proberen 2017 stond voor The Black Archives in het teken cultuur die lang verborgen zijn gebleven weer van groei. De Abreu: “The Black Archives startte zichtbaar gemaakt. ‘verzwegen geschiedenis’ zichtbaar te maken. Dat zijn verhalen over belangrijke in 2015 en is sindsdien gegroeid naar ruim 5000 stukken. Daarbij hebben onze rondleidingen, Jessica de Abreu is sociaal- en cultureel episodes in de Nederlandse geschiedenis waarover je niet tot nauwelijks iets leert op expositie en programmering samen meer dan antropologe en één van de initiatiefnemers van 1000 bezoekers aangetrokken.” In 2018 staan The Black Archives. “Als jong meisje was ik al school, terwijl de gevolgen ervan nog altijd zichtbaar en voelbaar zijn in onze samenleving. verdere professionalisering en archivering op de geïnteresseerd in maatschappelijke vraagstukken agenda. “We werken aan een nieuwe tentoonstelling zoals vrijheid en gelijkheid. Toen al had ik vragen Denk aan het slavernijverleden, of de nasleep van dekoloniale geschiedenis.” en er zullen meer lezingen worden gehouden. waarom de mate van vrijheid voor verschillende Zo organiseerden we op 25 februari een lezing mensen verschilt. Ook ben ik altijd over Anton de Kom. Hij streed tegen de onderdruk- boekenliefhebber geweest. Lezen was king van zwarte arbeiders en tegen de Duitse mijn manier om kennis op te doen.” bezetting. Aangezien men vrij weinig weet over hem en zijn rol in de Nederlandse geschiedenis, Met The Black Archives beoogt De Abreu wilden wij dit met het publiek delen.” verdieping te bieden van actuele maatschap- pelijke kwesties zoals ongelijkheid en discriminatie. Het initiatief staat voor een democratische samenleving. De Abreu: “Middels ons platform beogen wij de stemmen en perspectieven van Jessica de Abreu ondervertegenwoordigde groepen zichtbaar © Marcel Wogram te maken. In het bijzonder die van Surinaamse, Caribische en Afrikaanse mensen. Daarnaast beogen wij op basis van het archief het historisch bewustzijn van mensen in de Nederlandse © Marcel Wogram samenleving te bevorderen.” Jessica de Abreu...

informeert: “The Black Archives biedt een plek voor mensen “The Black Archives startte die zich meer willen verdiepen in zwarte literatuur, in 2015 en is sindsdien cultuur en geschiedenis.”

gegroeid naar ruim 5000 wordt geïnspireerd door: “De ongekende rijkdom aan kennis en stukken.” geschiedenis over mensen van Afrikaanse afkomst en hun diversiteit.”

activeert: “Om The Black Archives te ondersteunen in haar groei, zijn bijzondere documenten, artefacten, boeken- en financiële donaties altijd welkom.” 50 51 Bart de Koning © Lonneke Stulen

52 53 Conijn Film Vrij Nederland Institute for Information Law Onze manier van leven Schaduwmacht Audit vrijheid van meningsuiting

Wat: Onze manier van leven is een documentaire waarin de oprichters Wat: Vrij Nederland en Nieuwsuur deden Wat: Deze studie laat zien dat, van de nieuwe politieke partij DENK, Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk, grondig onderzoek naar de werking van democratie hoewel Nederlands recht, beleid en in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2017 in Nederland. Ze keken daarbij kritisch naar zaken praktijk een overwegend gunstig klimaat worden gevolgd. die zich in de schaduw van de macht afspelen, creëren voor vrijheid van meningsuiting legden mechanismen achter de macht bloot en de bescherming van journalisten, Hoe: Regisseur Jack Janssen brengt van dichtbij het speelveld van en zochten naar manieren waarop democratische er ruimte voor verbetering is. politici, media en campagneactiviteiten in beeld tijdens het eerste vernieuwing kan worden vormgegeven. verkiezingsjaar voor DENK. Hoe: De studie toetst Nederlandse Hoe: Op basis van exclusief onderzoek door de wetten, beleids- en praktijkvoor- Waarom gesteund door SDM: “Deze documentaire volgt een historische Universiteit van Amsterdam, de Universiteit van beelden aan Europese standaarden. ontwikkeling: de opkomst van de eerste politieke partij in Nederland die is Utrecht en onderzoeksbureau I&O Research, De resultaten van dit onderzoek opgericht door Nederlanders met een migrantenachtergrond en zetels ontwikkelden Nieuwsuur en Vrij Nederland een vormen de basis voor aanbevelingen won in de Tweede Kamer. De film geeft een unieke inkijk in de serie van vier reportages en achtergrondverhalen. op het gebied van wetgeving en dynamieken en spanningen die ontstaan tussen deze De onderwerpen waren: ‘De Haagse banencarrou- beleid die worden gebundeld in een nieuwe partij, gevestigde politieke partijen en de media.” sel’, ‘Haagse lobbyclubs’, ‘Hoe de boze twitteraar policy paper. het debat bepaalt’ en ‘Democratische vernieuwing’. Waarom gesteund door SDM: Waarom gesteund door SDM: “In de reportage “Journalisten worden in toenemende reeks worden kritische vragen gesteld bij het mate geconfronteerd met bedreigin- functioneren van de democratie in Nederland. gen, intimidatie en aanslagen. Daarom De reportage snijdt belangrijke onderwerpen aan om is het van groot belang dat er op wordt beter te kunnen begrijpen (hoe) wiens perspectieven toegezien dat de context waarin zij en belangen worden gehoord in een representatieve werken, wordt gewaarborgd door democratie.” heldere maatstaven, zodat overheden hen voldoende bescherming kunnen bieden om hun rol van publieke waakhond te vervullen. Deze studie levert een belangrijke bijdrage aan de waarborging en versterking van het recht om in vrijheid een mening te kunnen vormen en deze ook in vrijheid te kunnen uiten.”

Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk © Conijn Film bron: NRC

54 55 Bart de Koning “Fraude en corruptie Vriendjespolitiek zitten meer achter Bart de Koning... de schermen” Een boek over fraude en informeert: corruptie in Nederland “Nederland is minder netjes dan we zelf denken en institutionele fraudeurs kunnen hier tamelijk De Koning schetst in Vriendjespolitiek op een groot In Nederland is er vooral veel aandacht voor ongestoord hun werk doen. De Nederlandse aantal terreinen een beeld van fraude en corruptie in zichtbare misdaad. De Koning: “De politie gaat overheid is niet goed opgewassen tegen fraude, Nederland: belastingfraude, corruptie bij overheidsaan eerder achter ‘kilo’s en kerels’ aan dan dat ze witwassen en corruptie. Fraude lijkt vaak kopen, boekhoudfraude, vastgoedfraude, kartelvorming financieel rechercheren. Ondanks de nodige onschuldiger dan andere misdaad omdat er geen en beleggingsfraude. “Daarbij maak ik gebruik van Haagse retoriek over ‘boeven raken waar het geweld aan te pas komt, maar het holt het journalistieke verhalen en boeken, maar ook weten- pijn doet: in hun portemonnee’, pakken we vertrouwen binnen een samenleving uit.” schappelijke literatuur en officiële onderzoeksverslagen. nauwelijks fout geld af. Er gaat bovendien veel De bedoeling is niet om een uitputtend overzicht te aandacht naar het bestrijden van fraude aan wordt geïnspireerd door: maken – dat kan ook niet, want daarvoor is er te veel de onderkant van de samenleving, zoals “Collega’s die onderzoek doen of deden naar fraude – maar om voor een breed publiek te schetsen bijstandsfraude, terwijl belastingfraude op fraude: Jort Kelder, Jeroen Smit, Michiel Princen, hoe het er in Nederland aan toe gaat.” begrip kan rekenen. En juist die fraude en Arne van der Wal, Eric Smit en Kim van Keken, corruptie in de top richt veel meer Bas Haan, Joep Dohmen, Marian Husken en De bekendste politieke affaire van 2017 was de maatschappelijke schade aan.” Harry Lensink – om er maar eens een paar veroordeling van Robin Linschoten wegens belasting- te noemen. Verder wetenschappers en fraude. “Linschoten was als staatssecretaris van Sociale Uit zijn onderzoek concludeert De Koning onderzoekers, zoals Leo Huberts, Muel Kaptein, Zaken altijd keihard tegen fraude en valt dus nu zelf dat Nederland een behoorlijk schijnheilig Bob Hoogenboom en Marcel Pheijffer.” als fraudeur lelijk door de mand.” Het is bovendien de land is. “We propageren overal op de wereld Bart de Koning eerste keer dat een oud-bewindsman strafrechtelijk is © Lonneke Stulen ‘good governance’, maar zijn ondertussen zelf activeert: veroordeeld. “Dat hij zelfs tot gevangenisstraf is veroor- wel een belastingparadijs. Er klotsen, volstrekt “Fraude is een veelkoppig monster. Je moet in de deeld en niet wegkomt met 200 uur papiertjes prikken ondoorzichtig en ongrijpbaar, voor miljarden eerste plaats voorkomen dat je er zelf slachtoffer geeft aan hoe serieus de rechtbank het neemt.” aan buitenlands geld door de Zuidas en over de van wordt. Dus klik niet op foute mails en ga niet in Bart de Koning is onderzoeksjournalist. Antillen. Het zijn steeds buitenstaanders die ons op voorstellen voor beleggingen die te mooi zijn om Een ander schokkend voorval is volgens De Koning Hij schrijft over onderwerpen als politie daarop moeten wijzen, want tot voor kort waar te zijn. Tegen dat soort oplichting kun je je de corruptiezaak rondom de inkopers van politie en en opsporing en in het verlengde daarvan ontkende Den Haag officieel dat we een als privépersoon nog wel beschermen, maar Defensie die zich hebben laten omkopen door over fraude en corruptie. Sinds 2013 stelt belastingparadijs zijn. En omdat we onszelf institutionele fraude en corruptie zijn voor gewone autobedrijf Pon. “Het is opvallend om te zien dat zo’n De Koning – samen met Leo Huberts, wel netjes vinden, doen we dus te burgers eigenlijk niet te bestrijden: wat kun je bedrijf met een paar relatief goedkope cadeaus voor hoogleraar bestuurskunde aan de VU, weinig aan fraudebestrijding.” tenslotte doen tegen een corrupte inkoper op een inkopers voor miljarden aan aanschaf van voertuigen en Muel Kaptein, hoogleraar integriteit aan ministerie? Als je het zelf tegenkomt in je werk door de overheid hebben kunnen beïnvloeden.” de Erasmus Universiteit – jaarlijks de De journalistiek is volgens De Koning moet je niet wegkijken, maar het melden: bij een Politieke Integriteits Index (PII) op voor essentieel bij het aan de kaak stellen en vertrouwenspersoon of als dat niet werkt bij een Vrij Nederland. Dat is een overzicht van alle Volgens De Koning is in Nederland nauwelijks openlijke, bestrijden van fraude. “Denk hierbij aan de journalist. Verder kun je stemmen op een politieke politici die het jaar ervoor in opspraak zijn kleine corruptie. “Je hoeft hier als burger de politieagent Panama Papers, maar ook de onthulling van partij die fraudebestrijding en belastingontduiking gekomen door integriteitskwesties. Dat kan of huisarts niet om te kopen. Fraude en corruptie zitten de bouwfraude, de bonnetjesaffaire op het serieus neemt (hint: dat is in ieder geval niet de gaan om rijden onder invloed of seksuele meer achter de schermen: op het oog keurige project- ministerie van Veiligheid & Justitie, de corruptie grootste regeringspartij). Verder is het van intimidatie, maar vaak gaat het om fraude ontwikkelaars en makelaars die met behulp van al even van Jos van Rey, de dubieuze deal van essentieel belang om goede onderzoeksjourna- of corruptie. “De PII was voor Ebissé Rouw keurige notarissen en fiscalisten de boel flessen. Henry Keizer en de mestfraude. De opsporings listiek te blijven steunen. Dus: abonneer je op een van Amsterdam University Press de Of keurige beursgenoteerde bedrijven die de cijfers diensten die fraude moeten bestrijden zijn zwaar goede krant of nieuwssite, koop journalistieke reden om mij te benaderen voor dit boek.” oppoetsen om zo de koers van hun aandelen op te onderbezet. Zonder journalistieke onthullingen boeken – en lees geen gratis geripte versie op krikken. Of keurige ondernemers die onderling verboden zou er veel minder fraude aan het licht gebracht internet, want daarmee stoot je goede journalisten kartelafspraken maken. Of keurige bankiers die zonder worden en zou er bovendien veel minder brood uit de mond.” “Zonder journalistieke met hun ogen te knipperen grote sommen drugsgeld politieke en publieke aandacht voor zijn.” onthullingen zou er witwassen.” veel minder fraude aan het licht gebracht worden” 56 57 58 59 World’s Best News Expertisecentrum Journalistiek Naar een verantwoordelijke journalistiek Grote Expertisedag Nieuwe Media 2017

Wat: Een project waarin journalisten getraind, Wat: Op de Grote Expertisedag Nieuwe gecoacht en begeleid worden in verantwoordelijke Media presenteren (inter)nationale journalistiek. Verantwoordelijke journalistiek streeft het innovatieve denkers en doeners de kritisch blootleggen, volgen en analyseren van relevante nieuwste ontwikkelingen op het gebied gebeurtenissen en ontwikkelingen na. Het hecht van zoeken, vertellen en verspreiden van belang aan het nemen van verantwoordelijkheid voor journalistieke verhalen in de digitale wereld. het beeld dat de samenleving heeft van de wereld. Verantwoordelijke journalistiek betekent dat het Hoe: Tijdens een eendaags expert- nieuws vaker in een brede maatschappelijke en symposium bieden pioniers uit het historische context geplaatst wordt. medialandschap journalisten inzichten en concrete handvatten over vragen als: Hoe Hoe: Middels een serie van drie trainingen in kun je je lezerspubliek betrekken in samenwerking met een lector van hogeschool nieuwsgaring? Hoe kun je real-time feiten Windesheim worden journalisten op vijf radio-, checken in een digitale omgeving? Hoe kun televisie- en krantenredacties gestimuleerd om na je de impact van een journalistiek verhaal te denken over de wijzen waarop verantwoordelijke vergroten met nieuwe tools? journalistiek een plek zou kunnen krijgen in hun werkwijze. Waarom gesteund door SDM: “In de con- tinu veranderende productie- en distributie- Waarom gesteund door SDM: “Verantwoordelijke omgeving waarin nieuws wordt gemaakt, journalistiek stelt zich tot taak om actualiteiten in een is het van belang om te blijven nadenken bredere context te presenteren, waardoor mensen over innovatie in journalistieke vertelvormen daarover een meer geïnformeerde mening kunnen en verbinding met het publiek. Met deze vormen. Dit project onderzoekt of er in Nederland dag nodigt het Expertisecentrum de sector ruimte is voor een andere blik op het bedrijven van hiertoe jaarlijks uit.” journalistiek en draagt daarmee bij aan de sector.”

© Stichting Expertisecentrum Journalistiek 60 61 “Ik ben ervan overtuigd dat het de taak is van de Paulien Bakker journalist om journa- Paulien Bakker... listieke producties Stichting Verhalende Journalistiek informeert: Verhalen beter vertellen aantrekkelijker te maken.” “Ons brein is gemaakt om van feiten een verhaal te maken, en het onthoudt verhalen beter dan losse feitjes. Verhalende journalistiek Het kerndoel van Stichting Verhalende De centrale boodschap was volgens Bakker dat maakt nieuws toegankelijker, en maakt dat je je Journalistiek is het vergroten van de je anderen betrekt bij je verhaal: “De echt goede als lezer, kijker of luisteraar meer betrokken voelt vertelvaardigheden van journalisten verhalen komen tot stand in een team, in wissel- bij degene die het nieuws overkomt. Je en eindredacteuren. De belangrijkste werking met een eindredacteur. Zowel in het verplaatst je in de hoofdpersoon. Redacties middelen daartoe zijn het trainen van makers begin als tijdens en na het project, is het zouden er daarom goed aan doen om bij en eindredacteuren via conferenties en belangrijk dat anderen met je meekijken. Om thema’s die dicht bij hun identiteit liggen, masterclasses, het lobbyen bij hoofd- en verhalende journalistiek te integreren in de ruimte in te lassen voor diepgravende, goed eindredacteuren en het aanbieden van structuur van redacties, zijn wij een ontwikkeltra- geschreven, verhalende projecten.” inspirerende voorbeelden via de website, ject gestart voor koplopers in de media. Chef- en de jaarlijkse conferentie en het e-jaarboek eindredacteuren van verschillende redacties komen wordt geïnspireerd door: Meestervertellers. Bakker: “Verhalen bijeen om van elkaar te leren hoe je verhalende “Recentelijk is dat Alex Tizon. Helaas resoneren bij de lezer, luisteraar of kijker. journalistiek succesvol in de newsroom integreert.” leeft hij niet meer. In zijn laatste verhaal Ze houden de aandacht vast, vergroten My family’s slave vertelt hij over zijn ook het begrip van de lezer.” Zeker in het huidige verbrokkelde landschap familie die immigreerde van de Filipijnen naar de dat wordt gekenmerkt door steeds kleinere VS. Met de familie verhuisde ook de vrouw mee Stichting Verhalende Journalistiek is doelgroepen die on-demand willen worden die zonder betaald te worden het huishouden opgericht naar aanleiding van een bezoek bediend, is verhalende journalistiek volgens Bakker deed en de kinderen opvoedde. Zij was niets van journalist Mark Kramer aan de VVOJ een manier om lezers aan je te binden. “Nu is het anders dan een slaaf. Tizon geeft persoonlijk conferentie in 2009. “Tijdens de conferentie belangrijker dan ooit om verhalen te vertellen. Via rekenschap voor iets waar hij zich voor schaamt, sprak Kramer over de Nieman Conference internet en sociale media is iedereen constant op maar wat tegelijkertijd deel is van zijn cultuur. on Narrative Journalism, waar hij toen nog de hoogte van de nieuwsfeiten. Op het moment Ik vind hem als mens inspirerend omdat hij directeur van was. Hij inspireerde ons van publicatie, is iets al oud nieuws. Als maker van bereid is om kritisch naar zichzelf te kijken.” om ook in Nederland van start te gaan. nieuws zul je daarom het verhaal achter de feiten Paulien Bakker In 2010 besloten we als groepje van moeten brengen. Het nieuws in Nederland blijft activeert: zes journalisten een conferentie voor nu nog vaak hangen bij de feiten. Dat voelt als “Lees ons Nederlandse jaarboek verhalende journalistiek te organiseren. huiswerk – en met de overvloed aan informatie is Meestvertellers of ons nieuwe, Europese Stichting Verhalende Journalistiek In 2011 was het zover: we organiseerden er geen reden meer voor de consument om dat tot jaarboek: The Anthology.” stimuleert literaire non-fictie in de onze eerste conferentie.” zich te nemen.” Nederlandstalige media, zowel in journa- listieke producties als in boekvorm, voor De programma’s van de meest de radio, internet en televisie. recente edities van de conferentie werden samengesteld door gerenommeerde Directeur Paulien Bakker organiseert journalistieke verhalenvertellers. In 2017 onder meer een jaarlijkse conferentie, cureerde Jacqui Banaszynski, een waar sprekers uit binnen- en buitenland Amerikaanse journaliste die in 1988 de uitleggen hoe zij tot hun beste werk Pulitzerprijs won, alweer de zevende kwamen. Bakker studeerde journalistiek editie met het thema Amplify your Story. en psychologie en schreef als verslag- gever onder meer voor de Volkskrant en Vrij Nederland. In haar verhalen stelt ze “Nu is het belangrijker de individuele mens centraal. Bakker: “Ik ben ervan overtuigd dat het de taak dan ooit om verhalen te conferentie True Stories is van de journalist om journalistieke producties aantrekkelijker te maken – vertellen.” en dat het niet alleen aan de consument en de tijdsgeest te wijten valt dat er minder gelezen wordt.” 62 63 Bernadette Kuiper Impact Academy Een goed verhaal kan de wereld veranderen Volgens Kuiper zijn impactproducties van belang bij het Trots is Kuiper op het feit dat impactproductie bereiken van maatschappelijke verandering. “We geloven binnen het documentaire landschap “Bij de filmfondsen kan in de kracht van verhalen in de context van sociale inmiddels steviger op de kaart staat. verandering. Verhalen zijn ‘empathiemachines’, omdat “Bij de filmfondsen kan nu financiering nu financiering worden kijkers zich identificeren met personages. Daarbij worden aangevraagd voor een impact- aangevraagd voor een bieden verhalen nieuwe perspectieven en zijn ze de producent. Daarnaast richten steeds meer perfecte aanleiding om verschillende mensen te producties zich expliciet op het maken impactproducent. Daar- verenigen.” van verschil. Met behulp van de door ons getrainde impactproducenten kunnen ze die naast richten steeds meer Een succesverhaal uit de koker van de Impact Academy ambitie waarmaken. Dat is super om te zien.” producties zich expliciet is de documentaire Schuldig die een gezicht geeft aan de schuldenproblematiek in Amsterdam-Noord. op het maken van verschil. Een miljoen kijkers leefde wekelijks mee met de hoofdpersonen. Makers Ester Gould en Sarah Met behulp van de door Sylbing wonnen er de Zilveren Nipkowschijf en de Tegel mee. Kuiper: “Daarmee hield het echter niet ons getrainde impact- op: het succes van de documentaire werd ingezet om producenten kunnen ze te pleiten voor maatschappelijk verandering. De makers organiseerden de debatreeks Schuldig on Tour en die ambitie waarmaken. spraken op tientallen congressen met incassobureaus, rechters, schuldhulpverleners en schuldeisers. Dat is super om te zien.” Ze onderzochten het landelijk beleid en praatten Bernadette Kuiper met hoogleraren en politici over noodzakelijke veranderingen. In januari 2018 werd in samenwerking met De Correspondent het manifest Schuldvrij gelanceerd.” Een verhaal vertellen, hoge kijkcijfers, prijzen winnen, het publieke debat op Een andere succesvolle impactproductie is die gang brengen en zelfs systeem- en rondom de documentaire De Kinderen van Juf Kiet. Bernadette Kuiper... beleidsveranderingen teweegbrengen: de Juf Kiet leert vluchtelingenkinderen uit haar documentaire Schuldig deed het allemaal. nieuwkomersklas niet alleen Nederlands en informeert: Schuldig is één van de producties die rekenen, maar ook hoe je samenwerkt, samen leert “Onze crash course Impactproductie waarin we werd geselecteerd voor het Doc Impact- en samen problemen oplost. De kinderen zijn het hoe, wat en waarom van impactproductie programma van de Impact Academy. getraumatiseerd, maar de veilige en liefdevolle doornemen en interessante casussen uitlichten, Ook de regisseurs en producenten van omgeving van de klas zorgt ervoor dat de wordt door deelnemers gewaardeerd met gemiddeld onder andere De Kinderen van Juf Kiet, kinderen weer plezier krijgen in samen spelen en 5 sterren.” The Long Season, en Mijn Vader, Nour en leren. “Dankzij de betrokken impactproducent, Ik, namen al deel aan het programma dat zijn er middelen beschikbaar gesteld om in Filmposter - De Kinderen van Juf Kiet wordt geinspireerd door: in 2016 van start ging. samenwerking met Kennisland het Goed gesprek “Het team van Doc Society pakket te ontwikkelen.” Dit is een pakket dat (voorheen Britdoc), de Britse organisatie die Bernadette Kuiper is directeur en leerkrachten, ouders, beleidsmakers en andere zich al 13 jaar wijdt aan impactproductie.” medeoprichter van de Impact Academy. betrokkenen bij nieuwkomersonderwijs inzicht en “Wij beogen de maatschappelijke handvatten geeft. “Dezelfde impactproducent heeft activeert: impact van Nederlandse documentaires vervolgens het perfecte netwerk om te werken aan “Lees Wired for Story van Lisa Cron over hoe te vergroten door het vak van impact- de impactcampagne van The Long Season: een mensen gemaakt zijn om via verhalen de wereld producent te professionaliseren.” documentaire over het leven in Majdal Anjar, om zich heen te begrijpen. Schrijf je in voor onze Ieder jaar worden vijf projecten geselec- een Syrisch vluchtelingenkamp in Libanon.” nieuwsbrief zodat je van onze campagnes op teerd waaraan een impactproducent de hoogte kunt blijven.” wordt gekoppeld. De impactproducent wordt getraind en begeleid om met inzet van de juiste middelen bepaalde maatschappelijke doelen te bereiken.

64 65 66 67 Column: Sarra Hassouni Spiegels en vensters

Media, in de breedste zin van het woord, Bovendien rijst de vraag welke groepen in de voorzien de samenleving van informatie. samenleving zich in de representaties kunnen En informatie is macht, waarmee men herkennen. Als we naar het huidige medialand- invloed kan uitoefenen door kennis al dan schap kijken, moeten we helaas constateren niet te delen met bepaalde groepen of dat de verhalen die er in beeld en tekst verteld individuen. Als mediamakers werken we dan worden slechts een vertroebelde weergave zijn ook op het scherpst van de snede. We van wat en wie zich bewegen in dit land. In een monitoren en produceren informatie land waarin 22 procent van de bevolking een uiteenlopend van een zo accuraat mogelijke biculturele achtergrond heeft, valt nog veel winst weergave van gebeurtenissen of meningen tot te behalen als het gaat om het geven van een pure fictie waarin verbeelding tot leven komt. stem en een gezicht, waarin deze, maar ook We fungeren daarmee als spiegel en venster andere minderheidsgroepen tot hun recht naar de werelden die zich in het hoofd van ons komen. publiek vormen. Terugkijkend op 2017 mogen we stellen We houden mensen de spiegel voor van wat er dat de toenemende vraag naar inclusiviteit leeft in onze maatschappij en proberen aan te mogelijkheden biedt om hier met oog voor zetten tot kritische (zelf)reflectie. Daarbij mogen medium en doelgroep op creatieve wijze vorm we echter niet voorbijgaan aan de vraag wie aan te geven. Met nieuwe perspectieven, de spiegel ophoudt, wie de spiegel wordt spiegels en vensters. Door het verhaal van en voorgehouden en wie het kader of filter van de niet over de ander het licht te laten zien. vensters bepaalt. Als mediamakers zijn we ons Het gaat daarbij niet om voortrekken, maar eigen instrument. Hoe integer of objectief we om het rechttrekken van een industrie die Sarra Hassouni: ook proberen te zijn: unconscious biases generatie na generatie een sterke stempel Story Producer bij ROSE stories spelen ook ons parten. Ongemerkt vallen we drukt op het wereldbeeld en zelfbeeld dat terug op onze eigen referentiekaders die de mensen hebben. Dat is een grote, maar manier waarop we betekenis geven aan prachtige verantwoordelijkheid. gebeurtenissen, ideologieën en personen, Voor het creëren van een inclusievere beïnvloeden en daarmee soms geweld samenleving voor de nieuwe generatie draait aandoen. “Het gaat daarbij niet het volgens literair pleitbezorger Sharron McElmeel om spiegels en vensters: om voortrekken, “Veel gekleurde kinderen zien de wereld maar om het alleen via ramen en zij hebben spiegels “We houden mensen de nodig. Andere kinderen zien alleen spiegels rechttrekken van een en zij moeten de wereld ook door ramen spiegel voor van wat er leeft leren zien.” ROSE stories gelooft dat in onze maatschappij en industrie die generatie pluriformiteit in representatie in de media, na generatie een zowel begrepen als beeldvorming en proberen aan te zetten tot vertegenwoordiging, ertoe leidt dat meerdere sterke stempel drukt groepen in de samenleving zich herkennen | kritische (zelf)reflectie.” in de reflecties en zich volwaardig op het wereldbeeld en onderdeel van de Nederlandse maatschappij kunnen voelen. Daar willen wij aan bijdragen zelfbeeld dat mensen door bijzondere verhalen een vorm, platform en publiek te geven. hebben.”

68 69 Column: Miguel Heilbron Bijdragen aan échte verandering Hoe kunnen wij Nederlanders denken dat de bijna The Black Archives maakt met haar In korte tijd hebben we al veel bereikt met vierhonderd jaar dat Nederland als kolonisator collecties geschiedenissen zichtbaar The Black Archives. Tegelijkertijd is de context een gigantisch rijk bezat, geen sporen zou van verschillende migrantengroepen in pijnlijk. Aan de ene kant zijn er in Nederland hebben nagelaten in onze hedendaagse maatschap- Nederland, maar ook de geschiedenis van grote instituten die veel financiering tot hun pij, instituties, taal, denken, doen en in de omgang racisme in Nederland en verzet en activisme beschikking hebben maar nauwelijks divers tussen wit en zwart? Deze vraag stelt professor hiertegen. Zo openden we eind 2017 de zijn en weinig ruimte bieden voor andere Gloria Wekker in haar boek Witte Onschuld. tentoonstelling ‘Zwart en Revolutionair’, perspectieven. Aan de andere kant zijn er rondom de erfenis van het revolutionaire zwarte zelforganisaties – waaronder ik ook Dat doet ze niet voor niets: de consequenties koppel Hermina en Otto Huiswoud. The Black Archives reken – die vaak gedwongen van kolonisatiegeschiedenissen zijn nog Ook publiceert The Black Archives vanuit de marge opereren met weinig toegang altijd groot. Landen die vroeger veel en grote samen met De Correspondent tot financiering of mogelijkheden tot groei. Het is koloniën bezaten behoren tegenwoordig tot de en FunX verschillende artikelen en belangrijk dat juist fondsen zich hier bewust van rijksten ter wereld. In voormalig gekoloniseerde verhalen rondom het thema ‘Verzwegen zijn. Zij kunnen hierin een groot verschil maken. landen is daarentegen de economische situatie Geschiedenis’. En met onder meer vaak wankel. Daarbij zijn rondom de trans- rondleidingen voor leerlingen, studenten Onze democratie en samenleving kunnen Atlantische slavernij rassenleren ontwikkeld en en docenten richt The Black Archives zich alleen écht inclusiever worden – en dus worden honderden jaren gepropageerd, waarin witte expliciet op veranderingen in het onderwijs. ‘gedekoloniseerd’ – wanneer invloedrijke mensen, Miguel Heilbron mensen als superieur en zwarte mensen als organisaties en fondsen hun nek uitsteken om inferieur werden gepresenteerd. Ook vandaag zijn de stemmen te versterken van hen die opkomen de gevolgen van de honderden jaren waarin deze voor meer gelijkheid en betere representatie van racistische ideeën en beelden zijn verspreid “Onze democratie en mensen en perspectieven. Mijn advies aan Wanneer er maar een beperkt aantal nog op vele niveaus zichtbaar in onze samenleving. samenleving kunnen fondsen die zich hiervoor willen inzetten: zoek perspectieven zichtbaar is of gerepre- organisaties die hieraan werken proactief op, senteerd wordt binnen een organisatie, is De vraag is nu: wat te doen als je de erfenis van alleen écht inclusiever stel je open voor hun feedback en werk op de kans groot dat er sprake zal zijn van deze geschiedenis erkent en aan verbetering wilt gelijkwaardig niveau met ze samen. Pas dan blinde vlekken en gemiste kansen. Gezien bijdragen? Kunnen naast landen ook instituties worden wanneer kun je echt bijdragen aan verandering. de bewust kleine bezetting, de beperkte worden ontdaan van erfenissen van kolonisatie, culturele diversiteit van ons team en het ofwel ‘gedekoloniseerd’? Als je erop let, merk je invloedrijke mensen, brede spectrum aan vraagstukken die dat het dominante perspectief dat we terugzien in organisaties en fondsen binnen onze oproep aan de kaak gesteld ons onderwijs, in het publieke debat en in culturele “Mijn advies aan fondsen: worden, geldt dit risico ook voor SDM. instellingen nog steeds overwegend witte mensen hun nek uitsteken om de en ‘het Westen’ centraal stelt. Ook komen we in de zoek organisaties die Om deze kwestie aan te pakken, hebben samenleving institutioneel racisme, discriminatie stemmen te versterken hieraan werken proactief we besloten om regelmatig mensen van en andere uitsluitingsmechanismes tegen. Hoe buiten de organisatie te vragen om mee kunnen fondsen hier tegenkracht aan bieden? van hen die opkomen op, stel je open voor hun te beoordelen in onze oproeprondes. In voor meer gelijkheid en 2017 heeft Miguel Heilbron als Als een van de oprichters van feedback en werk met ze freelanceprogramma-adviseur een The Black Archives, een initiatief dat betere representatie van samen. Pas dan kun je grote verscheidenheid aan aanvragen aandacht vraagt voor bovenstaande maar ook beoordeeld. Zowel zijn ervaring zelf opereert in de beschreven context, zie ik mensen en echt bijdragen aan binnen grassroots-organisaties en vooruitgang – maar wel langzaam en voorzichtig. perspectieven.” gevestigde instituten als zijn kennis The Black Archives vraagt met een verandering.” over verschillende sociaal-maatschap- collectie van duizenden boeken, pelijke vraagstukken, bleken duidelijke documenten en objecten aandacht voor aanvullingen op het team. In de volgende perspectieven, geschiedenissen en erfgoed column schrijft hij over een van de vele van zwarte mensen, die elders vaak onderbelicht onderwerpen waar hij gepassioneerd over blijven. The Black Archives wil laten zien dat het is, waarbij hij vanuit zijn ervaring bij SDM grote waarde heeft bestaande dominante en vaak de ‘fondsenwereld’ aanspreekt. eenzijdige perspectieven aan te vullen en/of te doorbreken.

70 71 Stichting art.1 Stichting Vrouw & Media IQMF Academy Mentorenprogramma

Wat: IQMF Academy is een driedaags Wat: Het Mentorenprogramma van internationaal workshopprogramma voor Vrouw & Media koppelt vrouwelijke FOAM filmmakers met een migratieachtergrond die journalisten met een gerichte coachings- zichzelf identificeren als queer. of ontwikkelingsvraag aan meer ervaren Gordon Parks - I am you vrouwelijke kopstukken uit de journalistiek. Hoe: Achttien deelnemers volgen een intensief Wat: In de tentoonstelling Gordon Parks - I Am You. programma met workshops dat hen op weg Hoe: Middels individuele coaching- Selected Works 1942-1978, presenteert Foam helpt in hun carrière als beginnend filmmaker. sessies begeleiden mentoren de deelnemers de 120 werken uit de collectie van The Gordon De workshops worden verzorgd door experts in hun zoektocht naar nieuwe vaardigheden, Parks Foundation, waaronder vintage prints, uit het internationale filmfestivalcircuit. een breder netwerk, of het maken van contact sheets, magazines en filmfragmenten. De filmmakers komen in aanraking met een productie. De gezamenlijke aftrap, programmeurs van queer filmfestivals uit tussentijdse intervisiebijeenkomsten en Hoe: De camera kan een krachtig wapen zijn tegen binnen- en buitenland en presenteren hun films een afsluitend evenement staan in het teken onderdrukking, racisme, geweld en ongelijkheid. tijdens IQMF Festival aan een internationaal van het verstevigen van het journalistieke De Amerikaanse fotograaf Gordon Parks publiek. vrouwennetwerk. gebruikte fotografie om de vergaande verdeeldheid in de Amerikaanse samenleving bloot te leggen. Waarom gesteund door SDM: “Verhalen vanuit Waarom gesteund door SDM: “Hoewel het perspectief van queer filmmakers met een vrouwen steeds meer journalistieke functies Waarom gesteund door SDM: “Perspectieven migratieachtergrond zien we weinig terug in vervullen in de Nederlandse media, zijn van fotografen van kleur blijven vaak onderbelicht mainstream media. Als deze verhalen het ‘grote mannen nog altijd oververtegenwoordigd – in de fotografietraditie van Westerse landen. publiek’ bereiken, zijn ze niet zelden opgetekend met name in hogere posities. Deel- Deze tentoonstelling breekt in op het dominante door makers die zichzelf niet met deze nemers aan dit traject helpen elkaar bij het journalistieke perspectief op een tijdperk van achtergrond identificeren. De IQMF Academy versterken van kennis en vaardigheden, het rechtsongelijkheid, onderdrukking, racisme levert daarom een concrete bijdrage aan de navigeren van het medialandschap en het en geweld.” diversifiëring van het medialandschap, zowel opbouwen van een netwerk. Op deze qua makers als verhalen.” manier levert het Mentorenprogramma een bijdrage aan zowel de professionele ontwikkeling van individuele journalisten als aan het versterken van de positie van vrouwen in het medialandschap.”

Stichting Vrouw & Media foto Mentorenprogramma

Untitled, Harlem, New York, 1947 Stichting art1 - afbeelding IQMF Academy 2017 © Gordon Parks

72 73 Column: Abdelkarim El-Fassi De Cooperatie Dipsaus Fondsen, wees pro-actief RFG Magazine Podcast Door deze manier van werken blijft mijn werk Wat: RFG Magazine is een online tijdschrift Wat: Dipsaus is een tweewekelijkse podcast voor authentiek. Ik merk dat het zoeken naar gemaakt door journalisten die naar Nederland en door vrouwen van kleur en iedereen die financiering mijn creativiteit vertraagt en zijn gevlucht. geïnteresseerd is in een ander geluid. blokkeert. Het zorgt er ook voor dat ideeën en plannen te nauw zijn afgestemd op de Hoe: In samenwerking met Stichting Hoe: De podcast wordt gepresenteerd door verwachtingen van het fondsenlandschap. Onfile heeft De Coöperatie RFGmagazine.nl Anousha Nzume, Ebissé Rouw en Mariam El En ik kan dan in de meeste gevallen niet meer opgericht waarop gevluchte journalisten Maslouhi. Dipsaus is maatschappijkritisch, cultureel achter mijn werk staan. kunnen publiceren. Bovendien zijn de geïnteresseerd, politiek betrokken en te beluisteren 46 auteurs verbonden aan Nederlandse wanneer en waar je maar wilt. Ik ben als maker in de eerste plaats niet op zoek journalisten. Zij spreken elkaar, zoeken samen naar zekerheid. Mijn voelsprieten zijn gericht op de samenleving, niet op waar het geld te halen naar onderwerpen, lezen elkaars stukken en Waarom gesteund door SDM: “De vrouwen van Abdelkarim El-Fassi vertalen of redigeren waar nodig. Dipsaus jagen met hun tweewekelijkse podcast Bron: vers beton valt. Veel makers lopen hier vast. Enerzijds heb het publieke debat aan over het gebrek aan je de - ik noem ze – subsidiologen die het hele Waarom gesteund door SDM: “Er wordt veel diversiteit in de Nederlandse media. De podcast jaar bezig zijn met geld ophalen, en daardoor gesproken en geschreven over vluchtelingen vertrekt vanuit het perspectief van kritische minder met het creatieve proces. Anderzijds heb Ik ben nu al een aantal jaar als professional en hun plek in de Nederlandse samenleving. vrouwen van kleur en bespreekt een breed scala je talenten die alleen gericht zijn op het maak- actief in het landschap. Ik heb een Echter zijn er weinig kansen voor nieuwkomers aan onderwerpen met humor en eigenwijsheid.” proces en niet aan ondersteuning toekomen. organisatie opgebouwd, een publiek, met een journalistieke achtergrond om zelf bij een netwerk en ben structureel bezig met het te dragen aan het publieke debat. Dit platform Hier is voor de fondsenwereld een belangrijke ontwikkelen van media en cultuurproducten. biedt gevluchte journalisten de ruimte om rol weggelegd. Nieuwe, verfrissende en vaak Als ik kijk naar mijn meest succesvolle eigen werk en kennis te presenteren – ontzettend getalenteerde makers zijn gebaat producties, dan zijn dat (op BLANCO na) juist ook bij onderwerpen die niet aan hun bij fondsen die proactief handelen. Fondsen allemaal producties die ik grotendeels met vluchtelingenachtergrond zijn gerelateerd.” die middenin de samenleving staan en eigen middelen heb geproduceerd. Ik laat het gesprekken aangaan. Fondsen die snel kunnen liefst mijn werk spreken, niet een papieren handelen wanneer de samenleving en makers werkelijkheid. dat van ze vragen. Fondsen die het hele jaar door hun voelsprieten inzetten om nieuwe verhalen en Hoe werkt dat? Ik bedenk een idee, makers te scouten en deze op weg te helpen. werk het uit, ga op zoek naar idealistische Het nieuwe publiek heeft dat nodig. Het professionals in mijn netwerk die tijd en kennis Nederland van nu heeft dat nodig. willen investeren en voer het uit. Wanneer het product (deels) af is, ga ik op zoek naar Alleen zo kunnen nieuwe makers in hun partners die mijn bereik kunnen vergroten. kracht worden gezet, en ontstaan de In het geval van mijn theaterproducties mooiste cultuurproducten. waren dat de theaters. In het geval van mijn documentaires zijn dat de omroepen. In het geval van mijn online campagnes is dat mijn social media netwerk. Dat netwerk heb ik “Kunst en cultuur moet bovenal niet cadeau gekregen. Ik heb er 15 jaar hard voor gewerkt, in den beginne als columnist, bestaan dankzij een intrinsieke daarna als producent. behoefte om je wereldbeeld met de samenleving te delen”

74 75 Internationale samenwerking Organisatie Alex Brenninkmeijer In haar statuten staat dat SDM zich inzet SDM werkt regelmatig samen met andere fond- voor een ‘daadkrachtige democratie en sen die vergelijkbare doelstellingen nastreven. Voorzitter raad van toezicht voor pluriforme, opiniërende media’, De stichting is lid van de Vereniging van Fondsen “De kracht van een democratie schuilt in de tegenspraak” mede om ‘totalitaire verschijnselen in bestuur, en in Nederland (FIN) en fondsennetwerk Ariadne. het maatschappelijke en politieke leven te bestrijden’. Beduchtheid voor een In 2016 heeft Open Society Foundations opeenhoping van macht in één hand en (OSF) SDM benaderd voor tweejarige andere praktijken met een totalitair luchtje samenwerking op een gedeelde doelstelling, is de rode draad in Brenninkmeijers toezicht namelijk het tegengaan van discriminatie van loopbaan. “Een opeenhoping van macht: moslims in Nederland. Het programma tegen ik heb er een gruwelijke hekel aan”, zegt hij moslimdiscriminatie dat uit deze samen- kortweg. Het zit in de aard van het beestje Met het reguliere financieringsprogramma werking is ontstaan, richt zich naast financier- dat machthebbers altijd naar meer macht ondersteunt SDM initiatieven, individuen en ing ook op de mogelijkheid tot trainingen en streven. Daarom kan een democratie niet organisaties die bijdragen aan haar doel- coaching. Belangrijk om te benadrukken is dat zonder wakende instituties die de macht stellingen. In 2017 waren er drie oproepen de financiële bijdrage van de OSF voor SDM niet controleren op misbruik van bevoegdheden Alex Brenninkmeijer, voorzitter van de raad van tot aanvragen voor dit programma. In totaal noodzakelijk is om dit programma uit te voeren. of willekeur. De rechtsstaat is zo’n institutie, toezicht van Stichting Democratie en Media over kwamen er ruim 550 aanvragen binnen, waarvan SDM is en blijft een strikt onafhankelijke stichting. de journalistiek ook. het snijvlak van journalistiek en politiek, en de er met overtuiging 105 zijn geselecteerd en Zij behoudt zich ook binnen deze samenwerking gevolgen hiervan voor de samenleving. gefinancierd. De projecten en organisaties het recht voor om aanvragen naar eigen inzicht “De kracht van een democratie schuilt in de kunnen behoorlijk verschillen wat betreft vorm, toe te kennen of af te wijzen. De eerste resultaten tegenspraak”, zegt Brennninkmeijer. “SDM richting en onderwerp, maar hebben allen als van deze samenwerking zijn in dit Door: Marcel ten Hooven zet zich in voor goed functionerende media doel om bij te dragen aan een samenleving die jaarverslag zichtbaar. en voor de democratische rechtsstaat. Dat beter voldoet aan de fundamentele rechten en “Ken ik die?” vroeg Alex Brenninkmeijer zich af zijn thema’s waarmee ik me al heel lang in vrijheden zoals beschreven in de Universele Beleid toen Stichting Democratie en Media hem in 2011 verschillende rollen - academicus, rechter, Verklaring van de Rechten van de Mens – benaderde voor het voorzitterschap van de raad Nationale Ombudsman – heb beziggehou- van toezicht. Zijn onbekendheid met de stichting den.” Ook de historische oorsprong van voor SDM het belangrijkste uitgangspunt. In 2015 is een organisatieplan op hoofdlijnen was geen beletsel om spoedig ‘ja’ op het de stichting sprak hem aan. Zij komt voort ontwikkeld, op basis waarvan de besteding van verzoek te antwoorden. Alleen al de naam van uit Stichting Het Parool, destijds uitgever middelen is bepaald. Voor 2017 is dit plan herijkt de stichting deed zijn hart voor de publieke zaak van de gelijknamige krant. Weerzin van en is een bijbehorende begroting vastgesteld. sneller kloppen, zegt hij: “De verbinding die machtsmisbruik en totalitaire ontsporingen Organisatie Aan de hand van maatschappelijke ontwikke- daarin wordt gelegd tussen democratie en media staat in de geboortepapieren van lingen is een aantal inhoudelijke prioriteiten spreekt me enorm aan. De journalistiek vervult verzetskrant Het Parool geschreven. De organisatie van SDM bestond in 2017 uit (opnieuw) vastgesteld. Regelmatig vinden er een essentiële publieke taak die dienstbaar is de volgende personen: binnen SDM evaluaties plaats van de resultaten aan het functioneren van de democratische Zijn engagement met de publieke zaak van het financierings- en investeringsbeleid. De rechtsstaat.” heeft Brenninkmeijer gevormd tot een Nienke Venema – directeur-bestuurder resultaten van deze evaluaties worden in de raad kritische waarnemer. Hij is niet zonder Nevenactiviteiten: van toezicht besproken. Indien wenselijk worden Brenninkmeijer was lange tijd rechter, een ambt zorgen over zowel de democratie als de • Penningmeester van het bestuur van er conclusies aan verbonden voor toekomstige dat hij combineerde met hoogleraarschappen in media. In de sfeer van de democratie doet Stichting Daria Bukvić; financieringen. • Lid van de raad van advies van Stichting Leiden en Amsterdam. In 2005 volgde zijn zich het verschijnsel voor dat politieke Collaction; Financieel beleid benoeming tot Nationale Ombudsman. Sinds partijen, nog altijd de spil van het bestel, • Lid van de raad van advies voor 1 januari 2014 is hij lid van de Europese hun boodschap aan de kiezers afstemmen Rekenkamer in Luxemburg. Daarnaast bezet op wat het potentiële electoraat wil horen, Innovation in Developing Reporting van het De kapitaalopbrengsten van het vermogens- hij de leerstoel institutionele aspecten van de meer dan op de eigen maatschappijvisie. European Journalism Centre. beheer worden door SDM aangewend voor de rechtsstaat aan de Universiteit van Utrecht. In De verklaring ligt voor de hand. Partijen realisering van de doelstellingen. Afhankelijk van 2012 haalde SDM hem binnen als voorzitter, eerst hebben geen vast electoraat meer, Karlijn Bink – bureaucoördinator de opbrengsten kan het jaarlijks vast te stellen van het bestuur en later van de raad van toezicht. stemmen waarvan ze bij voorbaat Maartje Eigeman – programmamanager investeringsbudget variëren. Het investeringsbeleid verzekerd kunnen zijn, dus moeten ze Sümeyye Ekmekci – programmamedewerker van SDM is er in principe op gericht het vermogen om elke stem strijden en richten zij hun Nadja Groot – programmamanager van de stichting in stand te houden. In 2017 aandacht vooral op groepen kiezers bij Willem Lenders – programmamedewerker is het ijkpunt voor het vermogen door het wie ze de grootste potentiële aanhang Miguel Heilbron – extern adviseur bestuur en de raad van toezicht vastgesteld. verwachten. Indien de resultaten tegenvallen is SDM bereid om (tijdelijk) in te teren op haar vermogen om haar doelstellingen te kunnen blijven bevorderen. De balans en de staat van baten en lasten voor het boekjaar 2017 zijn opgenomen vanaf pagina 88.

76 77 Dan weet je niet hoe de hazen lopen. Dat is toch een dilemma van alle tijden? “De vraag die het handelen bepaalt, wordt: met Een teken aan de wand is wat hij noemt Kranten zijn tegelijkertijd cultuur- en welk politiek verhaal en welke onderwerpen “de versmelting van media en politiek.” Volgens “Maar ondertussen kun je wel vraagtekens zetten marktproduct. Dat geeft altijd spanningen. kunnen we zoveel mogelijk zetels winnen?” hem is de kritische afstand die de journalistiek bij het kritisch niveau van de parlementaire jour- Wim van Norden, een van de oprichters van Het tegenover de politiek moet bewaren te klein nalistiek, zeker die op tv. De politiek dreigt soms Bij kranten en omroepen signaleert hij een geworden. Zijn redenering is dat journalisten op een nogal kinderachtig spel te worden en de Parool, zei al: ‘Kranten vervullen een vergelijkbaar fenomeen. Bij gebrek aan een vaste zoek naar een primeur, exclusief nieuws om mee journalistiek doet daaraan mee. Op tv wordt een maatschappelijke functie die niet is te kern lezers en kijkers weegt het op peil houden te ‘scoren’, al te snel bereid zijn tot een kongsi lijsttrekkersdebat een hanengevecht dat binnen verenigingen met een uitsluitend commerciële van abonnee-aantallen en kijkcijfers zwaarder dan met politici. Op hun beurt voelen politici dertig seconden moet zijn gestreden. Dat heet doelstelling.’ Tegelijkertijd moeten kranten vroeger. Kranten doen lezersonderzoeken: wie dan onvoldoende de waakzame blik van de dan spannende tv. En wat is dan het commentaar niet afhankelijk willen zijn van subsidie. Trouw zijn onze potentiële lezers en met welke inhoud journalistiek op zich gericht: de disciplinerende van de journalistiek? ‘Het is een verschrikkelijk spreken we hen het beste aan? Bij de publieke prikkel om hun macht niet te misbruiken wordt hanengevecht.’ Ja, wat u zegt...” weigerde al in de Tweede Wereldoorlog geld omroep hebben de netmanagers meer macht minder scherp. van de regering in ballingschap omdat de krant dan ooit om de programmering af te stemmen Met andere woorden, de kritiek dat de politiek niet wilde leunen op degenen die ze moest op de verhoopte kijkcijfers. Kranten en omroepen “Dit is echt een van mijn grootste zorgen: de jour- het debat reduceert tot welles-nietes en een controleren. In deze tijd wordt de druk om te tasten zo hun eigen autonomie aan. ‘De krant is nalistiek is niet kritisch genoeg. In de jacht op dat commercialiseren steeds groter: bij het een heer voor wie je je hoed afzet’: dat was ooit exclusieve nieuws is de verleiding groot om ook zo luid mogelijke verkondiging van het eigen de zegswijze waarin de opvatting was vervat dat exclusieve afspraken te maken met de bronnen standpunt slaat terug op de tv-journalistiek. leeuwendeel van de kranten nemen de de redactie zelf de koers van de krant bepaalde - van het nieuws, bewindslieden en Kamerleden Zij kiest volgens u vormen waarin de politici abonneeaantallen en de advertentieomzetten niet aan de hand van lezersonderzoeken, maar op dus, voorlichters, spindoctors. Zo ontstaat een zich als het ware tot dat uitgeklede debat af. Op welk moment moet dan misschien toch grond van haar journalistieke kennis en autoriteit afhankelijkheidsrelatie die een journalist eigenlijk genoodzaakt voelen. de overheid als subsidiegever optreden? én van haar intuïtie voor welke lezers zij schreef. niet moet willen. Een soort informatiehandel.” Dat blijft een ontzettend lastig dilemma. Maar nu geldt, in de woorden van Brenninkmeijer: “Ja, het is een systeem. Een systeem dat zichzelf “We moeten kiezers hebben! We moeten lezers En dat is wel georkestreerde informatie. De in stand houdt. De rol van de een bepaalt mede “Ik ben er ook niet uit. Een kritisch punt is daar hebben! We moeten kijkers hebben!” Dat is journalist wordt participant in een soort spel, de rol van de ander. Dat heeft een zekere fixe- waar kranten een kernfunctie – onderzoek doen rende werking: de een houdt de ander ook vast in volgens hem de gemeenschappelijke tendens zegt u, ten koste van de afstandelijkheid die en de feiten met elkaar in verband brengen - laten die rol. Ze zijn beiden deel van dat systeem. Hun varen omdat iets anders commercieel aantrekke- in de partijen en de media. Het gevolg is dat zij hij juist zou moeten betrachten. deels ‘marketingmachines’ zijn geworden. Aan gedrag is niet autonoom, het is systeembepaald.” lijker wordt, amusement bijvoorbeeld of scoren dat veranderingsproces zit een kritische grens, met nepnieuws. In Engeland is een groot deel zegt hij, waarbij de kernfunctie van politiek en “Ja. Met die informatiehandel kan een journalist Bent u niet te somber? Ik ken nog steeds van de kranten onbetrouwbaar, zo plat als een soms goede sier maken, maar in feite wordt media onder druk komt te staan. Een markt- voorlichters van de oude school die zeggen: dubbeltje, commercieel. Ze voeren vaak agressief hij daarmee wel slaaf van een systeem en campagne vóór of tegen het een of ander, gerichte, commerciële aanpak, gericht op zoveel ‘Ik ben hier om het beleid uit te leggen, niet mogelijk kiezers, dan wel lezers of kijkers, kan misschien zelfs verslaafd aan dat systeem. de Brexit bijvoorbeeld. Ook The Times en ten koste gaan van taken als kritisch informeren, Een paar jaar geleden heb ik dit soort dingen om de politieke kleur van mijn minister te The Independent zijn ver weggezakt. Vergelijk waarheidsliefde, bewaking van de macht. gezegd in de Kees Lunshoflezing in Nieuwspoort. verdedigen.’ Ik ken legio voorbeelden van dat eens met het medialandschap in Duitsland, Dat mogen klassieke taken zijn, overleefd Na afloop, bij de borrel, kreeg ik van journalisten politieke journalisten die op onafhankelijke waar zulke goede kranten als Die Welt, de Frank- zijn ze daarmee niet, meent Brenninkmeijer. te horen: ‘Jij snapt het niet. Jij weet niet hoe dat wijze hun vak bedrijven. furter Allgemeine Zeitung en de Süddeutsche gaat, hier in Den Haag.’ Ik trek daaruit de Zeitung verschijnen, of met Frankrijk, het land conclusie dat een journalist die niet aan dat spel van Le Monde, Libération en Le Figaro. Ik ben meedoet er gewoon niet bij hoort. Kies je een “Zeker, ik zie ook goede journalisten die een benieuwd naar de relatie tussen de kwaliteit eigen, oorspronkelijke invalshoek, dan tel je in de kritische functie tegenover de politiek uitoefenen, van die kranten en de manier waarop ze worden wereld van Nieuwspoort niet mee.” maar over het geheel genomen vrees ik toch dat gefinancierd. Ik volg daarom met belangstelling zij de uitzonderingen binnen dat systeem zijn. financierings-experimenten zoals die van Op gemeentelijk en regionaal niveau is de De Correspondent, met zijn leden, en van kwaliteitsjournalistiek eigenlijk helemaal weg. The Guardian, waarvan je tegenwoordig Dat is buitengewoon treurig. De oorzaak is vooral tegen betaling ‘vriend’ kunt worden. We kunnen een economische. Hoe, en zelfs óf, journalistiek de publieke functie die de journalistiek in een nog wordt betaald is in hoge mate bepalend voor democratie ver vult een-voudigweg niet missen. het niveau. In Duitsland is de financiering van de Zij is een essentieel deel in het terugkoppelings- publieke omroep geen enkel probleem. Een debat mechanisme.” tussen twee lijsttrekkers duurt daar gewoon nog anderhalf uur. Ik vermoed dat er wel een verband tussen het een en het ander bestaat. In Nederland staat de financiering van de NPO al jaren onder druk. En wat zie je? Politiek moet vooral als amusement worden gebracht, als ware zij grondstof voor de verkoop van reclametijd.”

78 79 Terugkoppelingsmechanisme? Essentieel voor dat terugkoppelingsmecha- En valse percepties van de werkelijkheid Hannah Arendt schreef eens: ‘Het ideale nisme is dat de journalistiek haar werk met kunnen de politieke keuze bepalen. subject voor het totalitaire bewind is niet de “Alle complexe systemen zijn voor hun welslagen afhankelijk van dat terugkoppelingsmechanisme. respect voor de feiten doet. Waarheids- overtuigde nazi of de communist, maar mensen “Voor mij is dat een schrikbeeld: als zoveel Dat geldt voor de natuur, voor de medische vinding kan niet zonder waarheidstrouw. Het voor wie het onderscheid tussen feit en fictie Nederlanders zeker menen te weten dat een wetenschap, voor de economie. Met jouw zo onversneden mogelijk weergeven en duiden vijfde van de bevolking moslim is, dan zal dat niet langer bestaat.’ gezondheid gaat het fout zodra dat mechanisme van de nieuwsfeiten is de kerntaak van de invloed hebben op de partij die zij kiezen en in je lichaam is verstoord en essentiële signalen journalistiek, schreef de hoofdredacteur van langs die weg op de politieke besluiten over bij- “In de informatiesamenleving van nu is het nog tussen je organen niet meer doorkomen. In de voorbeeld integratiebeleid of misdaadbestrijding. iets subtieler: mensen worden ingebed in een economie gaat het met de prijsvorming mis op The Manchester Guardian, Charles Scott, al in Suggestie gaat dan lonen in de politiek. In de systeem waarin het verschil tussen feit en fictie het moment dat van bovenaf wordt ingegrepen in 1923 in een klassiek geworden essay, met die extreme politieke hoek – Geert Wilders maar niet eens meer merkbaar is. Een systeem zo slim het proces van afstemming van vraag en aanbod. onovertroffen oneliner: Comment is free, facts ook Thierry Baudet – kunnen ze daarin ver gaan. dat je niet doorhebt wanneer waarheid in leugen De democratie is ook afhankelijk van zo’n terug- are sacred. Niet voor niets sloot Jérôme Ze gaan met die suggestieve retoriek bewust een overgaat, of nieuws in nepnieuws. Kijk naar de koppelingsmechanisme: de informatiestromen Heldring destijds zijn allerlaatste column in paar keer over de schreef, want ze weten dat ze uitkomsten van dat Ipsos-onderzoek Perils of moeten vrijelijk kunnen vloeien. Het is de kunst NRC Handelsblad met dat motto af. potentiële kiezers dan het gevoel geven: ja, bij Perception. De hele marketinggedachte berust dat mechanisme zo krachtig en vitaal mogelijk hen kan ik terecht want zij zeggen wat ik denk. op het creëren van percepties.” te maken. De onafhankelijke journalistiek Dat is een erg gevaarlijke draaggolf.” “Het onderzoeksinstituut Ipsos onderzoekt vervult daarin een sleutelrol. Op het moment dat Vandaar dat u het woord ‘marketingmachine’ de informatiestroom nog maar één kant uitgaat jaarlijks in een groot aantal landen in hoeverre is dat terugkoppelingsmechanisme onderbroken. de perceptie die mensen van de werkelijkheid Maar in de retoriek van alle partijen zit toch gebruikt. Dat is bijvoorbeeld het geval met propaganda, of hebben overeenstemt met de feiten. Het een zekere mate van suggestie? met nieuws afkomstig van media die onder con- verschil tussen het een en ander zegt iets over “Een van de gevaren is dat een perceptie van trole van de overheid staan. In landen als China, hoe goed een samenleving is geïnformeerd. In “Ja, suggestie zit in alle retoriek, en dat wordt de werkelijkheid die afwijkt van de realiteit ook Rusland, Turkije is dat aan de orde van de dag.” 2017 was een van de vragen in dat onderzoek een probleem wanneer partijen als marketing- voedingsbodem kan zijn van irreële angsten.” Perils of Perception: hoeveel procent van de machines gaan opereren. Dan zetten ze hun Ook nepnieuws ontbeert dat terugkoppelings- gevangenisbevolking heeft een moslimachter- retorische kracht niet zozeer in om de ideeën die mechanisme. Je verzint maar wat. grond? Het antwoord in Nederland luidde: ze hebben, hun programma, hun beginselen over Terugkoppeling naar de werkelijkheid, 51 procent. Het werkelijke cijfer is 19. Op de het voetlicht te brengen, maar om zoveel mogelijk vraag hoeveel moslims er in Nederland wonen, naar de feiten is niet nodig. kiezers binnen te halen. En we hebben al antwoordden de Nederlanders: 19 procent. Het eerder geconstateerd dat het dan aanlokkelijk is 6,9. Dat verschil tussen feit en perceptie is kan worden mensen aan te spreken die een “Dat is zo. Mijn stelling is dat een complex verontrustend. En dan wordt Nederland door bepaalde perceptie van de werkelijkheid systeem zonder terugkoppelingsmechanisme Ipsos nog beschouwd als het land in Europa waar hebben, ook al is die onjuist. Voor een goede geen duurzaamheid heeft. Een lichaam waarin de desinformatie het minst heeft toegeslagen.” democratische besluitvorming is dat een heilloze dat mechanisme niet werkt zal afsterven, een ontwikkeling, zeker als er aan die marketing- centraal geleide economie zal het loodje leggen, machines voorlichtingsafdelingen worden een totalitair systeem eveneens. In Turkije kan Wat zegt dit over de staat van de democratie en de journalistiek? gekoppeld die op dezelfde manier te werken Erdogan het nog wel een tijdje volhouden, maar gaan. Partijen, departementen, journalisten op den duur zal zijn regime sneuvelen, en dat kunnen zo deel worden van een systeem met “Als zoveel mensen een valse perceptie hebben geldt ook voor dat van Orban in Hongarije en een geheel eigen dynamiek. En dat is voor de van de werkelijkheid duidt dat op misleiding in dat van de Partij voor Recht en Rechtvaardigheid democratie géén goede dynamiek.” in Polen. Waardoor? Doordat de relevante de publieke meningsvorming. Ik hoef niet per se signalen die nodig zijn voor het systeem- voorbeelden te noemen om op de ontsporingen onderhoud niet meer naar boven doordringen te wijzen die in het verleden het resultaat van en verwerkt worden.” misleiding waren. Wat is dat effect op de publieke opinie? Dat de verontwaardiging wordt gevoed, de verongelijktheid, de vrees.”

80 81 Mensen kunnen zo gedesoriënteerd raken dat Wat is de consequentie voor de ‘klassieke’ Is de conclusie van uw betoog dat kranten die Welke rol kan Stichting Democratie ze zich overgeven aan alles wat een autoriteit media: de pers, de omroep? uit waarheidsliefde journalistiek bedrijven of en Media daarin spelen? als een politicus zegt, hoe grotesk ook. Trump partijen die hun boodschap afstemmen op hun “De nieuwe communicatiesystemen vormen ontleent daaraan zijn macht over zijn kiezers. gedachtegoed, in plaats van op een zo groot “Die zal uiteraard bescheiden zijn, maar niet Een groot aantal Britten blijft geloof hechten een soort bypass langs de media. De uiterste mogelijk kiezerspubliek, een achterhoede- consequentie kan zijn dat media gewoon ver- zonder betekenis. Naar vermogen stimuleren aan de glorieuze toekomst die de regering hun pulveren. Dat ze straks niet meer nodig zijn.” gevecht voeren? we initiatieven die aan de doelstelling van de voorspiegelt voor het Engeland na de Brexit, stichting voldoen: de bevordering van een daad- hoewel er geen enkel feit is dat zo’n “Die informatiesamenleving die ik net schetste is krachtige democratie en pluriforme, opiniërende U schetst een ander soort ‘informatiesa- media. Door ons als aandeelhouder in te kopen toekomstbeeld rechtvaardigt. de sombere versie van het verhaal. Er is ook een menleving’ dan die ooit met dat woord werd andere. We hebben het hier, zoals gezegd, over verschaffen we kapitaal aan dat soort initiatieven. bedoeld. De hoopvolle betekenis was dat complexe systemen die enorm verknoopt zijn. Dat is een vorm van ideëel aandeelhouderschap. “Dat is een geval van pure misleiding door een burgers zich ten behoeve van het maken van Het zijn ook emergente systemen: zonder dat Dat is een. Ten tweede treden we op als financier regering. In Nederland zie je ook zulke tendensen. hun keuzes goed kunnen informeren, dankzij je het verwacht, zonder logische verklaring, van grotere en kleinere maatschappelijke en journalistieke projecten. Daarbij letten we er In het debat over de EU is misleiding aan de onpartijdige media die de feiten voorop stellen. schijnbaar uit het niets kan iets nieuws ontstaan. orde van de dag, zoals destijds ook in dat over scherp op welke stem in het democratische In de informatiesamenleving die u beschrijft Kleine oorzaken kunnen grote gevolgen hebben. het Oekraïnereferendum. En toen Wilders Hoewel Google, Apple, Facebook, Microsoft nu debat te zwak klinkt, bijvoorbeeld doordat er scandeerde: ‘Minder, minder Marokkanen!’, gaat het erom wie meester wordt over de in- erg groot en machtig zijn, stond ooit een geen financiëel krachtige organisatie achter staat mobiliseerde hij mensen op basis van angst- formatie, wie de informatiestroom zo beheerst individu of een klein groepje briljante geesten aan of doordat hij afkomstig is uit minderheidsgroep- beelden. Op de achtergrond van alles wat we dat hij precies de aandacht krijgt die hij wil de basis dat soort initiatieven die het communi- en. Voor zulke stemmen willen we met onze steun tot dusver hebben besproken speelt mee dat hebben. En ‘hij’ kan een ondernemer zijn, maar catiesysteem totaal veranderden. Beheersbaar of een gelijk speelveld met andere creëren. communicatie en aandacht marktproducten zijn Bij al deze doelen voel ik me goed thuis.” ook een politicus. echt voorspelbaar is dat systeem niet, dus het is geworden. Communicatie dient om ergens de ook goed denkbaar dat in een volgende transitie aandacht op te vestigen - en aandacht is geld de kernwaarden van de journalistiek en de “In al mijn functies wil ik iets betekenen voor waard. Facebook, Google, Twitter konden hoog “Anders gezegd, de inzet wordt dat degene politiek weer op de voorgrond komen. Het zou de democratische rechtsstaat, de institutie genoteerde beursfondsen worden dankzij hun die meester is over de informatie mensen in de me niet verbazen: de waarden van democratie waarin de fundamentele waarden van de vrije economische kernfunctie: de exploitatie van richting kan mobiliseren die hij wil. Het idee van en rechtsstaat hebben zo’n sterke wortel in onze samenleving zijn verankerd. Zo’n functie is mijn communicatie en aandacht. Wij, het publiek, de democratie is dat mensen in vrijheid hun cultuur. Er kunnen in deze sfeer dus ook hele toezichthoudende rol bij SDM.” pluggen ons op dat systeem in, met als gevolg gedachten vormen, dat zij op basis daarvan mooie dingen gebeuren.” dat we er zelf deel van worden. Alles wat wij in hun keuzes maken en dat die keuzes bepalend dat systeem ondernemen wordt informatie die zijn voor de inrichting van die samenleving. Het 24 uur per dag, van minuut tot minuut, in de omgekeerde ontwikkelt zich, namelijk dat wij communicatiekanalen kan worden gespuid. de uiteinden van de neuronen van dat nieuwe Daarmee kan ook alles waaraan wij aandacht informatiesysteem worden, zonder dat we dat besteden economisch worden geëxploiteerd. Dat kunnen controleren of zelfs reguleren. Veel is wel een beklemmende gedachte: wij zijn de autonomie is er in dat systeem niet voor ons uiteinden van de neuronen van Google, Twitter, weggelegd.” Facebook etcetera. Op het moment dat ik me aanmeld bij dat systeem kan ik informatie verzamelen. Met die vooruitgang zijn we allemaal gediend, dat is zonder meer zo, maar voor de betrokken ondernemingen telt vooral dat infor- matie over mij hun kant op gaat en als markt- product kan worden geëxploiteerd. Dat is een systeem dat ook de politiek kan benutten.”

82 83 vv Verslag van de raad van toezicht

Bestuursmodel Portefeuillehouders SDM is sinds 2015 georganiseerd via het raad- Bij de samenstelling van de raad wordt Een portefeuillehouder is een gedelegeerd lid van-toezicht-model. De leden van de raad van gestreefd naar een evenwichtige opbouw van de raad met een bijzondere taak, dat daar- toezicht (hierna: raad) worden benoemd op met aandacht voor diversiteit, zowel wat toe om specifieke redenen wordt aangewezen. voordracht van de raad zelf. betreft man-vrouwverhoudingen als wat De delegatie kan niet verder gaan dan de taken betreft achtergrond en leeftijdsopbouw. die de raad zelf heeft en omvat niet het be- De raad houdt integraal toezicht op het Daarnaast wordt gestreefd naar variëteit sturen van de stichting. Zij strekt tot intensiever functioneren van SDM: ze keurt strategie, op het gebied van deskundigheid, kennis en toezicht en advies en meer geregeld overleg beleidsplan, jaarplan en begroting goed en ervaring, ook met het oog op het aandeelhoud- met de directeur-bestuurder. De delegatie is ziet achteraf toe op het beleid van de erschap binnen mediabedrijven. De leden van slechts van tijdelijke aard en kan niet de taak directeur-bestuurder, op de realisatie van de raad worden aangesteld voor 3 jaar en zijn en bevoegdheid van de raad wegnemen. Het de doelstellingen en activiteiten, het twee keer herbenoembaar. gedelegeerde lid blijft tevens lid van de raad. risicobeheer en op de algemene gang van In 2017 kende SDM twee gedelegeerde leden zaken. De rolverdeling tussen de raad en de van de raad, ‘portefeuillehouders’, te weten op Taken en werkwijze directeur-bestuurder is primair bepaald door de financiën (beleggingen) en deelnemingen statuten en het directiereglement. Binnen deze De raad vergadert minimaal zesmaal per (De Persgroep Nederland, MediaHuis). formele kaders fungeert de raad als adviseur jaar. Tijdens vergaderingen komen zowel en sparringpartner van de directie. operationele als inhoudelijke (missie, visie) Betrokkenheid onderwerpen ter sprake. Het toezicht heeft Samenstelling en profiel op twee momenten plaats. Vooraf: de plannen De raad toont zijn betrokkenheid door regel- (missie, strategie, beleidsplan en begroting) matig evenementen en activiteiten te bezoeken De raad van SDM bestaat uit minimaal vijf worden ter goedkeuring aan de raad die gerelateerd zijn aan de werkzaamheden leden. Dit aantal is vastgelegd in de statuten. voorgelegd. En achteraf: de raad beoordeelt van SDM. Een vertegenwoordiging van de raad Is het aantal leden minder dan vijf, dan blijft de het bestuur en de organisatie kritisch en was afgelopen jaar onder andere aanwezig bij raad bevoegd. keurt de jaarrekening goed. De raad benoemt de uitreiking van de European Press Prize en en ontslaat de externe accountant. Eveneens bij verschillende door SDM gesteunde avond- De basis voor de samenstelling van de is het haar verantwoordelijkheid om programma’s, zoals De Vrijheidslezingen en raad ligt besloten in een profielschets. eventuele statutenwijzigingen goed te Theater Na de Dam. Deze profielschets gaat uit van een breed keuren. Daarnaast heeft de raad ook een samengestelde raad, onafhankelijk stimulerende en adviserende functie gepositioneerd ten opzichte van SDM jegens de directeur-bestuurder. en gericht op een kritische en integere taakvervulling.

84 85 v Leden van de raad Nagelaten betrekkingen van toezicht in 2017 De stichting hecht er belang aan om recht te doen aan de historische doelstelling: de ondersteuning van de nagelaten betrekkingen van het Illegale Parool. De raad opereerde in 2017 met vijf leden. In Heikelien Verrijn Stuart, lid de onderstaande tabel zijn van de leden van In 2017 zijn ons ontvallen: de raad en de zittingstermijnen opgenomen Nevenfuncties: (situatie per 31 december 2017). De functie en • Voorzitter van de Raad van Toezicht van het nevenactiviteit(en) van de leden van de raad in Amsterdam Fonds voor de Kunst; Tyl van Norden-Overmeer 2017 waren als volgt: • Voorzitter van de Nuhanovic Foundation, Center for War Reparations; Noordwijk, 18 januari 1934 Amsterdam, 17 januari 2017 • Lid van het Comité van Aanbeveling van de stichting Article 1 Collective; Tyl van Norden-Overmeer was weduwe van Wim van Norden, die medeoprichter was van Stichting Alex Brenninkmeijer, voorzitter • Lid commissie mensenrechten van de Advies Democratie en Media (voorheen Stichting het Parool) en van verzetskrant Het Parool. Tyl van Norden-Over- raad Internationale Vraagstukken; meer toonde een blijvende betrokkenheid bij en interesse in de Stichting, waarvoor wij haar dankbaar zijn. Nevenfuncties: • Medeoprichter en lid van de preperatory • Lid van de Europese Rekenkamer; comittee van de European Press Prize; • Hoogleraar Institutionele Aspecten van de • Lid Restitutiecommissie Cultuurgoederen en Rechtsstaat Universiteit Utrecht; Tweede Wereldoorlog. • Lid Wetenschappelijke Raad van de Stichting Hilda Pommier-van Norden Instituut GAK; Idriss Nor, lid • Fellow Jean Monnet University of Luxembourg; Bussum, 28 april 1922 Amsterdam, 28 juni 2017 • Onderzoeker/begeleider M.W.A. Odekerken MSc Nevenfuncties: & MA, onderzoek Onderzoek bedreiging van • Teammanager Sociaal en Creatief bij Hilda Pommier-van Norden was een verzetsstrijdster die zich met gevaar voor eigen leven ondermeer Nederlandse Journalisten in opdracht van Stichting Doen; als koerier inzette voor de verspreiding van verzetskrant Het Parool. Dit werk verdient het om herin- Nederlandse Vereniging Journalisten (NVJ). • Voorzitter van de huurdersvereniging De nerd te worden. Zij was de jongste zus van oprichter van het Illegale Parool Wim van Norden en van Tineke Knol; van Norden-Ribbelink die zich o.a. als maatschappelijk werkster voor de Paroolgroep heeft ingezet. Judith Brandsma, financiën • Lid LP Advisory Board van het Private Equity Fund van het Media Development Nevenfuncties: Investment Fund. • Lid van het Equity Investment and Valuation Committee ResponsAbility BOP Investments Caspar Scholten, deelnemingen Tiny Snijders-Viersen (rABOP); • Lid van de Investment Committee GCPF, Nevenfuncties: Utrecht, 10 januari 1923 Amsterdam, 18 november 2017 Global Climate Partnership Fund; • Advocaat bij en aandeelhouder van Bergh Stoop • Lid van de Investment Committee MIFA, & Sanders N.V.; Tiny Snijders-Viersen was de weduwe van Cornelis Snijders. Hij was met gevaar voor eigen leven Microfinance Fund for Asia; • Voorzitter van het Juristennetwerk van de Partij actief in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en voor het Illegale Parool. Zijn tweelingbroer • Lid van de Raad van Toezicht, Stichting Doen. van de Arbeid; Nico Snijders heeft zijn leven moeten geven voor het Illegale Parool. Tiny Snijders-Viersen was tot • Lid van de Investment Committee van het • Lid van het Comité van Aanbeveling van op hoge leeftijd aanwezig bij de jaarlijkse 5-februariherdenking. Regional Education Fund for Afrika, REFFA. Stichting i.o. Stichting Blikverruimers.

Datum Datum evt. Einde Naam lid 1e benoeming herbenoeming herbenoeming 3e termijn 5-februariherdenking 2017 2e termijn 3e termijn De herdenking van slachtoffers van het Eerste Paroolproces op de A.F.M. Brenninkmeijer Jan 2015 Jan 2018 Jan 2021 Dec 2023 Eerebegraafplaats in Bloemendaal en bij het graf van de familie Ger- tenbach in Zandvoort werd traditiegetrouw gehouden op 5 februari. J.G. Brandsma Jan 2015 Jan 2018 Jan 2021 Dec 2023 De bijeenkomst werd gevolgd door een gezamenlijke lunch in Het Oude Dorpshuys in Bloemendaal. De jaarlijkse lezing bij deze lunch C.J. Scholten Mei 2015 April 2018 April 2021 April 2023 werd dit keer gehouden door Anna Timmerman. Zij sprak over het H.M. Verrijn Stuart Jan 2015 Jan 2018 Jan 2021 Dec 2023 werk van Human Rights Watch Nederland, de verbinding tussen het verleden en het heden en de betekenis van verzet. I. Nor Nov 2015 Okt 2018 Okt 2021 Okt 2023

5-februariherdenking 2017 86 87 © Rink Hoff PASSIVA

31-12-2017 31-12-2016 FinanciënIn 2017 was het financieel rendement uit de duurzame beleggingsportefeuilles van SDM beter dan het jaar ervoor. De opbrengsten waren desalniettemin niet voldoende om de kosten te dekken. € € Hiermee is vooraf rekening gehouden in de begroting. De voornaamste reden voor de minder goede STICHTINGSVERMOGEN 148.153.269 148.672.723 resultaten zijn spanningen en schommelingen op de financiële markten. Er is aanleiding om te verwachten dat de resultaten de komende jaren zullen verbeteren. Het investeringsbeleid van SDM is er in principe op gericht het vermogen van de stichting op de lange termijn in stand te houden. KORTLOPENDE SCHULDEN In 2017 is het ijkpunt voor het vermogen door het bestuur en de raad van toezicht vastgesteld.

Overige schulden en overlopende passiva 1.640.779 1.321.988

BALANS PER 31 DECEMBER 2017 1.640.779 1.321.988 (na verwerking resultaatbestemming) 149.749.048 149.994.711 ACTIVA

31-12-2017 31-12-2016 VASTE ACTIVA € € STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2017 Materiële vaste activa Verbouwingen 32.544 0 Computers 3.216 3.058 realisatie begroting realisatie Overige inventaris 16.364 9.426 2017 2017 2016 52.124 12.484

Financiële vaste activa Resultaat uit beleggingen 2.406.670 2.239.687 963.590 Deelnemingen 76.629.997 83.829.997 Overige opbrengsten 434.754 200.000 12.251 Leningen 2.202.000 1.917.000 Overige effecten 4.000.000 3.016.667 € € € Brutowinst 2.841.424 2.439.687 975.841 82.831.997 88.763.664

Lonen en salarissen 226.512 267.786 246.495 VLOTTENDE ACTIVA Sociale lasten 35.369 41.814 37.570 Bijdragen en subsidies 2.701.352 2.94.604 2.439.307 Overige vorderingen en 265.486 46.126 Beheerskosten 423.935 533.900 418.183 overlopende activa 3.387.168 3.768.104 3.141.555

Effecten 61.963.097 61.079.204 Bedrijfresultaat -545.744 -1.328.417 -2.165.714

Liquide middelen 4.681.334 93.233 Financiele baten en lasten 26.290 0 50.275

149.749.048 149.994.711 Nettoresultaat -519.454 -1.328.417 -2.115.439

88 89 = meerjarige steun Fundamentele rechten en vrijheden

Organisatie Project Vorm Bedrag

Stichting Pers en Prent Inktspotprijs 2017 Lezing-, debat of tot €5.000 publieksevenement

Comité Dag van de Festival van het Publieksevenement €5.000 tot €10.000 Persvrijheid Vrije Woord 2017 Overzicht Likeminds A seat at the table Culturele en kunstprojecten €5.000 tot €10.000

Stichting de Balie Vrijheidslezingen 2017 Lezing-, debat of €5.000 tot €10.000 publieksevenement

Stichting WaaR art and Culture Arab Film Festival 2017 Filmfestival €5.000 tot €10.000

Platform Bescherming burger- Organisatiesteun 2017 Strategische bewustwordings- €5.000 tot €10.000 rechten campagne toekenningen PEN Emergency Fund Noodhulp aan Organisatiesteun 2017 €5.000 tot €10.000 journalisten 2017

Here To Support U.R. Here at the Border Strategische bewust- €10.000 tot €25.000 wordingscampagne (‘advocacy’)

Harvard College Building Beter Bridges for Strategische bewust- €10.000 tot €25.000 an Open Internet wordingscampagne (‘advocacy’) 2017 Jaap Cohen Biografie Theo van Gogh Boekpublicatie €10.000 tot €25.000

Pluk Media De Verdedigers Documentaire serie €10.000 tot €25.000

Nederlandse Vereniging van Jour- Onderzoek: Bedreigingen Journalistieke publicatie €10.000 tot €25.000 nalisten (NVJ) / van Nederlandse journalisten Programma tegen moslimdiscriminatie Marjolein Odekerken

Stichting Capture 22 De Bounce Urban Film Festival Filmfestival €10.000 tot €25.000 Organisatie Project Vorm Bedrag (DBUFF) 2017 EMCEMO Islamofobie symposium Lezing, debat of publieksevenement tot €5.000 Stichting Blikopeners Bewustwording en betrekken van Beleidsbeïnvloeding €10.000 tot €25.000 gemeenteraden bij de SPIOR Het grote islamdebat 2017 Lezing, debat of publieksevenement €5.000 tot €10.000 strijd tegen etnisch profileren Sarah Izat Minicampagne hoofddoek Strategische bewustwordings- Institute on Statelessness and Addressing discrimination against Workshop, trainingen of €10.000 tot €25.000 €5.000 tot €10.000 Inclusion stateless refugees in Europe ‘capacity building’ & politie campagne (‘advocacy’)

Republiek Allochtonië Organisatiesteun 2017 Digitale journalistieke platformen €10.000 tot €25.000 Abdelkarim El-Fassi BLANCO Web- of tv-serie €10.000 tot €25.000

Stichting Digital Freedom Fund Future proofing our digital rights Onderzoek €10.000 tot €25.000 LJS Nieuwsmonitor Discriminerende micro- Onderzoek €10.000 tot €25.000 portretten van moslims in IDFA 2017 Filmfestival Stichting Internationaal Docu- €25.000 tot €50.000 politieke berichtgeving mentary Film Festival Amsterdam (IDFA) Shaker Productions Facing Prejudice Documentaire/Film €10.000 tot €25.000 Institute for Information Law (IViR) Audit of freedom of expression in Onderzoek €25.000 tot €50.000 the Netherlands Marokkaanse Vrouwen Tussen afhankelijkheid Onderzoek €10.000 tot €25.000 Vereniging Nederland (MVVN) en zelfbeschikking Nederlands Juristen Comité voor Public Interest Litigation Project Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000 de Mensenrechten (NJCM) (PILP) Mo Anouar en Melissa Zusters Documentaire €25.000 tot €50.000 Strangio Commissie Meijers Organisatiesteun 2017 Beleidsbeïnvloeding €10.000 tot €25.000 Stichting Meld Islamofobie Meld Islamofobie! Strategische bewustwordings- €25.000 tot €50.000 Humanity in Action Organisatiesteun 2017 Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000 campagne (‘advocacy’) European Digital Rights (EDRi) Organisatiesteun 2017 Beleidsbeïnvloeding €25.000 tot €50.000

Human Rights Watch Defending Fundamental Rights Strategische bewustwordings- €25.000 tot €50.000 and Freedoms in Turkey 90 campagne en onderzoek 91 Daadkrachtige democratie Ge- en herdenken

Organisatie Project Vorm Bedrag Organisatie Project Vorm Bedrag

Marokkaanse Vrouwen Vereniging Verkiezingsbijeenkomsten Lezing-, debat Tot €5.000 Stichting O Lungo Drom Overbruggingsfinanciering Organisatiesteun Tot €5.000 Nederland (MVVN) of publieksevenement Werkgroep 1WO2 Netwerkbijeenkomsten 1WO2 Workshop, trainingen Tot €5.000 New Media Platform Mensen Stem! Web- of tv-serie Tot €5.000 of ‘capacity building’

Patrick Mathurin De nieuwe Sint viering Publieksevenement Tot €5.000 Sjakmo Producties Hajo, een joodse vluchteling Documentaire €5.000 tot €10.000

Stichting Jongerenrechtbanken Pilotproject Jongerenrechtbanken Workshop, trainingen of €5.000 tot €10.000 Hard/Hoofd Derde Generatie Indisch Journalistieke publicatie €5.000 tot €10.000 ‘capacity building’ Verzetsmuseum Amsterdam Explosiegevaar! Tentoonstelling Expositie €10.000 tot €25.000 Hélène Christelle Munganyende Zwarte vrouwen zeggen geen Boekpublicatie €5.000 tot €10.000 over de aanslag op het sorry bevolkingsregister

New Urban Collective Studiereis The Black Archives Culturele en kunstprojecten €5.000 tot €10.000 Stichting Ogen Open Het Verschil (werktitel) Documentaire €10.000 tot €25.000

Nuhanovic Foundation De Nederlandse rechtsstaat en Strategische bewustwordings- €10.000 tot €25.000 Lotty Veffer Foundation De verhalen, honderd malen Documentaire €10.000 tot €25.000 rechtsherstel voor campagne oorlogsslachtoffers Ida Does Productions Amsterdam, sporen van suiker Documentaire €10.000 tot €25.000

Vluchtelingenwerk Stay Human Strategische bewustwordings- €10.000 tot €25.000 Dr. Coen van Galen Maak de Surinaamse slaven- Onderzoek €10.000 tot €25.000 campagne registers openbaar

Stichting Petities.nl Antwoorden op petities Digitaal platform €10.000 tot €25.000 Stichting Theater Na de Dam Theater Na de Dam Publieksevenement €10.000 tot €25.000

Get Me 2016 | 2017 The Vote Campaign Strategische bewustwordings- €10.000 tot €25.000 Kosmopolis Utrecht Mapping Slavery NL Digitaal platform €10.000 tot €25.000 campagne Emma Lesuis Mijn land, mi gron Documentaire €10.000 tot €25.000 Studio Narrative Concrete Blossom Lezing-, debat €10.000 tot €25.000 of publieksevenement Stichting Biografie Etty Hillesum Biografie Etty Hillesum Onderzoek €5.000 tot €10.000

MAAK BV Campagne METS! Strategische bewustwordings €10.000 tot €25.000 campagne

Massih Hutak Stem Maak het verschil Strategische bewustwordings €10.000 tot €25.000 campagne

Vrij Nederland De democratie onder de loep Journalistieke publicatie €10.000 tot €25.000

Tatiana Scheltema en Freke Vuijst Onderzoekstraject documentaire Documentaire €10.000 tot €25.000

Stichting Verloren Banden Verloren banden Documentaire €10.000 tot €25.000

ROSE STORIES B.V. Polarisatie DNA Test Web- of tv-serie €10.000 tot €25.000

Kompass Nothing about us, without us Workshop, trainingen €25.000 tot €50.000 of ‘capacity building’

Conijn Films Onze manier van leven Documentaire €25.000 tot €50.000

Stichting DeGoedeZaak DeGoedeZaak Digitaal platform €25.000 tot €50.000

Het Nieuwe Kiezen De Partijvergelijker Digitaal platform €25.000 tot €50.000

Transparency International Betere bescherming van Onderzoek €10.000 tot €25.000 klokkenluiders en bronnen

New Urban Collective Black Archives Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000

Een Ander Joods Geluid Organisatiesteun 2017 Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000

Nuhanovic Foundation Organisatiesteun 2017 Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000

Stichting De Balie Spraakmakers/STUDIO Projectsteun editie 2017 €25.000 tot €50.000

9292 93 Waarheidsvinding Media-innovatie

Organisatie Project Vorm Bedrag Organisatie Project Vorm Bedrag Marloes de Valk What Remains Culturele en kunstprojecten Tot €5.000 Stichting LIMA The possibility of an Army Culturele en kunstprojecten Tot €5.000 Stichting Impakt Impakt Festival 2017: Publieksevenement €5.000 tot €10.000 Haunted Machines and Stichting Expertise- Grote Expertisedag Publieksevenement €5.000 tot €10.000 Wicked Problems centrum Journalistiek Nieuwe Media

Bart de Koning Vriendjespolitiek Boekpublicatie €5.000 tot €10.000 De Correspondent Van lezers tot luisteraars Podcast €10.000 tot €25.000

World’s Best News Naar een verantwoordelijke Workshop, trainingen €10.000 tot €25.000 Theo Para De schreeuw Boekpublicatie €5.000 tot €10.000 Journalistiek of ‘capacity building’ van Bastion Veere Doc Society Good Pitch Europe 2017 Workshop, trainingen €25.000 tot €50.000 Spring to come Truth or Dare Lezing-, debat of publiek- €5.000 tot €10.000 of ‘capacity building’ sevenement Impact Academy Organisatiesteun 2017 Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000 Biografie Instituut Oneigentijdse Individuen Onderzoek €10.000 tot €25.000 Stichting Verhalende Organisatiesteun 2017 Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000 Clarice Gargard Drakendochter Boekpublicatie €10.000 tot €25.000 Journalistiek

Stichting VICE Talent Kidnapped by Kim Documentaire €10.000 tot €25.000

Stichting the Back Lot 10-minuten jeugdjournaal Web- of tv-serie €10.000 tot €25.000

Trainersburo E-learning lokale politieke Workshop, trainingen €10.000 tot €25.000 verslaggeving of ‘capacity building’

Stichting 2911 On the verge of Darkness Documentaire €10.000 tot €25.000

Butch and Sundance Onze missie in Afghanistan Digitale journalistieke €10.000 tot €25.000 platformen

University of the The Global Investigative Workshop, trainingen of €10.000 tot €25.000 Diversiteit en media Witwatersrand - Journalism Conference ‘capacity building’ Department of Journalism (GIJC) Organisatie Project Vorm Bedrag Airwars.org Sustained effort to improve Onderzoek €25.000 tot €50.000 De Coöperatie RFG Magazine Journalistieke publicatie €5.000 tot €10.000 transparency and public accountability for Dutch Stichting Vrouw & Media Mentorenprogramma 2018 Workshop, trainingen €5.000 tot €10.000 and Belgian airstrikes of ‘capacity building’ against so-called islamic state Nzume Projects Dipsaus Podcast €10.000 tot €25.000 Jos de Putter Deepfocus webdocs Documentaire €25.000 tot €50.000 Stichting art.1 IQMF Academy 2017 Workshop, trainingen €10.000 tot €25.000 of ‘capacity building’ European Press Prize European Press Prize 2017 Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000 FOAM Gordan Parks - I am YOU Culturele en kunstprojecten €10.000 tot €25.000 Centre for Investigative Organisatiesteun 2017 Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000 Journalism Stichting Vrouw & Media Jubileumbijeenkomst Publieksevenement tot €5.000 Vereniging van Onder- Organisatiesteun 2017 Organisatiesteun 2017 €25.000 tot €50.000 VersPers Het Brede netwerk Organisatiesteun 2017 €10.000 tot €25.000 zoeksjournalisten (VVOJ)

94 95 COLOFON

Colofon Dit is een uitgave van Stichting Democratie en Media. “Wij investeren in onafhankelijke, Adres Spuistraat 112-D kritische media en in een sterke, 1012 VA Amsterdam integere democratische rechtsstaat.” Contact +31 (0)20 53 00 300 www.stdem.org [email protected]

Coördinatie Krystel Singh Willem Lenders

Vormgeving Studio Narrative

Art Directie Flores de Kraker

Met dank aan: The Correspondent - Rob Wijnberg | Likeminds | Jaap Cohen | Institute on Statelessness and Inclusion | Stichting Digital Freedom Fund | Commissie Meijers - Nejra Kalkan | NVJ - Marjolein Odekerken | Zouka Media | Shaker productions | Sarah Izat | Stichting Meld Islamofobie - Ibtissam Abaaziz | Stichting Jongerenrechtbanken | Studio Narrative | Flores de Kraker | MAAK bv | Kompass | Stichting De Goede Zaak - Jurjen van den Bergh | Massih Hutak | Verzetmuseum Amsterdam | Lotty Veffer Foundation | Ida Does | Dr. Coen van Galen | The Black Archives - Jessica de Abreu | Conijn Film | Vrij Nederland | Institute for Information Law | Bart de Koning | World’s Best News | Expertisecentrum Journalistiek | Stichting Verhalende Journalistiek - Paulien Bakker | Impact Academy - Bernadette Kuiper | Rose Stories - Sarra Hassouni | Miguel Heilbron | Stichting art. 1 | Stichting Vrouw & Media | FOAM | Nzume Projects | De Coöperatie | Abdelkarim El-Fassi |

Het is toegestaan om (delen van) de inhoud van het jaarverslag te citeren of te verspreiden, mits daarbij Stichting Democratie en Media en het jaarverslag als bronnen worden vermeld. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.

Stichting Democratie en Media © 2018

96 97