Gloran Mawrth
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ga�au'r Cofid19 - Y Coronafirws Mae coronafirws bellach yn argyfwng byd-eang sy'n peri pryder i bob un ohonom. Dyma'r rheswm pam ein bod wedi gorfod newid ein ffordd arferol o gyhoeddi'r Gloran, ond effaith fach iawn yw hyn. Mae'r cyfryngau newyddion yn llawn adroddiadau am y firws ac nid oes gyda ni unrhywbeth i'w ychwanegu at y rhain. Eingobaithgwirioneddoli'nhollddarllenwyryweichbodchi'ncadw'nddiogelacyn gofalu am eich hunain a'ch teuluoedd yn yr amseroedd trallodus hyn. Budreddi, Difrod ac Anobaith Storm Dennis â ddangosir yn y cyfryngau i eiddo preifat. Efallai, mewn mwynamisolaw mae'r dinistr a ddaeth i gwirionedd, ei fod yn llawer ar y �r mewn fywydau cymaint o bobl. mwy. ychydig oriau. Mae llawer o'n cymdogion Effeithiwyd yn wael a'n ffrindiau wedi'u gadael i Effeithiwyd ar lawer o leoedd ar dde Cymru gan wynebu budreddi, difrod ac ar blaenau’r Rhondda - gan ymyrryd ar anobaith. Dinistriwyd eu gynnwys Y Pentre. Sociodd gyflenwadau dŵr a cartrefi, crewyd annhrefn i’w Storm Ciara y ddaear ac yn thrydan, difrodi bywydau bob dydd a dim ond ddiweddarach daeth Storm Afon yn pistyllu trwy ga�au'r pontydd, ffyrdd a misoedd o aflonyddwch y Dennis â glaw trwm ddydd parc ar ben Pleasant Street rheilffyrdd yn gallant edrych ymlaen atynt. Sadwrn, 15fed Chwefror. Mae'r Rhondda wedi cael ogystal â busnesau a chartrefi Roedd llawer ohonynt, Erbyn bore dydd Sul gwelwyd dau ymwelydd digroeso iawn oedd dan ddŵr. mwyafrif ohonynt yn ôl pob dŵr yn gorlifo cwlfert ac afon yn ystod yr wythnosau tebyg, naill ai heb eu hyswirio o ddŵr yn rhedeg trwy diwethaf: Ciara a Dennis. Dangoswyd lluniau drama�g neu â pholisi nad oedd yn Pleasant Street ac i mewn i Erbyn hyn mae pawb yn o dirlithriadau a achoswyd talu am y cyfan a gollwyd. strydoedd gerllaw. Ar ôl i'r llif gan y dilyw ar y teledu, ond y ostwng fe bwmpiodd y gyfarwydd ag enwau'r Yn Rhondda Cynon Taf mae tu hwnt i'r ddrama a gwasanaeth tân y llifddwr, temhestloedd hyn sydd wedi dros 550 o gartrefi wedi ondarhosodd mwyna achosi difrod a hafoc ledled y dioddef llifogydd - 25% o wlad. Rhagwelir y bydd cost gyfanswm y DU, a 500 o phedair y difrod yn cyrraedd at fusnesau wedi dioddef modfedd o faw a mwd. fliiynau o bunnoedd. Mae difrod llifogydd. Mae Cafodd cynnwys lawr llawr y gwyntoedd cryfion a'r glaw amcangyfrif cychwynnol y tai ynghyd â cheir a oedd di-baid oedd yn gysyll�edig cyngor o gyfanswm cost y wedi'u parcio y tu allan i'r tai â'r ddau ohonyn nhw wedi difrod i seilwaith yn RhCT eu heffeithio. Yn fuan iawn bod yn hynod o ddinistriol. oddeutu £30 - £40 dechreuodd preswylwyr glirio budreddi a sbwriel o'u Achosodd Ciara ddifrod miliwn, ond mae hyn yn helaeth a gadawodd y �r yn cynyddu i £180 miliwn PARHAD ar dudalen 5 pan gynhwysir cost difrod llawn dŵr. Yna arllwysodd Yr ardal dan ddŵr PARHAD o dudalen 1 Edrychwch y tu mewn er mwyn gweld: Golygyddol.........,,............................2&3 Gohebiaeth...............................................3 Newyddionlleol................................4&5 Budreddi,DifrodacAnobaith(parhad)......5 RadioFa’MayncodiynyRhondda....6 DyddMiwsigCymru.................................7 AelwydCwmRhondda......................7 CwmRhonddaa’rGwyddelod...................8 Byd Bob............................................9 Y Canwr heb lais.......................................10 &11 Dewi, Nawddsant Cymru...................................12 Golygyddol - Y Llifogydd Wrth i'n tywydd newid mae Ond dyna beth digwyddodd. llifogydd yn dod yn fwy Pan ddaeth rhagor o law eto cyffredin ac mae'n amlwg nad achosodd hyn rwystr yn is i oes amddiffyniad llwyr rhag lawr y cylfert ac achoswyd yr trychinebau naturiol, ond ail lifogydd. Gyda rheolaeth mae'r hyn a ddigwyddodd i �r gyfrifol byddai'r ddau lif gartrefi ein ffrindiau a'n wedi eu hosgoi. Mae'n cymdogion yn Y Pentre yn warthus. warthus. Mae'n amlwg mai Yn achos cyni mae Cyngor prif achos y llifogydd Bwrdeistref Sirol Rhondda diweddar yw'r newid ym Cynon Taf yn darparu taliad mhatrwm y tywydd ond Glanhau'r llanast unwaith ac am byth o £500 i roedd modd osgoi'r dinistr yn breswylwyr a £1,000 i Y Pentre yn llwyr. ddigwyddodd yn Y Pentre yn changhennau - wedi eu berchnogion busnes y mae'r Wrth wneud sylwadau ar un y gellid bod wedi ei osgoi. gwasgaru ar draws llethrau’r llifogydd wedi effeithio ddigwyddiadau diweddar, Cyfaddefodd Cyfoeth Naturiol cwm. Pan ddaeth yr glaw arnynt. Nid yw hyn yn agos at nododd Cyfoeth Naturiol Cymru eu bod wedi torri 95% roedd peth o'r gwastraff hwn fod yn ddigonol ac mae Cymru ar unwaith mai “Storm o’r goedwig yn Y Pentre i lawr wedi blocio grid y cylfert. gwleidyddion o bob plaid Dennis oedd y digwyddiad yn ddiweddar er mwyn cael Achosodd hyn y llifogydd wedi galw ar y llywodraeth llifogydd mwyaf yng Nghymru gwared â choed Llarwydd cyntaf. am gymorth ariannol. o fewn cof diweddar.” Mae Japaneaidd hein�edig. Mae Cliriwyd y rhwystr, ond ni Yn syth, ymatebodd hyn yn wir, ond mae'n trigolion lleol wedi nodi bod wnaed unrhyw archwiliadau i llywodraeth San Steffan gan debygol bod y trychineb - ac cannoedd o dunelli o bren - sicrhau nad oedd gwastraff nodi,“Datganolwyd nid yw hynny'n air rhy gryf - a boncyffion coed a wedi mynd i mewn i'r cylfert. PARHAD ar dudalen 3 2 YGLORAN Golygyddol (PARHAD) PARHAD o dudalen 2 Beth am lywodraeth Cymru? Mae hyn wedi bod yn drasig, 3amddiffynfeydd llifogydd a’r Mae’r Prif Weinidog, Mark ond mae un pelydr o olau ymateb i lifogydd i Drakeford, wedi dweud y hyd yn oed yma. Dyma eiriau Lywodraeth Cymru.” Nid bydd hyd at £10 miliwn Leanne Wood pan ofynnwyd cerdyn ‘Ewch allan o’r mewn cyllid brys ar gael i’r hi am y llifogydd. Meddai, carchar yn rhydd’ mo hwn. rhai yr effeithiwyd arnynt gan “Ynghanol y torcalonnau, Pe bai Prydain yn dal i fod yn y llifogydd diweddar yng rydyn ni wedi gweld y gorau aelod o'r Undeb Ewropeaidd, Nghymru. Mae hyn yn o’r Rhondda. Cafwyd yna byddai Cronfeydd druenus o annigonol, ond fe’i gweithredoedd anhygoel o Ewropeaidd ar gael i helpu bwriedir fel ‘rhandaliad garedigrwydd, haelioni a pobl Y Pentre. Gwnaed cyntaf’. Rhaid i wleidyddion dynoliaeth i helpu'r rhai addewidion y byddai sicrhau bod arian pellach ar mewn angen. Mae pobl wedi llywodraeth San Steffan yn gael a bod cronfa iawndal tynnu at ei gilydd. ” ystod y ‘cyfnod pon�o’ yn ddigonol yn cael ei sefydlu i cynnal y cymorth a ddarperid gefnogi pobl yr effeithiwyd Bydd angen yr ysbryd gan Ewrop. Mae'n bryd arnynt.cymunedol cryf hwn arnom sicrhau bod hyn yn digwydd Mae'n bryd nawr inni weld wrth inni wynebu Coronavirus, newid yn yr Maestrydyndod yn yr achos hwn. gweithredoedd, nid clywed yn afon geiriau mwyn yn unig. hinsawdd a'r peryglon eraill a ddaw yn y dyfodol. Gohebiaeth Mae ein gohebydd wedi gofyn inni gyhoeddi'r llythyr isod yn ddienw. Mae'n gweld perthnasau Mrs Charles yn Nhreorci yn rheolaidd - y mwyafrif ohonyn nhw'n cario ymbarel neu ffon gerdded - ac mae'n ofni eu hymateb. Dan yr amgylchiadau rydym wedi cytuno i'r cais hwn. Annwyl Olygydd, Roedd gen i ddiddordeb darllen yr erthygl yn rhifyn diwethaf Y Gloran yn ymwneud â fferm Blaenrhondda a'r gymuned oedd yn byw yn Caroline Street. Cefais fy magu yn Fernhill Houses, cymuned debyg i Caroline Street, ond ar yr ochr arall i'r cwm. Er ei fod yn rhan swyddogol o Blaenrhondda, ffurfiodd Fernhill Houses, fel Caroline Street, gymuned ar wahân. Pan oeddwn i'n byw yno yn y 1950'au, roedd llawer o'r bobl yno’n siarad Cymraeg ac roedd y mwyafrif yn siarad y dafodiaith leol, Wenhwysig. Roedd llawer o deuluoedd yn rhyng-berthynol. I ni, roedd trigolion Caroline Street yn ‘bobl ddwad’ yn byw mewn ‘pentref’ gwahanol, ond roedd plant y ddwy gymuned a Blaenrhondda ei hun yn chwarae’n hapus gyda’i gilydd. Bryd hynny, trefnodd y pentrefi ym Mlaenau’r Rhondda gynghrair pêl-droed a oedd yn gystadleuol iawn. Roedd gan Fernhill Houses, pentref er taw dim ond un stryd, ei dîm ei hun. Roedd nifer o chwaraewyr yn y �m yn perthyn i deulu Charles a Mrs Charles, y fam-bennaeth, oedd cefnogwr mwyaf brwd y �m. Mae gen i gof byw o wylio gêm pan oedd Fernhill Houses yn chwarae yn erbyn Cwmparc. Roedd Mrs Charles ar yr ystlys yn cefnogi ei thîm. Er ei bod hi'n ddiwrnod braf roedd Mrs Charles, yn ôl yr arfer, yn cario ei hymbarel. Yn fuan iawn, y daeth yn amlwg pam ei bod yn ei gario. Bob tro roedd asgellwr Cwmparc yn cael y bêl byddai Mrs Charles yn defnyddio ei hymbarel i'w faglu! Mae'n drueni nad oedd gan Gymru gefnogwyr fel Mrs Charles yn rhai o'u gemau diweddar Yr eiddoch yn gywir Di-enw 3 YGLORAN EICH GOHEBWYR LLEOL: newyddion lleol Rhowchwybodiddyn nhw os byddwch chi eisiau rhoi rhywbeth yn Y DEUNYDD AR GYFER POB RHIFYN I MEWN GLORAN ERBYN DECHRAU’R MIS OS GWELWCH YN DDA Treherbert: GERAINT a TREHERBERT Blaenrhondda yn ogystal â’r Cymru, Rh.C.Taf, Cyngor gymuned yn gyffredinol. Castell Nedd a Phort Talbot MERRIL DAVIES el pob lle yn y Rhondda a Highways England ae'n flin gennym Fmae ardal Treherbert (perchnogion y twnnel) Mae gofnodi marwolaeth wedi dioddef o’r glaw mawr M Steve Mackey cadeirydd Treorci: Mrs Gwenno Evans (Coles) o trwm gyda llifogydd yn dod i Cymdeithas y Twnnel yn Hill St. Roedd Gwenno wedi MARY PRICE mewn i dri thŷ yn stryd obeithiol bydd y cyfarfod yn gwneud cyfraniad mawr i Abertonllwyd.