Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXXVI/246/17 Rady Miejskiej w Pelplinie z dnia 30 marca 2017 roku

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Marzec, 2017 r.

Zamawiający: Gmina Pelplin Urząd Miasta i Gminy Pelplin Plac Grunwaldzki 4 83-130 Pelplin

Wykonawca: Green Key Joanna Masiota-Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/15

60-583 Poznań www.greenkey.pl

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Właściciel Firmy mgr Joanna Masiota - Tomaszewska

Autorzy opracowania: mgr Joanna Walkowiak – Kierownik Zespołu Projektowego mgr Andrzej Karkowski – Specjalista ds. ochrony środowiska mgr Wojciech Pająk - Specjalista ds. ochrony środowiska mgr Anna Bąk Marzec, 2017 r.

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

SPIS TREŚCI

I. WSTĘP ...... 7

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA ...... 7 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA ...... 7 1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU ...... 8 1.4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA I OCENA WALORÓW ORAZ ZASOBÓW GMINY PELPLIN 9

II. STRESZCZENIE ...... 14

3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ...... 16 3.1.1. Klimat ...... 16 3.1.2. Stan jakości powietrza atmosferycznego ...... 18 3.1.3. Sieć gazowa i zaopatrzenie w ciepło ...... 20 3.1.4. Źródła energii odnawialnej ...... 22 3.1.5. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego ...... 25 3.1.6. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i jakości powietrza ...... 26 3.2. ZAGROŻENIA HAŁASEM ...... 27 3.2.1. Ruch drogowy jako źródło hałasu ...... 28 3.2.2. Analiza SWOT – zagrożenia hałasem ...... 35 3.2.3. Zagadnienia horyzontalne - zagrożenie hałasem ...... 35 3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE ...... 36 3.3.1. Sieci elektroenergetyczne ...... 37 3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej ...... 39 3.3.3. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 39 3.3.4. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne ...... 40 3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI...... 41 3.4.1. Wody powierzchniowe ...... 41 3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych ...... 43 3.4.3. Wody podziemne ...... 47 3.4.4. Monitoring wód podziemnych ...... 48 3.4.5. Systemy melioracyjne i urządzenia wodne ...... 51 3.4.6. Zagrożenia powodziowe ...... 52 3.4.7. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 53 3.4.8. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami ...... 54 3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ...... 55 3.5.1. Zaopatrzenie w wodę...... 55 3.5.1.1. Przydatność wód powierzchniowych i podziemnych do celów komunalnych ... 57 3.5.2. Gospodarka ściekowa ...... 58 3.5.2.1. Oczyszczalnie ścieków ...... 58 3.5.2.2. Sieć kanalizacyjna ...... 59 3.5.2.3. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej ...... 60 3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 60 3.5.4. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa...... 62 3.6. ZASOBY GEOLOGICZNE ...... 63 3.6.1. Regionalizacja fizycznogeograficzna oraz geomorfologia obszaru ...... 63 3.6.2. Zasoby surowców mineralnych i zagrożenia powierzchni ziemi ...... 65 3.6.3. Analiza SWOT – zasoby geologiczne ...... 68 3.6.4. Zagadnienia horyzontalne – zasoby geologiczne ...... 69 3.7. GLEBY ...... 70 3.7.1. Pokrywa glebowa obszaru ...... 70 3.7.2. Monitoring gleb ...... 71 3.7.3. Analiza SWOT – gleby...... 74 3.7.4. Zagadnienia horyzontalne – gleby ...... 74 3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 76 3.8.1. System gospodarki odpadami ...... 76 3.8.2. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 78

3 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

3.8.3. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 79 3.9. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 80 3.9.1. Flora ...... 80 3.9.2. Fauna ...... 81 3.9.3. Przyroda chroniona i jej zasoby ...... 81 3.9.3.1. Natura 2000 ...... 83 3.9.3.2. Obszar chronionego krajobrazu ...... 85 3.9.3.3. Pomniki przyrody ...... 86 3.9.4. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 89 3.9.5. Zagadnienia horyzontalne – zasoby przyrodnicze ...... 89 3.10. ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 90 3.10.1. Analiza SWOT – zagrożenia poważnymi awariami ...... 92 3.10.2. Zagadnienia horyzontalne – zagrożenie poważnymi awariami ...... 92 3.11. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 93 3.12. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWAŃ WEWNĘTRZNYCH I ZEWNĘTRZNYCH MAJĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE GMINY PELPLIN ...... 95

IV. CELE PROGAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 96

4.1. WPROWADZENIE ...... 97 4.1.1. Dokumenty międzynarodowe ...... 97 4.1.2. Dokumenty krajowe ...... 98 4.1.3. Dokumenty wojewódzkie ...... 108 4.1.4. Dokumenty lokalne ...... 112 4.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PELPLIN ...... 115

V. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 124

VI. EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 132

6.1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE ...... 132 6.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ...... 132

VII. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 134

7.1. PRZEGLĄD ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ...... 134 7.1.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko ...... 134 7.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego ...... 135 7.1.3. Program Działań Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life ...... 136 7.1.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 137 7.1.5. Bank Ochrony Środowiska ...... 138

7.2. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI ...... 138

7.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 141 7.3.1. Zasady monitoringu ...... 141 7.3.2. Sprawozdawczość ...... 142

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA ...... 149

SPIS TABEL ...... 151

SPIS RYCIN ...... 152

SPIS WYKRESÓW ...... 152

4 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Wykaz skrótów: aPGW - aktualizacja Planów MPZP – miejscowy plan Gospodarowania Wodami, zagospodarowania przestrzennego, BDL – Bank Danych Lokalnych, NFOŚiGW – Narodowy Fundusz

BZT5 – Biochemiczne zapotrzebowanie Ochrony Środowiska i Gospodarki tlenu (BZTn) – umowny wskaźnik Wodnej, określający biochemiczne NIB - Nordycki Bank Inwestycyjny, zapotrzebowanie tlenu, czyli ilość tlenu OChK - Obszar chronionego krajobrazu wymaganą do utlenienia związków OSChR – Okręgowa Stacja Chemiczno – organicznych przez mikroorganizmy Rolnicza, (bakterie aerobowe) w ciągu 5 dób, OSN – Obszary szczególnie narażone na B(a)P – benzoalfapiren, główny zagrożenia azotanami pochodzenia przedstawiciel wielopierścieniowych rolniczego, węglowodorów aromatycznych (WWA), OSO – obszary specjalnej ochrony których źródłem są wszelkie procesy ptaków, rozkładu termicznego związków OSP – ochotnicza straż pożarna, organicznych przebiegające przy OZE – Odnawialne Źródła Energii, niewystarczającej ilości tlenu (np. PBiMDG - Program Budowy spalanie węgla i drewna w kotłowniach i Modernizacji Dróg Gminnych, domowych) PLB, PLH – krajowe Obszary Specjalnej ChZT – chemiczne zapotrzebowanie Ochrony Ptaków otrzymały kod tlenu, zaczynający się od liter PLB, gdzie „PL” DW - droga wojewódzka, oznacza, że teren znajduje się w Polsce, GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg natomiast „B” po angielsku „birds” Krajowych i Autostrad, oznacza ptaki. Polskie Specjalne GIOŚ – Główny Inspektor Ochrony Obszary Ochrony Siedlisk posiadają Środowiska, natomiast kod PLH gdzie „H” po GUS – Główny Urząd Statystyczny, angielsku „habitat” oznacza siedlisko. GZWP – Główny Zbiornik Wód PM 10 – cząstki pyłu zawieszonego Podziemnych, o średnicy do 10 µm, IMGW – Instytut Meterologii i Gospodarki PM 2,5 – cząstki pyłu zawieszonego Wodnej, o średnicy do 2,5 µm, JCW – Jednolita część wód, PEM – pola elektromagnetyczne, JCWP - Jednolite części wód PIG-PIB - Państwowy Instytut powierzchniowych, Geologiczny – Państwowy Instytut JCWPd – Jednolite Części Wód Badawczy, Podziemnych, PGOWP - Plan Gospodarki Odpadami KPOŚK – Krajowy Program dla Województwa Pomorskiego, Oczyszczania Ścieków Komunalnych, PKD – Polska Klasyfikacja Działalności, KfW - Kreditanstalt für Wiederaufbau, PMŚ – Państwowy Monitoring niemiecki państwowy bank rozwoju z Środowiska, siedzibą we Frankfurcie nad Menem, PODR - Pomorski Ośrodek Doradztwa KZGW – Krajowy Zarząd Gospodarki Rolniczego, Wodnej,

5 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

POIiŚ - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, POŚ – Program Ochrony Środowiska, Prezydium WRN - Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, PSG - Polska Spółka Gazownictwa, PSSE – Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna, PPK – punkt pomiarowo – kontrolny, PSZOK – Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych, RLM – równoważna liczba mieszkańców, RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, SFD – Standardowy Formularz Danych obszaru Natura 2000, SOO – specjalne obszary ochrony siedlisk, SOPO - System Osłony Przeciwosuwiskowej SN – linie energetyczne średniego napięcia, SWOT – technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych): S (Strengths) – mocne strony, W (Weaknesses) – słabe strony, O (Opportunities) – szanse, T (Threats) – zagrożenia, SUW – Strefa Ujęcia Wody, UE – Unia Europejska, WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WIOŚ – Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska, WN – linie energetyczne wysokiego napięcia, ZMiUW – Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych.

6 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

I. WSTĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska (zwany dalej Programem lub POŚ) dla Miasta i Gminy Pelplin na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024. Pierwszy Program dla Gminy Pelplin opracowany był w roku 2004 i obejmował lata 2004 – 2007 z perspektywą na lata 2008 – 2011. W roku 2008 POŚ był aktualizowany i opracowano go na lata 2008 – 2011 z perspektywą na lata 2012 – 2015. W roku 2013 powstała kolejna aktualizacja POŚ na lata 2013 – 2016 z perspektywą na lata 2017 - 2020. W związku z upływem okresu programowania niniejszego POŚ zaszła konieczność opracowania tego strategicznego dokumentu na nową perspektywę czasową, zgodnie z obecnie obowiązującymi dokumentacjami strategicznymi i operacyjnymi. POŚ został zrealizowany we współpracy Gminy Pelplin oraz firmy Green Key Joanna Masiota – Tomaszewska, na podstawie zawartej umowy. Biorąc pod uwagę zmiany przepisów prawnych opracowanie Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pelplin opiera się o aktualne wytyczne metodyczne. Programy ochrony środowiska są wymaganym dokumentem, zgodnie z brzmieniem art. 14. ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska: „Polityka ochrony środowiska jest prowadzona również za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Sporządzając dokument Programu należy uwzględniać wymagania innych dokumentów strategicznych wyższego szczebla, w tym przypadku dokumentacji powiatowych, wojewódzkich i krajowych, określać rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Program musi być zbieżny z założeniami najważniejszych projektów na różnym szczeblu programowania regionalnego. Opracowanie Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zadań, których realizacja przyczyni się do ochrony środowiska Gminy Pelplin, utrzymania stanu środowiska na dobrym poziomie, o ile taki wynika z badań monitoringu środowiska oraz kontynuowania działań, które zmierzają do jego poprawy, w sektorach, gdzie standardy jakości środowiska są nadal przekraczane. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumianą problematykę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego Gminy Pelplin położonej w powiecie tczewskim, w województwie pomorskim.

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyką ochrony środowiska wymaga opracowywania dokumentów, które zbierają m.in. informacje o wpływie człowieka na środowisko przyrodnicze oraz wyznaczają konkretne kierunki działań, które prowadzą w konsekwencji do zrównoważonego rozwoju. Ważne jest również, aby prowadzić ciągłą aktualizację zamierzonych działań, dostosowywać je do aktualnej sytuacji i mierzyć ich stopień wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala określić obszary, które faktycznie się

7 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 rozwijają, a nad którymi trzeba nadal pracować. Służą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które należy sporządzać co dwa lata. Celem Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działań na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego, bądź utrzymanie dobrego poziomu tam gdzie został on osiągnięty w wyniku realizacji założeń poprzedniego projektu. Zawarte w nim rozwiązania inwestycyjne oraz organizacyjne i informacyjne przyczynią się do właściwego, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Niniejszy dokument jest wypełnieniem obowiązku Gminy Pelplin w zakresie aktualizacji strategicznych dokumentów gminnych, co pozwala władzom na bieżąco kontrolować stan środowiska oraz planować na tej podstawie działania służące ochronie środowiska. Wynikiem procesu planowania jest Program zawierający wizję rozwoju systemu zarządzania ochroną środowiska, określający opcje i warunki rozwiązań. Jest on także ważnym środkiem informacji, narzędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszłości. Niniejszy dokument spełnia wymogi Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska opracowanych przez Ministerstwo Środowiska opublikowanych we wrześniu 2015 r.

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Niniejszy Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 jest kontynuacją dotychczas podejmowanych działań w zakresie szeroko rozumianej problematyki ochrony środowiska. Przy opracowywaniu Programu korzystano z zapisów zawartych w dokumentach strategicznych obowiązujących dla kraju, województwa, powiatu oraz Gminy Pelplin. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, POŚ powinien zostać także oparty na innych dokumentach strategicznych związanych z rozwojem lokalnym Gminy Pelplin, do których zaliczyć powinno się:  Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na lata 2013 – 2032,  Strategię rozwoju społeczno – gospodarczego dla Gminy Pelplin do roku 2020,  Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Tczewskiego na lata 2016-2020,  Strategię Rozwoju Powiatu Tczewskiego na lata 2007-2020,  Program Ochrony Środowiska województwa pomorskiego na lata 2013 – 2016 z perspektywą do roku 2020,  Strategię Rozwoju Województwa Pomorskiego do roku 2020 r. Wykaz wszystkich najważniejszych dokumentów, do których nawiązuje POŚ znajduje się w rozdziale 4.1. Niniejszy dokument opiera się na dostępnej bazie danych Głównego Urzędu Statystycznego, Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Gdańsku, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Starostwa Powiatowego w Tczewie, Urzędu Miasta i Gminy Pelplin. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane także od jednostek działających na omawianym terenie oraz na obszarze województwa pomorskiego i powiatu tczewskiego (zarządcy dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, zarządców instalacji).

8 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

1.4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA I OCENA WALORÓW ORAZ ZASOBÓW GMINY PELPLIN

Miasto i Gmina Pelplin (zwane dalej Gminą Pelplin) położone są we wschodniej części województwa pomorskiego, w powiecie tczewskim i są jedną z 6 gmin powiatu. Opisywany teren zajmuje powierzchnię 14 102 ha (GUS, 2015) i stanowi około 20,2 % powiatu tczewskiego i 0,8 % województwa pomorskiego. Gmina Pelplin jako jednostka administracyjna graniczy z następującymi gminami:  na północy – z Gminą Subkowy,  na południu - z Gminą Morzeszczyn i Gminą Gniew.  na wschodzie – z Gminami Miłoradz, Sztum, Ryjewo,  na zachodzie – z Gminami Stargard Gdański i Bobowo. Sieć osadniczą tworzy 14 sołectw: Bielawki, Gręblin, Janiszewko, Janiszewo, Kulice, Lignowy Szlacheckie, Małe Walichnowy, Międzyłęż, Pomyje, Rajkowy, Ropuchy, Rożental, Rudno, Wielki Garc oraz Miasto Pelplin. Przez teren analizowanego obszaru przechodzą następujące drogi: autostrada A1 przebiegająca południkowo, w zachodniej części Gminy, droga krajowa nr 91, drogi wojewódzkie o numerach: 230 Wielgłowy – Brzuśce – Pelplin – Cierzpice, 229 Rudno – Pelplin – Jabłowo, 225 - dojazd do PKP Pelplin, drogi powiatowe – 11 odcinków oraz drogi gminne – 61 odcinków. Dominującą formą użytkowania gruntów na terenie Gminy Pelplin jest użytkowanie rolnicze. Użytki rolne zajmują 11 388 ha (80,8 % powierzchni analizowanej jednostki). Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem stanowią 1 584 ha (11,2 %), grunty zabudowane i zurbanizowane 805 ha (5,7 %), natomiast grunty pod wodami 150 ha (1,1 %).

Ryc. 1. Położenie Gminy Pelplin na tle powiatu tczewskiego Źródło: tczewski.e-mapa.net

9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Szczegółową strukturę użytkowania terenu Gminy Pelplin przedstawiono w tabeli oraz zobrazowano na wykresie.

Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów Gminy Pelplin Udział Powierzchnia geodezyjna według kierunków Powierzchnia powierzchni (%) wykorzystania (ha) wg kierunków wykorzystania powierzchnia ogółem 14 102 100,0 powierzchnia lądowa 13 952 98,9 użytki rolne razem 11 388 80,8 użytki rolne - grunty orne 9 780 85,9 użytki rolne - sady 45 0,5 użytki rolne - łąki trwałe 491 4,3 użytki rolne - pastwiska trwałe 719 6,3 użytki rolne - grunty rolne zabudowane 251 2,2 użytki rolne - grunty pod stawami 9 0,1 użytki rolne - grunty pod rowami 92 0,8 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem 1 584 11,2 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - lasy 1 495 94,4 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - grunty 89 5,6 zadrzewione i zakrzewione grunty pod wodami razem 150 1,1 grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi 146 97,3 grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi 4 2,7 grunty zabudowane i zurbanizowane razem 805 5,7 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny 153 19,0 mieszkaniowe grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny 55 6,8 przemysłowe grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny inne 73 9,1 zabudowane grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny 15 1,9 zurbanizowane niezabudowane grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny rekreacji 12 1,5 i wypoczynku grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny 434 53,9 komunikacyjne - drogi grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny 61 7,6 komunikacyjne - kolejowe grunty zabudowane i zurbanizowane - użytki kopalne 1 0,1 nieużytki 139 1,0 tereny różne 38 0,3 Źródło: Powierzchnia geodezyjna kraju według kierunków wykorzystania, GUS, 2014

10 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

1% 0,30% 1,10% 5,70% użytki rolne razem

11,20% grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem grunty zabudowane i zurbanizowane razem nieużytki 80,80% tereny różne

grunty pod wodami razem

Wykres 1. Struktura użytkowania gruntów (%) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tabela 2. Struktura zagospodarowania użytków rolnych Udział % Rodzaj gruntu Powierzchnia [ha] gruntów użytki rolne razem 11 388 100,0 użytki rolne - grunty orne 9 780 85,9 użytki rolne - sady 45 0,5 użytki rolne - łąki trwałe 491 4,3 użytki rolne - pastwiska trwałe 719 6,3 użytki rolne - grunty rolne zabudowane 251 2,2 użytki rolne - grunty pod stawami 9 0,1 użytki rolne - grunty pod rowami 92 0,8 Źródło: Powierzchnia geodezyjna kraju, GUS, 2014

Według danych GUS z 2014 r. największą powierzchnię na terenie Gminy Pelplin zajmują użytki rolne 11 388 ha (80,8 % powierzchni analizowanej jednostki). Jest to teren typowo rolniczy. Największy udział wśród użytków rolnych zajmują grunty orne, które stanowią 9 780 ha (85,9 %). Najmniej jest natomiast gruntów pod stawami, których udział osiąga 0,1 %, sadów (0,5 %) oraz gruntów pod rowami (0,8 %). Obszar Gminy zamieszkuje 16 564 osób (stan na 31.12.2015 r.), co w przeliczeniu na powierzchnię daje wynik gęstości zaludnienia na poziomie 117 osób/km2. Przyrost naturalny jest ujemny i wynosi -0,3 (liczony na 1 000 mieszkańców). Urodzeń żywych w 2015 roku zarejestrowano 10,5 (na 1 000 mieszkańców), natomiast wskaźnik zgonów wynosi 10,76. W tabeli oraz na poniższym wykresie przedstawiono zmiany liczby ludności w latach 2011-2015. Tabela 3. Liczba ludności w Gminie Pelplin na przestrzeni lat 2011-2015 Rok Liczba ludności 2011 16 698 2012 16 718 2013 16 675 2014 16 647 2015 16 564 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych

11 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

16730 16718 16710 16698 16690 16670 16675 16650 16647 16630 16610

Liczbaludności 16590 16570 16564 16550 2011 2012 2013 2014 2015 Rok

Wykres 2. Zmiany liczby ludności w Gminie Pelplin na przestrzeni lat 2011-2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych

Na przestrzeni lat 2011 - 2015 obserwuje się wyraźne zmiany liczby ludności. W ciągu ostatniego pięciolecia liczba ludności Gminy zmniejszyła się o 134 osoby, co stanowi około 0,8 % mieszkańców. Liczba ludności między rokiem 2011 i 2012 nieznacznie się zwiększyła, przyrost naturalny był wówczas dodatni i wynosił ok. 4,5 (liczony na 1 000 mieszkańców). Wynika to ze zwiększonego współczynnika urodzeń żywych, który znacznie przewyższał współczynnik zgonów. W następnych latach liczba ludności stopniowo malała, jednak do roku 2014 przyrost naturalny był dodatni. W roku 2015, wskaźnik zgonów przewyższył wskaźnik urodzeń, przyrost naturalny był ujemny, liczba ludności zmniejszyła się o 83 osoby względem roku poprzedniego.

Tabela 4. Urodzenia żywe, zgony i przyrost naturalny na 1 000 ludności Urodzenia żywe na Zgony na 1 000 Przyrost naturalny Rok 1 000 ludności ludności na 1 000 ludności 2015 10,5 10,76 -0,3 2014 11,3 9,84 1,4 2013 10,4 10,01 0,4 2012 12,8 8,25 4,5 2011 11,1 11,44 -0,3 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych

Zmiany liczby ludności mogą wynikać także ze zmian salda migracji. W latach 2011-2014 saldo było ujemne, natomiast w roku 2015 nie zanotowano zameldowań oraz wymeldowań w Gminie, saldo migracji wynosiło 0 (liczone na 1 000 mieszkańców). Ujemne wartości świadczą o dużym udziale emigracji w ruchu ludności. W przypadku Gminy Pelplin mogą to być migracje do sąsiednich miast powiatowych lub do dużych miast wojewódzkich, np. Gdańska.

Tabela 5. Migracje na pobyt stały na terenie Gminy Pelplin Saldo migracji na 1 000 Rok Zameldowania ogółem Wymeldowania ogółem mieszkańców 2015 0,0 0 0 2014 -3,6 211 271 2013 -3,5 183 241

12 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Saldo migracji na 1 000 Rok Zameldowania ogółem Wymeldowania ogółem mieszkańców 2012 -3,5 151 209 2011 -2,2 203 240 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych

Struktura ekonomiczna ludności na terenie Gminy Pelplin jest korzystna, gdyż w dalszym ciągu przeważają osoby w wieku przedprodukcyjnym. Udział osób w wieku przedprodukcyjnym jest większy niż osób w wieku poprodukcyjnym, co może wiązać się z dodatnim przyrostem naturalnym w latach 2012 - 2014. Analizując dane z lat 2011 i 2015 widać zmniejszającą się liczbę ludności w wieku przedprodukcyjnym i wzrastającą w wieku poprodukcyjnym. W 2015 roku urodzeń żywych było mniej niż zgonów, można to wiązać ze zmianę przyrostu naturalnego z dodatniego na ujemny.

Tabela 6. Struktura ekonomiczna ludności w latach 2011 i 2015 na terenie Gminy Pelplin Wiek Rok Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny przedprodukcyjny 2011 21,6 65,1 13,3 2015 20,5 63,9 15,5 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych

Biorąc pod uwagę dane Głównego Urzędu Statystycznego dotyczące zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (stan na 31.12.2015 r.), na terenie opisywanego terenu działały 1 283 podmioty gospodarcze.

Tabela 7. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD

Ilość Sekcja Udział (%) podmiotów Ogółem 1 283 100 W sekcji A - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo 29 2,3 W sekcji B - górnictwo i wydobywanie 3 0,2 W sekcji C - przetwórstwo przemysłowe 159 12,4 W sekcji D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów 7 0,5 klimatyzacyjnych W sekcji E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami 2 0,2 oraz działalność związana z rekultywacją W sekcji F - budownictwo 274 21,4 W sekcji G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów 277 21,6 samochodowych, włączając motocykle W sekcji H – transport, gospodarka magazynowa 102 8,0 W sekcji I – działalność związana z zakwaterowaniem i usługami 22 1,7 gastronomicznymi W sekcji J – informacja i komunikacja 15 1,2 W sekcji K – działalność finansowa i ubezpieczeniowa 16 1,2 W sekcji L – działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 90 7,0

13 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

W sekcji M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 60 4,7 W sekcji N – działalność w zakresie usług administrowania 31 2,4 i działalność wspierająca W sekcji O – administracja publiczna i obrona narodowa, 11 0,9 obowiązkowe zabezpieczenia społeczne W sekcji P – edukacja 37 2,9 W sekcji Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna 45 3,5 W sekcji R – działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 20 1,6 W sekcji S – pozostała działalność usługowa W sekcji T - gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; 83 6,5 gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (klasyfikacja PKD 2007)

Najbardziej rozwiniętymi rodzajami działalności gospodarczej prowadzonymi na terenie Gminy Pelplin są działalności związane z handlem hurtowym i detalicznym; naprawą pojazdów samochodowych, budownictwem oraz z przetwórstwem przemysłowym.

II. STRESZCZENIE

Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska (zwany dalej Programem lub POŚ) dla Gminy Pelplin na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024. Celem dokumentu jest analiza istniejącego stanu poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz przedstawienie celów i zadań koniecznych do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji. Mają one zachować dobry stan środowiska, a tam gdzie konieczna jest poprawa – przedstawić zadania naprawcze. Wytyczono konkretne przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska i poprawą jego stanu, a także określono harmonogram ich realizacji. Podane zostały również zasady monitoringu pozwalającego na ocenę realizacji założeń dokumentu. Dokument przedstawia także charakterystykę Gminy Pelplin, z uwzględnieniem sytuacji demograficznej i gospodarczej oraz analizę istniejącej infrastruktury. Analizie poddano istniejące formy ochrony prawnej siedlisk i gatunków. Na tle powyższych analiz wskazano poszczególne zadania do realizacji w Programie Ochrony Środowiska. Podczas opracowania dokumentu korzystano z dostępnych danych, kierując się zasadą, że powinny być one zestandaryzowane i porównywalne. Gmina Pelplin położona jest we wschodniej części województwa pomorskiego, w powiecie tczewskim. Opisywany teren zajmuje powierzchnię 14 102 ha (GUS, 2015). Na koniec roku 2015 liczba ludności zamieszkująca Gminę wynosiła 16 564 osób. Dominującą formą użytkowania gruntów na terenie Gminy Pelplin jest użytkowanie rolnicze. Użytki rolne zajmują 11 388 ha (80,8 % powierzchni analizowanej jednostki). Najważniejszą rolę w drogowym systemie transportowo-komunikacyjnym pełni autostrada A1 stanowiąca zachodnią granicę Gminy oraz droga krajowa nr 91. System drogowy uzupełniają drogi wojewódzkie (3), powiatowe (11 odcinków) i gminne (61 odcinków) Na infrastrukturę Gminy składa się sieć wodno-ściekowa, w skład której wchodzi sieć wodociągowa, sieć kanalizacyjna oraz oczyszczalnie ścieków w m. Pelplin. Z sieci

14 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 wodociągowej korzysta 15 839 osób (2015), co stanowi 94,8 % Gminy Pelplin. Woda do spożycia pobierana jest z dwóch wodociągów sieciowych: Pelplin, Janiszewo, Lignowy Szlacheckie, Nowy Dwór Pelpliński, Wielki Garc, Kulice (wodociąg zakładowy). Badania jakości wód wskazują na ich przydatność do spożycia przez ludzi. Na obszarze analizowanej jednostki stopień skanalizowania wynosi ok. 82 % przy czym aktualnie ok. 98 % budynków mieszkalnych wchodzących w skład aglomeracji posiada podłączenia do sieci kanalizacyjnej. W roku 2015 odprowadzone ścieki komunalne wynosiły 515 688 m3. Gmina jest zgazyfikowana jedynie w 5,3 %, natomiast ludność korzystająca z sieci gazowej wynosi 883 (GUS, 2014). Odbiorców gazu szacuje się na 252 gospodarstwa. W 2014 r. zużyto 262,5 tys. m3 gazu. Badania jakości powietrza w 2015 roku wykazały występowanie stężeń benzo()pirenu oraz pyłów PM 10 i PM 2,5. W roku 2015 na terenie Gminy Pelplin prowadzono badania dwutlenku azotu (brak przekroczeń) oraz pyłu PM10 (stwierdzono występowanie przekroczeń). Omawiając infrastrukturę, jaka może negatywnie oddziaływać na środowisko należy odwołać się również do oddziaływania pól elektromagnetycznych. Podobnie jak w latach ubiegłych, również w 2015 r. na terenie województwa pomorskiego w żadnym punkcie pomiarowym nie stwierdzono przekroczeń poziomów dopuszczalnych PEM (7 V/m dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 300 GHz). Na terenie analizowanej Gminy przekroczenia badania prowadzone były w 2013 roku, a wynik wynosił 0,55 V/m i była to najwyższa wartość zanotowana w województwie. Został on wprowadzony w związku ze zmianami przepisów w tym zakresie. System gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie gminy obejmuje nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w zamian za uiszczanie przez nich opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Właściciele nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a na których powstają odpady komunalne, są zobowiązani zawrzeć indywidualną umowę na odbiór odpadów komunalnych z przedsiębiorcą wpisanym do rejestru działalności regulowanej. Łącznie z obszaru Gminy odebrano odpady o masie 4 758,9 Mg. W 2015 roku udało się osiągnąć wymagane poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła, odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania. Klimat opisywanego obszaru ma charakter przejściowy, pomiędzy klimatem morskim a kontynentalnym. Teren Gminy Pelplin w świetle regionalizacji fizycznogeograficznej położony jest na obszarze dwóch jednostek: Pojezierza Starogardzkiego na zachodzie i Doliny Kwidzyńskiej na wschodzie. Pod względem morfogenetycznym jest to obszar o cechach rzeźby młodoglacjalnej. Gmina Pelplin znajduje się w zasięgu regionu wodnego Dolnej Wisły, obszaru dorzecza Wisły. Położona jest w zlewni rzek: Wierzyca oraz Węgiermucy. Na analizowanym terenie wyróżniono 6 Jednolitych Części Wód Powierzchniowych (JCWP). Zachodnia część Gminy należy do JCWPd nr 30, natomiast wschodnia do JCWPd nr 31. Wg nowego podziału JCWPd na 172 części, analizowana jednostka położona jest w granicach JCWPd nr 28 i 29. Prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi dotyczy wschodnich obszarów Gminy, co związane jest z obecnością Wisły, stanowiącej wschodnią granicę Gminy. W mniejszym stopniu występuje wzdłuż rzeki Wierzycy. Lokalne podtopienia mogą wystąpić w przypadku obfitych opadów deszczu i wzmożonych przepływów wód.

15 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ustawa z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, z których na charakteryzowanym terenie występują obszary Natura 2000: Dolna Wisła oraz Dolina Dolnej Wisły, Obszar Chronionego Krajobrazu (OChK) – Gniewski oraz 16 pomników przyrody. W Gminie Pelplin lesistość wynosi 10,2 %. Powierzchnia lasów ogółem wynosi 1 483,98 ha. Obszar Gminy należy do Nadleśnictwa Starogard wchodzącego w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostką, na której spoczywać będą główne zadania zarządzania realizacją założeń tego dokumentu będzie Gmina Pelplin. Mimo to całościowe zarządzanie środowiskiem w jednostce będzie odbywać się na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego jest jeszcze poziom powiatowy, wojewódzki oraz jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Gmina podejmując działania wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej ma możliwość pozyskiwania środków finansowych na inwestycje. Program ochrony środowiska oparty został o postanowienia wynikające z dokumentów strategicznych, koncepcji i innych opracowań krajowych, wojewódzkich i lokalnych, z uwzględnieniem wymogów wynikających z obowiązujących przepisów. Zgodnie z wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska (Ministerstwo Środowiska, wrzesień 2015 r.) niniejszy Program opracowany został z uwzględnieniem 10 obszarów interwencji.

3.1. OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA

3.1.1. Klimat

Klimat ma charakter przejściowy, pomiędzy klimatem morskim a kontynentalnym. Charakterystyczną cechą jest przesunięcie pór roku w stosunku do Polski środkowej i skrócenie okresu wegetacji. Wiosna i lato są opóźnione i krótsze, okresy przedzimowy, zimy i przedwiośnia są natomiast znacznie dłuższe. Według podziału Polski na dzielnice rolniczo - klimatyczne R. Gumińskiego obszar Miasta i Gminy Pelplin leży w bydgoskiej dzielnicy klimatycznej, natomiast zgodnie z podziałem zaproponowanym przez A. Wosia jest to region klimatyczny Dolnej Wisły. Na terenie Gminy aktualnie nie ma żadnego stałego posterunku pomiarowego warunków klimatycznych. Aktualnie najbliższy posterunek znajduje się w Gdańsku. Na podstawie danych pozyskanych w latach 1982 – 2012 przez climate-data.org utworzono model klimatu, który zawiera także opracowanie dla analizowanej Gminy. Klimat Gminy ma charakter klimatu umiarkowanego chłodnego. Występują znaczne opady deszczu, także w najsuchszych miesiącach. Roczny opad wynosi około 547 mm. Najsuchszym miesiącem jest luty. Występują w tym czasie opady na poziomie 23 mm. Największe opady występują w czerwcu, osiągając średni 72 mm. Poniższy wykres przedstawia uśredniony udział opadów w poszczególnych miesiącach.

16 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Wykres 3. Średni udział opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach na terenie Gminy Pelplin Źródło: http://pl.climate-data.org

Opady w chłodnej porze roku wykazują tendencję malejącą, a co za tym idzie maleje liczba dni z pokrywą śnieżną, co jest szczególnie istotne dla rolnictwa i gospodarki wodnej. Na obszarze Miasta i Gminy dominują wiatry z sektora południowego i południowo – zachodniego. Przebieg temperatury w ciągu roku wykazuje układ charakterystyczny dla obszaru Polski. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, ze średnią temperaturą 16,8 C, a najzimniejszym styczeń, gdzie temperatura osiąga -3,5 C. Średnia roczna temperatura wynosi 7 C.

Wykres 4. Średnie temperatury powietrza w poszczególnych miesiącach na terenie Gminy Pelplin Źródło: http://pl.climate-data.org

Klimat Gminy Pelplin nie wykazuje znacznych dysproporcji w lokalnych warunkach klimatycznych. Analizowany obszar leży w zasięgu wpływów oceanicznych, przez co zimy nie są mroźne, a lata łagodne. Gmina Pelplin leży na obszarze, który pozbawiony był dotychczas klęsk żywiołowych, takich jak powodzie czy huragany, co stanowi duży atut, który może być brany pod uwagę przy wyborze miejsca osiedlania się, czy podejmowania działalności gospodarczej.

17 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

3.1.2. Stan jakości powietrza atmosferycznego

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.), Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Gdańsku dokonał oceny poziomu substancji w powietrzu w strefach województwa pomorskiego. W wyniku klasyfikacji z 2015 r., w zależności od analizy stężeń w danej strefie, można wydzielić następujące klasy stref: 1) Dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom dopuszczalny i nie jest określony margines tolerancji  klasa A - nie przekraczający poziomu dopuszczalnego1 - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakość powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem,  klasa C (C12) - powyżej poziomu dopuszczalnego  określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych  opracowanie programu ochrony powietrza POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany)  kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych. 2) Dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom docelowy  klasa A - nie przekraczający poziomu docelowego3 - brak wymaganych działań,  klasa C - powyżej poziomu docelowego  dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych,  opracowanie programu ochrony powietrza, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu, jeśli POP nie był opracowany pod kątem określonej substancji. 3) Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń ozonu z uwzględnieniem poziomu celu długoterminowego  klasa D1 - nie przekraczający poziomu celu długoterminowego - brak wymaganych działań,  klasa D2 - powyżej poziomu celu długoterminowego - wymagane działanie: dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do roku 2020.

Na terenie analizowanej jednostki WIOŚ nie prowadził badań w roku 2014. Najbliżej Gminy Pelplin badania prowadzone były w powiecie tczewskim, w miejscowości Tczew (ok. 19 km od m. Pelplin).

1 z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu 2 klasy stref określane w oparciu o poziom dopuszczalny pyłu PM2,5 dla fazy I 3 z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu

18 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Roczna ocena jakości powietrza za rok 2014 wykonana według kryteriów ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia wykazała występowanie przekroczeń pyłu PM 10 na większości stanowisk w województwie, jednakże na stanowisku w Tczewie przekroczenia nie występowały. Strefie pomorskiej, ze względu na stwierdzone przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji dla 24-godzin w roku kalendarzowym przypisano klasę C. Także stężenia benzo()pirenu i pyłu PM2,5 przekraczały wartości dopuszczalne, w kontekście całej strefy pomorskie, którą zaliczono do klasy C. Dla poziomu dopuszczalnego dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, arsenu, tlenku węgla oraz poziomu docelowego kadmu, niklu pozwoliły na zakwalifikowanie strefy do klasy A. W przypadku przekroczenia poziomu docelowego dla ozonu strefę zaliczono do klasy A, natomiast dla poziomu celów długoterminowych (do 2020 r.) do klasy D2. W roku 2015 na terenie Gminy Pelplin prowadzono badania dwutlenku azotu (brak przekroczeń) oraz pyłu PM10 (stwierdzono występowanie przekroczeń). Roczna ocena jakości powietrza wykazała podobne przekroczenia jak w roku 2014 (dla strefy pomorskiej). Dodatkowo zanotowano przekroczenia pyłu PM 2,5, na stacji w Kościerzynie (ok. 52 km od m. Pelplin), którą zaliczono do klasy C1, natomiast pozostałe stacje do klasy A.

Tabela 8. Wyniki ocen jakości powietrza w strefie pomorskiej w latach 2014-2015 Klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń w obszarach strefy ROK PM PM SO NO CO C H Pb As Cd Ni B(a)P O 2 2 10 2,5 6 6 3 A 2014 A A A C C A A A A A C D2 A A 2015 A A A C A A A A A C (C1) D2 Źródło: WIOŚ Gdańsk, 2014, 2015

Monitoring jakości powietrza w strefie pomorskiej w okresie 2014 - 2015 wskazuje na ciągłe przekroczenia norm pyłu PM 10 oraz B(a)P i O3 dla realizacji celu długoterminowego. Wieloletnie obserwacje pokazały wyraźną tendencję sezonowej zmienności pyłu PM10, którego udział w sezonie letnim nie przekracza dopuszczalnego poziomu substancji, natomiast zimą (w sezonie grzewczym) powodem przekroczeń jest niska emisja z sektora komunalno- bytowego wpływająca na wyraźne pogorszenie warunków aerosanitarnych w miejscowościach. Duży wpływ na sytuację pogodową ma położenie geograficzne, charakter zabudowy, a także jej lokalizacja. Do oceny jakości powietrza w strefie pomorskiej pod kątem ochrony roślin wykorzystano badania wykonywane na podstawie pomiarów automatycznych prowadzonych w stałych punktach pomiarowych oraz dla zbadania ozonu wykorzystano wyniki modelowania matematycznego. Wartości SO2, NOx otrzymane w latach 2014 - 2015 w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych i poziomu docelowego pozwoliły na zaklasyfikowanie Gminy Pelplin, będącej składową strefy pomorskiej do klasy A. Oznacza to, że w województwie nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu tych substancji. Wyniki modelowania matematycznego przeprowadzonego dla ozonu pod kątem ochrony roślin wskazują na brak przekroczeń dla poziomu docelowego w strefie pomorskiej, którą zaliczono do klasy A. Poziom celu długoterminowego (6 000 μg/m3xh) dla kryterium ochrony roślin, który ma być osiągnięty do roku 2020 na wszystkich stanowiskach pomiarowych został przekroczony. Stąd całą strefę pomorską zaliczono do klasy D2.

19 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Zestawienie wyników jakości powietrza ze względu na ochronę roślin przedstawiono w formie tabelarycznej.

Tabela 9. Klasyfikacja strefy pomorskiej ze względu na poszczególne zanieczyszczenia pod kątem ochrony roślin w latach 2014-2015 Klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń w obszarach strefy Rok O - poziom O – poziom celu SO NO 3 3 2 2 docelowy długoterminowego 2014 A A A D2 2015 A A A D2 Źródło: WIOŚ, Gdańsk, 2014

W związku z zanotowanymi przekroczeniami dla całej strefy pomorskiej Sejmik Województwa Pomorskiego przyjął uchwałę 158/XIII/15 z dnia 26 października 2015 r. w sprawie określenia „Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej na lata 2015-2020 z pespektywą na lata następne określony ze względu na przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5” ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego z dnia 18 grudnia 2015 r. poz. 4369.

3.1.3. Sieć gazowa i zaopatrzenie w ciepło

Gaz ziemny jest paliwem, które w odróżnieniu od innych konwencjonalnych surowców energetycznych praktycznie nie zanieczyszcza środowiska. Przy spalaniu gazu ziemnego wydzielają się znacznie mniejsze ilości dwutlenku węgla, dwutlenku siarki, tlenków azotu niż przy innych nośnikach energii, z jednoczesnym brakiem stałych produktów spalania - sadzy i popiołu. Ekologiczne korzyści użytkowania gazu ziemnego powodują, że zainteresowanie wykorzystaniem gazu do celów socjalno-bytowych, grzewczych i technologicznych stale rośnie co jest niezwykle korzystnym zjawiskiem. Wszystkie zalety gazu ziemnego w aspekcie wprowadzania coraz ostrzejszych norm dotyczących ochrony środowiska, oraz polityki energetycznej państwa, zabezpieczającej właściwy poziom dostaw gazu ziemnego powodują, że to ekologiczne paliwo należy uznać za paliwo przyszłości. Na terenie Gminy Pelplin przebiega sieć gazowa wysokiego ciśnienia, którą eksploatuje Operator Gazociągów Przemysłowych GAZ–SYSTEM S.A., Odział w Gdańsku. W eksploatacji znajdują się następujące obiekty:  gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Walichnowy – Starogard Gdański,  gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Gustorzyn – Pruszcz Gdański,  gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Gustorzyn – Reszki,  stacja gazowa wysokiego ciśnienia „Pelplin” wraz z gazociągiem przyłączeniowym wysokiego ciśnienia. Łączna długość eksploatowanych przez GAZ-SYSTEM S.A. gazociągów wysokiego ciśnienia na terenie Gminy Pelplin wynosi ok. 17 km. Nie eksploatuje obiektów na terenie miasta Pelplin. Poniższa rycina przedstawia przebieg sieci przesyłowej na terenie Gminy Pelplin.

20 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 2. Schemat gazowej sieci przesyłowej na terenie Gminy Pelplin (kolor żółty) Źródło: GAZ-SYSTEM S.A. Oddział w Gdańsku.

Na terenie analizowanej jednostki sieć gazową uzupełnia sieć średniego ciśnienia będąca w eksploatacji Polskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Gdańsku. Siecią dystrybuowany jest gaz ziemny, wysokometanowy. Sieć zasilana jest ze stacji gazowej wysokiego ciśnienia należącej do OGP GAZ-SYSTEM S.A. Długość gazociągów będących w eksploatacji PSG wynosi 17,497 km. Łączna ilość przyłączy gazowych wynosi 208 sztuk, w tym 22 należą do obszaru miejskiego, natomiast pozostałe 186 do obszarów wiejskich. Poniżej zamieszczono mapę poglądową z istniejącą siecią gazową zlokalizowaną na terenie miasta i gminy Pelplin.

21 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 3. Mapa poglądowa sieci gazowej zlokalizowanej na terenie miasta i gminy Pelplin (kolor zielony) Źródło: GAZ-SYSTEM S.A. Oddział w Gdańsku.

Odbiorców gazu szacuje się na 252 gospodarstwa, z czego 243 mieszkania ogrzewane są gazem. W 2014 r. zużyto 262,5 tys. m3 gazu. Ludność korzystająca z sieci gazowej wynosi 883 (GUS, 2014). Odsetek osób korzystających z sieci gazowej w Gminie wynosi 5,3 %. Jest to mały udział w stosunku do powiatu tczewskiego (50,2 %) oraz województwa pomorskiego (42,8 %). Mały stopień zgazyfikowania ma negatywny wpływ na jakość powietrza, dlatego należy dążyć do rozbudowy sieci gazowej i podłączania do niej kolejnych gospodarstw.

Na terenie Miasta i Gminy nie istnieje centralny system ciepłowniczy i nie działają przedsiębiorstwa ciepłownicze. Zdecydowana większość gospodarstw domowych wykorzystuje ogrzewanie piecowe (indywidualne) lub lokalne instalacje c.o. opalane węglem. Ludność na terenie jednostki zaopatrywana jest w ciepło także z lokalnych kotłowni. Taką kotłownię posiada w eksploatacji Spółdzielnia Mieszkaniowa Przylesie w Kulicach. W kotłowni zainstalowany jest jeden piec CW i CO o wydajności 230 KW, rodzaj paliwa - pellet. Z pieca korzysta 30 rodzin (około 2 000 m2). Paliwo jest ekologiczne, gdyż z jednej tony paliwa zostaje od 3 do 5% popiołu.

3.1.4. Źródła energii odnawialnej

Polska jako członek UE zobowiązana jest do realizacji tzw. pakietu klimatyczno- energetycznego, który zakłada dla niej m. in. zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych do 15 % w 2020 roku (zamiast 20 % jak średnio w UE). Spowodowane jest to faktem występowania mniejszych zasobów i efektywności odnawialnych źródeł energii.

22 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

W związku z tym każda jednostka samorządu terytorialnego w Polsce powinna dążyć do pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł energii, a tym samym przyczyniać się do realizacji założeń pakietu. Według opracowania prof. Haliny Lorenc z IMGW charakteryzowana jednostka znajduje się w strefie III - korzystnej pod względem zasobów energii wiatru.

Ryc. 4. Strefy energetyczne wiatru w Polsce Źródło: Ośrodek Meteorologii IMGW

Rozkład roczny i sezonowy częstości występowania wiatru w województwie pomorskim jest zbliżony do cech całego Niżu Polskiego. Przeważa wiatr z kierunków zachodniego i południowo-zachodniego. Natomiast wyraźnie ujawniają się dwa rejony zdecydowanie różniące się prędkością wiatru. Pierwszy to rejon nadmorski, obejmujący pobrzeża Słowińskie i Kaszubskie, gdzie występują najwyższe w Polsce (poza górami) prędkości wiatru i wysoka liczba dni w roku (nawet do 70 m/sek.) z wiatrem silnym i bardzo silnym (powyżej 15 m/sek.). Drugi rejon to obszar Pojezierza Pomorskiego, gdzie obserwuje się średnio w ciągu roku pięcio-, sześciokrotnie mniejszą liczbę dni z wiatrem silnym i bardzo silnym. Wzrasta natomiast liczba dni z wiatrem słabym i ciszą. Gmina Pelplin położona jest na obszarze, gdzie prędkości średnioroczne wiatru osiągają ok. 3-4 m/sek. Czynniki atmosferyczne występujące na terenie jednostki sprzyjają pozyskiwaniu odnawialnej energii elektrycznej z siły wiatru. Do jej produkcji wymagane jest sytuowanie masztów elektrowni wiatrowych. Na terenie Gminy Pelplin zlokalizowana jest farma wiatrowa złożona z 24 siłowni wiatrowych o pojedynczej mocy 2 MW. Obejmuje ona swoim zasięgiem następujące miejscowości: Pomyje, Janiszewko, Lignowy Szlacheckie, Rudno. Właścicielem elektrowni jest Pelplin Sp. z o.o. Odbiorcą prądu jest grupa Energa. Korzystnymi dla środowiska przyrodniczego źródłami OZE są także wszelkiego rodzaju instalacje produkujące energię z wykorzystaniem promieniowania słonecznego. W Polsce generalnie istnieją dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tę energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Najwięcej

23 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 słonecznych dni występuje w miesiącach wiosenno-letnich (kwiecień – wrzesień), w tym czasie do powierzchni ziemi trafia 80 % promieniowania rocznego. Średnia moc promieniowania słonecznego na 1 m2 powierzchni wynosi około 1 000 W/m2. W Polsce rocznie usłonecznienie (w zależności od regionu) wynosi od 1 390 do 1 900 godzin. Przyjmuje się roczną średnią wartość nasłonecznienia na około 1 600 godzin, co stanowi 30 % – 40 % długości dnia. Strefy nasłonecznia kraju przedstawiono na kolejnej rycinie.

Ryc. 5. Wartości nasłonecznienia w Polsce Źródło: Ośrodek Meteorologii IMGW

Gmina Pelplin znajduje się na obszarze o dużym usłonecznieniu przekraczającym rocznie 1 540 godzin. Kolektory słoneczne mogą być montowane na poszczególnych kompleksach budynków, tym sposobem mogą posłużyć do przygotowania ciepłej wody użytkowej w budynkach użyteczności publicznej, jak np. szkoły, urzędy. Na terenie Miasta i Gminy Pelplin działają kolektory słoneczne wykorzystywane głównie do ogrzewania wody, których właścicielami są osoby prywatne. Kolejnym źródłem energii odnawialnej są wody geotermalne. Wykorzystanie energii wód średnio i niskotemperaturowych powinno się odbywać głównie w miejskich systemach ciepłowniczych, wytwarzających przez cały rok ciepłą wodę użytkową i zapewniających pełne wykorzystanie odwiertu. Wydobycie wód średnio i niskotemperaturowych, z uwagi na mniejszą głębokość występowania zbiorników (1 500-2 000 m) niesie za sobą mniejsze ryzyko ekonomiczne, ale jest też mniej korzystne pod względem energetycznym. Pompy ciepła są źródłem energii odnawialnej, które z uwagi na obserwowany spadek ich cen oraz coraz większą sprawność energetyczną należy propagować na terenie opisywanej jednostki. Urządzenia te stosuje się do ogrzewania lub chłodzenia różnych budynków, zarówno mieszkalnych, jak i przemysłowych. W pompach ciepła, jako czynnik roboczy wykorzystuje się gaz, który skrapla się przy odpowiednim ciśnieniu i temperaturze. Aby uzyskać ciepło w tym procesie, pobiera się je z tzw. dolnego źródła (może nim być

24 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 powietrze, grunt oraz zbiornik wodny, wody przemysłowe, ścieki), który może znajdować się na powierzchni ziemi lub pod nią. Na terenie Gminy Pelplin występują tego typu urządzenia, których właścicielami są osoby prywatne Gmina Pelplin położona jest na obszarze Żuław Wiślanych, terenie bogatym w zasoby wód powierzchniowych i podziemnych. Energia wody może być wykorzystywana gospodarczo. Współcześnie energię wodną zazwyczaj przetwarza się na energię elektryczną (hydroenergetyka, często oparta na spiętrzeniach uzyskanych dzięki zaporom wodnym). Można ją także wykorzystywać bezpośrednio do napędu maszyn. Na terenie Gminy Pelplin znajdują się dwie elektrownie wodne:  elektrownia wodna w Stockim Młynie, której właścicielem jest „Energa” Sp. z o.o. Zakład Elektrowni Wodnych Straszyn. Elektrownia wybudowana została na rzece Wierzyca, wysokość piętrzenia wynosi 26,80 m n.p.m., natomiast moc elektrowni 156 kW,  Mała Elektrownia Wodna w Pelplinie, właścicielem jest Kuria Diecezjalna.

Obiektów wykorzystujących odnawialne źródła energii w Gminie Pelplin powinno stopniowo przybywać, pod warunkiem, że instalacje wykorzystujące OZE będą bardziej dostępne, a ich ceny zaczną spadać. Największe przyrosty mogą wystąpić w wykorzystaniu kolektorów słonecznych, pomp ciepła oraz w rozbudowie elektrowni wodnych na ciekach Gminy. Istotną rolę w propagowaniu energetyki odnawialnej pełnić powinna Gmina Pelplin. Dotyczy to w szczególności realizacji instalacji OZE w gminnych obiektach użyteczności publicznej.

3.1.5. Analiza SWOT – ochrona klimatu i powietrza atmosferycznego

W formie tabelarycznej przedstawiono analizę SWOT dla obszaru interwencji ochrona klimatu i jakości powietrza atmosferycznego.

Tabela 10. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jakości powietrza atmosferycznego Mocne strony Słabe strony  korzystne dla rozwoju instalacji OZE warunki klimatyczne,  niski udział gazyfikacji w Gminie,  położenie na granicy III (korzystnej)  zdecydowanie przeważająca emisja strefy zasobów energii wiatru, CO2 z węgla kamiennego,

wewnętrzne  duża ilość obiektów OZE na terenie  występowanie stężeń benzo()pirenu, Gminy: farma wiatrowa, 2 elektrownie PM 2,5 oraz pyłu PM 10, wodne, kolektory słoneczne, pompy przekraczających wartości ciepła, dopuszczalne dla strefy pomorskiej.

Czynniki  aktualizacja Planu Gospodarki Niskoemisyjnej w lipcu 2016 r. Szanse Zagrożenia  możliwości wsparcia przez państwo i UE  brak kompromisu w skali globalnej co inwestycji związanych z OZE, do porozumienia w celu redukcji emisji

termomodernizacją, rozwojem CO2, infrastruktury,  wysoki koszt inwestycji w OZE,  coraz wyższe koszty energii  wzrost liczby samochodów i natężenia zwiększające opłacalność działań ruchu drogowego, głównie ze względu

Czynniki

zewnętrzne zmniejszających jej zużycie, na przebiegającą przez Gminę  wymagania UE dotyczące efektywności autostradę A1, energetycznej, redukcji emisji oraz  niewystarczające regulacje prawne wzrostu wykorzystania OZE, w zakresie kontrolowania osób

25 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 rozwój technologii energooszczędnych fizycznych, użytkujących urządzenia oraz ich coraz większa dostępność. do spalania paliw stałych, przez służby gminne,  napływ zanieczyszczeń powietrza spoza Gminy. Źródło: opracowanie własne

Na terenie analizowanej jednostki niska emisja stanowi poważny problem. Jest jednym z trzech głównych źródeł zanieczyszczeń powietrza. Uciążliwość związana z niską emisją charakteryzuje się wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszczeń związany jest ze spalaniem węgla w paleniskach domowych, ponieważ zdarzają się jeszcze gospodarstwa, które korzystają z tradycyjnych, często przestarzałych źródeł ogrzewania. Powinno się prowadzić działania mające na celu stopniową likwidację kotłowni wyposażonych w stare wyeksploatowane kotły opalane węglem na rzecz podłączania do sieci cieplnej, instalowania kotłowni gazowych lub olejowych. Poza emisją zanieczyszczeń typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw duży problem stanowi spalanie w paleniskach domowych odpadów komunalnych. Istotnym czynnikiem wpływającym na obniżenie emisji z indywidualnych palenisk jest poprawa stanu świadomości ekologicznej mieszkańców oraz rozbudowa sieci gazowej na terenie Gminy. Wpływ na stan czystości powietrza atmosferycznego na terenie opisywanego obszaru ma również emisja liniowa ze źródeł mobilnych. Opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej (inwestycje z zakresu stosowania odnawialnych źródeł energii, termomodernizacje nieruchomości, prowadzenie akcji edukacyjnych) ma pozytywny wpływ na jakość powietrza atmosferycznego na terenie analizowanej jednostki.

3.1.6. Zagadnienia horyzontalne – ochrona klimatu i jakości powietrza

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

Zagadnienia horyzontalne I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany w zakresie ochrony klimatu i jakości powietrza będą miały różnorodny wpływ na całą działalność przemysłową, ale głównie należy zwrócić uwagę na sektor energetyczny, uwzględniając w szczególności prognozowane wahanie średniej temperatury. Konieczne będzie dostosowanie systemu energetycznego do zmian zapotrzebowania na energię elektryczną oraz do sposobu ogrzewania mieszkań, m.in. poprzez wdrożenie stabilnych niskoemisyjnych źródeł energii. Duże znaczenie może mieć rozbudowa sieci gazowej i podłączanie do niej kolejnych gospodarstw. Miasto i Gmina Pelplin przyczyni się do realizacji założeń Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku poprzez rozwój odnawialnych źródeł energii na poziomie lokalnym, (rozbudowa farmy wiatrowej, elektrowni wiatrowych oraz zwiększenie wykorzystania biomasy). II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska

26 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Awarie mają miejsce w zakładach przemysłowych, w sieciach gospodarki i komunalnej, urządzeniach i liniach energetycznych. Dotyczą w zasadzie urządzeń technicznych i są konsekwencją niedopatrzenia lub niewłaściwej ich obsługi, eksploatacji i konserwacji. Przyczyną awarii mogą być też inne czynniki, np. naturalne zużycie materiału, ukryte wady. Awaria instalacji przemysłowej lub zbiornika, w którym przechowuje się lub przewozi toksyczne środki, po przedostaniu się do atmosfery może doprowadzić do skażenia terenu. Szczególnie groźne i częste są katastrofy środków transportu.

III – Działania edukacyjne Ważnym działaniem w zakresie edukacji społeczeństwa jest zaangażowanie społeczności lokalnej na terenie Gminy w działania na rzecz poprawy jakości powietrza, ze szczególnym uwzględnieniem niskiej emisji. Niezbędnym staje się organizowanie szkoleń w celu edukacji i zwiększania świadomości mieszkańców w zakresie: zmian klimatu i sposobów minimalizowania ich skutków oraz metod zapobiegania i ograniczania ich skutków dla mieszkańców: terenów zagrożonych powodziami i silnymi wiatrami.

IV – Monitoring środowiska W ramach funkcjonowania Systemu Oceny Jakości Powietrza wykonywane są opracowania, dotyczące każdej strefy województwa. Należy do nich Roczna Ocena Jakości Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w każdej strefie pod kątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych oraz wskazuje strefy wymagające tworzenia Programów Ochrony Powietrza. Ocena ta ma na celu pomoc w osiągnięciu w danej strefie wymaganych standardów jakości powietrza. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach. W przyszłości w dalszym ciągu powinny być wykonywane pomiary na terenie analizowanej Gminy, nie tylko w zakresie pyłu PM10 i dwutlenku azotu, ale także pozostałych zanieczyszczeń powietrza.

3.2. ZAGROŻENIA HAŁASEM

Postępująca urbanizacja oraz rozwój komunikacji drogowej powodują wzrost uciążliwości wynikające ze stałego narastania hałasu. Mają one wpływ na zdrowie człowieka i jego stan psychiczny. Zagrożenie hałasem i wibracjami charakteryzuje się mnogością źródeł i powszechnością występowania. Najbardziej uciążliwymi emitorami hałasu i wibracji, mającymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, są: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, ciężarowe, motocykle), place budowy oraz zakłady, które mogą emitować hałas np. z urządzeń klimatyzacyjnych. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczających

środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje się poziom równoważny dźwięku (LAeq), który jest uśrednionym poziomem dźwięku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzależnione są od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826), z uwzględnieniem zmian wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 r. (Dz. U. 2014 poz. 112), na terenach zabudowy zagrodowej i wielorodzinnej dopuszczalny poziom hałasu emitowany przez drogi lub linie kolejowe w porze

27 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 dziennej wynosi 65 dB, a w porze nocnej 56 dB, emitowany przez pozostałe obiekty i działalność będącą źródłem hałasu w porze dziennej wynosi 55 dB, a w porze nocnej 45 dB. Natomiast na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (w tym także na terenach związanych z pobytem dzieci, szpitalami) dopuszczalny poziom hałasu w porze dziennej wzdłuż dróg wynosi 61 dB, a w porze nocnej 56 dB, a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, a w porze nocnej 40 dB. Hałas komunikacyjny jest obecnie dominującym źródłem zakłóceń klimatu akustycznego środowiska. Jest to najważniejsze źródło hałasu na terenie analizowanej jednostki. Związane jest to z występowaniem autostrady A1, drogi krajowej nr 92 oraz dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Wzrost zagrożenia hałasem drogowym związany jest przede wszystkim z gwałtownym przyrostem w ostatnich latach natężenia przewozów towarowych i osobowych w ruchu lokalnym oraz tranzytowym. Zgodnie z art. 118 ustawy Prawo ochrony środowiska na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska sporządza się mapy akustyczne. Mapy akustyczne opracowywane są przez GDDKiA dla dróg krajowych o ruchu powyżej 3 000 000 pojazdów rocznie. Pomimo obecności na terenie Gminy tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu, mapy akustyczne dla tego rejonu nie zostały sporządzone.

Hałas przemysłowy powoduje uciążliwość w znacznie mniejszym wymiarze niż hałas komunikacyjny. Na analizowanym terenie może powstawać w pobliżu zakładów np. serwisów samochodowych, zakładów fryzjerskich. Hałas mogą powodować również stacje paliw i myjnie samochodowe. Obserwacja trendów zmian hałasu emitowanego przez zakłady wykazuje, że stopień zagrożenia tym rodzajem hałasu nieznacznie zmniejsza się. Jednak w dalszym ciągu obserwuje się powstawanie nowych, uciążliwych źródeł hałasu, pochodzących z niewielkich podmiotów gospodarczych. Dominującym źródłem hałasu są tu najczęściej urządzenia klimatyzacyjno-wentylacyjne zamontowane na zewnątrz budynku, pracujące w cyklu automatycznym, często całodobowo. Pracy klimatyzatorów towarzyszy ciągły, jednostajny szum, który zwłaszcza w porze nocnej może powodować dużą niedogodność dla mieszkańców. Dużą skutecznością w zwalczaniu przekroczeń akustycznych jest działalność kontrolna i interwencyjna WIOŚ. W latach 2013 - 2015 WIOŚ w Gdańsku przeprowadził 19 kontroli podmiotów gospodarczych. Przeprowadzone kontrole nie wykazały przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu.

3.2.1. Ruch drogowy jako źródło hałasu

Na sieć drogową Gminy Pelplin składają się następujące drogi: 1) autostrada A1 - przebiegająca południkowo, w zachodniej części Gminy 2) droga krajowa n 91 - przebiegająca południkowo, w środkowej części Gminy, 3) drogi wojewódzkie o numerach 230 Wielgłowy – Brzuśce – Pelplin – Cierzpice oraz 229 Rudno – Pelplin – Jabłowo, 225 - dojazd do PKP Pelplin ul. Dworcowa, 4) drogi powiatowe - 11 odcinków, 5) drogi gminne - 61 odcinków.

28 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 6. Powiązania komunikacyjne Gminy Pelplin Źródło: http://pelplin.e-geoportal.pl

Nadzór nad autostradą oraz drogą krajową nr 91 sprawuje Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Gdańsku (GDDKiA). Stan autostrady jest bardzo doby. Stan drogi krajowej przedstawia poniższa tabela.

Tabela 11. Informacja na temat stanu drogi nr 91 w Gminie Pelplin OGÓLNA OCENA STANU Pożądany 5,000 km 55,9 % Ostrzegawczy 2,939 km 32,9 % Krytyczny 1,000 km 11,2 % Źródło: GDDKIA Oddział w Gdańsku

Stan określony za krytyczny uznany został w ramach Systemu Oceny Stanu Nawierzchni na odcinku pomiędzy 59 a 60 km drogi, z uwagi na punktowe zmiany trwałości nawierzchni, które nie są widoczne przez użytkowników. Poprawa stanu nawierzchni na tym odcinku zostanie wykonana w ramach działań bieżącego utrzymania drogi. Nadzór nad drogami wojewódzkimi sprawuje Zarząd Dróg Wojewódzkich w Gdańsku. Poniższa tabela przedstawia ich długość na terenie Gminy wraz ze stanem nawierzchni.

Tabela 12. Informacja na temat stanu dróg wojewódzkich w Gminie Pelplin Nr Długość Odcinek drogi Stan nawierzchni drogi w km 225 dojazd do PKP Pelplin ul. Dworcowa m - 0,182 średni Ropuchy- A 1 – Pelplin - Rondo I im. g - 3,480 Męczenników Pelplińskich - Obwodnica Pelplina m - 3,591 229 dobry/średni Aleja Kociewska – Rondo im. Chopina - Rudno – g - 10,775 Wlk. Walichnowy – Rz. Wisła 17,846

29 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Nr Długość Odcinek drogi Stan nawierzchni drogi w km g - 5,486 Rajkowy - Pelplin - skrzyżowanie z obwodnicą m - 0,150 Pelplina (Nieciągłość) - Rondo im. Chopina – m - 0,877 230 zły/średni ul. Mickiewicza - Rondo Cukrownia - m - 0,850 ul. Wybudowanie Pelplin. - /Kursztyn/ g - 5,850 13,213 31,241 km w tym: razem gmina i miasto Pelplin m - 5,650 g - 25,591 m – miasto / g - teren wiejski gminy Źródło: Zarząd Dróg Wojewódzkich w Gdańsku

Łączna długość dróg wojewódzkich wynosi 31,241 km, w tym na terenie miasta Pelplin 5,650 km, natomiast na terenach wiejskich 25,591 km.

Łączna długość dróg powiatowych wynosi 38,549 km. Średni stan nawierzchni posiada 46,3 % dróg powiatowych, natomiast zły 53,7 %. Stan dobry nie występuje na drogach powiatowych w Gminie Pelplin. Drogi powiatowe na terenie Gminy wraz ze stanem nawierzchni zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 13. Informacja na temat stanu dróg powiatowych w Gminie Pelplin Długość na terenie Nr drogi Przebieg drogi Stan drogi Gminy (km) 2716G Klonówka – Rajkowy – Rudno 7,300 zły Starogard Gd. - Rywald – Klonówka – 2718G 2,656 zły Pelplin 2810G Tczew – Gorzędziej – Rybaki – Gręblin 1,057 zły 2814G Rybaki – Międzyłęż – Małe Walichnowy 5,006 zły Lignowy Szlacheckie – Wielkie 2816G 2,500 zły Walichnowy 2818G Pelplin – Pomyje – Lignowy Szlacheckie 4,861 średni 2819G Kulice – Janiszewo 2,200 zły 2820G Pelplin – Kulice – Nowa Cerkiew 5,839 średni 229 – Bielawki – Nowa Cerkiew – 2821G 5,500 średni Rzeżęcin 2888G Podgórna 0,702 średni 2889G Strzelnica 0,928 średni Źródło: na podstawie opracowania pn/]. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin na lata 2013 – 2016 z perspektywą na lata 2017 - 2020

Przez teren Miasta i Gminy Pelplin przebiega 61 odcinków dróg gminnych, których łączna długość wynosi 64,309 km.

Pomiary dobowego natężenia ruchu wykorzystywane są do określenia intensywności zagrożenia hałasem komunikacyjnym, który jest uzależniony od ilości przejazdów samochodów osobowych oraz ciężarowych. Pomiary na autostradzie oraz drodze krajowej nr 91 prowadziła GDDKiA. Badania prowadzone są w cyklu 5-letnim. Ostatnie badania wykonano w 2015 roku. Poniższa tabela przedstawia wyniki badań z 2010 i 2015 r.

30 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Tabela 14. Dobowe natężenie ruchu na drogach w Gminie Pelplin w latach 2010-2015 Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych (poj./dobę) Dł. Sam. Samochody Pojazdy Nr odcinka Lekkie sam. Nazwa odcinka drogi osobowe ciężarowe Ciągniki silnikowe drogi drogi Motocykle ciężarowe Autobusy mikro- bez rolnicze ogółem [km] (dostawcze z przycz. busy przycz. Autostrada A1 2015 Węzeł Swarożyn - A1 12,617 41 14 927 915 427 3 529 88 0 19 927 Węzeł Pelplin Węzeł Pelplin - Węzeł A1 21,078 42 14 433 758 581 3 601 87 0 19 502 Kopytkowo 2010 Węzeł Swarożyn - A1 12,617 22 8 348 529 441 2 857 48 0 12 245 Węzeł Pelplin Węzeł Pelplin - Węzeł A1 21,078 22 8 722 459 300 2 881 53 0 12 437 Kopytkowo Droga krajowa 2015 91 Czarlin - Rudno 13,168 52 6 321 835 262 642 79 16 8 207 91 Rudno - Gniew 12,308 26 4 319 672 254 667 72 9 6 019 2010 - brak badań na odcinku drogi na terenie Gminy Pelplin Drogi wojewódzkie 2015 Stacja Kolejowa 225 0,182 2 447 39 15 13 7 1 524 Pelplin – DW 229 Obwodnica Pelplina 229 1,980 35 3 702 338 87 134 26 13 4 335 /Wylot/ - Rudno Autostrada A-1 - 229 Pelplin /Wlot 4,000 62 5 396 460 93 180 12 12 6 215 Obwodnicy/ /Wlot/ - Obwodnica 229 2,700 27 2 206 195 69 152 5 11 2 665 Pelplina - /Wylot/

31 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych (poj./dobę) Dł. Sam. Samochody Pojazdy Nr odcinka Lekkie sam. Nazwa odcinka drogi osobowe ciężarowe Ciągniki silnikowe drogi drogi Motocykle ciężarowe Autobusy mikro- bez rolnicze ogółem [km] (dostawcze z przycz. busy przycz. Wielgłowy - Pelplin /sk. 230 13,300 23 844 92 19 6 0 5 989 z DW 229/ Pelplin sk. z DW 229 – 230 sk. z DP 2818g /Rondo 0,900 50 2 828 276 57 87 20 10 3 328 Cukrownia/ Pelplin /sk. z DW229/ - 230 10,895 5 1 047 94 34 32 20 4 1 236 Cierzpice 2010 Stacja Kolejowa 225 0,182 2 422 37 14 12 7 1 459 Pelplin – DW 229 Autostrada A-1 - 229 Pelplin /Wlot 1,985 79 4 077 514 104 138 20 10 4 942 Obwodnicy/ /Wlot/ - Obwodnica 229 3,987 31 1 265 89 57 129 8 7 1 586 Pelplina - /Wylot/ Obwodnica Pelplina 229 2,060 38 3 115 366 137 118 23 19 3 816 /Wylot/ - Rudno Wielgłowy - Pelplin /sk. 230 14,0 22 796 87 18 6 0 5 934 z DW 229/ Pelplin /sk. z DW 229/ 230 10,9 8 988 89 32 30 19 4 1 167 - Cierzpice Źródło: GDDKiA

32 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Największe natężenie ruchu jest na autostradzie na odcinku węzeł Swarożyn - węzeł Pelplin. Dobowe przejazdy samochodów przekraczają 19 900 sztuk. Na autostradzie największy udział mają samochody osobowe, które wynoszą około 75 % pojazdów. Między rokiem 2010 a 2015 ruch pojazdów na autostradzie A1 zwiększył się o ponad 37 %. Zwiększyły się przede wszystkim przejazdy samochodów osobowych (o 42 %) oraz samochodów ciężarowych (z przyczepką i bez, o ok. 20 %). Na drodze krajowej nr 91 udział samochodów osobowych jest podobny, jak na autostradzie, gdyż stanowi ok. 75 % wszystkich pojazdów. Największe natężenie występuje na odcinku Czarlin-Rudno (samochody osobowe 77 % przejazdów, samochody ciężarowe z przyczepką i bez - ok. 11 %). Na odcinku Rudno - Gniew udział samochodów ciężarowych jest większy (pomimo mniejszego ruchu) i wynosi ok. 15 %. W roku 2010 na drodze krajowej nr 91, przebiegającej przez analizowaną Gminę nie były prowadzone badania pomiaru dobowego ruchu pojazdów. Na drogach wojewódzkich największe natężenie (ok. 68,5 % przejazdów) występuje na drodze o nr 229, która łączy się z autostradą A1. Najmniejsze natężenie ruchu występuje na niespełna kilometrowym odcinku drogi wojewódzkiej nr 225, łączącej dworzec PKP Pelplin z drogą nr 229. Przejazdy stanowią tam ok. 2,7 % ruchu na drogach wojewódzkich. Spośród nich przeważają pojazdy samochodowe. Na drodze wojewódzkiej nr 225 ruch pojazdów w roku 2015 był większy o 12 % niż w roku 2010. Z kolei na drodze nr 229 dobowe natężenie ruchu pojazdów zwiększyło się aż o 22 %, a na drodze nr 230 prawie dwukrotnie (ponad 43 %). Udział przewozów towarowych jest duży, co związane jest z obecnością drogi szybkiego ruchu - autostrady A1. W kolejnych latach udział przewozów będzie się zwiększał w związku z rosnącą liczbą pojazdów samochodowych oraz poprawą nawierzchni na pozostałych drogach w Gminie. Przemawia za tym fakt wzrostu ruchu pojazdów między rokiem 2010 a 2015, co sprawia że prognozy na najbliższe lata także wskazują na zwiększenie dobowego natężenia przewozów samochodów. Na terenie Gminy Pelplin występuje również magistrala kolejowa Śląsk – porty ze stacją Pelplin, która ciągnie się na długości 8 km. Jest to linia dwutorowa zelektryfikowana. Ponadto część obszaru Gminy znajduje się w strefie obsługi stacji Subkowy. Na terenie charakteryzowanej jednostki administracyjnej funkcjonuje także przystanek kolejowy Kulice. System komunikacyjny uzupełniają ścieżki rowerowe. Łączna długość ścieżek rowerowych w Gminie wynosi 7,2 km (2014 r.). Gmina dąży do rozwijania i budowy nowych ścieżek rowerowych, które zachęcają mieszkańców jednostki do korzystania z ekologicznego środka transportu jakim jest rower. Korzyści dla środowiska wynikające z jazdy rowerem to przede wszystkim brak hałasu oraz emisji zanieczyszczeń (zerowa emisja dwutlenku węgla, pyłów i tlenków azotu). Pozytywny wpływ ma także na tereny zielone i zabytkowe budynki, które chroni przed szkodliwymi skutkami zanieczyszczeń. Członkowie Stowarzyszenia Wesoła Stonoga z Pelplina (organizacja powołana przez pracowników i sympatyków Specjalnego Ośrodka Szkolno - Wychowawczego w Pelplinie) stworzyli ciekawe propozycje szlaków rowerowych na terenie Gminy: - Szlak nr 1 o nazwie Trasa Ceglanego Byka, ciągnie się na długości 26,1 km przez miejscowości: Pelplin – Rudno - Małe Walichnowy – Wielkie Walichnowy – Lignowy Szlacheckie – Pomyje – Pelplin. - Szlak nr 2 o nazwie Trasa Zielonej Energii, ciągnie się na długości 13,2 km przez miejscowości Pelplin – Rożental - Kulice – Stocki Młyn – Janiszewo – Janiszewko - Pelplin. - Szlak nr 3 o nazwie Trasa Słonecznego Zegara, ciągnie się na długości 12,6 km przez miejscowości Pelplin – Rajkowy – Ornasowo – Pelplin.

33 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

- Szlak nr 4 o nazwie Trasa Skrzydlatego Konia, ciągnie się na długości 18,0 km przez Pelplin – Rombark – Nowa Cerkiew – Kulice – Pelplin. - Szlak nr 5 o nazwie Trasa Kapliczki na rozstajach, ciągnie się na długości 38,7 km przez miejscowości Pelplin – Nowa Cerkiew – Rzeżęcin - Gąsiorki – Lipia Góra – Majewo – Królów Las – Morzeszczyn – Gętomie – Kulice – Pelplin. - Szlak nr 6 o nazwie Trasa Pobożnych Myśliwych, ciągnie się na długości 13,5 km przez miejscowości Pelplin – Nowy Dwór Pelpliński – Ropuchy – Bielawki – Pelplin. - Szlak nr 7 o nazwie Trasa Podwójnego Znaczenia, ciągnie się na długości 25,8 km przez Pelplin – Rajkowy – Radostowo – Brzuśce – leśniczówka Bukowiec – Brzeźno Wielkie – Klonówka – Pelplin. - Szlak nr 8 o nazwie Trasa Piaseckiej Madonny, ciągnie się na długości 41,4 km przez Pelplin – Nowa Cerkiew – Morzeszczyn – Dzierżążno – Gogolewo - Piaseczno – Gogolewo – leśniczówka Brody – Pustki - Janiszewo – Pelplin Trasy rowerowe zostały zobrazowane na poniższej rycinie.

Ryc. 7. Przebieg szlaków rowerowych zaproponowany przez Stowarzyszenie Wesoła Stonoga Źródło: drogistonogi.pelplin.pl/

Duży potencjał tras rowerowych powinien skłaniać Gminę do dalszej rozbudowy utwardzonych ścieżek rowerowych, które cieszą się dużym zainteresowaniem wśród mieszkańców. Transport rowerowy jest jednym z nielicznych środków transportu, które nie

34 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 wydzielają spalin, a przy tym nie zanieczyszczają środowiska. Ma także pozytywny wpływ na środowisko akustyczne obszaru.

3.2.2. Analiza SWOT – zagrożenia hałasem

W kolejnej tabeli przedstawiono analizę SWOT dla obszaru interwencji zagrożenia hałasem.

Tabela 15. Analiza SWOT – zagrożenia hałasem Mocne strony Słabe strony  modernizacja i remonty nawierzchni dróg,  natężenie hałasu komunikacyjnego  promowanie ruchu rowerowego na związanego z obecnością autostrady terenie Gminy, A1 i drogi krajowej nr 91,  brak występowania zagrożeń  brak opracowanych map akustycznych związanych ze szkodliwym dla obszaru drogi krajowej nr 91 oraz oddziaływaniem hałasu poza ciągami autostrady A1, komunikacyjnymi i skupiskami małych  brak zastosowania konkretnych i średnich przedsiębiorstw, rozwiązań w zakresie zagrożenia

Czynniki wewnętrzne  brak dużych zakładów przemysłowych hałasem na terenie Gminy Pelplin. emitujących ponadnormatywne natężenie hałasu. Szanse Zagrożenia  rozwój sieci rowerowej, pozwalający  wzrost liczby zarejestrowanych na połączenie z sąsiednimi gminami, pojazdów samochodowych,  korzystanie z komunikacji zbiorowej,  wysokie koszty rozbudowy  produkcja cichszych samochodów – transportu przyjaznego środowisku nowe technologie redukujące hałas, naturalnemu,

Czynniki

zewnętrzne  prowadzenie monitoringu hałasu –  stosowanie samochodu osobowego szczególnie wzdłuż autostrady A1 jako podstawowego środka oraz drogi krajowej nr 91. transportu. Źródło: opracowanie własne

3.2.3. Zagadnienia horyzontalne - zagrożenie hałasem

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Adaptacja przestrzeni do warunków dużego wzrostu temperatury i jej wpływu na hałas to jedno z wyzwań współczesnej gospodarki przestrzennej. Wysoka temperatura generuje rozwój i zwiększenie ilości urządzeń mających na celu minimalizację zagrożeń termicznych, czyli urządzeń klimatyzacyjnych i chłodniczych, których na terenie Gminy Pelplin jest dużo, co związane jest z licznymi małymi przedsiębiorstwami (zakłady fryzjerskie, stolarskie, sklepy, zakłady mechaniczne, itp.).

II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska

35 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Hałas nie tylko może wywierać niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, ale również zwierząt ograniczając coraz bardziej ich przestrzeń życiową. Szkodliwość hałasu zależy nie tylko od jego natężenia ale także od częstość występowania, charakteru oddziaływania (ciągły, przerywany) i długotrwałości działania. W związku z wzrostem negatywnych czynników należy przewidzieć podjęcie działań zmierzających do ograniczenia emisji hałasu, a w tym dalszej poprawy stanu dróg, w uzasadnionych przypadkach wprowadzania ograniczeń prędkości i wagi pojazdów na obszarach zabudowanych oraz remontów dróg, , czy też nasadzenia drzew i krzewów jako zieleni izolacyjnej. Duże znaczenie dla ochrony przed hałasem mają także ekrany akustyczne, które montowane są głownie wzdłuż ciągów szybkiego ruchu.

III – Działania edukacyjne Poważnym choć na co dzień rzadko dostrzeganym zagrożeniem dla środowiska życia człowieka jest emisja hałasu. Działania edukacyjne należy traktować możliwie szeroko. Powinny one docierać w szczególności do władz samorządowych na szczeblu powiatu i gminy, tak aby naświetlić sposób wykorzystania i potencjał instrumentów jakie dają przepisy prawa ochrony środowiska w walce z hałasem Niezbędnym staje się organizowanie przez Gminę szkoleń w celu edukacji i zwiększania świadomości mieszkańców, a szczególnie młodzieży szkolnej w zakresie oddziaływania hałasu na człowieka i zwierzęta, a także w jaki sposób ograniczyć skutki nadmiernego oddziaływania hałasu na mieszkańców terenów zagrożonych hałasem

IV – Monitoring środowiska Na terenie województwa oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi rejestr zawierający informacje o stanie akustycznym środowiska na podstawie pomiarów, badań i analiz wykonywanych w ramach państwowego monitoringu środowiska. Konieczne powinno być bardziej szczegółowe wykonywanie badań monitoringowych w analizowanej Gminie ze względu na obecność autostrady A1, charakteryzującej się dużym dobowym natężeniem ruchu pojazdów (ok. 20 tys.).

3.3. POLA ELEKTROENERGETYCZNE

Normy środowiskowe ustanowione w celu ochrony ludności przed promieniowaniem elektromagnetycznym zawarte są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Nadajniki stacji bazowych telefonii komórkowej wytwarzają np. pola o częstotliwościach od około 0,1 MHz do około 100 GHz. Natomiast linie i stacje elektroenergetyczne są źródłami pól o częstotliwości 50 Hz. Prowadzący instalację, użytkownik stacji elektroenergetycznej lub napowietrznej linii elektroenergetycznej lub instalacji stacji nadawczej emitującej pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz, są obowiązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, co reguluje ustawa Prawo ochrony środowiska. W roku 2014 na terenie Gminy Pelplin nie prowadzono badań w ramach PEM. Najbliżej analizowanej jednostki badania prowadzono w m. Gniew (ok. 13 km od m. Pelplin) oraz w m. Morzeszczyn (ok. 10 km od m. Pelplin). Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla zakresu 3

36 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

MHz – 3 000 MHz w Gniewie wynosiła 0,43 V/m, natomiast w m. Morzeszczyn 0,30 V/m. Badania wykazały, że w ww. punktach pomiarowo-kontrolnych nie stwierdzono przekroczeń poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych. W roku 2014 na terenie województwa pomorskiego w żadnym punkcie pomiarowym nie stwierdzono przekroczeń poziomów dopuszczalnych PEM. Na terenie Gminy Pelplin badania poziomu pól elektromagnetycznych prowadzone były w 2013 roku. Wyniki pomiarów wykazały, że wartości dla zakresu 3 MHz – 3 000 MHz w Pelplinie wyniosła 0,55 V/m i była to najwyższa wartość zanotowana w roku 2013. Pomiary poziomów pól promieniowania elektromagnetycznego w województwie pomorskim wykonane w 2013 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku nie wykazały występowania przekroczeń dopuszczalnych poziomów promieniowania w żadnym punkcie pomiarowym. Uzyskane wyniki nie odbiegają od wyników z poprzednich lat.

3.3.1. Sieci elektroenergetyczne

Znaczące oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych występuje w paśmie 50 Hz od urządzeń i sieci energetycznych; źródłem największych oddziaływań mogących powodować przekroczenia poziomów dopuszczalnych są napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz związane z nimi stacje elektroenergetyczne. W krajowych przepisach dopuszcza się występowanie pochodzących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o natężeniach mniejszych od 1 kV/m m.in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne więc mogą być linie i stacje elektroenergetyczne o napięciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, bądź wyższych. Zasięg promieniowania mogącego wpływać niekorzystnie na człowieka sięga do 40 m po obu stronach linii. Linie 110 kV są źródłami pola elektromagnetycznego mogącego powodować przekroczenie wartości dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Największa wartość natężenia pola elektrycznego jaka może wystąpić pod linią lub w jej pobliżu nie przekracza tutaj 3 kV/m. Największa wartość natężenia pola elektrycznego, jaka może wystąpić pod linią 220 kV lub w jej pobliżu nie przekracza 6 kV/m. Maksymalne wartości natężenia pola elektrycznego pod linią 400 kV, na wysokości 1,8 m od powierzchni ziemi, wynoszą 10 kV/m. Sieć elektroenergetyczna na terenie Gminy Pelplin jest eksploatowana przez ENERGA - OPERATOR S.A. Oddział w Gdańsku. Odbiorcy energii elektrycznej Gminy Pelplin zaopatrywani są w energię elektryczną liniami wysokiego, średniego i niskiego napięcia. Infrastruktura techniczna w zakresie sieci energetycznej na terenie Miasta i Gminy Pelplin obejmuje:  linie napowietrzne WN 110 kV – ich długość wynosi 15,1 km. Stan tych linii jest dobry.  linie kablowe SN 15 kV pochodzące głównie z lat 80. i 90. ubiegłego wieku. W ostatnim 10-leciu przeprowadzono gruntowną wymianę linii kablowych najbardziej awaryjnych. Obecnie długość linii kablowych w mieście wynosi 18,4 km. Stan techniczny tych linii należy określić jako dobry.  linie napowietrzne SN – ich długość wynosi 117,5 km. Stan tych linii jest dobry.  stacje transformatorowe 15/0,4 kV (SN/nn) są obiektami określanymi jako stacje słupowe, wieżowe i wnętrzowe. Stan stacji należy określić jako dobry.

37 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Infrastruktura techniczna niskiego napięcia nn (0,4 kV) obejmuje:  linie kablowe nn o długości 59,9 km.  linie napowietrzne nn o długości 130,2 km.

Linie napowietrzne oraz przyłącza nn są od wielu lat modernizowane głównie w zakresie wymiany przewodów gołych na izolowane. Stan całej infrastruktury sieci nn należy określić jako dobry. Poniższa tabela przedstawia zestawienie linii energetycznych na terenie Gminy Pelplin według danych na rok 2016.

Tabela 16. Zestawienie linii Energa - Operator S.A. znajdujących się w granicach administracyjnych Gminy Pelplin nn 0,4kV Lp. Rodzaj Użytkownik Właściciel Długość (m) 1 napowietrzna Energa-Operator SA Energa-Operator SA 130 172 2 kablowa Energa-Operator SA Energa-Operator SA 59 872 łączna długość 190 044 SN 15kV Lp. Rodzaj Użytkownik Właściciel Długość (m) 1 napowietrzna Energa-Operator SA Energa-Operator SA 117 488 2 kablowa Energa-Operator SA Energa-Operator SA 18 358 łączna długość 135 846 WN 110kV Lp. Rodzaj Użytkownik Właściciel Długość (m) 1 napowietrzna Energa-Operator SA Energa-Operator SA 15 088 2 kablowa Energa-Operator SA Energa-Operator SA 0 łączna długość 15 088 Źródło: Energa - Operator S.A. Oddział w Gdańsku

Według sprawozdania o dostawie i zużyciu energii elektrycznej na terenie Gminy Pelplin ilość odbiorców prądu przedstawia się następująco: 1) Odbiorcy posiadający umowy kompleksowe:  odbiorcy na niskim napięciu taryfy C - 138 odbiorców, zużycie 763,68 MWh,  odbiorcy na niskim napięciu taryfy G - 731 odbiorców, zużycie 4 500,540 MWh,  odbiorcy na średnim napięciu - 6 odbiorców, zużycie 1 614,086 MWh, 2) Odbiorcy posiadający umowy o świadczeniu usług dystrybucji:  odbiorcy na wysokim napięciu - 2 odbiorców, zużycie 2 265,22 MWh,  odbiorcy na średnim napięciu - 2 odbiorcy, zużycie 568,91 MWh,  odbiorcy na niskim napięciu - 13 odbiorców, zużycie 2 476,94 MWh.

Do roku 2024 planowana jest rozbudowa i modernizacja linii WN, SN oraz nn. Wykaz planowanych projektów przedstawiono w poniższej tabeli. Jednocześnie prowadzone są planowe i interwencyjne prace eksploatacyjne polegające na oględzinach sieci, wykonywaniu pomiarów elektrycznych, realizacji zabiegów specjalistycznych. Jednym z podstawowych

38 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 zadań jest zachowanie bezpiecznych odległości gałęzi drzew od przewodów. Wykonywanie wycinek zadrzewienia w pasie bezpieczeństwa linii elektroenergetycznych jest realizowane przez firmy zewnętrzne.

3.3.2. Stacje nadawcze telefonii komórkowej

Na terenie Gminy Pelplin funkcjonują również stacje nadawcze telefonii komórkowej. Stacje bazowe znajdują się w następujących miejscowościach:  Gręblin - stacje bazowe telefonii komórkowych T-Mobile, Orange, Plus,  Ropuchy - stacje bazowe telefonii komórkowej T-Mobile, Orange,  Pelplin - stacje bazowe telefonii komórkowej T-Mobile, Orange, Plus, Play, Aero 2. Lokalizację stacji przedstawia poniższa rycina.

Ryc. 8. Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowych na terenie Gminy Pelplin Źródło: http://beta.btsearch.pl/

Podobnie jak w latach ubiegłych, również w 2014 r. badania Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gdańsku w żadnym z punktów pomiarowych nie wykazały przekroczenia poziomu dopuszczalnego (7 V/m dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 300 GHz). Stacje bazowe telefonii komórkowych są obiektami istotnymi z punktu widzenia ochrony środowiska. Na obszarach, gdzie połączenia sieciowe są mniej liczne, jak to ma miejsce w Gminie Pelplin stacje bazowe rozmieszczane są rzadziej, zaś anteny emitują większą moc niż na terenach miejskich. W otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajdujących się w Gminie, pola o wartościach wyższych od dopuszczalnych w praktyce występują w odległości do 25 metrów od anten na wysokości ich zainstalowania. Ponieważ anteny są instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnie stawianych wieżach, nie stwarzają one zagrożenia dla mieszkańców.

3.3.3. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne

W kolejnej tabeli przedstawiono analizę SWOT dla obszaru interwencji pola elektromagnetyczne.

39 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Tabela 17. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne Mocne strony Słabe strony

 według pomiarów WIOŚ – brak przekroczeń dopuszczalnych norm promieniowania  występowanie linii WN 110 kV, elektromagnetycznego,  obecność na terenie Gminy nadajników

wewnętrzne  prowadzenie zabiegów telefonii komórkowej (stacji bazowych), specjalistycznych mających na celu  brak corocznych badań PEM dla ochronę linii energetycznych, m. in. obszarów Gminy Pelplin. poprzez zachowanie bezpiecznych

Czynniki odległości gałęzi drzew od przewodów.

Szanse Zagrożenia  rozpowszechnienie i rozwój telefonii  obowiązkowy monitoring PEM komórkowej oraz innych technologii w ramach państwowego monitoringu emitujących promieniowanie Czynniki środowiska.

zewnętrzne elektromagnetyczne np. WiFi.

Źródło: opracowanie własne

3.3.4. Zagadnienia horyzontalne – pola elektromagnetyczne

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, typu huragany czy intensywne burze, może doprowadzić do zwiększenia ryzyka uszkodzenia elektrowni wiatrowych, masztów telefonii komórkowej, linii elektroenergetycznych, a zatem ograniczenia w dostarczaniu energii do odbiorców. Aby uniknąć takich zdarzeń należy systematycznie przeprowadzać kontrole stanu technicznego urządzeń i linii oraz zabezpieczać je przed niekorzystnymi zjawiskami pogodowymi Zarządca sieci elektroenergetycznej prowadzi bieżące prace mające na celu ochronę linii, m.in. poprzez wycinkę i przycinanie gałęzi drzew znajdujących się w pobliżu linii, by w sytuacji nagłego silnego wiatru nie doszło do zerwania linii energetycznej.

40 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Najgroźniejszymi typami zanieczyszczeń są jonizujące i niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne. Liczba źródeł pola elektromagnetycznego wzrasta wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na energię elektryczną oraz zaawansowaniem technologii bezprzewodowych. Sztuczne pola, generowane przez urządzenia techniczne, mogą znacząco wpływać na biologiczne procesy komunikacji międzykomórkowej oraz na procesy metaboliczne.

III – Działania edukacyjne Promieniowanie elektromagnetyczne stanowi zagrożenie dla zdrowia. Edukacja powinna polegać na przekazywaniu informacji na temat pola elektromagnetycznego. Głównym celem powinno być szerzenie wiedzy nt. szkodliwych wpływów technologii bezprzewodowych na zdrowie.

IV – Monitoring środowiska Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016 poz. 672) nakłada na użytkowników instalacji emitującej promieniowanie elektromagnetyczne wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia oraz każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia. Monitoring pól elektromagnetycznych prowadzi WIOŚ. W ramach monitoringu Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól w środowisku. W 2013 wyniki monitoringu na terenie miejscowości Pelplin wykazały promieniowanie elektromagnetyczne na poziomie 0,55 V/m, które mieści się w przedziale dopuszczalnym do 7 V/m.

3.4. GOSPODAROWANIE WODAMI

3.4.1. Wody powierzchniowe

Na terenie Gminy Pelplin wyróżniono 6 Jednolitych Części Wód Powierzchniowych (JCWP):  Wisła od Wdy do ujścia (RW20002129999),  Kanał Granicznik (RW2000172994),  Drybok (RW2000172996),  Wierzyca od Wietcisy do ujścia (RW20001929899),  Węgiermuca od dopł. z Wysokiej do ujścia (RW200020298789),  Beka (RW20001729888).

41 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 9. Jednolite części wód powierzchniowych na obszarze Gminy Pelplin Źródło: dane Krajowego Zarządu Gospodarki Wodne, geoserwis.gdos.gov.pl/map

Gmina Pelplin znajduje się w zasięgu władz Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku i należy do regionu wodnego Dolnej Wisły, obszaru dorzecza Wisły. Położona jest w zlewni rzek: Wierzyca oraz Węgiermucy. Największą rzeką przepływającą przez Gminę Pelplin jest Wierzyca, a jej długość w granicach Gminy wynosi 10,2 km. Rzeka wykorzystywana jest gospodarczo – znajdują się na niej młyny, zastawki, jeziora zaporowe, elektrownie wodne. Wschodnią granicę Gminy stanowi Wisła, wraz z utworzoną przez nią Doliną Walichnowską. Zachodnią granicę Gminy wyznaczają cieki Węgiermuca i Wierzyca.

Tabela 18. Rzeki i cieki na terenie gminy Pelplin Długość odcinka L.p. Nazwa rzeki rzeki na terenie Dorzecze Zagrożenie powodziowe gminy (km) J. Pelplińskie 1 Kanał Wałowy 7,9 Dla Niziny Walichnowskiej Małe j. Pelplińskie 2 Kanał Graniczny 6,8 Dla Niziny Walichnowskiej Duże 3 Kanał Jeziorniak II 2,2 Kanał Graniczny Dla Niziny Walichnowskiej 4 Kanał Jeziorniak I 2,0 Kanał Graniczny Dla Niziny Walichnowskiej 5 Kanał C 2,5 Wisła Dla Niziny Walichnowskiej 6 Kanał Średniak 5,0 Kanał Graniczny Dla Niziny Walichnowskiej Rz. Struga Dla przyległych terenów 7 3,9 Rz. Wisła Subkowska rolnych Dla przyległych terenów 8 Rz. Węgiermuca 2,6 Rz. Wierzyca rolnych Źródło: Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Gdańsku4, Oddział terenowy w Tczewie

4 w tabeli wymieniono cieki, którymi administruje Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Gdańsku. Przez tereny Gminy Pelplin przepływa także rz. Wisła i rz. Wierzyca, które są w administracji RZGW Gdańsk

42 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Na terenie Gminy Pelplin obecne są także mniejsze cieki wodne, będące w administracji ZMiUW w Gdańsku, których łączna długość wynosi 32,9 km.

Na terenie analizowanej jednostki zlokalizowane jest jezioro Pelplińskie Duże, poza nim w Gminie brak jest większych jezior, ale występuje znaczna ilość niewielkich zbiorników, oczek w zachodniej części Gminy, na wysoczyźnie morenowej. Powierzchnia jeziora wynosi 1,13 ha. Jezioro położone jest także na terenie gminy Subkowy.

3.4.2. Monitoring wód powierzchniowych

Obecnie zakres i częstotliwość wykonywanych badań wód powierzchniowych opiera się na następujących rozporządzeniach:  rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jakości jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2016 poz. 1187),  rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. 2016 poz. 1602).

Program monitoringu środowiska, został opracowany w celu dokonania spójnej i jednolitej oceny stanu części wód we wszystkich obszarach dorzeczy oraz w sposób zgodny z działaniami w tym zakresie podejmowanymi na terenie całego obszaru UE. Monitoring wód powierzchniowych na obszarach dorzeczy w Polsce prowadzony jest zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2016, poz. 1178). JCWP Gminy Pelplin należą do obszaru dorzecza Wisły. Poniższa tabela przedstawia ocenę stanu JCWP analizowanej jednostki wraz z oceną ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych.

Tabela 19. Charakterystyka jednolitych części wód powierzchniowych na terenie Gminy Pelplin Ocena ryzyka Ocena nieosiągnięcia Nazwa JCWP Typ JCWP Status stanu celów środowiskowych Wisła od Wdy do wielka rzeka silnie zmieniona zły zagrożona ujścia nizinna część wód potok nizinny silnie zmieniona Kanał Granicznik zły zagrożona piaszczysty część wód potok nizinny naturalna część Drybok zły zagrożona piaszczysty wód Wierzyca od rzeka nizinna silnie zmieniona Wietcisy do piaszczysto- zły zagrożona część wód ujścia gliniasta Węgiermuca od rzeka nizinna naturalna część dopł. z Wysokiej zły zagrożona żwirowa wód do ujścia potok nizinny silnie zmieniona Beka zły zagrożona piaszczysty część wód Źródło: Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (PGW),

43 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

W większości JCWP wody posiadają status silnie zmienionych. Wyjątek stanowią tu JCWP: Węgiermuca od dopł. z Wysokiej do ujścia oraz Drybok, które posiadają naturalną część wód. We wszystkich JCWP stan wód jest zły i zagrożony ryzykiem nieosiągnięcia celów środowiskowych. Badania jednolitych części wód powierzchniowych prowadzone są także przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. WIOŚ w Gdańsku prowadził monitoring JCWP znajdujących się na terenie Gminy Pelplin w roku 2015. Ocenę wód za rok 2015 wykonano zgodnie z zasadami dziedziczenia. Oznacza to, że obejmuje ona wszystkie jednolite części wód, pochodzącymi nie tylko z badań zrealizowanych w 2015 roku. Dane archiwalne zostały zweryfikowane w oparciu o aktualnie obowiązujące Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku, w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2016 poz. 1187). Program monitoringu obejmował praktycznie wszystkie JCW na obszarze Gminy, z wyjątkiem JCW Beka. Na ocenę stanu wód składa się ocena stanu lub potencjału ekologicznego oraz ocena stanu chemicznego. Stan wód określany jest jako dobry lub zły. Stan ekologiczny – określany jest dla naturalnych jednolitych części wód, potencjał ekologiczny − określany jest dla sztucznych lub silnie zmienionych jednolitych części wód. Stan/potencjał ekologiczny klasyfikowany jest jako: bardzo dobry (stan) lub maksymalny (potencjał),dobry, umiarkowany, słaby, zły. Ocena stanu chemicznego wykonywana jest na podstawie analizy wyników badań wskaźników chemicznych z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Stan chemiczny klasyfikuje się jako dobry lub poniżej dobrego. Dla JCW Wisła od Wdy do ujścia badania wykonywane były w dróg punktach pomiarowych: Wisła - Kiezmark oraz Wisła - most Knybawski. Stan/potencjał ekologiczny określono jako dobry i powyżej dobrego. JCW występuje na obszarze chronionym, ale dla punktu Wisła - Kiezmark nie spełnienia wymagań postawionych dla obszarów chronionych. Stan chemiczny badanych wód był dobry. Ogólny stan wód także został określony jako dobry. JCW Kanał Granicznik badane były w punkcie pomiarowo - kontrolnym Kanał Granicznik - Śluza Międzyleska. Badania podobnie jak dla ww. JCW Wisła od Wdy do ujścia wykazały dobry stan chemiczny, dobry stan wód, a ich potencjał dobry i powyżej stany dobrego. JCW Drybok, badane były w punktach: Drybok - Tczew oraz Drybok - Narkowy. Dla pierwszego punktu potencjał ekologiczny jest umiarkowany, a stan wód określono jako zły, dla drugiego potencjał i stan nie został zbadany. JCW występuje na obszarze chronionym, ale nie spełnia wymagań postawionych dla obszarów chronionych. Stan chemiczny w oby przypadkach nie był badany. JCW Wierzyca od Wietcisy do ujścia oraz JCW Węgiermuca od dopł. z Wysokiej do ujścia wykazują umiarkowany potencjał ekologicznym, tym samym zły stan wód. Z kolei stan chemiczny jest dobry. JCW występują na obszarze chronionym, ale nie spełniają wymogów postawionych dla obszarów chronionych. Poniższa tabela przedstawia wyniki badań monitoringu operacyjnego oraz diagnostycznego prowadzonego na jednolitych częściach wód Gminy Pelplin.

44 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Tabela 20. Ocena stanu w JCW na terenie Gminy Pelplin w 2015 roku Wierzyca od Węgiermuca od Nazwa ocenianej JCW Wisła od Wdy do ujścia Kanał Granicznik Drybok Wietcisy do dopł. z Wysokiej ujścia do ujścia Nazwa punktu Wisła - Wisła - most Kanał Granicznik - Wierzyca - Węgiermuca - pomiarowo- Drybok - Tczew Drybok - Narkowy Kiezmark Knybawski Śluza Międzyleska Gniew ujście kontrolnego rzeka nizinna potok nizinny rzeka nizinna Typ abiotyczny wielka rzeka nizinna potok nizinny piaszczysty piaszczysto- piaszczysty żwirowa gliniasta Silnie zmieniona lub TAK TAK NIE TAK NIE sztuczna jcw Program monitoringu MD MD MO MD MD Klasa elementów II II II II I biologicznych Klasa elementów II II I II I hydromorfologicznych Klasa elementów II II PSD PPD PSD fizykochemicznych Klasa elementów fizykochemicznych – specyficzne II II brak II I zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne STAN/POTENCJAŁ DOBRY I POWYŻEJ DOBRY I POWYŻEJ UMIARKOWANY brak oceny UMIARKOWANY UMIARKOWANY EKOLOGICZNY DOBREGO DOBREGO Czy JCW występuje na TAK TAK TAK TAK TAK obszarze chronionym? Ocena spełnienia wymagań dla obszarów NIE TAK TAK NIE NIE NIE chronionych STAN CHEMICZNY DOBRY DOBRY brak oceny DOBRY DOBRY STAN WÓD DOBRY DOBRY ZŁY brak oceny ZŁY ZŁY MO - monitoring operacyjny MD - monitoring diagnostyczny PSD - poniżej stanu dobrego PPD - poniżej potencjały dobrego

45 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, 2015

46 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

3.4.3. Wody podziemne

Obszar Gminy Pelplin położony jest w zasięgu dwóch JCWPd. Zachodnia część Gminy należy do JCWPd nr 30, natomiast wschodnia do JCWPd nr 31. Obowiązująca do końca 2015 r. wersja podziału JCWPd składała się z 161 części. Od roku 2016 obowiązuje nowy podział na 172 części lub subczęści, zaakceptowany przez KZGW. W nowym podziale opisywana jednostka położona jest w granicach JCWPd nr 28 i 29. Obszar JCWPd nr 30 położony jest na terenie 3 942,8 km2 i obejmuje region Dolnej Wisły, zlewnie Wdy i Wierzycy. Znaczną część JCWPd pokrywają lasy Borów Tucholskich. System wodonośny jest rozbudowany w profilu pionowym i prócz poziomów międzymorenowych i sandrowych obejmuje warstwy miocenu, oligocenu i we wschodniej części wodonośne osady kredy górnej. W czwartorzędzie występują jeden, dwa lub trzy poziomy nie będące w kontakcie z lokalnie występującym poziomem paleogeńskim i piętrem kredowym. Głębokość występowania wód słodkich wynosi miejscami do 200 m. Obszar JCWPd nr 31 położony jest na terenie 1 033,6 km2 i obejmuje zlewnie Wisły w obrębie Doliny Wisły. Warunki hydrogeologiczne są bardzo zróżnicowane. Reżim hydrodynamiczny i hydrogeochemiczny płytkich warstw dolinnych kształtowany jest stanami Wisły i obecnością utworów organicznych na powierzchni terenu. Z uwagi na słabe parametry hydrogeologiczne oraz jakość wód miejscami poziom dolinny nie spełnia kryteriów użytkowego poziomu wodonośnego. Wody w poziomie kredowym występują w osadach węglanowych. W czwartorzędzie występuje jeden lub dwa poziomy przy czym dolny poziom jest w kontakcie z lokalnymi poziomami neogenu lub paleogenu. Piętro kredowe nie jest w kontakcie z poziomami wyższymi. Brak danych dotyczących głębokości zalegania wód słodkich. Zasięg terytorialny JCWPd przedstawiono na kolejnych rycinach.

Ryc. 10. Zasięg terytorialny JCWPd według dotychczas obowiązującego podziału na 161 części Źródło: epsh.pgi.gov.pl

Obszar JCWPd nr 28 położony jest na terenie 4 057,4 km2 i obejmuje region Dolnej Wisły, zlewnie Wdy i Wierzycy. Znaczną część JCWPd pokrywają lasy Borów Tucholskich. System wodonośny jest rozbudowany w profilu pionowym i prócz poziomów Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 międzymorenowych i sandrowych obejmuje warstwy miocenu, oligocenu i we wschodniej części wodonośne osady kredy górnej. W czwartorzędzie występują jeden, dwa lub trzy poziomy nie będące w kontakcie z lokalnie występującym poziomem paleogeńskim i piętrem kredowym. Głębokość występowania wód słodkich wynosi miejscami do 200 m Obszar JCWPd nr 29 położony jest na terenie 809,2 km2 i obejmuje zlewnie Wisły w obrębie doliny Wisły. Warunki hydrogeologiczne są bardzo zróżnicowane. Reżim hydrodynamiczny i hydrogeochemiczny płytkich warstw dolinnych kształtowany jest stanami Wisły i obecnością utworów organicznych na powierzchni terenu. Z uwagi na słabe parametry hydrogeologiczne oraz jakość wód miejscami poziom dolinny nie spełnia kryteriów użytkowego poziomu wodonośnego. Wody w poziomie kredowym występują w osadach węglanowych. Brak danych dotyczących głębokości zalegania wód słodkich.

Ryc. 11. Zasięg terytorialny JCWPd według proponowanego podziału na 172 części Źródło: epsh.pgi.gov.pl

Obszary występowania zasobów wód podziemnych o najwyższej wartości użytkowej powinny podlegać szczególnej ochronie, zwłaszcza na terenach pozbawionych osadów izolujących warstwę wodonośną od powierzchni terenu. Z tego względu wydzielono tzw. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). Teren Gminy Pelplin nie jest położony w zasięgu GZWP.

3.4.4. Monitoring wód podziemnych

Monitoring jakości wód podziemnych jest częścią Państwowego Monitoringu Środowiska, koordynowanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ). Badania prowadzone są w jednolitych częściach wód podziemnych (JCWPd), w tym w częściach uznanych za zagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Badania wykonywane są na poziomie krajowym w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wykonawcą badań oraz oceny stanu wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz ilościowych jest Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB).

48 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Monitoring diagnostyczny dotyczy wszystkich jednolitych części wód podziemnych wydzielonych na terenie kraju (161). Monitoring operacyjny prowadzony jest co roku, z wyłączeniem roku, w którym wykonywany jest monitoring diagnostyczny i obejmuje JCWPd o statusie wód zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu chemicznego i/lub ilościowego wód podziemnych, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów OSN.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku wraz z Delegaturą w Słupsku przeprowadził w 2015 roku badania wód podziemnych pochodzących z 34 punktów pomiarowych w ramach monitoringu wód podziemnych, który jako element Państwowego Monitoringu Środowiska, ma na celu dostarczanie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmiany oraz sygnalizowanie zagrożeń. Zakres i częstotliwość badań wynika z rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2016 r. poz. 1178). Ocenę jakości wód wykonano zgodnie z wytycznymi zawartymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2016 poz. 85). W trakcie wyznaczania klas jakości wody podziemnej w punktach monitoringowych uwzględniono następujące elementy fizykochemiczne:  ogólne - odczyn, ogólny węgiel organiczny, przewodność w 20°C, temperatura, tlen rozpuszczony,  nieorganiczne - amoniak, antymon, arsen, azotany, azotyny, bar, bor, chlorki, chrom ogólny, cyjanki wolne, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, magnez ogólny, mangan, miedź, nikiel, ołów, potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, wapń ogólny, wodorowęglany, żelazo,  organiczne - fenole(indeks fenolowy), wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Monitoring prowadzony był na terenie Gminy Pelplin w ujęciu komunalnym, dla JCWPd nr 30. Głębokość badanego zwierciadła wynosiła 106,4 m (zwierciadło napięte). Wyniki badań przedstawiały się następująco:  wskaźniki w granicach stężeń: III klasy czystości (wodorowęglany, żelazo), IV klasy czystości (amoniak),  azotany [mgNO3]: <1,  klasyfikacja w przekroju: III,  ocena stanu chemicznego: słaby. Wody, które osiągają klasy I-III określane są jako posiadające dobry stan chemiczny. W klasie III występowały przekroczenia wodorowęglanów oraz żelaza. Pośród badanych wód podziemnych występowały także wody przynależne do IV klasy czystości, w których obecny był amoniak. Wpłynęło to na obniżenie stanu chemicznego badanych wód, który określono jak słaby. Badania GIOŚ dla wód podziemnych obszaru Gminy Pelplin prowadzone były w latach 2010-2012 dla JCWPd nr 30 oraz w latach 2010-2013 dla JCWPd nr 31 z uwzględnieniem stanu chemicznego i ilościowego. Zakres pomiarów w kolejnych latach był zróżnicowany, a jego wyniki przedstawiono w formie tabelarycznej.

49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Tabela 21. Stan wód podziemnych dla JCWPd obejmujących obszar Gminy Pelplin Stan wód Ocena ryzyka Nr nieosiągnięcia Lp. Rok badań JCWPd chemiczny ilościowy celów środowiskowych 2010 dobry dobry 1 30 niezagrożona 2012 dobry dobry 2010 - dobry dobry - niska 2011 wiarygodność - 2 31 niezagrożona oceny 2012 dobry dobry 2013 dobry - Źródło: mjwp.gios.gov.pl

Na terenie Gminy Pelplin bardzo istotne z punktu widzenia zagrożeń dla środowiska są zanieczyszczenia obszarowe, pochodzące z rolnictwa. Zgodnie z art. 47 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r., poz. 469 ze zm.) dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej określa wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Największe zagrożenie wód gruntowych pochodzi od gospodarstw. Prowadzona w gospodarstwach intensywna produkcja roślinna i zwierzęca bazuje na stosowaniu dużej ilości nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Bardzo istotne jest nawożenie kompleksów rolnych z zachowaniem wymagań i możliwości roślin odnośnie ilości substancji nawozowych, jak też terminów i formy ich stosowania. W przypadku Gminy Pelplin, która położona jest na obszarze Żuław Wiślanych, ma to szczególnie duże znaczenie, gdyż wraz ze spływami z gruntów, wszelkie zanieczyszczenia doprowadzane są do płytko zalegających wód podziemnych. Właściwa i racjonalna gospodarka rolna nie stanowi zagrożenia dla otaczającego środowiska, warto zatem znać i stosować przepisy ustawy o nawozach i nawożeniu oraz wydany przez Ministerstwo Środowiska - Kodeks Dobrej Praktyki Rolnej. Na terenie Gminy Pelplin został wyznaczony obszar szczególnie narażony (OSN) na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego - OSN w zlewni rzeki Drybok. Obszar został wyznaczony na podstawie rozporządzenia nr 1/2012 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku z dnia 15 czerwca 2012 r. w sprawie określenia w regionie wodnym Dolnej Wisły w granicach województwa pomorskiego wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć (Dz. U. z 2012 r. poz. 2180 ze zm.). Poniższa rycina przedstawia położone obszaru OSN w zlewni rzeki Drybok.

50 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 12. Obszary szczególnie narażone w zlewni rzeki Drybok Źródło: RZGW Gdańsk

Obszar szczególnie narażony na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego znajduje się we wschodniej części Gminy, na terenie miejscowości: Ornasowo, Rajkowy Podlas, Rajkowy, Rajkowski Młyn, Gręblin, Rudnopole, Rudno, Młynik, Maniowo, Józefowo. Jego łączna powierzchnia wynosi 66,86 km2. Na obszarze zlokalizowane są gospodarstwa rolne, które wymagają uzyskania pozwolenia zintegrowanego, dlatego też WIOŚ w Gdańsku prowadzi corocznie kontrole ww. gospodarstw.

3.4.5. Systemy melioracyjne i urządzenia wodne

Melioracje wodne dzieli się na podstawowe i szczegółowe. Do urządzeń melioracji podstawowych na terenie Gminy Pelplin zalicza się wały przeciwpowodziowe (o długości 5 km, obszar chroniony - 2 200,0 ha), cieki naturalne (o długości 6,5 km, w tym uregulowane 3,9 km), kanały (o długości 26,4 km), jezioro

51 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

(o powierzchni 1,13 ha), stację pomp (o wydajności 4 000,0 l/s). Administrowaniem melioracji podstawowych zajmuje się Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Gdańsku, Terenowy Oddział Tczew. Do urządzeń melioracji szczegółowych zalicza się rowy wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie (o długości 275,8 km), rurociągi z wyjątkiem deszczownianych (o długości 22,3 km), zdrenowane użytki rolne (o powierzchni 7 114,0 ha). Utrzymanie urządzeń melioracji szczegółowych należy do właścicieli gruntów i kontrolnie podlega pod Starostę Tczewskiego. Według sprawozdania ze stanu ilościowego oraz utrzymania wód i urządzeń melioracji wodnych powierzchnia zmeliorowanych gruntów w 2015 roku wynosiła 1 794 ha. Zmeliorowane grunty orne zajmują powierzchnię 1 644 ha, natomiast użytki zielone 150 ha. Utrzymanie urządzeń wodnych polega na ich eksploatacji, konserwacji oraz remontach w celu zachowania ich funkcji. Na terenie Gminy do urządzeń wodnych zalicza się Kanał Graniczny, znajdujący się w miejscowości Międzyłęż. Obiekt posiada stację pomp Międzyłęż „ZGODA”. Celem użytkowania jest obrona przeciwpowodziowa, regulacja stosunków wodnych dla potrzeb rolnictwa. Stan techniczny określany jest jako dobry.

3.4.6. Zagrożenia powodziowe

Kraje członkowskie UE wskutek wprowadzenia Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23.10.2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa) zobowiązane są do:  opracowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego,  opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego,  opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi dotyczy wschodnich obszarów Gminy, co związane jest z obecnością Wisły, stanowiącej wschodnią granicę Gminy. W mniejszym stopniu występuje wzdłuż rzeki Wierzycy. Na poniższej mapie został przedstawiony także scenariusz zniszczeń lub uszkodzeń wału przeciwpowodziowego, który występuje we wschodniej części jednostki. Scenariusz swoim zasięgiem obejmuje miejscowości Gminy Pelplin: Międzyłęż oraz Małe Walichnowy. Skuteczna ochrona przed powodzią wymaga wprowadzania obiektów budowlanych na obszar zlewni. Są to najczęściej zbiorniki retencyjne, wały przeciwpowodziowe, kanały ulgi, poldery. Na terenie Gminy Pelplin znajduje się wał przeciwpowodziowy (Wał rz. Wisły na Nizinie Walichnowskiej) na lewym brzegu Wisły, ciągnący się na długości 5,0 km. Stan techniczny określany jest jako dobry. W roku 2014 Prezes KZGW przystąpił do aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (aPGW), który zawiera działania mające służyć poprawie stanu wód. Część działań zawartych aPGW została przypisana jednostkom samorządu terytorialnego.

52 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 13. Lokalizacja obszarów zagrożonych podtopieniami Źródło:www.mapy.isok.gov.pl/imap, KZGW

3.4.7. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami

W kolejnej tabeli przedstawiono analizę SWOT dla obszaru interwencji gospodarowanie wodami.

Tabela 22. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami Mocne strony Słabe strony  teren Gminy nie znajduje się w zasięgu GZWP,

 prawdopodobieństwo wystąpienia  dobry stan chemiczny i ilościowy powodzi we wschodniej części Gminy JCWPd, oraz wzdłuż rzeki Wierzycy,  opracowanie map ryzyka  niespełnienie wymagań postawionych powodziowego dla obszarów dla obszarów chronionych w JCW Gminy Pelplin, Drybok, Wierzyca od Wietcisy do ujścia,  systematyczne badania wód Węgiermuca od dopł. z Wysokiej do powierzchniowych i podziemnych ujścia, przez Wojewódzki Inspektorat  możliwość zanieczyszczenia wód Czynniki wewnętrzne Ochrony Środowiska w Gdańsku. powierzchniowych i podziemnych przez zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, ze stacji paliw oraz obszarów rolniczych.

Szanse Zagrożenia  intensyfikacja działań administracji  niezadawalający poziom współpracy wodnej, jednostek naukowo - badawczych  prowadzenie działań w zakresie z organami administracji wodnej, w tym zwiększenia melioracji brak przepływu informacji dotyczących

zewnętrzne i retencjonowania wód, w tym realizowanych opracowań, budowa nowej Pompowni Międzyłęż,

Czynniki

53 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 budowa zbiorników małej retencji  rosnące zagrożenie wystąpienia na obszarze na obszarze zjawiska powodzi - w ostatnich latach dorzecza Wisły, obserwuje się nasilenie występowania  wzrost świadomości ekologicznej. zjawisk ekstremalnych, takich jak krótkie, nawalne opady. Źródło: opracowanie własne

3.4.8. Zagadnienia horyzontalne – gospodarowanie wodami

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Ze względu na zmiany klimatyczne i obserwowane coraz częściej deszcze nawalne, na terenie Gminy ważna jest ochrona przeciwpowodziowa skoordynowana z działaniami ochronnymi w całym dorzeczu. Należy znacznie więcej uwagi zwrócić na istniejące systemy ochrony przeciwpowodziowej, które są w wielu przypadkach niewystarczające lub w złym stanie technicznym, mogącym powodować zagrożenie bezpieczeństwa. Powinno się usprawnić gospodarkę przestrzenną, w tym nie dopuszczać do urbanizacji terenów zalewowych, zabudowy i przerywania cieków odwadniających. Oprócz zabezpieczeń hydrotechnicznych, ważne jest zwiększenie i ochrona przed zabudową obszarów pochłaniających nadmiar wody, opóźniających odpływ lub spowalniających przepływ i retencjonujących ją, jak: poldery, suche zbiorniki wodne, tereny zielone. W dalszym ciągu należy rozwijać małą retencję (której brakuje na terenie analizowanej Gminy), obejmującą działania mające na celu wydłużenie czasu obiegu wody poprzez zwiększenie zdolności do zatrzymywania wód opadowych i roztopowych oraz spowolnienia odpływu. Umożliwi to zmniejszanie zagrożenia podtopieniami, jak również zmniejszy skutki susz, a zwłaszcza suszy glebowej.

II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Wzrost zagrożenia powodziowego, zwłaszcza w miejscowościach położnych na terenach zagrożonych powodzią, powodować będzie także ubytek bezpiecznych, atrakcyjnych terenów inwestycyjnych i mieszkaniowych. Ze zwiększaniem częstotliwości i długości występowania wysokich stanów wód w rzekach wiąże się także zagrożenie podtopieniami związanymi z podnoszonym się poziomem wód gruntowych, co ma swoje odzwierciedlenie na terenach przemysłowych.

III – Działania edukacyjne Kluczowe obszary tematyczne z zakresu ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi to: - racjonalne gospodarowanie zasobami wód powierzchniowych i podziemnych (wielkość zasobów i ich kształtowanie, zjawiska powodzi, suszy, deficyt wody); - stosowanie nowych technologii w ochronie wód dla jakości środowiska i życia ludzi; - naturalna i sztuczna retencja;

54 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

- dbałość o jakość wód powierzchniowych i podziemnych; - projekty edukacyjne nastawione na zwiększenie zaangażowania obywateli w aktywną ochronę środowiska wodnego.

IV – Monitoring środowiska RZGW we Gdańsku prowadzi monitoring sytuacji hydrologicznej w obszarze dorzecza. Monitoring wód powierzchniowych realizuje WIOŚ zgodnie z Programem Monitoringu Środowiska w województwie. Wykonawcą monitoringu wód podziemnych (chemicznego i ilościowego) jest Państwowa Służba Hydrogeologiczna (PSH), której zadania realizowane są przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG - PIB). W ujęciu wieloletnim wyniki badań monitoringowych mają pokazywać, czy działania proekologiczne podejmowane na terenie Gminy przynoszą wymierne efekty.

3.5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA

Zadaniami w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, poborem, uzdatnianiem i dostarczaniem wody zajmuje się PELKOM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

3.5.1. Zaopatrzenie w wodę

Według danych GUS za rok 2015 stopień zwodociągowania Gminy Pelplin wynosi 94,8 %. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 118 km. Do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania prowadzi 1 677 przyłączy wodociągowych. Ilość gospodarstw zwodociągowanych wynosi 3 582. W 2015 roku dostarczono do gospodarstw domowych 530,6 dam3. Z sieci wodociągowej korzysta 16 205 osób, natomiast zużycie wody na jednego mieszkańca w 2015 r. wynosiło 31,9 m3. Pobór wody w roku 2015 wyniósł 589 613,4 m3. Na terenie Gminy Pelplin funkcjonuje 5 wodociągów publicznych oraz 1 wodociąg zakładowy. Wodociągi działają w oparciu o wody podziemne ujmowane z warstw czwartorzędowych, trzeciorzędowych i kredy a stosowane metody uzdatniania wody to: napowietrzanie i filtracja na złożach piaskowych. Poniższa tabela przedstawia charakterystykę poszczególnych wodociągów w Gminie.

Tabela 23. Urządzenia wodociągowe na terenie Miasta i Gminy Pelplin Urządzenie Liczba ludności Wielkość Miejscowości zaopatrywane wodociągowe - zaopatrywanej produkcji wody w wodę miejscowość w wodę [m3/d] Miasto Pelplin, Rajkowy, Gręblin, Pelplin Bielawki, Rombark, Rożental, 13 179 1 379 Rudno, Pomyje, Ropuchy Janiszewo Janiszewo, Janiszewko 366 35 Lignowy Lignowy Szlacheckie 724 91 Szlacheckie

55 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Urządzenie Liczba ludności Wielkość Miejscowości zaopatrywane wodociągowe - zaopatrywanej produkcji wody w wodę miejscowość w wodę [m3/d] Nowy Dwór Nowy Dwór Pelpliński 158 10 Pelpliński Wielki Garc Wielki Garc 284 25 Kulice (wodociąg Kulice, Stocki Młyn 933 96 zakładowy) Źródło: Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Tczewie

Ujęcie w miejscowości Kulice składające się z jednej czynnej studni o głębokości 140 m zasila Gospodarstwo Rolne w Kulicach oraz lokalny wodociąg wiejski zaopatrujący mieszkańców wsi Kulice i Stocki Młyn. Eksploatacją ujęcia na podstawie umowy zawartej ze spółką Restal-Agri zajmuje się PELKOM Sp. z o.o. Poniższa tabela zawiera informacje dotyczące sieci wodociągowej w poszczególnych miejscowościach Gminy Pelplin.

Tabela 24. Sieci wodociągowe w poszczególnych miejscowościach Gminy Pelplin Ilość Ilość osób Zasilana z ujęcia Długość sieci gospodarstw korzystających Nazwa wody Lp. wodociągowej zwodociągo- z sieci miejscowości - określić gdy [km] wanych wodociągowej z różnych ujęć [szt.] [szt.] 1 Pelplin 20 1 858 7 808 SUW Pelplin 2 Rożental 4,19 264 1 004 SUW Pelplin 3 Bielawki 8,83 56 419 SUW Pelplin 4 Rombark 3,59 24 113 SUW Pelplin 5 Rajkowy 10,51 315 1 704 SUW Pelplin 6 Pomyje 4,11 35 177 SUW Pelplin 7 Rudno 4,58 171 898 SUW Pelplin 8 Gręblin 3,3 130 626 SUW Pelplin 9 Ropuchy 3,54 20 117 SUW Pelplin 10 Kulice 6,52 189 896 SUW Kulice 11 Stocki Młyn 0,56 21 97 SUW Kulice 12 Nowy Dwór 5,6 29 160 SUW Nowy Dwór 13 Janiszewo 7,83 66 262 SUW Janiszewo 14 Janiszewko 1,25 32 197 SUW Janiszewo Lignowy 15 15,2 149 731 SUW Lignowy Szlacheckie 16 Wielki Garc 2,62 55 280 SUW Garc Zakup wody Gmina 17 Międzyłęż 8,09 74 330 Gniew Zakup wody Gmina 18 Małe Walichnowy 7,68 94 386 Gniew Ogółem: gmina 118 3 582 16 205 stan na 2015 r. Źródło: PELKOM SP. z o. o.

W 2016 roku mieszkańcy miejscowości Wielki Garc byli zaopatrywani w wodę mieszaną z ujęcia w Wielkim Garcu oraz ujęcia w Pelplinie. Mieszkańcy miejscowości Małe Walichnowy są zaopatrywani w wodę z wodociągu publicznego Gniew. Na terenie Miasta i Gminy Pelplin znajdują się także studnie publiczne - 9 sztuk. Wszystkie zarejestrowane nie są wykorzystywane do zaopatrywania ludności (studnie

56 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 awaryjne), a mieszkańcy Gminy posiadają inne źródło zaopatrzenia w wodę (przyłącza wodociągowe do posesji lub studnie własne). Nie wszystkie miejscowości w Gminie podłączone są do sieci wodociągowej. Sieć wodociągowa nie obejmuje osad: Bielawski Las, Dębina, Józefowo, Korytyba, Kulowo, Maniowo, Młynik, Nadleśnictwo, Ornasowo, Pustki, Rajkowski Młyn, Rajkowy Podlas, Wola, Wybudowanie Gręblińskie, Wybudowanie, przysiółków: Janowo, Nowy Międzyłęż, Stary Międzyłęż oraz Kolonii Rudnopole.

3.5.1.1. Przydatność wód powierzchniowych i podziemnych do celów komunalnych

We wszystkich urządzeniach wodociągowych systematycznie kontrolowano jakość wody zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 poz. 1989) zarówno w ramach nadzoru sanitarnego jak i w ramach kontroli wewnętrznej przedsiębiorstwa wodociągowego „Pelkom” Sp. z o. o. zgodnie z § 5 w ww. rozporządzenia. Miejsca pobierania próbek wody są równomiernie rozmieszczone na całym obszarze zaopatrzenia w wodę Miasta i Gminy Pelplin i są zlokalizowane w:  ujęciach wody,  miejscach, w których woda jest wprowadzana do sieci ,  sieci wodociągów,  punktach czerpalnych, znajdujących się na stałe, używanych do pobierania wody przez odbiorcę usług. Państwowa Powiatowa Inspekcja Sanitarna w Tczewie prowadzi nadzór nad jakością wody w ramach stałego monitoringu, który obejmuje monitoring kontrolny i monitoring przeglądowy. W przypadku specyficznych zanieczyszczeń wody na nadzorowanym obszarze Miasta i Gminy Pelplin zanotowano ponadnormatywne wartości fluorków w wodzie ujmowanej z ujęcia w Wielkim Garcu. Związki te zawarte w wodzie są pochodzenia geogenicznego, dlatego z uwagi na przesłanki zdrowotne wskazane jest monitorowanie stężenia tych związków w wodzie. W oparciu o informacje Agencji Ochrony Środowiska w USA (US EPA), maksymalny dopuszczalny poziom fluorków w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi wynosi 4 mg/l. Poniższa tabela przedstawia ocenę obszarową jakości wody w wodociągach na terenie Gminy Pelplin.

Tabela 25. Ocena obszarowa jakości wody w wodociągach sieciowych na terenie Miasta i Gminy Pelplin Ilość Wykazane Nazwa Przeprowadzone działania zbadanych przekroczenia wodociągu naprawcze próbek parametrów Lignowy 3 brak nie dotyczy Szlacheckie Incydentalny przypadek pojawienia jon amonowy (nazwa się przekroczenia jonu amonowego w punktu kontroli jakości badanej próbce wody został Pelplin 13 wody: stacja uzdatniania bezzwłocznie usunięty przez działania wody - woda podawana naprawcze na stacji uzdatniania do sieci) wody. Powtórne wyniki badań

57 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ilość Wykazane Nazwa Przeprowadzone działania zbadanych przekroczenia wodociągu naprawcze próbek parametrów przeprowadzone w ramach kontroli wewnętrznej nie przekroczyły przekroczeń w badanym zakresie. Janiszewo 3 brak nie dotyczy Nowy Dwór 3 brak nie dotyczy Pelpliński Przedsiębiorstwo wodociągowe „Pelkom” dokonało płukania sieci bakterie grupy coli wodociągowej oraz przyłącza (nazwa punktu kontroli prowadzącego do budynku. Wielki Garc 4 jakości wody: budynek Otrzymane wyniki badania jakości mieszkalny nr 1) wody przeprowadzonego w ramach kontroli wewnętrznej nie wykazały przekroczeń. Kulice 3 brak nie dotyczy Źródło: Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Tczewie

3.5.2. Gospodarka ściekowa

Gmina Pelplin należała do Aglomeracji Pelplin, która została zlikwidowana na mocy uchwały nr 716/XXXIII/13 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 30 września 2013 r. Tym samym wyznaczono obszar nowej Aglomeracji Pelplin o równoważnej licznie mieszkańców (RLM) wynoszącej 13 515 z oczyszczalnią ścieków w Pelplinie, której obszar obejmuje miasto Pelplin oraz położone w Gminie miejscowości: Gręblin, Kulice, Małe Walichnowy, Maniowo, Rajkowy, Rożental, Rudno i Wielki Garc.

3.5.2.1. Oczyszczalnie ścieków

Ścieki komunalne z terenu Gminy Pelplin odprowadzane są do oczyszczalni w m. Pelplin. Jest to oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna uruchomiona w 1996 r. o przepustowości docelowej 5 000 m3/dobę. Oczyszczalnia ścieków składa się z dwóch części: ściekowej i osadowej. W skład części ściekowej wchodzą5:  przepompownia główna (ścieków surowych),  przepompownia osadu zagęszczonego,  blok biologiczny składający się z dwóch ciągów technologicznych, z wydzielonymi komorami,  komora rozdziału ścieków surowych,  komora przelewów stabilizujących,  pompownia osadu nadmiernego,  koryto odbioru osadu,  komora defosfatacji,  komora denitryfikacyji z rusztem napowietrzającym,  osadnik wtórny pomieszczenie dmuchaw,

5 na podstawie Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin na lata 2013 – 2016 z perspektywą na lata 2017 - 2020

58 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 punkt zlewny ścieków dowożonych,  pomiar ścieków oczyszczonych – koryto pomiarowe z głowicą ultradźwiękową do pomiaru natężenia przepływu,  wylot ścieków do odbiornika. Natomiast część osadowa składa się z:  2 sit obrotowych „ROTO – SIVE”,  2 podajniki hydrauliczne,  Zagęszczacz grawitacyjny osadu nadmiernego,  zbiornika stabilizacji tlenowej osadów,  prasy taśmowej do odwadniania osadów,  awaryjne poletko do suszenia osadów.

Tabela 26. Sprawozdanie OS-5 z oczyszczalni ścieków w Gminie Pelplin Nazwa oczyszczalni Pelplin mechaniczno - Typ oczyszczalni biologiczna Wielkość oczyszczalni (m3/dobę) 2 287 Równoważna liczba mieszkańców (RLM) 12 577 dopływające do oczyszczalni 493 oczyszczane ogółem 493 Ścieki w dam3 (tys. m3)/rok w tym bez ścieków opadowych i dowożonych oraz bez wód 438 infiltracyjnych Dopływających do oczyszczalni 260 480 BZT5 Odprowadzonych do odbiornika 4 286 Dopływających do oczyszczalni 746 544 ChZT (metodą Rodzaje dwuchromianową) zanieczyszczeń Odprowadzonych do odbiornika 22 232 odprowadzane Dopływających do oczyszczalni 380 291 Zawiesiny do odbiornika Odprowadzonych do odbiornika 6 784 Dopływających do oczyszczalni 73 291 Azot ogólny Odprowadzonych do odbiornika 6 942 Dopływających do oczyszczalni 14 288 Fosfor ogólny Odprowadzonych do odbiornika 315 Źródło: Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich, 2015

Ścieki powstające na terenie Aglomeracji Pelplin są w większości odprowadzane do systemu kanalizacji zbiorczej. Mając na uwadze, że ścieki pochodzące z indywidualnych oczyszczalni muszą być oczyszczane do poziomu jaki osiąga oczyszczania obsługująca Aglomerację, podjęte powinny zostać działania administracyjne sprawdzające jakość odprowadzanych ścieków.

3.5.2.2. Sieć kanalizacyjna

Na terenie Miasta i Gminy Pelplin funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez system kanalizacji. Stopień skanalizowania Gminy wynosi ok. 82 % przy czym aktualnie ok. 98 % budynków mieszkalnych wchodzących w skład aglomeracji posiada podłączenia do sieci kanalizacyjnej.

59 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Długość sieci kanalizacyjnej na terenie analizowanej jednostki wynosi 67,9 km, kanalizacji grawitacyjnej 39 km, natomiast kanalizacji tłocznej 22 km. Na terenie Gminy funkcjonuje 21 przepompowni sieciowych. Tabela 27. Długości sieci kanalizacyjnej z uwzględnieniem ilości gospodarstw skanalizowanych oraz ilości osób korzystających z sieci na terenie Gminy Pelplin Długość sieci Ilość Ilość osób Nazwa kanalizacji gospodarstw korzystających Lp. miejscowości bytowej skanalizowanych z sieci kanalizacyjnej [km] [szt.] [szt.] 1 Pelplin 34 1 858 7 808 2 Rudno 3,2 171 878 3 Gręblin 3,62 130 626 4 Rajkowy 8,14 317 1 704 5 Wielki Garc 0,89 50 265 6 Małe Walichnowy 1,63 94 386 7 Kulice 2,6 181 879 8 Janiszewko 0,7 10 48 Ogółem: gmina 54,78 2 811 12 594 stan na 2015 r. Źródło: PELKOM SP. z o. o.

Najwięcej osób (7 808) podłączonych jest do sieci kanalizacji bytowej w miejscowości Pelplin. Jej długość wynosi 34 km (62 % całkowitej długości kanalizacji w analizowanej Gminie). Jedynie 10 gospodarstw jest podłączonych do sieci w m. Janiszewko. Niestety nie wszystkie miejscowości w Gminie są skanalizowane. Wśród miejscowości podłączonych do sieci wodociągowej, kanalizacji nie posiadają: Rożental, Bielawki, Rombark, Pomyje, Ropuchy, Stocki, Młyn, Nowy Dwór, Janiszewo, Międzyłęż, Lignowy Szlacheckie. Ścieki komunalne inne niż ścieki bytowe wprowadzane do wód lub do ziemi urządzeniami służącymi do realizacji zadań własnych gminy w zakresie kanalizacji i oczyszczania ścieków komunalnych (współczynnik 0,4 i 0,5) w 2015 roku wynosiły 515 688 m3.

3.5.2.3. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej

Właścicieli nieruchomości na terenie Gminy Pelplin obowiązują przepisy Regulaminu utrzymania czystości i porządku, który nakłada na właścicieli i zarządców nieruchomości obowiązki związane z nieczystościami płynnymi. Najczęstszą formą odprowadzania ścieków jest odprowadzanie ich do przydomowych zbiorników bezodpływowych. Na terenie Gminy funkcjonują 72 przydomowe oczyszczalnie ścieków. Zewidencjonowane zbiorniki bezodpływowe wynoszą 150 sztuk (GUS, 2014).

3.5.3. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa

W tabeli przedstawiono analizę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka wodno- ściekowa.

60 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

61 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Tabela 28. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa Mocne strony Słabe strony  utworzenie nowej Aglomeracji Pelplin,  brak pełnego zwodociągowania  funkcjonowanie oczyszczalni ścieków opisywanej jednostki, w m. Pelplin,  brak pełnego skanalizowania Gminy,  badania jakości wody na  występowanie zbiorników wodociągach publicznych wskazują bezodpływowych (szamb) przydatność wody do spożycia (w stanowiących potencjalne przypadku incydentalnych zagrożenie dla środowiska, przekroczeń parametrów,  niepełna ewidencja zbiorników

Czynniki wewnętrzne natychmiastowo podejmowane są bezodpływowych. działania mające na celu poprawę jakości wody). Szanse Zagrożenia  możliwości pozyskania dofinansowania na realizację inwestycji z zakresu  brak świadomości poszczególnych budowy kanalizacji, właścicieli nieruchomości skutkujący  realizacja inwestycji w ramach KPOŚK, niewłaściwym zagospodarowaniem  konieczność corocznej powstałych nieczystości ciekłych, sprawozdawczości gmin w zakresie  występowanie przekroczeń gospodarki wodno – ściekowej dopuszczalnych norm jakości wody, pozwalająca na analizę obecnej  wykorzystanie ścieków komunalnych

Czynniki zewnętrzne sytuacji w porównaniu do innych do nawożenia pól. jednostek terytorialnych. Źródło: opracowanie własne

3.5.4. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka wodno-ściekowa

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu, wzrastająca temperatura oraz zwiększenie intensywności deszczy nawalnych będzie skutkować koniecznością dostosowania infrastruktury wodno- kanalizacyjnej w Gminie. Ważną rolę odgrywa sprawność kanalizacji deszczowej w przypadku opadów nawalnych. Sieć musi zostać przygotowana do odbioru gwałtownie przybierającej ilości wody opadowej, aby nie doprowadzać do lokalnych podtopień.

II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Susze wiążą się z długimi okresami bezopadowymi skutkującymi zarówno spadkiem wilgotności gleby w wyniku intensywnego parowania, jak i obniżeniem się przepływów w rzekach i zwierciadła wód podziemnych. Z reguły ten drugi przypadek rzadko wpływa na trudności z zaopatrzeniem w wodę do celów komunalnych, gdyż ujęcia wody są na ogół bezpieczne. Spadek wilgotności gleby odbija się przede wszystkim na zieleni miejskiej i ogranicza możliwości łagodzenia wpływu wysokich temperatur. Ze względu na niedostatek wody w warunkach Gminy sytuację może poprawić zmniejszanie zużycia wody, m.in. poprzez zmniejszenie wodochłonności produkcji, wprowadzanie mechanizmów

62 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 finansowych sprzyjających oszczędności wody a także uszczelnienie systemów wodociągowych w celu ograniczenia strat w sieci. III – Działania edukacyjne Tematyka z zakresu gospodarki wodno - ściekowej to:  racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych - deficyt wody;  rola infrastruktury wodno-ściekowej i nowych technologii w ochronie wód dla jakości środowiska i życia ludzi (gospodarka wodno – ściekowa, systemy odbioru i oczyszczania ścieków, przydomowe oczyszczalnie);  sposoby oszczędzania wody i dbałość o jej jakość. Z punktu widzenia gospodarowania ściekami, istotne są działania edukacyjne służące uświadomieniu wytwórców ścieków komunalnych, szczególnie odprowadzanych je do zbiorników bezodpływowych, o skutkach nieprawidłowego gospodarowania tymi ściekami, związanej z nimi konieczności okresowej kontroli szczelności zbiorników, oraz wywożeniu tych ścieków do oczyszczalni.

IV – Monitoring środowiska „Pelkom” Sp. z o. o. oraz zakłady przemysłowe są zobowiązani do wykonania systematycznych badań jakości wody i ścieków. Wyniki tych badań przekazywane są następnie właściwym organom, w tym wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska. W przypadku występowania przekroczeń badanych parametrów wskazane jest podejmowanie natychmiastowych działań w celu poprawy jakości wody. W przypadku specyficznych zanieczyszczeń wody na nadzorowanym obszarze Miasta i Gminy Pelplin zanotowano ponadnormatywne wartości fluorków w wodzie ujmowanej z ujęcia w Wielkim Garcu. Związki te zawarte w wodzie są pochodzenia geogenicznego, dlatego z uwagi na przesłanki zdrowotne wskazane jest monitorowanie stężenia tych związków w wodzie. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Tczewie zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 poz. 1989) dokonuje ocen obszarowych jakości wody, która zawiera w szczególności wykaz producentów wody zaopatrujących ludność oraz informacje o wielkości produkcji, o liczbie ludności zaopatrywanej w wodę, o jakości wody, o przekroczeniach wartości dopuszczalnych parametrów jakości wody, o prowadzonych postępowaniach administracyjnych, o działaniach naprawczych prowadzonych przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne. Cytowaną ocenę wydaję raz na rok dla obszaru zaopatrzenia ludności w wodę, gminy i powiatu, która jest przekazywana do wiadomości burmistrza oraz umieszczana jest na stronie internetowej PPIS.

3.6. ZASOBY GEOLOGICZNE

3.6.1. Regionalizacja fizycznogeograficzna oraz geomorfologia obszaru

Gmina Pelplin zgodnie z fizycznogeograficzną regionalizacją Polski J. Kondrackiego położona na obszarze dwóch jednostek: Pojezierza Starogardzkiego na zachodzie i Doliny Kwidzyńskiej na wschodzie. Zachodnią część Gminy Pelplin tworzy wysoczyzna morenowa Pojezierza Starogardzkiego (Kociewie Środkowe i Wschodnie), a w części wschodniej znajduje się Dolina Walichnowska, oddzielona od wysoczyzny krawędzią, skarpą przechodzącą przez miejscowości Lignowy, Wielki i Mały Garc. W powierzchnię wysoczyzny wcina się silnie

63 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 meandrując rzeka Wierzyca. Dolinie Wierzycy towarzyszą lokalne pola lub stożki sandrowe. Zachodnią granicą Gminy jest rzeka Węgiermuca, tworząca dolinę z podmokłym dnem dzięki licznym wysiękom wód gruntowych i z tarasami ześlizgowymi. Charakterystyczną cechą Pojezierza Starogardzkiego jest mała jeziorność. Środowisko przyrodnicze jest w dużym stopniu zantropizowane (zmienione działalnością człowieka). Wynika to przede wszystkim z wielowiekowego użytkowania rolniczego większości obszaru. Rejony silnej antropizacji środowiska stanowią miasta: Starogard Gdański, Skarszewy i Pelplin oraz, na obrzeżach regionu, Tczew i Gniew. Kwidzyńska Dolina Wisły jako segment wiślanego ciągu dolinnego rozpościera się w przedłużeniu Basenu Grudziądzkiego ku północy, sięgając po rozwidleniu Wisły pod Białą Górę, gdzie przechodzi w równinę deltową Żuław Wiślanych. Mezoregion obejmuje wąski pas szerokości od kilku do kilkunastu kilometrów i długości ok. 40 km., położony na lewym i prawym brzegu Wisły. Duże zróżnicowanie powierzchni terenu jest związane z procesami rzeźbotwórczymi i geomorfologią. Dla zobrazowania różnic wysokości przedstawiono dwie ryciny przedstawiające profil hipsometryczny terenu.

Ryc. 14. Profil hipsometryczny na linii Maniowo - Janiszewo Źródło: opracowanie własne na podstawie www.geocontext.org

Pierwszy profil przedstawia zróżnicowanie terenu między miejscowościami Maniowo - Janiszewo (kierunek północ - południe). Pomiędzy odległymi od siebie o 9,2 km

64 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 punktami zarejestrowano maksymalną różnicę wysokości 19 m. Analizowany teren jest pofalowany, wysokości bezwzględne wahają się tu w granicach 40 – 60 m n.p.m. Większy stopień wyrównania obszaru dowodzi, że jego rzeźba kształtowana była przez lód obdarzony znacznym ruchem. Najwyżej położone punkty przekraczają 60 m n.p.m., z kolei najniższe nie dochodzą do 45 m. Okolice Janiszewa charakteryzują się przewagą obszarów płaskich, im bardziej na południe tym teren mniej urozmaicony.

Ryc. 15. Profil hipsometryczny na linii Ropuchy-Małe Walichnowy Źródło: opracowanie własne na podstawie www.geocontext.org

Drugi profil hipsometryczny przecina teren Gminy Pelplin z zachodu na wschód. Na odcinku 12,8 km zanotowano różnicę wysokości 93 m. Miejscowość Ropuchy położona jest na terenie wyniesionym, z kolei im bardziej na wschód tym wysokości są mniejsze, co związane jest ze zbliżaniem sie do doliny Wisły. Małe Walichnowy położone są na terenie płaskim, gdzie wysokości nie przekraczają 10 m. Różnice hipsometryczne na zaznaczonych profilach (przede wszystkim na pierwszym profilu), nie przekraczają 20 m, co wpływa korzystanie na rozwój rolnictwa ze względu ułatwioną możliwość prowadzenia prac mechanicznych. W okolicy miejscowości Rudno występuje wyraźny spadek terenu (kierunek zachód - wschód), co związane jest z dużą różnicą wysokości (90 m), oraz obecnością terasy zalewowej we wschodniej części Gminy. Gmina Pelplin położona jest na terenie żyznych gleb, mad, co sprzyja rozwojowi upraw rolniczych.

3.6.2. Zasoby surowców mineralnych i zagrożenia powierzchni ziemi

Pokrywa Gminy Pelplin nie jest zróżnicowana. Na wschodzie Gminy występują piaski, żwiry, masy rzeczne oraz torfy i namuły pochodzące z Holocenu. Pokrywają one

65 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

cały obszar Doliny Wisły. W północno-środkowej oraz w południowo-zachodniej części obecne są gliny zwałowe i ich zwietrzeliny. Na południu występują iły, mułki i piaski zastoiskowe. Wzdłuż rzeki Wierzyca ciągną się piaski i żwiry sandrowe. Pokrycie geologiczne przedstawia poniższa rycina.

Ryc. 16. Pokrywa geologiczna Gminy Pelplin Źródło: opracowanie własne na podstawie www.bazagis.pgi.gov.pl

Na terenie Gminy Pelplin zlokalizowane jest złoże surowców ilastych ceramiki budowlanej. Jakość kopaliny rozpoznano w kat. B. - surowiec w stanie naturalnym przydatny do produkcji wyrobów grubościennych a po uszlachetnieniu do produkcji dachówki (konieczne szlamowanie ze względu na zbyt dużą zawartość aktywnego marglu i domieszek gruboziarnistych).

Tabela 29. Wykaz złóż kopalin na terenie Gminy Pelplin Stan Powierzchnia Nazwa złoża Zasoby Wydobycie zagospodarowania Złoże złoża [ha] złoża surowce R (złoże o zasobach ilaste Janiszewo 8 329 brak rozpoznanych 73,11 ceramiki szczegółowo) budowlanej Źródło: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2015 r.

Lokalizację złoża kopaliny przedstawiono na kolejnej rycinie.

66 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 17. Położenie złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej Janiszewo Źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl/

Ochrona terenów górniczych polega na zapobieganiu powstawaniu szkód w środowisku w obiektach i urządzeniach położonych na tych terenach przez rekultywację terenów górniczych. Najczęściej na obszarach zdegradowanych stosuje się nasadzenia dobrych gatunków drzew i krzewów. Efekty prowadzonych prac rekultywacyjnych przyczyniają się przede wszystkim do poprawy jakości podstawowych komponentów środowiska: powietrza atmosferycznego, wód oraz gleby. Należy pamiętać, że jakakolwiek eksploatacja złóż powoduje duże zmiany w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, między innymi w postaci znacznych obszarów wyłączonych z użytkowania (grunty zdewastowane i zdegradowane). Prowadzone prace rekultywacyjne po zakończonej eksploatacji z jednej strony, w niewielkim stopniu łagodzą przeobrażenia spowodowane wydobywaniem kopalin, jednak przy dobrze przeprowadzonych pracach mogą wzbogacać krajobraz w nowe elementy, których zaistnienie nie byłoby możliwe bez eksploatacji. Do zagrożeń powierzchni ziemi należą także ruchy masowe. Ruchy masowe to procesy przemieszczania się zwietrzeliny oraz przypowierzchniowych skał luźnych i zwięzłych po stoku na skutek działania siły ciężkości. Poniższa mapa przedstawia przebieg ruchów masowanych na terenie powiatu tczewskiego.

67 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 18. Osuwiska i obszary predysponowane do występowania ruchów masowych na terenie powiatu tczewskiego (TC) Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny, SOPO

Teren Gminy Pelplin stanowi obszar predysponowany do występowania ruchów masowych oraz obecne są na nim osuwiska. Dotyczy to środkowych terenów Gminy, okolice m. Rudno, gdzie występują znaczne różnice wysokości, związane z wyniesionym terenem wysoczyzny oraz obniżeniem terasy zalewowej doliny Wisły.

3.6.3. Analiza SWOT – zasoby geologiczne

W tabeli przedstawiono analizę SWOT dla obszaru interwencji zasoby geologiczne.

Tabela 30. Analiza SWOT – zasoby geologiczne Mocne strony Słabe strony

 występujące zagrożenia w związku

z obecnością złóż surowców naturalnych (przekształcenia rzeźby terenu, zmiana  występowanie udokumentowanych stosunków wodnych, degradacja gleb), złóż surowców ilastych ceramiki  obszar predysponowany do Czynniki budowlanej.

wewnętrzne występowania ruchów masowych

i obecność osuwisk na terenie Gminy Pelplin. Szanse Zagrożenia

 rozwój nowych technologii poszukiwania i eksploatacji surowców mineralnych,  powiększanie się przestrzeni  liczne prace badawcze eksploatacyjnej ze względu na

Czynniki Państwowego Instytutu odkrywanie kolejnych złóż surowców. zewnętrzne Geologicznego gwarantujące odpowiednie rozpoznanie terenu. Źródło: opracowanie własne

68 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

3.6.4. Zagadnienia horyzontalne – zasoby geologiczne

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Z punktu widzenia interesów Gminy gospodarka zasobami geologicznymi powinna zostać ujęta w wieloletni plan służący prowadzeniu przemyślanej, długookresowej polityki eksploatacji zasobów kopalin i efektywnego wykorzystania środowiska geologicznego. Podstawowym mechanizmem w tym zakresie jest uwzględnienie w dokumentach planistycznych (m.in. w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego) informacji o udokumentowanych złożach kopalin. Udokumentowane złoża o charakterze strategicznym powinny zostać objęte szczególną ochroną przed zabudową infrastrukturalną, która uniemożliwi korzystanie z ich zasobów w przyszłości.

II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Zagospodarowanie terenu na cele budowlane lub zamierzone przeznaczanie terenu w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na takie cele jest najpoważniejszym ograniczeniem dostępu do złóż, wykluczającym nieraz możliwość ich wykorzystania. Zagrożeniem związanym z eksploatacją kopalin jest bezpośrednia ingerencja w środowisko naturalne, która może prowadzić do jego zanieczyszczenia. Przekształcenie powierzchni ziemi do którego dochodzi podczas wydobycia, może obniżyć walory krajobrazowe gminy.

III – Działania edukacyjne Niezbędne jest kształtowanie opinii publicznej poprzez podjęcie działań polegających na właściwym przedstawianiu problematyki surowcowej. Mieszkańcy Gminy często nie rozumieją potrzeb eksploatacji złóż jako źródła podstawowych surowców mineralnych koniecznych do prowadzenia działalności gospodarczej. Brak podstawowej wiedzy o roli gospodarczej surowców mineralnych i rzeczywistym oddziaływaniu ich eksploatacji na środowisko jest źródłem często irracjonalnych obaw i negatywnych postaw wobec prób podejmowania działalności górniczej.

IV – Monitoring środowiska Podejmujący eksploatację złóż kopaliny lub prowadzący tę eksploatację jest obowiązany podejmować środki niezbędne do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Natomiast organ koncesyjny widząc ewentualne zagrożenie dla wód podziemnych, celem ich ochrony ma możliwość wniesienia stosownych uwag i zastrzeżeń na etapie rozpoznania złoża – do treści projektu prac geologicznych przy rozpatrywaniu wniosku o koncesję na poszukiwanie lub rozpoznanie złoża.

69 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

3.7. GLEBY

3.7.1. Pokrywa glebowa obszaru

Zróżnicowanie klimatyczne i geomorfologiczne województwa pomorskiego warunkuje różnorodność typów gleb. Gleby Miasta i Gminy Pelplin wykształciły się w przeważającej większości na utworach pochodzenia lodowcowego i rzecznego. Do najczęściej występujących typów glebowych należą gleby brunatne, rdzawe oraz mady. Na zróżnicowanie typologiczne gleb wpływ mają głównie: rzeźba terenu, charakter podłoża litologicznego, warunki wodne oraz klimat i roślinność. Na terenie Gminy Pelplin pokrywa glebowa nawiązuje do lokalnych warunków środowiska, a w szczególności głównych jednostek morfologicznych6:  w obrębie dna doliny rzeki Wierzycy, na zachodnim krańcu analizowanego terenu, z osadów holoceńskich (namułów rzecznych, torfów) wykształciły się gleby torfowomułowe (semihydrogeniczne - powstające w warunkach silnego uwilgotnienia),  na wschód od doliny Wierzycy występuje rozległa powierzchnia akumulacji sandrowej, zbudowanej z piasków i żwirów wodnolodowcowych. Rozwinęły się na nich głównie gleby rdzawe, rzadziej rdzawo - brunatne, dość silnie zakwaszone (autogeniczne),  obszar wysoczyzny moreny dennej analizowanego obszaru pokryty jest glinami zwałowymi lub ich eluwiami, które zawierają one znaczną ilość minerałów ilastych oraz węglanów wapnia; na glinach powstały gleby brunatne właściwe (autogeniczne), które mają dobrze rozwinięty poziom akumulacyjny,  na terenie rozległego obniżenia wysoczyzny utwory powierzchniowe są reprezentowane przez osady akumulacji biogenicznej, gliny próchniczne oraz namuły; na utworach tych wytworzyły się czarne ziemie właściwe (semihydrogeniczne), należące do jednych z najlepszych gleb; czarne ziemie występują tu w nieckowatym zagłębieniu terenu. Na terenie Miasta i Gminy Pelplin wyznaczone zostały Obszary Szczególnie Narażone (OSN) czyli tereny, na których należy ograniczyć przedostawanie się azotu ze źródeł rolniczych do wód powierzchniowych i gruntowych. Poniższa mapa przedstawia zasięg obszarów OSN na terenie analizowanej jednostki.

6 na podstawie Prognozy oddziaływania na środowisko realizacji ustaleń Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, fragmentu Gminy Pelplin w rejonie miejscowości Rajkowy i Gręblin

70 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 19. Lokalizacja OSN w zlewni rzeki Drybok Źródło: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

Obszar OSN w zlewni rzeki Drybok został powołany na mocy Rozporządzenia Nr 1/2012 Dyrektora RZGW z dnia 15 czerwca 2012 r. opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego dnia 26 czerwca 2012 r. (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego 2012, poz. 2180).

3.7.2. Monitoring gleb

Monitoring jakości gleby i ziemi ma na celu śledzenie zmian różnych cech gleb użytkowanych rolniczo, szczególnie właściwości chemicznych, zachodzących w określonych przedziałach czasu, pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka (antropopresji). Badania prowadzone są w cyklach 5-letnich, począwszy od 1995 r., w ramach krajowej sieci, na którą składa się 216 punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie całego kraju. Gleby na terenie Gminy Pelplin nie były monitorowane w ramach państwowego monitoringu środowiska. Okręgowa Stacja Rolniczo - Chemiczna w Gdańsku prowadziła badania gleb pod względem ich zasobności. Badania były prowadzone w latach 2012-2015. Ilość

71 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 przebadanych gospodarstw w Gminie wynosiła 38, natomiast łączna powierzchnia na której prowadzono badania 2 188,83 ha. Łącznie pobrano 929 próbek, z czego 944 z terenu użytków rolnych, a 15 z użytków zielonych.

Tabela 31. Odczyn gleb i potrzeby wapniowania na obszarze Gminy Pelplin Gmina Pelplin Powiat tczewski Odczyn i potrzeby wapniowania Użytki Użytki Grunty Użytki Użytki Grunty gleb zielone rolne orne zielone rolne orne Bardzo kwaśne 0 4 4 4 5 5 Kwaśne 27 13 12 13 13 13 Odczyn gleb Lekko kwaśne 7 25 26 34 25 25 [%] Obojętne 67 34 33 46 35 35 Zasadowe 0 25 25 2 22 22 Konieczne 0 11 19 4 11 11 Potrzeby Potrzebne 7 10 11 4 9 10 wapniowania Wskazane 13 14 15 6 13 13 [%] Ograniczone 0 17 19 2 19 19 Zbędne 80 49 36 84 48 47 Źródło: OSChR, Gdańsk 2012-2015

Wykres 5. Odczyn (pH) gleb z terenu Gminy Pelplin w latach 2012-2015 Źródło: OSChR, Gdańsk 2012-2015

Największy udział na terenie Gminy Pelplin mają gleby obojętne, dla gruntów ornych stanowią 33 %, dla użytków zielonych 67 % a dla użytków rolnych 34 %. Gleby lekko kwaśne, kwaśne i bardzo kwaśne stanowią łącznie 42 % gruntów ornych, taki sam mają udział w użytkach rolnych, natomiast w użytkach zielonych jest ich nieznacznie mniej bo 34 %. Gleby zasadowe stanowią 25 % gruntów ornych oraz użytków rolnych.

72 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Wykres 6. Potrzeby wapnowania gleb z terenu Gminy Pelplin w latach 2012-2015 Źródło: OSChR, Gdańsk 2012-2015

Potrzeby wapniowania są ściśle związane z odczynem pH gleby. Wapniowanie było konieczne w 19 % gruntów ornych, w 11 % dla użytków rolnych. Zbędne było w 36 % gruntów ornych, w 49 % użytków rolnych i aż 80 % użytków zielonych. Potrzeby wapniowania w znacznie większym stopniu wykazują użytki rolne, co związane jest z dużym udziałem (42 %) gleb zakwaszonych. Wskazane wyniki przedstawione dla Gminy Pelplin nie odbiegają w dużym stopniu od wyników dla powiatu tczewskiego, gdzie gleby również w przeważającym udziale są obojętne (35 %), natomiast wapniowanie jest zbędne (47 %).

Tabela 32. Zawartość fosforu, potasu i magnesu w glebach na obszarze Gminy Pelplin Użytki Użytki Makroelementy Klasa zasobności Grunty orne zielone rolne Bardzo niska 0 3 3 Niska 7 13 13 ZAWARTOŚĆ FOSFORU Średnia 0 15 15 [%] Wysoka 7 12 12 Bardzo wysoka 87 58 57 Bardzo niska 87 11 10 Niska 0 20 20 ZAWARTOŚĆ POTASU Średnia 7 29 29 [%] Wysoka 7 17 17 Bardzo wysoka 0 24 24 Bardzo niska 0 10 10 Niska 7 16 16 ZAWARTOŚĆ MAGNEZU Średnia 33 25 25 [%] Wysoka 33 13 13 Bardzo wysoka 27 36 36 Źródło: OSChR, Gdańsk, 2012-2015

W zbadanych próbkach na terenie Gminy Pelplin w przeważającym udziale (57 %) zawartość fosforu była bardzo wysoka, natomiast w 3 % była bardzo niska. Bardzo wysoka zawartość fosforu była przede wszystkim w użytkach zielonych.

73 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Zawartość potasu w największym udziale próbek (29 %) była średnia, natomiast potas w 10 % przebadanych próbek miał bardzo niskie znaczenie. Bardzo niska zawartość potasu była w użytkach zielonych. Zawartość magnezu była bardzo wysoka w 36 % przebadanych próbek, natomiast w 10 % była bardzo niska. Bardzo wysoka zawartość magnezu była w użytkach rolnych, natomiast bardzo niska w użytkach zielonych.

3.7.3. Analiza SWOT – gleby

W kolejnej tabeli przedstawiono analizę SWOT dla obszaru interwencji gleby.

Tabela 33. Analiza SWOT - gleby Mocne strony Słabe strony

 brak badań w ramach państwowego  duży udział gleb bardzo dobrych monitoringu środowiska, i dobrych: mady oraz czarne ziemie,  duży udział gleb zakwaszonych  wprowadzenie w dokumentach (42 % - kwaśne, bardzo kwaśne, strategicznych zapisów lekko kwaśne), zapobiegających zanieczyszczeniu  obecność na terenie Gminy gleb, obszarów szczególnie narażonych  prowadzenie badań gleb przez (OSN), Okręgową Stację Chemiczno -  niewielkie możliwości w zakresie Czynniki wewnętrzne Rolniczą w Gdańsku. zagospodarowania gleb słabych na cele zalesień.

Szanse Zagrożenia  objęcie polskiego rolnictwa Wspólną Polityką Rolną (np. Dyrektywa Azotanowa),  rosnące zagrożenie wystąpienia  coraz bardziej restrykcyjne normy powodzi na obszarze zalewowym środowiskowe dla zakładów Wisły, i przedsiębiorców zapobiegające  nieregularność opadów skażeniu gleb, atmosferycznych.  większa świadomość ekologiczna Czynniki zewnętrzne rolników. Źródło: opracowanie własne

Gleby narażone są na degradację głównie w związku z rozwojem sieci osadniczej i komunikacyjnej. Ulegają one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. Stan i jakość gleb są uzależnione od kompleksowego oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. Do obszarów problemowych związanych z ochroną gleb na terenie Miasta i Gminy Pelplin można zaliczyć:  obszary narażone na oddziaływanie odcinków dróg o dużym natężeniu ruchu,  obszar składowiska odpadów w Ropuchach,  obszary użytkowane rolniczo,  obszary zajmowane pod zabudowę.

3.7.4. Zagadnienia horyzontalne – gleby

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są:

74 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu wpływają na rolnictwo w sposób bezpośredni i pośredni. Wpływ bezpośredni wyraża się przez zmianę warunków atmosferycznych dla produktywności upraw, między innymi przez zmianę warunków termicznych, sum opadu atmosferycznego, częstości i intensywności zjawisk ekstremalnych. Ze zmianą klimatu zmieniają się również czynniki pośrednio decydujące o plonowaniu roślin, takie jak wymagania roślin dotyczące uprawy i nawożenia, występowanie i nasilenie chorób i szkodników roślin uprawnych. Również zmienia się oddziaływanie rolnictwa na środowisko (np. czynniki erozyjne, degradacja materii organicznej w glebie). Dla Miasta i Gminy Pelplin najbardziej niebezpieczne są gwałtowne opady atmosferyczne, z którymi może wiązać się podniesienie poziomu Wisły oraz Wierzycy, a w efekcie powodzie, które wpłyną niekorzystanie na sytuację społeczną i gospodarką jednostki.

II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Na stan gleb wpływają głównie czynniki pochodzenia antropogenicznego: - nadmierne nawożenie, które może prowadzić do zatrucia metalami ciężkimi i substancjami toksycznymi obecnymi w nawozach; - działalność zakładów produkcyjno-usługowych i przemysłowych, w wyniku której do gleb mogą przedostawać się szkodliwe substancje; - komunikacja i transport samochodowy, przyczyniający się do zanieczyszczenia gleb położonych w bezpośrednim sąsiedztwie intensywnie użytkowanych szlaków komunikacyjnych; przede wszystkim w sąsiedztwie drogi krajowej nr 91 oraz autostrady A1, - składowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych, wypalanie traw, palenie odpadów na powierzchni ziemi, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do środowiska, nieszczelne szamba, - występowanie ruchów masowych powierzchni ziemi, na które narażona jest Gmina Pelplin.

III – Działania edukacyjne Aby zminimalizować negatywne oddziaływanie rolnictwa na środowisko glebowe należy propagować wśród rolników stosowanie zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. W tym celu powinno się prowadzić działania edukacyjne w lokalnych ośrodkach doradztwa rolniczego. Prowadzone szkolenia w zakresie m.in.: programów rolno-środowiskowych dla rolnictwa, stosowania środków ochrony roślin przy użyciu opryskiwaczy, nawożenia i ochrony chemicznej zbóż, rolnictwa ekologicznego, stosowania alternatywnych źródeł energii, itp. powinny wymiernie przyczyniać się do ochrony zasobów gleb.

IV - Monitoring środowiska W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzony jest monitoring chemizmu gleb ornych. Monitoring gleb obejmuje badanie zmian jakości gleb użytkowanych rolniczo (m.in. zawartości WWA, metali ciężkich, siarczanów), zachodzących w określonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka. Okręgowa

75 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gdańsku przeprowadza systematycznie badania gleb pod kątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawartości w makroelementy: fosfor, potas i magnez.

3.8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW

3.8.1. System gospodarki odpadami

Obecny system gospodarowania odpadami komunalnymi funkcjonuje w Gminie Pelplin od dnia 1 lipca 2013 r. Obejmuje nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w zamian za uiszczanie przez nich opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Właściciele nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a na których powstają odpady komunalne, są zobowiązani zawrzeć indywidualną umowę na odbiór odpadów komunalnych z przedsiębiorcą wpisanym do rejestru działalności regulowanej. Nieruchomości niezamieszkałe nie są objęte gminnym systemem odbioru odpadów. Od stycznia 2016 roku odbiorem i zagospodarowaniem odpadów komunalnych z terenu Miasta i Gminy Pelplin z nieruchomości zamieszkałych, zajmuje się Przedsiębiorstwo Usług Sanitarnych PUS Sp. z o.o. ul. Wiślana 2, 82-500 Kwidzyn. Miejscem zagospodarowania przez podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z terenu Gminy zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania jest Zakład Utylizacji Odpadów Stałych w Tczewie ul. Rokicka 5A, 83-110 Tczew. W roku 2015 odpady komunalne odbierane były przez pięć podmiotów wpisanych do rejestru działalności regulowanej: 1. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „Complex” Tomasz Grzmil, 2. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „Starkom” sp. z o.o., 3. PAM Aniela Pawłuszek, 4. Pelkom sp. z o.o., 5. Sita Północ sp. z o.o. W roku 2015 z obszaru Gminy Pelplin odebrano łącznie odpady o łącznej masie 4 758,9 Mg. Odpady były zebrane przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, jak również w Punkcie Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Dla porównania w roku 2014 zebrano 4 123,8 Mg odpadów, czyli o 635,1 Mg mniej. W zdecydowanej większości w obu okresach zbierane były te same rodzaje odpadów, czyli o takich samych kodach. Zebrane na obszarze Gminy odpady przekazano do Zakładu Utylizacji Odpadów Stałych sp. z o.o. w Tczewie, jedynie 37,3 Mg odpadów – opakowania ze szkła (15 01 07) przekazano do Krynickiego Recyklingu SA z Olsztyna. Na terenie Gminy nie ma obecnie składowiska odpadów. Dawne składowisko odpadów w Ropuchach, zostało zrekultywowane. W województwie pomorskim wyznaczono 7 regionów gospodarki odpadami komunalnymi. Gmina Pelplin należy do największego powierzchniowo - regionu wschodniego, obejmującego powiaty: tczewski, kwidzyński, malborski, nowodworski oraz w części: gdański i sztumski. W regionie wschodnim funkcjonują trzy Regionalne Instalacje

76 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Przetwarzania Odpadów Komunalnych RIPOK Tczew - Zakład Utylizacji Odpadów Stałych Sp. z o.o. w Tczewie, RIPOK Gilwa Mała - Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. w Gilwie Małej k. Kwidzyna, RIPOK - Kommunalservice Vornkahl Polska Sp. z o. o. w Tczewie. Wymienione zakłady zapewniają zagospodarowanie zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania i pozostałości z mechaniczno- biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania powstających na terenie Gminy Pelplin w wystarczającym zakresie przynajmniej do roku 2020. W Gminie Pelplin funkcjonuje Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), znajdujący się w miejscowości Ropuchy, który odbiera selektywnie zebrane odpady komunalne. Jest on w pełni wyposażony i nie ma w tym zakresie potrzeb inwestycyjnych. W punkcie zbiórki odpadów, przyjmowane były nieodpłatnie od mieszkańców nieruchomości zamieszkałych na terenie Gminy Pelplin odpady zbierane selektywnie, takie jak: odpady surowcowe, meble i odpady wielkogabarytowe, zużyte opony, odpady elektryczne i elektroniczne, odpady niebezpieczne wydzielone ze strumienia odpadów komunalnych, baterie i akumulatory, odpady budowlane i remontowe oraz popiół. Właściciele nieruchomości byli zobowiązani do samodzielnego dostarczenia odpadów do punktu selektywnej zbiórki. Gmina organizowała również dodatkowe zbiórki w zakresie odbioru odpadów komunalnych typu: zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, odpady wielkogabarytowe, opony, odpady niebezpieczne oraz odpady biodegradowalne. Były one odbierane w formie zbiórki objazdowej organizowanej raz w roku jesienią. Funkcjonowanie PSZOK oraz zbiórka odpadów gabarytowych (sprzętu elektronicznego) przyczyniły się do ograniczenia powstawania na terenie Gminy „dzikich wysypisk”, co z kolei wpłynęło pozytywnie na stan środowiska przyrodniczego Gminy. Gmina Pelplin co roku dokonuje analizy systemu gospodarowania odpadami. Według sprawozdania za 2015 rok Gmina spełniła wymogi w zakresie osiągnięcia poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, poziomów recyklingu oraz przygotowania do ponownego użycia i odzysku określone na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów (Dz.U. 2012 poz. 676). Poniżej szczegóły dotyczące tych poziomów:  osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania: 29,1 % (wymagane ≤ 50 %),  poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami papieru, tworzyw sztucznych, szkła, metalu: 24,9 % (wymagane ≥16 %),  poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych: 80,6 % (wymagane ≥ 40 %). Tym samym, Gmina Pelplin spełnia wymogi określone przez Ministra Środowiska. Na terenie Gminy Pelplin w 2015 r. masa wytworzonych odpadów pozakomunalnych wynosiła 3 695,4315 Mg. Ilość odpadów poddanych odzyskowi wynosiła 5 967,0390 Mg, natomiast ilość odpadów zebranych poza odpadami komunalnymi stanowiła 9 655,6590 Mg. W roku wcześniejszym masa wytworzonych odpadów pozakomunalnych stanowiła 3 965,9361 Mg, czyli 7 % więcej niż w roku 2014. Ilość odpadów poddanych odzyskowi wynosiła 3 924,3640 Mg, czyli o 34 % mniej niż w roku 2014, natomiast ilość

77 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 zebranych odpadów pozakomunalnych wynosiła 7 767,1740 Mg, czyli mniej o 20 % niż w roku 2014.

Dużym zagrożeniem dla Gminy są odpady niebezpieczne, do których zaliczany jest azbest. Gmina Pelplin posiada opracowany Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu miasta i gminy Pelplin na lata 2013 - 2032. Azbest zakwalifikowany został przez ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska do substancji, które powodują szczególne zagrożenie dla środowiska, w związku z czym powinien być on przemieszczany i eliminowany przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności. Wyroby zawierające azbest, które są usuwane traktować należy jako odpady niebezpieczne. Zgodnie z polskimi uregulowaniami prawnymi azbest lub wyroby zawierające azbest dopuszczone są do użytkowania w instalacjach lub urządzeniach do 31 grudnia 2032 r. Zgodnie z danymi z przeprowadzonej w 2012 r. inwentaryzacji stwierdza się, że na terenie Gminy Pelplin znajduje się w przybliżeniu 262 762,13 m2 wyrobów zawierających azbest, w tym 259 829,13 m2 na budynkach jednorodzinnych, wielorodzinnych i gospodarczych zgłoszonych przez osoby fizyczne i 952 m2 zgłoszonych przez obiekty użyteczności publicznej (przedszkola, szkoły), oraz 1 981 m2 na budynkach wielorodzinnych zgłoszonych przez „Pelkom” Sp. z o.o. Stwierdzono także obecność 22,85 km rur azbestowych na obszarze Gminy i Miasta Pelplin. Usuwanie wyrobów zawierających azbest stanowi w ostatnich latach priorytet w walce z odpadami niebezpiecznymi ze względu na zagrożenie zdrowia ludzi i ochronę środowiska. Okres usunięcia wyrobów azbestowych na terytorium Polski określono do roku 2032.

3.8.2. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

W kolejnej tabeli przedstawiono analizę SWOT dla obszaru interwencji gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów.

Tabela 34. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Mocne strony Słabe strony  osiągnięcie poziomu recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami papieru, tworzyw sztucznych, szkła, metalu,  osiągnięcie poziomu ograniczenia masy odpadów komunalnych  brak prowadzenia prawidłowej ulegających biodegradacji selektywnej zbiórki odpadów przez przekazywanych do składowania, niektórych mieszkańców,  osiągnięcie poziomu recyklingu,  duża ilość na terenie Gminy przygotowania do ponownego użycia wyrobów zawierających azbest. i odzysku innymi metodami innych niż

Czynniki wewnętrzne niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych,  czynny udział w tworzeniu kampanii edukacyjnych, promujących segregację odpadów,

78 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 obecność na terenie Gminy Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów (PSZOK),  brak czynnych składowisk odpadów na obszarze Gminy,  skończona rekultywacja składowiska w Ropuchach. Szanse Zagrożenia

 wprowadzenie działań prowadzących do  skala i problemowość wzrostu selektywnej zbiórki odpadów, wprowadzonych zmian w nowych  wprowadzenie na terenie kraju nowych przepisach gospodarowania założeń dotyczących gospodarowania odpadami komunalnymi często Czynniki odpadami komunalnymi (nowelizacje

zewnętrzne prowadząca do nieprawidłowości w ustawy o utrzymaniu czystości funkcjonowaniu nowego systemu. i porządku w gminach). Źródło: opracowanie własne

3.8.3. Zagadnienia horyzontalne – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Należy zwrócić uwagę przy organizowaniu obiektów gospodarki odpadami takich jak składowiska, PSZOK, place magazynowania odpadów, aby nie lokalizować ich na terenach zagrożonych powodziami, podtopieniami i osuwiskami, będącymi następstwami kumulacji zmian będących efektem zmian klimatycznych.

II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Przyczyną większości poważnych awarii, które mogą zdarzyć się na terenie instalacji, jest najczęściej niezachowanie reżimu eksploatacyjnego. Głównym zagrożeniem jest możliwość wybuchu pożaru samych odpadów oraz otaczającego pasa zieleni ochronnej. Mogą także powstawać samozapłony deponowanych odpadów. W wyniku pożaru będą się uwalniały do atmosfery bardzo toksyczne substancje z palącego się biogazu oraz odpadów – przede wszystkim z tworzyw sztucznych.

III – Działania edukacyjne Działania w zakresie edukacji ekologicznej powinny skupić się na organizowaniu różnych cyklicznych akcji typu sprzątanie świata, dzień ziemi, zbiórki zużytych baterii i segregacji odpadów do specjalnie zakupionych pojemników. W dalszym ciągu należy prowadzić działalność edukacyjną w zakresie selektywnej zbiórki odpadów i ograniczenia ich powstawaniu oraz racjonalnego wykorzystania wody i energii. Gmina oprócz corocznego sprzątania świata organizacje także wycieczki ekologiczne (w 2015 r.

79 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 wycieczka do Zakładu Utylizacji Odpadów Stałych w Tczewie) oraz zachęca mieszkańców do prowadzenia segregacji odpadów.

IV - Monitoring środowiska Monitoring środowiska w odniesieniu do gospodarki odpadami powinien skupiać, się przede wszystkim na ilościach wytwarzanych i odzyskiwanych odpadów na terenie Gminy, zarówno tych komunalnych jak i przemysłowych, ze względu na specyfikę jednostki.

3.9. ZASOBY PRZYRODNICZE

3.9.1. Flora

Lasy w Gminie Pelplin zajmują powierzchnię 1 483,98 ha co stanowi 10,2 % powierzchni. Wskaźnik lesistości jest niski w stosunku do powiatu tczewskiego (14,6 %).

Ryc. 20. Rozkład obszarów leśnych na terenie Gminy Pelplin Źródło: www.bdl.lasy.gov.pl

Obszar Gminy Pelplin należy do Nadleśnictwa Starogard wchodzącego w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku. Rzeźba terenu charakteryzuje się różnymi formami polodowcowymi i jest stosunkowo urozmaicona. Najwyżej położonymi są północno zachodnie obszary (ponad 160 m n.p.m.) obniżające się w kierunku wschodnim i południowo - wschodnim (około 40 m n.p.m.) oraz na południu (90 m n.p.m.). Występujące wzniesienia ciągną się z zachodu na wschód i z północnego-zachodu na południe. Dominują formy faliste moreny dennej. Z glebami żyznymi łączą się siedliska lasowe o bogatej szacie roślinnej. Siedliska borowe są uboższe i skład biocenozy jest skromniejszy. Na wszystkich siedliskach borowych dominują drzewostany z panującą sosną. Również na siedliskach lasowych świeżych zdecydowanie przeważają drzewostany sosnowe, ale poważny udział mają drzewostany z panującym dębem, bukiem i jodłą. W składzie gatunkowym drzewostanów stwierdzono 28 gatunków drzew, w tym 7 obcego pochodzenia.

80 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Krzewy i rośliny runa to ważne jego elementy składowe ekosystemu. Spośród nich występuje przeszło 100 okazów podlegających ochronie gatunkowej. Najciekawsze to obuwik pospolity, storczyk samiczy, podkolan biały, listera jajowata, gółka wonna, śnieżyczka przebiśnieg, lilia złotogłów. Gmina Pelplin zalesiona jest na niewielkim obszarze w zachodniej części omawianej jednostki, jednakże występują także mniejsze kompleksy leśne w pozostałych fragmentach jednostki (północ, południe). Szata roślinna w dużym stopniu zachowała się w stanie naturalnym. Walory środowiska naturalnego stanowią unikalną wizytówkę tego miejsca, co przekłada się na podwyższenie rangi przyrodniczej tego rejonu z punktu widzenia możliwości form uprawiania aktywnej turystyki. Lasy znajdują się w sytuacji stałego zagrożenia zdrowotnego przez czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne. Należy tu wspomnieć o zanieczyszczeniach atmosferycznych, które w dalszym ciągu są dużym zagrożeniem dla ekosystemów leśnych. Stała akumulacja zanieczyszczeń w obszarach leśnych zwiększa ryzyko choroby lasów. Warunki atmosferyczne także potęgują choroby lasów, ze względu na coraz częściej spotykane anomalie, takie jak susze, powodzie, huragany, ekstremalne temperatury.

3.9.2. Fauna

Fauna występująca na obszarze Gminy Pelplin cechuje się znacznym urozmaiceniem gatunkowym związanym ze środowiskiem wodnym, obecnością rzek: Wisły i Wierzycy oraz mniejszych cieków wodnych. Gromada ssaków reprezentowana jest przez podstawowe gatunki łowne: łosia, jelenia, sarnę, dzika, daniela, zająca, lisa, jenota, borsuka, kunę, norkę, tchórza. Z ciekawszych zwierząt chronionych odnotowano występowanie łasicy, orzesznicy, popielicy, koszatki, podkowca dużego, mroczków, a z częściowo chronionych – bobra i wydrę. Ptaki reprezentowane są przez wiele gatunków rzadkich i zagrożonych: bociana czarnego, błotniaki, krogulca, kobuza, derkacza, płomykówkę, pójdźkę, puszczyka, dudka, świergotka drzewnego, muchołówkę małą, białoszyją i żałobną i bielika. Z gromady gadów występują: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec oraz węże: żmija, zaskroniec i gniewosz. Z płazów występują m.in. traszki, rzekotka, grzebiuszki, ropuchy paskówki, a z owadów m.in. mieniak tęcznik i strużnik, paź królowej i żeglarz oraz biegacze.

3.9.3. Przyroda chroniona i jej zasoby

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 ze zm.) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, z których na terenie Gminy Pelplin występują zarówno formy obszarowe, takie jak: Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, jak i formy indywidualnej ochrony, takie jak pomniki przyrody.

81 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 21. Formy ochrony przyrody na tle Gminy Pelplin Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

Ponadto przez teren Gminy Pelplin, przebiegają korytarze ekologiczne (obszary umożliwiające migrację roślin, zwierząt lub grzybów) o znaczeniu ponadregionalnym – korytarz Doliny Wisły i regionalnym – Dolina Wierzycy. Korytarze te łączą biocentra i strefy buforowe oraz obszary węzłowe o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. Charakteryzują się dużą różnorodnością gatunkową, krajobrazową i siedliskową. Są one także ważnymi ostojami dla gatunków rodzinnych i wędrownych, a zwłaszcza dla gatunków rzadkich i zagrożonych wyginięciem.

Ryc. 22. Lokalizacja korytarzy ekologicznych na tle województwa pomorskiego Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego

82 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

3.9.3.1. Natura 20007

Na sieć Natura 2000 składają się dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Podstawą programu Natura 2000 jest Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa. Wyznaczenie obszarów specjalnej ochrony ptaków ma na celu protekcję populacji dziko występujących gatunków ptaków, utrzymanie i zagospodarowanie ich naturalnych siedlisk. Celem wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony siedlisk jest ochrona siedlisk przyrodniczych, populacji i siedlisk roślin oraz zwierząt, a także odtworzenie siedlisk przyrodniczych lub właściwego stanu ochrony gatunków roślin lub zwierząt. Na terenie Gminy Pelplin najważniejszą, pod względem rangi, formą ochrony przyrody jest sieć NATURA 2000, a w jej ramach na omawianym terenie włączone do ochrony obszary to:  Dolna Wisła (PLH220033) - obszar specjalnej ochrony siedlisk,  Dolina Dolnej Wisły (PLB040003) - obszar specjalnej ochrony ptaków.

Według Standardowego Formularza Danych (SFD) powierzchnia obszaru Dolna Wisła (PLH220033) wynosi 10 374,19 ha. Obszar obejmuje fragment doliny Wisły w jej dolnym biegu, od południowej granicy woj. pomorskiego do Mostu Knybawskiego na południe od Tczewa. Poza tym w granicach ostoi znajduje się również górny odcinek Nogatu od śluzy w Białej Górze do śluzy pod Wielbarkiem. Wisła w granicach ostoi płynie szerokim korytem, niemal w całości ujętym w obwałowania. Jedynie na kilku odcinkach lewy brzeg pozbawiony jest sztucznych ograniczeń przeciwpowodziowych, tj. na północy w rejonie Subków, w okolicy Gniewa i Jaświsk oraz na południe od wsi Opalenie. Naturalny pozostał również prawy brzeg Nogatu w pobliżu wsi Węgry. W pozostałych miejscach doliny Wisły wybudowano wysokie wały przeciwpowodziowe, oddzielające koryto rzek od miejscami szerokiego dna doliny. Obecnie, jedynie na obszarze międzywala zachodzą współczesne procesy rzeczne, dlatego zachowało się tu wiele różnej wielkości starorzeczy, otoczonych zaroślami wierzbowymi oraz pozostałościami rozległych niegdyś lasów łęgowych. Poza tym dno doliny jest zmeliorowane i poddane pod uprawę. Na odcinkach pozbawionych umocnień przeciwpowodziowych zbocza doliny tworzą niekiedy wysokie skarpy, na których utrzymują się ciepłolubne murawy oraz grądy. Oprócz wciąż wysokich wartości przyrodniczych, cały omawiany rejon ma duże znaczenie zarówno krajobrazowe, ze względu na rozległe formy terenowe, jak i kulturowe, ponieważ zachowało się tu wiele zabytków związanych z działalnością człowieka, takich jak zamki krzyżackie, obiekty hydrotechniczne, zabudowa i cmentarze mennonickie oraz liczne grodziska. Dolina podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniejące obiekty i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową wymagają utrzymywania ich w należytym stanie technicznym. Prace z zakresu ochrony przeciwpowodziowej dotyczą różnych fragmentów doliny rzecznej. Przy ich wykonywaniu powinna zostać zachowana dbałość o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny i nie pogorszenie stanu zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków, których ochrona jest celem utworzenia obszaru Natura 2000. Fragment stosunkowo dobrze zachowanej doliny wielkiej rzeki, z układem roślinności nawiązującym miejscami do naturalnego. Na tym obszarze występują zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym - różne typy łęgów. Wyróżniono tu 9 rodzajów

7 na podstawie Standardowych Formularzy Danych dla obszarów Natura 2000

83 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i odnotowano 15 gatunków zwierząt z Załącznika II tej dyrektywy. Szczególnie bogata i cenna jest ichtiofauna. We florze roślin naczyniowych stwierdzono liczne gatunki zagrożone i prawnie chronione w Polsce. Jest to też fragment ostoi ptasiej o randze europejskiej. Na murawach kserotermicznych występują rzadkie i zagrożone gatunki owadów reprezentujących m.in. pontyjski element zasięgowy i/lub umieszczone na Polskiej Czerwonej Liście - m.in. żądłówka z rodziny grzebaczowatych chwastosz pluskwiakowiec, czy osiągające skrajnie północne stanowiska w Polsce: żądłówka smukwa, pasikonik wątlik paskowany i ślimak wstężyk austriacki. Obszar został powołany na mocy dyrektywy Rady Unii Europejskiej 92/43/EWG drugi zaktualizowany wykaz terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2008) 8039)(2009/93/WE) w dniu 12 grudnia 2008 r. (Dz. Urz. U. Eu. L 43 str. 63). Dla obszaru ustanowiono planu ochrony (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego Poz. 1163, z dnia 31 marca 2015 r.). Obszar Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły (PLB040003) posiada powierzchnię 33 559,04 ha. Obszar obejmuje prawie naturalną dolinę Dolnej Wisły bez odcinka ujściowego - na odcinku pomiędzy Włocławkiem a Przegaliną. Rzeka płynie w naturalnym korycie prawie na całym odcinku, z namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami. W dolinie zachowane są starorzecza i niewielkie torfowiska. Niskie; brzegi pokryte są mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk. Dolina Dolnej Wisłu stanowi ostoję ptaków o randze europejskiej. Mimo, że awifauna obszaru nie jest całkowicie poznana wiadomo, że gniazduje tu ok.180 gatunków ptaków. Teren stanowi bardzo ważną ostoję dla ptaków migrujących i zimujących (m.in. zimowisko bielika). Występują tu co najmniej 44 gatunki ptaków wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Szczególne znaczenie mają populacje gatunków takich jak: bielik, gęś, nurogęś, ohar, rybitwa białoczelna, rybitwa rzeczna, zimorodek, ostrygojad, bielaczek. W stosunkowo wysokim zagęszczeniu występuje także derkacz, mewa czarnogłowa, sieweczka rzeczna. Bogata fauna innych zwierząt kręgowych, bogata flora roślin naczyniowych (ok.1 350 gatunków) z licznymi gatunkami zagrożonymi i prawnie chronionymi, silnie zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym zachowane różne typy łęgów, a także cenne murawy kserotermiczne wskazuje na bardzo wysoką wartość przyrodniczą tego obszaru. Zagrożeniem dla Obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły jest planowana budowa nowej zapory (stopień wodny w Nieszawie), która jeśli zostanie zrealizowana stanowić będzie duże zagrożenie dla przyrody tego obszaru. Do najpoważniejszych zagrożeń ostoi zalicza się zanieczyszczenia wód pochodzenia rolniczego, przemysłowego i komunalnego. Istotne jest również niszczenie morfologicznej różnorodności międzywala, zabudowa brzegów i zalesianie muraw. Obserwuje się spontaniczną sukcesję roślinności wskutek zaprzestania lub zmniejszenia intensywności wypasu zwierząt w międzywalu, a także zamianę użytków zielonych na pola orne w międzywalu. Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Aktualne granice obszaru określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz.U.04.229.2313), którego aktualne brzmienie zawiera Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U z 2011 r., Nr 25, poz. 133 ze zm.). Dla obszaru ustanowiono planu ochrony (Dz. Urz. Woj. Pomorskiego Poz. 1162, z dnia 31 marca 2015 r.). Lokalizację przedstawionych obszarów Natura 2000 przedstawia rycina.

84 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 23. Lokalizacja obszarów NATURA 2000 Dolna Wisła (PLH220033) i Dolina Dolnej Wisły (PLH040003) Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

3.9.3.2. Obszar chronionego krajobrazu

Obszar chronionego krajobrazu jest formą przyrody mająca na celu zapewnienie równowagi ekologicznej względnie nie zaburzonych systemów przyrodniczych danego obszaru, które pełnią rolę otulinową lub łącznikową parków narodowych i krajobrazowych. Na terenie Gminy Pelplin występuje Obszar Chronionego Krajobrazu (OChK) – Gniewski. Utworzony został w roku 1994. Gniewski OChK zajmuje powierzchnię 2 336,0 ha. Gniewski Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony został Rozporządzeniem nr 5/94 Wojewody Gdańskiego z dnia 8 listopada 1994 r. w celu ochrony obszarów cennych przyrodniczo (Dz. Urz. z 1994 r. Nr 27, poz. 139). Od dnia 31 sierpnia 2016 r. na terenie obszarów chronionego krajobrazu obowiązuje Uchwała nr 259/XXIV/16 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 25 lipca 2016 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu w województwie pomorskim (Dz. Urz. Woj. Pom. 2016, poz. 2942). Gniewski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje końcowy odcinek doliny rzeki Wierzycy od Janiszewa (gm. Pelplin) do ujścia do Wisły. Oprócz doliny Wierzycy występują tu fragmenty silnie sfalowanej, zalesionej wysoczyzny morenowej. Główną wartość przyrodniczą obszaru stanowi dolina rzeczna, która pełni rolę tzw. korytarza ekologicznego. Przeważają drzewostany sosnowe, nad rzeką spotyka się olszyny. Znaczny odsetek drzewostanów występuje na gruntach porolnych. Obszar ten utworzono ze względu na walory estetyczne i widokowe oraz potrzebę ochrony dolnej Wierzycy i fragmentów lasów w jej otoczeniu. Ochrona wód i brzegów oraz stoków doliny przed erozją to najważniejsze zalecenia Rozporządzenia zatwierdzającego obszar chronionego krajobrazu.

85 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 24. Lokalizacja obszaru Chronionego Krajobrazu na tle Gminy Pelplin Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl

3.9.3.3. Pomniki przyrody

Celem ochrony pomników przyrody jest zachowanie, ze względów naukowych i dydaktycznych, tworów przyrody odznaczających się indywidualnymi i niepowtarzalnymi cechami. Na obszarze Miasta i Gminy Pelplin znajduje się 16 pomników przyrody. Dominują drzewa i grupy drzew, wyjątek stanowi głaz narzutowy „Diabelski Kamień”. Poniższa tabela przedstawia pomniki przyrody na terenie Gminy Pelplin wraz z krótką charakterystyką.

Tabela 35. Wykaz pomników przyrody na terenie Gminy Pelplin Rodzaj pomnika Miejsce i data przyrod Data Podstawowe ogłoszenia aktu Lp. Położenie y utworzenia parametry o uznaniu za i jego pomnik przyrody nazwa W korycie rzeki Dziennik Urzędowy Głaz Wierzyca, 1 km na Głaz narzutowy Woj. Rady 1 „Diabelsk północny-zachód od Obwód – 8 m Narodowej w 17.08.1954 r. (64) i miasta Pelplin Długość – 3 m Gdańsku z dnia Kamień” (obręb Rajkowy) gm. Wysokość – 2,5 m 31.01.1955 r. Nr 1, Pelplin poz. 4 Dziennik Urzędowy Miasto Pelplin – Dąb szypułkowy Woj. Rady w odległości ok. 10 m od 2 Obwód pnia – 4,79 m Narodowej w Drzewo 20.10.1980 r. Pałacu Biskupiego na (418) Wysokość - 25 m Gdańsku z dnia terenie Kurii Biskupiej Wiek – ok. 320 lat 30.10.1981 r. Nr 9, w Pelplinie poz.46 Dziennik Urzędowy 20.10.1980 r. Lipa drobnolistna Woj. Rady Miasto Pelplin – przed 3 Przewrócone Obwód pnia - 3,70 m Narodowej w Drzewo budynkiem kanonickim (420) przez wichurę Wysokość - 30 m Gdańsku z dnia przy Placu Mariackim 2 (14.10.2009 r.) Wiek – ok. 220 lat 30.10.1981 r. Nr 9, poz.46

86 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Rodzaj pomnika Miejsce i data przyrod Data Podstawowe ogłoszenia aktu Lp. Położenie y utworzenia parametry o uznaniu za i jego pomnik przyrody nazwa Dziennik Urzędowy Miasto Pelplin – Dąb szypułkowy Woj. Rady w ogrodzie-sadzie przy 4 Obwód pnia – 4,35 m Narodowej w Drzewo 20.10.1980 r. aptece – róg ulicy (421) Wysokość - 25 m Gdańsku z dnia Mestwina i Placu Wiek – ok. 320 lat 30.10.1981 r. Nr 9, Grunwaldzkiego poz.46 1) Lipa drobnolistna Miasto Pelplin – centrum Obwód pnia – 4,10 m miasta, na Placu Wysokość – 22 m Dziennik Urzędowy 5 Grupa Mariackim w pobliżu 2) Lipa drobnolistna Woj. Gdańskiego 29.03.1989 r. (605) drzew (2) Katedry, drzewa rosną Obwód pnia – 3,86 m z dnia 12.06.1989 r. między jezdnią Wysokość – 17 m Nr 13 poz. 97 a budynkiem Kanonii. Wiek drzew – ok. 190 lat 4 lipy drobnolistne Miasto Pelplin – centrum Obwody pni: miasta przy A – 3,22 m, Dziennik Urzędowy ul. Kanonickiej, drzewa 6 Grupa B – 3,20 m, Woj. Gdańskiego 29.03.1989 r. rosną w szpalerze (606) drzew (4) C – 3,40 m, z dnia 12.06.1989 r. między ulicą a płotem D – 3,10 m Nr 13 poz. 97 posesji Kanonii Wysokość – 15÷17 m; (dz. Nr 66). Wiek drzew ok.170 lat Pelplin – na dawnym cmentarzu rodowym przy drodze gruntowej Klon zwyczajny Dziennik Urzędowy 7 prowadzącej od drogi Obwód pnia – 2,37 m Woj. Gdańskiego Drzewo 29.03.1989 r. (689) Pelplin – Rudno do Wysokość – 23 m z dnia 12.06.1989 r. Ornasowa Pomnik Wiek – ok. 150 lat Nr 13 poz. 97 znajduje się ok. 800 m od drogi Rudno-Pelplin. Pelplin – na dawnym 29.03.1989 r. cmentarzu rodowym Lipa szerokolistna Dziennik Urzędowy (spalone przez 8 przy drodze gruntowej Obwód pnia – 4,79 m Woj. Gdańskiego Drzewo uderzenie (690) prowadzącej od drogi Wysokość – 22 m z dnia 12.06.1989 r. pioruna Pelplin – Rudno do Wiek – ok. 210 lat Nr 13 poz. 97 16.07.2009 r.) Ornasowa 1) jesion wyniosły Obwód pnia – 3,80 m Kulice – na dawnym Wysokość – 17 m cmentarzu rodowym, 2) jesion wyniosły obok wyremontowanej Dziennik Urzędowy Obwód pnia – 3,14 m 9 Grupa kaplicy, na skrzyżowaniu Woj. Gdańskiego 29.03.1989 r. Wysokość – 15 m (691) drzew (3) dróg Pelpklin-Gętomie z dnia 12.06.1989 r. 3) jesion wyniosły i Kulice Małe (obręb Nr 13 poz. 97 Obwód pnia – 3,06 m Kulice ark.1 dz. nr 55/2) Wysokość – 17 m gm. Pelplin. Wiek drzew – ok. 180 lat Wielki Garc – w centrum wsi, na dawnym Klon zwyczajny Dziennik Urzędowy 10 cmentarzu Obwód pnia – 2,40 m Woj. Gdańskiego Drzewo 29.03.1989 r. (692) ewangelickim, po lewej Wysokość – 18 m z dnia 12.06.1989 r. stronie od wejścia na Wiek – ok. 170 lat Nr 13 poz. 97 teren cmentarza (obręb

87 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Rodzaj pomnika Miejsce i data przyrod Data Podstawowe ogłoszenia aktu Lp. Położenie y utworzenia parametry o uznaniu za i jego pomnik przyrody nazwa Wielki Garc ark.2) gm. Pelplin Wielki Garc – w centrum wsi, na dawnym cmentarzu Kasztanowiec Dziennik Urzędowy ewangelickim, po lewej zwyczajny 11 Woj. Gdańskiego Drzewo 29.03.1989 r. stronie od wejścia, na Obwód pnia – 3,06 m (693) z dnia 12.06.1989 r. płd.-zach. teren Wysokość – 19 m Nr 13 poz. 97 cmentarza (obręb Wielki Wiek – ok. 160 lat Garc ark.2, dz. Nr 163) gm. Pelplin. Miasto Pelplin – przy Dąb bezszypułkowy Dziennik Urzędowy ul. Dworcowej, przed 12 obwód pnia – 3,92 m Woj. Gdańskiego Drzewo 06.04.1993 r. dworcem PKP, po (882) wysokość – 28 m z dnia 20.04.1993 r. przeciwnej stronie ulicy wiek – ok. 255 lat Nr 9 poz. 47 (dz. nr 457/2). Małe Walichnowy – przy chacie Dircksena Erika, ok. 900 m od drogi powiatowej Małe Dziennik Urzędowy Dąb szypułkowy 13 Walichnowy – Gniew Woj. Pomorskiego Drzewo 11.12.2000 r. obwód pnia – 4,30 m (1116) (biegnącej przy starym z dnia 16.12.2000 r. wysokość – 25 m wale Nr 115, poz. 739 przeciwpowodziowym) (obwód M.Walichnowy) gm. Pelplin. Małe Walichnowy - przy chacie Dircksena Erika, ok. 900 m od drogi powiatowej Małe Dziennik Urzędowy Dąb czerwony 14 Walichnowy - Gniew Woj. Pomorskiego Drzewo 11.12.2000 r. obwód pnia – 3,10 m (1117) (biegnącej przy starym z dnia 16.12.2000 r. wysokość – 16 m wale Nr 115, poz. 739 przeciwpowodziowym) (obwód M.Walichnowy) gm. Pelplin. Małe Walichnowy - przy chacie Dircksena Erika, 1) Dąb szypułkowy ok. 900 m od drogi (odmiany stożkowatej) powiatowej Małe obwód pnia – 2,42 m Dziennik Urzędowy 15 Grupa Walichnowy – Gniew wysokość – 25 m Woj. Pomorskiego 11.12.2000 r. (1118) drzew (2) (biegnącej przy starym 2) Dąb szypułkowy z dnia 16.12.2000 r. wale (odmiany stożkowatej) Nr 115, poz. 739 przeciwpowodziowym) obwód pnia – 1,99 m (obwód M.Walichnowy) wysokość – 25 m gm. Pelplin. Dziennik Urzędowy Leśnictwo Bielawki Woj. Pomorskiego 16 Drzewo 26.03.2010 r. (dz.nr. 74/2 obręb 1) Dąb szypułkowy z dnia 30.03.2010 r. Ropuchy) gm. Pelplin Nr 45, poz. 792 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Pelplin

88 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

3.9.4. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze

Następna tabela przedstawia analizę SWOT dla obszaru interwencji zasoby przyrodnicze.

Tabela 36. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze Mocne strony Słabe strony

 występowanie na terenie Gminy  mały udział powierzchni obszarów obszarów Natura 2000 o dużej prawnie chronionych w ogólnej wartości dla siedlisk i gatunków, powierzchni,  objęcie ochroną prawną pomników  niski wskaźnik lesistości Gminy przyrody oraz obszaru chronionego Pelplin, krajobrazu,  zagrożenie obszaru Natura 2000  brak dużych zakładów Dolina Dolnej Wisły budową zapory przemysłowych emitujących wodnej (stopnia wodnego Czynniki wewnętrzne zanieczyszczenia. w Nieszawie).

Szanse Zagrożenia  ograniczanie lokalnych źródeł zanieczyszczeń powietrza, gleby  zanieczyszczenie powietrza i wód, atmosferycznego, gleby i wód,  właściwa pielęgnacja szaty roślinnej,  ekspansja zabudowy mieszkalnej, wzbogacanie gleb środkami  degradacja gleb, glebotwórczymi (kompost),  pożary lasów,  przebudowa drzewostanów  wypalanie traw, w kierunku bardziej odpornych na  wzrost natężenia ruchu

Czynniki zewnętrzne zanieczyszczenia gatunków oraz rekreacyjnego. uzupełnienia gatunkami rodzimymi. Źródło: opracowanie własne

3.9.5. Zagadnienia horyzontalne – zasoby przyrodnicze

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne. 4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Spodziewane ocieplenie się klimatu spowoduje migrację gatunków, w tym obcych inwazyjnych wraz z równoczesnym wycofywaniem się tych gatunków, które nie są przystosowane do wysokich temperatur i suszy latem, a dobrze znoszą ostre mrozy. Długofalowym skutkiem zmian klimatycznych może być wymieranie niektórych gatunków, rozprzestrzenianie się chorób, czy inwazje gatunków obcych. Zmiany klimatyczne, w tym nagłe deszcze nawalne mogą spowodować poważne w skutkach powodzie, które zagrażać będą ludności lokalnych terenów oraz siedliskom roślinnym i zwierzęcym. Występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych może wiązać się ze znacznymi szkodami w środowisku przyrodniczym. Silne wiatry, gwałtowne burze, czy gradobicia mogą przyczynić się do uszkodzeń drzewostanów w lasach.

89 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Lasy znajdują się w sytuacji stałego zagrożenia przez czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne. Do najistotniejszych zagrożeń biotycznych zaliczyć można inwazję szkodników oraz pasożytów. Istotnym zagrożeniem są nadal zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Stałe oddziaływanie zanieczyszczeń i ich dotychczasowa akumulacja w środowisku leśnym osłabia odporność lasów na choroby. Stale od wielu lat największe procentowo szkody gospodarcze wyrządzają roślinożerne ssaki, przeważnie jelenie, sarny oraz lokalnie gryzonie. Szkody również wyrządzane są przez choroby korzeni drzew, takie jak: huba korzeni i opieńki. Również czynniki abiotyczne, takie jak występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych (np. susze, silne wiatry), negatywnie oddziałuje na tereny zalesione. Ze względu na zwiększenie intensywności wiatrów wzrasta zagrożenie powstawaniem szkód wyrządzonych przez wyrywane drzewa podczas huraganów. Szkody dla środowiska wyrządzane przez człowieka spowodowane są głównie przez zanieczyszczanie powietrza, pożary i nielegalną wycinkę drzew.

III – Działania edukacyjne Jednym z celów ochrony przyrody określonych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134) jest podejmowanie działań edukacyjnych mających na celu podnoszenie świadomości lokalnej społeczności. W zakresie ochrony zasobów przyrody, krajobrazu i lasów działania edukacyjne mogą być prowadzone na każdym szczeblu administracyjnym (urzędy i jednostki im podległe), a ponadto przez organizacje ekologiczne i inne organizacje i przedsiębiorstwa, których działalność opiera się między innymi na prowadzeniu szkoleń. Funkcję edukacyjną pełnią także szlaki turystyczne i ścieżki edukacyjne. Głównym celem edukacji przyrodniczej jest zachęcenie ludności do uprawiania aktywnego wypoczynku, pokazanie różnorodności występujących form przyrody, przybliżenie problematyki gospodarki leśnej i ochrony przyrody oraz poszerzenie wiedzy z zakresu edukacji przyrodniczej.

IV - Monitoring środowiska Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego (ZMŚP) funkcjonuje w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, a jego zadaniem w odróżnieniu od monitoringu specjalistycznego jest prowadzenie obserwacji możliwie jak największej liczby elementów środowiska przyrodniczego, w oparciu o planowe, zorganizowane badania stacjonarne. Celem ZMŚP jest dostarczenie danych do określania aktualnego stanu środowiska oraz w oparciu o wieloletnie cykle obserwacyjne, przedstawienie krótko i długookresowych przemian środowiska w warunkach zmian klimatu i narastającej antropopresji. Uzyskane wyniki z prowadzonych obserwacji stanowią podstawę do sporządzenia prognoz krótko i długoterminowych rozwoju środowiska przyrodniczego oraz przedstawienia kierunków zagrożeń i sposobów ich przeciwdziałania.

3.10. ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI

Poważne awarie obejmują skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie poważnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystującego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje

90 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 o jego wizerunku i akceptacji w społeczeństwie. W ustawie Prawo ochrony środowiska, określone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotyczą wprowadzone przepisy, oraz ich obowiązki i zadania, a także główne procedury i dokumenty. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska mianem poważnej awarii określa się zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. W przypadku wystąpienia awarii Gmina Pelplin oraz inne organy administracji mają obowiązek zabezpieczenia środowiska przed awariami. Główne obowiązki administracyjne ciążą na władzach wojewódzkich i Straży Pożarnej. Na terenie Miasta i Gminy Pelplin nie ma zakładów o zwiększonym ryzyku i zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Na terenie Gminy znajduje się zamknięte składowisko odpadów komunalnych w m. Ropuchy. Analiza wyników monitoringu z 2013 r. dla tego składowiska nie wykazała pogorszenia stanu wód podziemnych i powierzchniowych. WIOŚ w Gdańsku prowadzi kontrole podmiotów, które mogą mieć negatywny wpływ na środowisko. W latach 2013-2015 przeprowadzono na terenie Miasta i Gminy Pelplin 52 kontrole w tym 19 kontroli w terenie, pozostałe to kontrole w dokumentach. Przewarzająca ilość skontrolowanych zakładów to gospodarstwa rolne prowadzące hodowle kur wymagające posiadania pozwolenia zintegrowanego (zagrożenie wybuchu epidemii ptasiej grypy). Część skontrolowanych gospodarstw znajdowała się na Obszarach Szczególnie Narażonych (OSN) na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych. W przypadku stwierdzonych naruszeń zostały wydane zarządzenia pokontrolne lub decyzje administracyjne. Innym typem zagrożeń na tym terenie są zagrożenia pochodzące z komunikacji. W efekcie dużego i stale rosnącego natężenia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ciężarowego rośnie ryzyko zagrożenia. Niebezpieczeństwo wystąpienia awarii na terenie Gminy Pelplin stwarza transport samochodowy wykorzystywany do przewozu materiału w opakowaniach i zbiornikach o różnej pojemności. W przypadku katastrofy uszkodzenia pojemników może dojść do poważnej degradacji środowiska przyrodniczego. Katastrofa ta zagraża zdrowiu i życiu ludzi i zwierząt. Występujący stan zagrożenia pożarowego na terenie Gminy Pelplin w dużej mierze wynika z naturalnych warunków terenowych (stanu zalesienia w zachodniej części Gminy, upraw rolnych - przede wszystkim długotrwałych okresów suszy), stopnia uprzemysłowienia (zakłady pracy, małe przedsiębiorstwa, stacje paliw) oraz z komunikacji (wycieki ropopochodne, zapłony zbiorników, cystern). Na terenie Gminy Pelplin dużym zagrożeniem może być również planowana systemowa elektrownia węglowa. Planowana Elektrownia Północ zlokalizowana będzie w m. Rajkowy. Decyzję o uruchomieniu budowy elektrowni w tym rejonie podjęto w związku z deficytem energii elektrycznej w województwie pomorskim i rosnącym zapotrzebowaniem na energię w tym rejonie. Projekt elektrowni o mocy 800 MW należy do Polenergii. Pozwolenie na budowę uzyskano w 2015 roku, jednak realizacja projektu budowy została wstrzymana. Wojewoda pomorski po protestach lokalnych rolników z koalicji „Stop Elektrowni Północ” zdecydował się ponownie przekazać sprawę do ponownego rozstrzygnięcia przez starostę tczewskiego.

91 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Budowa elektrowni niesie za sobą pozytywne jak i negatywne skutki. Do pozytywnych należą aspekty ekonomiczne związane ze zwiększeniem dochodów Gminy oraz społeczne (miejsca pracy). Elektrownia zapewni nie tylko Gminie szeroki dostęp do energii elektrycznej, ale także gminom ościennym i całemu województwu pomorskiemu. Negatywne skutki budowy elektrowni odbiją się przede wszystkim na środowisku w Gminie. W strefie powietrza, zwieszeniu ulegnie ilość zanieczyszczeń, które dostają się do atmosfery. Planowana elektrownia będzie posiadała nowoczesną energooszczędną technologię, jednakże będą do niej prowadziły nowe drogi, a co za tym idzie zwiększy się natężenie ruchu i związana z nim emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych. Pogorszeniu ulegną stosunki glebowe, głównie na terenach rolniczych w okolicy m. Kociewie. Zmianie mogą ulec również stosunki wodne. Elektrownia Północ posiada już podpisany kontrakt z generalnym wykonawcą inwestycji - Grupą Alstom, podpisaną umowę przyłączeniową z PSE oraz umowę na dostawę paliwa z Kopalnią Bogdanka. Planowane oddanie obiektu do eksploatacji to 2020 rok.

3.10.1. Analiza SWOT – zagrożenia poważnymi awariami

W następnej tabeli przedstawiono analizę SWOT dla obszaru interwencji zagrożenia poważnymi awariami.

Tabela 37. Analiza SWOT – zagrożenia poważnymi awariami Mocne strony Słabe strony

 brak na terenie Gminy Pelplin  natężenie ruchu tranzytowego zakładów o zwiększonym ryzyku (samochodowego) przez obszar bądź o dużym ryzyku wystąpienia Gminy, awarii,  duża możliwość zanieczyszczenia  wg rejestru GIOŚ na terenie Gminy środowiska poprzez wyciek nie odnotowano zdarzeń substancji niebezpiecznych w ciągu o znamionach poważnej awarii, ważnych szlaków komunikacyjnych,  na terenie Gminy funkcjonuje aż 9 lub podczas zdarzeń drogowych, jednostek OSP,  występowanie na terenie Gminy Czynniki wewnętrzne  członkostwo OSP Pelplin w KSRG Obszarach Szczególnie Narażonych powiatu tczewskiego. OSN. Szanse Zagrożenia  wyposażenie OSP w samochody  duże natężenie ruchu pożarnicze, pompy, agregaty i inne samochodowego na szlakach sprzęty, które wpływają na komunikacyjnych zwiększające samowystarczalność jednostek, zagrożenie wystąpienia awarii,

Czynniki

zewnętrzne  doposażenie i szkolenie służb  planowana budowa elektrowni ratowniczych. węglowej. Źródło: opracowanie własne

3.10.2. Zagadnienia horyzontalne – zagrożenie poważnymi awariami

Wskazany obszar interwencji oraz najważniejsze problemy jednostki odnoszą się pośrednio do czterech głównych zagadnień horyzontalnych, którymi są: 1. adaptacja do zmian klimatu. 2. nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 3. działania edukacyjne.

92 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

4. monitoring środowiska.

I – Adaptacja do zmian klimatu Na możliwość wystąpienia poważnych awarii ma występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, typu huragany czy intensywne burze co może doprowadzić do zwiększenia ryzyka uszkodzenia linii przesyłowych i dystrybucyjnych, a zatem ograniczenia w dostarczaniu energii do odbiorców. Jedną z najbardziej wrażliwych na zmiany klimatu dziedzin gospodarki jest transport. We wszystkich jego kategoriach wrażliwość na warunki klimatyczne jest znaczna. Innym czynnikiem klimatycznym powodującym utrudnienia w ruchu drogowym jest mgła, szczególnie często występująca w warunkach jesienno- zimowych przy temperaturach bliskich zera.

II – Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Nadzwyczajne zagrożenia środowiska powstają wskutek: wypadków i zdarzeń w czasie budowy i eksploatacji dróg i innych obiektów drogowych, w których biorą udział pojazdy przewożące substancje niebezpieczne, a które mogą spowodować m.in.: skażenie powietrza, wód, gleb oraz pożary; awarii w miejscach postoju ww. pojazdów, pożaru z powodu nieostrożnego obchodzenia się użytkowników dróg z ogniem w lesie, niewłaściwego lub niedostatecznego zabezpieczenia robót drogowych i samej drogi w wyniku złego rozpoznania warunków środowiskowych (np. geologii, stosunków wodnych).

III – Działania edukacyjne Edukację społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w sytuacji wystąpienia zagrożenia realizują gminne i powiatowe sztaby zarządzania antykryzysowego. W zakres funkcji Państwowej Straży Pożarnej wchodzi publiczna informacja, edukacja i zwiększanie świadomości społeczności lokalnych.

IV - Monitoring środowiska Obowiązki kontroli związane z awariami przemysłowymi spoczywają głównie na prowadzącym zakład o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach Państwowej Straży Pożarnej, a także Wojewodzie. WIOŚ realizuje zadania z zakresu zapobiegania występowania awarii przemysłowych poprzez wykonywanie kontroli przedsiębiorstw.

3.11. SYNTETYCZNY OPIS REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Dotychczasowy Program Ochrony Środowiska na lata 2013-2016, z perspektywą na lata 2017-2020 posiada opracowany raport z wykonania POŚ dla Gminy Pelplin za lata 2013-2014. Analizując dotąd podjęte działania i inwestycje wskazuje się syntetyczny opis realizacji POŚ. W zakresie obszaru interwencji ochrona klimatu i jakości powietrza podjęto działania zmierzające do poprawy jakości powietrza i zapobiegania negatywnym zjawiskom. Jednym z najważniejszych działań strategicznych w zakresie ochrony powietrza było również podejście Gminy do opracowania planu gospodarki niskoemisyjnej w 2015 roku. Podjęto również działania prowadzące do realizacji inwestycji drogowych.

93 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Modernizacja i rozbudowa infrastruktury drogowej, prowadzona w ostatnich latach przyczyniła się do ograniczenia źródeł emisji liniowej. W roku 2013 dokonano modernizacji budynku Zespołu Szkół w Rajkowach wraz z wymianą źródła grzewczego. W roku 2014 dokonano modernizacji drogi powiatowej nr 2821G, polegającej na wymianie nawierzchni bitumicznej oraz dokonano modernizacji dróg gminnych ul. Wybickiego, Dworcowej, Limanowskiego. W 2016 roku rozpoczęto remont drogi wojewódzkiej nr 230, której stan określany jest jako zły. W obszarze interwencji pola elektromagnetyczne zadania polegające na ochronie mieszkańców przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych skupiały się na realizacji polityki przestrzennej ograniczającej użytkowanie obszarów wokół obiektów i instalacji. W roku 2014 została przyjęta Uchwała Nr XLIII/454/14 w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla przebiegu dwutorowej napowietrznej linii elektroenergetycznej 400 kV Grudziądz – Pelplin – Gdańsk Przyjaźń na terenie Gminy Pelplin. W zakresie gospodarowania wodami Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Gdańsku prowadził badania jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Stan badanych wód powierzchniowych w Gminie oceniono jako zły. Stan chemiczny w badanych JCWP jako dobry, natomiast potencjał ekologiczny oceniono jako umiarkowany lub dobry i powyżej dobrego. Ocena jakości wód podziemnych na podstawie wyników monitoringu diagnostycznego w 2015 roku wykazała słaby stan chemiczny wód JCWPd nr 30. Badania GIOŚ dla wód podziemnych obszaru Gminy Pelplin prowadzone były w latach 2010-2012 dla JCWPd nr 30 oraz w latach 2010-2013 dla JCWPd nr 31 z uwzględnieniem stanu chemicznego i ilościowego. Wyniki przeprowadzonych badań wskazały na dobry stan wód pod względem chemicznym i ilościowym. Bieżące melioracje są prowadzone w ramach aktualnych potrzeb. Obszar interwencji gospodarka wodno – ściekowa jest istotnym elementem działalności pro środowiskowej. Najważniejszym zadaniem zrealizowanym w roku 2013 było zlikwidowanie Aglomeracji Pelplin na mocy uchwały nr 716/XXXIII/13 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 30 września 2013 r. Tym samym wyznaczono obszar nowej Aglomeracji Pelplin o równoważnej licznie mieszkańców (RLM) wynoszącej 13 515 z oczyszczalnią ścieków w Pelplinie. W latach 2013-2014 wybudowano kanalizację sanitarną w miejscowości Gręblin. W roku 2015 oddano do użytku kontenerową oczyszczalnię ścieków w miejscowości Rombark. Zmodernizowano kanalizację deszczową w Zespole Kształcenia i Wychowania Nr 1 w Pelplinie. W latach 2013 - 2014 zwodociągowanie Gminy zwiększyło się o 2,5 % osiągając w 2014 r. - 97,6 %. W zakresie obszaru interwencji gleby prowadzone działania zmierzały do ograniczenia negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe. W latach 2012-2015 badano gleby, w celu określenia potrzeb wapniowania oraz stanu zakwaszenia gleb. W większości przypadków odczyn gleb jest obojętny, a wapniowanie jest zbędne. W obszarze gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Gmina Pelplin ma duże osiągnięcia. W 2015 roku udało się ograniczyć masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania do 29,1 %, osiągnięto 24,9 % recyklingu przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła. oraz 80,6 % recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych.

94 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

W obszarze interwencji zasoby przyrodnicze działania przebiegały wielokierunkowo. Prowadzono działania mające na celu utrzymanie dobrego stanu zieleni na terenie Gminy. W 2014 wybudowano skwer rekreacyjny we wsi Rajkowy (nasadzono drzewa i krzewy 50 szt.). W celu zmniejszenia zagrożenia poważnymi awariami WIOŚ w Gdańsku prowadził kontrole podmiotów, które mogą mieć negatywny wpływ na środowisko. W latach 2013-2015 przeprowadzono na terenie Miasta i Gminy Pelplin 52 kontrole podmiotów gospodarczych.

3.12. SYNTETYCZNY OPIS UWARUNKOWAŃ WEWNĘTRZNYCH I ZEWNĘTRZNYCH MAJĄCYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE GMINY PELPLIN

Uwarunkowania wewnętrzne mające wpływ na środowisko przyrodnicze Gminy zostały szczegółowo opisane w poszczególnych rozdziałach tematycznych niniejszego opracowania. Gmina Pelplin posiada dobre połączenie komunikacyjne, ze względu na przebieg autostrady A1, drogi krajowej nr 91 oraz drogi wojewódzkie o numerach 225, 229, 230. Lokalizacja wzdłuż szlaków komunikacyjnych wpływa na jakość powietrza i poziom hałasu w Gminie. W związku z występującymi przekroczeniami standardów jakości powietrza, niezbędne jest podjęcie odpowiednich działań. Poprawa jakości powietrza zapewne wyniknie z wprowadzania odnawialnych źródeł energii oraz ograniczania tzw. niskiej emisji, czyli zanieczyszczeń powstających podczas spalania surowców tradycyjnych w piecach CO. Dla standardów jakości powietrza zagrożeniem dla jednostki może być niska emisja z zabudowy jednorodzinnej oraz emisja wzdłuż ciągów komunikacyjnych czy lokalnych emitorów punktowych. Zagrożeniem może być także planowana budowa elektrowni węglowej w m. Rajkowy. Na jakość wód notowanych w punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie jednolitych części wód wpływ ma nie tyle sama działalność podmiotów działających w granicach Gminy, ale również wszystkich działań i presji (punktów odprowadzania ścieków, użytkowania rolniczego) występujących wzdłuż wszystkich cieków wodnych w Gminie. Pozytywny wpływ na stan środowiska ma rekultywacja. Zabiegi te prowadzą do poprawy warunków glebowych, wodnych oraz poprawiają walory estetyczne terenu. Rekultywacje terenu prowadzi się w przypadku zamkniętych składowisk odpadów. Na terenie Gminy Pelpin zrekultywowano składowisko w Ropuchach. Należy podkreślić, że Gmina posiada dobrze rozwiniętą sieć wodociągową, obejmującą zasięgiem 97,6 % mieszkańców. Stopień skanalizowania Gminy wynosi ok. 82 % przy czym aktualnie ok. 98 % budynków mieszkalnych wchodzących w skład aglomeracji Pelplin posiada podłączenia do sieci kanalizacyjnej. Gmina odpowiada za prowadzenie prawidłowej segregacji odpadów komunalnych. W roku 2015 wszystkie wymagane progi zostały osiągnięte, jednakże w kolejnych latach należy kontynuować działania mające na celu systematyczną poprawę w ramach gospodarowania odpadami komunalnymi. Położenie jednostki na tle powiatu i regionu stanowi podstawę do rozważań na temat uwarunkowań zewnętrznych jednostki. Niewielka odległość od Starogardu Gdańskiego (od

95 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Pelplina 13 km), Tczewa (19 km), Gdańska (48 km) wpływa na atrakcyjność terenu dla budownictwa mieszkaniowego i lokalizacji działalności gospodarczej. Na atrakcyjność regionu składają się także walory krajobrazowe, przede wszystkim dolina rzek Wierzyca i Wisła. Notowane tendencje urbanizacyjne i społeczne wskazują na postępującą presję w zakresie zabudowy, co wiąże się z koniecznością rozbudowy infrastruktury i zajmowania nowych terenów pod zabudowę, nie tylko mieszkaniową, ale także aktywizacji gospodarczej. Właściwe planowanie przestrzenne pozwoli na ograniczenie rozprzestrzeniania się zabudowy na terenach do tego niewłaściwych, bliskich liniom energetycznym, drogom szybkiego ruchu, obszarom działalności gospodarczej, czy charakteryzujących się dużą bioróżnorodnością, szczególnie na obszarze terasy zalewowej Wisły. Na tle uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych warto wymienić najważniejsze problemy oraz największe sukcesy Gminy Pelplin na polu kształtowania i ochrony środowiska. Przedstawiono je w kolejnych tabelach.

Tabela 38. Najważniejsze problemy Gminy Pelplin z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu Stan aktualny Cel poprawy Przekroczenia dopuszczalnych norm powietrza w zakresie stężeń benzo()pirenu, pyłów Brak przekroczeń PM10 i PM2,5 Mała liczba mikroinstalacji OZE Zwiększenie udziału OZE wykorzystywanych na terenie Gminy Źródło: opracowanie własne

Tabela 39. Najważniejsze sukcesy Gminy Pelplin z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu Uwarunkowania lub podjęte Zadania mające na celu Stan aktualny zadania w przeszłości utrzymanie dobrego stanu Podejście Gminy do Opracowanie oraz wdrożenie Realizacja zamierzonych opracowania planu gospodarki założeń dokumentu działań niskoemisyjnej Realizacja celu nadrzędnego Ograniczenie ilości odpadów postawionego podmiotom zmieszanych przekazywanych do Realizacja założonych celów odbierającym odpady centrum ich zagospodarowania komunale z terenu Gminy. Zwodociągowanie Gminy na Dalna rozbudowa Rozbudowa systemu wodno - poziomie 97,6 % i modernizacja infrastruktury kanalizacyjnego Stopień skanalizowania - 82 % wodno - kanalizacyjnej Obecność na terenie Gminy Rosnące zainteresowanie Dalszy rozwój oraz elektrowni wodna w Stockim wykorzystaniem odnawialnych promowanie wykorzystania Młynie praz Małej Elektrowni źródeł energii OZE Wodnej w Pelplinie Źródło: opracowanie własne

IV. CELE PROGAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE

96 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

4.1. WPROWADZENIE

W celu realizacji przyjętego założenia konieczne jest wyznaczenie szczegółowych zadań w poszczególnych obszarach interwencji, po wykonaniu których ma nastąpić poprawa stanu i jakości danego elementu środowiska, bądź będzie utrzymywany dobry stan o ile aktualnie taki został zdiagnozowany. W ramach tych wytycznych zaplanowano konkretne zadania ekologiczne, czyli przedsięwzięcia bądź czynności organizacyjno- administracyjne prowadzące do realizacji wyznaczonych celów ekologicznych i kierunków interwencji. Poprzez realizację tych działań ekologicznych można będzie osiągnąć wymierną poprawę środowiska przyrodniczego w wyznaczonych obszarach interwencji, mierzoną za pomocą wskaźników środowiskowych (mierników realizacji). Realizując lokalną politykę ochrony środowiska, niniejszy program ochrony środowiska, a w nim harmonogram realizacyjny, sporządzony został z uwzględnieniem celów zawartych w strategiach i programach (operacyjnych i rozwoju), wynikających z ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2016 r. poz. 383, ze zm.). Zaplanowane działania będą realizowane przez Gminę Pelplin lub przez jednostki działające na tym terenie oraz w regionie. Jednostka będzie w nich pełnić funkcje nadzoru działalności, będzie wspierać działalność w charakterze administracyjnym lub będzie bezpośrednio współdziałać, jedynie w konkretnym zadaniu będzie współfinansować lub finansować założone zadania.

4.1.1. Dokumenty międzynarodowe

Punktem wyjścia dla rozważań zgodności założeń POŚ z innymi dokumentami jest omówienie dokumentów ustanowionych na szczeblu międzynarodowym do realizacji, których Polska jest zobowiązana. Założenia dokumentów, umów i konwencji międzynarodowych przekładają się na konstruowanie zapisów prawodawstwa polskiego. W1992 r. opracowany został jeden z najważniejszych dokumentów, związanych ze zrównoważonym rozwojem, tzw. „Agenda 21” - Światowy Program Rozwoju Zrównoważonego. Dokument ten zwraca szczególną uwagę na konieczność ochrony zasobów naturalnych i racjonalnego gospodarowania nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju. Kolejnym najbardziej rozpowszechnionym dokumentem międzynarodowym, który narzuca Polsce działania w zakresie ochrony środowiska jest Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu. Stanowi znaczny postęp w zakresie walki z globalnym ociepleniem, ponieważ zawiera cele wiążące i ilościowe, związane z ograniczeniem i redukcją emisji gazów cieplarnianych. Obecnie priorytetowe dla Polski jest dostosowanie swoich działań do polityki Unii Europejskiej, która opiera się na przekonaniu, że ambitne normy środowiskowe pobudzają wprowadzenie innowacji w działalność gospodarczą oraz że polityka gospodarcza, polityka społeczna i polityka środowiskowa muszą być ściśle ze sobą powiązane. Główne założenia polityki Wspólnoty w zakresie środowiska naturalnego określone są w Traktacie Ustanawiającym WE w Tytule XIX - Środowisko Naturalne. Jego realizacja powinna się przyczynić do zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego – z uwzględnieniem różnorodności sytuacji w różnych regionach Wspólnoty - ale również do

97 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 ochrony zdrowia ludzkiego. Kolejnym ważnym dokumentem, wyznaczającym ramy realizacji polityki wspólnotowej w zakresie ochrony środowiska jest Program Działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska. W chwili obecnej obowiązuje już 7 Program, który określa działania polityki UE w dziedzinie ochrony środowiska i polityki klimatycznej na najbliższe siedem lat (od roku 2013). Określa on trzy główne cele:  ochrona przyrody i wzmocnienie odporności ekologicznej,  zwiększenie trwałego rozwoju, efektywniej korzystającej z zasobów gospodarki, ograniczenie niskoemisyjnej gospodarki,  skuteczne przeciwdziałanie zagrożeniom związane ze środowiskiem dla zdrowia.

W ramach działań dotyczących zmian klimatu oraz zrównoważonego wykorzystania energii określono cele zawarte w dokumencie Strategia Europa 2020. Dotyczą one:  ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 20 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r. (lub nawet o 30 proc., jeśli warunki będą sprzyjające),  wzrostu udziału energii odnawialnej o 20 procent,  wzrost efektywności energetycznej o 20 procent.

4.1.2. Dokumenty krajowe

Z punktu widzenia ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin ważne są projekty związane z szeroko pojętym rozwojem społeczno-gospodarczym oraz infrastrukturalnym. Niniejszy program jest zgodny z zapisami dokumentów strategicznych, jakimi są:

I. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności, gdyż w swoich zapisach nawiązuje do następujących celów ekologicznych: 1. Cel 7 – Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska:  kierunek interwencji - modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne,  kierunek interwencji – modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych,  kierunek interwencji – realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce,  kierunek interwencji – wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii,  kierunek interwencji – stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki,  kierunek interwencji – Zwiększenie poziomu ochrony środowiska, 2. Cel 8 – Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych:  kierunek interwencji – rewitalizacja obszarów problemowych w miastach,  kierunek interwencji – stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwiększaniu mobilności zawodowej na linii obszary wiejskie – miasta,  kierunek interwencji – zrównoważony wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego zapewniający bezpieczeństwo

98 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

żywnościowe oraz stymulujący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich,  kierunek interwencji – wprowadzenie rozwiązań prawno-organizacyjnych stymulujących rozwój miast, 3. Cel 9 – Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski:  kierunek interwencji – Udrożnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego.

II. Strategia Rozwoju Kraju 2020 1. Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo:  Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem: Priorytetowy kierunek interwencji I.1.5. Zapewnienie ładu przestrzennego,  Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela: Priorytetowy kierunek interwencji I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela. 2. Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka:  Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki: Priorytetowy kierunek interwencji II.2.3. Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego,  Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych: Priorytetowy kierunek interwencji II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych,  Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko: Priorytetowy kierunek interwencji II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.4. Poprawa stanu środowiska, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu,  Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu: Priorytetowy kierunek interwencji II.7.1. Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym, Priorytetowy kierunek interwencji II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych, Priorytetowy kierunek interwencji II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich. 3. Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna:  Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych Priorytetowy kierunek interwencji III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych,  Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych: Priorytetowy kierunek interwencji III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach,

99 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Priorytetowy kierunek interwencji III.3.2. Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej.

III. Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko” 1. Cel 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska  Kierunek interwencji 1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin,  Kierunek interwencji 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody,  Kierunek interwencji 1.3. Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna,  Kierunek interwencji 1.4. Uporządkowanie zarządzania przestrzenią, 2. Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię  Kierunek interwencji 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii,  Kierunek interwencji 2.2. Poprawa efektywności energetycznej,  Kierunek interwencji 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii,  Kierunek interwencji 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich,  Kierunek interwencji 2.8. Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystujących paliwa alternatywne. 3. Cel 3. Poprawa stanu środowiska  Kierunek interwencji 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki,  Kierunek interwencji 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne,  Kierunek interwencji 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki,  Kierunek interwencji 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych,  Kierunek interwencji 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy.

IV. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” 1. Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki  Kierunek działań 1.2. Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych, Działanie 1.2.3. Identyfikacja i wspieranie rozwoju obszarów i technologii o największym potencjale wzrostu, Działanie 1.2.4. Wspieranie różnych form innowacji,

100 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Działanie 1.2.5. Wspieranie transferu wiedzy i wdrażania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce (w tym technologii środowiskowych),  Kierunek działań 1.3. Uproszczenie, zapewnienie spójności i przejrzystości systemu danin publicznych mające na względzie potrzeby efektywnej i innowacyjnej gospodarki, Działanie 1.3.2. Eliminacja szkodliwych subsydiów i racjonalizacja ulg podatkowych, 2. Cel 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców  Kierunek działań 3.1. Transformacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. „bardziej zieloną ścieżkę”, zwłaszcza ograniczanie energo- i materiałochłonności gospodarki, Działanie 3.1.1. Tworzenie warunków dla rozwoju zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej, Działanie 3.1.2. Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu, Działanie 3.1.3. Wspieranie potencjału badawczego oraz eksportowego w zakresie technologii środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem niskoemisyjnych technologii węglowych (CTW), Działanie 3.1.4. Promowanie przedsiębiorczości typu „business & biodiversity”, w szczególności na obszarach zagrożonych peryferyjnością,  Kierunek działań 3.2. Wspieranie rozwoju zrównoważonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarządzania nimi przez cały cykl życia, Działanie 3.2.1. Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć architektoniczno-budowlanych oraz istniejących zasobów, Działanie 3.2.2. Stosowanie zasad zrównoważonej architektury.

V. Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) 1. Cel strategiczny 1. Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego:  Cel szczegółowy 1. Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej,  Cel szczegółowy 4. Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko.

VI. Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020 1. Cel szczegółowy 2. Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej  Priorytet 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 2.1.1. Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, Kierunek interwencji 2.1.2. Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, Kierunek interwencji 2.1.3. Rozbudowa i modernizacja ujęć wody i sieci wodociągowej,

101 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Kierunek interwencji 2.1.4. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, Kierunek interwencji 2.1.5. Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, Kierunek interwencji 2.1.6. Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego,  Priorytet 2.2. Rozwój infrastruktury transportowej gwarantującej dostępność transportową obszarów wiejskich Kierunek interwencji 2.2.1. Rozbudowa i modernizacja lokalnej infrastruktury drogowej i kolejowej, Kierunek interwencji 2.2.2. Tworzenie powiązań lokalnej sieci drogowej z siecią dróg regionalnych, krajowych, ekspresowych i autostrad, Kierunek interwencji 2.2.3. Tworzenie infrastruktury węzłów przesiadkowych, transportu kołowego i kolejowego,  Priorytet 2.5. Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa na obszarach wiejskich Kierunek interwencji 2.5.1. Rozwój infrastruktury wodno-melioracyjnej i innej łagodzącej zagrożenia naturalne, 2. Cel szczegółowy 3. Bezpieczeństwo żywnościowe  Priorytet 3.2. Wytwarzanie wysokiej jakości, bezpiecznych dla konsumentów produktów rolno ‐ spożywczych: Kierunek interwencji 3.2.2. Wsparcie wytwarzania wysokiej jakości produktów rolno ‐ spożywczych, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi oraz tradycyjnymi metodami produkcji z lokalnych surowców i zasobów oraz produktów rybnych,  Priorytet 3.4. Podnoszenie świadomości i wiedzy producentów oraz konsumentów w zakresie produkcji rolno ‐ spożywczej i zasad żywienia: Kierunek interwencji 3.4.3. Wsparcie działalności innowacyjnej ukierunkowanej na zmiany wzorców produkcji i konsumpcji. 3. Cel szczegółowy 5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich:  Priorytet 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 5.1.1. Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką, Kierunek interwencji 5.1.2. Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin, Kierunek interwencji 5.1.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej, Kierunek interwencji 5.1.4. Ochrona gleb przed erozją, zakwaszeniem, spadkiem zawartości materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, Kierunek interwencji 5.1.5. Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie,  Priorytet 5.2. Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego:

102 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Kierunek interwencji 5.2.1. Zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, Kierunek interwencji 5.2.2. Właściwe planowanie przestrzenne, Kierunek interwencji 5.2.3. Racjonalna gospodarka gruntami,  Priorytet 5.3. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji): Kierunek interwencji 5.3.1. Adaptacja produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu, Kierunek interwencji 5.3.2. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie i całym łańcuchu rolno ‐ żywnościowym, Kierunek interwencji 5.3.3. Zwiększenie sekwestracji węgla w glebie i biomasie wytwarzanej w rolnictwie, Kierunek interwencji 5.3.4. Badania w zakresie wzajemnego oddziaływania rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa na zmiany klimatu, Kierunek interwencji 5.3.5. Upowszechnianie wiedzy w zakresie praktyk przyjaznych klimatowi wśród konsumentów i producentów rolno ‐ spożywczych,  Priorytet 5.4. Zrównoważona gospodarka leśna i łowiecka na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 5.4.1. Racjonalne zwiększenie zasobów leśnych, Kierunek interwencji 5.4.2. Odbudowa drzewostanów po zniszczeniach spowodowanych katastrofami naturalnymi, Kierunek interwencji 5.4.3 Zrównoważona gospodarka łowiecka służąca ochronie środowiska oraz rozwojowi rolnictwa i rybactwa, Kierunek interwencji 5.4.4. Wzmacnianie publicznych funkcji lasów,  Priorytet 5.5. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 5.5.1. Racjonalne wykorzystanie rolniczej i rybackiej przestrzeni produkcyjnej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, Kierunek interwencji 5.5.2. Zwiększenie dostępności cenowej i upowszechnienie rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców obszarów wiejskich.

VII. Strategia „Sprawne Państwo 2020” 1. Cel 3. Skuteczne zarządzanie i koordynacja działań rozwojowych  Kierunek interwencji 3.2. Skuteczny system zarządzania rozwojem kraju: Przedsięwzięcie 3.2.1. Wprowadzenie mechanizmów zapewniających spójność programowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego, Przedsięwzięcie 3.2.2. Zapewnienie ładu przestrzennego, Przedsięwzięcie 3.2.3. Wspieranie rozwoju wykorzystania informacji przestrzennej z wykorzystaniem technologii cyfrowych. 2. Cel 5. Efektywne świadczenie usług publicznych:  Kierunek interwencji 5.2. Ochrona praw i interesów konsumentów: Przedsięwzięcie 5.2.3. Wzrost świadomości uczestników obrotu o przysługujących konsumentom prawach oraz stymulacja aktywności konsumenckiej w obszarze ochrony tych praw, Kierunek interwencji 5.5. Standaryzacja i zarządzanie usługami publicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem technologii cyfrowych, Przedsięwzięcie 5.5.2. Nowoczesne zarządzanie usługami publicznymi,

103 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

3. Cel 7. Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego:  Kierunek interwencji 7.5. Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego:  Przedsięwzięcie 7.5.1. Usprawnienie działania struktur zarządzania kryzysowego.

VIII. Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 1. Cel 3. Rozwój odporności na zagrożenia bezpieczeństwa narodowego:  Priorytet 3.1. Zwiększanie odporności infrastruktury krytycznej:  Kierunek interwencji 3.1.3. Zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania energetyki jądrowej w Polsce. 2. Cel 4. Zwiększenie integracji polityk publicznych z polityką bezpieczeństwa:  Priorytet 4.1. Integracja rozwoju społeczno-gospodarczego i bezpieczeństwa narodowego:  Kierunek interwencji 4.1.1. Wzmocnienie relacji między rozwojem regionalnym kraju a polityką obronną,  Kierunek interwencji 4.1.2. Koordynacja działań i procedur planowania przestrzennego uwzględniających wymagania obronności i bezpieczeństwa państwa,  Kierunek interwencji 4.1.3. Wspieranie rozwoju infrastruktury przez sektor bezpieczeństwa,  Kierunek interwencji 4.1.4. Wspieranie ochrony środowiska przez sektor bezpieczeństwa.

IX. Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010–2020: regiony, miasta, obszary wiejskie 1. Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów:  Kierunek działań 1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych: Działanie 1.1.1. Warszawa – stolica państwa, Działanie 1.1.2. Pozostałe ośrodki wojewódzkie,  Kierunek działań 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi: Działanie 1.2.1. Zwiększanie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów, Działanie 1.2.2. Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych, Działanie 1.2.3. Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich,  Kierunek działań 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw – działania tematyczne: Działanie 1.3.5. Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne, Działanie 1.3.6. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego. 2. Cel 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych:

104 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 Kierunek działań 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe: Działanie 2.2.3. Zwiększanie dostępności i jakości usług komunikacyjnych, Działanie 2.2.4. Usługi komunalne i związane z ochroną środowiska,  Kierunek działań 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze,  Kierunek działań 2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE,  Kierunek działań 2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności.

X. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 1. Cel szczegółowy 4. Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki zdrowotnej:  Kierunek interwencji – kształtowanie zdrowego stylu życia poprzez promocję zdrowia, edukację zdrowotną oraz pro środowiskową oraz działania wspierające dostęp do zdrowej i bezpiecznej żywności.

XI. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 1. Cel szczegółowy 4. Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego:  Priorytet Strategii 4.1. Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójności społecznej:  Kierunek działań 4.1.2. Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu.

XII. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku8 1. Kierunek – poprawa efektywności energetycznej:  Cel główny – dążenie do utrzymania energetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną,  Cel główny – konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15, 2. Kierunek – wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii:  Cel główny – racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla, znajdującymi się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,  Cel główny – zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego, 3. Kierunek – wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz ciepła:  Cel główny – zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii, 4. Kierunek – dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej

8 w Ministerstwie Rozwoju trwają prace nad projektem nowej polityki energetycznej państwa. POŚ powinny być spójne z aktualnie obowiązującym dokumentem

105 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 Cel główny – przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach, z poparciem społecznym i z zapewnieniem wysokiej kultury bezpieczeństwa jądrowego na wszystkich etapach: lokalizacji, projektowania, budowy, uruchomienia, eksploatacji i likwidacji elektrowni jądrowych, 5. Kierunek – rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw:  Cel główny – wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15 % w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych,  Cel główny – osiągnięcie w 2020 roku 10 % udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji,  Cel główny – ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną,  Cel główny – wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa,  Cel główny – zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach, 6. Kierunek – rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii:  Cel główny – zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen, 7. Kierunek – ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko:

 Cel główny – ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego,

 Cel główny – ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych,  Cel główny – ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych,  Cel główny – minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce,  Cel główny – zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.

XIII. „Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu – KLIMADA”. Głównym celem Strategii jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu. Plan zakłada następujące kierunki działań w odniesieniu do poszczególnych sektorów (z zaznaczeniem uszczegółowienia ich i wdrożenia na poziomie regionalnym i lokalnym): 1. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska:  dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu,  dostosowanie sektora energetycznego do zmian klimatu,  ochrona różnorodności biologicznej i gospodarka leśna w kontekście zmian klimatu,

106 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 adaptacja do zamian klimatu w gospodarce przestrzennej i budownictwie,  zapewnienie funkcjonowania skutecznego systemu ochrony zdrowia w warunkach zmian klimatu. 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich:  stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami,  organizacyjne i techniczne dostosowanie działalności rolniczej i rybackiej do zmian klimatu. 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu:  wypracowywanie standardów konstrukcyjnych uwzględniających zmiany klimatu,  zarządzanie szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu. 4. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu:  monitoring stanu środowiska i systemy wczesnego ostrzegania w kontekście zmian klimatu,  miejska polityka przestrzenna uwzględniająca zmiany klimatu. 5. Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu:  promowanie innowacji na poziomie działań organizacyjnych i zarządczych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu,  budowa systemu wsparcia polskich innowacyjnych technologii sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu:  zwiększenie świadomości odnośnie ryzyka związanego ze zjawiskami ekstremalnymi i metodami ograniczania ich wpływu,  ochrona grup szczególnie narażonych przed skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych.

XIV. Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020 (z perspektywą do 2030) Celem programu jest poprawa jakości powietrza na terenie całej Polski. Dotyczy to w szczególności obszarów o najwyższych stężeniach zanieczyszczeń powietrza oraz obszarów, na których występują duże skupiska ludności. Poprawa jakości powietrza powinna nastąpić co najmniej do stanu niezagrażającego zdrowiu ludzi, zgodnie z wymogami prawodawstwa Unii Europejskiej, transponowanego do polskiego porządku prawnego, a w perspektywie do roku 2030 do celów wyznaczonych przez Światową Organizację Zdrowia. XV. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020 Głównym celem programu na kolejne lata jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjającej spójności terytorialnej i społecznej. Do głównych priorytetów PO IiŚ zalicza się: I. Zmniejszenie emisyjności gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego. VII. Poprawa bezpieczeństwa energetycznego.

107 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

VIII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. IX. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. X. Pomoc techniczna.

4.1.3. Dokumenty wojewódzkie

Założenia opracowywanego Programu ochrony środowiska powinny opierać się na celach strategicznych wojewódzkiego programu ochrony środowiska - Programu Ochrony Środowiska województwa pomorskiego na lata 2013 – 2016 z perspektywą do roku 2020. Dokument został przyjęty uchwałą Nr 528/XXV/12 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 21 grudnia 2012 r. W dokumencie ustanowiono się 4 cele perspektywiczne, o charakterze stałych dążeń i perspektywie osiągnięcia poza rokiem 2020, które – spełniając rolę osi priorytetowych - wyznaczają jednocześnie grupy celów realizacyjnych: I. Środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: a. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych, w tym wód przybrzeżnych, cel priorytetowy: wyposażenie w zbiorcze systemy kanalizacji sanitarnej i oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów wszystkich aglomeracji powyżej 15 000 RLM, b. Osiągnięcie i utrzymywanie standardów jakości środowiska, wpływających na warunki zdrowotne, c. Zapewnienie wysokiego stopnia odzysku odpadów w sposób bezpieczny dla środowiska poprzez budowę nowoczesnego i skutecznego systemu gospodarki odpadami, d. Ochrona mieszkańców województwa i ich mienia przed zagrożeniami naturalnymi i skutkami katastrof naturalnych. II. Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz aktywacja rynku na rzecz środowiska: a. Kształtowanie u mieszkańców województwa pomorskiego postaw i nawyków proekologicznych oraz poczucia odpowiedzialności za stan środowiska, b. Aktywizacja rynku do działań na rzecz środowiska, zwiększenie roli ekoinnowacyjności w procesie rozwoju regionu. III. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, a. Ochrona krajobrazu i różnorodności biologicznej, powstrzymanie procesów degradacji oraz poprawa spójności systemu obszarów chronionych, b. Dostosowanie ekosystemów leśnych do zmian klimatycznych i warunków siedliskowych; przywracanie i zachowanie walorów ekologicznych obszarom rolniczym. IV. Zrównoważone wykorzystanie energii, wody i surowców naturalnych: a. Racjonalizacja wykorzystania zasobów wód podziemnych, ochrona głównych zbiorników wód podziemnych stanowiących ważne źródło zaopatrzenia ludności w wodę,

108 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

b. Zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin, eliminacja nielegalnego wydobycia oraz minimalizowanie niekorzystnych skutków ich eksploatacji, c. Wspieranie wytwarzania i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, d. Rozbudowa efektywnych systemów produkcji i dystrybucji energii, optymalizacja jej zużycia oraz ograniczenie niekorzystnych oddziaływań energetyki na środowisko.

Kolejnym strategicznym dokumentem jest Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego do 2020 r., która stanowi wytyczne dla Strategii, na poziomie powiatów i gmin. W Strategii zostały określone wyzwania strategiczne województwa pomorskiego, do których zaliczamy: I. Zatrudnienie i stan zdrowia mieszkańców II. Usługi edukacyjne i konkurencyjność uczelni., III. Powiązania gospodarcze, IV. Kapitał społeczny i tożsamość regionalna, V. Dostępność transportowa, VI. Obszary o nie w pełni uruchomionych potencjałach, VII. Dostęp do usług publicznych, VIII. Bezpieczeństwo energetyczne i ekotechnologie, IX. Zarządzanie przestrzenią, X. Zdolność instytucjonalna. Strategia wskazuje 3 cele strategiczne, mające charakter ogólny i określające pożądane stany docelowe w ujęciu problemowym. Są one konkretyzowane przez 10 celów operacyjnych oraz 35 kierunków działań. I. NOWOCZESNA GOSPODARKA a. Wysoka efektywność przedsiębiorstw, b. Konkurencyjne szkolnictwo wyższe, c. Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna. II. AKTYWNI MIESZKAŃCY a. Wysoki poziom zatrudnienia, b. Wysoki poziom kapitału społecznego, c. Efektywny system edukacji, d. Lepszy dostęp do usług zdrowotnych. III. ATRAKCYJNA PRZESTRZEŃ a. Sprawny system transportowy, b. Bezpieczeństwo i efektywność energetyczna, c. Dobry stan środowiska.

Niniejszy dokument jest zgodny z obowiązującymi aktami prawnymi z zakresu gospodarki odpadami oraz z Krajowym planem gospodarki odpadami 2014. Na poziomie województwa pomorskiego Uchwałą Nr 224/124/16 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 8 marca 2016 r. przyjęto Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2022. PGOWP 2022 uwzględnia działania mające na celu utworzenie nowoczesnego i skutecznego systemu gospodarki odpadami zgodnie z Aktualizacją Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2014.

109 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Niniejszy dokument został oparty również o inne ważne dokumenty strategiczne województwa pomorskiego, wpływające na jego realizację. Należy do nich naliczyć m.in.: Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Dokument przyjęto uchwałą Zarządu Województwa Pomorskiego nr 196/20/15 z dnia 3 marca 2015 r. w związku z decyzją Komisji Europejskiej nr C(2015) 908 z dnia 12 lutego 2015 r. W dokumencie zostały wyznaczone osie priorytetowe, którym przypisano cele szczegółowe oraz kierunki realizacji.  Oś priorytetowa 1. Komercjalizacja wiedzy,  Oś priorytetowa 2. Przedsiębiorstwa,  Oś priorytetowa 3. Edukacja,  Oś priorytetowa 4. Kształcenie zawodowe,  Oś priorytetowa 5. Zatrudnienie,  Oś priorytetowa 6. Integracja,  Oś priorytetowa 7. Zdrowie,  Oś priorytetowa 8. Konwersja,  Oś priorytetowa 9. Mobilność,  Oś priorytetowa 10. Energia  Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym,  Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych,  Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu.  Oś priorytetowa 11. Środowisko.  Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami,  Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie, Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych, określonych przez państwa członkowskie,  Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program „Natura 2000” i zieloną infrastrukturę.

110 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Dokumentami strategicznymi na poziomie województwa są również programy ochrony powietrza, do których zaliczamy:  Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu. Program został przyjęty uchwałą 753/XXXV/13 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 25 listopada 2013 roku.  Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej na lata 2015-2020 z perspektywą na lata następne określony ze względu na przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń powietrza pyłem PM2,5 przyjęty uchwałą nr 158/XIII/15 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 października 2015 r. Program ochrony powietrza ma na celu przede wszystkim ochronę zdrowia mieszkańców, poprzez działania zmierzające do osiągnięcia poziomów dopuszczalnych oraz pułapu stężenia ekspozycji lub osiągnięcia poziomów docelowych substancji w powietrzu.

Program ochrony środowiska musi także opierać się na założeniach obowiązujących programów ochrony środowiska przed hałasem w województwie pomorskim, do których należą:  Program ochrony środowiska przed hałasem na lata 2015 – 2019 z perspektywą na lata następne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, położonych wzdłuż odcinków dróg wojewódzkich oraz wzdłuż odcinków dróg krajowych, wojewódzkich i gminnych na terenie miasta Słupsk, których eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, określone wskaźnikami hałasu LDWN i LN. Program został przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 48/V/15 dnia 26 stycznia 2015 roku.  Programy ochrony środowiska przed hałasem na lata 2013 - 2017 z perspektywą na lata następne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, położonych wzdłuż odcinków dróg krajowych i ekspresowych, których eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, określone wskaźnikami hałasu LDWN i LN. Programy zostały przyjęte uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 756/XXXV/13 dnia 25 listopada 2013 roku.  Programy ochrony środowiska przed hałasem na lata 2013 - 2017 z perspektywą na lata następne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, położonych wzdłuż linii kolejowych, których eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, określone wskaźnikami hałasu LDWN i LN. Programy zostały przyjęte uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 755/XXXV/13 dnia 25 listopada 2013 roku. Do analizowanej Gminy odnosi się jeden z programów ochrony środowiska przed hałasem na lata 2013 - 2017 z perspektywą na lata następne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, położonych wzdłuż linii kolejowych, których eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, określone wskaźnikami hałasu LDWN i LN. Program, który uwzględnia obszar Gminy Pelplin nosi tytuł: Program ochrony środowiska przed hałasem na lata 2013 – 2017 z perspektywą

111 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 na lata następne dla terenów poza aglomeracjami w województwie pomorskim, położonych wzdłuż odcinka linii kolejowej nr 131 Laskowice Pomorskie – Górki, której eksploatacja powoduje ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, określone wskaźnikami hałasu LDWN i LN. W dokumencie zostały określone tereny zagrożone hałasem zlokalizowane w sąsiedztwie odcinka linii kolejowej nr 131 na odcinku Laskowice Pomorskie – Górki.

4.1.4. Dokumenty lokalne

Zgodnie z zasadą sporządzania strategicznych dokumentacji, Program powinien również nawiązywać do zapisów powiatowego programu ochrony środowiska. W chwili obecnej obowiązującym dokumentem dla powiatu tczewskiego jest Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Tczewskiego na lata 2016-2020 uchwalony na sesji Rady Powiatu Tczewskiego w dniu 29 listopada 2016 r. Zagadnienia przedstawione w dokumencie zostały ujęte w sposób kompleksowy, z wyznaczeniem celów do realizacji, z przyjęciem kierunków działań i zadań z zakresu wszystkich sektorów ochrony środowiska. Celem Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działań na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego. W dokumencie wskazano 10 obszarów interwencji, w ramach których wyznaczono 10 celów do realizacji: 1. Obszar interwencji: ochrona klimatu i jakości powietrza. Cel - utrzymanie standardów jakości powietrza poprzez stałą redukcję emisji pyłów, gazów. 2. Obszar interwencji: zagrożenia hałasem. Cel - zminimalizowanie uciążliwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jakości stanu akustycznego środowiska. 3. Obszar interwencji: pola elektromagnetyczne. Cel - ochrona mieszkańców przed polami elektromagnetycznymi. 4. Obszar interwencji: gospodarowanie wodami. Cel 1 - zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego. Cel 2 - ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. 5. Obszar interwencji: gospodarka wodno-ściekowa. Cel - rozbudowa systemu wodociągowo-kanalizacyjnego. 6. Obszar interwencji: zasoby geologiczne. Cel - racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi. 7. Obszar interwencji: gleby. Cel - ochrona gleb. 8. Obszar interwencji: gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów. Cel - skuteczny rozwój systemu gospodarki odpadami. 9. Obszar interwencji: zasoby przyrodnicze. Cel - ochrona zasobów przyrodniczych. 10. Obszar interwencji: zagrożenia poważnymi awariami. Cel - przeciwdziałanie występowaniu poważnych awarii.

Program ochrony środowiska dla Gminy Pelplin uwzględnia również zapisy dotychczas obowiązującego Programu ochrony środowiska, ponieważ ważnym aspektem prowadzenia polityki zrównoważonego rozwoju jest ciągłość podejmowanych działań.

112 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Uzupełnieniem są tu również dokumenty strategiczne związane z rozwojem społeczno-gospodarczym i przestrzennym, czyli strategie rozwoju. Na poziomie Powiatu aktualnie obowiązującym dokumentem jest Strategia Rozwoju Powiatu Tczewskiego na lata 2007-2020. Strategia Rozwoju Powiatu Tczewskiego opiera się na czterech podstawowych przesłankach:  współdziałaniu różnych grup społecznych, organizacji gospodarczych, instytucji oraz tworzeniu sieci współpracy pomiędzy nimi a władzami,  dokonaniu wyboru pól aktywności i skupieniu się na najważniejszych działaniach, stwarzających nowe możliwości rozwojowe,  podtrzymywaniu inicjatyw lokalnych, traktując je jako cenne dobro oferowane przez miejscową społeczność,  regionalnej perspektywie uwzględniającej możliwości lepszego wykorzystania istniejących struktur o znaczeniu lokalnym. Określono główne kierunki rozwoju Powiatu Tczewskiego, do których należą: 1. Kierunek pro-społeczny - ze względu na przewagę dziedzin życia Powiatu Tczewskiego, którymi są: edukacja, pomoc społeczna, bezpieczeństwo, ochrona zdrowia, bezrobocie, kultura i sport. 2. Kierunek pro-gospodarczy - ze względu na wagę dziedzin życia Powiatu Tczewskiego, którymi są: komunikacja, rolnictwo, gospodarka. W ramach ww. kierunków rozwojowych z hierarchizowano cele strategiczne na: cele nadrzędne oraz cele szczegółowe. - Cel nadrzędny – 1. Rozwój szkolnictwa ponadgimnazjalnego i specjalnego w Powiecie Tczewskim. - Cel nadrzędny – 2. Skuteczna polityka społeczna Powiatu Tczewskiego. - Cel nadrzędny – 3. Wysokie bezpieczeństwo w Powiecie Tczewskim. - Cel nadrzędny – 4. Nowoczesna infrastruktura ochrony zdrowia w Powiecie Tczewskim. - Cel nadrzędny – 5. Poprawa infrastruktury komunikacyjnej w Powiecie Tczewskim. - Cel nadrzędny – 6. Rozwój gospodarczy w Powiecie Tczewskim.

Gmina posiada opracowaną w 2010 r. Strategię rozwoju społeczno – gospodarczego dla Gminy Pelplin do roku 2020. Strategia stanowi długookresowy plan działania, określający strategiczne cele rozwoju Gminy i przyjmujący takie cele i kierunki działania, które są niezbędne dla realizacji przyjętych zamierzeń rozwojowych. Gmina Pelplin posiada opracowany Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. Celem Planu jest określenie wizji rozwoju Gminy w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. PGN dla Gminy Pelplin jest częścią opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gdańskiego Obszaru Metropolitalnego. Wyznaczono w nim następujące cele szczegółowe: 1. W zakresie energetyki: a. rozwój niskoemisyjnych źródeł energii i eliminacja niskosprawnych oraz zamiana paliw na mniej emisyjne, b. rozwój sieci ciepłowniczych i gazowych oraz poprawa efektywności energetycznej procesów związanych z dystrybucją ciepła, c. wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, d. podniesienie efektywności wytwarzania i zarządzania energią. 2. W zakresie budownictwa (w tym gospodarstw domowych, budynków administracji publicznej itp.):

113 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

a. realizacja nowych budynków i obiektów budowlanych zaprojektowanych zgodnie z zasadami ekoprojektowania (minimalizacji zapotrzebowania na energię) i wykorzystania energii odnawialnej, b. przeprowadzanie remontów i rewitalizacji starych obiektów z uwzględnianiem zasad ekoprojektowania (minimalizacji zapotrzebowania na energię) i wykorzystania energii odnawialnej, c. uwzględnianie w warunkach specyfikacji zamówień publicznych wymagań odnośnie budowy obiektów i budynków niskoemisyjnych, d. ograniczenie emisji gazów cieplarniach oraz innych zanieczyszczeń powietrza poprzez zastępowanie indywidualnych źródeł energii przez instalacje niskoemisyjne i wysokosprawne oraz podłączenia do sieci ciepłowniczych i gazowych, e. modernizacja systemów centralnego ogrzewania w budynkach, f. termomodernizacja budynków (w tym termoizolacja), g. modernizacja systemów oświetlenia i wymiana żarówek na energooszczędne. 3. W zakresie transportu: a. usprawnienia systemów komunikacyjnych, b. budowa i modernizacja dróg w celu usprawnienia systemów komunikacyjnych i zmniejszenia ich emisyjności, w szczególności na obszarach przekroczeń norm jakości powietrza, c. rozwój i promocja systemów komunikacji publicznej w celu zwiększenia jej atrakcyjności, d. rozwój i promocja alternatywnych środków transportu (pieszego, rowerowego), e. tworzenie stref ograniczonego ruchu, f. modernizacja systemów oświetlenia ulic. 4. W zakresie gospodarki odpadami: a. ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń powietrza poprzez modernizacje gospodarki odpadami. 1. W zakresie edukacji: a. edukacja ekologiczna społeczeństwa w kierunku zrównoważonych wzorów konsumpcji oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii, b. edukacja kadry administracyjnej JST w zakresie stosowania systemów zarządzania środowiskowego, w tym oszczędzania energii, c. promocja w przedsiębiorstwach stosowania zrównoważonych wzorców produkcji, stosowania systemów zarządzania środowiskowego, oraz identyfikacja możliwości ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza, d. budowa przez JST obiektów i instalacji demonstracyjnych w celu popularyzowania rozwiązań ekologicznych, e. szkolenie administratorów budynków i wspólnot mieszkaniowych w zakresie zarządzaniem energią. Rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy uwzględnieniu zasad zrównoważonego rozwoju determinowany jest przez działania polityczne, gospodarcze i społeczne. Wdrożenie Planu ma ułatwić adaptację wszystkich sektorów do wymogów gospodarki niskoemisyjnej.

114 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Miasto i Gmina Pelplin posiada także „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest”, który został opracowany na lata 2013 – 2032. Podstawowym celem Programu jest usunięcie azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy i Miasta Pelplin, a przez to wyeliminowanie szkodliwego wpływu i niebezpiecznych dla zdrowia skutków działania azbestu. Osiągając ten cel gmina i miasto wypełni zobowiązanie, jakie Polska złożyła Unii Europejskiej, deklarując oczyszczenie terenu państwa z azbestu i wyrobów go zawierających do 2032 roku.

Należy podkreślić, że istotną rolę w kształtowaniu rozwoju poszczególnych miejscowości wchodzących w skład Gminy Pelplin pełnią Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego. Są to dokumenty przedstawiające szczegółową koncepcję i wizję rozwoju danej miejscowości, jednoczące lokalną społeczność przy realizacji działań. Ustalenia planu miejscowego, wraz z innymi przepisami, kształtują sposób wykonywania prawa własności nieruchomości.

4.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PELPLIN

Harmonogram realizacyjny Programu ochrony środowiska zakłada realizację działań Gminy Pelplin, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi. Obowiązki samorządu wynikają między innymi bezpośrednio z następujących ustaw:  ustawy o samorządzie gminnym,  ustawy Prawo ochrony środowiska,  ustawy Prawo wodne,  ustawy o odpadach,  ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach,  ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków,  ustawy o ochronie przyrody,  ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Wyznaczone cele i kierunki interwencji w zakresie ochrony środowiska dla Gminy Pelplin wynikają z przeprowadzonej analizy SWOT dla 10 obszarów przyszłej interwencji. Wyznaczone priorytety i zadania określone zostały na podstawie celów zawartych w dokumentach:  Strategii rozwoju społeczno – gospodarczego dla Gminy Pelplin do roku 2020,  Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Tczewskiego na lata 2016-2020,  Strategii Rozwoju Powiatu Tczewskiego na lata 2007-2020,  Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2013 – 2016 z perspektywą do roku 2020,  Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego do 2020 r. Należy jednak pamiętać, iż od części zadań i priorytetów zawartych w tych dokumentach odstąpiono ze względu na indywidualny charakter rozwoju Gminy Pelplin. W obszary ww. działań priorytetowych wpisano cele do realizacji w latach 2017-2020. Wskazano 10 obszarów interwencji, w ramach których wyznaczono cele do realizacji.

115 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Tabela 40. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji Obszar Kierunek Podmiot Lp. inter- Cel Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji niewystarczająca ilość środków finansowych, wrogie nastawienie realizacja założeń planu gospodarki Gmina mieszkańców do osób niskoemisyjnej oraz jego ciągła aktualizacja dokonujących inwentaryzacji systemów ogrzewania realizacja przedsięwzięć termomodernizacyjnych, dalsza poprawa ocieplenie przegród zewnętrznych (ścian, niewystarczająca ilość jakości zmniejszanie stropów, dachów), promowanie budownictwa Gmina, środków finansowych, powietrza zanieczyszczeń energooszczędnego w obiektach użyteczności mieszkańcy, ograniczone możliwości

jakości powietrza atmosferycz- powietrza do

1 publicznej, w tym termomodernizacja budynku przedsiębiorcy pozyskiwania środków nego na terenie dopuszczalnych / Urzędu Miasta i Gminy w Pelplinie oraz zewnętrznych Gminy do docelowych budynkach mieszkalnych wymaganych poziomów standardów rozbudowa sieci gazowej i objęcie jej zasięgiem operator sieci niewystarczająca ilość możliwie wszystkie miejscowości w Gminie gazowej, Gmina środków finansowych wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej

ochrona klimatuochrona i emisji poprzez modernizację systemów Gmina, niewystarczająca ilość ogrzewania budynków komunalnych mieszkańcy, środków finansowych, i indywidualnych oraz wprowadzanie spółdzielnie ograniczone możliwości odnawialnych źródeł energii (kolektory i wspólnoty pozyskiwania środków słoneczne, pompy ciepła, budowa farmy mieszkaniowe zewnętrznych wiatrowej)

116 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Obszar Kierunek Podmiot Lp. inter- Cel Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji

sukcesywne zwiększanie świadomości stosowanie odpadów społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości jako „surowców” Gmina, ochrony powietrza, w tym oszczędności energii w gospodarstwach przedsiębiorcy oraz szkodliwości spalania odpadów domowych w piecach w gospodarstwach domowych CO

promowanie i wspieranie rozwiązań pozwalających zmniejszanie wielkości emisji niewystarczająca ilość

Gmina z transportu (rozwój transportu zbiorowego, środków finansowych zwiększenie połączeń z sąsiednimi gminami)

dalsza poprawa modernizacja infrastruktury komunikacyjnej jakości ograniczenie (poprawa nawierzchni i warunków powietrza niewystarczająca ilość oddziaływania bezpieczeństwa ruchu, modernizacja

jakości powietrza atmosferycz- środków finansowych,

1 transportu na i rozbudowa dróg), w tym Gmina, zarządcy nego na terenie ograniczone możliwości jakość powietrza a) przebudowa drogi wojewódzkiej nr 230 dróg Gminy do pozyskiwania środków i klimat odc. Radostowo- Rajkowy- Pelplin (Obwodnica), wymaganych zewnętrznych b) przebudowa ul. Sportowej, ul. Księdza standardów Dominika, ul. Strzelnica i ul. Szpitalnej niewystarczająca ilość

ochrona klimatuochrona i środków finansowych rozwój ścieżek i szlaków rowerowych między Gmina, zarządcy oraz ograniczone miejscowościami dróg, Powiat możliwości ich pozyskiwania z zewnątrz zminimalizo- działania kontrola emisji hałasu (w tym pomiary natężenia wanie zmierzające niewystarczająca ilość

2 m ruchu na drodze krajowej nr 91 oraz na drogach zarządcy dróg nia nia uciążliwego do ograniczenia środków finansowych

hałase wojewódzkich i powiatowych) zagroże hałasu uciążliwości

117 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Obszar Kierunek Podmiot Lp. inter- Cel Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji i utrzymanie jak związanych zapewnienie przestrzegania w planowaniu najlepszej z hałasem przestrzennym zasady strefowania - zróżnicowane formy jakości stanu komunikacyjnym lokalizowania w sąsiedztwie przedsięwzięć własności gruntów Gmina akustycznego o zbliżonej uciążliwości hałasowej (przy utrudniające skuteczne środowiska planowanej elektrowni węglowej, przy prowadzenie działań autostradzie A1) niewystarczająca ilość nasadzenia pasów zieleni izolacyjnej Gmina środków finansowych ograniczone środki monitoring emisji pól elektromagnetycznych WIOŚ finansowe przeznaczone na monitoring budowa i rozbudowa sieci energetycznych, w tym utrzymanie planowane działania: dotychczaso- działania a) budowa dwóch 2-torowych linii napowietrzno- wego stanu administracyjne kablowych 110 kV stanowiących powiązanie sieci niechęć mieszkańców braku zagrożeń i organizacyjne ENERGA-OPERATOR z nową stacją 400/110 kV Gminy do budowy 3 dla środowiska w zakresie Energa - Pelplin, długość ok. 25 km. nowych linii (przede i mieszkańców zagrożenia polami Operator S.A. b) budowa nowej dwutorowej linii 110 kV wszystkim osób ze strony pola elektromagne- Oddział stanowiącej powiązanie sieci ENERGA- mieszkających w bliskim elektromag- tycznymi w Gdańsku OPERATOR z siecią PSE; długość 12 km sąsiedztwie netycznego

pola elektromagnetyczne c) budowa nowych stacji SN/nn z rekonfiguracją planowanych linii) sieci nn d) wymiana przewodów na niepełnoizolowane linie nap. SN 5 km efektywna działania edukacyjne promujące oszczędzanie gospodaro- gospodarka wodna wody w celu osiągnięcia trwałej świadomości wanie wodami brak chęci w celu utrzymania wszystkich użytkowników wód o potrzebie dla ochrony i zainteresowania ze 4 niezbędnej ilości racjonalnego i oszczędnego korzystania Gmina, szkoły przed: strony użytkowników i odpowiedniej z zasobów wodnych, w tym także edukacja

e wodami powodzią, wody jakości zasobów ekologiczna rolników w zakresie wdrażania

gospodarowani suszą wód Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych

118 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Obszar Kierunek Podmiot Lp. inter- Cel Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji i deficytem powierzchownych ograniczone środki rozwój obiektów małej retencji Gmina wody i podziemnych finansowe ograniczone środki budowa zamkniętych obiegów wody w zakładach finansowe, brak produkcyjnych oraz w gospodarstwach rolnych Gmina, zainteresowania ze wraz z wtórnym wykorzystaniem oczyszczonych przedsiębiorcy strony przedsiębiorstw ścieków i rolników osiągnięcie WIOŚ, i utrzymanie Państwowa ograniczone środki monitorowanie jakości wód podziemnych dobrego stanu wód Służba finansowe przeznaczone i powierzchniowych powierzchniowych Hydrogeologiczn na monitoring i podziemnych a utrzymanie i konserwacja cieków wodnych ZMiUW w ograniczone środki (odmulenie, koszenie skarp i dna, zabudowa Gdańsku finansowe wyrw, utrzymanie drożności cieku) ochrona zasobów wód ochrona przed powodzią w ramach realizacji 4 powierzch- „Planu zarządzania ryzykiem powodziowym zmniejszenie niowych regionu wodnego Dolnej Wisły”, w którym ryzyka i podziemnych wskazano do realizacji następujące zadania powodziowego strategiczne na obszarze Miasta i Gminy Pelplin: oraz ochrona przed a) Hotspot - Żuławy - budowa stacji pomp ograniczone środki RZGW Gdańsk gospodarowanie wodami powodzią Międzyłęż wraz z odbudową koryta kanału finansowe dopływowego - Kanał Graniczny, b) Hotspot Żuławy - odbudowa Kanału Jeziorniak I, c) Hotspot Żuławy - odbudowa kanału Jeziorniak II.

działania niewystarczająca ilość uporządkowanie kontynuacja rozbudowy i modernizacji inwestycyjne środków finansowych,

gospodarki infrastruktury związanej z zaopatrzeniem 5 - w zakresie Gmina, Pelkom ograniczone możliwości wodno - mieszkańców i podmiotów gospodarczych gospodarki wodno pozyskiwania środków

ściekowa

ka wodno Gospodar ściekowej w wodę - ściekowej zewnętrznych

119 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Obszar Kierunek Podmiot Lp. inter- Cel Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji budowa infrastruktury związanej niewystarczająca ilość z odprowadzaniem ścieków komunalnych środków finansowych, i przemysłowych oraz wód opadowych Gmina, Pelkom ograniczone możliwości i roztopowych, w tym: budowa sieci kanalizacji pozyskiwania środków w m. Lignowy Szlacheckie oraz w m. Bielawki zewnętrznych prowadzenie rejestru oraz tworzenie warunków Gmina, osoby niechęć mieszkańców do do budowy przydomowych oczyszczalni ścieków prywatne udzielania informacji intensyfikacja zróżnicowane formy działań własności gruntów racjonalne naprawczych Gmina, zdegradowanych gospodaro- rekultywacja terenów zdegradowanych, w tym 6 w stosunku do właściciele utrudniające skuteczne wanie zasobami terenów poeksploatacyjnych

zasoby obszarów gruntów prowadzenie działań, geologicznymi

geologiczne wymagających niewystarczająca ilość rekultywacji środków finansowych zróżnicowane formy Gmina, własności gruntów podejmowanie działań przeciwdziałających właściciele zdegradowanych skażeniu gleb oraz ich właściwa ochrona w mpzp gruntów utrudniające skuteczne prowadzenie działań właściwe

niechęć mieszkańców gospodarowanie nieruchomości do 7 ochrona gleb glebami zmiany sposobu gleby uporządkowanie gospodarki gruntowej, w tym Gmina użytkowania wykup gruntów nieruchomości oraz do sprzedaży pod konkretne inwestycje zapobieganie upowszechnianie Kodeksu Dobrej Praktyki niewystarczająca ilość Gmina, PODR degradacji gleby Rolniczej środków finansowych dalszy rozwój kontynuacja brak zainteresowania ze minimalizacja składowanych odpadów poprzez Gmina, podmioty systemu działań mających strony właścicieli

w

8 mi zastosowanie intensyfikacji segregacji, rozwój odbierające

arka gospodarki na celu nieruchomości,

zapobi

waniu

eganie eganie

powsta

gospod odpada odpadó selektywnej zbiórki odpady i odpadami zapewnienie nieprawidłowa

120 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Obszar Kierunek Podmiot Lp. inter- Cel Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji właściwej obsługi segregacja odpadów mieszkańców w zakresie odbioru brak pewności uzyskania odpadów dotacji na działania Gmina, podejmowanie działań związanych z usunięciem związane z usuwaniem właściciele i unieszkodliwianiem wyrobów zawierających wyrobów, nieruchomości azbest brak możliwości i przedsiębiorcy uzyskania dotacji na nowe pokrycia dachowe

ograniczone możliwości kontynuacja kontroli w zakresie prawidłowego kontroli na terenie Gmina gospodarowania odpadami poszczególnych dalszy rozwój prowadzenie nieruchomości systemu działań 8 gospodarki administracyjnych edukacja mieszkańców dot. minimalizacji

odpadów odpadami i kontrolnych wytwarzania odpadów (zajęcia w szkołach, ograniczone możliwości Gmina konsultacje społeczne), promowanie produktów finansowania działań wykonanych z surowców wtórnych

gospodarka odpadami

zapobieganie powstawaniu inwentaryzacja dzikich wysypisk śmieci oraz ograniczone możliwości

i Gmina zapobieganie przed tworzeniem się nowych finansowania działań

Gmina, GDOŚ, ochrona oraz tworzenie nowych form ochrony RDOŚ, ograniczone możliwości przyrody, np. użytków ekologicznych oraz Marszałek finansowania ochrony właściwe ochrona rezerwatów przyrody Województwa nowych form gospodarowanie 9 zasobów Pomorskiego zasobami przyrodniczych narażenie zasobów przyrodniczymi zachowanie i ochrona istniejących kompleksów Gmina, Powiat, leśnych na czynniki leśnych RDLP, RDOŚ meteorologiczne zasoby przyrodnicze i biologiczne

121 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Obszar Kierunek Podmiot Lp. inter- Cel Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny wencji zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji Gmina, ograniczone możliwości rolnej oraz nieużytków i terenów Nadleśnictwa finansowania działań zdegradowanych i przekształconych

edukacja ekologiczna mieszkańców, w tym m.in. ograniczone możliwości uczestnictwo Gminy w konkursie powiatowym Gmina finansowania działań „Piękna wieś” kontynuacja realizacji akcji informacyjno – edukacyjnych dla ogółu społeczeństwa

Powiat, Policja, ograniczone możliwości dotyczących zasad postępowania w razie Straż pożarna prognozowania zdarzeń wystąpienia poważnej awarii, w celu ukształtowania właściwych postaw i zachowań zapobieganie konieczność poważnym WIOŚ, przeciw- opracowania awariom komendant działanie przeciwdziałanie awariom instalacji kosztownych programów przemysłowym wojewódzki PSP, 10 występowaniu przemysłowych zapobiegania awariom oraz eliminacja komendant poważnych ograniczone możliwości i minimalizacja powiatowy PSP awarii finansowe skutków w razie ich wystąpienia doposażenie wyspecjalizowanych jednostek w sprzęt do wykrywania i dokładnej lokalizacji ograniczone możliwości Gmina, Powiat

zagrożenia poważnymi awariami miejsca awarii, likwidacji i analizy skutków finansowe zdarzenia

Źródło: opracowanie własne

122 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Najważniejszymi kwestiami dla Gminy Pelplin wynikającymi z analizy stanu i zagrożeń środowiska i obszarów interwencji, są inwestycje i czynności administracyjno-organizacyjne w zakresie:  budowa linii napowietrzno-kablowych 110 i nowej dwutorowej linii 110 kV,  budowy, przebudowy dróg w Gminie oraz budowy ścieżek rowerowych,  rozbudowy sieci gazowej,  rozbudowy sieci infrastruktury kanalizacji sanitarnej i deszczowej w celu poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych,  wymiany źródeł ogrzewania, termomodernizacji budynków, wprowadzania energii odnawialnej, modernizacji systemu komunikacyjnego,  rozbudowy systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w związku z ciągłym dostosowywaniem nowych przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach do warunków lokalnych.

Zadania przedstawione w dokumencie POŚ można podzielić na zadania własne Gminy Pelplin, czyli przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji samorządu, z uwzględnieniem pozyskanych środków zewnętrznych oraz na zadania koordynowane, czyli pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie Gminy Pelplin. Należy zaznaczyć, że szeroko pojęta ochrona środowiska oraz działania mające prowadzić do zrównoważonego rozwoju nie są tylko zadaniami realizowanymi na poziomie lokalnym, przez samorząd. Działania Gminy Pelplin są ukierunkowane poprzez czynności prowadzone na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz regionalnym przez takie jednostki i instytucje, jak: Ministerstwo Środowiska, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Marszałka, Wojewodę i Sejmik Województwa, Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych, Ośrodki Edukacji Ekologicznej, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Państwową Straż Pożarną, Inspekcję Ruchu Drogowego, zarządców dróg, organy nadzoru budowlanego, inspekcję sanitarną, Powiat, zarządzających instalacjami, podmioty gospodarcze, czy też właścicieli gruntów. Proces zarządzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji spoczywa niewątpliwie głównie na władzach samorządowych. Mając na uwadze spójność koordynacji działań pomiędzy poszczególnymi szczeblami władz samorządowych i rządowych, a także współpracę z pozostałymi partnerami, zarządzanie środowiskiem Gminy Pelplin przy pomocy Programu ochrony środowiska wymagać będzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaangażowanych w jego realizację, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze Gminy Pelplin pełnią w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedną z ważniejszych jest funkcja regulacyjna, na którą składają się akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne związane odpowiednio z określonymi obszarami zagadnień środowiskowych. Władze pełnią również funkcje wykonawcze i kontrolne. Pożądane jest, aby władze Gminy Pelplin pełniły również funkcje wspierające dla podmiotów zaangażowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreujące działania ukierunkowane na poprawę środowiska przyrodniczego.

123 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

V. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach działania (wymienione w tabelach harmonogramu), jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy, stanowią podstawę dla realizacji konkretnych inwestycji i przedsięwzięć na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie i przewidywanych kierunków rozwoju.

Tabela 41. Harmonogram realizacji zadań przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania Szacunkowe Obszar Kierunek Termin koszty Źródło Lp. inter- Cel Zadania interwencji realizacji realizacji finansowania wencji zadania (w zł) realizacja założeń planu gospodarki zadanie ciągłe koszty Gmina, niskoemisyjnej oraz jego ciągła na lata administracyjne WFOŚiGW aktualizacja 2017-2020 realizacja przedsięwzięć

termomodernizacyjnych, ocieplenie przegród zewnętrznych (ścian, stropów, środki własne Gminy, dachów), promowanie budownictwa zadanie ciągłe dalsza brak możliwości Powiatu, zarządców, energooszczędnego w obiektach na lata poprawa oszacowania WFOŚiGW, użyteczności publicznej, w tym 2017-2020 jakości zmniejszanie NFOŚiGW powietrza zanieczyszczeń termomodernizacja budynku Urzędu Miasta i Gminy w Pelplinie oraz

jakości powietrza atmosferycz- powietrza do 1 nego na dopuszczalnych / budynkach mieszkalnych rozbudowa sieci gazowej i objęcie jej zadanie ciągłe terenie Gminy docelowych brak możliwości zasięgiem możliwie wszystkie na lata środki zewnętrzne do poziomów oszacowania wymaganych miejscowości w Gminie 2017-2020 standardów wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji poprzez modernizację systemów ogrzewania środki własne Gminy, ochrona klimatuochrona i zadanie ciągłe budynków komunalnych Powiatu, zarządców, na lata 50 000,00 i indywidualnych oraz wprowadzanie WFOŚiGW, 2017-2020 odnawialnych źródeł energii (kolektory NFOŚiGW słoneczne, pompy ciepła, budowa farmy wiatrowej)

124 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Szacunkowe Obszar Kierunek Termin koszty Źródło Lp. inter- Cel Zadania interwencji realizacji realizacji finansowania wencji zadania (w zł) zmniejszanie sukcesywne zwiększanie świadomości środki własne Gminy, zanieczyszczeń społeczeństwa w zakresie potrzeb zadanie ciągłe fundusze powietrza do i możliwości ochrony powietrza, w tym na lata 5 000,00 zewnętrzne, dopuszczalnych / oszczędności energii oraz szkodliwości 2017-2020 WFOŚiGW, docelowych spalania odpadów w gospodarstwach

NFOŚiGW poziomów domowych promowanie i wspieranie rozwiązań dalsza pozwalających zmniejszanie wielkości zadanie ciągłe brak danych poprawa emisji z transportu (rozwój transportu na lata środki własne Gminy kosztowych jakości zbiorowego, zwiększenie połączeń 2017-2020 powietrza z sąsiednimi gminami)

jakości powietrza atmosferycz- modernizacja infrastruktury 1 nego na ograniczenie komunikacyjnej (poprawa nawierzchni terenie Gminy oddziaływania i warunków bezpieczeństwa ruchu, do modernizacja i rozbudowa dróg), w tym zgodnie transportu na środki własne Gminy, wymaganych a) przebudowa drogi wojewódzkiej nr z harmono- brak danych jakość powietrza zarządców dróg, standardów 230 gramem kosztowych i klimat środki zewnętrzne odc. Radostowo- Rajkowy- Pelplin zarządców dróg

ochrona klimatuochrona i (Obwodnica), b) przebudowa ul. Sportowej, ul. Księdza Dominika, ul. Strzelnica i ul. Szpitalnej zadanie ciągłe środki własne Gminy, rozwój ścieżek i szlaków rowerowych na lata 1 500 000,00 zarządców dróg, między miejscowościami 2017-2020 środki zewnętrzne

zminimalizo- wanie działania uciążliwego zmierzające kontrola emisji hałasu (w tym pomiary hałasu do ograniczenia zadanie ciągłe Zarząd dróg natężenia ruchu na drodze krajowej koszty 2 i utrzymanie uciążliwości na lata wojewódzkich, nr 91 oraz na drogach wojewódzkich administracyjne jak najlepszej związanych 2017-2020 GDDKiA, WIOŚ i powiatowych) jakości stanu z hałasem akustycznego komunikacyjnym zagrożenia hałasem środowiska

125 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Szacunkowe Obszar Kierunek Termin koszty Źródło Lp. inter- Cel Zadania interwencji realizacji realizacji finansowania wencji zadania (w zł) zapewnienie przestrzegania zminimalizo- w planowaniu przestrzennym zasady wanie działania strefowania - lokalizowania zadanie ciągłe uciążliwego zmierzające koszty w sąsiedztwie przedsięwzięć o zbliżonej na lata Gmina hałasu do ograniczenia administracyjne uciążliwości hałasowej (przy planowanej 2017-2020 2 i utrzymanie uciążliwości elektrowni węglowej, przy autostradzie jak najlepszej związanych A1) jakości stanu z hałasem zadanie ciągłe akustycznego komunikacyjnym

zagrożenia hałasem nasadzenia pasów zieleni izolacyjnej na lata 100 000,00 środki własne Gminy środowiska 2017-2020

zadanie ciągłe monitoring emisji pól koszty na lata WIOŚ elektromagnetycznych administracyjne 2017-2020

budowa i rozbudowa sieci utrzymanie energetycznych, w tym planowane dotychczaso- działania działania: wego stanu administracyjne a) budowa dwóch 2-torowych linii braku i organizacyjne napowietrzno-kablowych 110 kV zagrożeń dla w zakresie 3 stanowiących powiązanie sieci środowiska zagrożenia ENERGA-OPERATOR z nową stacją zadanie ciągłe do roku 2022 i mieszkańców polami 400/110 kV Pelplin, długość ok. 25 km. Energa - Operator na lata łączny koszt ze strony pola elektromagne- b) budowa nowej dwutorowej linii 110 kV S.A. 2017-2022 173 000,00 elektromag- tycznymi stanowiącej powiązanie sieci ENERGA- pola elektromagnetyczne netycznego OPERATOR z siecią PSE; długość 12 km c) budowa nowych stacji SN/nn z rekonfiguracją sieci nn d) wymiana przewodów na niepełnoizolowane linie nap. SN 5 km

126 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Szacunkowe Obszar Kierunek Termin koszty Źródło Lp. inter- Cel Zadania interwencji realizacji realizacji finansowania wencji zadania (w zł) działania edukacyjne promujące oszczędzanie wody w celu osiągnięcia trwałej świadomości wszystkich użytkowników wód o potrzebie zadanie ciągłe koszty racjonalnego i oszczędnego korzystania na lata środki własne Gminy efektywna administracyjne gospodaro- gospodarka z zasobów wodnych, w tym także 2017-2020 wanie wodami wodna w celu edukacja ekologiczna rolników dla ochrony utrzymania w zakresie wdrażania Kodeksu Dobrych przed: niezbędnej ilości Praktyk Rolniczych

powodzią, i odpowiedniej zadanie ciągłe suszą jakości zasobów brak możliwości rozwój obiektów małej retencji na lata środki własne Gminy i deficytem wód oszacowania 2017-2020 wody powierzchownych i podziemnych budowa zamkniętych obiegów wody środki własne Gminy, 4 w zakładach produkcyjnych oraz zadanie ciągłe brak możliwości przedsiębiorców, w gospodarstwach rolnych wraz na lata oszacowania właścicieli z wtórnym wykorzystaniem 2017-2020 gospodarstw oczyszczonych ścieków

gospodarowanie wodami osiągnięcie i utrzymanie zadanie ciągłe dobrego stanu monitorowanie jakości wód podziemnych koszty na lata środki własne Gminy ochrona wód powierzch- i powierzchniowych administracyjne 2017-2020 zasobów wód niowych powierzch- i podziemnych niowych zmniejszenie utrzymanie i konserwacja cieków i podziemnych ryzyka zadanie ciągłe wodnych (odmulenie, koszenie skarp brak możliwości środki własne Gminy, powodziowego na lata i dna, zabudowa wyrw, utrzymanie oszacowania ZMiUW Gdańsk oraz ochrona 2017-2020 drożności cieku) przed powodzią

127 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Szacunkowe Obszar Kierunek Termin koszty Źródło Lp. inter- Cel Zadania interwencji realizacji realizacji finansowania wencji zadania (w zł) ochrona przed powodzią w ramach

realizacji „Planu zarządzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego Dolnej Wisły”, w którym wskazano do realizacji ochrona zmniejszenie następujące zadania strategiczne na zasobów wód ryzyka obszarze Miasta i Gminy Pelplin: a) 8 000 000,00 Realizacja do 4 powierzch- powodziowego a) Hotspot - Żuławy - budowa stacji pom b) 1 000 000,00 POIiŚ 2014 - 2020 roku 2021 niowych oraz ochrona Międzyłęż wraz z odbudową koryta c) 2 000 000,00 i podziemnych przed powodzią kanału dopływowego - Kanał Graniczny, b) Hotspot Żuławy - odbudowa Kanału Jeziorniak I, gospodarowanie wodami c) Hotspot Żuławy - odbudowa kanału Jeziorniak II. kontynuacja rozbudowy i modernizacji zadanie ciągłe infrastruktury związanej z zaopatrzeniem brak danych na lata środki własne Gminy mieszkańców i podmiotów kosztowych 2017-2020 gospodarczych w wodę

ściekowa działania budowa infrastruktury związanej - uporządko- inwestycyjne wanie z odprowadzaniem ścieków w zakresie zadanie ciągłe 5 gospodarki komunalnych i przemysłowych oraz wód środki własne Gminy, gospodarki na lata 8 500 000,00 wodno - opadowych i roztopowych, w tym: PROW 2014-2020 wodno - 2017-2020 ściekowej budowa sieci kanalizacji w m. Lignowy ściekowej Szlacheckie oraz w m. Bielawki prowadzenie rejestru oraz tworzenie zadanie ciągłe koszty warunków do budowy przydomowych na lata środki własne Gminy gospodarka wodno administracyjne oczyszczalni ścieków 2017-2020 intensyfikacja racjonalne działań gospodaro- naprawczych zadanie ciągłe środki własne Gminy, rekultywacja terenów zdegradowanych, brak możliwości 6 wanie w stosunku do na lata środki właścicieli w tym terenów poeksploatacyjnych oszacowania

zasoby zasobami obszarów 2017-2020 działania gruntów

geologiczne geologicznymi wymagających rekultywacji

128 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Szacunkowe Obszar Kierunek Termin koszty Źródło Lp. inter- Cel Zadania interwencji realizacji realizacji finansowania wencji zadania (w zł) środki własne Gminy, podejmowanie działań zadanie ciągłe koszty Okręgowa Stacja przeciwdziałających skażeniu gleb oraz na lata właściwe administracyjne Chemiczno - ich właściwa ochrona w mpzp 2017-2020 Rolnicza w Gdańsku

gospodarowanie glebami zadanie ciągłe 7 ochrona gleb uporządkowanie gospodarki gruntowej, koszty na lata środki własne Gminy gleby w tym wykup gruntów administracyjne 2017-2020 zadanie ciągłe zapobieganie upowszechnianie Kodeksu Dobrej koszty na lata środki własne Gminy degradacji gleby Praktyki Rolniczej administracyjne 2017-2020 środki własne Gminy, kontynuacja minimalizacja składowanych odpadów zadanie ciągłe środki własne brak możliwości działań mających poprzez zastosowanie intensyfikacji na lata podmiotu oszacowania na celu segregacji, rozwój selektywnej zbiórki 2017-2020 odbierającego zapewnienie odpady

właściwej obsługi Środki własne mieszkańców podejmowanie działań związanych zadanie ciągłe właścicieli, w zakresie zapobieganie z usunięciem i unieszkodliwianiem na lata 5 780 766,86 dofinansowania, dalszy rozwój odbioru odpadów wyrobów zawierających azbest 2017-2032 dotacje unijne, systemu WFOŚiGW 8 gospodarki środki własne Gminy, odpadami kontynuacja kontroli w zakresie zadanie ciągłe środki własne koszty prawidłowego gospodarowania na lata podmiotu administracyjne prowadzenie odpadami 2017-2020 odbierającego powstawaniu odpadów działań odpady administracyjnych edukacja mieszkańców dot. minimalizacji i kontrolnych wytwarzania odpadów (zajęcia w zadanie ciągłe gospodarka odpadami i szacunkowe szkołach, konsultacje społeczne), na lata środki własne Gminy koszty 40 000 promowanie produktów wykonanych 2017-2020 z surowców wtórnych

129 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Szacunkowe Obszar Kierunek Termin koszty Źródło Lp. inter- Cel Zadania interwencji realizacji realizacji finansowania wencji zadania (w zł)

dalszy rozwój prowadzenie inwentaryzacja dzikich wysypisk śmieci zadanie ciągłe systemu działań 8 oraz zapobieganie przed tworzeniem się na lata 10 000 środki własne Gminy gospodarki administracyjnych nowych 2017-2020

odpadów odpadami i kontrolnych

zapobieganie

powstawaniu

i

gospodarka odpadami ochrona oraz tworzenie nowych form zadanie ciągłe ochrony przyrody, np. użytków na lata 20 000 środki własne Gminy ekologicznych oraz zespołów

2017-2020 przyrodniczo - krajobrazowych zadanie ciągłe zachowanie i ochrona istniejących koszty środki własne Gminy, na lata ochrona właściwe kompleksów leśnych administracyjne nadleśnictw zasobów gospodarowanie 2017-2020 9 zalesianie gruntów nieprzydatnych do przyrodniczyc zasobami zadanie ciągłe produkcji rolnej oraz nieużytków i brak możliwości h przyrodniczymi na lata środki własne Gminy terenów zdegradowanych i oszacowania 2017-2020 przekształconych

zasoby przyrodnicze edukacja ekologiczna mieszkańców, zadanie ciągłe w tym m.in. uczestnictwo Gminy na lata 25 000 środki własne Gminy w konkursie powiatowym „Piękna wieś” 2017-2020 zapobieganie poważnym kontynuacja realizacji akcji informacyjno

przeciw- awariom – edukacyjnych dla ogółu społeczeństwa działanie zadanie ciągłe środki własne Gminy, przemysłowym dotyczących zasad postępowania w koszty 10 występowaniu na lata jednostek oraz eliminacja razie wystąpienia poważnej awarii, administracyjne poważnych 2017-2020 ratowniczych awariami i minimalizacja w celu ukształtowania właściwych

zagrożenia poważnymi awarii skutków w razie postaw i zachowań ich wystąpienia

130 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Szacunkowe Obszar Kierunek Termin koszty Źródło Lp. inter- Cel Zadania interwencji realizacji realizacji finansowania wencji zadania (w zł) środki własne zadanie ciągłe przeciwdziałanie awariom instalacji koszty podmiotów zapobieganie na lata przemysłowych administracyjne gospodarczych, poważnym 2017-2020 przeciw- awariom WIOŚ działanie przemysłowym 10 występowaniu oraz eliminacja doposażenie wyspecjalizowanych poważnych zadanie ciągłe awariami i minimalizacja jednostek w sprzęt do wykrywania awarii na lata 20 000 środki własne Gminy skutków w razie i dokładnej lokalizacji miejsca awarii, 2017-2020 ich wystąpienia likwidacji i analizy skutków zdarzenia

zagrożenia poważnymi

Źródło: opracowanie własne

131 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

VI. EDUKACJA EKOLOGICZNA

6.1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosowną rangę zarówno w Konstytucji RP, jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie oświaty. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej, czyli korzystającej z różnych dziedzin nauki i poruszającej różne aspekty życia społecznego. Ważnym celem jest kształtowanie pełnej i wieloaspektowej świadomości oraz budzenie zainteresowania społeczeństwa sprawami politycznymi, ekonomicznymi i ekologicznymi. Należy upowszechniać ideę zrównoważonego rozwoju we wszystkich sferach życia oraz dążyć do promowania dobrych metod, pomysłów i doświadczeń z zakresu metodyki i edukacji ekologicznej.

6.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcją kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „myśleć globalnie, działać lokalnie”. Ważnym elementem jest łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdrożenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukację ekologiczną, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działań człowieka, korzystającego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantujący ich zachowanie dla przyszłych pokoleń jest obecnie sprawą pilną, godną stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego też edukacyjne działania proekologiczne powinny integrować całe społeczeństwo. Edukacja ekologiczna jest prowadzona przez różne podmioty – szkoły wszystkich szczebli, instytuty naukowe, organizacje pozarządowe, stowarzyszenia. Dużą rolę odgrywają organy administracji samorządowej oraz ich związki i Lasy Państwowe, które prowadzą zajęcia w sposób praktyczny, a nauka realizowana jest bezpośrednio w środowisku. Zorganizowane przez wszystkie nadleśnictwa ścieżki edukacyjne pozwalają na obcowanie z przyrodą, obserwowanie zjawisk zachodzących w środowisku, a także pokazują co i jak człowiek może naprawić w zdegradowanym środowisku. Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawierać następujące zagadnienia: - potrzebę edukacji ekologicznej, - uwzględnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zróżnicowanie form i treści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną, - podział mieszkańców na grupy, do których trafiać będą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorządowych, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzież, dorosłych mieszkańców oraz przedsiębiorców). Należy równocześnie wyznaczyć cele i efekty, jakie ma przynieść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. Właściwie opracowany program edukacji ekologicznej powinien również uwzględniać nakłady finansowe oraz możliwości finansowania zadań edukacyjnych

132 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest również spójność tego programu z założeniami programów edukacyjnych wyższych szczebli (powiatowym i wojewódzkim). Gmina Pelplin aktywnie działa w zakresie edukacji ekologicznej mieszkańców, przede wszystkim prowadząc wymierne akcje ekologiczne, w postaci działań edukacyjnych i informacyjnych. W 2014 r. analizowana Gmina przystąpiła do projektu DROGI DLA NATURY - kampanii promocji zadrzewień w krajobrazie rolniczym jako siedlisk przyrody i korytarzy ekologicznych. W ramach umowy został wykonany lokalny program zadrzewieniowy, ekspertyza 10 drzew, konserwacja/pielęgnacja 10 drzew oraz posadzenie 70 drzew. W kwietniu 2015 r. uczniowie klas I-III Szkoły Podstawowej w Małych Walichnowach wraz z wychowawcami uczestniczyli w wycieczce edukacyjne do Zakładu Utylizacji Odpadów Stałych w Tczewie. Uczestnicy zapoznawali się z funkcjonowaniem Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych. W czerwcu tego samego roku podczas Dni Pelplina Gmina przygotowała stoisko edukacyjne, związane z segregacją odpadów. Stoisko zostało przygotowane w ramach programu „Porządne Pomorze”, do którego przystąpiła Gmina Pelplin. Program ten jest elementem projektu „Zrównoważona gospodarka odpadami na terenie województwa pomorskiego” współfinansowanego ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Program jest objęty honorowym patronatem Marszałka Województwa Pomorskiego. Podczas wakacji w lipcu w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Pelplinie w ramach kreatywnych zajęć bibliotecznych przez tydzień odbywały się zajęcia pod hasłem „Nie bądź jednorazowy”, m.in. na temat segregowania odpadów. W szkołach organizowane były konkursy dla uczniów, m.in. w 2015 roku zorganizowano konkurs plastyczny dla uczniów szkół z terenu Gminy Pelplin pod hasłem „Ekologia i my” oraz konkurs o tematyce recyklingowej, w którym udział wzięli uczniowie Szkoły Podstawowej w Małych Walichnowach. Konkurs był elementem projektu pt. „Śmieci segregowanie, zamiast ich spalanie”. Uczniowie uczestniczyli również w akcji „Sprzątanie Świata”. W kwietniu 2016 r. najmłodsi mieszkańców Gminy Pelplin uczestniczyli w obchodach święta „Dnia Ziemi”. Hasłem przewodnim wydarzenia było „Drzewo dla Ziemi”. W związku z tym przy placu na ul. Kościuszki w Pelplinie odbyło się sadzenie roślin wybranych w głosowaniu mieszkańców Gminy na najładniejszą roślinność zdobiącą Pelplin. Ponadto Gmina Pelplin prowadziła również działania informacyjne poprzez artykuły prasowe, które ukazywały się w lokalnym miesięczniku „Informator Pelpliński”. Przedstawiały one zagadnienia funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi, w tym informacje o zmianach przepisów dotyczących odbioru odpadów, jak również zachęcające do selektywnego zbierania odpadów. Gmina odpowiadała także za przygotowanie ulotek informacyjnych, pt. Ekologiczny Pelplin, w których przedstawione były informacje na temat sposobu segregowania odpadów, opłat za odpady, a także na temat Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Akcje edukacyjne powinny być prowadzone cyklicznie oraz angażować coraz więcej mieszkańców. Aby propagować postawy ekologiczne należy informować społeczeństwo, np. za pomocą rozdawanych ulotek, albo poprzez udostępnianie informacji w Internecie.

133 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

VII. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

7.1. PRZEGLĄD ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA

Po uzyskaniu przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły się nowe możliwości i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ideą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodzących ze źródeł unijnych bądź innych organizacji międzynarodowych jest obecnie możliwe poprzez przystępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. Bardzo ważnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szansę na rozwój zrównoważony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludności. Aktualne programy tzn. na lata 2014 - 2020, dotyczące działań w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzięki którym możliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe, zostały już zatwierdzone przez Komisję Europejską.

7.1.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Źródłem funduszy na ochronę środowiska jest przede wszystkim Program Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) 2014 – 2020. To właśnie z niego będzie dotowanych najwięcej inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Głównym celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjającej spójności terytorialnej i społecznej. Cel główny programu został oparty na równowadze oraz wzajemnym uzupełnianiu się działań w trzech podstawowych obszarach: 1. czystej i efektywnej energii, w tym efektywności energetycznej, ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy funkcjonowania europejskiego rynku energii; 2. adaptacji do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporności systemów gospodarczych na zagrożenia związane z klimatem oraz zwiększeniu możliwości zapobiegania zagrożeniom (zwłaszcza zagrożeniom naturalnym) i reagowania na nie; 3. konkurencyjności, w tym wnoszeniu istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniając jednocześnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwając przeszkody w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych. Do głównych priorytetów PO IiŚ zalicza się: I. Zmniejszenie emisyjności gospodarki. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. IV. Infrastruktura drogowa dla miast. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce. VI. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego. VII. Poprawa bezpieczeństwa energetycznego VIII. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. IX. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. X. Pomoc techniczna.

134 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Program Infrastruktura i Środowisko finansowany jest z trzech źródeł:  Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, z którego na program przeznaczone jest 4 905,9 mln euro,  Funduszu Spójności, kwotą 22 507,9 mln euro,  środków krajowych – publicznych i prywatnych, których minimalne zaangażowanie wynosi 4 853,2 mln euro.

7.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego

W zakresie ochrony środowiska ważny jest także Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego. Jest to program, którego celem jest podjęcie wyzwań rozwojowych stojących przed województwem pomorskim w sferze gospodarczej, edukacji, aktywności zawodowej i społecznej, wykorzystania specyficznych potencjałów poszczególnych obszarów, systemu transportowego, energii i środowiska. Poszczególne osie priorytetowe określone zostały następująco (rozwinięto tylko te osie, które powiązane są z inwestycjami w ochronę środowiska):  Oś Priorytetowa 1. KOMERCJALIZACJA WIEDZY daje możliwość inwestowania w:  przedsiębiorstwa rozpoczynające i rozwijające działalność badawczo- rozwojową,  wsparcie nowych przedsiębiorstw znajdujących się w początkowej fazie rozwoju i działających w sektorach zaawansowanych technologicznie,  wspólne projekty przedsiębiorstw i instytucji, których celem jest wprowadzenie na  rynek nowych, innowacyjnych produktów i usług,  zaawansowane usługi badawcze,  Oś Priorytetowa 2. PRZEDSIĘBIORSTWA daje możliwość inwestowania w:  inwestycje prorozwojowe i służące poprawie efektywności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw,  rozwój systemu profesjonalnych usług doradczych,  przyciągnięcie kolejnych inwestorów, którzy stworzą trwałe miejsca pracy i możliwości kooperacji dla małych i średnich firm.  Oś Priorytetowa 3. EDUKACJA oraz 4.KSZTAŁCENIE ZAWODOWE  Oś Priorytetowa 5. ZATRUDNIENIE  Oś Priorytetowa 6. INTEGRACJA oraz 8. KONWERSJA daje możliwość inwestowania w:  rewitalizacje zdegradowanych obszarów miejskich,  ochronę zabytków,  zagospodarowanie tras turystycznych o charakterze regionalnym i ponadregionalnym.  Oś Priorytetowa 7. ZDROWIE  Oś Priorytetowa 9. MOBILNOŚĆ daje możliwość inwestowania w:  rozwój infrastruktury transportu miejskiego – tramwajowego, trolejbusowego, autobusowego i rowerowego(zakup i modernizacja taboru, poprawa funkcjonowania, konkurencyjności i bezpieczeństwa),

135 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 rozwój dróg i linii kolejowych poprawiających spójność terytorialną i dostępność regionu.  Oś Priorytetowa 10. ENERGIA daje możliwość inwestowania w:  podniesienie efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej oraz mieszkalnych,  produkcję energii elektrycznej i cieplnej z odnawialnych źródeł energii,  przebudowę lub rozbudowę dystrybucyjnych sieci elektroenergetycznych,  budowę bądź modernizację źródeł ciepła i systemów zaopatrzenia w ciepło w miastach,  rozbudowę systemu monitoringu powietrza,  modernizację oświetlenia zewnętrznego.  Oś Priorytetowa 11. ŚRODOWISKO daje możliwość inwestowania w:  przeciwdziałanie i minimalizację skutków ekstremalnych zjawisk klimatycznych,  systemy wczesnego reagowania w przypadku wystąpienia zjawisk katastrofalnych,  przedsięwzięcia związane z zagospodarowaniem odpadów,  projekty z zakresu gospodarki ściekowej oraz zaopatrzenia w wodę,  ochronę przyrody, przede wszystkim na obszarach chronionych.

Z nowymi programami można zapoznać się na stronach funduszy europejskich oraz poszczególnych jednostek odpowiadających za zarządzanie programami.

7.1.3. Program Działań Na Rzecz Środowiska i Klimatu Life

Głównym celem programu jest wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja unijnej polityki w tym zakresie, a także identyfikacja i promocja nowych rozwiązań dla problemów dotyczących środowiska w tym przyrody. Środki Programu działań na rzecz środowiska i klimatu LIFE ustanowiony na lata 2014 - 2020 będą dystrybuowane w ramach dwóch podprogramów: 1. Działania na rzecz środowiska, gdzie wsparcie mogą uzyskać przedsięwzięcia dotyczące ochrony środowiska i efektywnego gospodarowania zasobami, przyrody i różnorodności biologicznej oraz zarządzania i informacji w zakresie środowiska, 2. Działania na rzecz klimatu, w którym wspierane mogą zostać inicjatywy dotyczące łagodzenia i dostosowania do skutków zmiany klimatu oraz zarządzania i informacji w zakresie klimatu. Beneficjentami programu mogą być podmioty zarejestrowane na obszarze Unii Europejskiej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jako Krajowy Punkt Kontaktowy pełni następujące funkcje:  konsultacja wniosków o dofinansowanie z KE w ramach Programu LIFE oraz ocena ich kompletności;  współpraca z Komisją Europejską, w tym reprezentowanie Polski na forum Komitetu Sterującego LIFE;  działania promocyjne oraz informowanie społeczeństwa o Programie LIFE w celu dofinansowania działań w zakresie ochrony środowiska i klimatu;

136 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 wspieranie Wnioskodawców w przygotowywaniu wniosków m.in. poprzez szkolenia oraz konsultacje. Wzorem lat poprzednich, przedsięwzięcia realizowane przez beneficjentów z Polski, oprócz dofinansowania ze środków LIFE, będą mogły uzyskać dodatkowe wsparcie finansowe pochodzące ze środków NFOŚiGW. Szczegółowe informacje dotyczące zasad przygotowania wniosków publikowane będą na stronie NFOŚiGW.

7.1.4. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku oferują możliwość dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach różnych programów priorytetowych ogłaszanych często jako konkursy. Są także podmiotami, które koordynują dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. Działanie jednostek opiera się na Wspólnej Strategii Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2017 - 2020. Celem generalnym Funduszy jest poprawa stanu środowiska i zrównoważone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsięwzięć i inicjatyw służących środowisku przy pełnym oraz zgodnym z zasadami zrównoważonego rozwoju wykorzystaniu środków pochodzących z Unii Europejskiej na ochronę środowiska i gospodarkę wodną. Misją Funduszy jest natomiast następujące określenia - Skutecznie wspieramy działania na rzecz środowiska ze szczególnym uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju. Wspólna Strategia tworzy ogólne ramy dla indywidualnych strategii poszczególnych Funduszy wskazując na najistotniejsze z ich punktu widzenia cele merytorycznej działalności (dziedzinowe cele środowiskowe oraz horyzontalne cele środowiskowe), regulując i wskazując obszary niezbędnej współpracy (priorytety współpracy) dla zachowania spójności i ukierunkowania całego systemu Funduszy. Wspólna strategia identyfikuje w ramach celów środowiskowych następujące dziedzinowe i horyzontalne cele środowiskowe: 1. DZIEDZINOWE: - Adaptacja do zmian klimatu i gospodarka wodna, - Ochrona powietrza, - Ochrona wód, - Gospodarka o obiegu zamkniętym, w tym gospodarowanie odpadami, - Różnorodność biologiczna. 2. HORYZONTALNE: - Poprawa stanu środowiska poprzez wsparcie realizacji zobowiązań środowiskowych, - Pełna absorpcja bezzwrotnych środków pochodzących z UE, - Wdrażanie innowacyjnych technologii środowiskowych, - Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju, - Zrównoważone, efektywne korzystanie z zasobów, w tym z surowców pierwotnych. Dodatkowo, Fundusze co roku ogłaszają listę programów priorytetowych na rok

137 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

kolejny, które pomagają im zrealizować zadania zgodnie z przyjętą Strategią. Strategie NFOŚiGW, jak i WFOŚiGW w Gdańsku, a także listy priorytetowe zamieszczone są na ich stronach internetowych (www.nfosigw.gov.pl i www.wfosigw.gdansk.pl).

7.1.5. Bank Ochrony Środowiska

Jednostki samorządowe, a także osoby prawne i fizyczne mogą korzystać także z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Udziela on następujących kredytów proekologicznych:  Kredyt Dom EnergoOszczędny.  Słoneczny EkoKredyt.  Kredyt z Dobrą Energią.  Kredyty z dopłatami NFOŚiGW.  Kredyty na urządzenia i wyroby służące ochronie środowiska.  Kredyt EkoMontaż.  Kredyty na zaopatrzenie wsi w wodę.  Kredyt EnergoOszczędny.  Kredyt EkoOszczędny.  Ekologiczne kredyty hipoteczne.  Kredyt z Klimatem.  Kredyty we współpracy z WFOSiGW.  Kredyt EKOodnowa dla firm (ze środków Banku KfW).  Kredyty z linii kredytowej NIB.

Wśród wielu możliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorządowe, każdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywać system możliwości finansowania do danej inwestycji i przedsięwzięcia.

7.2. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI

Warunkiem realizacji Programu ochrony środowiska jest ustalenie systemu zarządzania tym Programem. Zarządzanie Programem odbywa się z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne z kompetencjami i obowiązkami podmiotów zarządzających. W odniesieniu do Programu ochrony środowiska jednostką, na której spoczywać będą główne zadania zarządzania będzie Gmina Pelplin. Mimo to całościowe zarządzanie środowiskiem w jednostce będzie odbywać się na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego jest jeszcze poziom powiatowy, wojewódzki oraz jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Instytucje działające w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez:  racjonalne planowanie przestrzenne,  kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska,  porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska,

138 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 instalowanie urządzeń i instalacji ochrony środowiska. Na innych zasadach odbywa się natomiast zarządzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska. Kierują się one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, choć powszechne staje się także uwzględnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się przez:  dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,  porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń,  modernizacje stosowanych technologii,  eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska,  instalowanie urządzeń ochrony środowiska,  stała kontrola zanieczyszczeń. Instrumenty służące do zarządzania Programem Ochrony Środowiska wynikają z obowiązujących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, o utrzymaniu czystości i porządku w gminach itp.) i można je podzielić na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

Instrumenty prawne Są to wszystkie konkretne rozwiązania ukierunkowane na osiągnięcie celu ekologicznego, z którego Gmina Pelplin może korzystać i jednocześnie mają one odniesienie prawne wynikające z obowiązujących przepisów prawnych. Do instrumentów prawnych zalicza się:  pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane,  decyzje związane z gospodarką odpadami,  koncesje geologiczne,  raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniejących inwestycji,  uchwały zatwierdzające plany zagospodarowania przestrzennego,  decyzje ustalające lokalizację inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu,  decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach,  strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska. Szczególnym instrumentem prawnym jest monitoring, czyli kontrola jakości stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących, czynią je instrumentem o znaczeniu prawym.

Instrumenty finansowe Posiadanie odpowiednich środków finansowych na realizację Programu jest niezbędnym warunkiem wdrążenia polityki środowiskowej gminy. Do instrumentów finansowych mogących być źródłem realizacji przedsięwzięć proekologicznych zalicza się:  opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchnię, z której odprowadzane są ścieki,  administracyjne kary pieniężne,

139 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna,  kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska,  pomoc publiczna na ochronę środowiska w postaci preferencyjnych pożyczek i kredytów, dotacji, odroczeń, rozłożenia na raty i umorzeń płatności wobec budżetu państwa i funduszy ekologicznych, zwolnień i ulg podatkowych.

Instrumenty społeczne Uzgodnienia ze społeczeństwem poprzez udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji są ważnym elementem skutecznego zarządzania, opartego o zasady zrównoważonego rozwoju i uwzględnianie racji społecznych. Można je podzielić na: 1. Narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie się poprzez działanie”. Można w nich wyróżnić dwie kategorie: działania samorządów (tj. dokształcanie profesjonalne, system szkoleń, itp.) oraz powiązania między władzami samorządowymi, a społeczeństwem (udział społeczeństwa w konsultacjach publicznych). 2. Narzędzia do formułowania, integrowania i wdrożenia polityk środowiskowych. 3. Narzędzia włączające mechanizmy rynkowe w realizację zrównoważonego rozwoju. Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Podstawą jest tu rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie się władz samorządów lokalnych ze społeczeństwem na drodze podejmowanych działań inwestycyjnych. Ważna dla ochrony środowiska jest również współpraca pomiędzy służbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opierać się na partnerstwie, które będą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsięwzięć. Niezbędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna objęła swym zasięgiem wszystkie grupy społeczeństwa. Bardzo ważną sprawą jest właściwe, rzetelne i odpowiednio wcześniejsze informowanie tych mieszkańców, których planowane inwestycje będą dotyczyły w sposób bezpośredni. Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa informacja potęguje proces edukacji.

Instrumenty strukturalne Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a także program ochrony środowiska i to one wytyczają główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrzędnym dokumentem powinna być strategia rozwoju. W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie Gminy Pelplin wymaga podejmowania pewnych działań w określonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszkańców. Każda jednostka decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarządzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu życia swoich mieszkańców. Program ochrony środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju Gminy Pelplin, który powinien nawiązywać do:  programów ekologicznych wyższego szczebla,

140 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 lokalnych wartości zasobów i zagrożenia środowiskowego,  lokalnej świadomości, chęci i możliwości działania. Lokalny rozwój powinien następować bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzględniać warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe założenie ekorozwoju wymaga zastąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofią wspólnego interesu. Dlatego tak ważne jest współdziałanie samorządu i mieszkańców (wspomniane wcześniej rozmowy z mieszkańcami i edukacja ekologiczna). Wspólny interes jest szczególnie ważny i musi uwzględniać potrzeby wszystkich mieszkańców. Jest to model życia, w którym ludzie starają się żyć w zgodzie z przyrodą i mieć wpływ na otaczającą ich rzeczywistość społeczną i gospodarczą. Dobre warunki środowiskowe wpływają na rozwój gospodarczy Gminy Pelplin i poprawę warunków zdrowotnych. Drogą ich osiągnięcia powinien być program ekorozwoju jednostki, którego częścią jest Program ochrony środowiska oraz przestrzeganie jego założeń.

7.3. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

7.3.1. Zasady monitoringu

W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania oraz będą mogły być dokonane modyfikacje Programu. System kontroli środowiska, jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone w ramach istniejących systemów kontroli i monitoringu. Stały monitoring wdrażania zapisów Programu może opierać się na tzw. cyklu Deminga. Opiera się na ciągłym monitorowaniu zaplanowanych działań w myśl następującego ciągu przyczynowo – skutkowego: 1. Zaplanuj - zaplanuj lepszy sposób działania, lepszą metodę. 2. Wykonaj, zrób - zrealizuj plan na próbę. 3. Sprawdź - zbadaj, czy rzeczywiście nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty. 4. Zastosuj - jeśli nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty, uznaj go za normę (obowiązującą procedurę), zestandaryzuj i monitoruj jego stosowanie.

141 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Ryc. 25. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania POŚ Źródło: opracowanie własne

7.3.2. Sprawozdawczość

W ocenie postępu wdrażania Programu ochrony środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno być ono realizowane przy pomocy wskaźników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. Rada Miejska ocenia co dwa lata stopień wdrożenia Programu, co zapewnia ciągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny. Poniżej zaproponowano najistotniejsze wskaźniki, przyjmując, że lista ta nie jest wyczerpująca i może być modyfikowana.

142 Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Tabela 42. Lista przykładowych wskaźników monitorowania stopnia realizacji wdrażania Programu ochrony środowiska Wskaźnik jakości środowiska i presji na środowisko Poziom Cel Kierunek interwencji Oczekiwany stan realizacji Nazwa wskaźnika Stan wyjściowy w latach kolejnych Obszar interwencji – ochrona klimatu i jakości powietrza przekroczenia norm powietrza niezadowalający ocena jakości powietrza w zakresie stężeń B(a)P, brak przekroczeń dla całej strefy w strefie pomorskiej pyłów PM10 i PM2,5 (2015) pomorskiej liczba obiektów minimum 3 modernizacje zmniejszanie 0 (2015) realizacja poddanych w okresie obowiązywania zanieczyszczeń 1 (2014) zadania termomodernizacji [szt.] programu powietrza do dopuszczalnych / 5 (2015, w tym farma wiatrowa złożona z 24 siłowni docelowych poziomów minimum 2 nowe instalacje udział instalacji OZE wiatrowych, 3 pompy ciepła, realizacja dalsza poprawa jakości w okresie obowiązywania [szt.] elektrownia wodna w Stockim zadania powietrza programu atmosferycznego na Młynie, Mała Elektrownia terenie Gminy do Wodna w Pelplinie) wymaganych 1 (2015, budowa drogi standardów gminnej Rajkowy - Gręblin - liczba inwestycji Wielki Garc - Zwiększenie nowy wskaźnik komunikacyjnych bezpieczeństwa na drogach nie mniejsza niż w roku ograniczenie w latach usprawniających ruch publicznych - inwestycja bazowym oddziaływania transportu 2017-2020 [szt.] niezakończona) na jakość powietrza 3 (2014, zrealizowane i klimat w ramach PBiMDG) długość ścieżek wzrost długości ścieżek nowy wskaźnik rowerowych na 7,2 km (2014) o minimum 30 % w okresie w latach obszarze Gminy [km] obowiązywania programu 2017-2020 Obszar interwencji – zagrożenia hałasem

zminimalizowanie działania zmierzające procentowy udział dróg stan dobry – 39,4, uciążliwego hałasu do ograniczenia posiadających stan: średni – 13,8, niezadowalająca i utrzymanie jak nie gorszy niż w roku uciążliwości związanych dobry zły – 46,9 realizacja najlepszej jakości stanu bazowym z hałasem średni (2015, dla dróg powiatowych, wskaźnika akustycznego komunikacyjnym zły wojewódzkich i drogi krajowej) środowiska

143 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Wskaźnik jakości środowiska i presji na środowisko Poziom Cel Kierunek interwencji Oczekiwany stan realizacji Nazwa wskaźnika Stan wyjściowy w latach kolejnych Obszar interwencji – zagrożenia hałasem zminimalizowanie działania zmierzające uciążliwego hałasu udział terenów do ograniczenia nowy wskaźnik i utrzymanie jak komunikacyjnych uciążliwości związanych 3,1 (2014) możliwie najmniejszy w latach najlepszej jakości stanu w powierzchni z hałasem 2017-2020 akustycznego Gminy (drogi, inne) [%] komunikacyjnym środowiska Obszar interwencji – pola elektromagnetyczne utrzymanie nowy wskaźnik ilość stacji bazowych nie więcej niż w roku dotychczasowego stanu działania administracyjne 10 w latach telefonii komórkowych bazowym braku zagrożeń dla i organizacyjne 2017-2020 środowiska w zakresie zagrożenia wynik pomiaru poziomu zadowalająca i mieszkańców ze strony polami pól 0,55 (2013) mniej niż 7 realizacja pola elektromagnetycznymi elektromagnetycznych wskaźnika elektromagnetycznego [V/m] Obszar interwencji – gospodarowanie wodami efektywna gospodarka wodna w celu utrzymania gospodarowanie niezbędnej ilości minimum 1 nowy obiekt nowy wskaźnik wodami dla ochrony ilość obiektów małej i odpowiedniej jakości 0 w okresie obowiązywania w latach przed: powodzią, suszą retencji zasobów wód programu 2017-2020 i deficytem wody powierzchownych i podziemnych stan / potencjał osiągnięcie i utrzymanie ekologiczny wód ochrona zasobów wód zadowalająca dobrego stanu wód powierzchniowych dobry i powyżej dobrego / powierzchniowych dobry realizacja powierzchniowych w punktach umiarkowany (2015) i podziemnych wskaźnika i podziemnych monitoringowych na terenie Gminy

144 Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Wskaźnik jakości środowiska i presji na środowisko Poziom Cel Kierunek interwencji Oczekiwany stan realizacji Nazwa wskaźnika Stan wyjściowy w latach kolejnych Obszar interwencji – gospodarowanie wodami stan chemiczny wód w punktach pomiarowo zadowalająca – kontrolnych (ppk) dobry (2015) dobry realizacja monitoringu rzek na wskaźnika osiągnięcie i utrzymanie terenie Gminy dobrego stanu wód zadowalająca ochrona zasobów wód powierzchniowych stan ilościowy wód dobry (2012) dobry realizacja powierzchniowych i podziemnych podziemnych i podziemnych wskaźnika zadowalająca stan chemiczny wód dobry (2012 i 2013) dobry realizacja podziemnych wskaźnika zmniejszenie ryzyka powierzchnia gruntów nie mniejsza niż w roku realizacja powodziowego oraz 1 794 (2015) zmeliorowanych [ha] bazowym zadania ochrona przed powodzią Obszar interwencji – gospodarka wodno - ściekowa stopień nie mniej niż w roku realizacja 94,8 (2015) zwodociągowania [%] bazowym zadania zużycie wody nowy wskaźnik z wodociągów na 31,9 (2015) zmniejszenie zużycia w latach mieszkańca (m3/rok) 2017-2020 stopień skanalizowania nie mniej niż w roku realizacja 82 (2015) [%] bazowym zadania uporządkowanie działania inwestycyjne długość sieci gospodarki wodno - w zakresie gospodarki nowy wskaźnik kanalizacyjnej w relacji możliwie najbliższy liczbie ściekowej wodno - ściekowej 0,6 (2015) w latach do długości sieci 1 2017-2020 wodociągowej różnica pomiędzy odsetkiem ludności nowy wskaźnik korzystającej 22,5 (2014) brak różnicy w latach z wodociągu i z 2017-2020 kanalizacji [%]

145 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Wskaźnik jakości środowiska i presji na środowisko Poziom Cel Kierunek interwencji Oczekiwany stan realizacji Nazwa wskaźnika Stan wyjściowy w latach kolejnych Obszar interwencji – gospodarka wodno - ściekowa

ilość przydomowych realizacja oczyszczalni ścieków 72 (2016) możliwie jak największa zadania uporządkowanie działania inwestycyjne [szt.] gospodarki wodno - w zakresie gospodarki ściekowej wodno - ściekowej niezadowalająca ilość zbiorników 150 (2014) możliwie bliska 0 realizacja bezodpływowych [szt.] wskaźnika Obszar interwencji – zasoby geologiczne

powierzchnia Prowadzenie rekultywacji niezadowalająca intensyfikacja działań wymagająca brak danych w razie wystąpienia takiej realizacja racjonalne naprawczych w stosunku rekultywacji [ha] konieczności wskaźnika gospodarowanie do obszarów zasobami wymagających powierzchnia obszarów geologicznymi nie większa niż w roku realizacja rekultywacji eksploatowanych złóż 73,11 (2015) bazowym zadania [ha] Obszar interwencji – gleby

udział gleb, w których właściwe brak potrzeb wapniowania realizacja ochrona gleb konieczne i potrzebne 30 (2012-2015) gospodarowanie glebami gleb zadania jest wapniowanie [%]

właściwe udział gleb kwaśnych realizacja 16 (2012-2015) możliwie najmniejszy gospodarowanie glebami i bardzo kwaśnych [%] zadania ochrona gleb nowy wskaźnik zapobieganie degradacji ilość przeprowadzonych brak danych minimum 1 rocznie w latach gleby szkoleń 2017-2020

146 Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Wskaźnik jakości środowiska i presji na środowisko Poziom Cel Kierunek interwencji Oczekiwany stan realizacji Nazwa wskaźnika Stan wyjściowy w latach kolejnych Obszar interwencji – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ograniczenie masy odpadów komunalnych nowy wskaźnik ulegających 21,9 (2015) nie więcej niż 35 w latach biodegradacji 2017-2020 kierowanych do składowania [%] kontynuacja działań przygotowanie do mających na celu nowy wskaźnik ponownego użycia zapewnienie właściwej 24,9 (2015) minimum 50 w latach papieru, metali, tworzyw obsługi mieszkańców 2017-2020 sztucznych i szkła [%] w zakresie odbioru dalszy rozwój systemu przygotowanie do odpadów gospodarki odpadami ponownego użycia i odzysku innymi nowy wskaźnik metodami innych niż 80,6 (2015) minimum 70 w latach niebezpieczne odpadów 2017-2020 budowlanych i rozbiórkowych [%] ilość odpadów prowadzenie działań komunalnych nowy wskaźnik możliwie jak najwięcej administracyjnych przekazanych do 10,9 (2015) w latach w latach kolejnych i kontrolnych PSZOK przez 2017-2020 mieszkańców [Mg] Obszar interwencji - zasoby przyrodnicze % powierzchni Gminy zwiększenie udziału realizacja objętej prawną ochroną 2,7 powierzchni objętej prawną zadania przyrody ochroną przyrody do 3 % właściwe ochrona zasobów gospodarowanie liczba pomników nie mniejsza niż w roku realizacja przyrodniczych 16 (2016) zasobami przyrodniczymi przyrody [szt.] bazowym zadania nie mniejsza niż w roku realizacja lesistość obszaru [%] 10,2 (2015) bazowym zadania

147 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

Wskaźnik jakości środowiska i presji na środowisko Poziom Cel Kierunek interwencji Oczekiwany stan realizacji Nazwa wskaźnika Stan wyjściowy w latach kolejnych Obszar interwencji - zasoby przyrodnicze nowy wskaźnik nie mniejsza niż w roku powierzchnia lasów (ha) 1 483,98 w latach bazowym 2017-2020 udział użytków rolnych nowy wskaźnik nie mniejszy niż w roku w powierzchni Gminy 80,8 w latach właściwe bazowym ochrona zasobów [%] 2017-2020 gospodarowanie przyrodniczych udział gruntów leśnych nowy wskaźnik zasobami przyrodniczymi nie mniejszy niż w roku oraz zadrzewień 11,2 w latach bazowym i zakrzewień [%] 2017-2020 udział terenów zieleni realizacja w powierzchni ogółem 0,1 możliwie jak największy zadania [%] Obszar interwencji – zagrożenia poważnymi awariami ilość sytuacji realizacja 0 brak sytuacji awaryjnych zapobieganie poważnym awaryjnych [szt.] zadania przeciw-działanie awariom przemysłowym ilość zakładów o brak zakładów występowaniu oraz eliminacja zwiększonym ryzyku o zwiększonym ryzyku realizacja poważnych awarii i minimalizacja skutków 0 wystąpienia poważnej wystąpienia poważnej zadania w razie ich wystąpienia awarii [szt.] awarii Źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych danych jednostek i instytucji

148 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2021 z perspektywą na lata 2021 - 2024

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne:

Stan prawny na marzec 2017 r.

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte są w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporządzeniach). Do najważniejszych z nich, w kontekście realizacji niniejszego Programu, należy zaliczyć:  ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.),  ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r., poz. 469 ze zm.),  ustawę z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290),  ustawę z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2016 r. poz. 250),  ustawę z dnia 6 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 ze zm.),  ustawę z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2015 r., poz. 139),  rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. 2010 nr 130 poz. 880),  rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jakości jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1187),  rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. z 2016 r., poz. 1602),  rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989),  rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1800).  rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112).

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

 Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, wrzesień 2015 r.,  Światowy Program Rozwoju Zrównoważonego „Agenda 21” (1992 r.),  Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu (1997 r.),  Traktat Ustanawiający WE Tytuł XIX - Środowisko Naturalne,  Strategia Europa 2022,  7 Program Działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska (2013 r.),  Strategia Rozwoju Kraju 2020,  Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko”,  Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”,

149 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

 Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020,  Strategia „Sprawne Państwo 2020”,  Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022,  Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020,  Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku),  Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020,  Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020 (z perspektywą do 2030),  Krajowy Program Ochrony Powietrza (KPOP) do roku 2020 (z perspektywą do 2030),  Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030,  Program Ochrony Środowiska województwa pomorskiego na lata 2013 – 2016 z perspektywą do roku 2020,  Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego do roku 2020 r.,  Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2022,  Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu,  Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej na lata 2015-2020 z perspektywą na lata następne określony ze względu na przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń powietrza pyłem PM2,5,  Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Tczewskiego na lata 2016-2020,  Strategia Rozwoju Powiatu Tczewskiego na lata 2007-2020,  Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego dla Gminy Pelplin do roku 2020,  Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Pelplin,  Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na lata 2013 – 2032,  raporty i informacje o stanie środowiska Województwa Pomorskiego, WIOŚ Gdańsk.

Materiały przekazane przez instytucje:

- Urząd Miasta i Gminy Pelplin, - Starostwo Powiatowe w Tczewie, - Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, - Pomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Gdańsku, - Zarząd Dróg Powiatowych w Tczewie, - Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Tczewie, - Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Gdańsku, - Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gdańsku, - Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Gdańsku, - Okręgową Stację Chemiczno – Rolniczą w Gdańsku, - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, - Pelkom Sp z.o.o., - Komendę Powiatową Państwowej Straży Pożarnej w Tczewie, - Spółdzielnię Mieszkaniową Przylesie w Kulicach.

150 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2021 z perspektywą na lata 2021 - 2024

SPIS TABEL

Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów Gminy Pelplin ...... 10 Tabela 2. Struktura zagospodarowania użytków rolnych ...... 11 Tabela 3. Liczba ludności w Gminie Pelplin na przestrzeni lat 2011-2015 ...... 11 Tabela 4. Urodzenia żywe, zgony i przyrost naturalny na 1 000 ludności ...... 12 Tabela 5. Migracje na pobyt stały na terenie Gminy Pelplin ...... 12 Tabela 6. Struktura ekonomiczna ludności w latach 2011 i 2015 na terenie Gminy Pelplin ...... 13 Tabela 7 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD ...... 13 Tabela 8. Wyniki ocen jakości powietrza w strefie pomorskiej w latach 2014-2015 ...... 19 Tabela 9. Klasyfikacja strefy pomorskiej ze względu na poszczególne zanieczyszczenia pod kątem ochrony roślin w latach 2014-2015 ...... 20 Tabela 10. Analiza SWOT – ochrona klimatu i jakości powietrza atmosferycznego ...... 25 Tabela 11. Informacja na temat stanu drogi nr 91 w Gminie Pelplin ...... 29 Tabela 12. Informacja na temat stanu dróg wojewódzkich w Gminie Pelplin ...... 29 Tabela 13. Informacja na temat stanu dróg powiatowych w Gminie Pelplin ...... 30 Tabela 14. Dobowe natężenie ruchu na drogach w Gminie Pelplin w latach 2010-2015 ...... 31 Tabela 15. Analiza SWOT – zagrożenia hałasem ...... 35 Tabela 16. Zestawienie linii Energa - Operator S.A. znajdujących się w granicach administracyjnych Gminy Pelplin ...... 38 Tabela 17. Analiza SWOT – pola elektromagnetyczne ...... 40 Tabela 18. Rzeki i cieki na terenie gminy Pelplin ...... 42 Tabela 19. Charakterystyka jednolitych części wód powierzchniowych na terenie Gminy Pelplin ...... 43 Tabela 20. Ocena stanu w JCW na terenie Gminy Pelplin w 2015 roku ...... 45 Tabela 21. Stan wód podziemnych dla JCWPd obejmujących obszar Gminy Pelplin ...... 50 Tabela 22. Analiza SWOT – gospodarowanie wodami ...... 53 Tabela 23. Urządzenia wodociągowe na terenie Miasta i Gminy Pelplin ...... 55 Tabela 24. Sieci wodociągowe w poszczególnych miejscowościach Gminy Pelplin ...... 56 Tabela 25. Ocena obszarowa jakości wody w wodociągach sieciowych na terenie Miasta i Gminy Pelplin...... 57 Tabela 26. Sprawozdanie OS-5 z oczyszczalni ścieków w Gminie Pelplin ...... 59 Tabela 27. Długości sieci kanalizacyjnej z uwzględnieniem ilości gospodarstw skanalizowanych oraz ilości osób korzystających z sieci na terenie Gminy Pelplin ...... 60 Tabela 28. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 62 Tabela 29. Wykaz złóż kopalin na terenie Gminy Pelplin ...... 66 Tabela 30. Analiza SWOT – zasoby geologiczne ...... 68 Tabela 31. Odczyn gleb i potrzeby wapniowania na obszarze Gminy Pelplin ...... 72 Tabela 32. Zawartość fosforu, potasu i magnesu w glebach na obszarze Gminy Pelplin ...... 73 Tabela 33. Analiza SWOT - gleby ...... 74 Tabela 34. Analiza SWOT – gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 78 Tabela 35. Wykaz pomników przyrody na terenie Gminy Pelplin ...... 86 Tabela 36. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 89 Tabela 37. Analiza SWOT – zagrożenia poważnymi awariami...... 92 Tabela 38. Najważniejsze problemy Gminy Pelplin z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu .. 96 Tabela 39. Najważniejsze sukcesy Gminy Pelplin z perspektywy zapisów niniejszego dokumentu .... 96 Tabela 40. Cele, kierunki interwencji i zadania przewidziane do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji ...... 116 Tabela 41. Harmonogram realizacji zadań przewidzianych do realizacji wraz ze wskazaniem źródła finansowania ...... 124 Tabela 42. Lista przykładowych wskaźników monitorowania stopnia realizacji wdrażania Programu ochrony środowiska ...... 143

151 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pelplin Green Key na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024

SPIS RYCIN

Ryc. 1. Położenie Gminy Pelplin na tle powiatu tczewskiego ...... 9 Ryc. 2. Schemat gazowej sieci przesyłowej na terenie Gminy Pelplin (kolor żółty)...... 21 Ryc. 3. Mapa poglądowa sieci gazowej zlokalizowanej na terenie miasta i gminy Pelplin (kolor zielony) ...... 22 Ryc. 4. Strefy energetyczne wiatru w Polsce ...... 23 Ryc. 5. Wartości nasłonecznienia w Polsce ...... 24 Ryc. 6. Powiązania komunikacyjne Gminy Pelplin ...... 29 Ryc. 7. Przebieg szlaków rowerowych zaproponowany przez Stowarzyszenie Wesoła Stonoga ...... 34 Ryc. 8. Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowych na terenie Gminy Pelplin ...... 39 Ryc. 9. Jednolite części wód powierzchniowych na obszarze Gminy Pelplin ...... 42 Ryc. 10. Zasięg terytorialny JCWPd według dotychczas obowiązującego podziału na 161 części ..... 47 Ryc. 11. Zasięg terytorialny JCWPd według proponowanego podziału na 172 części ...... 48 Ryc. 12. Lokalizacja obszarów zagrożonych podtopieniami ...... 53 Ryc. 13. Profil hipsometryczny na linii Maniowo - Janiszewo ...... 64 Ryc. 14. Profil hipsometryczny na linii Ropuchy-Małe Walichnowy ...... 65 Ryc. 15. Pokrywa geologiczna Gminy Pelplin ...... 66 Ryc. 16. Położenie złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej Janiszewo ...... 67 Ryc. 17. Osuwiska i obszary predysponowane do występowania ruchów masowych na terenie powiatu tczewskiego (TC) ...... 68 Ryc. 18. Lokalizacja OSN w zlewni rzeki Drybok ...... 71 Ryc. 19. Rozkład obszarów leśnych na terenie Gminy Pelplin ...... 80 Ryc. 20. Formy ochrony przyrody na tle Gminy Pelplin ...... 82 Ryc. 21.Lokalizacja korytarzy ekologicznych na tle województwa pomorskiego ...... 82 Ryc. 22. Lokalizacja obszarów NATURA 2000 Dolna Wisła (PLH220033) i Dolina Dolnej Wisły (PLH220033) ...... 85 Ryc. 23. Lokalizacja obszaru Chronionego Krajobrazu na tle Gminy Pelplin ...... 86 Ryc. 24. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania POŚ ...... 142

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Struktura użytkowania gruntów (%)...... 11 Wykres 2. Zmiany liczby ludności w Gminie Pelplin na przestrzeni lat 2011-2015...... 12 Wykres 3. Średni udział opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach na terenie Gminy Pelplin...... 17 Wykres 4. Średnie temperatury powietrza w poszczególnych miesiącach na terenie Gminy Pelplin .. 17 Wykres 5. Odczyn (pH) gleb z terenu Gminy Pelplin w latach 2012-2015 ...... 72 Wykres 6. Potrzeby wapnowania gleb z terenu Gminy Pelplin w latach 2012-2015 ...... 73

152