ABSTRACT Een wandeling over de polder langs verschillende bezienswaardigheden. Deze wandeling is ideaal voor mensen uit
Leidschendam-Voorburg! Van Leeuwen Catering WANDELROUTE NIEUWE DRIEMANSPOLDER
Inhoudsopgave
Van en naar de Nieuwe Driemanspolder ...... 2
De wandelroute ...... 3
Informatie Nieuwe Driemanspolder ...... 4 Geschiedenis ...... 4 Piekberging ...... 5 Natuur ...... 6 Recreatiegebied ...... 8
Podcast ...... 9
Molendriegang ...... 10
Dieren ...... 11 De blauwborst ...... 11 Bruine Kiekendief ...... 12
1 Van en naar de Nieuwe Driemanspolder De wandelroute begint bij Van Leeuwen Catering dus zodra u uw lunchpakket heeft opgehaald begint de wandeling.
Het kantoor is gemakkelijk te bereiken en u kunt uw auto parkeren op het terrein.
Adres: De Star 3-F 2266NA, Leidschendam
2 De wandelroute De wandelroute is meer dan 10 km lang en daarom uitermate geschikt voor de ervaren loper. Het is ook mogelijk om de route te wandelen als minder ervaren lopen of met kinderen maar houdt wel rekening met de lengte van de wandeling. Het is natuurlijk ook mogelijk om de route te fietsen waardoor de tijd en de intensiteit wat minder wordt. De route neemt u langs een aantal bezienswaardigheden rond de polder en de plassen in Leidschendam. Een ideale wandeling om met mooi weer te maken!
Hier ziet u de route afgebeeld die voor u is gemaakt. Hier vindt u de link naar de route voor op uw telefoon:
Zoals al omschreven is de route 10,3 km dus duurt ongeveer 2 uur en 5 minuten.
3 Als u besluit de route te fietsen zou het ongeveer 43 minuten duren. Dit hangt van uw eigen tempo af. Bij de berekende tijd is niet de tijd voor pauzes en eten meegeteld.
Informatie Nieuwe Driemanspolder De Nieuwe Driemanspolder is een piekberging, natuur- en recreatiegebied gelegen tussen de gemeenten Zoetermeer, Leidschendam-Voorburg en Den Haag. Tot 2017 was dit nog een agrarische polder, maar tussen 2017 en 2020 is dit gebied volledig op de schop gegaan voor het grootste project dat Rijnland ooit heeft ondernomen. Het resultaat is een multifunctioneel gebied van ruim 300 hectare voor klimaatadaptatie, natuurdoelstellingen en recreatie.
Geschiedenis De Driemanspolder is vernoemd naar de driekoppige directie die deze polder vanaf 1668 droogmaalden. Dit vanwege de slechte staat van het verturfde land, het ontstaan van meren en het gevaar voor omliggende dijken en wegen. Zij wilden vruchtbare landbouwgrond creëren in het gebied. De ‘Nieuwe’ Driemanspolder ontstond in 1976, toen de Grote Polder en de Driemanspolder samen werden gevoegd.
Rond de millenniumwissel was er sprake van twee parallelle ontwikkelingen bij de provincie Zuid-Holland en Rijnland. De provincie wilde de Groenblauwe Slinger ontwikkelen. De landbouwfunctie in de Nieuwe Driemanspolder zou omgevormd worden naar natuur en recreatie, met 135 ha. voor de seizoensberging van water.
Bij Rijnland kwam in oktober 2000 de Studie Toekomstig Waterbezwaar op tafel. De conclusie was dat uitbreiding van de verwerkingscapaciteit van de boezem noodzakelijk was. Daarom maakte men plannen voor de uitbreiding van het boezemgemaal in Katwijk en de aanleg van twee piekbergingen: een in de Nieuwe Driemanspolder en een in de
4 Haarlemmermeerpolder. Een win-win situatie voor de provincie en Rijnland. Uiteindelijk financierden ook de gemeenten Den Haag, Leidschendam-Voorburg en Zoetermeer mee. Rijnland zou het werk uitvoeren en de gemeenten Zoetermeer en Leidschendam-Voorburg beheren na oplevering het natuur- en recreatiegebied voor wat betreft het land, ofwel het ‘droge’ deel. Rijnland blijft verantwoordelijk voor het beheer van het ‘natte’ deel.
Uiteindelijk liet de start van de uitvoering nog even op zich wachten. Na de benodigde grondverwerving en aanbesteding tekenden aannemerscombinatie De Dijkencombi en het Rijnland in 2017 het contract voor de uitvoering van het werk. Een gigantische klus! Alleen al in 2018 verzetten de graafmachines van De Dijkencombi 1,4 mln. kubieke meter grond in de Nieuwe Driemanspolder, ofwel 70.000 vrachtwagens vol. Daarbij werd met een gesloten grondbalans gewerkt. Dat betekent dat alle grond die is afgegraven voor de piekberging, elders in het gebied weer is gebruikt, bijvoorbeeld voor de aanleg van kades. Het resultaat is een piekberging voor 2 mln. m³ water, en natte natuur met diverse recreatievoorzieningen voor de omgeving.
Piekberging De regio rond de Nieuwe Driemanspolder is van oudsher een polderlandschap met een polder-boezemsysteem. De polders vangen (regen)water op in sloten. Poldergemalen pompen dit water naar het hogergelegen boezemstelsel. Dit stelsel bestaat uit kanalen en meren die in open verbinding met elkaar staan en zorgt voor een tijdelijke opslag van water.
De boezem functioneert zo als tussenstap voor de afvoer van polderwater naar rivieren en de zee. In het werkgebied van Rijnland brengt een uitgebreid stelsel van boezemkanalen het water tot aan de randen van het gebied. Daar pompen grote boezemgemalen het water naar
5 de Noordzee, het Noordzeekanaal en de Hollandse IJssel. Maar een enorme hoeveelheid regenwater kan zelfs voor de boezemgemalen te veel zijn, met wateroverlast tot gevolg. Een goede oplossing is het overtollige water op te vangen in een piekberging.
Een piekberging is een omdijkt stuk polder dat als tijdelijke uitlaatklep voor het boezemwater dient. Bij extreme hoeveelheden neerslag wordt overtollig water vanuit de boezem het bergingsgebied ingelaten. Als het boezempeil na enkele dagen weer gedaald is, wordt het water vanuit de piekberging weer terug in het boezemstelsel gebracht. Er worden twee piekbergingen aangelegd in het werkgebied van Rijnland: één in de Haarlemmermeer en één in de Nieuwe Driemanspolder.
Bij de Nieuwe Driemanspolder wordt het boezemwater naar de piekberging gevoerd vanaf de Ommedijkse watering bij Stompwijk, via de Ringsloot en de Limietsloot. Het duurt ongeveer twee dagen om de piekberging te vullen. Het waterpeil in de piekberging stijgt dan ongeveer anderhalve meter. Na ongeveer vijf dagen wordt het water via de westzijde van het gebied afgevoerd naar de Stompwijkse Vaart. Het duurt ongeveer tien dagen voor de piekberging weer leeg is. Door klimaatverandering is de verwachting dat de inzet van de piekberging in de toekomst steeds vaker nodig zal zijn.
Natuur Door de herinrichting van de Nieuwe Driemanspolder tot een natuur- en recreatiegebied is de natuurkwaliteit van het gebied veranderd. Er ontstaat een steeds gevarieerder natuurgebied, vooral ook door het flexibele waterpeil. Het gebied bestaat voor een groot deel uit open water en natte natuur. Met natte natuur bedoelen wij (zegge)moeras, nat (schraal)grasland, bloemrijk rietland en wilgenstruweel. Daarnaast ontstaat er meer droge natuur, waaronder bloemrijk grasland, droge ruigte en bosschages. De beoogde natuurdoelen zijn vooral van belang voor moerasvogels, amfibieën, vlinders en libellen.
6 Icoonsoorten die op korte termijn in het gebied worden verwacht zijn o.a. de blauwborst, bruine kiekendief, bittervoorn en rietorchis. Op de langere termijn verwachten we mogelijk ook meer zeldzame soorten, zoals de ringslang en waterspitsmuis. Voor de weidevogels is het gebied nu minder geschikt geworden als broedlocatie, maar als foerageergebied is het gebied wel verbeterd, waardoor deze vogels op andere momenten in het jaar worden verwacht. De overige al aanwezige beschermde soorten, zoals de steenuil, vinden ook in de nieuwe situatie een plek in het gebied.
7 Recreatiegebied Recreanten kunnen volop genieten van water, natuur en recreatiemogelijkheden als fietsen, skaten, wandelen, paardrijden, mennen, kanoën, vogels kijken, vissen en kamperen. De aangelegde paden sluiten aan op bestaande paden in de omgeving. Zo kunnen bezoekers ook grotere fiets- of wandeltochten maken.
U kunt in de Nieuwe Driemanspolder onder andere genieten van een wandeling in de natuur. Nog leuker en leerzamer is het om dat te doen onder de begeleiding van een ware kenner. Boswachter Arjan Postma heeft een digitale rondleiding opgenomen, in de vorm van een podcast. Hierin neemt hij u al wandelend mee door een deel van de polder. Naast het geluidsbestand vindt u hier een route van de wandeling en een aantal korte video’s die Arjan heeft opgenomen in het gebied.
8 Podcast Verken het gebied met Boswachter Arjan Postma.
Nu het recreatiegebied open is kunt u onder andere genieten van een wandeling in de natuur. U kunt natuurlijk zelf op ontdekkingstocht gaan, maar nog leuker is het om dat te doen onder de begeleiding van een ware kenner. Als cadeau voor u heeft boswachter Arjan Postma een digitale rondleiding opgenomen, in de vorm van een podcast. Hierin neemt hij u al wandelend mee door een deel van de polder.
Naast het geluidsbestand vindt u hier een route van de wandeling en een aantal korte video’s die Arjan heeft opgenomen in het gebied.
U kunt deze podcast afspelen wanneer u zelf in het gebied bent, met behulp van de aangegeven wandelroute, of thuis vanaf de bank volgen. Zo wordt een wandeling door het gebied nog leuker en leerzamer!
Via deze website en link kunt u de podcast vinden.
9 Molendriegang De Molendriegang in de omgeving van de Nederlandse plaats Leidschendam is een molengang die bestaat uit drie windmolens. De molens zijn gebouwd rond 1672 voor het droogmalen van De Driemanspolder (later opgegaan in de Nieuwe Driemanspolder). De ondermolen is in 1902 door de bliksem getroffen en afgebrand en is in 1903 vervangen door een nieuw exemplaar. In 1945 werd in de ondermolen een nieuwe pomp geplaatst, maar die had te weinig capaciteit. Om die reden is de driegang in 1951 buiten bedrijf gesteld.
De drie molens, eigendom van de provincie Zuid-Holland, zijn in de afgelopen jaren gerestaureerd en zijn maalvaardig. De pomp in de ondermolen is in 2006 vervangen door een pomp met een grotere capaciteit, waardoor de driegang meer in balans is gekomen. Er zijn geen bezoekmogelijkheden. De driegang van Leidschendam draait eens per maand, op zaterdag.
10 Dieren Tijdens uw wandeling kunt u verschillende dieren tegenkomen:
De blauwborst Herkenning: het mannetje heeft een blauwe kin en borst met in het midden een witte vlek ('ster'). Aan de onderkant wordt de blauwe borst begrensd door een zwarte band, een dunnere witte band en daaronder een roestbruine vlek. Spreidt een blauwborst zijn staart, dan zie je opvallende oranjebruine staartbasis met een zeer brede zwarte eindband. Bij het vrouwtje ontbreekt de blauwe borst, maar net als het mannetje heeft zij een lichte wenkbrauwstreep en een dezelfde oranjebruine staartbasis met zwarte eindband. Blauwborsten zoeken tussen de vegetatie naar voedsel. Tijdens de balts vliegt het mannetje op uit het riet met een melodieuze zang om elders met gespreide staart en vleugels neer te strijken. In Nederland worden ook wel blauwborsten gezien met oranje 'ster' op de blauwe borst, een zeldzame doortrekker uit vooral Scandinavië.
Geluid: Zeer gevarieerd, met veel imitaties van andere vogels. Bouwt langzaam op om vervolgens te versnellen. In zit en in zangvlucht. Diverse alarmroepen, vooral in broedtijd te horen.
Broeden: De blauwborst broedt vanaf april tot in juli. Jaarlijks zijn er één of twee legsels, met elk 3-7 eieren. Broedduur 12-14 dagen. Het nest wordt op de grond gemaakt, verstopt tussen de vegetatie, aan de binnenkant bekleed met pluisjes en/of paardenhaar. De jongen zitten 13-14 dagen op het nest.
Leefgebied: Blauwborsten hebben een voorkeur voor gevarieerde, natte en insectenrijke gebieden met open delen en een struweel- en loofboombegroeiing, met een niet geheel bedekte bodem. De geleidelijke overgang van rietmoerassen naar moerasbos vormt een uitstekend leefgebied (Oostvaardersplassen, Biesbosch, Lauwersmeer). Dit type habitat is in
11 Nederland flink toegenomen in de afgelopen decennia, hetgeen ook de reden is waarom de blauwborst het zo goed doet in ons land. Ook in akkers, onder meer met koolzaad.
Voedsel: Op het menu van de blauwborst staan vooral insecten, larven, wormen en slakjes. Het dieet wordt aangevuld met bessen en zaden. Zoekt vooral voedsel op de grond in de beschutting.
Vogeltrek: Alle in Nederland broedende blauwborsten vertrekken tussen eind juli en september naar de overwinteringsgebieden op het Iberisch schiereiland en westelijk Afrika (vaak ten zuiden van de Sahara). Doortrek van blauwborsten uit omringende landen door Nederland is niet vastgesteld. Vanaf maart keren de blauwborsten weer terug.
Bruine Kiekendief Herkenning: slanker dan buizerd, met langere en smallere vleugels en staart. Lange gele poten. Houdt vleugels tijdens trage jachtvlucht in opvallende V. Volwassen mannetjes hebben opvallende zwarte vleugelpunten, grijs in de vleugels en een grijze staart. Vrouwtjes groter, geheel bruin met een roomwitte kruin, keel en vleugelboeg. Juveniel lijkt op vrouw, maar heeft zwartbruin kleed en gaaf verenkleed (geen rui).
Geluid: Man roept tijdens hoge baltsvlucht een hoog "hie-è", vrouw roept hoger "hie-je". Alarmroep kekkerend, jongen bedelen met hoge "hieee…."
Broeden: Man baltst direct bij aankomst in maart-april hoog in de lucht. Golvende vlucht met diepe vleugelslagen. Gooit zich op zijn zij en roept dan "hie-è..". Baltsvlucht eindigt met 'feuille morte' in rietland. Territoriaal, maar kan meerdere vrouwtjes hebben. Dan nesten soms dicht bij elkaar. Nest van plantenmateriaal, op de grond of boven water, meestal in riet. Eén legsel, meestal 3-6 eieren. Broedtijd april-mei, tot in juni. Broedduur 31-38 dagen, begint bij eerste ei. Jongen vliegvlug na 35-40 dagen, worden nog wekenlang gevoerd.
12
Leefgebied: Zowel in broedtijd als daarbuiten vooral open moerasgebieden, maar ook open boerenland. Broedt liefst in uitgestrekt rietland, maar ook in slootjes met riet en regelmatig in akkers.
Voedsel: Jaagt op kenmerkende kiekendiefmanier: laag zwevend en rustig flappend, schommelend, regelmatig biddend en draaiend, waarna hij zich op een prooi stort. Leeft van kleine zoogdieren, jonge vogels, eieren, kikkers, aas.
Vogeltrek: Zomervogel, maar overwintert ook in kleine aantallen in Zuidwest-Nederland. Najaarstrek in augustus-september, met uitloop tot in oktober. Voorjaarstrek van eind maart tot in mei, jonge vogels soms nog later. Breedfronttrek met enige stuwing langs kustlijnen. Overwintert in Zuid-Europa en Noord-Afrika, ook wel in ZW-Nederland.
13