nr 62 maj 2018 ZŁOTY PUCHAR Z RĘKI KATA CZYLI MUNDIAL I POLITYKA , , I JACEK GMOCH O REPREZENTACJI POLSKI

KRĘTA DROGA NA WSCHÓD HISTORIA WYSTĘPÓW REPREZENTACJI POLSKI NA MISTRZOSTWACH ŚWIATA

ROBERT LEWANDOWSKI CZYLI ONE MAN SHOW

„BRAMKĘ ŻYCIA m .co k toc STRZELĘ NA MUNDIALU” s a | Shutter MÓWI KAMIL GROSICKI W SPECJALNEJ k ROZMOWIE Z MAGAZYNEM „KONCEPT” Marcin Kadziol Grupy naMistrzostwa Świata w Piłce Nożnej Rosja 2018

FAZA GRUPOWA FAZA PUCHAROWA FAZA GRUPOWA

2. Miejsce gr. F gr. Miejsce 2. B gr. Miejsce 2.

Zwycięzca gr. E gr. Zwycięzca A gr. Zwycięzca

S Saudyjska Arabia

K E

S U

B R

S

18 18 A E 18 19.06, Moskwa 17:00 Moskwa 19.06,

P

FINAŁU FINAŁU

MECZE REPREZENTACJI POLSKI W FAZIE GRUPOWEJ

14 14 12 14

FINAŁU 10.07 FINAŁU

FINAŁU 6.07 FINAŁU 6.07 FINAŁU

K

24.06, Kazań 20:00 Kazań 24.06,

P

2. Miejsce gr. H gr. Miejsce 2. D gr. Miejsce 2.

Zwycięzca gr. G gr. Zwycięzca C gr. Zwycięzca

Korea Płd. Korea M

S I

M H

N P

B F 18 18

FINAŁU FINAŁU

III III FINAŁ

MIEJSCE 14.07 MIEJSCE

15.07

J

24.06, Wołgograd 16:00 Wołgograd 24.06,

P

2. Miejsce gr. A gr. Miejsce 2. 2. Miejsce gr. E gr. Miejsce 2.

Zwycięzca gr. B gr. Zwycięzca Zwycięzca gr. F gr. Zwycięzca

A P

D T

P A

F F B

18 18 C G 18

FINAŁU FINAŁU

14 14 14 14 12

FINAŁU 11.07 FINAŁU

FINAŁU 7.07 FINAŁU FINAŁU 7.07 FINAŁU

2. Miejsce gr. C gr. Miejsce 2. 2. Miejsce gr. G gr. Miejsce 2.

Zwycięzca gr. D gr. Zwycięzca Zwycięzca gr. H gr. Zwycięzca

N J

Islandia S

C K

A P

18 18 D H 18

FINAŁU FINAŁU NA POCZĄTEK

Senegalu i Japonii. Podobno były spowo- delowym dowodem tej tezy jest boiskowa dowane kamieniami masowo spadają- postawa Kuby Błaszczykowskiego pod- Na Rosję! cymi z serc tamtejszych kibiców, którzy czas ostatnich Mistrzostw Europy – mimo widząc Polskę wylosowaną z pierwszego słabego sezonu w klubie, był on jednym koszyka, poczuli prawdziwą ulgę. z najlepszych piłkarzy kadry. A nie ma co ukrywać – część naszych reprezentantów Jednak z drugiej strony piłkarze Ada- ma za sobą słaby sezon klubowy i oprócz ma Nawałki już nie raz udowodnili, że wiary w magię koszulki z orzełkiem stać ich na wiele. Historyczne zwycięstwo i w znaczenie indywidualnych przygoto- MATEUSZ ZARDZEWIAŁY nad Niemcami czy niespodziewane doj- wań, niewiele nam już zostaje. redaktor naczelny „konceptu” ście do ćwierćfinałów Mistrzostw Europy 2016 dają powody do częściowego opty- Na szczęście mamy też w kadrze mizmu. Nawet jeśli naszej kadrze nie uda sytuację przełamującą ten schemat – uż za cztery lata, już za cztery lata, się podbić szturmem rosyjskich boisk, a w zasadzie człowieka, który zarówno Polska będzie mistrzem świata! – tę jest duża szansa na to, że biało-czerwoni dla klubu, jak i dla naszej drużyny jest Joptymistyczną w swoim tragizmie przynamniej się nie skompromitują i nie kluczowym elementem boiskowej ukła- przyśpiewkę polscy kibice powtarzali jak dopiszą kolejnego rozdziału do historii danki. To oczywiście Robert Lewandow- mantrę. Pasowała zawsze. Bez różnicy mundialowych rozczarowań. ski. Niekwestionowany lider tej drużyny, czy nasza kadra przepadła w eliminacjach piłkarz rozpoznawalny na całym świecie. i nawet nie pojechała na mundial (to naj- Przede wszystkim wyjść z grupy – ten Zawodnik, którego chciałby mieć u siebie częstszy scenariusz jaki większość z nas cel minimum wcale nie jest asekuracyjną każdy z czołowych klubów. I choć piłka pamięta), czy też w tych rzadkich chwi- grą na własnej połowie. Na mundialu nie nożna to gra zespołowa, czasem indywi- lach (Korea-Japonia 2002, Niemcy 2006), będzie łatwo, a tym, czego możemy spo- dualny błysk geniuszu potrafi zdziałać kiedy na turniej co prawda pojechaliśmy, dziewać się w Rosji próbują na łamach cuda, czego doskonałym przykładem jest ale tylko po to, by rozegrać tradycyjne „Konceptu” przewidzieć byli selekcjo- legendarny Argentyńczyk – Diego Arman- trzy spotkania – mecz otwarcia, mecz nerzy narodowej drużyny – Waldemar do Maradona. Więcej tak optymistycznie o wszystko i mecz o honor. Jednak teraz, Fornalik, Jerzy Engel, Andrzej Strejlau nastrajających historii prezentujemy w przededniu Mistrzostw Świata w Rosji, i Jacek Gmoch (strona 26). Jednak oprócz w artykule „Niefałszywa 9” (strona 6). sytuacja wygląda zupełnie inaczej. trenerów o mundial nie mogliśmy nie za- pytać jednego z orłów Nawałki – Kamila Niech to specjalne, mundialowe Przede wszystkim dlatego, że nie Grosickiego (strona 9). To jeden z kluczo- wydanie „Konceptu” zaostrzy Wasze musimy czekać cztery lata – w końcu wych zawodników drużyny prowadzonej apetyty na zbliżające się wielkimi kroka- mundial rozpocznie się już za chwilę. przez selekcjonera. Co więcej, Kamil mi piłkarskie święto. Naturalnie w pełni Oczywiście nie ma co popadać w hur- Grosicki już niejednokrotnie udowodnił, zdajemy sobie sprawę, że z perspektywy raoptymizm – banalne stwierdzenie, że że orzełek na piersi dodaje mu skrzydeł. studenta ten turniej nie jest pozbawio- na mistrzostwach świata nie ma słabych Miejmy więc nadzieję, że słowa: „bramkę ny pewnych słabych stron. W końcu drużyn, wcale nie jest frazesem wycią- życia strzelę na mundialu” okażą się pro- terminarz gier może nieco kolidować gniętym ze stron jednej z powieści Paula rocze. W końcu nasi piłkarze już nie raz z sesją egzaminacyjną, o obronach prac Coelho. A nasza grupa – wbrew pozo- pokazywali, że mimo słabej dyspozycji dyplomowych nie wspominając. Jednak rom – wcale nie jest łatwa. Po losowaniu w klubach, w biało-czerwonych barwach pamiętajcie, że to nie jest żadną wymów- odnotowano silne wstrząsy w Kolumbii, potrafią wykrzesać z siebie więcej – mo- ką – kibicować trzeba!

„KONCEPT” MAGAZYN AKADEMICKI Wydawca: Fundacja Inicjatyw Młodzieżowych Adres: ul. Solec 81b; lok. 73A, 00-382 Warszawa Strona: www.FundacjaInicjatywMlodziezowych.pl www.gazetakoncept.pl E-mail: [email protected]

Redakcja: Mateusz Zardzewiały (red. nacz.), Mikołaj Różycki (zast. red. nacz.), Dominika Palcar, Wiktor Świetlik, Monika Wiśniowska, Tomasz Lachowski, Marcin Malec i inni. Skład i łamanie: Shine Art Studio | Korekta: Ewa Rżysko, Katarzyna Biersztańska Druk prasowy wykonuje Drukarnia Kolumb z siedzibą w Chorzowie.

Aby poznać ofertę reklamową prosimy o kontakt pod adresem: [email protected] Chcesz dystrybuować „Koncept” na swojej uczelni? -> PISZ: [email protected]

ZNAJDŹ NAS: @GazetaKoncept @FundacjaFIM /fundacjainicjatywmlodziezowych 3 NR 62 maj 2018

NA POCZĄTEK 3 TEMAT NUMERU 6

NA ROSJĘ! NIEFAŁSZYWA DZIEWIĄTKA MATEUSZ ZARDZEWIAŁY BARTEK NERSEWICZ

TAK BYŁO, NIE ŚCIEMNIAM 5 WYWIAD NUMERU 9 MATEUSZ ZARDZEWIAŁY BRAMKĘ ŻYCIA STRZELĘ NA MUNDIALU – WYWIAD EKONOMIA 16 Z KAMILEM GROSICKIM JUREK CHWAŁEK KORZYSTASZ Z APLIKACJI MOBILNEJ BANKU? NA TO HISTORIA 12 POWINIENEŚ UWAŻAĆ KRĘTA DROGA NA WSCHÓD ŚWIAT 22 – 80 LAT POLAKÓW NA KREDYT STUDENCKI 17 MUNDIALU ZŁOTY PUCHAR Z RĘKI KATA – NIEZALEŻNOŚĆ, KORDIAN KUCZMA HUBERT KOWALSKI ODPOWIEDZIALNOŚĆ, WSPARCIE KULTURA 14 SPOŁECZEŃSTWO 24

FOOTBALL. BLOODY HELL NADZIEJA NA LEPSZY START

PRACA 18 SPORT 26

ZRÓBMY RAZEM COŚ WRÓŻENIE Z FUSÓW WIELKIEGO I NAJWAŻNIEJSZY MONIKA WIŚNIOWSKA PIERWSZY KROK FOTOREPORTAŻ 19 FILIP CIEŚLIŃSKI

ŻYCIE NIE ZAWSZE NAS ROZPIESZCZA I TO JEST TEŻ W PORZĄDKU MARTA CABAN

EDUKACJA EKONOMICZNA 31

RYZYKO KRYPTOWALUT GRZEGORZ KOWALCZYK

MNISW 25 PSRP 29 KRYPTOWALUTA NIE 32 JEST PIENIĄDZEM KONSTYTUCJA DLA NAUKI XXIV KRAJOWA ELEKTRONICZNYM TO WIELKA SZANSA DLA KONFERENCJA PSRP DOMINIK DASZKIEWICZ UCZELNI REGIONALNYCH POLITYKA PRORODZINNA DLA STUDENTÓW STUDENCIE, UWAŻAJ NA 34 ŁUKASZ RUSAJCZYK „WALUTY” WIRTUALNE! PZU 28 GRZEGORZ KOWALCZYK PZU ROWERZYSTA DLA KAŻDEGO CYKLISTY FELIETON 30 DLACZEGO NIE WARTO 35 WOJNA TOTALNA INWESTOWAĆ WIKTOR ŚWIETLIK W KRYPTOWALUTY? MONIKA WIŚNIOWSKA TAK BYŁO, NIE ŚCIEMNIAM

ŻYCIE, ŻYCIE JEST NOWELĄ

„Życie w tym kraju to nie wczasy w Saint-Tropez” – rapował Kosi ze składu JWP. I wygląda na to, że miał sporo racji. Przekonał się o tym pewien mieszka- niec Kudowy-Zdroju, który postanowił zgłosić swój dom do ogłoszonego przez burmistrza konkursu na najładniej- szą chatkę. Choć nagroda za pierwsze miejsce mogła się wydawać pociągającą zdobyczą (bo mówimy tu o całkiem przyjemnej kwocie 25 tys. zł) to jednak chętnych do stanięcia w szranki nie było zbyt wielu. W sumie nie było ich prawie wcale, bo do konkursu zgłosiła się tylko jedna osoba. Niestety tak mało zacięta konkurencja nie oznaczała, że wygranie rywalizacji to bułka z masłem. Finalnie jedyny uczestnik zajął… trzecie miejsce. Cóż, nikt nie mówił, że będzie łatwo. MORDERCZY TŁUCZEK

Zresztą – łatwo nie jest. Szczególnie, gdy nad mężczyzną stoi kobieta o wybu- chowym temperamencie. A gdy historia rozgrywa się w kuchni – czyli w miejscu, w którym krzepka niewiasta ma do i o kondycję techniczną własnych aut – nie mam na to czasu – muszę ratować dyspozycji szereg potencjalnie niebez- przestało korzystać z parkingu. Jedno- planetę, a dużo trudniej robić to z wyga- piecznych narzędzi – to można już mówić cześnie zwrócili się z prośbą o pomoc do zowanym piwem! Dlatego powinniście wprost, że jest niebywale trudno. A precy- ekopatrolu warszawskiej straży miej- uwierzyć mi na słowo – to będzie działać! zyjniej: niebywale trudno jest zachować skiej. Jednak kuna swój rozum posiada ciało w nienaruszonym stanie. Tym bar- i dzielnie wymyka się z zasadzek stróżów NARKOTYKI? dziej, gdy bohaterka historii decyduje się porządku. Zrozpaczeni kierowcy mówią, DZWONIĘ I MAM. na wykorzystanie sprzętów kuchennych że dopóki dzika zwierzyna nie opuści w sposób daleko odbiegający od założeń cywilizowanych kątów garażu – nie będą Jednak domyślam się, że są wśród nas producentów. Tak też się stało w pozornie płacić za parkowanie. A dzielni strażnicy ludzie rozsądni, którzy alkoholowi mówią sielskiej, podwarszawskiej miejscowości. miejscy rozkładają bezradnie ręce. Cóż, stanowcze i zdecydowane „nie teraz”. I ja Oto policjanci z Piaseczna zatrzymali wszystko wskazuje na to, że to sprawa dla to szanuję. Jednak z drugiej strony świat 34-letnią kobietę, która dotkliwie pobiła zaprawionych w bojach ekologów. na trzeźwo bywa trudny do zniesienia. tłuczkiem swojego konkubenta. Okaza- Szczególnie, gdy pracuje się w jakimś ło się, że z pozoru delikatna niewiasta NO TO ZDRÓWKO! stresującym zawodzie – ot, choćby w po- łobuzerkę ma we krwi – tak się bowiem licji. Wówczas trzeba poszukać jakiegoś składa, że była poszukiwana przez policję A ekolodzy nie mają zbyt dobrej prasy. alternatywnego sposobu na spuszczenie w celu odbycia kary 15 miesięcy więzie- Wszystko przez szalone działania ekoter- ciśnienia. Wszystko wskazuje na to, że nia za… znęcanie się nad bliską osobą rorystów, którzy w swojej ślepej miłości znaleźli go argentyńscy stróże prawa. i niszczenie mienia. Całe szczęście dzielni dla żuczków gnojarzy bywają czasem Walcząc z kartelami narkotykowymi, za- stróże prawa schwytali krewką kobietę, kompletnie oderwani od realnych potrzeb rekwirowali 6 ton marihuany. Składowa- dzięki czemu ulice Piaseczna od razu i oczekiwań społeczeństwa. Blokują budo- no ją w policyjnym magazynie w położo- stały się bezpieczniejszym miejscem, wy autostrad, przywiązują się do drzew nym niedaleko Buenos Aires miasteczku a mieszkańcy tej urokliwej miejscowości i takie tam. Pilar. Jednak w czasie kontroli okazało odetchnęli z ulgą. Tymczasem zmuszony jestem stanąć się, że brakuje pół tony suszu konopne- w obronie tych dzielnych ludzi! Bo okazu- go. Policjanci tłumaczyli, że marihuanę SPRAWA DLA EKOLOGA je się, że w tym szaleństwie może być me- zjadły myszy. Niestety eksperci obalili tę toda, a szamanizm (ekoterroryzm) może teorię – według naukowców z uniwer- O podobnie wysokim stopniu sku- być wybawieniem dla narodów. Do tych sytetu w Buenos Aires te gryzonie nie teczności działań organów ścigania optymistycznych wniosków doprowadził gustują w marihuanie. Głupie myszy – nie pomarzyć tylko mogą lokatorzy jednego mnie sukces doktor Sary Vanderheyden wiedzą, co tracą. A przez tę ich niewiedzę z warszawskich osiedli. Oto podziemny – belgijskiej badaczki, która twierdzi, ośmiu związanych ze sprawą policjantów garaż bloku na Odolanach terroryzowa- że warzenie piwa może pomóc oczyścić straciło pracę. ny jest przez złowieszczą kunę. Część morza i oceany z radioaktywnych zanie- kierowców – kierując się uzasadnioną czyszczeń! Teraz powinienem naukowo troską tak o życie dzikiego zwierzęcia, jak wytłumaczyć ten fenomen, ale niestety Mateusz Zardzewiały, redaktor naczelny „Konceptu”

5 (1988) Urodził się i wychował w Warszawie w rodzinie o tradycjach sportowych. Bobek jako dziecko zaliczał się do naj- mniejszych na boisku, jednak imponował wytrzymałością i nieustannym parciem na bramkę rywala. Z każdym klubem w jakim występował w seniorskiej karie- rze zdobywał tytuł mistrza ligi oraz króla strzelców. Znicz Pruszków, Lech Poznań, Borussia Dortmund i Bayern Monachium. Jedynie w Legii nie poznano się na jego talencie i szybko pozwolono, aby odszedł. W Niemczech rozwinął się piłkar- sko. Zmężniał, nauczył się perfekcyjnie ustawiać w polu karnym. Duża w tym zasługa Jürgena Kloppa, choć początki w Borussi wcale do łatwych nie należały. Musiał rywalizować o miejsce w składzie z Lucasem Barriosem, o którym dziś już mało kto pamięta. Polskie trio z Borrussi na murawie współpracowało wzorcowo. Zespół z Zagłębia Ruhry nazywano nawet Polussią. Poza boiskiem rzecz kształtowa- ła się już nieco inaczej. Początkowo starsi koledzy – Kuba i Piszczek – pomagali w aklimatyzacji nieznającemu jeszcze języka Robertowi. Ten jednak wybrał to- warzystwo Reusa i Gótze. Relacje szybko zaczęły się psuć. Lewy daleki jest od deklaracji wyż- szych uczuć do klubów, w których gra, zależy mu raczej, żeby strzelać bramki. Są i tacy, których jego gra nie zachwyca. We- dług Andrzeja Iwana zawodników dzieli się na piłkarzy i artystów. Lewy artystą nie Niefałszywa jest. zaś twierdzi, że: „Lewan- dowski ma nieprawdopodobną łatwość wykańczania akcji. Nie widać u niego żadnej nerwowości, jedynie wyrachowa- dziewiątka – nie i zimną krew. Wydaje się, że Robert zawsze robi to, co w danym momencie sobie założył”. Niemieccy dziennikarze stwierdzili, czyli one man show że przestawia rywali „jak meblościan- kę”, a jak sam twierdzi, niemiecka prasa wymaga o wiele więcej od przybyszów z zewnątrz. Atut perfekcyjnego egzekwo- BARTEK NERSEWICZ wania rzutów karnych i wolnych nabył laureat konkursu „Konceptu” dzięki tytanicznej pracy. Czasy kiedy al- kohol w piłce lał się strumieniami minęły Piłka nożna to gra zespołowa. Jednak jak znaczący może być bezpowrotnie, nastała era profesjonali- wpływ wybitnej jednostki na drużynę? Postaram się rzucić zmu i Lewandowski jest tej ery emanacją. trochę światła na tę tajemniczą sprawę. To podyktowany Wielki Pep Guardiola stwierdził, że Lewy jest największym profesjonalistą z jakim subiektywnym wyborem zestaw klasowych piłkarzy, którzy współpracował. 10 marca 2018 r. zdobył przeszli do historii futbolu. Z kim rywalizowali, jak toczyła się swoją setną bramkę w barwach Bayernu, ich kariera i życie poza boiskiem, jak dali się zapamiętać oraz bijąc kolejny indywidualny rekord w karie- rze. Przed nim uczyniło to pięciu zawod- jak ewoluował futbol na przestrzeni lat? ników, ale tylko Lewy potrzebował jedynie 120 meczów, by tego dokonać. Dwa najlepsze dotąd występy Roberta to upokorzenie Realu Madryt 4:1 w bar- wach BVB w półfinale Ligi Mistrzów oraz mecz ligowy z Wolfsburgiem (już w bar- Marcin Kadziolka | Shutterstock.com TEMAT NUMERU wach Bayernu) w sezonie 15/16 wygrany Czernyszew, z którym Jaszyn pięć razy wie pod względem finansowym, dając do 5:0. Autorem wszystkich 9 bramek był Po- zdobywał mistrzostwo ZSRR. Jego kariera podpisu czeki in blanco, gdzie wpisywali lak grający z tym właśnie numerem. Gole była pełna wzlotów i upadków, po których sumy śmiesznie niskie, a gdy wspierany przeciw rywalowi z Bundesligi zdobył wracał silniejszy. Swoją formę i pewność przez życiową miłość – piosenkarkę Elzę w rekordowym czasie dziewięciu minut, siebie odbudowywał broniąc nawet Soares zaczął się stawiać, poszli z nim na wchodząc w drugiej połowie spotkania w drużynie hokejowej. Po przegranym otwartą wojnę w prasie. z ławki rezerwowych. Ostatnia z pięciu meczu ćwierćfinałowym MŚ z Chile ’62 bramek – efektowne nożyce – zostały wy- został w ojczyźnie niesłusznie obarczony PELE – brane na najładniejszą bramkę sezonu. winą za porażkę z gospodarzami. Na BRAZYLIA (1940) Jego gablota z reprezentacyjnymi tro- pewien czas zaszył się wtedy w lesie z du- feami wciąż świeci pustkami na tle in- beltówką, a gdy wrócił do reprezentacji, Pelé, właśc. Edson Arantes do Nasci- nych wybitnych zawodników, jak choćby występował tylko w meczach wyjazdo- mento. Łącznie wystąpił w czterech edy- Lubańskiego czy Bońka, jednak to Lewy wych. Niedługo po tym, chilijski trener cjach mistrzostw świata (’58, ’62, ’66 i ’70), ma na koncie największą liczbę bramek kompletujący drużynę FIFA, złożoną które 3-krotnie wygrał. Zagrał w nich 14 strzelonych w narodowych barwach (52) z najlepszych zawodników na świecie, meczów (12 zwycięstw, jeden remis i jedna i w europejskich pucharach. W 2014 r. do meczu z Anglią z okazji 100 lecia piłki porażka) i strzelił 12 bramek. w wyniku kontuzji Błaszczykowskiego, nożnej postawił na Jaszyna. Ten pomimo Jako najmłodszy w historii (17 lat) Adam Nawałka przekazał kapitańską porażki zagrał wyśmienicie, popisując zadebiutował na MŚ w Szwecji, stając się opaskę Lewandowskiemu. A on nie raz się niezwykłymi paradami. ZSRR święcił ich największym odkryciem. To właśnie ratował naszą kadrę golami strzelany- z nim największe triumfy – mistrzostwo wtedy dzięki współpracy jego i 24-letniego mi w kluczowych momentach lub też i wice mistrzostwo Europy. Garrinchy upowszechnił się styl zwany związaniem kilku obrońców rywali, żeby brasilianą. W przyszłości skutkowało to mogli wykazać się koledzy. Pierwsza GARRINCHA – zwielokrotnianiem krycia tych zawodni- dziesiątka rankingu FIFA to w dużej BRAZYLIA (1933-1983) ków przez co narażeni byli na kontuzje. mierze jego zasługa. W całej karierze wystąpił w 1363 spotka- Odniósł ogromny sukces i jest dziś Właściwie Manoel Francisco dos San- niach, strzelając 1284 bramki. Wybrany wymieniany jednym tchem obok Messie- tos, zwany Garrinchą, czyli małym lub najlepszym sportowcem XX wieku go i Ronaldo. też śpiewającym ptakiem. Przydomek piastował też urząd ministra sportu właściwie obrazował styl jego gry, który Brazylii w latach 90. Człowiek sukcesu LEW JASZYN – cechował się swobodnym dryblingiem. par excellence na boisku i poza nim. Przez ZSRR (1929-1990) Niekiedy po kilka razy podczas jednej wielu uznawany za najlepszego zawodni- akcji ośmieszał tych samych przeciwni- ka wszech czasów. Jedyny w historii bramkarz nagrodzo- ków. Przypominało to zabawę, czyniąc Od najmłodszych lat szkoła była dla ny przez magazyn „France Football” Złotą go jednym z najlepszych dryblerów w hi- Pelégo jedynie antraktem w tym co robił Piłką (’63), przyznawaną wówczas wy- storii. Występował jako napastnik lub z prawdziwą pasją, podobnie jak inne łącznie zawodnikom grającym na Starym skrzydłowy. Kiedy na boisku przebywał niezamożne dzieci w wielu brazylijskich Kontynencie. Do Debiutu Jaszyna między wraz z Pelém Brazylia nie przegrywała. wioskach. Było nią oczywiście kopanie słupkami ZSRR doszło w wyniku decyzji Ich wartość obrazuje prezydencki de- wypchanej słomą, papierem lub szmata- Stalina spowodowanej bolesną porażką ze kret, który zakazywał im latania jednym mi futbolówki, a czasem zwykłej man- „zdradziecką” Jugosławią Tity na olim- samolotem. Był ulubieńcem brazylijskich darynki. Oczywiście boso. Talent Pelégo piadzie w Helsinkach (’52), która dopro- fanów, ponieważ uosabiał ich podejście był diamentem, który został perfekcyjnie wadziła do całkowitej przebudowy kadry. do życia. „Pelému Brazylijczycy stawiają oszlifowany dzięki właściwym ludziom, Odwet na Jugosławii został wzięty już na pomniki, ale nigdy nie pokochają go tak, których napotykał. Wybitny trener i re- kolejnych igrzyskach. W Melbourne ZSRR jak kochali Garrinchę. Pelé symbolizuje prezentant Brazylii, Waldemar de Brito, zwyciężył w finale 1:0, a Jaszyn przez cały zwycięstwa. Garrincha grę dla samej sprawił, że 15-letni Pele znalazł się we turniej skapitulował jedynie raz. gry. Brazylia nie jest krajem zwycięzców, wspaniałym Santosie, w barwach którego W całej karierze obronił ponad 150 rzu- jest krajem ludzi, którzy lubią się dobrze strzelił 619 bramek. tów karnych, co stanowi absolutny rekord. bawić”, pisze Alex Bellos w „Futebol, The Zrewolucjonizował grę na swojej pozycji, Brasilian Way of Life”. Garrincha dwu- EUSÉBIO – porzucając królującą wtedy pasywność krotnie sięgał po złoto MŚ (’58, ’62), raz PORTUGALIA (1942-2014) bramkarską. Jego nazwisko nosi nagroda zdobywając koronę króla strzelców. przyznawana najlepszym bramkarzom Zaledwie 169 cm wzrostu, lewa noga Eusébio da Silva Ferreira – czarnoskóry mistrzostw świata, zaś zestawienia jede- krótsza o 6 cm od prawej w wyniku prze- napastnik urodzony w stolicy portugalskiej nastek wszechczasów często rozpoczyna bytej w dzieciństwie choroby Heinego- kolonii, zwany „Czarną perłą z Mozambi- się od Rosjanina. -Medina, niski środek ciężkości i ocięża- ku”. To tam 19-letniego wówczas chłopaka Warunki fizyczne, zwinność, refleks łość umysłowa potęgowana miłością do o atletycznej budowie, pokonującego 100 i czarny strój, a przede wszystkim respekt seksu, słodyczy i cachaçy – brazylijskiego m w ok. 11 sekund wypatrzył wysłannik jaki budził wśród największych zawod- bimbru, który namiętnie spożywał przez Sportingu Lizbona i za stosunkowo ników, zyskały mu przydomek „Czarnej całe dorosłe życie. To ostatnie doprowa- niewielkie pieniądze, stanowiące jednak Pantery”. Skromny Lowka wywodził dziło go do marskości wątroby i śmierci. krocie dla rodziny przyszłej gwiazdy, ścią- się z rodziny robotniczej i to właśnie Zawsze otaczali go ludzie wykorzy- gnął do stolicy Portugalii. Na miejscu jego w przyfabrycznym zespole, a następnie stujący jego naiwność. Włodarze jednego talent został dostrzeżony przez trenera wojskowym klubie Skrzydła Sowietów z czterech wielkich klubów Rio de Janeiro rywali – Benficę – i tym sposobem Béla wykuwał swój talent. Wypatrzył go tam – Botafogo – dla którego Garrincha strzelił Guttman, Żyd węgierskiego pochodzenia, trener moskiewskiego Dynama, Arkadij 245 bramek, traktowali go niesprawiedli- nabył Eusébio za 7,5 tysiąca funtów oraz

7 TEMAT NUMERU nauczył go grać w piłkę w butach, co przy a wszyscy, łącznie z prezesami, do których gry zwyczajnie nie pasował do siłowej rozmiarze stopy 52 bywało problema- gabinetów wchodził bez pukania i tak piłki angielskiej. Przeniósł się stamtąd tyczne. Eusébio 11-krotnie wygrywał ligę robili to czego od nich oczekiwał. Do cza- do klubu z San Diego. Zginął tragicznie portugalską z Benficą. su, aż mieli go serdecznie dosyć, bo miał w wypadku samochodowym, kierując W 1962 r. Eusebio poprowadził Benficę zwyczaj ustawiania wszystkich dookoła pod wpływem alkoholu. Z inicjatywy do triumfu w ówczesnej Lidze Mistrzów, i albo się go słuchało, albo miało się z nim kibiców Legii obok stołecznego stadio- czyli Pucharze Europy. Triumfu nie byle na pieńku. Z finezją mógł czarować grą nu postawiono mu pomnik. jakiego, bo w finale Benfica pokonała na pozycjach napastnika, skrzydłowego, Real Madryt, uznawany powszechnie rozgrywającego. Jego era zrodziła futbol DIEGO ARMANDO za najlepszą drużynę tamtych lat i jedną totalny, który wyniósł Holandię i Ajax MARADONA – z najlepszych w dziejach. Amsterdam do największych sukcesów, ARGENTYNA (1960) Destrukcyjny atak z Di Stéfano, Puská- w tym wicemistrzostwa świata, przegra- sem i Kopą uległ. Przy remisie 3:3, Eusébio nego na własne życzenie z RFN w 1974 r. Wszędzie, gdzie się pojawiał zawsze strzelił dwie kolejne decydujące bramki. Po transferze do Barcelony odbudo- wzbudzał oszałamiające zaintereso- Podczas MŚ ’66 Portugalczycy z Eusébio wał Blaugranę i dwukrotnie upokorzył wanie. Gwarantował wyprzedanie wyeliminowali Brazylię i zajęli ostatecznie Real Madryt. Raz bijąc go w El Clásico wszystkich biletów na mecze ze swoim III miejsce po dreszczowcu rozegranym na Santiago Bernabéu 5:0, a drugi raz udziałem. Kiedy opuszczał ojczyznę, z Koreą Północną. 24 minuty gry dały kiedy nazwał swego synka zakazanym we by stać się zawodnikiem FC Barcelony, KRLD przewagę 3:0, po czym w ciągu frankistowskiej Hiszpanii katalońskim samolot miał trudności ze startem 33 minut Eusébio strzelił 4 gole, a mecz imieniem Jordi. Miał także epizod gry z uwagi na rozpacz rodaków Diego, zakończył się 5:3. Laureat Złotej Piłki po- za oceanem, gdzie udał się, aby podre- którzy sforsowali ogrodzenie lotniska. równywany do Pelégo i wielki propagator perować budżet, poważnie zachwiany Mógł dać im jeszcze więcej, gdyby nie sportu wśród młodzieży. nietrafioną inwestycją życia (2,5 mln dol.) problemy z kokainą, alkoholem, kobie- w świńską farmę. Był i Feyenoord Rotter- tami. Odwyk, klinika psychiatryczna, FRANZ BECKENBAUER – dam – odwieczny rywal Ajaxu, do którego towarzystwo sycylijskiej mafii i Fidela NIEMCY (1945) Cruyff dołączył, aby zdobyć z nim mi- Castro – to wszystko składa się na wie- strzostwo kraju i zagrać na nosie Ajaxowi. lowymiarową legendę. Autorytet na boisku i poza nim. Wpły- Trzykrotny laureat Złotej Piłki tygodnika Jako kilkuletni chłopiec w przerwach wowa postać, znany jako Kaiser, czyli „France Football” (’71, ’73, ’74). meczów zabawiał publikę żonglerką. Cesarz z uwagi na narzucanie na boisku Kochał być w centrum uwagi do tego swojej dominacji. Upowszechnił zrewo- – stopnia, że gdy odkrył, że różaniec lucjonizowany przez Włochów styl gry POLSKA (1947-1989) otrzymany od Jana Pawła II jest iden- libero, czyniąc go pierwszym ogniwem tyczny jak ten, którym obdarowana w ataku. Ten ambitny zawodnik posiadał Legenda polskiej piłki, noszący pseudo- została jego matka, mina znacząco mu niezwykłą umiejętność antycypowania nim „Kaka”. Pomocnik obdarzony umie- zrzedła. i ustawiania się, co zaoszczędzało mu jętnością serwowania kolegom z drużyny Siedem lat w Neapolu (’84-’91) było wielu niepotrzebnych sprintów. Genial- fantastycznych podań oraz strzałem najlepszym piłkarskim okresem Diego. nie czytał przebieg meczu. Gra w bar- z dystansu o nieprzewidywalnej trajek- Zaściankowy klub z dołu tabeli zapro- wach narodowych stanowiła dla niego torii lotu, tzw. „rogalem”. Zdobywca III wadził m.in. do dwukrotnego mistrzo- honor, zaś jego motto brzmiało: „Rób miejsca na Mistrzostwach Świata w ’74 r., stwa kraju i Pucharu UEFA. Ćwierćfinał coś dobrze albo sobie odpuść”. Twardy a także mistrz i wicemistrz olimpijski (’72, MŚ ’86 w Meksyku przeszedł do historii charakter budził respekt i uznanie, co ’76), król strzelców turnieju ’72. Kochano dzięki dwóm bramkom Maradony. uczyniło go zarówno kapitanem drużyn, go w Warszawie i nienawidzono poza nią. Pierwsza to główka mającego 165 cm w których grał, jak i niezwykle znaczącą Było to spowodowane „wykradaniem” zawodnika, która zdobyła miano Ręki personą poza boiskiem. Swego czasu zawodników przez Centralny Wojskowy Boga, druga zaś – niesamowity rajd zaliczany przez „Time” do najbardziej Klub Sportowy Legię z innych zakątków przez pół boiska zamieniający Angli- wpływowych ludzi na świecie. Polski, co budziło naturalną niechęć. Legia ków w tyczki. Cały turniej padł łupem Bardzo utytułowany jako zawodnik czasów Deyny była drużyną niezwykle Argentyńczyków. Ręka Boga to jak (mistrz świata ’74, wicemistrz ’70, zdo- silną, bijącą się na równi z najlepszy- stwierdził sam piłkarz, dorabiając po bywca III miejsca ’70; mistrz i wicemistrz mi w Europejskich Pucharach. Deyna, latach ideologię – słuszność dziejowa Europy ’72 i ’76; trzykrotny zdobywca nieśmiały i cichy chłopak z Pomorza, trafił i rewanż na Anglikach za wojnę na Pucharu Europy z Bayernem Monachium) na chwilę z Gdańskiego Starogardu do Falklandach, gdzie ginęli jego rodacy. oraz jako trener RFN (mistrz i wicemistrz włókienniczego ŁKS-u, a następnie upo- Kolejne MŚ to w optyce Maradony świata ’90 i ’86; III miejsce mistrzostw mniała się o niego Legia, oczywiście celem porażka – II miejsce. Karny w ostatnich Europy ’88). Jedyny obok Mario Zagallo odbycia służby wojskowej (na murawie). minutach zapewnił zwycięstwo RFN, (Brazylia) sięgał po mistrzostwo świata Wielu pamięta Deynie niewykorzy- zaś Diego wpadł w kokainowy ciąg, i w roli trenera, i w roli zawodnika. Dwu- stanego karnego z meczu przeciwko który doprowadził do podziękowania krotny zdobywca Złotej Piłki. gospodarzom MŚ (’79) w Argentynie, mu za współpracę przez Neapoli. Na który mógł odmienić losy meczu osta- MŚ ’94 podjął próbę odbudowania siebie JOHAN CRUYFF tecznie wygranego przez gospodarzy i po zrzuceniu 15 kilogramów znów – HOLANDIA (1947-2016) po bramkach Kempesa. Gdy otrzymał czarował. Były to jednak jego ostatnie od komunistycznych władz zielone występy w kadrze. W jego organizmie Właściwie Hendrik Johannes Cruijff, światło do wyjazdu na zachód, trafił wykryto substancje niedozwolone. Nu- genialny indywidualista, który zawsze do Manchesteru City, w którym jednak mer 10 został zastrzeżony i ponownie chciał mieć posłuch i z nikim się nie liczył, nie wiodło mu się najlepiej. Jego styl przywdział go dopiero Lionel Messi.

8 | koncept | maj 2018 Jest we mnie wielka duma, że będę mógł reprezentować Polskę.

Bramkę życia strzelę na mundialu

Kamil Grosicki to jeden z najważniejszych piłkarzy w zespole Adama Nawałki. Właśnie ten szkoleniowiec zrobił z Grosickiego bezcennego i niezbędnego dla kadry piłkarza. „Grosik” nawet jak ma słabszy okres w swoim klubie – obecnie Hull City – to w reprezentacji nie zawodzi. Świadczą o tym jego statystki

– w 34 meczach za kadencji Nawałki strzelił 12 goli i zaliczył m 14 asyst. Lepszy od niego jest tylko Robert Lewandowski. hutterstock.co l | S | l

9 p MediaPictures WYWIAD NUMERU

Jerzy Chwałek: Od początku tak mu Dlatego nie podniecamy się jednym zwy- nie z Bartkiem Spałkiem i zauważyłem, zaufałeś? cięstwem, ale pracujemy ciężko i idziemy że dobrze mi to robi. Postanowiłem, że Kamil Grosicki: Myślę, że od samego dalej. Ma świetne podejście do piłkarzy, warto korzystać z tego częściej, szczegól- początku mieliśmy dobry kontakt. Pa- a swoją pozytywną energią nas zaraża. nie przed taką imprezą, jak mistrzostwa miętam słowa trenera przed towarzyskim To buduje atmosferę. świata. Poza tym jestem coraz starszy meczem z Litwą (6.06. 2014 – przyp.red.), i ciało wymaga tego, żeby bardziej o nie jeszcze przed kwalifikacjami do Euro. Miałeś trudny okres na początku dbać i poświęcać czas na dodatkowe Powiedział, że mi ufa i będę ważnym za- roku, spowodowany też kontuzją. Ale ćwiczenia. Z treningu w klubie wracam wodnikiem w jego kadrze, bo mam na to od udanego dla ciebie meczu z Koreą zazwyczaj przed godziną 13:00 i warto „papiery”. Później przed każdym meczem Płd. w Chorzowie wszystko chyba idzie wykorzystać resztę dnia. Paweł Choduń mnie motywował, umiał wydobyć ze w dobrą stronę? wykonuje ze mną pracę manualną i ma- mnie energię do pracy na zgrupowaniach Dziesięć meczów w klubie, a może saże na stole, ale również pracujemy nad i poszło to w dobrym kierunku. i więcej uciekło mi przez kontuzję, i okres mocą i dynamiką. Często dzień kończy- rehabilitacji. To normalna rzecz w piłce, że my przed 22:00. Wszystko robione jest po powrocie musiałem walczyć o miejsce z głową, a nie po to, żeby mnie zajechać. w składzie, bo koledzy wykorzystali swoją Fizjoterapeuta mieszka u mnie, gdy przy- Nie wiem, czy pracoholik to szansę i zespół wygrywał. Musiałem udo- latuje do Anglii, a wynagrodzenie płacę ładne słowo, czy brzydkie, wodnić trenerowi, że jestem lepszy. Poza mu ze swojej kieszeni. ale nim właśnie jest trener tym szkoleniowiec rotuje składem i nikt nie ma pewnego miejsca. Z innym specjalistą, trenerem men- Nawałka. Walczę cały czas i udowadniam swoją talnym Pawłem Frelikiem, współpracu- wartość na boisku. Myślę, że ostatnie licz- jesz już od czterech lat. Wygląda na to, by, w tym 3 gole strzelone w lidze dla Hull, że taki fachowiec też był ci potrzebny. Praca, to jego życiowe kredo. w ciągu kilku dni, świadczą, że forma Zdecydowanie. Szkoda, że wcześniej Jest wyjątkowo pracowity. Zaangażo- przed mundialem idzie w górę. nie zacząłem współpracować z kimś ta- wany w pracę wraz ze swoim sztabem od kim. Podczas finałów Euro 2012 w Polsce rana do nocy. Nie wiem, czy pracoholik to No właśnie – mundial. Przygotowu- mieliśmy w kadrze trenera mentalnego ładne słowo, czy brzydkie, ale nim właśnie jesz się do niego bardzo starannie, bo i pamiętam, że podobały mi się zajęcia jest trener Nawałka. Myślę, że całe życie masz dodatkowe treningi z fizjotera- z nim. Później jakoś o tym zapomniałem. taki był. Zwraca uwagę na każdy detal, peutą Pawłem Choduniem. To zalecenie W 2014 r. Paweł Frelik zgłosił się do mnie chce wyłącznie wygrywać i nie zadowala od trenera Nawałki czy twój pomysł? z propozycją współpracy. Początki były się małymi sukcesami. Jeśli wygramy Sam tego chciałem. Na zgrupowaniach ciężkie, bo nie byłem przekonany czy jeden mecz, to on już myśli o następnym. kadry bardzo często pracuję indywidual- trenerowi mentalnemu mogę całkowicie m hutterstock.co l | S | l MediaPictures p MediaPictures

10 | koncept | maj 2018 WYWIAD NUMERU

zaufać, a właśnie to jest podstawą w takiej że wolałbym teraz grać w Premier League, współpracy. Z biegiem czasu zaufałem a nie w niższej lidze. Na razie się z tym mu w 100 procentach i wiele już razem pogodziłem, ale ostatniego słowa jeszcze Walczę cały czas przeszliśmy przez te 4 lata, mam na myśli nie powiedziałem. i udowadniam swoją wartość moje wzloty i upadki na boisku. Dlate- na boisku. Myślę, że forma go młodym chłopakom zaczynającym Ostatnio mocno promowałeś – i dalej karierę piłkarską polecam coś takiego, jak to robisz – swój napój energetyczny Tur- przed mundialem idzie w górę. trening mentalny z dobrym fachowcem. boGrosik. Skąd pomysł na taki biznes? Turbo kojarzy się z szybkością i z dy- W jakich sytuacjach korzystasz z tej namiką. Taki pseudonim dostałem od ko- Ważne, żeby w okresie, który pozostał do pomocy najczęściej? mentatorów Polsatu. To określenie Turbo mundialu wszyscy byli zdrowi. Korzystam w miarę regularnie, ale Grosik z boiska poszło w świat. We Francji wiadomo, że bardziej potrzebna jest czy teraz w Anglii ludzie, witając się ze Po meczu z Koreą Płd. w Chorzowie w trudnych sytuacjach, jeśli nie idzie na mną, najczęściej mówią w swoim języku: w wielu gazetach ukazało się twoje boisku i gdy moja drużyna przegrywa. „Cześć Turbo”. Grzechem byłoby nie wy- zdjęcie, na którym cieszysz się po Po nieudanym meczu jestem trudny korzystać tego w biznesie. Jeden z moich zdobyciu gola, rozkładając szeroko ra- do współżycia. Żona schodzi mi z drogi, menedżerów przez 1,5 roku negocjował miona. Umieściłeś je na swoim profilu bo wie, że muszę sam przetrawić pewne warunki umowy z firmami i ostatecznie na Twitterze. To zdjęcie życia twojej rzeczy. Następnego dnia rozmawiamy dogadaliśmy się z siecią Żabka, która ma piłkarskiej kariery? ze sobą normalnie, a ona – po tylu latach ponad 5 tysięcy sklepów w kraju. Chyba tak, to zdjęcie wyszło super. bycia razem – wie, co jest mi potrzebne. Udostępniłem im swój wizerunek, Mam je na tapecie w swoim telefonie. Namawia, żebym zadzwonił do Pawła, a oni zajmują się produkcją i reklamą. Po zakończeniu kariery będzie wisiało i nie tracił motywacji do dalszej pracy. Od maja będzie mnie dużo w telewizji u mnie w domu na ścianie i przypomina- Wówczas on wyciąga mnie z dołka. (śmiech). Żabka ma wyłączność sprzeda- ło mi tamten mecz i gola, którego strze- Paweł Frelik bardzo mnie motywuje, ży TurboGrosika do końca sierpnia, a co liłem. Wielu ludzi, których spotykam, otworzył mi oczy na wiele sytuacji na będzie dalej, to zobaczymy. zachwyca się tym zdjęciem – zarówno boisku, ale nie tylko. znajomi, kibice, jak i dziennikarze. Też Jako profesjonalny piłkarz używasz mnie o nie spytałeś (śmiech). Szkoda, że W Hull na początku sezonu praco- napojów energetyzujących? to nie zdarzyło się w jakimś ważniejszym wałeś z trenerem z Rosji, Leonidem Zacząłem częściej pić w Anglii, bo są meczu o punkty. Słuckim, a od grudnia nowym szkole- tutaj popularne wśród piłkarzy. Oczywi- niowcem jest Nigel Adkins. Jak porów- ście, nie piję codziennie. Czasami przed Zdjęcie życia z boiska już masz, a gola nasz Rosjanina z Anglikiem? meczem, albo po treningu. życia już strzeliłeś? Obecny szkoleniowiec jest większym Nie. Bramkę życia zdobywa się na wiel- psychologiem, dokładnie obserwuje pił- Powiedziałeś w jednym z wywiadów, kich imprezach, takich jak mistrzostwa karzy. Na odprawach meczowych przy- że mundial masz już przed oczami. Co świata, więc wszystko przede mną i mam kłada olbrzymią wagę do taktyki i do to znaczy – czy obserwujesz w telewizji nadzieję, że strzelę ją w Rosji. motywacji zawodników, zwraca uwagę tych rywali, z którymi zagracie w grupie na drobiazgi. Słucki jak to Rosjanin, przy na mundialu? To będzie najważniejsza piłkarska linii bocznej podczas meczu był bardzo Nie. Jestem fanatykiem piłki nożnej impreza w karierze? impulsywny, jakby był w pewnym amo- i wiele meczów oglądam w telewizji, ale Zdecydowanie tak. Jest we mnie wielka ku. Poza boiskiem to dobry człowiek, nie pod kątem rywali podczas mundialu. duma, że będę mógł reprezentować którego zapamiętam bardzo pozytyw- Pewnie, że jak słyszę nazwisko Kouli- Polskę i walczyć razem z kolegami na nie. Nie chcę porównywać kwalifikacji, baly czy Mane, to ich kojarzę i wiem, że imprezie, na której przez 12 lat nas nie ani innych cech trenerów. Szanuję ich zagram przeciwko nim. Nie analizuję było. Moim marzeniem w dzieciństwie wszystkich, od każdego, z którym praco- ich gry szczegółowo, bo na to przyjdzie było zadebiutować w reprezentacji Polski wałem, czegoś się nauczyłem. Chciałem czas na zgrupowaniach reprezentacji. To w ogóle. Później spełniłem marzenie też, żeby każdy mnie zapamiętał dobrze wszystko przed nami. o udziale w finałach Euro, a teraz czas na i nie palę za sobą mostów. Życie jest największe wyzwanie. długie i nie wiadomo, czy nie trafię na W ostatnich tygodniach wrócili na któregoś z nich jeszcze raz, jeśli nie jako boisko po kontuzjach Arkadiusz Milik To na koniec trochę standardowo. piłkarz, to w innym charakterze. i Jakub Błaszczykowski. To chyba spo- Co uznasz za sukces reprezentacji ra dawka optymizmu przed mundia- Polski na mundialu? A kraje w których grałeś jako pro- lem w Rosji? Zawsze powtarzam, że pierwszym fesjonalny piłkarz – Turcja, Francja No i jeszcze Maciej Makuszewski celem jest wyjście z grupy. Na dużych i Anglia – możesz porównać? Gdzie się powrócił na boisko. Na początku roku imprezach wszystko może się zdarzyć. czułeś najlepiej? trener Nawałka na pewno miał ból głowy Pokazaliśmy to już na Euro we Francji, Francja i Rennes były świetnym z powodu wielu kontuzji. Te powroty dochodząc do ćwierćfinału. Ale mistrzo- miejscem do życia. Klub miał wspaniałych pokazują, jak ci piłkarze ciężko pracowali stwa świata to nieporównywalnie większa kibiców. Ta moja droga z Turcji poprzez w okresie rehabilitacji i jak im zależało impreza, biorąc po uwagę siłę drużyn mocniejszą ligę francuską, do jeszcze na powrocie do kadry przed mistrzo- z Ameryki Południowej, a także z Afryki. mocniejszej w Anglii była chyba prawi- stwami świata. Kuba Błaszczykowski nie dłowa. Anglia była moim marzeniem od musi grać dużo w klubie, żeby błyszczeć Rozmawiał Jerzy Chwałek zawsze i udało się tutaj trafić. Oczywiście, w reprezentacji i o niego jestem spokojny. – dziennikarz „Super Expressu”

11 HISTORIA Kręta droga na wschód – 80 lat Polaków na Mundialu

DUŻO CZY MAŁO? Nawałki zapewniła narodowej jedena- Nasza Ojczyzna nie jest oczywiście stce pozytywny bilans w tym ważnym jedynym krajem, gdzie emocje fanów „ko- aspekcie jej funkcjonowania. Czas pokaże, KORDIAN KUCZMA panej” bez przerwy miotają się między eu- czy oznacza to dla naszej piłki początek doktor nauk politycznych, pracownik PAP, forią a poczuciem niedosytu. To samo na nowej ery. ekspert Forum Inicjatyw Bezpieczeństwo- różnych etapach historii futbolu można -Rozwój-Energia (FIBRE), publicysta powiedzieć o Węgrach, Urugwajczykach, GDYBY... „Skarpy Warszawskiej” Hiszpanach czy Anglikach. Osiem startów ...to najczęstsze słowo polskie – śpiewa w finałach najważniejszej piłkarskiej od 2011 roku Kazik Staszewski. W tekście W 1999 roku Telewizja Polska imprezy nie wydaje się imponującym piosenki „Plamy na Słońcu” piłkarskie zorganizowała wśród widzów wynikiem, jednak jak każdy z nas wie, odniesienia to tylko jeden poziom analizy, ankietę związaną z dziesiątą wystarczyło to do zdobycia dwóch brą- ale trudno go nie cytować w dyskusji o hi- zowych medali. Nie musi to imponować storii naszych występów na mundialach. rocznicą porozumień Okrągłego Czechom, którzy wywalczyli tyle samo Już pierwszy z nich – czyli mistrzostwa Stołu. W kategorii „największe krążków – z tym, że srebrnych (jako Cze- z 1938 roku – naznaczony był pechem, po- rozczarowanie III RP” najwię- chosłowacja, ale przy śladowym udziale nieważ cztery bramki Ernesta Wilimow- rodaków Janosika). Powinno zaś wpędzać skiego (najlepszy indywidualny występ cej głosów uzyskał nie wzrost w kompleksy np. Szkotów, którzy także snajpera na tym szczeblu rywalizacji przestępczości, bezrobocie ani grali na mundialu osiem razy, ale nigdy przed turniejem z 1994 roku) nie pomogły upadek państwowego sektora nie wyszli z grupy (co ciekawe, w 1950 r. wyeliminować w pierwszej fazie gier póź- gospodarki, lecz słabe wyniki re- zrezygnowali ze swojego pierwszego star- niejszego brązowego medalisty – Brazylii. tu, tłumacząc, że ich zdaniem w finałach Prawie dwadzieścia lat później poszedł prezentacji Polski w piłce nożnej. powinni grać jedynie zwycięzcy grup na marne mecz życia Gerarda Cieślika Może się to wydawać śmieszne eliminacyjnych, do których nie należeli). na Stadionie Śląskim. O przejściu dalej lub niestosowne, jednak niewąt- Matematyka sugeruje, że straciliśmy reprezentacji ZSRR zadecydował wów- pliwie łatwiej jest zrównoważyć trzynaście szans na pokazanie się świato- czas pojedynek na neutralnym boisku wej publiczności. Trzeba jednak pamiętać, w Lipsku, gdzie na trybunach dominowali budżet państwa niż zmienić że czterokrotnie nawet nie wzięliśmy nieprzyjaźnie nastawieni do nas czerwo- charakter narodowy. Dlatego udziału w „przedbiegach”. W 1930 r. elimi- noarmiści. Historia mogłaby potoczyć się jestem w stanie wyobrazić sobie nacje w ogóle się nie odbyły; zaproszenia inaczej, gdyby FIFA przydzieliła nam jako do Urugwaju wysyłała FIFA. Cztery lata barażowego rywala Izrael, z którym nie podobny plebiscyt, w którym później nie rozegraliśmy dwumeczu chciały rywalizować azjatyckie zespoły. największą porażką półwiecza z CSRS z powodu napięć politycznych, Stałym elementem polskiego piłkar- reform ustrojowych zostanie chociaż szanse na zwycięstwo i tak były skiego folkloru jest też mokre boisko we okrzyknięty brak mistrzostwa znikome. W 1950 r. ZSRR nie pozwolił Frankfurcie nad Menem 3 lipca 1974 r. oraz satelitom na udział w eliminacjach. Ko- przestrzelona „jedenastka” Kazimierza świata w piłce nożnej. Jednak już lejna impreza odbywała się już w okresie Deyny w spotkaniu drugiej fazy grupowej sam brak wiary w odniesienie ta- ideologicznej „odwilży”, lecz PZPN nie z Argentyną na kolejnym mundialu, kiedy kiego sukcesu przed 2039 rokiem zaryzykował kompromitacji w pojedyn- wiara w mistrzowski tytuł biało-czerwo- jest dla wielu kibiców niczym kach ze znajdującymi się w niewyobra- nych była chyba większa niż kiedykolwiek. żalnie wysokiej formie Węgrami. Można Być może nasz kapitan nie podszedłby zdrada stanu... więc powiedzieć, że dopiero ekipa Adama do piłki, gdyby wiedział, że spotkanie

12 | koncept | maj 2018 HISTORIA

olimpijczyków w Barce- lonie, „Zibi” pomylił się zaledwie o cztery lata. Polska miała długie okresy Okres wyrzucania telewi- mundialowej posuchy, jednak zorów przez okno w geście nigdy nie zniknęła całkowicie frustracji i rytualnego narzekania na koniecz- z radaru tej imprezy. ność walki z „pechowymi” Anglikami w eliminacjach (jakby mogli ich w nie- przez Alojzego Jarguza (1978 i 1982), wytłumaczalny sposób Michała Listkiewicza (liniowy w 1990, zastąpić np. Chilijczycy) m.in. w spotkaniu decydującym o złocie) przerwała ekipa Jerzego oraz Ryszarda Wójcika i Jacka Pocięgla Engela. W 2002 r. był to już (1998). W naszym kraju pracowało kilku inny Mundial niż te z epo- trenerów rywalizujących na tak wyso- ki Górskiego i Piechniczka kim szczeblu. Byli to: opiekun Francji – z większą liczbą uczest- w 1934 r. George Kimpton (Polonia War- ników, nierzadko w imię szawa, Cracovia), dyrygujący Włochami sukcesu luźno podchodzą- dwadzieścia lat później Laszlo Czeisler cych do kwestii tożsamości (Jutrzenka Kraków i ŁKS), wicemistrz narodowej. W naszych świata z Czechosłowacją w 1962 r. Rudolf szeregach heroldem Vytlacil (Radomiak). W kolejnej dekadzie nowych czasów był natu- Stal Rzeszów krótko korzystała z trener- ralizowany Nigeryjczyk skich usług madziarskiego asa Nandora , ale Hidegkutiego. Pierwszymi zagranicz- po zakończeniu imprezy nymi piłkarzami powołanymi na finały pamiętaliśmy tylko Edytę Mistrzostw Świata z polskich klubów byli Górniak i Marcina Dańca, w 2010 r. Słowak Jan Mucha i Słoweniec ewentualnie reklamy zup Andraż Kirm, których mógł ubiec nigeryj- w proszku z udziałem ski stoper Zagłębia Lubin Jero Shakpoke, piłkarzy. jednak wypadł w ostatniej chwili z kadry Pierwsza dekada stule- Nigerii na Coupe du Monde 1998 z powo- cia zrodziła nowe powie- du kontuzji obojczyka. dzenie: „pierwszy mecz Nie zapominajmy także licznych za- – mecz otwarcia, drugi granicznych asów polskiego pochodzenia mecz – mecz o wszyst- lub urodzonych na terenie RP. Miroslava ko, trzeci mecz – mecz Klosego, Raymonda Kopy (Kopaszew- o honor”, w czym maczali skiego) czy urugwajskiego bramkarza palca także podopieczni Ladislao Mazurkiewicza. Fanom futbolu przeciwko temu samemu rywalowi, Pawła Janasa. Po klapie na niemieckich tych panów nie trzeba przedstawiać, lecz z którym nie wykorzystał rzutu karnego arenach nadeszła „era Beenkhakkera” już w 1938 r. w barwach Brazylii z naszymi w 1968 r., miało oficjalny charakter. Być i nowy, nieznany do tej pory u nas rodzaj orłami mierzył się Patesko, czyli Rodolfo może koledzy nie pozwoliliby mu na emocji związany z udziałem w finałach Barteczko. Dwadzieścia lat później o brąz przyjęcie roli egzekutora, gdyby obowią- mistrzostw Europy. Cieszmy się z tego, z Kopą i Maryanem Wisnieskim bili się zywały dzisiejsze zasady statystyczne, że żyjemy w czasach, kiedy możemy RFN-owcy: Horst Szymaniak, Heinz w myśl których nie byłby to jego setny kibicować naszym podczas obydwu tych Kwiatkowski i Hans Cieslarczyk. Za przy- występ w reprezentacji. Podopiecznych wydarzeń. Być może jest to łatwiejsze, gotowania kolejnego Mundialu w Chile Jacka Gmocha nazywano najsmutniejszą ponieważ zniknęła ideologiczna presja odpowiadał wywodzący się stamtąd drużyną turnieju, choć cztery lata wcze- sukcesu w turniejach olimpijskich, gdzie wiceprezydent FIFA Joan Goni Swiderski. śniej „nasi” strzelili najwięcej bramek ze „demoludom” było łatwiej o laury dzięki Kilku emigrantów znad Wisły w 1970 r. wszystkich mundialowiczów, a Grzegorz fikcyjnemu amatorskiemu statusowi znalazło się w ekipie Izraela, której trener Lato został najskuteczniejszym królem ich graczy. Z drugiej strony, prestiż Euro Emanuel Schaffer urodził się w Drohoby- strzelców po 1958 r. spada z powodu sztucznego windowania czu, a po II wojnie światowej grał w piłkę liczby finalistów, jednak walka o rząd na Dolnym Śląsku. Wreszcie selekcjoner EPOKA NOWOŻYTNA dusz między zmaganiami reprezentacji Argentyny w przegranym meczu z Or- Na boiskach Hiszpanii w drugim i klubów to już inna historia. łami Górskiego w Stuttgarcie Vladislao roku stanu wojennego znowu stanęli- Cap wywodził się z rodziny polsko-wę- śmy na podium, ale może byłoby jeszcze BYLIŚMY I BĘDZIEMY gierskiej. Miejmy nadzieję, że w Rosji lepiej, gdyby żółta kartka nie wykluczyła Bezdyskusyjnie Polska miała długie nasi rodacy zapiszą się w annałach tak Zbigniewa Bońka z półfinału. Ten sam okresy mundialowej posuchy, jednak pozytywnie, jak , który Boniek po rozczarowującym występie nigdy nie zniknęła całkowicie z radaru w tej samej imprezie obronił dwa rzuty w kolejnym czempionacie wyprorokował tej imprezy. Częściowo jest to zasługą karne, co do tej pory udało się w trakcie dwadzieścia lat bez Polaków w finałach naszych sędziów. Szymon Marciniak jednego mundialu tylko Amerykaninowi wielkich imprez. Jeżeli pominąć sukces trafił w tym roku na szlak wytyczony Bradowi Friedelowi.

13 KULTURA

Football. Bloody hell! Czyli filmowa jedenastka

Pierwszoligowe kino rzadko sięga „PIŁKARSKI „Gwizdek” wpisuje się w gatunek filmów po temat futbolu – może dlatego, POKER” o dojrzewaniu i wchodzeniu w życie. że emocje na stadionie trudno jest reż. Janusz Jurorów Sundance film ujął „głębią i dow- Zaorski cipem”, a nas – pointą. uchwycić w kadrze. Jeden z naj- Futbol to wylę- słynniejszych filmów z piłką nożną garnia hazardzi- „ZABIĆ w tle – „Ucieczka do zwycięstwa” stów. Andrzej SĘDZIEGO” Iwan, wieloletni reż. Yves Hinant, Johna Hustona – dziś kojarzony jest zawodnik Wisły, Eric Cardot, Del- głównie z najgorszą rolą aktorską w biografii phine Lehericey w całej karierze Sylwestra Stallo- „Spalony” wspo- Głównym boha- ne’a. Wybraliśmy mocną jedenast- minał, że dla terem filmu jest niektórych pił- Howard Webb, sę- kę filmów, które naszym zdaniem karzy hazard był ważniejszy niż kluczowe dzia meczu Euro aspirują do ekstraklasy. Warto je mecze na mistrzostwach świata. Pamięta- 2008 Austria-Polska. Długo prowadzili- obejrzeć przy okazji zbliżającego cie słynną aferę korupcyjną z 2006 roku, śmy 1:0, trefnego gola ze spalonego strzelił się Mundialu. Naewt jeśli rozczaru- kiedy to Przegląd Sportowy opublikował wtedy Roger Guerreiro. W 90. minucie tzw. listę Fryzjera, czyli listę sędziów pił- Webb doliczył 3 minuty dodatkowego je mecz – te filmy nie powinny. karskich, podejrzanych o korupcję? O zja- czasu, a kiedy wydawało się, że reprezen- wisku opowiada nakręcony trzydzieści lat tacja Polski utrzyma prowadzenie, w 93. wcześniej film Janusza Zaorskiego. Mamy minucie wydał kolejną kontrowersyjną więc perypetie sprzedajnych zawodników, decyzję – karnego wobec podejrzenia przekupnych sędziów (w rolę jedne- faulu wykonanego przez Mariusza go z nich wciela się znakomity Janusz Lewandowskiego na Sebastianie Proedlu. Gajos) i ukartowanych na dyskretnych Austriacy wykorzystali szansę, a mecz spotkaniach za zamkniętymi drzwiami skończył się remisem. Decyzja Webba wyników. Handel meczami kwitnie urosła w świadomości polskich kibiców do w najlepsze. „Piłkarski poker” to popisowy największej afery tych mistrzostw, wielu produkt popkultury lat osiemdziesiątych. zarzucało mu, że chciał pomóc gospoda- „DO PRZERWY 0:1” rzom i „odkupić” spalonego. Czy ten karny reż. Stanisław Jędryka „GWIZDEK” się należał czy nie – dowiecie się z filmu. Kultowy, siedmioodcinkowy serial, reż. Grzegorz z którego pochodzi słynna piosenka Zariczny „SZEŚCIU zespołu Wiślan „Przygoda, przygoda, Krótkometra- WSPANIAŁYCH każdej chwili szkoda...”. W 1969 roku żowa etiuda Z MANCHESTERU Stanisław Jędryka zrealizował scena- studencka, UNITED” riusz na podstawie powieści Adama która zawo- reż. Benjamin Bahdaja. Poprowadzenie wszystkich jowała świat Turner, Gabe wątków wokół piłki nożnej było strzałem i wygrała kon- Turner w 10 – film ma świetne tempo i wartkie kurs filmów W 1999 roku dialogi, ogląda się go z przyjemnością. To krótkometra- na Camp Nou, zasługa emocji sportowych, które kręcą żowych na prestiżowym festiwalu kina w Barcelonie się wokół dwóch warszawskich drużyn... niezależnego Sundance. Reżyserem jest rozegrał się finał podwórkowych. Syrenka i Huragan Grzegorz Zariczny, który sam sędziował Ligi Mistrzów rywalizują w piłkarskim turnieju ama- kiedyś mecze piłki nożnej. Bohaterem pomiędzy Manchesterem United a Bay- torów. Z meczu zostaje wyeliminowany filmu uczynił swojego przyjaciela, dla ernem Monachium. Jeden z najlepszych Paragon, czołowy zawodnik Syrenki, którego sędziowanie meczów niewielkich w historii piłki nożnej. Faworytem byli który tuż przed decydującą rozgrywką lokalnych klubów w piłkarskiej B-klasie Anglicy, którzy po zdobyciu Mistrzostwa wpada na trop szajki oszustów... staje się doświadczeniem inicjacyjnym. Anglii i Pucharu Anglii sięgali po potrój-

14 | koncept | maj 2018 KULTURA

ną koronę, jednak na drodze stanął im w stylu „od pucybuta do milionera”. Taką le lat. Wracając do „Gwiazd” – opowiadają fantastyczny w tym czasie Bayern. To oni jest „Gol!” Dannego Cannona. Opowiada świetną historię o sportowcu, któremu otworzyli wynik majowego spotkania: o losach nielegalnego meksykańskiego geopolityka zrujnowała karierę. Jest w szóstej minucie gola strzelił Mario imigranta z Los Angeles, który z kopią- w tym obrazie koloryt epoki, masa dobrze Baslera. Ale to, co zdarzyło się potem było cego piłkę amatora... w kilka tygodni wykorzystanych archiwaliów, efektów bardzo upokarzające dla Niemców. Padło przeobraża się w gwiazdora angielskiego komputerowych i dawnych przebojów wtedy słynne już powiedzonko, które Alex klubu Newcastle United. Historia jest do muzyki pop. I piękny, melodramatycz- Ferguson (ówczesny trener Manchesteru) szczętu nieprawdopodobna, postacie – ny trójkąt miłosny – prawdziwy Banaś powiedział: „I can’t believe it. I can’t belie- schematyczne a psychologiczne przemia- (w jego rolę wcielił się Mateusz Kościukie- ve it. Football. Bloody hell!” (Nie do wiary. ny – wywołują rechot. Ale ten utrzymany wicz) był ponoć playboyem, ale w filmie Piłka nożna. Jasna cholera!). O drużynie w tonie niestrawnego wyciskacza łez ma tylko jedną wielką miłość – Marlenę. Manchester United lat 90., którą tworzyli obraz doczekał się sequela i rzeszy fanów wówczas David Beckham, Nicky Butt, na całym świecie. „RONALDO” Ryan Giggs, Gary i Phil Neville’owie oraz reż. Anthony Paul Scholes (który podczas wspomniane- „BĘDZIESZ Wonke go meczu pauzował za kartki) opowiada LEGENDĄ Piłkarskich film braci Turnerów. To historie ich przy- CZŁOWIEKU” dokumenta- jaźni oraz karier, a przy okazji – portret reż. Marcin lizowanych kwitnącego miasta. Koszałka monografii jest O polskich w kinematogra- „MUNDIAL. piłkarzach na fii całe mnó- GRA Euro 2012 opo- stwo, polecamy O WSZYSTKO” wiada kolejny Wam tę, bo reż. Michał warty obejrze- współtworzył Bielawski nia dokument ją Asif Kapadia, A jeśli już Marcina Ko- odpowiedzialny ze efekt „wow” świetnego jesteśmy na szałki. To piłka dokumentu o Amy Winehouse. To próba murawie Camp nożna pokazana od kulis: z hektolitrami opowiedzenia kim jest Cristiano Ronaldo Nou, to warto potu, nadludzkim niemal wysiłkiem – jedni widzą w nim skrajnego egocentry- obejrzeć jeszcze i oczekiwaniami, które niekoniecznie ka o niepohamowanej wręcz ambicji, dla jeden film muszą się spełnić. Turniej oglądamy z per- innych jest chłopakiem, który sięgnął po dokumentalny, spektywy dwóch reprezentantów – po- swoje marzenia. Autorzy spędzili z Portu- tym razem chodzącego z Francji Damiena Perquisa galczykiem 14 miesięcy, zebrali prywatne o polskiej i Marcina Wasilewskiego, dobrego ducha zdjęcia z czasów dzieciństwa oraz nagra- reprezentacji, z perspektywy trwającego drużyny, który zdaje sobie sprawę, że nia z domu rodzinnego. Muzyka, zdjęcia u nas wówczas w najlepsze – Stanu Wo- Euro 2012 może być jego ostatnim wiel- i montaż – technicznie ten dokument jennego. O Mundialu oglądanym na wię- kim turniejem. zachwyca. ziennym telewizorku przez internowa- nych w obozie na Białołęce fantastycznie „GWIAZDY” „PELADA” opowiada w tym filmie Michał Bielawski. reż. Jan Kida- reż. Luke Bo- Aby awansować do czołowej czwórki, Po- wa-Błoński ughen lakom wystarczał wówczas jedynie remis Bohaterem Piłkę kopać z drużyną radziecką. Mecz miał duży wy- najnowszego może każdy: miar polityczny: atmosferę podgrzewały filmu Jana bogaty i biedny, wywieszane na trybunach transparenty Kidawy-Błoń- czarny i biały, „Solidarności”. W filmie zobaczycie masę skiego został gruby i chudy, ciekawych materiałów, z których dowiecie Jan Banaś. wysoki i niski. się jak obie strony politycznego konfliktu Spośród pił- Koszykówka wykorzystywały te najważniejsze piłkar- karzy tamtych czy siatkówka skie rozgrywki do własnych celów. czasów miał wymagają zdecydowanie szczególnych predyspozycji fizycznych. „GOL!” najciekawsze, z racji swego niemiecko- Futbol – nie. Nie mówi się o tym głośno, reż. Danny -polskiego pochodzenia, życie, na którego ale są na to dowody: skórzaną piłkę kopali Cannon przykładzie można było opowiedzieć nawet więźniowie obozu Auschwitz. Amerykanie o kawałku historii Europy Środkowej. Co Właśnie o pasji, która zastępuje marzenia (a więc także prawda akurat mniej się pamięta jego o zawodowstwie opowiada świetny ame- i Hollywood) gole: do tej pory nie wiadomo, czy w me- rykański film dokumentalny „Pelada”. nie bardzo czu z Anglią w Chorzowie w 1973 r. to on, Na całym świecie, na swoich lokalnych rozumieją Lesław Ćmikiewicz czy Robert Gadocha, boiskach, podwórkach, uliczkach fani naszego euro- strzelił bramkę. Z tamtego meczu zostało futbolu grają w swoją improwizowaną pejskiego bzika nam w głowach tylko to, że Włodzimierz wersję tego sportu. W USA nosi on nazwę na punkcie Lubański strzelił fantastycznego gola, „pick-up soccer”, w Anglii „having a kick-a- futbolu, ale a potem Roy McFarland tak go sfaulował, bout”, a w Brazylii – „Pelada” – co dosłow- kochają historie że przekreślił karierę Lubańskiego na wie- nie znaczy „nagi”.

15 EKONOMIA Korzystasz z aplikacji mobilnej banku? Na to powinieneś uważać

Przelewanie pieniędzy, sprawdza- działają bowiem oszuści podszywający nie stanu konta, wnioskowanie się pod twój bank, a zainstalowanie takiej o kredyt w dowolnym momencie, aplikacji może skończyć się atakiem Z OSTATNIEJ CHWILI: hakerskim na twój telefon. również kiedy jesteś poza domem czy uczelnią i nie masz dostępu STOSUJ MOCNE HASŁA do komputera, umożliwi ci aplika- Po zainstalowaniu aplikacji banko- wej, zadbaj o jak najwięcej zabezpieczeń cja mobilna twojego banku. Aby chroniących dostęp do niej, tak żeby jednak w parze z tą wygodą szło skorzystanie z niej przez kogoś innego niż również bezpieczeństwo twoich ty sam było jak najbardziej utrudnione. transakcji i pieniędzy zgromadzo- Pierwszą z nich jest PIN służący do odblo- kowania telefonu. Pamiętaj, żeby był on nych na koncie, musisz pamiętać możliwie skomplikowany, najlepiej jeśli MŁODZI POLACY o podstawowych zasadach korzy- składa się z kombinacji małych i wielkich ZWYCIĘZCAMI stania z niej. liter, cyfr oraz znaków specjalnych, takich EUROPEJSKIEGO QUIZU jak $, ^ czy &. Nigdy nie ustawiaj PIN-ów, FINANSOWEGO np. takich jak 1111 czy 1234. Będą to zapew- olacy coraz chętniej korzystają ne pierwsze kombinacje, jakie wypróbuje Dwóch Polaków – Emilian z bankowych aplikacji mobilnych. złodziej, jeśli twój telefon trafi w jego ręce. Ptak i Paweł Rozbejko – było naj- P Na koniec czerwca 2017 roku takich lepszych wśród 40 000 uczniów osób było już 4,8 mln, wynika z raportu ZAINSTALUJ PROGRAM z 25 krajów w Europie, którzy PRNews. Jak przekonują eksperci ds. ANTYWIRUSOWY uczestniczyli w pierwszej edycji cyberbezpieczeństwa jednak żadne, Współczesne smartfony są równie Europejskiego Quizu Finanso- nawet najnowocześniejsze technologie nowoczesne, jak komputery i w podobny wego organizowanego przez stosowane przez banki nie uchronią nas sposób należy je chronić przed cyberza- Europejską Federację Bankową. przed niebezpieczeństwem, jeśli sami nie grożeniami. Dlatego również na swoim W finale rozegranym 8 maja będziemy zachowywać należytej ostroż- telefonie zainstaluj program antywiru- w Brukseli, 14-letni uczniowie ności, korzystając z aplikacji mobilnych. sowy, który pomoże ci wykryć poten- Szkoły Podstawowej nr 3 w Gło- cjalne zagrożenie z internetu: wirusy, gowie osiągnęli najlepszy wynik, APLIKACJE INSTALUJ TYLKO które możesz „złapać”, surfując w sieci, wyprzedzając na podium druży- Z ZAUFANYCH ŹRÓDEŁ czy aplikacje szpiegowskie, czyhające na ny z Irlandii i Niemiec. Przed zainstalowaniem aplikacji przechwycenie twoich haseł. Europejski Quiz Finansowy mobilnej na swoim telefonie, po pierwsze Oprócz bieżącej ochrony antywiru- współorganizowany przez kra- upewnij się, czy jej wydawcą jest faktycz- sowej, pamiętaj również co jakiś czas jowe asocjacje bankowe składał nie twój bank, czy nie masz do czynienia o przeskanowaniu swojego telefonu, co się z trzech etapów – szkolnego, z aplikacją „podstawioną” przez cyber- dodatkowo pomoże w wykryciu ewen- krajowego i finału europej- przestępców. Instaluj tylko aplikacje z ofi- tualnego złośliwego oprogramowania. skiego. W Polsce jego przebieg cjalnych sklepów Google Play, App Store Dbaj także o aktualizowanie swojego an- koordynowały Związek Ban- lub Microsoft (w zależności od systemu tywirusa, dzięki czemu będzie sprawniej ków Polskich oraz Warszawski operacyjnego twojego telefonu). Nigdy nie wykrywał coraz to nowe niebezpieczeń- Instytut Bankowości. instaluj aplikacji, do których link otrzyma- stwa pojawiające się w cyberprzestrze- łeś w e-mailu, nawet jeśli łudząco przypo- ni, której twój telefon z dostępem do mina wiadomość od twojego banku. Tak internetu jest częścią.

Czy wiesz że…

„Bezpieczeństwo w Cyberprzestrzeni” to porozumienie zawarte między bankami (ZBP, Pekao SA, BZ WBK, ING BŚ, mBank), fundacjami (Cyberium, Polska Bezgotówkowa) i firmami informatycznymi (IBM Polska, Microsoft), dzięki któremu na swojej uczelni możesz wziąć udział w dedykowanych wykładach, konkursach czy debatach o tematyce cyberbezpieczeństwa. Projekt realizowany jest w ramach ogólnopolskiego Programu sektorowego „Bankowcy dla Edukacji”.

16 | koncept | maj 2018 EKONOMIA Kredyt studencki – niezależność, odpowiedzialność, wsparcie

Życie studenckie nieodłącznie uczelni. Mogę one liczyć na anulowanie w kolejnych semestrach jest przedłożenie wiąże się z określonymi wydatka- 20 proc. wartości kredytu. Takie osoby bankowi kredytującemu ważnej legity- mi. Część z nich pracujący student muszą złożyć odpowiedni wniosek wraz macji studenckiej, w terminie do 31 marca z zaświadczeniem z uczelni. Na specjalne i do 31 października. Dlatego warto dbać może pokryć z własnej pensji traktowanie mogą też liczyć osoby w trud- o szybkie zdobywanie „pieczątki” (czyli – w szczególności, jeśli uczy się nej sytuacji materialnej. naklejki) na legitymacji, żeby nie narazić tylko w weekendy. Ulgą dla jego Dzięki dopłatom do oprocentowania się na wstrzymanie transzy. z budżetu państwa kredyt studencki jest Eksperci SGB przypominają, że innymi portfela mogą być stypendia, stosunkowo tanią formą kredytowania dokumentami niezbędnymi do ubiegania choć te z reguły nie pozwalają umożliwiającą zdobycie wykształcenia. się o kredyt studencki są m.in.: na zaspokojenie wszystkich O kredyty z dopłatami do oprocentowa- • wniosek kredytowy; potrzeb. Jak wynika z ostatniej nia mogą ubiegać się: studenci uczelni • zaświadczenie wystawione przez publicznych i niepublicznych, studiujący uczelnię; edycji raportu „Portfel Studenta” w systemie dziennym, wieczorowym • dokumenty niezbędne do ustalenia wydanego przez Związek Banków lub zaocznym, którzy rozpoczęli naukę wysokości dochodu na osobę w rodzi- Polskich łącznie na pomoc mate- przed ukończeniem 25. roku życia, a także nie studenta; rialną Ministerstwo Nauki i Szkol- studenci studiów doktoranckich. Ponadto: • dokument tożsamości. słuchacze i studenci Akademii Obrony Na- nictwa Wyższego przeznaczyło rodowej, Wojskowej Akademii Technicz- w 2016 r. ponad 1 633 mln zł. nej im. Jarosława Dąbrowskiego, Akade- *** Dodatkowo jednak studenci na mii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Spółdzielcza Grupa Bankowa (SGB) jest Westerplatte, będący osobami cywilnymi, partnerem programu edukacyjnego Nowocze- każdym etapie studiów mogą słuchacze Szkoły Głównej Służby Pożarni- sne Zarządzanie Biznesem, w module skorzystać z preferencyjnych kre- czej będący osobami cywilnymi. „Nowy wymiar bankowości spółdzielczej”. dytów studenckich – udzielanych Jednym ze zrzeszeń banków spółdziel- Więcej: www.nzb.pl oraz www.facebook.com/ m.in. przez zrzeszenia banków czych, które udzielają takich pożyczek jest NowoczesneZarzadzanieBiznesem Spółdzielcza Grupa Bankowa. Jak wskazu- spółdzielczych. ją, jej eksperci wśród korzyści płynących z takiego rozwiązania jest: akie kredyty wypłacane są w tran- • atrakcyjne oprocentowanie; szach, podobnie jak stypendia. Przez • możliwość dopłat do oprocentowania T 10 miesięcy w roku, czyli w miesią- z budżetu państwa; cach w których trwają zajęcia na konto • możliwość karencji w spłacie kredytu; studenta wpływa po 400, 600, 800 lub • możliwość zawieszenia spłaty kredyty nawet 1000 zł. Wysokość miesięcznej raty w przypadku trudnej sytuacji mate- można zmieniać w zależności od potrzeb. rialnej; Zaletą jest karencja w spłacie takiego • spłatę kredytu rozpoczyna się dopiero zobowiązania. Spłata kredytu rozpoczyna po 2 latach od zakończenia studiów; się dopiero po 2 latach od ukończenia • możliwość umorzenia spłaty kredytu studiów. Do tego czasu nie są naliczane dla najlepszych studentów. odsetki. Później wynoszą zaledwie połowę Istotną kwestią, na którą wskazują stopy redyskontowej Narodowego Banku eksperci przy podejmowaniu decyzji Polskiego, czyli aktualnie 0,875 proc. o ubieganiu się o tego typu dofinansowa- Okres spłaty może być nawet dwa razy nie, jest rozsądne zaplanowanie celów na dłuższy od okresu wypłacania kredytu. jakie planujemy przeznaczyć dodatkowe Kredyty studenckie są skierowane środki. Ważne aby w miarę możliwości do najmniej zamożnych studentów. stanowiły one przede wszystkim wsparcie W ubiegłym roku, aby z niego skorzystać np. przy opłacaniu czesnego lub pokoju dochód w rodzinie nie mógł przekroczyć w akademiku, a nie zakupu najnowszego 2,5 tys. zł na osobę. Najlepsi studenci modelu smartfona czy weekendowych mogą liczyć na umorzenie części kredytu. spotkań w modnych klubach. Dotyczy to osób, które znalazły się w gro- Należy pamiętać, że warunkiem nie 5% najlepszych absolwentów swojej kontynuowania wypłat transz kredytu

17 PRACA

my zrobić coś wielkiego. Sport to przecież innej roli. Tak, jak Ola, która jest fanką Zróbmy razem nie tylko reprezentacja, to piłkarskie nie tylko wielkich imprez sportowych, ale emocje, których wcale mi nie brakowało również języków obcych. Podczas wolon- – mówi Krzysiek, który był zaangażowa- tariatu sportowego udało jej się połączyć coś wielkiego! ny w organizację Euro 2012. – Miałem obie te pasje. wrażenie, że jesteśmy jak jedna wielka – Znam angielski i niemiecki, uczę się rodzina. Spotykaliśmy się już wcześniej, francuskiego, potrafię coś powiedzieć rozmawialiśmy o tym, co będziemy robić, po rosyjsku… Języki to moja wielka jakie są nasze zadania, do kogo mamy się pasja. Kiedy zgłosiłam się na wolontariat odezwać w razie problemów. Uczyliśmy sportowy i opowiedziałam o niej, opieku- MONIKA WIŚNIOWSKA się współpracy w grupie, poznawaliśmy nowie nie kryli radości – na event miało Dziennikarka Konceptu specyfikę wydarzenia, a także poznawa- przyjechać wielu obcokrajowców, którzy liśmy współpracowników, czyli innych potencjalnie mogli mieć kłopot z komu- Wolontariat to nie tylko pomoc po- wolontariuszy. Okazało się, że łączy nas trzebującym czy wsparcie schronisk nie tylko zainteresowanie piłką nożną, dla zwierząt. To także współorga- ale mamy wiele innych wspólnych pasji i czasem spotykam się z niektórymi Wolontariat sportowy daje nizowanie ogromnych wydarzeń poznanymi tam osobami, choć mistrzo- nie tylko możliwość przeżycia sportowych, a także współpraca stwa już dawno się skończyły – opowiada sportowych emocji z zupełnie z ludźmi z całego świata. dalej. – Dla mnie to była świetna zabawa, ale również świadomość, że jako fan piłki nowej perspektywy. mogę być częścią tego, co się dzieje, mogę estem fanem piłki nożnej. Gram jednak być wewnątrz i z zupełnie innej perspek- tylko rekreacyjnie, studiuję kierunek tywy obserwować sportowe zmagania. nikacją w naszym kraju. Moje zadanie J techniczny więc od dawna wiedziałem, Chętnie bym powtórzył taką przygodę! polegało na pomocy takim osobom. że nigdy nie wyjdę na murawę w trak- Kierowałam ich we właściwe miejsca, cie wielkiego piłkarskiego wydarzenia JĘZYK SPORTU odpowiadałam na wiele pytań dotyczą- – nigdy nie trafię do żadnej poważnej TO JEDYNE ESPERANTO cych zarówno samego wydarzenia, jak reprezentacji, skoro zawodowo zająłem Wolontariat sportowy daje nie tylko i naszego kraju. Wykorzystałam w tym się komputerami. Okazało się jednak, że możliwość przeżycia sportowych emocji czasie wszystkie moje umiejętności języ- mogę współtworzyć tak wielkie wydarze- z zupełnie nowej perspektywy. To także kowe, a i tak czasem musiałam poma- nie, być jego współorganizatorem i razem szansa na to, żeby podszkolić swoje chać rękami – śmieje się Ola. Ale było to z innymi pasjonatami piłki nożnej może- umiejętności czy sprawdzić się w zupełnie niezwykle rozwijające doświadczenie. Ze względu na sporą grupę rosyjskojęzycz- nych turystów, postanowiłam wtedy, że poświęcę więcej czasu na ten język.

BRAK PIENIĘDZY NIE JEST PRZESZKODĄ – Uwielbiam jazdę konną – mówi Zosia. Ale to drogi sport i moich rodziców nie było stać na opłacanie mi regularnych lekcji. Miałam wybór – albo zrezygnuję ze swojej pasji, czego oczywiście nie chciałam zrobić, albo znajdę inny sposób, żeby spędzać czas z końmi. Okazało się, że w znajdującej się niedaleko stajni, szukają kogoś do pomocy. Robiłam więc wszyst- ko – czyściłam konie, sprzęt, stajnię. Prowadziłam „oprowadzanki” dla dzieci, pokazywałam im w jaki sposób mają się zajmować końmi, pomagałam instruk- torce przy jazdach z najmłodszymi, kiedy trzeba było trzymać nie tylko konia, ale i dziecko. Efekt był taki, że bardzo dużo nauczyłam się na temat opieki nad tymi zwierzętami, ale również uczestniczyłam w wielu lekcjach i moja wiedza teoretycz- na bardzo się poszerzyła. A w ramach wdzięczności za pomoc, instruktorka pozwalała mi wsiadać na konie i czasem poprowadziła dla mnie krótką jazdę. Uda- ło mi się zrobić ogromne postępy, a stajnia również bardzo doceniała moją pomoc.

18 | koncept | maj 2018 FOTOREPORTAŻ

Życie nie zawsze nas rozpieszcza i to jest też w porządku

MARTA CABAN tekst i zdjęcia

Obrzędy przy leżącym Buddzie, Lop Buri

Uśmiech to nieodłączny element na twarzy każdego Buddy i Taja. Często są bezzębni, biedni, ale zawsze uśmiech- nięci. Tajowie to bardzo religijny naród dbający o tradycje i o poszanowanie dla swojej religii. Emanuje od nich spokój, łagodność i radość. „Życie nie zawsze nas rozpieszcza i to jest też w porządku” – ta buddyjska myśl jest wyraźnie widoczna na twarzach dawnych syjamczyków.

19 Obserwator, Bangkok ulica Khao San

Bangkok to ogromne miasto przypominające tętniące życiem mrowisko. Nie zaznasz tu spokoju. Hałas, intensywne zapachy jedzenia, głośna muzyka dobiegająca z klubów, pijani turyści – to wszystko sprawia, że miasto jest barwne, intensywne i bardzo wycięczające. Ulica Khao San to jedna z najbardziej klubowych i zatłoczonych ulic miasta, codziennie po zmierzchu odbywa się tu targ, który potem zamienia się w jeden wielki parkiet dyskotekowy. Nie ma tu czasu na wytchnienie i spoczynek, każdy Taj musi sprzedać jak najwięcej, aby zarobić ile tylko się da na spragnionych orientu turystach.

Jadalnia, port na rzece Menam

W Tajlandii je się na ulicy, prawie wszystko smażąc na głębokim oleju – oczywiście palmowym. Warunki panujące w kuchni z całą pewnością nie przeszłyby testu białej rękawiczki. Ale właściwie po co, skoro jedzenie jest tak ostre, że wypala potencjalnych pasażerów na gapę? No, a przy okazji też wszystkie wnętrzności człowieka. 20 | koncept | maj 2018 Mnisi, kompleks świątynny Ayutthaya

Ayutthaya dawna stolica Tajlandii. Za czasów świetności w XVII i XVIII w. miasto liczyło około miliona osób. Po dawnej świetności pozostały jedynie malownicze ruiny chętnie odwiedzane przez turystów, Tajów i mnichów buddyjskich.

Autobus miejski, Sukhothai

Komunikacja miejska w Tajlandii znacznie odbiega od tej, którą znamy z Europy. Różnica to nie tylko bardzo niska cena za przejazd, ale także nie- zwykły wystrój wnętrza autobusu i przyjaźni kierowcy. Każdy środek transportu publicznego jest bogato przystrojony. Obowiązkowo znaj- duje się tu wizerunek króla, a także Buddy. Reszta to zupełna dowolność.

Mieszkanie, Bangkok

Wizja jaką mamy przed oczami, wypowiadając słowo „mieszkanie”, dalece odbiega od tego przedstawio- nego na fotografii. Bieda w Tajlandii jest bardzo powszechna, jednakże dzięki wysokim temperaturom, ludzie mogą adaptować miejsca z pozoru nienadające się na uwicie rodzinnego gniazdka. Tu mieszka- niem stała się szeroka przestrzeń po- między ścianą budynku a kanałem rzecznym. Mężczyzna przygotowuje grilla dla swojej licznej rodziny. ŚWIAT

Złoty

m puchar

hutterstock.co z ręki EO / S M

egrand – CO kata Frederic L

ydarzeniem, które wzbudziło turyści mogli odnieść wrażenie, że szczególne oburzenie świa- Niemcy to schludny i otwarty kraj. Po W towej opinii publicznej, była raz pierwszy od trzech lat dostępne próba zamordowania oficera wywiadu były zagraniczne gazety, zdjęto również HUBERT KOWALSKI Siergieja Skripala, w wyniku której wiele tabliczki zakazujące Żydom korzystania student prawa na Uniwersytecie Łódzkim, krajów zdecydowało się na wydalenie z parków i ławek. Berliński personel dziennikarz Dodatku Łódzkiego „Gazety rosyjskich dyplomatów, a głowy państw otrzymał polecenie, aby gości traktować Polskiej Codziennie” zapowiedziały bojkot mistrzostw. Dał to z największą uprzejmością. Igrzyska do zrozumienia m.in. prezydent Andrzej się odbyły, a ich sponsorem była m.in. Duda. Jednak czy do podobnych sytuacji Coca-Cola. W imprezie wzięła udział Już za chwilę rozpocznie się dochodziło już w przeszłości? również polska ekipa. Medal zdobyła mundial w Rosji! Kibice z całego m.in. Maria Kwaśniewska, która subtel- świata czekali na tę imprezę HISTORIA LUBI SIĘ POWTARZAĆ nie zadrwiła z nazistowskiego dyktato- 11 listopada 1918 r. został zawarty ra. – Gratuluję małej Polce – powiedział przez długie cztery lata. Turniej rozejm w Compiegne, który zakończył Hitler. – Wcale nie czuję się mniejsza od będzie świetnym widowiskiem, I wojnę światową. Niemcy poniosły pana – odparła polska olimpijka. Wódz starciem najlepszych piłkarzy klęskę. Jednak w 1933 r. do władzy Niemiec był bowiem niższy od naszej doszedł Adolf Hitler, weteran I wojny przedwojennej sportsmenki. i zapewne wywoła niesamowi- i lider NSDAP. Tak powstała III Rzesza. III Rzesza potrzebowała wówczas te emocje. Jednak odbędzie się Berlin, 1936 r., ubrany w mundur Adolf sukcesu, swoistej reklamy na świat, po w atmosferze kontrowersji, która Hitler otworzył Igrzyska Olimpijskie. to, by nabrać wiatru w żagle. Tak też się wynika z imperialnej polityki Światowa opinia publiczna bezskutecz- stało, a już w 1938 r. doszło do anschlussu nie protestowała. Wszędzie łopotały Austrii, następnie do przyłączenia części Władimira Putina. flagi ze swastykami, jednak zagraniczni terytorium ówczesnej Czechosłowacji do

22 | koncept | maj 2018 ŚWIAT

ówczesnego prezy- z 2016 r. Rosja atakowała infrastrukturę denta Janukowycza, energetyczną Stanów Zjednoczonych za chcąc podkreślić, że pomocą złośliwego oprogramowania, są częścią świa- które może zakłócić działanie systemów ta Zachodu. Na informatycznych. Sankcje dotknęły także m początku 2014 r. oligarchów, a nawet prezesa Gazpromu, w rosyjskim Soczi Aleksieja Millera. odbyły się zimowe igrzyska olimpij- „ZUCHY” KREMLA skie, a niedługo po Rosja, podobnie jak Anglia, słynie

hutterstock.co ich zakończeniu ze specyficznych kibiców. Do groźnych doszło do zajęcia zamieszek doszło w 2016 r. w Marsylii

an / S / an Krymu przez Rosję, podczas Euro 2016. Wówczas miała m która argumen- miejsce prawdziwa bitwa pomiędzy eu towała to chęcią Rosjanami a Anglikami. – Nie widzę nic ochrony rosyjsko- strasznego w bójce kibiców. Jest wręcz enan T enan

R języcznej ludności przeciwnie. Nasze chłopaki to zuchy. półwyspu. Państwo Tak trzymać! – pisał na Twitterze Igor ukraińskie wciąż walczy w Donbasie z se- Lebiediew, wiceprzewodniczący rosyjskiej paratystami wspieranymi przez Putina. Dumy i członek komitetu wykonawczego Imperialna polityka Władimir Putin kocha sport, więc Rosyjskiego Związku Piłki Nożnej (RFU). Władimira Putina z niecierpliwością czeka na rozpoczęcie – Sytuacja na Euro w związku z zacho- i otrucie Siergieja Skripala rosyjskiego mundialu. Jednak Samara, waniem kibiców mówi o całkowitym jedno z miast, w którym będą rozgrywane braku przygotowania przez francuskie spowodowały, że niektóre mecze mistrzostw świata, nie radzi sobie władze – dodał. Jak będzie zatem w Rosji? państwa zapowiedziały z budową Kosmos Areny. Nie dotrzymano Angielscy chuligani byli słynni na całym bojkot rosyjskich mistrzostw ustalonych wcześniej terminów, w efekcie świecie, dużo mówiło się awanturach z ich czego budowa ma zostać zakończona tuż udziałem. Dziś jest nieco spokojniej, choć świata w piłce nożnej. przed rozpoczęciem turnieju. Samara wciąż zdarzają się bójki między kibicami. niegdyś nazywała się inaczej. Sowiecki Rosyjscy chuligani są natomiast bardzo Niemiec, co argumentowano przewagą Kujbyszew swoją nazwę zawdzięczał aktywni, często biorą udział w tzw. ustaw- niemieckiej ludności w Kraju Sudetów. Walerianowi Kujbyszewowi, który był kach. Niedawno na forach internetowych 1 września 1939 r. Niemcy zaatakowały jednym z najważniejszych polityków bol- zapowiadali, że goście, szczególnie ci Polskę, rozpoczęła się II wojna światowa. szewickich podczas wojny domowej w Ro- angielscy, mogą spodziewać się „piekła” 17 września wojska ZSRR wkroczyły na sji w latach 1918 – 1920. W Kujbyszewie i „krwawej łaźni”. Rosyjscy kibice zapewne wschodnie terytoria Rzeczypospolitej, funkcjonowała specjalna Szkoła Oficerów niezbyt dobrze wspominają swoją wizytę chcąc rzekomo chronić tamtejszą ludność numer 366, w której od 1944 r. NKWD w Warszawie podczas Euro 2012, kiedy ukraińską i białoruską w obliczu upadku szkoliła funkcjonariuszy, którzy w powo- doszło do starć Polaków z Rosjanami. państwa polskiego. jennej Polsce tworzyli aparat terroru. To Jednak tym razem spokój jest na pewno W 1991 r. rozpadł się Związek Sowiecki, właśnie kujbyszewiacy tworzyli struktury w interesie Władimira Putina, który przestało istnieć wielkie komunistyczne do zwalczania Żołnierzy Wyklętych. chce pokazać Rosję jako kraj stabilności, imperium. Rosja pogrążyła się w chaosie, porządku i siły. wszystko wskazywało na to, że to koniec COME ON CHELSEA? agresywnego kolosa. Jednak już w 2000 r. Światem rządzi biznes. Gdy brytyjskie MASKA prezydentem został Władimir Putin, władze wydalają rosyjskich dyplomatów Imperialna polityka Władimira Putina były funkcjonariusz KGB, a później szef w związku z próbą zamordowania Sier- i otrucie Siergieja Skripala spowodowały, FSB. Putin wykreował się na tego, który gieja Skripala, w tle wciąż prowadzone że niektóre państwa zapowiedziały bojkot podniesie Rosję z upadku i ponownie są interesy na wielką skalę. Robi to m.in. rosyjskich mistrzostw świata w piłce zbuduje potęgę. Prezydent postawił na Roman Abramowicz, rosyjski miliarder nożnej, wydaliły również kremlowskich militaryzm. Jego oczy patrzyły przede powiązany z Kremlem i właściciel klubu dyplomatów. To istotny sprzeciw, jednak wszystkim na Kaukaz. W 2008 r. Rosja piłkarskiego Chelsea Londyn. Wielka ma on znaczenie jedynie w wymiarze wykorzystała konflikt Abchazów i Ose- Brytania nie podjęła zatem zdecydowa- dyplomacji, jest pewnym gestem symbo- tyjczyków z Gruzją, występując zbrojnie nych kroków przeciwko imperialnej Rosji, licznym. Ciężko odnaleźć tutaj wymiar przeciwko państwu gruzińskiemu, które którą realnie zaboleć mogą tylko sankcje praktyczny, czyli taki, który realnie podkreśla swoją przynależność do świata ekonomiczne i ograniczenie wpływów mógłby ograniczyć światowe wpływy Zachodu. W efekcie Abchazja i Osetia biznesowych. Wygląda na to, że angielska Kremla. Kibice z całego świata pojadą Południowa wciąż pozostają poza kon- miłość do piłki jest silniejsza, niż sprzeciw do Rosji, aby obejrzeć piłkarski turniej. trolą Gruzji, tworząc państwa uznawane wobec jawnej agresji, do której dochodzi Wszystkie oczy będą wówczas zwróco- przez nielicznych. Mimo to w 2010 roku na różnych płaszczyznach. Sankcje nało- ne ku tamtejszym stadionom i ulicom. Rosja została wybrana na gospodarza żyły natomiast Stany Zjednoczone. Objęto Propaganda i łamanie praw człowieka nie mistrzostw świata w piłce nożnej plano- nimi 19 osób działających z inspiracji będą mieć znaczenia. To dla Władimira wanych na 2018 rok. petersburskiej Internet Research Agen- Putina świetny temat zastępczy, kolejna Na przełomie 2013 i 2014 r. na Ukrainie cy, czyli tzw. fabryki trolli oraz innych duża impreza po Igrzyskach Zimowych doszło do rewolucji godności. Ukraińcy zaangażowanych w wywieranie wpływu w Soczi. Agresywne oblicze Rosji zostanie sprzeciwili się prorosyjskiej polityce na amerykańskie wybory prezydenckie ukryte za maską pięknej piłki.

23 SPOŁECZEŃSTWO Nadzieja na lepszy start Ukończenie szkoły, zdobycie wy- marzonego stanowiska, awans w pracy, udział w Mistrzostwach Świata – na różnych etapach życia mamy odmienne cele i dążenia, staramy się zdobywać swój własny Everest. Czasem jednak sytuacja życiowa spra- wia, że trudno jest uwierzyć we własne możliwości. Co wtedy? undial.pl Jak można pomóc? Chociażby m organizując Mistrzostwa Polski w piłce nożnej!

laczego te mistrzostwa są tak www.nadziejana wyjątkowe? Ponieważ uczestniczą D w nich dzieci z domów dziecka, dla Robert Podoliński, Radosław Gilewicz których realizowanie marzeń jest często Dostanie się do narodowej i Aleksandar Vuković. o wiele trudniejsze, niż dla ich rówieśni- drużyny było moim Jednym z najważniejszych momen- ków. Dzięki tej inicjatywie mogą nie tylko marzeniem, walczyłem o to tów gali finałowej było ogłoszenie składu sprawdzić swoje umiejętności czy spotkać kadry reprezentacji Polski, która zagra się z rówieśnikami z całego kraju, ale przez trzy lata i wreszcie podczas VI Mistrzostw Świata Dzie- również dostają szansę na to, żeby zostać mi się udało. ci z Domów Dziecka w Piłce Nożnej, zauważonym przez profesjonalne kluby odbywających się w dn. 28-29 lipca b.r. na i rozpocząć sportową karierę. Nie to jest nawiązane podczas Mistrzostw kontakty Stadionie Miejskim Legii Warszawa im. jednak najważniejsze – chodzi przede owocują odwiedzinami podopiecznych Marszałka Józefa Piłsudskiego. Powołanie wszystkim o to, żeby młodzi zawodnicy jednej placówki w innej, w czasie ferii czy do kadry otrzymało 15 najlepszych zawod- uwierzyli w swoje możliwości i w to, że są wakacji. To już naprawdę jest jedna wielka ników, którzy od razu po Mistrzostwach w stanie spełniać marzenia – bez względu piłkarska rodzina – dodaje. wyjechali na trwający tydzień obóz tre- na to, w jakim kierunku finalnie będą Ta rodzina spotkała się 28 kwietnia br. ningowy. Z nich zostanie wyłoniona kadra chcieli się rozwijać, ta inicjatywa pokazuje w Warszawie podczas Mistrzostw Polski, reprezentantów Polski, która w lipcu im, że warto się starać i warto wierzyć, że w których wzięło udział aż 40 drużyn. At- wybiegnie na murawę Legii w biało-czer- owe starania przyniosą efekt. mosfera jak co roku była niezwykła – nie wonych barwach. Kiedy w 2010 roku odbyły się pierw- da się zapomnieć wielkiej radości blisko – Dostanie się do narodowej drużyny sze Mistrzostwa Polski Dzieci z Domów 400 zawodników z całego kraju, którzy na było moim marzeniem, walczyłem o to Dziecka w Piłce Nożnej, ich organizato- Mistrzostwa czekali przez cały rok. Naj- przez trzy lata i wreszcie mi się udało. rzy nie przypuszczali nawet, że wkrót- mocniej oczywiście cieszyli się zwycięzcy: Pierwszy i ostatni raz, bo za rok już nie ce impreza przerodzi się w cykliczne – Jestem Mistrzem Polski! Starałem się będę się łapał wiekowo. Będę walczyć wydarzenie, na które czekają uczestnicy na Mistrzostwach Polski jak najmocniej z całych sił, żeby dostać się do reprezenta- i trenerzy z całego kraju. A po kilku latach i bardzo się cieszę, że wygraliśmy. Na cji na Mistrzostwa Świata i pokażę, że nie przyjdzie im organizować Mistrzostwa początku bardzo dużo stresu, potem już znalazłem się tu przez przypadek – mówi Świata, w których biorą udział zawodnicy poszło, ale to były bardzo mocne rozgryw- powołany do kadry Denis Wiśniewski z Japonii, Jordanii, Kolumbii czy Wietna- ki! – mówił Tomasz Nabożniak, bramkarz ze Sternika Szczecin. A inny kadrowicz, mu – w 2016 roku w takim turnieju wzięło zwycięskiej drużyny. Szymon Przybylski z DB Team Więcbork, udział 26 drużyn z całego globu. Tytuł Mistrza Polski 2018 zdobył zespół dodaje: – Do kadry trafiłem już drugi – Starsze dzieciaki pilnują młodszych Sternika Szczecin, który pokonał Wioskę raz. Atmosfera jest super, wszyscy się i zachęcają je do treningów, by jak najlepiej Dziecięcą SOS Karlino. Brązowe medale dogadują. Treningi są ciężkie, trzeba zaprezentowały placówkę – opowiada powędrowały do piłkarzy DB Team Wię- bardzo pracować, żeby zostać wybranym Sylwester Trześniewski, prezes Stowarzy- cbork, którzy zwyciężyli w meczu z FC do reprezentacji na Mistrzostwa Świata. szenia „Nadzieja na Mundial”. – Bardzo Miechów. W zeszłym roku udało mi się i reprezento- ważny jest też fakt, że na naszym turnieju Najlepsi zawodnicy turnieju zmierzyli wałem Polskę na V Mistrzostwach Dzieci zawiązują się przyjaźnie nie tylko pomię- się również na murawie z piłkarskimi z Domów Dziecka. To było coś wspa- dzy zawodnikami, ale także trenerami, gwiazdami – w meczu pokazowym za- niałego! Warto zrobić wszystko, bardzo którzy wymieniają się uwagami na grali m.in. Dariusz Dziekanowski, Tomasz walczyć, żeby się dostać do kadry i zagrać temat pracy z dziećmi. Mamy sygnały, że Kłos, Radosław Majdan, Marek Jóźwiak, na stadionie Legii.

24 | koncept | maj 2018 MNiSW

Konstytucja dla Nauki to wielka szansa dla uczelni regionalnych

Maturzyści nie będą już zmusze- rii Polski po 1989 r. system szerokiego ni wyjeżdżać do innego miasta wsparcia uczelni regionalnych. W ramach w poszukiwaniu najlepszej uczelni. „Regionalnej Inicjatywy Doskonałości” ośrodki akademickie będą otrzymywać Dedykowane konkursy dla szkół dodatkowo ponad 100 mln zł rocznie. wyższych z mniejszych miast, Te pieniądze będą przeznaczone na możliwość tworzenia federacji badania w swoich najlepszych dyscypli- nach naukowych. Aby zrównoważony i dodatkowe fundusze na badania rozwój rzeczywiście obejmował wszystkie i podniesienie jakości kształcenia uczelnie, przydzielono je do 12 makrore- w regionach – to tylko najważniej- gionów. Każdy z nich otrzyma gwaran- sze ułatwienia, jakie Konstytucja towaną pulę środków finansowych. To Federację będą mogły utworzyć dwie pierwsze tego typu rozwiązanie. Poza tym uczelnie akademickie, a także uczelnia dla Nauki zapewnia uczelniom z programu wykluczone zostaną uczelnie z instytutem badawczym, instytutem regionalnym. Wszystko po to, by startujące w programie na dofinansowa- naukowym Polskiej Akademii Nauk lub rozwój szkolnictwa wyższego był nie uczelni badawczych. międzynarodowym instytutem nauko- naprawdę zrównoważony. wym. Będzie ona posiadać osobowość JAK WZMACNIAĆ LOKALNE ELITY, prawną, otrzymywać z budżetu państwa CZYLI DYDAKTYCZNE INICJATYWY środki finansowe na realizację swoich elem reformy szkolnictwa wyższego DOSKONAŁOŚCI zadań, posiadać zdolność do występowa- jest pobudzenie do rozwoju każdego Wzmocnienie uczelni regionalnych jest nia o środki na prowadzenie działalności C typu uczelni w Polsce – zarówno również wzmocnieniem całej społecz- badawczej. W ramach federacji będzie badawczych, jak i zawodowych. Z dużych ności. Uczelnie są bowiem zarzewiem można prowadzić wspólnie działalność miast, ale przede wszystkim – z mniej- lokalnych elit – to one decydują o kształcie naukową (w tym wspólnie podlegać szych ośrodków. ich najbliższego otoczenia, to one tworzą ewaluacji), szkoły doktorskie i nadawać – Musimy mieć uczelnie, które mogą rynek pracy – czy to jako pracodawcy czy stopnie naukowe. rywalizować z Oksfordem czy Sorboną, jako wysoko wykwalifikowani pracow- ale ważne jest także, aby w ośrodkach nicy. Aby je wspierać, konieczne jest MILIARDY NA WDRAŻANIE regionalnych powstawały liczące się śro- podniesienie jakości kształcenia. „Dy- REFORMY W UCZELNIACH dowiska akademicko-naukowe. Właśnie daktyczne Inicjatywy Doskonałości” to To niezwykle ważne, aby w ośrodkach temu służyć ma Konstytucja dla Nauki konkurs, w którym Państwowe Wyższe regionalnych powstawały liczące się śro- – powiedział Jarosław Gowin, minister dowiska akademicko-naukowe. Do tego nauki i szkolnictwa wyższego. jednak potrzebne jest finansowe wsparcie na odpowiednim poziomie. Dlatego na ZRÓWNOWAŻONY, Wzmocnienie uczelni wdrażanie reformy przewidziano dodat- CZYLI SPRAWIEDLIWY ROZWÓJ regionalnych jest również kowe środki, które zapewnią sprawne Zamysłem planu odpowiedzialnego wzmocnieniem całej i efektywne wprowadzanie w życie rozwoju autorstwa premiera Mateusza nowych regulacji: Morawieckiego jest równomierna moder- społeczności. • 2,5 mld zł z Narodowego Centrum nizacja kraju – bez podziału na metropolie Badań i Rozwoju (na lata 2018-2019), i prowincje. Każdy mieszkaniec Polski • 3 mld zł w obligacjach skarbu państwa, ma czerpać korzyści z gospodarczej Szkoły Zawodowe osiągające najlepsze które trafią do uczelni w całej Polsce, koniunktury. Zgodnie z tą samą logiką wyniki monitoringu karier zawodowych • 47,5 mld zł w ciągu 10 lat w systemie projektowana była Konstytucja dla Nauki. absolwentów będą otrzymywały premie szkolnictwa wyższego i nauki (dzięki Zadaniem reformy jest stworzenie we finansowe. Ich kwota będzie określana nowym regułom waloryzacji). wszystkich regionach takich warunków, w corocznym komunikacie ministra. Dodatkowo w ramach wspierania które będą satysfakcjonowały maturzy- zrównoważonego rozwoju resort stów, studentów i naukowców. ZRZESZANIE SIĘ UCZELNI nauki podjął prace nad modyfikacją W FEDERACJE algorytmu finansowego na 2019 r. pod 100 MLN ZŁ ROCZNIE – Dzięki Konstytucji dla Nauki kątem uczelni regionalnych. Te dzia- NA DOSKONAŁOŚĆ NAUKOWĄ uczelnie będą mogły swobodnie łączyć łania zapewnią uczelniom jak najlep- DLA MNIEJSZYCH UCZELNI się w federacje. Takie rozwiązanie służyć sze warunki do rozwoju naukowego Wraz z Konstytucją dla Nauki Mini- będzie integracji potencjału naukowego i dydaktycznego, a przede wszystkim sterstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w całym kraju – mówi Piotr Müller, wice- do wzmocnienia potencjału mniejszych wprowadza bezprecedensowy w histo- minister nauki i szkolnictwa wyższego. ośrodków akademickich.

25 SPORT Wróżenie z fusów i najważniejszy pierwszy krok

Gromadziliśmy się przed telewizorami z wypiekami na twarzach. Był początek czerwca 2002 roku. Reprezentacja Polski miała zagrać na Mundialu po raz pierwszy od 16 lat. Po raz pierwszy w trakcie życia większości z nas. „Do boju Polsko!” szybko zmieniliśmy na „Nic się nie stało”. Ten sam zestaw pieśni sprawdził się też 4 lata później. Teraz mamy naiwną wiarę, że będzie inaczej. Dorobiliśmy się też kilku nowych pieśni. Marzymy, żeby ktoś raz po raz krzyczał w Rosji „Lewandowski, gol dla Polski!”. I żeby nie był to wyłącznie Krzysztof Krawczyk. Jakie są na to szanse? Spytaliśmy tych, którzy atmosferę reprezentacyjnych spotkań i ciężar gry w biało-czerwonych barwach znają jak nikt inni: byłych selekcjonerów naszej kadry – Waldemara Fornalika, Jerzego Engela, Andrzeja Strejlaua i Jacka Gmocha.

w takie dywagacje. Najważniejsze będzie Pierwszy odbiór był taki, że pierwsze spotkanie, dobre rozpoczęcie losowanie było dla nas bardzo FILIP CIEŚLIŃSKI turnieju i o tym powinna myśleć repre- dobre. Po jakimś czasie zreflek- zentacja. Od tego może zależeć wszyst- towano się i uznano, że to wca- dziennikarz Faktu ko. Nie ma na razie sensu przewidywać, le nie jest taka łatwa grupa. Samo to, że co stanie się potem. każda drużyna jest z innego kontynentu, prezentuje odmienny sposób gry. Trzeba Musimy skupić się na pierw- podejść do tych rywali z dużym szacun- Jak reprezentacja Polska poradzi sobie szym spotkaniu z Senegalem, kiem. Wierzę jednak w to, że z każdym na Mundialu w Rosji? traktować go jak mecz o mi- z nich możemy wygrać. Przewidywanie w tej chwili, strzostwo świata. Nic więcej czy wyjdziemy z grupy, to nie powinno nas interesować. Potem Tu nie ma już słabych drużyn. wróżenie z fusów. Jeżeli pod- będziemy myśleć o tym, co dalej. Przy- Senegal, z którym zagramy stawowi zawodnicy nie będą puszczam, że selekcjoner będzie wbijał to pierwsze spotkanie, jest bardzo mogli wyjść na pierwszy mecz, to zaczną zawodnikom do głowy. trudnym rywalem. Ci piłkarze się problemy. W takiej sytuacji są zresztą mają bardzo dobre wykształcenie piłkar- też inne reprezentacje budowane wokół Moim zdaniem mamy wszelkie skie zdobyte w akademiach czołowych, jednej czy dwóch osobowości. Nie mamy szanse, żeby dobrze zaprezen- europejskich klubów i nie można im za- jeszcze wystarczającej głębi składu. Każda tować się na tym Mundialu. rzucić, że czegoś nie potrafią. Do tego, te zmiana personalna ma wpływ na postawę Przede wszystkim dlatego, że afrykańskie drużyny, świetnie mobilizują drużyny. I tak Nawałka robi cuda, bo mamy już zawodników doświadczonych, się na pierwsze spotkanie turnieju. Potem przywraca wiarę wielu zawodnikom, że jeśli chodzi o udział w dużych imprezach zdarza im się osłabnąć, ale na początku są mogą pomóc reprezentacji. Jeśli jednak i spotkaniach na najwyższym poziomie, bardzo mocni. Trening mentalny odegra ze składu wypadnie nasz kapitan, Robert także w rozgrywkach klubowych. W skła- tu kluczowe znacznie i może nas urato- Lewandowski, to będą kłopoty. dzie są gwiazdy, wokół których można ten wać. Rezerwy są bowiem w człowieku zespół układać. i to właśnie je trzeba wydobyć przy okazji Trzeba to traktować etapowo. takich wyzwań. W każdej dziedzinie Pierwszym celem jest wyjście TU NIE MA JUŻ SŁABYCH DRUŻYN, sportowej, jak i w życiu, to teraz najważ- z grupy. Jeżeli to się uda, to czyli czy losowanie naprawdę było niejsze. Moim zdaniem, do końca meczu dopiero można myśleć o czymś udane? z Senegalem, w ogóle nie powinniśmy więcej. Rozgrywki wtedy robią się spe- Trzeba wziąć pod uwagę myśleć o meczach z żadnymi innymi cyficzne, bardzo dużo zależy od tego, na dwie rzeczy. Po pierwsze, na zespołami. I tak według mnie postępuje kogo się trafi, jaki będzie układ gier. Jeśli mistrzostwach świata nie Adam Nawałka. w 1/8 finału nie trafimy na przeciwnika ma już słabych drużyn. To z najwyższej półki, to myślę, że śmiało olbrzymie wyzwanie dla wszystkich. Na Czasy się zmieniają, razem możemy iść jeszcze dalej. szczęście, nie ma też jednak w naszej z nimi formuła turnieju. To grupie żadnej drużyny, która byłaby już nie mistrzostwa świata, Lata doświadczenia nauczyły wymieniana w gronie faworytów tej im- na których było 16 niekwe- mnie, żeby przed turniejem prezy, więc śmiało można powiedzieć, stionowanie najlepszych reprezentacji. nigdy nie angażować się że losowanie było dobre. Niedługo piłkarskie władze doprowa-

26 | koncept | maj 2018 SPORT

dzą do tego, że na turniej będzie mogła z nim zestawiać i próbować wyłaniać pojechać każda reprezentacja. Nie da polskiego piłkarza wszechczasów? To nie się oceniać potencjału drużyn, których ma żadnego sensu. praktycznie nie mieliśmy jeszcze okazji WALDEMAR FORNALIK (ur. 11 kwietnia 1963), oglądać. Ich prawdziwy potencjał CHAOS, LOGISTYKA I MARZENIA, selekcjonerem reprezentacji Polski był w latach poznamy dopiero w Rosji. Powinny być czyli czemu nie zostaliście mistrzami 2012-2013. Prowadził ją w eliminacjach do jakieś eliminacje, żeby nie zmuszać naj- świata? mistrzostw świata w Brazylii. Biało-czerwoni lepszych piłkarzy do gry w nieistotnych Do awansu na Mundial rozgrywki grupowe zakończyli na 4. Miejscu, meczach ze słabymi rywalami. zabrakło nam doświadczenia. ustępując Anglii, Ukrainie i Czarnogórze. Wielu z tych zawodników po Na Mundial nie pojechali. ŚWIAT POSZEDŁ DO PRZODU, czyli raz pierwszy, pod moją wodzą, co ma reprezentacja Nawałki, czego bra- zagrało w eliminacjach mistrzostw świa- kowało kadrom naszych ekspertów. ta. Po trzech spotkaniach na Euro musieli Obecna drużyna ma przede nabierać reprezentacyjnego doświad- wszystkim wielkie gwiazdy czenia w meczach o stawkę – Grzesiek światowego formatu, których Krychowiak, Arek Milik, Kamil Grosicki, brakowało w mojej kadrze. Kamil Glik, było ich wielu. To doświadcze- Miałem zespół złożony z zawodników nie później zaczęło procentować. o podobnej klasie, nie było tam wielkich nazwisk. Opieraliśmy całą swoją grę na Przyczyn było wiele. Po pierw- zespołowości, a Adam Nawałka ma dru- sze wielu zawodników było żynę, która jest oparta na gwiazdach. To mocno wyeksploatowanych JERZY ENGEL (ur. 6 października 1952), kolosalna różnica.. w klubach i zabrakło czasu na selekcjonerem reprezentacji Polski był odpoczynek i odpowiednie przygotowa- w latach 2000-2002. Awanasował z nią na mistrzostwa świata w Korei Płd. i Japonii. Można by dyskutować o tym nie ich do turnieju. Zabrakło nam gwiazd. Biało-czerwoni zakończyli turniej na 4. godzinami, nie chodzi tu Okazało się, że drużyny, które trafiliśmy, miejscu w grupie D, za Koreą Płd., Stanami jedynie o sferę piłkarską. Podo- a szczególnie Korea, której nie uważali- Zjednoczonymi i Portugalią. bieństwa są przede wszystkim śmy za porządny zespół, robiły furorę na personalne, z tym, że u mnie ci zawodnicy tych mistrzostwach. Osiągnęliśmy wynik dopiero wchodzili do reprezentacji, łapali na miarę możliwości tej drużyny, dokład- pierwsze oficjalne występy w kadrze. nie na tyle było nas wtedy stać. Przewagą tej obecnej reprezentacji jest na pewno doświadczenie, to może być klu- Nam zabrakło wielu rzeczy, czowy element w walce o wyjście z grupy. przede wszystkim logistyki. Za moich czasów zdarzało się, Ta impreza to zresztą kolejna że nie mieliśmy nawet w czym szansa na wypromowanie się grać 22 maja 1993 roku, o godzinie 22, naszych piłkarzy, którzy mogą przed spotkaniem z Anglią doszywali- trafić do jeszcze większych klu- śmy orzełki na koszulki Hamburgera SV, bów. Według mnie na atrakcyjne oferty, żeby w ogóle móc wyjść na boisko. Chaos. ANDRZEJ STREJLAU (ur. 19 lutego 1940), w razie udanych występów, będą mogli Warunki do pracy były całkowicie inne reprezentację Polski prowadził w latach 1989-1993, liczyć Kamil Grosicki czy Piotr Zieliński i trzeba było martwić się o takie rzeczy. wcześniej wielokrotnie pełnił w niej rolę asystenta, Teraz nasza reprezentacja na szczęście będąc m.in. członkiem sztabu Kazimierza W moim przypadku nie ma może się skupić wyłącznie na futbolu. Górskiego z 1974 r. (brązowy medal na MŚ w RFN). możliwości, żeby obiektywnie Jako selekcjoner pierwszej reprezentacji nie zdołał porównywać te dwie drużyny. Moja kadra osiągnęła świetny awansować na MŚ we Włoszech Świat poszedł tak do przodu, wynik, niczego nam nie zabra- w 1990 r. i USA w 1994 r. że realia są już zupełnie inne. kło. Marzyliśmy o mistrzostwie, ale jak można żyć bez marzeń? Nigdy nie próbowałbym nawet Zrobiliśmy wszystko, a nawet więcej niż porównywać reprezenta- wszystko. 5. miejsce na mistrzostwach cji, którą prowadziłem, z tą świata w 1978 roku to był olbrzymi sukces obecną. To były całkowicie i życzę wszystkim moim następcom, żeby różne piłkarskie epoki. Jak zestawiać ze takie rzeczy na kolejnych Mundialach im sobą całe drużyny czy poszczególnych się udawały. zawodników, w sytuacji, gdy możliwości na rozwój, zmianę klubu, trenowanie, Redakcja magazynu „Koncept” dołą- używanie odpowiedniego sprzętu są cał- cza się do tych życzeń. JACEK GMOCH (ur. 13 stycznia 1939) kowicie inne? Dochodzimy do absurdów reprezentację Polski prowadził w latach 1976–1978, w postaci wyborów najlepszego zawodni- wcześniej pełnił w niej rolę asystenta, będąc człon- ka wszechczasów, 50-lecia, 20-lecia. Dla kiem sztabu Kazimierza Górskiego z 1974 r. Jako przykładu – praktycznie nikt nie ma pra- Wszystkie fragmenty użyte w tekście selekcjoner pierwszej reprezentacji awansował na wa pamiętać już jak grał chociażby Ernest pochodzą z indywidualnych wywiadów autora mistrzostwa świata w Argentynie w 1978 r. Wilmowski. Jak więc można kogokolwiek z selekcjonerami i wywalczył na nich 5. miejsce.

27 ORLENPZU

konsekwencje i wydatki. Ubezpieczenie zapewnia ochronę, gdy podczas jazdy PZU Rowerzysta rowerem dojdzie do wypadku z winy rowerzysty niezależnie czy będzie to złamanie nogi poszkodowanego, czy dla każdego cyklisty wgniecenie w masce samochodu innej osoby. PZU zapłaci też w pełnej wysoko- ści za małe szkody np. za uszkodzenie lusterka w samochodzie. Każdy rowerzysta powinien następstw nieszczęśliwych wypadków Sam rower wraz z jego trwałym wy- ubezpieczyć na wszelki wypadek (NNW) zapewni wsparcie w razie utraty posażeniem chroni casco roweru. Działa siebie, swój rower, a także swoją zdrowia. Polisa gwarantuje również ono podczas jazdy i w razie szkód z nią zwrot kosztów leczenia i rehabilitacji, związanych. Jeśli dojdzie do takiego odpowiedzialność cywilną. świadczenie za pobyt w szpitalu, pakiet zdarzenia, PZU wypłaca odszkodo- usług assistance, a także zwrot pieniędzy wanie ubezpieczonemu. A zatem, jeśli za zakup przedmiotów ortopedycznych użytkownik przewróci się na rowerze, bliża się wiosna i czas wycieczek i pomocniczych. Poszkodowanemu w ko- również wypożyczonym, i zniszczy go, rowerowych. Każdy cyklista będzie lizji PZU zorganizuje i opłaci niezwłoczny to dostanie pieniądze za szkodę właśnie Z czuł się bezpiecznie ze specjalną transport z miejsca wypadku do placówki z casco roweru. PZU zapłaci również za polisą PZU Rowerzysta. To elastyczne medycznej, a potem zapewni bezpieczny uszkodzenie, zniszczenie lub utratę ro- ubezpieczenie, które chroni osobę wska- powrót do domu. Jeśli rowerzysta nie weru albo jego wyposażenia w razie: wy- zaną w polisie. Może nią być użytkownik będzie musiał zostać w szpitalu, ale będzie padku rowerowego, kradzieży z włama- roweru, jak i jego właściciel. Ochrona wymagał pomocy medycznej, to PZU niem np. z domu lub garażu, kradzieży działa również wtedy, gdy wypożyczamy zorganizuje i pokryje koszty lekarza i pie- roweru przypiętego stabilnym zapięciem rowery, co stało się ostatnio bardzo popu- lęgniarki. W zakresie ochrony jest także rowerowym np. zamkiem typu U-lock do larne i powszechne. Przy zakupie polisy rehabilitacja poszkodowanego przez fi- nieruchomego stojaka, rabunku, czyli sami określamy wysokość sumy ubezpie- zjoterapeutę w jego domu albo w poradni kradzieży z użyciem przemocy. Ochrona czenia dostosowaną do naszych potrzeb. specjalistycznej. W tych wypadkach PZU będzie działała również w razie szkody Umowę może zawrzeć każdy rowerzysta pokryje koszty dojazdu, wynagrodzenia powstałej wskutek zdarzeń losowych bez względu na wiek i stan zdrowia i organizację zabiegów. W razie potrzeby np. pożaru, huraganu, gradu, deszczu Ubezpieczenie działa w Polsce, ale można PZU zapewni wsparcie psychologa. nawalnego czy uderzenia pioruna. je rozszerzyć poza granicę. Umowę można Pakiet zawiera również ubezpie- Cyklista może też ubezpieczyć zawrzeć na rok lub krócej. czenie odpowiedzialności cywilnej swój bagaż podróżny. Polisa chroni Kolizja na rowerze może skończyć rowerzysty. Może się ono przydać, bo w razie szkody w postaci uszkodzenia, się wypadkiem, którego następstwem uszkodzenie samochodu lub potrącenie zniszczenia lub utraty bagażu wskutek może być trwałe uszkodzenie ciała. pieszego podczas jazdy na rowerze mogą wypadku rowerowego czy rabunku PZU Rowerzysta z ubezpieczeniem od spowodować dla rowerzysty poważne oraz zdarzeń losowych.

28 | koncept | maj 2018 PSRP XXIV Krajowa Konferencja

ŁUKASZ RUSAJCZYK RADA WYKONAWCZA PSRP Parlamentu Studentów RP

W dniach 19 – 22 kwietnia Wyższego), prof. Jan Szmidt (przewod- prawa o szkolnictwie wyższym, pomo- odbyła się coroczna Krajowa niczący Konferencji Rektorów Akade- cy materialnej, zamówień publicznych Konferencja Parlamentu mickich Szkół Polskich), prof. Dariusz czy też dydaktyki i jakości kształcenia. Dudek (konstytucjonalista), Michał Ka- W ramach konferencji szkolili Mateusz Studentów RP. W ciągu 4 dni baciński (poseł na Sejm VII kadencji), Gawroński, Marcin Styrna, Łukasz kilkaset przedstawicieli Waldemar Zbytek (wiceprezes zarządu Rusajczyk, Piotr Moroch, Paweł No- samorządów studenckich ze Fundacji Warszawski Instytut Banko- wak, Łukasz Piętka, Damian Wietrak, wości), Piotr Szefer (spiker Reprezenta- Maksymilian Prusak, Michał Kabaciński, wszystkich regionów naszego cji Polski w piłce nożnej), Piotr Pietras Marcin Chałupka, Karol Fill, Michał kraju obradowało, spotykało (dyrektor zarządzający eduLAB) oraz Krzyżowski, Tomasz Waleczko, Piotr się z przedstawicielami władz mec. Marcin Chałupka (radca prawny, Szefer, Grzegorz Kolasiński, Paweł Kur, Rzeczypospolitej Polskiej ekspert ds. szkolnictwa wyższego). Mateusz Mroczek, Sławomir Olejnik, Zaproszeni goście oraz uczestnicy Tomasz Kocoł, Adrianna Czarnecka oraz oraz uczestniczyło konferencji wspólnie dyskutowali na Mateusz Gabryel. w licznych szkoleniach. tematy takie jak obecnie procedowany Całe wydarzenie po raz pierwszy od- projekt ustawy Prawo o szkolnictwie było się w miejscowości Krynica-Zdrój, rajowa Konferencja Parlamentu wyższym i nauce, kształt polskiej która na 4 dni stała się stolicą polskiej Studentów RP jest największą ustawy zasadniczej, Konstytucji czy też samorządności studenckiej. Obecni K w Polsce, cykliczną inicjatywą kwestii związanych z przedsiębiorczo- byli przedstawiciele wszystkich branż skierowaną do samorządów studenc- ścią młodego pokolenia. polskiego szkolnictwa wyższego, co kich. Co roku przyciąga ona szereg Poza samymi panelami dyskusyjny- w szczególności umożliwiło uczestni- ważnych gości specjalnych. W tym mi, ważną częścią konferencji są szkole- kom wymianę doświadczeń pomiędzy roku byli to m.in. Piotr Müller (podse- nia. W ramach konferencji odbywały się różnymi typami uczelni. Dzięki temu kretarz stanu w Ministerstwie Nauki szkolenia zarówno z tematów „mięk- będą oni mogli wnieść świeżą perspek- i Szkolnictwa Wyższego), prof. Zbi- kich”, takich jak promocja, autoprezenta- tywę do swoich samorządów studenc- gniew Marciniak (przewodniczący cja czy też budowanie pozycji lidera, jak kich i jeszcze skuteczniej działać na Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa i z tematów „twardych”, czyli z zakresu rzecz swojej społeczności.

Bieżące prace nad wsparciem studentów decydujących się na założenie rodziny

Na przełomie kwietnia i maja prorodzinnej. W trakcie posiedzenia Omówiona została sytuacja studentów Parlament Studentów RP roz- głos zabrał także Parlament Studentów decydujących się na posiadanie dzieci począł współpracę z Komitetem RP, proponując rozpoczęcie prac od w trakcie studiów w świetle obecnie analizy kwestii indywidualizacji toku procedowanego projektu ustawy Prawo Społecznym Rady Ministrów nad studiów oraz obecności i standardów o szkolnictwie wyższym i nauce, co wypracowaniem i wdrożeniem funkcjonowania żłobków na polskich przyniosło propozycje nowych udogod- rozwiązań polityki prorodzinnej uczelniach. Następstwem posiedze- nień dla tej grupy naszego środowiska. nia są spotkania z ministerstwami, Kontynuacją prac w tym zakresie będą dedykowanej studentom. w których zakres kompetencji wchodzą spotkania z kolejnymi ministerstwa- wyżej wymienione sprawy. Odbyło się mi, co powinno przynieść korzystne, ównolegle do Krajowej Konferencji już spotkanie robocze z Ministerstwem nowe rozwiązania na korzyść rodziców PSRP, dnia 20 kwietnia odbyło się Nauki i Szkolnictwa Wyższego, w któ- ze środowiska studenckiego. Dalej R posiedzenie Komitetu Społecz- rym poza Parlamentem Studentów RP w planach są m.in. prace nad progra- nego Rady Ministrów pod przewod- uczestniczyli także przedstawiciele mem „Maluch +”, realizowanym przez nictwem pani premier Beaty Szydło, Komitetu Społecznego Rady Mini- Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki na którym został podjęty temat spraw strów oraz organizacje Studenci dla Społecznej, tak, by uwzględniał on studenckich w kontekście polityki RP i Niezależne Zrzeszenie Studentów. potrzeby uczelni.

29 FELIETON

bagnetem w plecy, dzieci wpadną w traumę i będzie Wojna im się śniło. Drugi stwierdza, że ame- rykański burmistrz rugujący pomnik ma prawo ubliżać polskiemu marszał- totalna kowi Senatu, który w tej sprawie prote- stuje, od antysemi- tów. Faceta można lubić albo nie, ale jako żywo nigdy nic antysemickiego nie WIKTOR ŚWIETLIK powiedział. Ame- dyrektor centrum monitoringu rykański polityk, wolności prasy sdp wyczytał to zdaje się, z rysów jego twarzy jak Cesar Jesteście za wakacjami czy prze- Lambroso, dzie- ciwko? Kiedyś odpowiedź byłaby więtnastowieczny oczywista, ale teraz? Wszystko włoski „nauko- wiec”, który uważał, stało się kwestią polityki, więc że przestępców musicie sprawdzić, czy popie- poznaje się po rana przez was partia jest za. twarzach. Ale jak się okazuje, nawet Albo jeszcze lepiej upewnić się, protest w tej spra- co ci, których nie lubicie mają do wie jest schlebia- powiedzenia w kwestii wakacji niem nienawistnej i przyjąć stanowisko przeciwne. pisowskiej władzy. Tak jest wszędzie dzisiaj, nie tylko w sprawach związanych A jeśli nie macie określonych Nie wszystko powinno z pomnikami, zabytkami i historią. sympatii politycznych? Nie być polityką partyjną, Za chwilę zaczną się wspomniane istniejecie. Przynajmniej tak bo za chwilę zaczniemy wakacje, a wraz z nimi tradycyjne już sprawa wygląda jeśli spojrzeć na utyskiwania celebrytek i celebrytów poddawać krytyce mycie na to, że biedacy, którzy skorzystali polskie życie polityczne, a przede zębów albo jedzenie z programu 500 plus śmierdzą im na wszystkim, przyglądając się warzyw tylko dlatego, plażach. Na temat programu można polskim mediom. dyskutować, to sprawa polityczna, jedni że robią tak ludzie, którzy są są za takim rozwiązaniem, drudzy akiś czas temu państwo odkupiło po przeciwnej stronie za innym. Ale obrażać, znęcać się nad wielką kolekcję obrazów, staro- barykady. ubogimi ludźmi, którzy czasem po raz J druków, budynków w Krakowie za pierwszy pojechali z dziećmi nad morze bezcen, jakkolwiek dziwnie nazwać tylko dlatego, że są beneficjentami „bezcenem” wydanie pół miliarda byłaby dokładnie odwrotna. A osta- decyzji znienawidzonej partii? Cóż, jak złotych. Transakcja na całym świecie tecznie, wydaje się, że sprawa jest dość jest wojna totalna, to obrywają wszy- została okrzyknięta wielkim sukcesem. jasna i nie ma specjalnie nawet o co się scy, nie tylko żołnierze, a cywilów też Nie w Polsce. Jak się okazuje, obrazów, kłócić. Zakup był korzystny i potrzebny, traktuje się jako wrogów. Mamy dziś włącznie z „Damą z Łasiczką”, wyku- bo słynna „Dama…” męcząca futrzaka, właśnie w Polsce taką wojnę totalną, pywać nie należało. I tak by pozostały a także ogromna kolekcja zabytków po która byłaby śmieszna momentami, w Polsce, albo może by nie pozostały, prostu staje się własnością społeczeń- gdyby nie to, że jest smutna. ale może by pozostały. Nie wiado- stwa polskiego. Wielki pisarz Tomasz Mann kazał mo też, co ci, od których odkupiono Pisząc to, obserwuję awanturę o ame- jednemu ze swoich bohaterów twier- zrobią z pieniędzmi za nią, a w ogóle to rykański pomnik poświęcony polskim dzić, że wszystko jest polityką, a nie ma najgorsze w tym wszystkim, że kupił ją oficerom zamordowanym w Katyniu. tak, że polityki nie ma. Może i tak jest, ten wstrętny rząd, który teraz rządzi. Wydawałoby się, że w tej jednej sprawie ale nie wszystko powinno być polity- Z dość dużym prawdopodobieństwem, zgoda naprawdę powinna panować. Ale ką partyjną, bo za chwilę zaczniemy gdyby ten rząd, który teraz rządzi był już odzywa się jeden z naszych polskich poddawać krytyce mycie zębów albo w opozycji, a opozycja rządziła i to publicystów, że na takim fajnym placu, jedzenie warzyw tylko dlatego, że robią ona wpadła na pomysł oraz miała chęć gdzie kręcą się dzieciaki, pomnik nie tak ludzie, którzy są po przeciwnej kupienia słynnej kolekcji, to sytuacja pasuje. Jest okrutny, ktoś tam kogoś kłuje stronie barykady.

30 | koncept | maj 2018 EDUKACJAEKONOMIA EKONOMICZNA

Cykl artykułów: Ryzyka kryptowaluty

kryptowalutami zarejestrowane za się większej liczby ataków hakerskich granicą – w tzw. rajach podatkowych i innych działań cyberprzestępców. Ryzyko – może trwać bardzo długo a nawet Należy pamiętać, że kryptowaluty okazać się niewykonalna. Co więcej, nie są w Polace oficjalnym środkiem w ekstremalnych przypadkach firmy płatniczym. W związku z tym więk- kryptowalut mogą z dnia na dzień zniknąć z rynku szość sklepów czy usługodawców nie a kryptowaluta stracić na znaczeniu akceptuje płatności kryptowalutami. Co i cenie. Taki brak umocowania praw- więcej, podmioty, które dziś je akcep- nego grozi nadużyciami ze strony tują nie muszą tego robić w przyszłości. sprzedających. Brak nadzoru państwa Zawsze mogą z tego zrezygnować co umożliwia oszustwa przy transakcjach rodzi ryzyko, iż dana kryptowaluta i nabyciu kryptowaluty, zwłaszcza w szybkim tempie straci na wartości. GRZEGORZ KOWALCZYK przy bezpośredniej wymianie między Kryptowaluty z powodu większej Dziennikarz Konceptu użytkownikami przedstawiającymi anonimowości podczas płatności swoje oferty na forach czy stronach i braku kontroli instytucji państwowych internetowych. Szczególne zagrożenie mogą cieszyć się szczególnym zainte- Orędownicy kryptowalut chwa- stanowią inwestycje w nowopowstające resowaniem ze strony przestępców, lą je za pozorną elastyczność, kryptowaluty. Zbiórki crowdfundin- osób tworzących szarą strefę, piorących anonimowość i możliwość szyb- gowe są świetną metodą dla oszustów, którzy liczą na naiwność inwestorów kiego zarobku. Należy jednak i po zakończonej zbiórce przeznaczają pamiętać, że oprócz tych cech, środki na inne cele. Firmy mogą z dnia na nabywanie kryptowalut wiąże Na nadużycia narażone są przede dzień zniknąć z rynku wszystkim osoby posiadające niskie a kryptowaluta stracić się z poważnym ryzykiem utraty kompetencje technologiczne, nierozróż- zainwestowanych środków. niające jednej kryptowaluty od drugiej na znaczeniu i cenie. lub liczące na szybki zysk. Do świado- ryptowaluta oprócz swojej niema- mego posługiwania się kryptowalutami terialnej formy charakteryzuje się konieczna jest odpowiednio wysoka brudne pieniądze czy unikających pła- K brakiem jednego emitenta i in- wiedza ekonomiczna i informatyczna. cenia podatków. Nic zatem dziwnego, stytucji centralnej, która sprawowałaby Operowanie wirtualną „walutą”, jeśli że wraz z rozwojem tego rynku banki kontrolę nad jej obiegiem. W związku ma wygenerować dochód właścicielowi, centralne i instytucje nadzorcza w po- z tym przy wahaniach kursów nie moż- wymaga stałego monitorowania kursu. szczególnych państwach będą się coraz na liczyć na działania stabilizacyjne ze Wobec tego, nawet jeśli jej posiadanie baczniej przyglądać się transakcjom, strony poszczególnych państw, czy też jest możliwe poza siecią internetową, w kryptowalutach, a niektóre z nich ewentualną pomoc dla dysponentów to szybkie rozporządzanie offline może nawet mogą ich zakazać. Takie decyzje „waluty” wirtualnej z środków Banko- sprawiać trudności. Nagły brak dostępu mogą powodować wahania kursów. Tak wego Funduszu Gwarancyjnego, który do Internetu czy niedobory energii się stało, gdy Chiny zadeklarowały, iż pomaga finansować straty konsumen- elektrycznej rodzą bardzo poważne wirtualna „waluta” nie będzie wymie- tów w przypadku utraty płynności problemy w zakresie bieżącej kontroli nialna w tamtejszych bankach. przez tradycyjne instytucje finansowe: wartości zgromadzonych środków. Nie Kryptowaluty to wciąż nowe zja- banki lub SKOKi. bez znaczenia jest również wyłącznie wisko gospodarcze. Z uwagi na duże cyfrowa forma „walut”. niebezpieczeństwo spekulacyjne należy NA CO UWAŻAĆ? obserwować zmiany zachodzące w tym Podmioty oferujące kryptowaluty GRA (NIE) WARTA ŚWIECZKI? obszarze. Niesterowalność kryptowalut nie muszą zachowywać tak restryk- Duże wahania kursów kryptowalut stanowi wielkie zagrożenie dla użyt- cyjnych norm w prowadzeniu działal- wskazują na to, iż są to inwestycje obar- kowników. Każda ingerencja ze strony ności jak banki ani posiadać licencji. czone nadzwyczajnie dużym ryzykiem. państw, giełd lub użytkowników może Nie jest więc łatwo zweryfikować ich Zainwestowanie nie tylko nie gwaran- przynieść wymierne skutki dla całego realną wypłacalność. Niekiedy nie wia- tuje zysku, ale też obciążone jest dużo sektora. Dlatego przed inwestycją w ta- domo nawet kto jest odpowiedzialny większym prawdopodobieństwem strat kie przedsięwzięcie warto mieć na uwa- za funkcjonowanie kryptowalutowych niż w przypadku tradycyjnych inwe- dze ogromne ryzyko jakie się z nim wią- giełd obracających olbrzymimi pie- stycji. To z kolei sprawia, że kryptowa- że. I pamiętać, że choć nazwa „waluty” niędzmi. Z racji tego, że to wciąż nowa luty należy traktować jako narzędzie nawiązuje do tradycyjnych pieniędzy, to branża, tym trudniej jest przewidzieć spekulacyjne, nie jako standardowy poprzez swą konstrukcję i zagrożenia zachowania rynku. środek oszczędnościowy tak jak lokaty jakie niosą nie mają wiele wspólnego Ewentualna reklamacja produktów czy złoto. Wraz z rosnącą popularnością z normalnymi środkami płatniczymi, oferowanych przez kantory handlujące tego typu inwestycji należy spodziewać ani pieniądzem elektronicznym.

31 EDUKACJAEKONOMIA EKONOMICZNA Kryptowaluta nie jest pieniądzem elektronicznym

Jednym z powodów wahań kursu jest d) instrumentem finanso- brak globalnego regulatora rynku „walut” wym w rozumieniu usta- wirtualnych, który naraża użytkowni- wy z dnia 29 lipca 2005 r. DOMINIK DASZKIEWICZ ków na bardzo nagłe i wyraźne wahania o obrocie instrumentami DZIENNIKARZ KONCEPTU ich wartości. Kursy są znacznie bardziej finansowymi, 13 podatne na spekulacje, niż te kontrolo- wane przez banki centralne. Czego przy- e) wekslem lub czekiem CZYM TAK NAPRAWDĘ SĄ kładem mogą być sinusoidalne zmiany – oraz jest wymienialne KRYPTOWALUTY? w obrocie gospodarczym Od strony technicznej, to cyfrowa re- na prawne środki płatni- prezentacja umownej wartości, w postaci cze i akceptowane jako rozproszonego systemu księgowego. Jego Obrót kryptowalutami nie środek wymiany, a także zadaniem jest przechowywanie infor- jest regulowany przez żadną może być elektronicznie macji o stanie posiadania symbolicznych instytucję, a o jej ilości na przechowywane lub jednostek przez konkretnego użytkowni- przeniesione albo może ka w jego „portfelu”. „Portfele”, czyli węzły rynku decydują twórcy na być przedmiotem handlu systemu, to nic innego, jak dane zapisane etapie budowy systemu. elektronicznego. np. na komputerze w formie zainstalowa- nej aplikacji, do której dostęp ma jedynie Tym samym ustawo- jego posiadacz za pomocą prywatnego wartości bitcoina w 2017 i pierwszym dawca uznaje możliwość klucza. Kod zawarty w algorytmie okre- kwartale 2018 roku. Konsekwencją braku legalnego obrotu krypto- ślonej kryptowaluty ma zapobiegać jego nadzoru może być także niemożność walutami i ich wymiany kopiowaniu lub kilkukrotnemu wyda- odzyskania utraconych środków np.: na pieniądze w trady- waniu. Cały mechanizm opiera się na w przypadku upadku giełdy. cyjnym rozumieniu, zasadach współczesnej kryptografii, czyli Według polskiego prawa kryptowalu- jednocześnie nie uznając nauki o utajnianiu informacji za pomocą ty nie mogą być uznawane za pieniądze, ich za taki środek płat- szyfrowania. czyli prawny środek płatniczy. Nie są niczy. W związku z tym, Przedrostek „krypto” odnosi się pieniądzem elektronicznym, nie mogą będziemy mogli korzystać przede wszystkim do algorytmu kryp- być wykorzystywane do spłaty zobo- z nich tylko w wyznaczo- tograficznego – technologii Blockchain, wiązań podatkowych, ani nie spełniają nych punktach handlowo- na której oparta jest dana kryptowaluta. kryterium powszechnej akceptowalności. -usługowych, wyłącznie Świadczy on zarówno o utajnionym Funkcjonują, jako nieoficjalny środek wtedy gdy właściciel charakterze funkcjonowania, jak i braku płatniczy tylko na podstawie porozumie- takiego punktu wyrazi na instytucjonalnych gwarancji wartości nia użytkowników. to zgodę. Warto pamiętać, „walut” wirtualnych, ponieważ nie są one 28 marca 2018 roku Prezydent pod- że nie mamy gwarancji, że dany punkt emitowane przez żaden bank centralny. pisał ustawę o przeciwdziałaniu praniu handlowo-usługowy nagle nie zmieni Najczęściej nie wiadomo, kto stoi za ich pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. swojej decyzji i nie będzie chciał przyjąć powstaniem. Obrót kryptowalutami nie Według niej wirtualna „waluta” to od nas kryptowaluty. jest regulowany przez żadną instytucję, cyfrowe odwzorowanie wartości, które Wszystkie zgromadzone środki a o jej ilości na rynku decydują twórcy na nie jest: w kryptowalutach możemy stracić etapie budowy systemu. Do transakcji a) prawnym środkiem płatniczym emi- w wyniku cyber-ataku. Celem działania opiewającej na daną ilość jednostek do- towanym przez NBP, zagraniczne banki hakerów może być np. giełda kryp- chodzi poprzez bezpośrednie porozumie- centralne lub inne organy administracji towalut, czyli podmiot zajmujący się nie stron, na żadnym z etapów wymiany publicznej, wymianą „walut” wirtualnych. Odzy- nie ma pośrednika. skanie straconych funduszy może być b) międzynarodową jednostką rozra- praktycznie niemożliwe. GŁÓWNE ZAGROŻENIA chunkową ustanawianą przez organi- Inwestowanie w kryptowaluty wiąże zację międzynarodową i akceptowaną się z ogromnym ryzykiem, o czym przez poszczególne kraje należące do tej informuje kampania współtworzona organizacji lub z nią współpracujące, Według polskiego prawa przez Narodowy Bank Polski i Komisję kryptowaluty nie mogą być Nadzoru Finansowego „Uważaj na kryp- c) pieniądzem elektronicznym w rozu- uznawane za pieniądze, czyli towaluty” (więcej na jej temat na stronie mieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. www.uwazajnakryptowaluty.pl). o usługach płatniczych, prawny środek płatniczy.

32 | koncept | maj 2018 EDUKACJAEKONOMIA EKONOMICZNA

W sytuacji oszustwa związanego go Funduszu Gwarancyjnego, z handlem kryptowalutami jedyną • Ryzyko związane z brakiem Wszystkie zgromadzone możliwością dochodzenia swoich praw powszechnej akceptowalności środki w kryptowalutach jest postępowanie karne. Niestety Urząd w punktach handlowo-usługo- możemy stracić w wyniku Ochrony Konkurencji i Konsumentów wych oraz przez inne podmioty lub KNF nie mają żadnych narzędzi, gospodarcze, cyber-ataku. które pomogłyby w odzyskaniu utraco- • Ryzyko związane z możliwością nych środków w przypadku tego typu oszustwa – część oferowanych oszustwa. form inwestowania w „waluty” Każda z ponad 100 (dane na pod- Podsumowując, warto jeszcze raz wirtualne może mieć charakter stawie analizy Financial Times: https:// wyraźnie wskazać główne rodzaje zwią- piramidy finansowej, www.ft.com/content/a6b90a8c-f4b- zanych z kryptowalutami: • Ryzyko związane z dużą zmianą 7-11e7-8715-e94187b3017e opublikowanej • Ryzyko związane z możliwo- ceny – nawet pojedyncze transak- 08.01.18) obecnie istniejących tzw. kryp- ścią utraty środków z powodu cje kryptowalutami mogą istotnie towalut działa na podstawie komputero- kradzieży, wpływać na kształtowanie się wego algorytmu i sieci peer-to-peer. Ich • Ryzyko związane z brakiem ich ceny (Komunikat Narodo- liczba sukcesywnie rośnie ze względu gwarancji – środki utrzymywane wego Banku Polskiego i Komisji na wykorzystywanie przez twórców w kryptowalutach nie są depo- Nadzoru Finansowego w sprawie otwartego oprogramowania. Najbardziej zytami bankowymi, przez co nie „walut” wirtualnych, Warszawa, popularną i jedną z pierwszych jest bitco- podlegają gwarancjom Bankowe- lipiec 2017). in, oznaczany symbolem BTC.

33 EDUKACJAEKONOMIA EKONOMICZNA

charakterystyczną tego rozwiązania jest powodować nie tylko dezorientację klien- Studencie, wykorzystanie technologii blockchain – tów, ale również narażać na destabilizację algorytmu kryptograficznego), który jest poszczególne instytucje. rozproszoną bazą danych, gdzie każda Warto zauważyć, że wiele instytucji fi- uważaj na transakcja jest jawna, a zaawansowane nansowych, np. NBP nie jest przeciwnych metody kryptograficzne mają zapobiegać rozwojowi takich technologii jak block- podwójnemu wydawaniu środków. Z po- chain oraz jej wykorzystaniu. Ewentualne „waluty” dobnej technologii korzysta również nieco wdrożenie takich rozwiązań musi być mniej popularne ethereum. Choć stanowi jednak tak samo bezpieczne i sprawdzo- wirtualne! nowocześniejsze rozwiązanie od bitco- ne, jak ma to miejsce w przypadku innych ina to mniejsza popularność znacznie technologii. ogranicza możliwości wykorzystywania kryptowaluty. Co więcej, na przestrzeni GIEŁDY, KANTORY I … DUŻE RYZYKO ostatnich lat była ona obiektem licznych Kryptowaluty są dostępne w specjal- ataków hakerskich. nych kantorach, najczęściej nie weryfi- GRZEGORZ KOWALCZYK Na zbliżonych do bitcoina zasadach kujących w żaden sposób nabywców, lecz Dziennikarz Konceptu działa także litecoin. Docelowo ma w zamian za to naliczających relatywnie on jednak dysponować czterokrotnie dużą marżę i własny kurs. Możliwy jest większą liczbą monet (84 milionów). W za- również zakup „walut” wirtualnych za Na rynku (według danych specjali- myśle swojego twórcy, Charliego Lee, ma pośrednictwem giełd kryptowalutowych. stycznego portalu coinmarketcap. stanowić niejako uzupełnienie bitcoina Ostatnią możliwość stanowi zakup bez com) działa już 100 rodzajów adaptując i testując wszelkie nowinki pośredników – od prywatnych posiadaczy techniczne znacznie wcześniej niż jego wirtualnej „waluty”. Takie oferty umiesz- pojedynczych kryptowalut, a wraz większy konkurent. czane są na forach czy portalach interne- z rosnącą popularnością ciągle towych poświęconych tej tematyce. pojawiają się nowe. PODEJRZANE „WALUTY”, Należy pamiętać, że tak duże zróżni- CIEKAWE TECHNOLOGIE cowanie rynku i nieustanne powstawanie W kontekście toczącej się dyskusji nowych krytptowalutowych inicjatyw nie o dziś nie wiadomo kto jest twórcą konieczne jest odróżnienie „walut” sprzyja stabilności ich kursu. W praktyce jednej z najbardziej rozpoznawal- wirtualnych od samej technologii roz- trudno przewidzieć, która z nich odniesie D nych kryptowalut, czyli bitcoina. proszonego rejestru (distributed ledger sukces i jak długo będzie on trwał. Dzięki Liczne dziennikarskie śledztwa nie technology – DLT), wykorzystywanej narastającej popularności bitcoina, liteco- przyniosły jednoznacznej odpowiedzi na przez część krytpowalut. Technologia ina czy ether powstało mnóstwo podob- pytanie, kto kryje się pod pseudnonimem rozproszonego rejestru może mieć szereg nych pomysłów, z których zdecydowana Satoshi Nakamoto. Wiadomo natomiast, innych zastosowań, np. w elektronicznych większość kończy się jednak szybkim że od początku celem projektu było bazach danych, w przemyśle, w usługach, niepowodzeniem i utratą zgromadzonych stworzenie systemu pozwalającego na czy też w sektorze finansowym. Wiele wysyłanie płatności między użytkownika- funkcjonalnych, operacyjnych i prawnych mi z pominięciem instytucji nadzorczych aspektów tej technologii powinno jednak Duże zróżnicowanie rynku i banków centralnych, które gwarantują podlegać szczegółowym i wnikliwym nie sprzyja stabilności kursu bezpieczeństwo transakcji walutami analizom i testom przed jej masowym kryptowalut. narodowymi. Kryptowaluty bardzo wprowadzeniem na rynek. Zbyt szybka często korzystają z sieci peer to peer. Cechą implementacja tego typu rozwiązań może przez posiadaczy środków. Co więcej, należy uważać na inwestycje w nowe przedsięwzięcia. Choć może się zdarzyć, że tzw. ICO (initial coin offering), czyli crowdfunding mający na celu skonstru- owanie nowej kryptowaluty (pozyska- nie środków, na konkretne inicjatywy poprzez sprzedaż tokenów) wygeneruje duże zyski, to taka inwestycja obarczo- na jest ogromnym ryzykiem. Znane są przypadki, w których powierzający swoje środki padali ofiarą oszustów finanso- wych, którzy nigdy nie ukończyli pracy nad swoim projektem. Dlatego tak ważna jest szczególna ostrożność, pogłębianie wiedzy dotyczącej wysokiego ryzyka i nieuleganie presji otoczenia podczas ewentualnego inwestowania zarówno w znane, jak i nowe kryptowaluty. Zawsze jednak należy dwa razy zastanowić się nad tym, czy jest to dla nas odpowiednia forma lokowania naszego kapitału.

34 | koncept | maj 2018 EDUKACJAEKONOMIA EKONOMICZNA

Dlaczego nie warto inwestować

MONIKA WIŚNIOWSKA dziennikarka Konceptu w kryptowaluty?

ZASTANÓW SIĘ, ZANIM PODEJMIESZ zuje bezpośrednio do sposobu wydoby- towaluta właśnie dramatycznie straciła DECYZJĘ O INWESTOWANIU wania złota. Można je wydobyć poprzez na wartości i tym samym wygenerowała W KRYPTOWALUTY. udostępnienie mocy obliczeniowej swo- ogromną stratę zamiast upragnionego Rządy państw bardzo różnie patrzą jego komputera. Niestety, jeśli właśnie zysku. Co więcej – im więcej osób próbuje na kryptowaluty – szczególnym pro- pomyślałeś, że wydobywanie wirtualnej wydobywać wirtualne środki, tym staje blemem jest brak kontroli nad przepły- monety stanie się dla ciebie nowym się to trudniejsze. wem tych środków a także wykorzy- sposobem na utrzymanie, rozczarujesz stywanie tej formy płatności w świecie się. Jeśli ktoś posiada jeden albo dwa do- CZY MASZ ODPOWIEDNIĄ WIEDZĘ? przestępczym. mowe komputery, szanse na wydobycie Znajomość rynku kryptowalut nie na- Inwestycja w kryptowaluty często “waluty” wirtualnej są znikome. Do tego leży do wiedzy powszechnej. Największą oznacza, że w bardzo krótkim cza- potrzebna jest duża moc obliczeniowa wiedzę mają w tej dziedzinie zazwyczaj sie możesz stracić zainwestowane wymagająca połączenia wielu kompute- pasjonaci komputerowi i wąska grupa środków! Warto więc solidnie się rów. A taką mocą zazwyczaj nie dysponu- geeków. Od zwykłych użytkowników zastanowić, czy chcemy lokować wła- je przeciętny „Kowalski”. komputera wymaga to zazwyczaj po- sne oszczędności w tak niestabilnych Niektórzy przedsiębiorcy albo osoby święcenia sporej ilości czasu i zaangażo- inwestycjach. dysponujące znaczną ilością realnych wania. Warto w tym momencie odpo- środków finansowych pokusiły się o in- wiedzieć sobie na pytanie, czy nie lepiej WYDOBYWASZ WIRTUALNĄ westycje, licząc na to, że kopalnia szybko poświęcać swój czas na naukę realnego „WALUTĘ”? im się zwróci. Efekt? Ogromny koszt inwestowania, aby móc pomnażać swoje Popularność kryptowaluty sprawiła, zakupu mocnych koputerów i bardzo środki w oparciu o uznane i zabezpieczo- że coraz więcej osób pokusiła się o ich wysokie rachunki za prąd. Po takiej in- ne mechanizmy finansowe, które nie są wydobywanie. Skąd ta nazwa? Nawią- westycji może się jednak okazać, że kryp- tak podatne na spekulacje.

35 EDUKACJAEKONOMIA EKONOMICZNA Przedsiębiorczy Żak Poznaj cykl artykułów ekonomicznych w „Koncepcie”!

• Gdy mało staje się dużo… czyli oszczędzanie się opłaca • Różne oblicza patriotyzmu gospodarczego • Ryzyka kryptowaluty • Moja przyszłość finansowa, czyli o emeryturach i nie tylko • Pewnym krokiem na rynek pracy • Jak zapanować nad domowym budżetem • Przedsiębiorczość w pigułce, czyli o działalności gospodarczej słów kilka • Bezpieczeństwo na finansowej drodze • Funkcje i zadania NBP • Głowa z kredytem czy kredyt z głową? • Pieniądz wczoraj i dziś • System bankowy i jego funkcje, czyli o tym, że banki są przydatne

Organizator: