Centrum Wikliniarstwa W Rudniku Nad Sanem Wickerwork Centre in Rudnik on San Program Pt

Centrum Wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem Wickerwork Centre in Rudnik on San Program pt. „Centrum Wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem” jest współnanso- wany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i budżet państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Centrum Wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem

Wickerwork Centre in Rudnik on San

Rudnik 2007 Wydano na zlecenie Gminy i Miasta w Rudniku nad Sanem Commissioned by The Town and Commune of Rudnik

Projekt i zdjęcia / Design and photographs by: Adam Krzykwa Zdjęcia Pawilonu EXPO: Urszula Bałutowska, Ingarden&Ewy Tekst polski opr. / Polish text by: Anna Garbacz Kartki z historii Rudnika na podst. książki: Zoa i Zdzisław Chmiel, Historia jednego miasta nad Sanem, Rudnik 1998. Cards of the history of Rudnik Town based on the book of Zoa and Zdzisław Chmiel, The history of the one Town on San, Rudnik 1998. Tekst angielski / English text by: Marek Wiatrowicz Korekta/Proof-reading: Danuta Nowak Skład / Typeset by: Marian Grzybowski

CENTRUM WIKLINIARSTWA 37-420 Rudnik nad Sanem, ul. Mickiewicza 41 tel. (015) 876 16 46 [email protected] KARTKI Z HISTORII RUDNIKA CHAPTERS IN THE HISTORY OF RUDNIK CITY

The city of three women Rudnik takes pride in its 400-year history. the squads of the famous Polish commander At the beginning of it history we can nd three Stefan Czarniecki, were coming from the neigh- Miasto trzech kobiet women. The rst one, Katarzyna Gnojeńska in bourhood of Przemyśl towards Sandomierz. One Rudnik szczyci się ponad 400-letnią historią. Czarnieckiego, szły spod Przemyśla w kierunku the middle of the 16th century founded the evening the Swedish troops stopped at Rudnik U jej początków znajdujemy trzy kobiety. Pierw- Sandomierza. Pewnego wieczoru zatrzymały town on the grounds of her own Kopki Village. for the night, and the Swedish King chose him- sza to Katarzyna Gnojeńska, która w połowie się na nocleg w Rudniku, a król szwedzki obrał The second one is her daughter and heiress, self a quarter in the Rudnik manse. On the next XVI wieku założyła miasto Rudnik na gruntach sobie kwaterę na rudnickiej plebanii. Nazajutrz Anna Kormanicka, the foundress of the Rudnik day a young village boy Michałko, a servant at swojej wsi Kopki. Druga to jej córka i sukcesorka, wiejski wyrostek, Michałko, służący u proboszcza, Parish. The third woman is Anna’s sister, Katarzy- the rectory, let Polish troops know that the main Anna Kormanicka, fundatorka rudnickiej parai. z własnej inicjatywy dał znać polskim wojskom, że na Ulińska, who inherited the town after the Swedish forces had left Rudnik, while the mon- Trzecia to siostra Anny, Katarzyna Ulińska, która główne siły szwedzkie opuściły Rudnik, a monar- heirless death of her sister and bestowed privi- arch with a smaller party remained in his lodg- odziedziczyła miasto po bezpotomnej śmierci cha z mniejszym oddziałem pozostał jeszcze na leges upon the townsmen in 1598, what began ings. Then the company under the command of siostry i nadała w 1598 r. przywileje mieszcza- kwaterze. Wówczas chorągiew rotmistrza Szan- the development of Rudnik. The trade, craft and a cavalry captain Szandarowski attacked the rear nom, zapoczątkowując rozwój Rudnika. W mie- darowskiego zaatakowała tylną straż szwedzką rafting #ourished in the town then. guard protecting of the king. Charles Gustavus had near escape, and brave Michałko gained ście kwitł handel, rzemiosło i #isactwo. ochraniającą króla. Karol Gustaw ledwie uszedł The run-away king z życiem, a dzielny Michałko w walce zdobył nie- not only the enemy standard in a ght, but his th Uciekający król przyjacielski sztandar – i szlachectwo. Tak pisał The 17 century is known in the history of nobility, too. This is what Sienkiewicz wrote. The Wiek XVII zaznaczył się w dziejach Polski Sienkiewicz. Historycy sceptycznie odnoszą się Poland for numerous wars, and rst of all with historians are skeptical about the ctional per- licznymi wojnami, a przede wszystkim potopem do postaci powieściowego Michałka, nie kwe- „the Swedish Deluge” – the war of Sweden son of Michałko, but the fact that the Swedish szwedzkim. Walki nie ominęły także Rudnika, stionują jednak, że szwedzki monarcha w wiel- against Poland. Fights did not omit Rudnik, ei- monarch escaped from Rudnik in great panic is przynosząc mu z czasem sławę literacką, sam kim popłochu z Rudnika uciekał. Po Szwedach, ther bringing with time the literary fame, be- unquestionable. bowiem Sienkiewicz przedstawił w Trylogii nie- w 1657 r. Rudnik zaatakowały wojska Rakoczego. cause a famous Polish writer Henryk Sienkiewicz After the Swedes, in 1657, the Transylvanian zwykły epizod wojenny, jaki zdarzył się w tym Splądrowały miasto, a przy tej okazji księgę miej- himself, described in his “Trilogy” an unusual war army of Ferenc Rakoczy attacked Rudnik. They miasteczku: otóż niewiele brakowało, by polska ską jeden z napastników przebił kozacką spisą: episode, which took place in that little town. plundered the city, and one of the aggressors chorągiew wzięła tu do niewoli szwedzkiego „od tejże (212) karty aż do deski” jak zapisano póź- It could easily happen that a Polish troop took pierced with the Cossack lance the municipal króla Karola Gustawa. Wiosną 1656 roku wojska niej na pamiątkę. prisoner the Swedish King Charles Gustavus. book at that opportunity: „from this (212) card szwedzkie, wyczerpane długotrwałym nękaniem In spring of 1656 the Swedish army, ex- unto the board”, as it was recorded later in mem- z ukrycia przez postępujące za nimi oddziały hausted with the long-lasting hard pressure by ory of that event.

3 fot. 1 Z rąk do rąk From hands to hands Podupadłe po wojnach miasto często zmie- The town, impoverished after wars, often niało właścicieli, ale większość z nich nie zapisa- changed its owners, but most of them did not ła się niczym szczególnym w dziejach Rudnika. distinguish themselves in the history of Rudnik Chyba tylko Jan Grabiński, który pod koniec with anything special. Probably the only one XVIII wieku wybudował modrzewiowy kościół was Jan Grabiński, who in late 18th century na miejscu zniszczonej świątyni, ufundowanej built a larch church in place of the destroyed jeszcze przez Annę Kormanicką. Wzniesiony old temple, founded by Anna Kormanicka. The przez Grabińskiego kościół wyposażony został church erected by Grabiński was equipped with w niezwykły dzwon: wykonany w Holandii, dro- an extraordinary bell: made in the Netherlands, gą morską przywieziony do Gdańska, a stamtąd transported to Gdańsk by sea, and from there przez #isaków sprowadzony do Rudnika. Dzwon brought to Rudnik by raftsmen. That bell was ten nosił imię Antoni i odznaczał się przepięk- given the name “Anthony” and won great re- nym dźwiękiem. nown for the most beautiful sound.

fot. 2 W Galicji In Galicia Po rozbiorach Polski Rudnik znalazł się pod After the partitions of Poland, Rudnik was panowaniem Austrii. Ta część kraju otrzymała na- under the rule of Austria. That part of the coun- zwę Galicji i Lodomerii. Rudnik leżał na jej krań- try had received the name of Galicia and Lo- cach, bo granica między Austrią a Rosją przebie- domeria. Rudnik was situated on its periphery, gała w tej okolicy na Sanie i Wiśle. W roku 1830 because the border between Austria and Rus- w zaborze rosyjskim wybuchło powstanie listo- sia ran along the Vistula and the San River. In padowe. Jeden powstańczy korpus, dowodzony 1830 the November Uprising began in the Rus- przez generała Hieronima Ramorino, został roz- sian annexed land. One insurgent corps, under bity w pobliżu granicy. Powstańcy przeprawili the command of General Hieronim Ramorino, się 17 września 1831 przez Wisłę pod Chwałowi- was defeated near the border. The insurgents cami i część z nich wraz ze sztabem znalazła na crossed the Vistula River, and the part of them kilka miesięcy schronienie w Rudniku. with their sta* found a refuge in Rudnik for sev- Również wybuch w 1863 r. kolejnego zrywu eral months. niepodległościowego – powstania styczniowe- Also the outbreak of the next independ- go, wywołał żywy oddźwięk na rudnickiej ziemi. ence combat in 1863 - the January Uprising - W okolicznych lasach zorganizowano dwa obozy provoked a keen reaction in the Rudnik area. In fot. 3 powstańcze, podległe gen. Marianowi Langiewi- the neighbouring forests two insurgent camps fot.1 Budynek wzniesiony w 1890 roku przez ponad sto lat służył celom czowi, punkt przerzutowy broni i innego sprzętu were organized under supervision of General oświatowym. dla powstańców walczących w Lubelskiem i na Marian Langiewicz - a place of the smuggling The building, erected in 1890, during more then a hundred years served Podlasiu. Rudniccy powstańcy walczyli pod wsią of weapon and other equipment for insurgents to the educational needs. Potok w Sandomierskiem, pod Opatowem, w ghting in the Lublin and Podlasie regions. The Górach Świętokrzyskich i w Hrubieszowskiem. Rudnik insurgents fought near Potok Village in fot. 2 Fragment rynku z budynkiem (w środku) będącym dziś siedzibą Urzędu Gminy i Miasta. Potomni uczcili ich pomnikiem, stojącym do the Sandomierz region, near Opatów City, in dziś na rudnickim cmentarzu. the Świętokrzyskie Mountains and in the Hru- Fragment of the Market-place with the building (in the middle), which is a seat of the Commune and Town O+ce today. bieszów region. The posterity honoured them with a monument, standing in the Rudnik cem- fot. 3 Handel w Rudniku od wieków stanowił ważną dziedzinę życia. etery up to this day. Trade in Rudnik was an important sphere of life for ages.

5 Przełomowy pomysł Kiedy w połowie XIX wieku Rudnik nabyła szkoły koszykarskie, uprawiano wiklinę, produk- austriacka arystokratyczna rodzina Hompe- cja rosła. Po śmierci Ferdynanda Hompescha schów, zubożali mieszczanie i okoliczni wieśnia- wdzięczni rudniczanie wystawili mu pomnik na cy zapewne nie przypuszczali, jak bardzo zmieni rynku. Jego inicjatywa wciąż przynosiła owoce, się oblicze miasta. Wilhelm Hompesch, a później także po odzyskaniu niepodległości przez Pol- jego syn Ferdynand, byli dobrymi gospodarza- skę. W okresie międzywojennym Rudnik stał mi. Gdy zamieszkali w Rudniku, zaczęli wprowa- się najznaczniejszym ośrodkiem wikliniarstwa dzać kolejne ulepszenia: meliorację gruntów, w Małopolsce. W 1919 roku działało tu 12 rm regulacje rzeczek, budowę dróg, wznieśli młyn, produkujących na eksport i 20 na rynek krajowy. tartak i gorzelnię. Ferdynand interesował się ży- Zarejestrowanych było 3000 warsztatów koszy- ciem mieszkańców miasteczka i okolic, poznał karskich. Wyroby chałupnicze eksportowano do język polski. On to właśnie zauważył, że nad Sa- USA, Anglii, Szwecji, Danii i Kanady. nem rośnie mnóstwo wikliny i postanowił spo- Okupacja niemiecka spustoszyła kraj, jednak żytkować to naturalne niedoceniane bogactwo. po wojnie znów powrócono do tradycji plecion- Na własny koszt wysłał pięciu młodych rudniczan karstwa. Organizację produkcji rzemieślniczej do Wiednia w roku 1872/73, na kilkumiesięcz- i jej zbytu przejęły zakłady spółdzielcze. Tradycyj- ną naukę do szkoły koszykarskiej. Po powrocie nie eksportowano wyroby do USA, Kanady, An- chłopcy przekazali swoje umiejętności innym. glii, krajów skandynawskich, a także do Włoch, W 1878 założył Hompesch w Rudniku szkołę Niemiec i Szwajcarii. wikliniarską, która wyuczyła setki ludzi zawodu Sytuacja zmieniła się po roku 1989, spółdziel- koszykarskiego. Tak rozpoczęła się w dziejach nie upadły i trzeba było szukać nowych form Rudnika nowa era: era wikliny. i możliwości funkcjonowania w odmienionych Historia różnie się plecie warunkach. Był to trudny czas, ale rzemiosło Wkrótce koszykarstwo rozprzestrzeniło się przetrwało. Obecnie w mieście i okolicy działa z Rudnika na okoliczne wsie: Kopki, Stróżę, Tarno- 10 dużych przedsiębiorstw produkcji wikliniar- górę, Łętownię, Jeżowe. Rudnik stał się centrum skiej i blisko 100 małych wytwórni. Producen- produkcji meblarsko-koszykarskiej, a wyroby tu tów i handlowców zrzesza Korporacja Wikliniar- powstające sprzedawano do wielu krajów Euro- ska „Rudnik”. Potężne zagłębie wikliniarskie daje py i świata za pośrednictwem domów handlo- pracę ludziom nie tylko w mieście, ale w całej wych w Wiedniu i Pradze. W mieście powstawały okolicy, w promieniu 30 km.

fot. 1 Uroczyste obchody święta 3 Maja w Rudniku w 1931 roku. Solemnizations of the 3rd May Constitution holiday in fot. 1 Rudnik in 1931.

6 The epochal idea When in the middle of the 19 th century chant houses in Vienna and Prague. In the town Rudnik was bought by the Austrian aristocratic basket-making schools came into being, the Hompesch family, impoverished townsmen osier was cultivated, and production grew. and neighbouring villagers surely did not ex- After the death of Ferdinand Hompesch, pect, how much the image of the town would grateful citizens of Rudnik erected a monument change. Wilhelm Hompesch, and later his son of him in the market place. His initiative kept Ferdinand, were good administrators. When yielding prots, also after Poland had regained they took up residence in Rudnik, they began to its independence. During the interwar-period introduce further improvements: land meliora- Rudnik became the most important wickerwork tions, regulation of the brooks, construction of centre in the Małopolska region. In 1919, there some new roads; they also built a mill, a sawmill were 12 rms operating in the foreign market and an alcohol distillery. Ferdinand was interest- and 20 others selling in the home market. There ed in the life of the inhabitants of the little town were about 3000 basketry workshops registered. and the neighborhood and learnt Polish lan- Home-industry products were exported to the guage. It was him who noticed that a lot of osier U.S.A., England, Sweden, Denmark and Canada. grew on the banks of the San River and decided The German occupation devastated the to utilize this underestimated natural resources. country. However, after World War II the tradition At his own expense he sent ve young Rudnik of basket-making came back again. Coopera- inhabitants to Vienna in 1872/73, for several- tives took over he craft work and sales. Tradition- month learning in the school of basket-making. ally, the products were exported to the U.S.A., After their return, the boys taught others their Canada, England, the Scandinavian countries, as skills. In 1878 Hompesch founded a School of well as to Italy, Germany and Switzerland. Basketry in Rudnik, which has taught the craft of making wicker-baskets to hundreds of people. The situation changed after 1989, the coop- Thus a new era began in the history of Rudnik eratives collapsed and it was necessary to look - the era of wickerworking. for new forms and possibilities of operating in changed conditions. That was a di+cult period, The history winding paths but the craft preserved. Nowadays, there are 10 Soon basketry spread from Rudnik into large companies and approximately 100 small neighbouring villages of Kopki, Stróża, Tar- manufacturing plants producing wickerwork in nogóra, Łętownia, and Jeżowe. Rudnik became the town and region. The „Rudnik” Wickerwork the centre of furniture and basketry production, Corporation incorporates producers and trades- and products made there were sold into many men. The powerful wicker region gives work countries of Europe and the world through mer- to people not only in the town, but also in the whole region, within 30 km.

fot. 2 Hrabia Ferdynand Hompesch (1843-1897), ini- cjator rudnickiego wikliniarstwa, zasłużył sobie na pomnik w Rudniku. Count Ferdinand Hompesch (1843-1897), the initiator of the Rudnik wickerwork, has deserved the monument in Rudnik. fot. 2 fot. 1 Wiklinowy smok, wykonany podczas pleneru artystycznego na zamówienie burmistrza, stał się symbolem Rudnika. The wicker-dragon, made during the artistic open air on order of the mayor, has become a symbol of Rudnik...The city centre is adorned with wicker-spatial forms. fot. 2, 4 Centrum miasta zdobią wiklinowe formy przestrzenne The city centre is adorned with wicker-spatial forms

Rudnik nad Sanem fot. 1

fot. 2

8 Rudnik nad Sanem – Rudnik on San – the Polish capital polska stolica wikliny of wickerwork Obecnie producenci z Rudnika i okolic wytwa- At present the producers from Rudnik and rzają najwięcej wyrobów wiklinowych w całej Eu- its region produce more than any other wicker- ropie. Ponad 130-letnia tradycja sprawiła, że tutejsi producers in Europe. More than 130-year-old rzemieślnicy w swym kunszcie nie mają sobie rów- tradition made the local craftsmen unequaled to nych. Najoczywistszym potwierdzeniem tej bie- any others in their own masterly skill. The most głości było wygranie prestiżowego przetargu doty- evident conrmation of that prociency was czącego wykonania wiklinowej elewacji polskiego winning the prestigious bid for a wicker façade pawilonu na EXPO 2005. A na co dzień jakość rud- of the Polish Exhibition Pavilion in EXPO 2005. nickich wyrobów doceniają od lat importerzy na And on a day-to-day basis the quality of Rudnik obu półkulach: w Europie, Ameryce i Australii. Nie- products has appreciated for years by importers zależnie od rozwoju rzemiosła wikliniarstwo staje in the both hemispheres: in Europe, America and się formą przekazu artystycznego, a wikliniarze Australia. Apart from of the development of the z Rudnika coraz częściej obecni są w mediach, craft, wicker-working becomes a form of artistic choćby za sprawą oryginalnej reklamy zamówionej expression, and wicker-workers of Rudnik are przez jednego z operatorów telefonii. Powołane zaś more and more frequently present in the media, w Rudniku Centrum Wikliniarstwa jest obecnie naj- for example thanks to the original TV commer- nowocześniejszą tego typu placówką w Polsce. cial ordered by one of the telecommunication To wszystko sprawia, że Rudnik cieszy się za- operators. And the Wickerwork Centre, created służoną sławą polskiej stolicy wikliniarstwa. in Rudnik, is nowadays the most modern place of that type in Poland. It all makes Rudnik enjoy its well-deserved fame as the Polish capital of wickerwork.

fot. 3 fot. 4

Herb Rudnika składa się z połączonych herbów Dołęga i Ho- łobóg, którymi pieczętowali się dawni właściciele miasta. The coat of arms of Rudnik City consists of the combined Dołęga and Hołobóg coats of arms of the former noble owners of the town. fot. 3 Pomnik przed Urzędem Gminy i Miasta. The monument in front of the Commune and Town O+ce.

Historia zatoczyła koło Nieprawdopodobne, ale prawdziwe: siedziba Centrum Wikliniarstwa znajduje się dokładnie w miejscu, gdzie przed wiekami ulokowane były zabudowania dworskie pierwszych właścicielek Rudnika! A wiklina, która ponad sto trzydzie- ści lat temu znad Sanu trała do warsztatów rzemieślniczych i pracowni artystów, dziś od- mieniona w nich, wyszła na ulicę, gdzie prze- jeżdżających przez Rudnik intrygują wyplatane formy przestrzenne, zlokalizowane przy głównej drodze, a w centrum miasta przykuwają uwagę fantastyczne plecione rzeźby.

The history wheeled round It is unbelievable, but true is that seat of the Wickerwork Centre is located exactly in the place, where ages ago the manorial-buildings of the rst owners of Rudnik were situated! And the osier, which more than a hundred years ago, from areas along the San River found its way into craft workshops and studios of artists, today, processed there, goes into the street, where the plaited spatial forms, situated at the main way, intrigue people driving across Rudnik, while fan- tastic plaited sculptures in the city centre draw their attention.

Wyplatane formy przy obwodnicy przyciągają wzrok podróżujących. The wicker-woven forms at the ring road attract an ey- esight of the traveling people.

PROPOZYCJE NA DZIŚ I JUTRO PROPOSALS FOR TODAY AND TOMORROW

Centrum Wikliniarstwa The Wickerwork Centre Rudnik, szczycący się 130 latami wikliniar- Rudnik, proud of its 130 years of wicker- skiej tradycji, na tym dorobku buduje swój wi- work tradition, builds its own image upon these zerunek. Temu służy Centrum Wikliniarstwa, achievements. The Wickerwork Centre, created powołane tu w rezultacie kilkuletnich starań there as a result of the several years of e*orts i zabiegów, zapoczątkowanych w 2001 r. initiated in 2001, serves this purpose. Jest to przedsięwzięcie współnansowane That is an undertaking co-nanced from ze środków Unii Europejskiej w ramach Zinte- the resources of the European Union within the growanego Programu Operacyjnego Rozwo- framework of the Integrated Operating Program ju Regionalnego edycja 2004. Gmina i Miasto of Regional Development - Edition 2004. The Rudnik nad Sanem złożyła projekt pod nazwą Commune and Town of Rudnik on the San River „Centrum Wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem”, submitted the project called „The Wickerwork który przeszedł pomyślnie ocenę formalną oraz Centre in Rudnik on San”, which successfully un- merytoryczną i uzyskał donansowanie w wyso- derwent formal and essential assessment and kości 75 % z Europejskiego Funduszu Rozwoju obtained a grant from the European Regional Regionalnego i 10 % z budżetu państwa. Development Fund (75% of the cost) and from the state budget (10% of the cost). Siedziba Centrum zajmuje zabytkowy budynek, który A Seat został wzniesiony w 1890 na potrzeby szkoły po- The Centre is located in a historical build- wszechnej, a od 1910 służył pięcioklasowej szko- ing, which was erected in 1890 for the needs le ludowej. Różne placówki oświatowo-wycho- of a primary school, and since 1910 it was used wawcze korzystały z niego do roku 1998 r. Od tej by ve-class public school. Various educational pory opustoszały gmach popadał w ruinę. Gdy institutions used it until 1998. Since then that władze gminy uzyskały wsparcie dla swojego deserted structure ran into ruin. When the com- projektu, dokonano adaptacji budynku i prze- mune authorities obtained the support for their kształcono go w nowoczesny wielofunkcyjny own project, the building was adapted and obiekt. Centrum Wikliniarstwa jest integralną turned into a modern multifunctional facility. częścią Miejskiego Ośrodka Kultury w Rudniku, The Wickerwork Centre is an integral part of the a dyrektor MOK, Krystyna Wójcik została równo- Municipal Centre of Culture in Rudnik, and its cześnie pierwszym dyrektorem Centrum. manager Krystyna Wójcik has also became the rst director of the centre.

Siedziba Centrum Wikliniarstwa przed adaptacją, wi- dok od strony ogrodu. The seat of the Wickerwork Centre before the adapta- tion, a view from side of the garden.

13 fot. 1 Centrum informacji Information Centre W Centrum można uzyskać wszelkie istotne At the Centre you can get all the essential informacje. Przybysze dowiedzą się tu przede information. There visitors will, rst of all, learn wszystkim o rzemieślnikach i hurtowniach wi- about craftsmen and wickerwork wholesale kliny w mieście i okolicy, a także o kulturalnych, rms in the town and region, as well as about przyrodniczych i turystycznych atrakcjach ziemi cultural, natural and tourist attractions of the San nadsańskiej, zwłaszcza powiatów: niżańskiego, River Region, especially administrative districts leżajskiego i biłgorajskiego. Mieszkańcy będą of Nisko, Leżajsk and Biłgoraj. The inhabitants w Centrum pogłębiać wiedzę wikliniarską, will acquire the knowledge of wicker-making, uczestnicząc w warsztatach, konferencjach, by taking part in workshops, conferences, meet- spotkaniach, sympozjach promujących rozwój ings and seminars, promoting the development tego rzemiosła i sztuki. Młodzież znajdzie tu oka- of that craft and art. The young people will nd zję do odbycia niezwykłych lekcji żywej historii an opportunity to attend unusual lesson of the regionu. living history of the region, there. Centrum proponuje The Centre o%ers Celem działań Centrum Wikliniarstwa jest The purpose of activities of the Wickerwork wypromowanie produktu lokalnego: wyrobów Centre is to promote the local product – the z wikliny. Temu podporządkowane jest urzą- wicker articles. Not only organizing a permanent dzenie nie tylko stałej ekspozycji wyrobów arty- exposition of artistic and useful products, but stycznych i użytkowych, ale wystaw czasowych also temporary art exhibitions are subservient o charakterze artystycznym. Temu służą przed- for that intention. The economic, artistic, edu- sięwzięcia gospodarcze, artystyczne, edukacyj- cational, cultural and tourist undertakings serve ne, kulturalne i turystyczne. Z tym związane są to that purpose, too. International relations are kontakty międzynarodowe. connected with that as well. Centrum Wikliniarstwa ma także promować The Wickerwork Centre shall also promote Rudnik jako miasto rzemieślników, a jednocześ- Rudnik as a city of craftsmen, and simultaneous- nie artystów z fantazją, kreujących w wiklino- ly, artists with great imagination, creating their wym tworzywie swoje pomysły. Dorobek wieko- own ideas in wicker-material. The achievements wej tradycji jest fundamentem stolicy polskiego of the old tradition are a foundation of the Polish wikliniarstwa. wickerwork’s capital city.

fot. 1 Co jeszcze da się wypleść z wikliny? Pokonkurso- wa wystawa wikliny artystycznej z lat 2000-2006. fot. 2 What else can you weave of the osier? The post- competition exhibition of the artistic wickerwork of 2000-2006. fot. 2 Ekspozycja wyrobów użytkowych z wikliny. The exposition of the useful wicker products.

15 Ile jest rodzajów koszy wiklinowych? To zależy od in- How many kinds of wicker-baskets are there? It de- wencji rzemieślników. Wyroby nagrodzone w konkur- pends on an inventiveness of the craftsmen. The pro- sach w latach 2000-2006 znalazły się na wystawie. ducts awarded a prize in the competitions of 2000- 2006 have been shown on the exhibition.

16 Szanujmy tradycję Od czasów Ferdynanda Hompescha nazbie- rało się w Rudniku wiele pamiątek, dokumentów i eksponatów obrazujących rozwój wikliniarstwa. Jest też niemało cennych przedmiotów związanych z historią miasta. Ocalono od zapom- nienia elementy wyposażenia dawnego domo- stwa i jego otoczenia oraz narzędzia rolnicze. To wszystko składa się na ciekawą i wszechstronną ekspozycję: „Tak żyli nasi przodkowie – historia pokoleń ukryta w narzędziach dnia codzien- nego”.

Let’s respect the tradition Since the times of Ferdinand Hompesch many memorabilia, documents and exhibits, il- lustrating the development of the wickerwork have been collected in Rudnik. There are also quite a few valuable objects connected with the history of the town. The elements of furnishings of a former homestead and its surrounding as well as agricultural tools have been saved from oblivion. All of it is included in an interesting and comprehensive exposition: „This is how our ancestors lived - the history of the generations hidden in everyday tools”.

Budynek Centrum Wikliniarstwa mieści wystawę etno- graczną ze zbiorów Wiktora Wójcika. Wickerwork Centre’s building contains the ethnographic exhibition from the collection of Wiktor Wójcik.

Wiklina dziś Ekspozycja wyrobów użytkowych i artystycznych to wizytówka dzisiejszych możliwości wytwórczych rudnickich rzemieślników i twór- ców. W tym miejscu można zapoznać się z ofer- tą najlepszych producentów, ale też obejrzeć oryginalne prace plastyków. Sąsiedztwo uzna- nych wyrobów rzemieślniczych i niebanalnych obiektów artystycznych z tego samego tworzy- wa daje pojęcie o możliwościach rozwoju tej dziedziny wytwórczości. A żartobliwa i oryginalna „moda wiklino- wa” prezentowana była wielokrotnie nie tylko w Rudniku, m.in. w Wojewódzkim Domu Kultury w Rzeszowie i w innych miastach, gdzie zachwy- cała wszystkich: od przedsiębiorców do pracow- ników Ministerstwa Kultury i kuratoriów oświaty.

Wickerwork today The display of useful and artistic products is a picture of the present production capacity of the Rudnik craftsmen and creators. In that place you can see not only what the best producers o*ers, but also original works of artists. The recognised works of craft side by side with extraordinary works of art of the same material give some idea of possibilities of development of this sphere of manufacture. The humorous and original “wicker fashion”, was repeatedly presented not only in Rudnik, but also, and not only, at the Provincial Commu- nity Centre in Rzeszów and in other cities, where it delighted everyone: from businessmen to of- cials of the Ministry of Culture and Boards of Education.

Staranność, precyzja i fantazja są potrzebne, aby po- wstały niebanalne wiklinowe meble. Care, precision and fancy are necessary to make original wicker-furniture.

20 Poczucia humoru i polotu nie brakuje twórcom „wiklinowej mody”. The creators of „the wicker-fashion” aren’t without a sense of humour and imaginativeness.

21 Sala konferencyjna Biblioteka Library Nowocześnie wyposażona, umożliwiająca Intelektualne zaplecze Centrum to bibliote- The intellectual base of the Centre is the li- prowadzenie prezentacji multimedialnych sala ka, gromadząca wszelkie potrzebne publikacje brary, which collects all necessary publications jest miejscem konferencji naukowych, szkoleń, na tradycyjnych i współczesnych nośnikach in- on traditional and modern data carriers. The cyklicznych spotkań klubowych z przedsiębior- formacji. Czytelnia wyposażona w stanowiska reading-room equipped with four computer cami–wikliniarzami, spotkań rzemieślników z ar- komputerowe pozwala na korzystanie z tych stands allows everyone interested to use those tystami plastykami, inspirujących wikliniarzy do zasobów każdemu zainteresowanemu. Dla mło- resources. The library-lessons are conducted for projektowania nowych wzorów wyrobów. Sala dzieży prowadzone są lekcje biblioteczne. the young people. służy też dzieciom i młodzieży szkolnej odwiedza- jącym Centrum, by w formach dostosowanych do wymogów XXI wieku przekazać im wiedzę o historii i tradycji małej ojczyzny, o zasłużonych dla niej ludziach i rzecz jasna, o wikliniarskiej spe- cyce regionu. Szczególne miejsce w ofercie edukacyjnej Centrum zajmują warsztaty wyplatania z wikliny, prowadzone dla grup zorganizowanych.

Conference room This modern room, well equipped to make multimedia presentations, is a place of scientic conferences, training courses, periodical club meetings with wicker-businessmen, meetings of craftsmen with artists inspiring wicker-workers to design new models of products. The room also serves children and school teenagers visit- ing the Centre, who, as the 21st century requires, get the knowledge of the history and tradition of the small mother country, of its people of merit, and, of course, of the wicker specicity of the region. The special place in the educational o*er of the Centre is taken by workshops of weaving osiers, conducted for organized groups.

fot. Sale ekspozycyjne zajmują piętro budynku. The exposition rooms take place on the rst #oor of the building.

22 Galeria malarstwa Picture gallery Galeria malarstwa. Wystawa pasteli Marii Ponikiewskiej-Arct z Krakowa. To kolejny krok w świat artystycznych in- It is the next step into the world of artistic The picture gallery. Exhibition of the pastel art-works spiracji. Nowe wystawy plastyczne, prezentacje inspiration. New art exhibitions, presentations of of Maria Ponikiewska-Arct from Cracow. dorobku rodzimych artystów profesjonalnych the achievement of local professional artists and i amatorów, czasowe wystawy dzieł wypoży- amateurs, temporary exhibitions of artworks czonych z muzeów i galerii uatrakcyjniają ofertę borrowed from the museums and galleries kulturalną miasta, stają się atrakcją dla mieszkań- make the cultural o*er of the city attractive, and ców i gości, uzupełniają działalność kulturalną they become an attraction for the inhabitants i edukacyjną Centrum. and guests, thus complementing the cultural and educational activities of the Centre.

23 „Wiklina Rudnik nad Sanem” “The Wickerwork - Rudnik on San” Wojewódzka impreza gospodarczo-kultu- The provincial economic and cultural event ralna pod tą nazwą ma już swoją tradycję. Służy under this name has already become a tradition promocji wyrobu lokalnego, wyeksponowaniu on its own. It serves to promote the local article, jego gospodarczych i artystycznych walorów, show its economic and artistic values, as well as a także wypromowaniu całego „wikliniarskiego to promote the whole „wicker-region”. This is the zagłębia”. Jest największym tego typu przedsię- greatest event of that type in the Podkarpacie wzięciem na Podkarpaciu i jednym z najlepszych Region, and it boasts of the patronage of the w Polsce, szczyci się patronatem Ministra Kultury Minister of Culture and the Voivode of the Pod- i Wojewody Podkarpackiego. Cechą wyróżniają- karpackie Voivodship. What makes the Rudnik cą rudnicką imprezę jest równoległa prezentacja event outstanding is a simultaneous presenta- wyrobów użytkowych i artystycznych. Pomysły tion of the useful products and work of art. The artystów stanowią inspirację dla rzemieślników. ideas of the artists are the inspiration for the Do programu „Wikliny” oprócz targów wikli- craftsmen. niarskich, należy biennale artystyczne, konkursy Apart from the wicker trade fair, also artis- i wystawy twórczości artystów plastyków two- tic biennials, competitions and exhibitions of rzących wiklinowe rzeźby (pokłosiem między- artworks created by artists, who make wicker- narodowych konkursów są oryginalne formy sculptures, (the after-e*ect of international przestrzenne zdobiące miejskie planty). Wielką competitions are original spatial forms decorat- popularność zdobyły pokazy kunsztu rzemieśl- ing the municipal park) belong to the “Wicker- niczego, konkurs wyplatania jednego rodzaju work” program. Demonstrations of the crafts- wyrobu na oczach widzów, konkurencja o tytuł men’s masterly skill, the contest in weaving „Wikliniarza Roku”. Prowadzone są warsztaty dla one kind of a product in front of spectators, the młodzieży. Dopełniają całości atrakcje plenero- competition for a title of the „Wicker-worker of we – wycieczki turystyczne szlakiem wiklino- the Year” gained great popularity. Workshops for wych rzeźb. Każda edycja „Wikliny…” przynosi the young people are also conducted there. The starannie wydane materiały reklamowe. plain-air attractions - tourist excursions along Wiklinowy smok stojący przed magistratem, the trail of wicker-sculptures - complete the który też powstał podczas jednej z imprez tego whole picture. Every edition of the “Wickerwork. cyklu na zamówienie burmistrza, stał się symbo- Rudnik on San” brings carefully published pro- lem Rudnika. motional materials. Kolejne edycje imprezy „Wiklina Rudnik nad The wicker-dragon created during one of Sanem” odbywać się będą w ramach działalno- such events upon the order of the mayor stand- ści Centrum. ing in front of the municipality hall, has become a symbol of the Town of Rudnik. Further editions of the “Wickerwork. Rudnik on San” will be organized within framework of activity of the Centre.

24 Artyści i rzemieślnicy Artists and craftsmen Raz do roku Centrum urządza plenery wi- Once a year the Centre prepares open airs kliny artystycznej, a dwa razy w roku - warsztaty of the artistic wickerwork, and twice in a year wikliniarskie. Również co pół roku odbywają się - wicker workshops. Also artistic presentations prezentacje artystyczne i spotkania z artystami and meetings with artists, who create of the osi- tworzącymi w wiklinie i innych materiałach. er and other materials, take place twice a year. Na wakacjach Centrum zaprasza młodzież During holidays the Centre invites the young spoza Rudnika na letnie plenery w Centrum Wi- people from outside Rudnik to summer open kliniarstwa. airs events in the Wickerwork Centre. Wiklina łączy The wickerwork connects Rudnickie Centrum Wikliniartwa nawiązało The Rudnik Wickerwork Centre has initiated współpracę z muzeami wikliniarstwa w Olkuszu cooperation with museums of the wickerwork i Noordwolde w Holandii. Wymieniane są do- in Olkusz and Noordwolde in the Netherlands. świadczenia, eksponaty, funkcjonuje wzajemna This is to exchange experiences and exhibits, W ofercie edukacyjnej Centrum Wikliniarstwa są m.in. promocja, polegająca między innymi na poleca- and promote one another by recommending pokazy i warsztaty wyplatania. niu turystom miejsc, zabytków, miast atrakcyj- places, ancient monuments, cities, which are In the educational o*er of the Wickerwork Centre nych kulturalnie, historycznie, przyrodniczo. culturally, historically, naturalistically attractive are demonstrations and displays of basket weaving, to tourists. among other things.

Z Rudnika do Japonii było wyrażenie w ten sposób dynamicznego tire innovative use of wickerwork to decorate a Światowym sukcesem rudnickiego kunsztu a zarazem zrównoważonego rozwoju współ- building facade. The front elevation, designed by plecionkarskiego była stylizacja polskiego stoi- czesnej Polski, w którym wątek ekologiczny the Cracovian architect Krzysztof Ingarden, was ska na wystawie EXPO 2005 w Japonii. Pawilon przeplata się z tradycyjną sztuką i najnowocześ- made by twelve wickerwork masters of Rudnik polski wyróżniał się wspaniałą elewacją, wyple- niejszą technologią. Po zakończeniu EXPO 2005 and its neighbouring villages, the best workers cioną z białej wikliny, która obłymi kształtami wszystkie pawilony wystawiennicze zostały ro- of the Rudnik wicker company, Delta, which won delikatnie niemal oblewała budynek, czyniąc zebrane, w Japonii pozostała jedynie... wiklino- the bid for that project. Precise weaving around z niego bajkową konstrukcję, podziwianą przez wa elewacja z Rudnika. the steel structure, in order to come into exist- zwiedzających i pokazywaną przez stacje tele- Pawilon zdobył Nagrodę Roku Stowarzysze- ence elements of 810 square metres area in to- wizyjne z całego świata. Było to pierwsze i cał- nia Architektów Polskich. tal, made of six tons of osier, took several months kowicie nowatorskie zastosowanie wikliny do for the craftsmen to complete. The intention of realizacji fasady budynku. Elewację, zaprojekto- From Rudnik to Japan the designers was to express how dynamic and waną przez krakowskiego architekta Krzysztofa Stylization of the Polish department in the balanced was the development of the contem- Ingardena, wykonało dwunastu mistrzów wikli- EXPO 2005 exhibition in Japan was a world suc- porary Poland, wherein the ecological motif niarstwa z Rudnika i pobliskich wsi, najlepszych cess of Rudnik weaving masterly skill. The Polish alternates with the traditional art and the most pracowników rudnickiej rmy wikliniarskiej Del- Pavillion was distinguished itself by its splendid modern technology. After the end of EXPO 2005 ta, która wygrała przetarg na realizację tego pro- façade, woven from the white osier, which al- when all exhibition stands were disassembled, jektu. Precyzyjne oplecenie konstrukcji stalowej, most #owed gently with its oval shape, around and only one, which remained in Japan was... by powstały elementy o łącznej powierzchni the building, changing it into a fairy-like con- the wicker facade from Rudnik. 810 m kw., z sześciu ton wikliny, zajęło rzemieśl- struction, admired by visitors and shown by TV The pavilion won the Prize of the Year, of the nikom kilka miesięcy. Zamysłem projektantów channels of all over the world. It was the rst en- Association of Polish Architects. CO WARTO ZOBACZYĆ W RUDNIKU I OKOLICY WHAT IT IS WORTH SEEING IN RUDNIK AND ITS REGION

Rudnik Pomnik z burzliwą historią. W centrum miasta wznosi się popiersie twórcy rudnickiego wikliniarstwa, Ferdynada Hompescha (fot. 1). Ten skromny pomniczek ma burzliwą historię. Powstał w 1904 roku, kilka lat po śmierci powszechnie lubianego hrabiego. Pomnik po drugiej wojnie światowej decyzją władz komunistycznych został znisz- czony, a popiersie utopiono w stawie. Dopiero w latach 70-tych, podczas prac przy budowie jazu przy zabytkowym młynie spuszczono wodę ze stawu i przy okazji wydobyto rzeźbę. Przechował ją w prywatnym ogrodzie rudnicki lekarz i regio- nalista, Zdzisław Chmiel, a po zmianie ustroju popiersie powróciło na pierwotne swoje miejsce. fot. 1 fot. 2 Kościół. Paraa w Rudniku datuje się od XVI w. Obecna świątynia (fot. 2), pw. Świętej Trójcy, Kopki The monument with the eventful history. The church. The parish in Rudnik dates back to została wybudowana w latach 1927-1928 dzię- The bust of the creator of the Rudnik basketry, the 16th century. The present Church of the Holy Dwór. Rezydencję wznieśli w tym miejscu ki pomocy hrabiego Hieronima Tarnowskiego. Ferdynand Hompesch (fot. 1) is standing in the Trinity (fot. 2) was built in 1927-1928, thanks to najpierw Hompeschowie, następnie osiedli w Zaprojektował ją architekt lwowski inż. Jan Ba- centre of the town. That modest monument the help of Count Hieronim Tarnowski. A Lvovian Kopkach kolejni nabywcy majątku, Tarnowscy, gieński. Kościół ma konstrukcję trójnawową. has got an eventful history. It came into being architect, engineer Jan Bagieński designed that. którzy mieszkali tu do czasu wywłaszczenia ich Sklepienie w nawie głównej jest beczkowate, in 1904; several years after death of that widely The church has got a three-aisle construction. The przez komunistyczną władzę po II wojnie świa- a w nawach bocznych kasetonowe. Co ciekawe, popular Count. After the World War II, the monu- vault is barrel-shaped in the nave, and co*ered in towej. Po roku 1989 dwór powrócił w ręce pra- po wybudowaniu świątyni pozostało sporo ce- ment was destroyed upon the resolution of com- the aisles. Interestingly, after the completion of the wowitych właścicieli. gły. Rudniczanie wykorzystali ją na wzniesienie munist authorities, and the bust was drowned temple quite a lot of bricks remained there. The in- The manor house. The Hompesch built the Domu Oświatowego. Dziś w tym budynku ma in a pond. Not before the 1970s, during water habitants of Rudnik used them to erect the House rst residence there. Then the next buyers of the siedzibę Miejski Ośrodek Kultury i kino „Rusałka”. works at the historical watermill, the pond was of Education. Today this is a seat of the Municipal estate, the Tarnowski family settled in Kopki and A kultura i sztuka gości regularnie także w koś- drained and quite by chance the sculpture was Centre of Culture and the Rusałka Cinema. Culture lived there until the time of their expropriation ciele paraalnym, za sprawą letnich koncertów recovered. The doctor and regionalist of Rudnik, and art also visit regularly the parish church, thanks by the communist authority after World War II. festiwalowych, organizowanych tu wspólnie Zdzisław Chmiel, sheltered it in his private gar- to the summer festival concerts, held there by the After 1989, the manor-house has returned into przez paraę i MOK od roku 1999. den and after the change of the political system parish organizations and the Municipal Centre of hands of the legal owners. the bust returned to its original place. Culture, since 1999.

28 jących bodaj tylko oliwskim. Każdego lata kon- The Biłgoraj administrative district is one of certują tu najlepsi witrtuozi tego instrumentu, most attractive for tourists regions of the Lub- ale także orkiestry, zespoły i wokaliści podczas lin country. There they will nd beautiful hills of letnich festiwali muzyki kameralnej i organowej. the Western Roztocze Region and woods of the Leżajsk dzieli od Rudnika zaledwie 20 km. Solska Forest, a rich river system, unpolluted air, That is well-known place of pilgrimages to woods abounding with animals, mushrooms the magnicent basilica(fot. 4) built in the Renais- and. There are parts of the Roztoczański National sance and Baroque style, charming with artistry Park and (fot. 6) nature reserves on the area of and wealth of its interior decorations. The church that administrative district. is also famous for its excellent pipe organs, which Stalowa Wola are second only to those in Oliwa, Gdańsk. Every summer the best virtuosos of that instrument, the Drugie co do wielkości miasto w woj. podkar- orchestras, bands and vocalists give concerts there, packim, zbudowane wraz z zakładem zbrojenio- and also the orchestras, bands and vocalists during wym, w lasach nad dolnym Sanem, w rekordo- summer-festivals of the chamber and organ music. wym tempie w latach 1937-39. Z czasem Stalowa Leżajsk is only 20 km away from Rudnik. Wola wchłonęła sąsiedni Rozwadów (miasteczko powstałe w XVII w.) i parę okolicznych wiosek. Krzeszów Dziś aglomeracja liczy blisko 70 tysięcy miesz- fot. 3 fot. 4 Ulanów Po drugiej stronie Sanu, na wzniesieniu leży kańców, stanowi ważny ośrodek gospodarczy, Krzeszów, miasteczko o ciekawej i heroicznej społeczny, kulturalny i naukowy. Warte obej- Pięć kilometrów na wschód od stolicy wi- historii. Dziś przyciągają tu gości regionalne im- rzenia zabytki na terenie miasta to m.in. zespół kliniarstwa leży stolica #isactwa, bo takie miano prezy gastronomiczne słynące niezrównanym klasztorny Kapucynów, budynek Muzeum Regio- zyskał z biegiem lat Ulanów, miasteczko osadzo- smakiem tradycyjnych powideł i innych wyro- nalnego (fot. 5) , kościół farny, drewniany kościół ne u zbiegu dwóch rzek: Tanwi i Sanu. Flisackie bów – ze śliwek i nie tylko… A miłośników przy- św. Floriana. Do rangi dziedzictwa kulturowego tratwy znów wyruszają stąd latem do Gdańska, rody zachwyca Krzeszów wspaniałą panoramą urastają też budynki przedwojenne i cały pier- stanowiąc wielką atrakcję na całej trasie spławu. z lessowego wzgórza. wotny układ urbanistyczny Stalowej Woli. A w mieście można podziwiać m.in. dwa nie- Second in size city in Podkarpackie Voivod- zwykłej urody drewniane kościoły (fot. 3). Krzeszów is located on a rise, on the other side of the San River. It is a small town with inter- ship, erected together with an armaments Five kilometres to the eastwards of the wicker- esting and heroic history. Today it attracts visitors works, in the forests on the lower San River, in work capital the rafting capital is situated, because to regional gastronomic events with the incom- the record-time, between 1937 and 1939. With in process of time that name has been given to parable taste of the famous plum purées and time Stalowa Wola absorbed Rozwadów (a small fot. 5 Ulanów, a little town situated at the con#uence other products - from plums and not only… And nearby town founded in the 17th c.) and a few of two rivers: the Tanew and the San. In summer lovers of the nature delight in glorious panorama other nearby villages. Today that agglomeration rafters set out again from there down the San and from the loess hill. has got a population of about 70 thousands in- Vistula Rivers towards Gdańsk, which is a great at- habitants, and is an important economic, social, traction along the rafting route. And in the town Biłgoraj cultural and educational centre. Ancient monu- you can admire, among other things, two wooden Powiat biłgorajski jest jednym z najbardziej ments such as the Capuchins’ Church and Mon- churches of extraordinary beauty (fot. 3). atrakcyjnych dla turystów regionów Lubelszczyzny. astery Complex, the building of the Regional Leżajsk Znajdą oni tutaj piękne wzgórza Roztocza Zachod- Museum (fot. 5), the wooden Parish Church of St. niego i ostępy Puszczy Solskiej, bogatą sieć rzeczną, Florianus. Also the pre-war buildings and the en- Znane miejsce pielgrzymek do wspaniałej czyste i wolne od skażeń powietrze, lasy obtujące tire original urban system of Stalowa Wola have renesansowo-barokowej bazyliki (fot. 4), urze- w zwierzynę, grzyby i jagody. Na terenie powiatu assumed a rank of the cultural heritage. kającej kunsztem i bogactwem wystroju. Kościół znajdują się fragmenty Roztoczańskiego Parku Na- słynie także ze znakomitych organów, ustępu- rodowego (fot. 6) oraz rezerwaty przyrody. fot. 6

29 Ścieżka przyrodnicza w Nadleśnictwie Rudnik prowadzi do niezwykłych zakątków leśnych. The natural path in the Rudnik forestry management’s area leads into unusual forest-recesses. PRZYRODA NATURE

Relikty puszczy Okolice Rudnika to teren dawnej Puszczy Sandomierskiej. Jej pozostałości obtują w ciekawe okazy fauny i #ory. Okazją do ich poznania są ścieżki edukacyjne, urządzane przez leśników i ekologów. Jedna z takich tras wytyczona zosta- ła w pobliskich Kopkach. Na długości trzech ki- lometrów prowadzi szlakiem osobliwości przyrodniczych. Takich jak niezwykłych rozmiarów Kwatera Myśliwska w Nadleśnictwie Rudnik zaprasza dąb szypułkowy, pamiętający czasy sprzed setek przez cały rok nie tylko amatorów polowań. lat. Jako pomnik przyrody otoczony jest szcze- The Hunting Quarter in the Rudnik forestry manage- gólną ochroną. Kolejne przystanki na ścieżce ment’s area invites not only amateurs of hunting all wyznaczają m.in. torfowiska i bagienka z rzadko year long. spotykaną, chronioną roślinnością i specyczną fauną. Przyroda dawnej Puszczy Sandomierskiej jest pełna niezwykłych, mało spopularyzowa- nych zjawisk.

Relicts of the forest The area around Rudnik is a ground of the former Sandomierska Forest. Its remnants abound with interesting specimens of fauna and #ora. Educational paths, prepared by for- esters and ecologists o*er an opportunity to experience them. One of such routes has been traced in nearby Kopki Village. It is the three-kil- ometre route running along the trail of natural curiosities such as a white oak of unusual sizes, which remembers the times hundreds of years before. As the monument of nature it is under special protection. Next stage points along the path mark, among other things, peat bogs and swamps with the rarely encountered, protected vegetation and specic fauna. The nature of the former Sandomierska Forest is full of unusual, little known phenomena.

31 Lasy otaczające Rudnik to pozostałość dawnej Puszczy Sandomierskiej. The woods around Rudnik are remnants of the former Sandomierska Forest. 33 San The San River Rudnik leży nad Sanem i z tego położenia Rudnik is located on the San River and be- czerpał w przeszłości wiele korzyści. Brzegi rzeki cause of that location derived many advantages porastają naturalne skupiska wikliny. Dziś wikli- in the past. The banks of the river are overgrown nę uprawia się na polach, a rzeka jest miejscem with natural osier. Today osier is cultivated in the przyciągającym miłośników piękna przyrody. elds, and the river is a place attracting lovers Wspaniały krajobraz z majestatycznie płynącymi of the beauty of the nature. The splendid scen- wodami, uroda dzikich brzegów, siedliska pta- ery with sublimely #owing waters, the beauty ctwa, a także zachęcające wędkarzy bogactwo of wild banks, bird habitats, and the wealth of głębin – to dzisiejsze walory Sanu. depths, encouraging anglers - these are the today’s values of the San River.

34 35

CENTRUM WIKLINIARSTWA

37-420 Rudnik nad Sanem, ul. Mickiewicza 41 tel. (015) 876 16 46 [email protected]