Str. 1 ISSN 2353-6950
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Numer 2/2017 (9) Malwina Wojtala Święte miejsca Shintoizmu Holy places of Shintoism Abstract: Shintoism is a unique religion of Japan existing in symbiosis with Buddhism. Nowhere else in the world is there such a connection, because Shintoism itself has not spread beyond the borders of the Country of Blossoming Cherry. In my article I want to present what is hidden under the exotic name "Shintoism"? Present interesting temples, pay attention to architecture and symbolism, and present the extraordinary pantheon of the god with Amaterasu at the head at Ise Jingu. It is from her that derives its roots from the Imperial family until presenting itself as descendants of the sun goddess. Keywords: Shintoism, Japan, Amaterasu, Toyoukehime no kami, Izumo Taisha, Susanoo, Fushimi Inari Taisha, Kamo Jinja, Itsukushima Jinja, Kasuga Taisha, Futarasan Jinja Abstrakt Shintoizm jest charakterystyczną religią Japonii istniejącą w symbiozie z Buddyzmem. Nigdzie indziej na świecie nie występuje takie połączenie, gdyż sam Shintoizm nie rozprzestrzenił się poza granicami Kraju Kwitnącej Wiśni. W swoim artykule pragnę zaprezentować co kryje się pod egzotyczną nazwą „Shintoizm”? Przedstawić ciekawe świątynie, z zwrócenie uwagi na architekturę i symbolikę, oraz przedstawić niezwykły panteon bogów z Amaterasu na czele zamieszkującą w Ise Jingu. To właśnie od niej wywodzi swoje korzenie Cesarska rodzina do dzisiaj przedstawiając się jako potomkowie bogini słońca. Słowa kluczowe: Shintoizm, Japonia, Amaterasu, Toyoukehime no kami, Izumo Taisha, Susanoo, Fushimi Inari Taisha, Kamo Jinja, Itsukushima Jinja, Kasuga Taisha, Futarasan Jinja str. 1 ISSN 2353-6950 Numer 2/2017 (9) Warsztat metodologiczny: W swoim artykule zastosowałam jako technikę badawczą analizę treści, która służy do analizy komunikatów tekstowych oraz treści pisanych, czyli materiałów zastanych, na których oparłam się w swojej pracy. Dzięki zebranym materiałom mogłam przeprowadzić analizę wpływu Bushido na współczesną Japonię, gdyż „dokumenty dostarczają wyjaśnień zjawisk mikro <dotyczących życia jednostek>, mezo <dotyczących poziomu instytucji średniej wielkości> i makro <dotyczących dużych zbiorowości – państw, narodów, klas>” (Jemielniak 2012: 173). Osobiście uważam, że analiza treści jest jedną z ciekawszych technik badawczych, a przy tym bardzo wymagającą wobec badacza. Dlatego też często korzystam z niej i polecam ją każdemu kto nie boi się pracy z książkami. Tekst główny: Shintoizm jest rodzimą religią Japonii, którą można dosłownie przetłumaczyć jako „Droga bogów” (Derenicz 1977: 233). Sam w sobie stanowi mozaikę wielu dawnych wierzeń, stąd też nie posiada żadnej świętej księgi ani też ogólnie obowiązującego kanonu (Derenicz 1977: 233). Fundamentem Shintoizmu jest przede wszystkim japońska mitologia, zwłaszcza koncepcja powstania świata jaką prezentuje. Jednak sama religia nie posiada sztywnych ram dając swoim wyznawcom sporo swobody pod postacią stosowania luźnych form kultu, zazwyczaj łączonych z obrządkami buddystycznymi, o czym świadczą dane statystyczne - 90% Japończyków wyznaje jednocześnie Shintoizm i Buddyzm. Z czego to wynika? Otóż obie religię uzupełniają się nawzajem – Shintoizm koncentruje się przede wszystkim na życiu doczesnym (co zostanie bliżej przedstawione w dalszej części artykułu), natomiast Buddyzm odpowiada na jedno z ważniejszych pytań jakie zadają sobie ludzie: co się stanie ze mną po śmierci? Jest to symbioza dwóch religii, które razem dbają o życie człowieka na ziemi i pośmiertne (Patryas : 122). Jak Shintozim dba o życie doczesne Japończyków? Każdy wierzący ma obowiązek czcić kami – „(...) a to nie tylko bóstwa, bogowie, to także duchy, zasiedlające i uduchowiające przyrodę – niebo, ziemię, ciała niebieskie, słońce, burze, piorun, zwierzęta, góry, kamienie, drzewa itp. (…) Kami jest bardzo dużo – według tradycji (…) – yaoyorozu no kami – czyli 8 milionów” (Derenicz 1977: 233), dlatego liczba bóstw w niektórych modlitwach bywa określana jako jaojorodzu, czyli „osiem milionów”. Ma to ochronić modlącego przed pominięciem któregoś z bóstw, co mogło by sprowadzić gniew pominiętego kami. Sama modlitwa nazywana jest Norito, chociaż w Shintoizmie to raczej zaklęcie, stanowiące inwokacje do bóstw, a jej celem jest prośba o ochronę przed złem (zło jest tutaj rozumiane jako doczesne nieszczęścia - pożary, epidemie, trzęsienia str. 2 ISSN 2353-6950 Numer 2/2017 (9) ziemi). Zaklęcia mogą również służyć wezwaniu deszczu, zapewnieniu urodzaju, umożliwiać rytualne oczyszczenie, itp. „Dla zjednania bogów konieczne są modły, ofiary i różne obrzędy, ich zamiary i wolę przekazują ludziom szamanki – kapłanki, miko, oraz kapłani, kannushi, sprawujący funkcje kultowe – odprawianie modłów i składanie ofiar” (Derenicz 1977: 235). Apele do bogów wspierane są ofiarami mającymi zapewnić przychylne rozpatrzenie prośby. Owymi darami najczęściej są ryby, zboże, owoce, często ryż – w postaci placków oraz sake, którym niebianie oczywiście bardzo sobie cenią. Obrazek 1: Miko: https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/736x/be/b2/15/beb21565b7b86cec121e9050d4997ebf.jpg (aktywne dnia 26.03.2017r) str. 3 ISSN 2353-6950 Numer 2/2017 (9) Obrazek 2: Kannushi: https://c1.staticflickr.com/9/8235/8477140716_345441b2b8.jpg (aktywne dnia 26.03.2017r) Shintoizm praktykowany jest też w domach, jednak modlitwy zwykłych wiernych nie mają stałego, rytualnego brzmienia, lecz składane są stosownie do doraźnych potrzeb, w świątyni lub przed domowym ołtarzem. Po złożeniu wyrażającego szacunek ukłonu, klaska się w dłonie mówiąc modlitwę na głos lub w myślach (Derenicz 1977: 235). str. 4 ISSN 2353-6950 Numer 2/2017 (9) Obrazek 3: Domowa ołtarz: http://www.nihonbunka.com/shinto/houseshrinewithshime.JPG (aktywne dnia 26.03.2017r) Same świątynie często są lokowane na zboczach gór lub w lasach. Odosobnione, ale nie niedostępne. Wejście do nich wyznacza brama Torii - im ważniejsze miejsce tym więcej postawionych jest bram Torii. Samo Torii stanowi od wieków symboliczne przejście ze świata ziemskiego (profanum) do świata bogów (sacrum). Co ciekawe, ta konstrukcja jest zawsze budowana bez użycia gwoździ i może zostać wzniesiona wszędzie, gdzie mieszkać może jakiś duch, czyli w wodzie, na skałach, a nawet we własnym ogrodzie. str. 5 ISSN 2353-6950 Numer 2/2017 (9) Obrazek 4: Brama Torii: http://i1.trekearth.com/photos/70358/oomiya-hikawa01.jpg (aktywne dnia 26.03.2017r) Po obu stronach drogi wiodącej do sanktuarium często ustawiane są latarnie, z towarzyszącymi im rzeźbami świętych zwierząt takich jak: ptaki, koty, żółwie (symbol długowieczności). Owe zwierzęta traktowane są z wielkim szacunkiem wierząc w ich wpływ na ludzkie losy. str. 6 ISSN 2353-6950 Numer 2/2017 (9) Obrazek 5: Brama Torii: https://sites.google.com/site/brifrancis/47300017.JPG (aktywne dnia 26.03.2017r) W pobliżu świątyni znaleźć można wielkie naczynie z wodą służącą do rytualnego oczyszczenia, obejmującego opłukanie ust i rąk. Obrzęd ten uwalnia od zmazy rozumianej jako zbrukanie fizyczne i duchowe. Rytualna czystość stanowi podstawowy warunek kontaktów z bóstwami. Obecnie można też znaleźć takie naczynie przy każdym wejściu do ogrodu japońskiego, nawet do tego we Wrocławiu, i służy to zostawieniu gonitwy myśli za sobą, aby otworzyć się na spokój oraz harmonie natury. Jedną z najważniejszych współczesnych świątyń Shintoistycznych w Japonii jest Atsuta Jingu w Nagoi. Przechowuje się tu Kusanagi – no – Tsurugi – w dosłownym tłumaczeniu „miecz tnący trawę”. Jak głosi legenda, jest to jeden z trzech klejnotów jakie bogini Amaterasu przekazała cesarskiej rodzinie jako dowód jej boskiego pochodzenia. Z tego powodu tylko Cesarz i najwyżsi kapłani mogą oglądać Kusanagi – no – Tsurugi (Derenicz 1977: 233). str. 7 ISSN 2353-6950 Numer 2/2017 (9) Obrazek 6: Atsuta Jingu w Nagoi: http://obertoprimo.blogspot.com/2013/06/japonia-nagoja.html (aktywne dnia 26.03.2017r) „Wielka Bogini Rozświetlająca Niebo”, założycielka rodu cesarskiego występująca w Kojiki, najstarszej kronice japońskiej, to właśnie bogini Amaterasu, najwyższym bóstwo w panteonie Shintoistycznym (Patryas : 122). Jej świątynia, Chram wewnętrzny zwany Naiku w Chramie Ise Jingu w mieście Ise na wyspie Honsiu, powstała w 690 r. „Wtedy prawdopodobnie zrodziła się też tradycja nakazująca odbudowywać shintoistyczne miejsca kultu w Ise co 20 lat. Ceremonia odbudowywania nazywa się Shikinen Sengu i praktykowana jest już prawie od 1300 lat. Bierze w niej udział około 100 cieśli. Większość z nich pochodzi z okolicy, a zaproszenie do udziału w ceremonii jest dla nich tak dużym zaszczytem, że na jej czas odkładają swoją zwykłą pracę. To duże poświęcenie, biorąc pod uwagę, że odbudowa trwa około ośmiu lat. Co ciekawe, przy rekonstrukcji świątyń tradycyjnie nie używa się gwoździ. Ośrodki kultu są budowane na nowo na sąsiednim placu. Tam gdzie stały rozebrane zabudowania, rozsypywane są białe kamienie” (Patryas : 32-33). str. 8 ISSN 2353-6950 Numer 2/2017 (9) Obrazek 7: Amaterasu: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3e/Amaterasu_appearing_from_the_cave..jpg (aktywne dnia 26.03.2017r) Od 2013 roku trwa 62 Shikinen Sengu, dzięki czemu podtrzymywana jest tradycyjna sztuka rzemieślnicza, a ludzie ponownie zyskują błogosławieństwo bogów. Co ciekawe, jeśli chcemy odwiedzić Amaterasu w jej świątyni, to „zwyczaj nakazuje, by nie przychodzić do tego przybytku z własnymi prośbami, ale by wysłuchać woli wielkiej bogini w czystości serca i umysłu” (Demusiak: 132). str. 9 ISSN 2353-6950 Numer 2/2017 (9) Obrazek 8: Chram Naiku w Chramie Ise Jingu: http://www.japonia.org.pl/obrazki/2005/Chramy/Chram-Izumo-Taisha.jpg