KIERMASZ KOCIEWSKI 83-100 Tczew, Ul
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Michał Ostoja-Lniski: Wiejska kobieta fragment rzeźby figuralnej fot. Janusz I ,andowski, 2000 r. cvą. W NUMERZE 2 Z redakcyjnego biurka DREPTANIE POD KONTROLĄ 3 Alicja Słyszewska, Kazimierz Ickiewicz PAMIĘTAJĄC O SPUŚCIŹNIE • Wokół dziedzictwa kulturowego tczewskiego Kociewia 5 Anna W. Brzezińska ŚWIĘCONA WODA W ŻYCIU CODZIENNYM KOCIEWIAKÓW 7 Wacław Krakowski • ROCZNICA 7 ZBRODNIA KATYŃSKA (uzupełnienie) 8 Zdzisław Mrozek • POCHODZENIE NAZWY PELPLIN 9 Adam Samulewicz • Tczew w latach międzywojennych ŻYCIE SPOŁECZNO-POLITYCZNE Kwartalnik spoleczno-kulturalny 14 Krzysztof Korda • GDY MIASTO UPADŁO Zdobycie Tczewa przez Krzyżaków w 1308 roku Nr 2 (33) lato 2001 • PL ISSN 0860-1917 16 Natalia Jarecka MAŁY GORZĘDZIEJ OCALONY OD ZAPOMNIENIA WYDANO ZE ŚRODKÓW BUDŻETU MIASTA TCZEWA 17 Małgorzata Glinka LIGNOWSKI ZNACZY NAJWIĘKSZY RADA PROGRAMOWA 20 Adam Bloch Kazimierz Ickiewicz - przewodniczący PIECAMI SŁYNĄCY ŁASKI PIEC oraz Irena Brucka, Andrzej Grzyb, prof. MariaPająkowska-Kensik. 22 Lektury naszych przodków Roman Szulc, Dariusz Zimny, Józef Ziółkowski. ÓSMY ZJAZD DELEGATÓW TOWARZYSTW PRZEMYSŁOWYCH W CZERSKU REDAGUJĄ 24 DZIEŃ ŚREDNIOWIECZNY Roman Landowski redaktor naczelny NA ZAMKU W GNIEWIE Wanda Kotucka sekretarz w obiektywie Krzysztofa Kucy Magdalena Pawłowska skład 26 Maria Liczynek KOCIEWSKI ŚLAD IZYDORA GULGOWSKIEGO Halina Rudko łamanie O izbie pamięci w Iwicznie PRZEDSTAWICIELE TERENOWI 28 PODRÓŻ PO KOCIEWIU TCZEWSKIM recenzja albumu Andrzej Solecki (Gniew), Marek Śliwa (Nowe) 30 Witold Wiesław Banacki WYDAWCA LATA KTÓRE PRZEMINĘŁY • wspomnienia Kociewski Kantor Edytorski 34 Bogdan Bieliński Sekcja Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej ORNASSOWIE Z RAJKÓW im. Aleksandra Skulteta w Tczewie 38 Maria Wygocka • RODZINA JEST JAK DRZEWO dyrektor Urszula Wierycho V edycja konkursu 39 Mirela Jaroszyńska ADRES REDAKCJI I WYDAWCY KIERMASZ KOCIEWSKI 83-100 Tczew, ul. J. Dąbrowskiego 6, tel. (058) 531 35 50 40 Nowości z regionu Z DZIEJÓW KOŚCIOŁA Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów, zmiany tytułów KOLEJNY Z WIELU ALBUMÓW oraz poprawek stylistyczno-językowych w nadesłanych tekstach. 41 Zygmunt Bukowski Teksty oraz zdjęcia zamieszczone w niniejszym GDY ŻEŃCY RUSZYLI DO ŻNIWA numerze zostały przekazane przez autorów Z moich lat chłopięcych nieodpłatnie. 43 Magdalena Molesztak • JONKA 44 Nasze promocje • ILONA ROSZAK MONTAŻ I DRUK Drukarnia Wydawnictwa Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum" 45 Andrzej Grzyb • BALANGA NA LEŚNYM PARKINGU, Pelplin, ul. Biskupa K. Dominika 11 WYŻEJ MIESZKAJĄ SMOKI (bajki) i dwa wiersze: MANEKIN, TOMASZ Nakład: 1000 egz. 46 Maria Roszak • KOWALJIK Objętość: 6 ark. druk. Z cyklu bajek gwarą „Ptaszki" 47 Roman Landowski • miniatury literackie MIEJSCE POROŚNIĘTE TRAWĄ NA OKŁADCE LITANIA DO LASU Rozlewiska kanału w Lubikach leżących w granicach miasta Czarna Woda 48 Retroskarby fot. Janusz Landowski PIEC W DAWNYM BANKU Z redakcyjnego biurka Dreptanie pod kontrolą Z perspektywy małych regionów, tudzież również Kociewia, stan polskiego państwa jawi się jako tako - dzień po dniu jakoś się toczy. Jednak to, o czym dowiadujemy się z tzw. mediów i publikatorów przedstawia obraz kraju raczej w ciemnych barwach, w których zaginął całkowicie kolorowy horyzont demonstrowany na starcie przez rządzących. W końcu ich sytuacja nie jest do pozazdroszczenia, bowiem odpadły już wszelkie ustrojowe argumenty. Nie sposób już dzisiaj własnej nieudolności zwalać nadal na grzechy „komuny" i rządy „moskiewskich pachołków". Niemal codziennie społeczeństwo dowiaduje się o nowych przykła dach korupcji i jawnego złodziejstwa, o tym jak to któryś z wysokich dostojników rządowych więcej wydał na własne luksusy niż zarobił, a parlament ustanowił symboliczne dodatki ro dzinne - bez względu na stan majątkowy. Tak więc owe 115 złotych otrzyma także latorośl owego defraudanta, bo wszystkie dzieci są równe. Ale jednak nie pod każdym względem. Dzieci dygnita rzy nie mają wszawicy ani świerzbu. Przy okazji: stan sanitarny niektórych regionów Polski po równywany jest do krajów Trzeciego Świata. Z komunikatów Biblioteki Narodowej i innych ośrodków badań społecznych wynika, że 80% Polaków nie czyta książek. W tej grupie przeważają ci bogaci, którzy czytają tylko własne księgi kasowe, tudzież książeczki czekowe i informatory z giełd. Ten smutny przejaw ostatnich czasów nie powinien rządzących martwić, ponieważ społeczeństwem intelektualnie mniej rozwiniętym tatwiej rządzić. Wystarczy kilka programów typu „Big Brother" i „Amazonki" i od czasu do ozasu wypowiedź - koniecznie uśmiechniętego - pierwszego urzędnika RP o tym, że wszystko jest w porządku, nic się nie dzieje, bo znajduje się pod kontrolą. Rzeczywistość jest jednak inna. Zamiast wielkiego skoku w przyszłość (na miarę tygrysa Euro py) mamy ciągłe do czynienia z dreptaniem w miejscu, gdzie zdarzają się też duże kroki w tył, o których się jednak społeczeństwa nie informuje. Wystarczy wspomnieć ciągle rosnące bezrobo cie, skutki nieudanych reform społecznych, coraz częstsze dowody na umacnianie się zorganizo wanej przestępczości, jawną korupcję... W tej sytuacji coraz więcej osób zaczyna rozumieć, dlaczego w tej kolejce do Europy spadliśmy na ostatnie miejsce. Ale to nic strasznego, wszystko jest kontrolowane. Redaktor o KITIR ALICJA SŁYSZEWSKA KAZIMIERZ ICKIEWICZ Pamiętając o spuściźnie Wokół dziedzictwa kulturowego tczewskiego Kociewia bogactwie dziedzictwa kulturowego każdego re Środowisko przyrodniczo-geograficzne, historia i zabyt gionu świadczą pozostawione przez czas i pamię ki, ale przede wszystkim ludzie, tworzą współczesne oblicze cią otoczone kościoły. Na Kociewiu zachowało się ich sporo naszej „małej ojczyzny". Dziedzictwo kulturowe staje się z okresu średniowiecza. Gotyckie świątynie, budowane z ce coraz większą wartością dla zaakcentowania tożsamości lo gły i kamienia polnego, są jednonawowe i trójnawowe. kalnej. Dominuje w nich układ halowy, typowy dlatego okresu bu Przemiany społeczno-gospodarcze i administracyjne downictwa średniowiecznego, rzadziej bazylikalny. Spo ostatniego dziesięciolecia wzbogaciły umiejętność właściwe tyka się kościoły zarówno ze stropami drewnianymi jak go postrzegania i określania roli dziedzictwa kulturowego. i sklepione. Interesujące są konstrukcje uwzględniające Uwarunkowania historyczno-kulturowe i społeczne, sfera układ mieszany, gdzie nawy główne pozostawiono z drew obyczajowości i pomorskiej mentalności stanowią bowiem nianymi stropami, a nawy boczne wraz z prezbiterium pokryto nieocenione źródło budowania potencjału twórczego miesz sklepieniem. Nieliczne tylko świątynie mają sklepienia kańców regionu. W ciągu ostatniego dziesięciolecia zrobio we wszystkich nawach i prezbiterium. no sporo, choć jeszcze wiele problemów czeka na rozwiąza W nielicznych miejscowościach stoją kościoły baroko nie, również w dziedzinie kultury. we, wznoszone najczęściej w miejscu starych, drewnianych Z materialnym dorobkiem nierozerwalnie związana jest świątyń z czasów średniowiecza albo zbudowane na nowym sztuka i kultura ludowa. Istotne miejsce zajmująw tej dziedzi fundamencie po wyznaczeniu samodzielnych parafii. nie: tradycyjne budownictwo drewniane, owe charakterystyczne Bogaty wystrój wnętrz budowli sakralnych pochodzi dla naszego regionu chaty dwuspadowe kryte słomą lub trzci z okresu baroku i wiąże się to z powszechną modą tego cza ną, składające się z jednej lub dwóch izb, z podcieniami oraz su, chociaż niezwykłe kurdybany na antepediach ołtarzy (stro dekoracyjnymi nadprożami, okiennicami i ościeżnicami. Taką na czołowa ich dolnej części) znajdują się tylko w Pelplinie zrekonstruowaną chatę kociewską można oglądać w części et i Tymawie. Z okresu średniowiecza zachowały się np. stalle nograficznej Muzeum Historii Ruchu Ludowego w Piasecz w katedrze pelplińskiej oraz polichromowane Madonny m.in. nie. W krajobraz wsi wpisane były kuźnie, a związane z tym w Piasecznie i Lignowach. Renesansowe płyty nagrobne i na rzemiosło kowalskie odradza się aktualnie w użytkowych grobki spotykamy na wewnętrznych lub zewnętrznych ścia formach zdobnictwa metalowego. Przykładem tego są nach kościołów w Pelplinie, Gniewie, Pieniążkowie. np. prace kowala-artysty A. Staśkowiaka z Tczewa. Ze względu na wagę duchowego posłannictwa Kościoła Innymi dziedzinami ludowego rzemiosła było zupełnie nie można pominąć istniejących na północy Kociewia sank zanikłe dziś garncarstwo oraz plecionkarstwo i wikliniarstwo tuariów. Władczyni Kociewia i Królowej Pomorza w Pia dobrze prosperujące współcześnie w okolicach Opalenia, Wi- secznie, Matki Pocieszenia w Lubiszewie oraz Św. Wojcie dlic i Wiosła. cha w Gorzędzieju. Te miejsca są szczególnym powodem Dawna rzeźba ludowa była zazwyczaj dziełem twór dumy całej społeczności kociewskiej. ców bezimiennych; dzisiaj są nam znane na tczewskim Nieocenione zbiory wyposażenia obiektów sakralnych Kociewiu prace Zbigniewa Wespy z Tczewa, Zdzisława znalazły swoje stałe miejsce w Muzeum Diecezjalnym w Pel Dembskiego z Gniewa oraz twórczość rzeźbiarska Jana plinie. To tu zobaczyć można dwie z sześciu istniejących na Makowskiego z Subków. Kociewskie krajobrazy uwiecz świecie Madonn szafkowych, pochodzących z XV wieku nia na płótnie Grzegorz Walkowski, malujący również na z Klonówki i Lubiszewa, Psałterz szkoły czeskiej z przeło szkle. W tej ostatniej dziedzinie twórczości regionalnej mu XV/XVI stulecia, jedyny w Polsce egzemplarz Biblii wyróżnia się szczególnie Wojciech Lesiński z Tczewa, Gutenberga, XVII-wieczne tabulatury pelplińskie, obra wielokrotnie nagradzany na przeróżnych wystawach zy Hermana Hana, cenne