De Toekomst Van Het Parool En De Volkskrant

Home , De Volkskrant, Het Parool, Trouw, Wim van Norden

s &..o 7/8 1997 341 BOEKEN

De toekomst van redacteur in de kroeg te horen krijgen van zijn Volkskrant colle het Parool en de ga. Animositeit over en weer. Volkskrant Misschien iets minder de laatste jaren, maar nog niet verdwenen. De Volkskrant heeft een (be Wouter Gortzak schrijft naar trekkelijk) nieuwe hoofdredac aanleiding van: teur, Pieter Broertjes. Onder zijn Gerard Mulder & Paul Koedijk. Léés die leiding slaat de krant nieuwe krant! Geschiedenis van het naoorloase wegen in. De groei stagneerde en Parool. Amsterdam: Meulenhoff 1996. moest impulsen krijgen. De Frank van Vree. De metamoifose van een zuurgraad omlaag. Onlangs haal daablad. Een journalistieke aeschiedenis van de de Volkskrant chefsport Poul de Volkskrant. Amsterdam: Meulenhoff Annema van de overkant. Een •996. Paroolman en voetballiefhebber Gerard Mulder. Wim van Narden. Portret baas van de Volkskrant-sportre van een courantier. Amsterdam: dactie. Jarenlang de plek van Meulenhoff 1997. voetbalhater Ben de Graaf. Zo doe je dat. Wat je niet hebtkun je halen. Als je winst maakt, ten Een soort Fleet Street is de minste. Amsterdamse Wibautstraat niet Nog kakelverser dan Broertjes geworden. Toch zetelen er twee is de nieuwe Parool hoofdredac~ belangrijke dagbladen. Aan de teur. Matthijs van Nieuwkerk, even zijde de Volkskrant, aan de 35 jaar jong, tintelt van optimis overkant Het Parool. De een me. Het gaat gebeuren. Het floreert, de ander lijdt nood. Parool een echt-Amsterdamse Samen vormen ze Perscombi krant met stijl en allure. Geen natie, na de fusie met Meulenhoff Amsterdams sufferdje, slap noch onderdeel van Pc M. Ook Trouw is oubollig. Een nieuwe vorm, een er, Parools' bovenbuurman. 'Be verrassende inhoud. Hopelijk kijk het ook eens van de andere lukt het. Het Parool kan niet zon k(r)ant' zeggen ze bij Trouw en der Amsterdam, wie in Amster ze hebben gelijk; Trouw valt wei dam geïnteresseerd is moet niet nig op maar is goed. Toch doet om Het Parool heen kunnen. Trouw niet helemaal mee. Geen Amsterdam is een unique sellinB INHOUD harde concurrent van Parool of point, het enige waarmee Het Volkskrant, geen winst, geen Parool de concurrentie de baas Parool en Volkskrant verlies. Volkskrant en Parool, kan. Schiphol, haven, kunst en Duitsland daar gaat het om. De winst bij de cultuur, wetenschap, geldhan Politieke marketing een stopt de gaten bij de ander. del, Ajax, tienduizenden nieuwe Heel vroeger was 't omgekeerd. Amsterdammers, de FNV, het Toen maakte 'het wijwatervat PvdA-bestuur. Van Nieuwkerks aan de overkant goede sier van voorganger, Sytze van der Zee, onze centen'. Al jarenlang probeerde het anders. Hij maakte stroomt het geld in tegengestelde een interessant Parool, de krant richting. 'Dat biertje van jou heb redde het niet. 'Wat ik ook ik betaald', kan de Parool- deed', zei ex-hoofdredacteur s &..o 7/8 1997 342 - B 0 E K E N

Sandberg, een paar jaar voor Van ment. Zij lazen, zeiden ze, Het Het resultaat was ernaar. Het lijk

der Zee, 'aan het eind van het jaar Parool uitsluitend nog uit nostal Parool schoot tekort als landelij ga~ hadden we minder lezers dan het gie en vanwege Carmiggelt en ke krant en een interessante krant lee jaar daarvoor'. Peter van Straaten. Voor nieuws, voor iedereen met belangstelling Pel achtergrond en analyse hadden ze voor Amsterdam werd 't niet. De ter Sleutelen aan de krant een andere krant. Radicaliseren oplagedaling zette zich versneld wil Er is vaak en veel gesleuteld aan de jongeren verlegden de blik door. Zeven jaar heeft m'n Pal Het Parool. Na 1970 althans. naar elders omdat Het Parool gemodder geduurd, toen ver da; Daarvoor was er geen aanleiding. pro-Amerikaans bleef toen zij dween ik en in 1988 kwam Van Nr Een aantal redacteuren was Johnson, moordenaar! riepen. Of der Zee. kr; voortreffelijk, menig medewer molenaar want een bevriend Met Van der Zee kwam een Ha ker interessant. Een toonaange staatshoofd mocht niet beledigd nieuwe wending. Niks Amster bh vend landelijk dagblad met het worden. damse krant voor gewone en tie zwaartepunt in de hoofdstad. In En toen was er de uittocht uit andere mensen, het vizier werd de Amsterdam concurreerde Het Amsterdam. Vroeger forensden nu gericht op een in Amsterdam ve1 Parool eind jaren zestig het uitsluitend de hogere standen, in gevestigde, landelijk verkrijgbare Alsemeen Handelsblad naar een de jaren zeventig ('overloop') kwaliteitskrant. De hoofddirectie Pa fusie met de NRC. De nieuwe begon de pendel van het gewone gaf hem de financiële injectie Vc concurrent, begin jaren zeventig, volk. Eenmaal verhuisd werden die bij mij was wegbezuinigd. H; heette Nieuws van de Das. Zoals zij Het Parool ontrouw. In hun De buitenlandcorrespondenten op eerder in de concurrentieslag met plaats kwamen 'nieuwe Amster kwamen terug, de parlementaire Al het Handelsblad ging het gevecht dammers'. Ze waren welkom redactie werd versterkt. Van der be om de Amsterdamse markt. maar lazen geen Nederlandse Zee 'hergaf de Paroolredactie Pa Elders was Het Parool niet sterk dagbladen. De Parool oplage haar waardigheid' en Het Parool be genoeg om echt te kunnen con daalde. een nieuw journalistiek prestige. mi curreren, het blad (onafh.soc.) Hoofdredacteur Sandberg ver Maar de extra investeringen wer ge ging voor te rood door om echt dween in de VUT, ik kwam. Van den niet terugverdiend. En in m liberale lezers te kunnen lokken. dat popular quality-gedoe wilde 1996 verdween Van der Zee en he Om een dam op te werpen tegen ik af. Het Parool moest een prik kwam Van Nieuwkerk. ~a Het Nieuws van de Dag werden kelende krant worden voor Een nieuwe hoofdredacteur, erl 'verstrooiende elementen' aan de gewone en andere Amsterdam een nieuwe wending. Van N krant toegevoegd. Een popular mers. En voor iedereen elders Nieuwkerk richt zich weer op tu qualitypaper heette Het Parool met belangstelling voor Amster Amsterdam, Het Parool wordt bl toen. Veel redacteuren haalden dam. Ik was de weg naar de hel een Amsterdamse quality paper. er de neus voor op, hoofdredac ingeslagen. De hoofddirectie De Parool redactie mag haar her H teur Sandberg eigenlijk ook. 1 dwong me tot drastisch bezuini wonnen waardigheid niet op A NRC Handelsblad werd, vonden gen, elke keus voor Amsterdam nieuw verliezen en de krant moet h~ ze, 'de betere krant' . En al lag het betekende schrappen elders, er het journalistieke prestige behou cc zwaartepunt in Amsterdam, er was geen geld voor nieuwe redac den. Van Nieuwkerk moet ook V( werd niet ondubbelzinnig voor teuren, een deel van de zittende bezuinigen, als ik vijftien jaar eer de hoofdstad gekozen. Behalve redactie saboteerde. Voor hen der. Hij is niettemin optimistisch dan door wijlen Knap, Das was vrijwel niets des Parools. De over de afloop. Ik niet. rr boekanier, wiens 'eikenloof met fotografen Toussaint en Van der Ji, rupsen' door de meeste redacteu Elsken niet, columnist Jan Kansen d: ren niet erg serieus werd geno Vrijman niet, de jongerenpagina Van Nieuwkerks' perspectieven ho men. De Amsterdamse scene Goochem niet en ik al helemaal zijn somber. Het klimaat waarin R moest even weinig weten van niet. Als Paroolredacteur kun je Het Parool opereert is harder dan di Knap als van ander divertisse- ook zonder talent arrogant zijn . voorheen, zijn startpositie moei- s &..o 7/8 '997 - 343 BOEKEN

let !ijker dan die van zijn voor Parool nog 'een aantal jaren' niet meer nodig. De dagcapaciteit ij - gangers. Omstreeks 198 3 stipu gegeven. De kans dat de krant in van de nieuw te bouwen pers kan nt leerde de hoofddirectie van die periode uit de rode cijfers dan gebruikt worden voor de ng Perscombinatie dat elke titel, op komt is gering. Geen moeilijker Amsterdamse editie van N R c )e termijn, moest bijdragen aan de markt dan de Amsterdamse, waar Handelsblad, die nu nog buiten :ld winst van de onderneming. Het de concurrenten (ook Telegraaf\ het concern gedrukt wordt. Het 'n Parool heeft nooit aan die eis vol Nieuws van de Dag) over elkaar derde argument voor opheffing is :r daan. Inmiddels heeft PCM de buitelen. Ook het tijdstip van enigszins speculatief. Vermoed an No u overgenomen en zijn Volks verschijnen is ongunstig. 'Al wordt dat de meeste Parool krant, Parool, Trouw, NRC maak je de beste krant van Neder lezers, als hun krant verdwijnt, en Handelsblad en Algemeen Dag land', somberde de Parool hun heil niet zoeken bij :r blad in een hand. De hoofddirec uitgever in r 9 8 5, 'je redt het niet Telegraaf\Nieuws van de Dag en tie staat verder van de dagbladen, op de avondmarkt'. Hij presen maar bij Volkskrant of N R c rd de rendementseis wordt eerder teerde een duur plan voor een Handelsblad. De lezers blijven verscherpt dan gerelativeerd. 2 all-daypaper dat de hoofddirec dan onder de hoede van Pc M. Dat re Het maakt de positie van Het tie-PC, na twee jaar aarzelen, is goed voor de winstmarges van tie Parool er niet eenvoudiger op. naar de prullenmand verwees. Er die dagbladen en dus voor het tie Volkskrant, Parool en N R c is sindsdien niet meer over concern. ;d. Handelsblad zijn concurrenten gesproken. De voortekenen voor Het en op de Amsterdamse markt, het Nog een paar (vier?) jaar en de Parool waren gunstiger geweest re A o en Trouw zijn er niet erg concernleiding neemt een beslis als in alle rust, dus zonder drasti er belangrijk. Tussen Volkskrant en sing. Draait de krant quitte of sche bezuinigingen, gewerkt had de Parool zijn de verhoudingen maakt zij winst dan blijft Het kunnen worden aan de formule ool beter dan voorheen, al was het Parool bestaan. Blijft de krant WlJZlgmg. Onder de huidige ~ e. maar omdat beide in Amsterdam verliesgevend dan lijkt opheffing omstandigheden zal hoofdredac :r- gestationeerde kranten een geza onvermijdelijk. Er is een argu teur Matthijs van Nieuwkerk, om in menlijke Rotterdamse vijand ment tegen. Bij verdwijnen van met zijn Parool te overleven, niet en hebben. Maar op de Amster Het Parool lijdt de concernlei genoeg hebben aan optimisme en damse markt blijven Volkskrant ding prestigeverlies. De voorma originaliteit. Een forse dosis Lr, en Parool elkaars concurrent. lige verzetskrant heeft misschien geluk is onontbeerlijk. an Nog moeilijker is de verhouding te weinig lezers, de aoodwill bleef :>p tussen Parool en N R c Handels groot. Het opheffen van de titel Volkskrantaroei verklaard dt blad. zal met veel ruis gepaard gaan. De Volkskrant is de successtory er. Van N R c Handelsblad heeft Het emotionele argument zal van Perscombinatie. De krant :r- Het Parool niets te verwachten. het afleggen tegen financieel had 't moeilijk, toen PC in 1968 p- Al ten tijde van het Handelsblad economische overwegingen. De ontstond, sinds het begin van de oet hadden beide redacties weinig concernleiding moet schulden jaren zeventig is haar positie u contact, het is er na de overname aflossen, gemaakt bij de peperdu alleen maar beter geworden. ok van de No u niet beter op gewor re overname van de NOU. De Jaarlijks groeit de oplage, nog :r- den. De N RC Handelsblad keus lijkt niet moeilijk. Versneld steeds lijkt het plafond niet ch leiding begon onmiddellijk te aflossen ligt meer voor de hand bereikt. Terecht mag worden mekkeren over de Paroolver dan blijvend geld storten in de gesproken van het 'mirakel van liezen. NRC Handelsblad heeft Amsterdamse slokop. Dan is er de Wibautstraat'. Het had mij dan ook geen enkel belang bij een de kwestie van de perscapaciteit. althans niet verbaasd als de katho en herlevend Parool. Dat zou de Het Parool maakt er overdag lieke Volkskrant de deconfessio in Rotterdamse krant in Amster gebruik van. Sinds de overname nalisering niet had overleefd en, an dam lezers kosten. door PCM van de NOU is Het met De Tijd en De Maasbode, ten !i- De concernleiding heeft Het Parool als dag-drukorder echter onder was gegaan. s &.o 7/ 8 •997 344 BOEKEN

In Socialisme &. Democratie is redacteuren verloren hun geloof ces, aan haar kant gehad. Als een onlangs een verklaring3 voor het en wendden zich tot PPR en krant verandert gaat dat altijd Bie· Volkskrant-succes aangedragen. PvdA. De Volkskrantredactie met lezersverlies gepaard. De der 'ln plaats van verzuiling', schrijft was volger en leider, spreekbuis aanwas van nieuwe lezers biedt mor de auteur, 'kwamen de politieke en woordvoerder. daarvoor niet steeds meteen vol sch en culturele modes'. Omdat 'de De omslag resulteerde bij de doende compensatie. Het Volks stuc Volkskrant daarin nog commer Volkskrantredactie tot bijna krant-geluk was dat haar traditio Kol cieel succesvol werd ook' kwam extreem-democratische verhou neel-katholieke lezers weinig uit Par bij hem 'het akelige vermoeden dingen. De katholieke redacteur wijkmogelijkheden hadden. Met 001 op dat voor een succesvolle jour van de Volkskrant was, in dubbe De Tijd en de Maasbode hadden ind nalistiek een zekere "hoerigheid" le zin, aan straf-hierarchische ze op intellectuele en/of geloofs ren jegens maatschappelijke modes verhoudingen ondergeschikt gronden betrekkelijk weinig ver bei blijkbaar onvermijdelijk is.' De geweest. De Kerk van Rome wantschap, terwijl die kranten inz auteur, 'die de journalistiek lief stond haar dienaren in zaken des nog aan de rand van de ondergang en heeft' vond dat 'geen prettige geloofs weinig bewegingsvrijheid stonden ook. Bovendien zou de Pa1 conclusie'. Zo is 't maar net. Of toe, hoofdredacteur Lücker veranderende Volkskrant niet lijk toch niet? Mij lijken overwegin regeerde zijn krant niet alleen alleen interessant blijken voor lan gen en conclusie eerder malicieus met een voortreffelijk-journalis (ex)katholieke jongeren. De ra om dan juist. De ingewikkelde relatie tiek Fingerspitzengifühl, maar ook dicalisering kreeg omstreeks de rie tussen sociaal-maatschappelijke met harde hand. De redacteuren, jaren zeventig vooral veel studen 001 ontwikkelingen ('politieke en die met Rome gebroken hadden ten in haar greep. Zij herkenden knl culturele modes'), de neerslag en Lücker hadden weggewerkt, zich meer in de veranderende Ro ervan in kranten en commercieel waren niet bepaald genegen zich Volkskrant dan in Het Vrije Volk jar' succes, is te lapidair afgedaan om in nieuwe hiërarchische verhou of Het Parool. var overtuigend te zijn. Behalve wel dingen te schikken. Hun nieuwe Een aantrekkelijk (en com kat licht bij een verouderend Parool hoofdredacteur, de diplomatieke mercieel belangrijk) neveneffect COl gezelschap+ waar schimpscheu en beminnelijke Jan van der was dat de Volkskrant zich sta ten richting de Volkskrant er nog Pluijm, gaf zijn redactie daarbij ontwikkelde tot marktleider in tei · steeds ingaan als Gods woord in niet alleen alle ruimte, hij verde de sector personeelsadvertenties k.n de ouderling. digde de 'nieuwe' Volkskrant voor overheid en zachte sector. Dat het allemaal wat gecom hartstochtelijk tegen een Pc Bij veel jong-radicale hoger opge & pliceerder is gegaan toont Frank directie die, zeker aanvankelijk, leiden was het bedrijfsleven uit, opi van Vree in zijn 'journalistieke weinig sympathiek stond tegen en waren functies bij overheid en Pa1 geschiedenis van de Volkskrant' over wat zij zag als redactionele zachte sector in de mode. Was de overtuigend aan. Inderdaad fratsen. Ook in dit opzicht was de dat een reden om personeels vo weerspiegelde de Volkskrant in Volkskrantredactie niet slechts advertenties in die sectoren in de Da de jaren zestig de religieuze en volger van processen in een Volkskrant te plaatsen, de gr• politieke ontwikkelingen in democratiserende buitenwereld, omstandigheid dat die adverten ov katholieke kring ('volgde de maar schiep zij onderlinge ver ties in De Volkskrant stonden tol mode'). Maar dat de redactie houdingen die bij de neo-demo maakte voor sollicitanten in die rel daarin overtuigend was kwam craten op sympathie konden sector het kopen van de Volks doordat deze processen zich ook rekenen. krant bijna een verplichting. De pe afspeelden bij gezichtsbepalende Zo werd de identiteisverande zaterdagkrant van de Volkskrant val redacteuren en medewerkers ring5 van De Volkskrant een zou daar het meest van pro zie! zelf. Nederlandse katholieken springplank voor nieuwe groei, al fiteren. De omvang ervan steeg ke maakten zich los van paus en heeft de redactie daarbij het bijna even snel als het aantal ge KVP, katholieke Volkskrant- geluk, dat essentieel is voor suc- verkochte exemplaren. ge s &.o 7/8 t 997 - 345 BOEKEN en De martelsans van Het Parool vervolg nooit zal verschijnen. en Vrije Volkabonnees7 op een jd Biedt Van Vree's studie een hel Zulke diepgravende studies mislukking uitlopen. Tot zover )e der inzicht in de geslaagde meta komen niet tot stand zonder geen probleem. Een verklaring dt moifose van de Volkskrant, de ruimhartige financiële steun en voor de achteruitgang in de vol >1- schitterende, veel omvangrijker de Stichting Het Parool lijkt gende periode is echter veel :s studie van Gerard Mulder & Paul (alleszins begrijpelijk overigens) moeilijker. Van den Bergs' sug o Koedijk over het naoorlogse van oordeel inmiddels meer dan gestie, hij zoekt het (zij het voor it Parool benadrukt veeleer het genoeg te hebben bijgedragen. zichtig) in de 'bijna hardnekkige et onvermogen van Het Parool om, Hoogstens zijn daarom nog (klei en antimodieuze houding van Het en indien noodzakelijk, te verande nere) monografieën te verwach Parool' 8, valt niet overeind te :s ren. 6 Naast elkaar gelezen bieden ten, zoals Mulders portret van houden. Want al was Het Parool :r- beide boeken een voortreffelijk Wim van Norden, geschreven ter door de jaren heen inderdaad en inzicht in de naoorlogse pers gelegenheid van diens tachtigste consequent anti-communistisch lg en politieke geschiedenis. Het verjaardag. Van Nordens' ver en pro-Amerikaans, de leiding :Ie Parool, hoewel formeel en feite diensten rechtvaardigen zo'n van het blad heeft na 1 9 7 o te vaak et lijk onafhankelijk, stond decennia publicatie en niemand kan die geprobeerd de identiteit van de or lang voldoende dicht bij de PvdA beter schrijven dan Gerard krant te veranderen om haar ·a om te garanderen dat haar histo Mulder. Toch vind ik het jammer ervan te verdenken niet wend :le rie nauw met die van de na dat hij zich eraan bezondigd heeft. baar te willen zijn. n oorlogse sociaal-democratie ver Wie een verjaardagscadeau Een aantal van de oorzaken en knoopt is. KVP-fractieleider schrijft, hoe integer bedoeld ook, voor de Parool-misère heb ik :Ie Romroe fungeerde overigens legt zichzelf natuurlijkerwijs hierboven al gegeven. Nergens in Ik jarenlang als politiek horfdredacteur beperkingen op en kan de verlei Nederland is de concurrentie van de Volkskrant. Pas toen de ding tot retouche niet altijd weer moordender dan in Amsterdam, n katholieke arbeidersbeweging in staan. Van Nordens' portret is de concurrentiestrijd in Amster et conflict kwam met de KVP ont geen hagiografie geworden, maar dam is een permanente twee ~h stond de ruimte waarin de identi Mulders' kritische understatements frontenoorlog (tegen popu/ars als in teitsverandering van de Volks hadden hier en daar wel wat stevi Telegraaf/Nieuws 'Van de Dag en es krantmogelijk werd. ger mogen worden aangezet. tegen qualitypapers als Volkskrant Aanvankelijk hoopten Mulder en N R c Handelsblad). Leunt Het e & Koedijk, die hun studie in Teloorgang van lokale edities Parool in de ene richting dan ver it, opdracht van de Stichting Het Doordat Mulder & Koedijks' liest het lezers in de andere rich ~ n Parool verrichtten, de hele perio Paroolboek een onvoltooide ting, leunt de krant de andere as de na de Tweede Wereldoorlog symfonie blijft ontbreekt de kant op dan vliegen lezers de ene .s voor hun rekening te nemen . mogelijkheid de oorzaken van kant de deur uit. Het verschij :le Daarmee zou de Paroolhistorio Paroolstagnatie en- achteruitgang ningstijdstip is voor een krant als :Ie grafie (Madelon de Keizer schreef en Volkskrant-bloei met elkaar te Het Parool ongunstig. Het Parool n- over Het Parool in de oorlog) vol vergelijken. De daling van het verloor duizenden lezers aan de ~ n tooid zijn. Helaas stopt hun aantal Paroolabonnees voor 1970 overloop, terwijl de nieuwe ie relaas, afgezien van een samen is makkelijk te verklaren. Lokale Amsterdammers wel wat anders .s vattende epiloog over de laatste Parool-edities (onder andere te doen hadden dan zich op Het >e periode, bij de totstandkoming Haagsch Dagblad en Dagblad voor Parool te abonneren. nt van de Perscombinatie. Dat is op Amerifoort) werden afgestoten of Deze en dergelijke verklarin 0- zichzelf zo erg niet, een nog dik leidden een kwijnend bestaan; ze gen laten zich moeiteloos uit de ~g ker boek was onhanteerbaar moesten het afleggen tegen de mouw schudden. Beslissend lijkt :al geworden, ware het niet dat 'echte' regionale concurrenten. mij echter dat veel Parool gevreesd moet worden dat het Ook zou de 'uitruil' van Parool- redacteuren sinds 1970 niet echt s &..o 7/8 1997

BOEKEN

in hun eigen krant geloofd heb Noten Het Parool. 'Een Parool dat niet mee de ben. Gedeeltelijk uit een over 1 . 'Mijn krant had naar mijn smaak een waait met de waan van de dag', zei hij me ri{ te laag soortelijk gewicht', zei Sandberg omstreeks 1983, 'zal soms succesvol zijn scl schatting van 'Het Parool van me, toen hij me, adequaat, hoffelijk en maar meestal financieel marginaal opere toen' dat nooit meer te over geestig, bij Het Parool inwerkte. ren.' kJ treffen zou zijn, voor een deel 2. De overname vandeN oudoor PCM 3-J.Th.J. van den Berg. Overle'!fi de va ook uit zelfoverschatting. Maar ziet Gerard Mulder in Wim van Narden, journalistiek de nieuwe media? s &..o, 54, Portret van een courantier als Van Nordens' nr. 5- 1997. Blz.195\ 6. m vaker omdat zij eigenlijk evenmin magnum opus: 'de creatie van een dag 4· Van den Bergs' tekst was de bewer bij een popular, een quality pop ular bladuitgeverij die niet het maken van een king van een lezing, uitgesproken bij het V" als bij een echt-Amsterdamse zo groot mogelijke winst als einddoel afscheid van prof. dr. H. Daalder als lid zo heeft, maar het voortbestaan van zoveel van van het bestuur van de Stichting Het W • krant wilden werken. Behalve in mogelijk verschillende kranten'. (t.a.p. Parool. de periode Van der Zee, die de blz. 14). Ook het boek over Het Parool 5. In een door de Pc -directie (overigens Paroolredactie haar waardigheid sluiten Mulder& Koedijk in die geest af. om andere redenen) betwiste identiteits hergaf door haar de illusie te ver 'De hoge idealen zijn overgegaan op() verklaring staat dat De Volkskrant 'is V€ PCM Holding. ' (t.a.p. blz. 528) Dat voortgekomen uit de katholieke arbei er schaffen dat Het Parool als lande Mulder daarmee Van Nordens' ideaal dersbeweging. Mede daarom wil zij lijke kwaliteitskrant nog kansen omschrijft wil ik best geloven. Maar dat vooruitstrevend zijn en vooral opkomen di maakte, waren veel Paroolredac de uitkomst zo ondubbelzinnig is betwij voor verdrukten en ontrechten. ()In het tic fel ik. De overname was waarschijnlijk bijzonder beoogt zij ontwikkelingen te teuren diep-ongelukkig over de onvermijdelijk om het overleven van bevorderen die een belofte inhouden er wendingen richting Amsterdam afzonderlijke dagbladtitels, dankzij voor een menswaardiger samenleving.' dt die steeds gepaard gingen met synergie-voordelen, op langer termijn te Van Vree, blz. 149 . st pogingen tot popularisatie. En garanderen. Maar ook al is Pc M geen 6. J. Th. J. van den Berg spreekt in dit m Elsevier, dat inderdaad naar hoger winst verband over 'de bijna hardnekkige en 01 met Sombermansen valt oorlog cijfers streeft dan bij dagbladen te reali antimodieuze houding van Het Parool. noch concurrentieslag te winnen. seren zijn, sinds zij bijna alle landelijke s &..o, t.a.p. blz 195 te bladen in handen heeft, zal zij de rende 7. Omdat Het Vrije Volk zich in 1970 op ac mentseisen aan de afonderlijke titels Rotterdam terugtrok en het Rotterdams he WOUTER GORTZAK ongetwijfeld opschroeven. Wijlen Jan Parool was opgeheven werd besloten tot Oud hoifdredacteur van Het Parool Meijer, een van de oprichters van Het uitruil van abonneebestanden. Mulder & V1 (1981-1988) Parool, zag zelfs in een bescheiden ren Koedijk, blz.52o vc dementseis de doodsteek voor S.s&..o. T .a.p. blz. 195.

factoren die dit mogelijk maakten van het onderzoek van de Ameri rr Ons belangrijkste en naar de vraag 'hoe deze kaanse politicoloog Goldhagen st buurland gebeurtenissen in Duitsland wer over de verantwoordelijkheid d den gezien en ervaren'. Dit is van de rassenvervolging en kwa V Ger Verrips bespreekt: echter niet het geval maar daar men, nog recenter, schokkende Frits Boterman & Willem Melching: staat tegenover dat aan de min onthullingen over de Zwitserse \\ De Duitse Phoenix. De geschiedenis van stens zo dringende behoefte om steun aan Hitier-Duitsland - het d Duitsland in de twintigste eeuw. de beschikking te krijgen over aandeel van de Zwitserse indus el Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker, 'een handzaam overzicht van de trie in de wapenvoorziening van se 1996. meest opmerkelijke gebeurtenis het oorlogvoerende Duitsland en n sen in Duitsland in deze eeuw' op het aandeel van de Zwitserse ban S< Duitsland herrijst bij herhaling als uitstekende wijze tegemoet is ken in de kredietverlening aan de e dominerende mogendheid op het gekomen. economie van het Derde Rijk, de [ Europese continent. De inleiding Het onderwerp is volop actu beroving van de Europese joden n van Boterman en Melching sug eel. In de korte tijd na het vol en de financiering van het na-oor b gereert, evenals de Phoenix in de tooien van dit boek vonden brede logse Wirtschaftswunder in de k titel van dit boek, dat hun a~ en felle discussies over het Duitse Bondsrepubliek. Maar omdat cl dacht vooral zou uitgaan naar de verleden plaats naar aanleiding Boterman en Melching zich aan n