Bezpieczeństwo Teoria I Praktyka Nr 1-2, 2008
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
C zasopism o Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego BEZPiECZENSTWO TEORIA I PRAKTYKA numer 1-2 (I) Kraków 2008 BEZPIECZEŃSTWO TEORIA I PRAKTYKA Czasopismo Krakowskiej Adres redakcji Szkoły Wyższej im. ul. Kanonicza 9 31-002 Kraków Andrzeja Frycza Modrzewskiego Itel. (012) 292 74 00, 433 99 00 e-mail: [email protected] Rada Wydawnicza Klemens Budzowski Zbigniew Maciąg Jacek M. Majchrowski Rada Programowa Mieczysław Bieniek, Stanisław Dawidziuk, Bogdan Klich, Jerzy Konieczny, Mirosław Kwieciński, Sławomir Mazur, Andrzej Pepłoński, Jan Widacki, Wiesław Wróblewski (przewodniczący) Redaktor naczelny Klemens Budzowski Sekretarz redakcji Halina Baszak Jaroń Recenzenci prof. dr hab. Leopold Ciborowski prof. KSW dr hab. Jerzy Konieczny prof. KSW dr hab. Mirosław Kwieciński prof. dr hab. Andrzej Furier dr Marcin Lasoń Tłumaczenia język rosyjski: Oleg Aleksejczuk język angielski: Piotr Krasnowolski Redakcja nie zwraca m ateriałów niezamówionych. Projekt okładki i stron tytułowych Decyzja o opublikowaniu tekstu uzależniona jest od Joanna Sroka opinii redakcji i recenzentów. Redakcja zastrzega sobie prawo modyfikowania tytułów i skracania tekstów Łamanie przeznaczonych do druku. A rtykuty powinny być przesyłane w dwóch egzemplarzach wraz z wersjq Joanna Sroka elektroniczną. Adiustacja i korekta redakcyjna Na zlecenie Kamila Zimnicka-Warchoł Krakowskiej Szkoty Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Katarzyna Machała (teksty w języku angielskim) www.ksw.edu.pl Wydawca Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o. - Copyright© by Krakowska Szkoła Wyższa Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2008 im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Sprzedaż prowadzi Kraków 2008 Księgarnia Krakowskiego Towarzystwa Edukacyjnego Spółka z o.o. ISBN 978-83-89823-24-3 Kampus Krakowskiej Szkoty Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego ul. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego 1 30-705 Kraków Druk tel./fax: (012) 252 45 93 Tercja SC e-mail: [email protected] 2008 nr 1-2 M i l l BEZPIECZEŃSTWO TEORIA i PRAKTYKA Spis treści Janusz Ziarko: Paradygmaty i orientacje badawcze w nauce o bezpieczeństwie 9 Jarosław Piątek: Demokracja a wymiar współczesnej asymetrii militarnej 23 Jan Pilżys: Ważniejsze pojęcia i skróty związane z problematyką zarządzania kryzysowego 37 M irosław Romanko: Zarządzanie kryzysowe w fazie przygotowania (część II) 61 Jan Buzalka: Bezpecnost' statu a bezpecnostny system 65 Danuta Gibas-Krzak: Rozwiązać „kosowski węzeł" 77 Joanna Danielewska: Amerykański system obrony przeciwrakietowej - cele, koncepcje, umiejscowienie 99 M om cilo Djordjević: The Concept of Corporate Social Responsibilities - the Impact on Practice 121 Tamara Milenkovic-Kerkovic: The Legal Structure of Offset Transactions - Impact on the National Security 129 Anatoly Stepanovych Demianchuk, Andriy Lyash : Guarantee of Safety of Persons Taking Part in Criminal Legal Proceedings in Ukraine 143 Kazimierz Kraj: Status i pozycja polityczna Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej 147 Joachim v. W edel: Białoruś ofiarą ingerencji i wojny informacyjnej? Uwagi na temat stosowania pojęć prawa międzynarodowego 159 Spis treści Iwona Gawron, Honorata Trzcińska: Aspekty kształtowania bezpiecznej przestrzeni na przykładzie wybranej gminy 169 W iesław Szot:Miny jako problem bezpieczeństwa współczesnego świata 191 Andrzej Żebrowski: Konflikty zbrojne XXI wieku - próba prognozy 209 W aldem ar Kozaczyński: Zarządzanie kryzysowe w systemie bezpieczeństwa narodowego w Polsce 223 Janusz Ziarko: Zarządzanie wiedzą o zagrożeniach i bezpieczeństwie uczniów w rozwijaniu szkolnych systemów bezpieczeństwa 231 M ałgorzata Nyc: Przestępstwa białych kołnierzyków jako zagrożenie dla ekonomicznego bezpieczeństwa państwa 249 Z KART HISTORII ----------------------------------------------- Lech W yszczelski: Bezpieczeństwo wewnętrzne Polski lat 1918-1939 jako czynnik bezpieczeństwa narodowego państwa 267 Jan W idacki: Korpus Ochrony Pogranicza (1924-1939) - formacja ochrony granic oraz ochrony porządku i bezpieczeństwa we wschodnim pasie przygranicznym 285 RECENZJE ------------------------------------------------------- Danuta Gibas-Krzak: Bozidar Jezernik Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników 299 A n d rz e j K rzak: Jürgen Elsässer, Jak dżihadprzybył do Europy. Wojownicy Boga i tajne służby na Bałkanach 305 Beata M olo: Piotr Kowalczak, Konflikty o wodę 311 Renata Podgórzańska: Organizacje i ugrupowania międzynarodowe wobec wyzwań XXI wieku. Multilateralna współpraca państw w świecie postzimnowojennym 315 Spis treści KOMUNIKATY i SPRAWOZDANIA ------------- Renata Podgórzańska, Jarosław J. Piątek: Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Bezpieczeństwo Międzynarodowe a Bezpieczeństwo Państwa" 323 M ichał Skorecki: Konferencja naukowa 327 STRESZCZENIA / Р Е З Ю М Е / ABSTRACTS 333 LU ** BEZPIECZEŃSTWO TEORIA i PRAKTYKA Janusz Ziarko Paradygmaty i orientacje badawcze w nauce o bezpieczeństwie Wprowadzenie Kreując obraz nauki o bezpieczeństwie, coraz wyraźniej dostrzega się, iż jest to dyscy plina wiedzy niezwykle różnorodna i o bardzo szerokich horyzontach. Stawia to przed badaczami problemów bezpieczeństwa wyzwanie poszukiwania sposobów, z jednej strony, określania i opisywania tej różnorodności, z drugiej zaś - uwzględniania plura lizmu metod i podejść łączenia tej różnorodności tak, aby poprzez dialog mogła ona twórczo na siebie oddziaływać. W artykule przedstawiono rozważania poszukujące odpowiedzi na pytanie: czy re alne jest istnienie wielości podejść do analizowania zjawisk bezpieczeństwa, a jeżeli tak, to z jakich perspektyw można i należy bezpieczeństwo badać? Odpowiedź na to pytanie będzie swego rodzaju poznawczym tłem pozwalającym pluralistycznie spoj rzeć na naukę o bezpieczeństwie, a to na pewno wzbogaci tę dyscyplinę. Paradygmaty w postrzeganiu rzeczywistości badawczej Paradygmaty w życiu codziennym Istnieje więcej niż jeden sposób rozumienia danej sprawy, gdyż różni ludzie często mają całkowicie odmienne zdania na ten sam temat, patrząc na ten sam przedmiot, widzą krańcowo inne rzeczy, słysząc te same słowa, słyszą i rozumieją coś całkiem od miennego, zupełnie inaczej wyjaśniają te same problemy. Wgłębiając się w badane zagadnienie, ważna jest świadomość, że u podstaw innego rozumienia tych samych spraw, odmiennego ich wyjaśniania czy posiadania różnych teorii na dany temat leżą paradygmaty. Pojęcie paradygmat, w sensie potocznym, odnosi się do podstawowych, 9 Janusz Ziarko przyjmowanych za oczywiste: wzorców, modeli, klasycznych przykładów stanowiących układy odniesienia, które określają nasz sposób widzenia i rozumienia rzeczywistości1, które pełnią funkcję organizującą nasze doświadczenie, tj. nasze poglądy na temat „umeblowania" świata2, których używamy, by uporządkować nasze obserwacje i ro zumowanie, które wyznaczają zakres naszego działania3. Paradygmaty wpływają na to, co i jak widzimy, a także określają nie tylko to, jaki sens nadajemy obserwowanym sytuacjom, ale także to, jak działamy, są więc wyznacznikami sposobów, schematów myślenia jednostek, grup, wspólnot. Schematy takie nie muszą być ujęte w zestaw uświadomionych i świadomie stosowanych reguł postępowania. Znaczenie paradyg matu wypływa z tego, że określa on ramy pojęciowe czy reguły podejścia, które sto sujemy, gdy myślimy o jakimś problemie, czy też pracujemy nad jego rozwiązaniem. Rozpoznanie paradygmatów wyznaczających style naszego myślenia, sposoby sta wiania i rozwiązywania problemów, nastręcza ludziom wielu kłopotów, gdyż są one w umysłach głęboko ukryte, milcząco zakładane, traktowane jako oczywiste. Problemy z paradygmatami polegają nie na tym, czy paradygm aty są prawidłowe, czy nie, bo wszystkie są z założenia uproszczeniami. Problemy pojawiają się, gdy są one przyj mowane milcząco - to znaczy, kiedy funkcjonują poniżej progu świadomości4. Jeśli nie są one skrupulatnie badane, ograniczają działania jednostkowe i organizacyjne do tego, co jest znajome i wygodne. Praca z paradygmatami to wydobywanie ich na światło dzienne. Ich uzmysłowienie, zdanie sobie sprawy ze swojego paradygmatycz- nego funkcjonowania pozwala łatwiej wyjść poza własny paradygmat i zmienić ba dawczą perspektywę, a tym samym5: • dostrzec nowe sposoby rozumienia i wyjaśniania rzeczy, zauważyć, że dotychcza sowe zdarzenia nabierają nowych znaczeń; • zrozumieć poglądy i działania tych, którzy działają w ramach innego paradyg matu. Paradygmatyczny wizerunek nauki Paradygmaty, podobnie jak w codziennym życiu, także w nauce odgrywają za sadniczą rolę. Zdaniem T.S. Kuhna w nauce „Termin paradygmat jest używany w dwóch znaczeniach. Z jednej strony oznacza całą konstelację przekonań, wartości, technik itp. wspólnie uznawanych przez członków społeczności naukowej. Z drugiej strony oznacza wyróżniony składnik tej konstelacji, a mianowicie konkretne rozwią zania zagadek, traktowane jako wzorcowe czy modelowe i zastępujące wyraźne re guły jako podstawa rozwiązywania pozostałych zagadek w fazie nauki normalnej"6. Paradygmat jako styl myślenia i postrzegania świata zakłada pewną szczególną wizję rzeczywistości, a także, jako sposób stawiania i rozwiązywania problemów tworzy charakterystyczny wzorzec, model postępowania badawczego. Założenia te, najczęś ciej domyślne, a nie wyrażone wprost, kształtują podejście badacza do teorii i metod 1 Słownik wyrazów obcych, red. E. Sobol, W arszawa 1996, s. 824. 2 A. Globler, Metodologia nauk, Kraków 2006, s. 237. 3 E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2006, s. 54-55. 4 P.M. Senge, Piąta dyscyplina. Teoria i praktyka organizacji uczących się, Warszawa 1998, s. 179. 5 E. Babbie,