Hirigintza-Plangintza Eta Euskara Tolosaldeko 6 Udalerri Aitzakia Modura
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Aldiri. Arkitektura eta abar Aldiri, 2017, IV, 32, 30-34, ISSN 1889-7185 ARTIKULU ZIENTIFIKOA Hirigintza-plangintza eta euskara Tolosaldeko 6 udalerri aitzakia modura Laburpena: Zer da hirigintza-plangintzaren Abstract: What is the linguistic impact eraginen ebaluazio linguistikoa?, evaluation of urban planning? Does urban badu hirigintza-plangintzak horrelako planning have consequences of this kind? eraginik?, e.a. Galdera horiei eta beste With intent to incite the reflection about batzuei buruzko hausnarketa sustatzeko this issues and others, the condition of asmoarekin Tolosaldeako 6 udalerrien 6 municipalities is analyzed (Bidania- egoera aztertzen da (Bidania-Goiatz, Goiatz, Gaztelu, Irura, Lizartza, Orexa, Gaztelu, Irura, Lizartza, Orexa, Tolosa). Tolosa). Mikel Iriondo Iturrioz Hitz-gakoak: hirigintza-plangintza, Key words: urban planning, Basque Abokatua. Hirigintza-lanetan aditua euskara, eragin linguistikoaren language, linguistic impact evaluation, ebaluazioa, sozioekonomia, migrazioak. socioeconomy, migrations. Bidaltze data: 2017-09-21 Onartze data: 2017-11-30 /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// I. Sarrera arnasgune funtzionalak; etab.); hirigintza-plangintzaren egoera eta proposamenak (indarrean dagoen plangintza eta Hainbat galderari erantzuteko gogoa eta jakin-mina izan berrikuspen-prozesuak). Geroago, udalerri eta gai ezberdin dira Lurraldea eta Hizkuntza (2016-2017) graduondokoa horien azterketa bateratua egin da, atera daitezkeen egitearen arrazoiak: zer da hirigintza-plangintzaren ondorio nagusiak azpimarratzearren. eraginen ebaluazio linguistikoa?, badu hirigintza-plangintzak horrelako eraginik?, egia da askotan aipatzen den ideia Horretarako, hainbat iturritako (EUSTAT, udalak, hau: udalerri batean etxebizitza kopurua handitzen denean Soziolinguistika Klusterra, Gaindegia…) datuak biltzeaz biztanleria euskalduna jaitsi egiten da?, hirigintza-plangintzak eta aztertzeaz gain, udalerri bakoitzean landa-azterketak, euskararengan duen eragina aipatzen denean, zertaz ari elkarrizketak eta abar egin dira. gara hitz egiten: euskararen ezagutzaz, erabileraz (kalean, etxean…)?, zergatik hartzen dituzte udalerriek hirigintza- II. Hausnarketak hazkunde edo garapeneko erabakiak?, zergatik datoz 6 udalerri horien azterketa bateratuak segidan aipatzen udalerri batera kanpoko biztanleak?, etxebizitza berrietara diren hausnarketak azpimarratzea justifikatzen du, besteak datoz?, herrian barneratzen dira?, etab. beste: Eta galdera horiei eta beste batzuei erantzuteko asmoarekin, Udalerrien kasuistika eta horren ondorioak proiektua Tolosaldeko 6 udalerri hauetan zentratu da: Bidania-Goiatz, Gaztelu, Irura, Lizartza, Orexa eta Tolosa. 6 udalerriak ezberdinak dira, hainbat arrazoi direla medio: kokapena; mugikortasun-sare nagusiarekiko gertutasuna Hautaketa horren arrazoiak, bi hauek dira, besteak beste. edo urruntasuna (errepideak, trenbidea, etab.); garraio Alde batetik, tamaina eta ezaugarri sozioekonomiko, publikoaren kalitatea eta maiztasuna edo/eta auto soziolinguistiko… ezberdineko udalerriak izatea. Bestetik, pribatuarekiko menpekotasuna; oinarrizko zerbitzuen guztien artean eskualde berean egoteak dakartzan loturak presentzia edo falta; biztanleria; egoera ekonomikoa; etab. eta harremanak egotea. Biztanleria da kasuistika horren adibide bat. Taula honetan Galderei erantzun ahal izateko, egindako azterketa zenbait azaltzen da egoera: ataletan banatu da. Hasieran, udal bakoitza aztertu da ikuspuntu ezberdinetatik, besteak beste hauetatik: egoera Udalerria Biztanleria (2016) sozioekonomikoa (biztanleria; etxebizitzak; ekonomia; Bidania-Goiatz 514 oinarrizko azpiegiturak; kokapena; tamaina; garraio publikoa; etab.); egoera soziolinguistikoa (euskararen gaitasuna; Gaztelu 165 lehen hizkuntza; etxeko hizkuntza; hezkuntza-eredua; Irura 1.750 30 Aldiri, 2017, IV, 32, 30-34, ISSN 1889-7185 32. zenbakia / Lurraldea eta Hizkuntza 1. irudia ~ Tolosaldea eta aztertutako 6 udalerriak. Egilea ~ Mikel Iriondo Iturrioz. Lizartza 638 Hori dela-eta, azken denboraldian, zenbait hitz (eta horiei buruzko hausnarketak) era topikoegian edo/eta Orexa 114 homogeneoegian erabiltzen edo egiten dira hirigintzan. Tolosa 19.041 Adibide batzuk: dentsitatea; trinkotasuna; jarduera- GUZTIRA 22.222 nahasketa; gentrifikazioa; suburbanizazioa; turismoa; etab. Gai horiek, eta beste batzuek, eragin zuzena dute udalerrien Zentzu bakarra eta beti berbera eman behar zaie udalerri «osasunean» eta haren «indar» edo «ahulezian». Adibidez, guztietan hitz horiei? Ezetz diote lan honen ondorioek. egindako azterketak, 6 udalerriak 3 talde hauetan banatzea Batzuek ez dute baliorik aipatutako udalerri batzuetan; eta justifika lezake: balio dutenak egokitu egin behar dira udalerri bakoitzaren kasuistikara. Adibidez, ez du zentzurik dentsitatea, • Bat: Tolosa. Eremu funtzionaleko burua eta herri trinkotasuna, turismoa, suburbanizazioa… (eta horiei «indartsuena». buruzko neurriak) modu berean erabiltzeak eta gauzatzeak Tolosan eta Orexan. Gauza bera esan daiteke eragin • Bi: Bidania-Goiatz, Irura eta Lizartza. Nahiz eta udalerri linguistikoaren ebaluazioaz eta neurri zuzentzaileez. ezberdinak izan, esan daiteke herri «osasuntsuak» direla. Horrek ez du esan nahi «gaixotasun»en bat edo Udalerrien arteko loturak eta menpekotasunak beste ez dutenik, eta horietarako konponbiderik behar ez dutenik. Udalerri bakoitzaren burujabetasun administratiboa zalantzan jarri gabe, azpimarragarriak dira, orobat, udalerri • Hiru. Orexa eta Gaztelu. Aztertutakoen artean ezberdinen arteko loturak eta menpekotasunak (era udalerri «ahulenak». Zenbait gai kontuan harturik askotakoak eta areagotzen doazenak), besteak beste gai (mugikortasuna; oinarrizko zerbitzu falta; etab.) hauetan: biztanleria; ekonomia (lan-mugimenduak, erosketa- kezkagarria da haien egoera. ohiturak…); mugikortasuna (dena «hurbilago» dago); eta abar. Hori horrela izanik, planak, proposamenak, eta abar udalerri bakoitzaren ezaugarrietara egokitu behar dira. Gauza bera Biztanleria dela-eta, Tolosako hainbat pertsona eta familia esan daiteke hirigintza-plangintzaren eragin linguistikoaren beste udalerri batzuetara joan dira bizitzera (Irurara, ebaluazioaz eta testuinguru horretan zehaztu daitezkeen Gaztelura, Bidania-Goiatzera, Orexara…). Udalerri berria neurri zuzentzaileez. Errezeta orokorrak ez dira egokiak. aukeratzeko arrazoiak askotarikoak dira: etxebizitzaren Azterketak eta neurriak udalerri bakoitzaren kasuistikara prezioa eta tipologia, landa-lurrean edo ingurune egokitu behar dira. urbanoagoan bizi nahia, mugikortasun-sareekiko gertutasuna edo urruntasuna, oinarrizko zerbitzuen presentzia edo falta… 31 Aldiri. Arkitektura eta abar Aldiri, 2017, IV, 32, 30-34, ISSN 1889-7185 Hona hemen errealitate konplexu horren adibide batzuk. Bidania-Goiatzen helburuetako bat biztanleria berria erakartzea izan da. Eta azken urteetan egindako etxebizitzetara joan diren pertsona eta familien jaioterriari dagokionez, % 46 herrikoak dira eta % 54 kanpokoak. Azkeneko horietatik, gehienak Tolosaldeako eskualdekoak dira. Antzeko zerbait gertatu da Orexan. Biztanleria-mugimendu horiek ondorio ezberdinak izan dituzte udalerri batzuetan eta besteetan. Adibidez, lehendik «indartsuak» ziren udalerri batzuk (Tolosa…) «indartsuagoak» egin dira. Besteetan (Bidania-Goiatz, Orexa…) etxebizitza berriak eta horiek ekarri duten biztanle-igoera lehengo egoera erregresiboari aurre egiteko tresnak izan dira (udalerriak mantentzeko). Oro har, udalerri horiek guztiek «merkatu» bakar bat osatzen dute neurri batean. Eta «bezero» berberarengana zuzentzen dira (baita ere, neurri batean). Gainera, mugimendu horiek gipuzkoarrenak dira gehienbat. 2. irudia ~ Tolosa, 2016. Iturria ~ Gipuzkoako Foru Aldundia. Eta etxebizitzak aurreikustean, apustu eta eskaintza askotarikoak egin dira udalerri ezberdinetan. Tolosaren kasuan, eskainitako etxebizitzak bloke-tipologiakoak izan dira gehienbat (pisuak). Beste batzuek (Irura eta Lizartzaren kasuan gehienbat) bloke-tipologia eta etxe atxikiak ere eskaini dituzte. Eta Bidania-Goiatzek eta Orexak etxe atxikien edo isolatuen alde egin dute gehienbat. Segidako argazkietan hiru udalerrien morfologia-tipologia ezaugarriak azaltzen dira. Kasu batzuetan (Bidania-Goiatz, Orexa…) apustu hori udalerriaren ezaugarriekin edo/eta «ahuleziarekin» eta egoera erregresiboarekin lotua dago. Bertako biztanleei eusteko eta kanpokoak erakartzeko, etxebizitza-tipologia berezi horren aldeko apustua egin dute, pentsatuz bloke/ pisuen aldeko apustuarekin ez zutela lortuko helburu hori, edo horretarako bazeudela eskaintza hobeak (Tolosan, Iruran…). Hor dago, baita ere, etxebizitza horien prezioaren eragina horretan guztian. 2. irudia ~ Bidania-Goiatz, 2016. Nabarmentzekoa da, baita ere, beste errealitate hau: Iturria ~ Gipuzkoako Foru Aldundia. etorkinak (Espainiatik kanpokoak) ez dira, oro har, etxebizitza berriek osatzen duten «merkatu» horretako «bezeroak»; ez dituzte etxebizitza horiek erosten; salbuespenen bat bada, baina ez da esanguratsua. Adibidez, 2016 urtean, Bidani-Goiatzen etorkin kopurua % 4,6koa zen (24 bat biztanle). Horietatik 18 pertsona inguru baserrietan bizi dira eta ez kaleko etxebizitza berrietan. Hori bera gertatzen da Orexan eta beste udalerri batzuetan. Tolosaldea guztian, Lizartza da etorkin kopuru handiena duen udalerria (% 11 ingurukoa). Salbuespen bakarrarekin, denak etxebizitza zaharretan bizi dira. Familia bakarra bizi da egindako etxebizitza