Katalog30:Layout 1 10/15/13 11:35 AM Page 1 Katalog30:Layout 1 10/15/13 11:35 AM Page 2

katalog30:Layout 1 10/15/13 11:35 AM Page 1 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:35 AM Page 2

19 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:35 AM Page 3

NU NACIONALNA GALERIJA NA MAKEDONIJA KI GALERIJA NACIONALE E MAQEDONISË NI NATIONAL GALLERY OF MACEDONIA

MINISTERSTVO ZA KULTURA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA MINISTRIA PËR KULTURË E REPUBLIKËS SE MAQEDONISË MINISTRY OF CULTURE OF THE REPUBLIC OF MACEDONIA

Н И К О Л А М А Р Т И Н О С К И N I K O LL A M A R T I N O S K I N I K O L A M A R T I N O S K I

110 години од раѓање / 110 vjetori i lindjes / 110th anniversary of his birth 40 години од смртта / 40 vjetori i vdekjes / 40th anniversary of his death (1903 - 1973)

Daut pa{in amam, октомври 2013 Daut Pashin Hamami/Daut Pasha Hamam, Tetor/October 2013 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:35 AM Page 4

Оваа изложба е посветена на 110 годишнината од раѓањето и 40 Kjo ekspozitë i kushtohet 110 vjetorit të lindjes dhe 40 vjetorit të годишнината од смртта на академикот Никола Мартиноски, автор vdekjes së akademikut Nikolla Martinoski, autor i cili me krijimtarinë e кој со своето комплексно и обемно ликовно творештво има исклу - tij të komplikuar artistike, ka një rëndësi të madhe gjatë krijimit dhe чително значење во создавањето и развитокот на современата zhvillimi të artit bashkëkohorë maqedonas. македонска уметност. Martinoski ka lindur më 18.08.1903 në Krushevë. Prej vitit 1920 Роден е на 18.08.1903 во Крушево. Од 1920 до 1927 студирал и deri në vitin 1927 ka studiuar dhe diplomuar në Shkollën e arteve të дипломирал на Училиштето за убави уметности во Букурешт. Од bukura në Bukuresht. Prej vitit 1927 deri në vitin 1928 Martinoski 1927 до 1928 ја посетил Академијата “Гранд Шомиер“ и „Рансон“ во viziton Akademinë Grad Shomier dhe Rason në Paris. Për herë të Париз. Првпат самостојно ги изложувал делата во Скопје во 1929. parë ka realizuar ekspozitë të pavarur në Shkup në vitin 1929. Ai është Тој е еден од основачите и прв директор на Уметничкото училиште, njëri prej themeluesve dhe drejtor i parë i shkollës artistike, kurse prej додека од 1948 година е и директор на Уметничката галерија, денес vitit 1948 edhe drejtor i Galerisë artistike përkatësisht Galerisë së позната како Национална галерија на Македонија во Скопје. Во sotme Kombëtare të Maqedonisë në Shkup. Në vitin 1967 zgjidhet si 1967. Мартиноски се избира за член на МАНУ. Добитник е на голем anëtarë i ASHAM – it, njëherit është fitues i një numri të madh të број високи награди и признанија. Починал на 7.02.1973 во Скопје. mirënjohjeve dhe çmimeve të larta. Nikolla Martinoski ndërroi jetë më Мартиноски со своето знаење и фантазија создал илјадници 7.02.1973 në Shkup. слики, цртежи, мурали, илустрации и театарски сценографии. Голем Martinoski me dituritë dhe me imagjinatën e tij të bujshme krijoi број од делата се уништени или оштетени, од нив поголемиот дел mijëra piktura, vizatime, murale, ilustrime dhe skenografi teatrale. Një настрадаа од природните катастрофи (поплавата од 1962 и ка - numër i madh i veprave të tij janë shkatërruar ose dëmtuar. Pjesa më тастрофалниот земјотрес од 1963 во Скопје; Втората светска војна, e madhe e veprave pësuan nga fatkeqësitë ose katastrofat (vërshimi кога многу колекционери и пријатели на Мартиноски морале да го i vitit 1962 dhe tërmeti katastrofal i vitit 1963 në Shkup, gjatë luftës së напуштат Скопје). Инаку најголемата јавна колекција на сликарот dytë Botërore, në kohën kur një numër i madh i koleksionarëve dhe Мартиноски е сместена во Галеријата на Никола Мартиноски во miqve të Martinoskit kanë qenë të detyruar të braktisin qytetin e родното Крушево. Неговите дела се наоѓаат и во повеќето од гра - Shkupit). Koleksioni më i madh publik i piktorit Martinoski është i довите низ цела Македонија, во поранешните југословенски akomoduar në Galerinë e Nikolla Martinoskit në vendlindjen e tij në републики и во странство. Krushevë. Veprat e tij gjenden në një numër të madh të qyteteve në За неговиот ликовен опус е пишувано многу, но сепак негов Maqedoni, në ish republikat Jugosllave dhe në shtetet e huaja. најголем проучувач е проф. д-р Борис Петковски, историчар на Për opusin e tij artistik është shkruar shumë, por hulumtuesi më i уметноста и поранешен професор на Филозофско - историскиот njohur i tij është prof. dr. Boris Petkovski, historian i artit dhe profesor факултет во Скопје. i dikurshëm në Fakultetin e filozofisë – historisë në Shkup. Ликовните дела на Мартиноски беа споредувани со делата на Veprat artistike të Martinoskit u krahasuan me veprat e disa големите модерни европски творци, но напоредно беше поврзан и artistëve bashkëkohorë Evropian, por para se gjithash veprat e tij iu со македонската етничка односно социјална средина и со богатата bashkëngjitën ambientit etnik maqedonas, përkatësisht me ambientin ликовна традиција на нашето поднебје. Но најважно од сè е што social dhe me traditën e pasur të artit figurativ në trevat e vendlindjes. Мартиноски создаде уметност која се карактеризира со свој спе ци - Por më i rëndësishëm është fakti se Martinoski krijoi identitetin e tij фичен творечки идентитет, со тие особености авторот ја воведе specifik krijues, me këto veçori autori solli artin bashkëkohorë „модерната“ уметност во историскиот развој на нашата земја. Со (modernen) në zhvillimin historik të artit në shtetin tonë. Me krijimtarinë своето специфично експресионистичко, симболистичко и пост - e tij specifike në frymën ekspresioniste, simbolike dhe post kubike dhe кубистичко творештво и со својот рафиниран сензуализам, про - me sensualizmin e tij të rafinuar, të thurur me realizmin lirik dhe social, ткаен со лирски и социјален реализам, Мартиноски го сликаше ai pikturoi njeriun e “vogël”, nënat me fëmijët, aktet dhe një numër të „малиот човек“, мајката со детето, актовите и многубројните пор - madh të portreteve. трети. Nikolla Martinoski dha një kontribut tejet të madh, i cili gjithsesi do Никола Мартиноски даде огромен придонес, кој секако ќе të shërbej si nxitje për krijuesit e artit të sotëm dhe për gjeneratat e послужи како за денешните и идните млади ликовни творци. artistëve në të ardhmen.

Халиде Палоши, директор Halide Paloshi, drejtor. katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 5

This exhibition marks the 110th anniversary of the birth and the 40th anniversary of the death of academician Nikola Martinoski, an author who is of particular importance, with his complex and ample artwork, to the foundation and development of contemporary Macedonian art. He was born on 18.08.1903 in Krushevo. He studied and graduated from the School of Fine Arts in Bucharest, 1920-1927. During the period of 1927-1928 he visited the Académie de la Grande Chaumière and Ransan in Paris. He had his first individual presentation in Skopje in 1929. He is one of the founders and the first principal of the Fine Arts High School, and since 1948 the director of the Art gallery, known today as The National Gallery of Macedonia. In 1967 he was elected a member of MANU (the Macedonian Academy of Sciences and Arts). He has received a number of prestigious awards and acknowledgements. He died on 07.02.1973, in Skopje. With the help of his knowledge and imagination, Martinoski created thousands of paintings, drawings, murals, illustrations and the theater scenographies. A great portion of his work had been damaged or destroyed. Most of them suffered from natural disasters or catastrophes (the great flood in 1962 and the catastrophic Skopje earthquake in 1963); the Second World War, when many collectors and friends of Martinoski’s had to leave Skopje. Speaking of collectors, the largest public collection of painter Martinoski can be found in Nikola Martinoski’s Gallery in his home town Krushevo. His works can also be found in a number of cities throughout Macedonia, the former yugoslavic republics and aboard. Much has been written on his artistic opus, but by far the most study has been done by Prof. Dr. Boris Petkovski, art historian and former professor at the Faculty of Philosophy and History in Skopje. His artworks had been linked to some of the great modern European artists, but at the same time with the Macedonian ethnic, i.e., social environment and the rich art tradition of his homeland. But, most important of all is that Martinoski had created art with his own specific creative identity, and these features of his art had introduced MODERN art in the historic development of our country. Employing his specific expressionistic, symbolic, and post-cubistic work and his refined sensuality, woven with lyrical and social realism, he painted: the little man, mothers with children, nudes and numerous portraits. Nikola Martinoski has left an immense contribution that will surely be a great inspiration to present and future young fine artists.

Halide Paloshi, Director 43 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 6

НИКОЛА МАРТИНОСКИ И НЕГОВАТА ЛИКОВНА ЕСТЕТИКА

…сосредоточен на моделот, Никола и не гледал на подлогата врз која го правел цртежот, ами раката сама ги повлекувала потезите. Само одвреме-навреме ќе го спуштел кратко долу неговиот поглед за проверка и веднаш потоа пак и се оставала на раката истата слобода на дејствување. Очевидно дека во раката на мајсторот имало сконцентрирано големо знаење, усет и опит. Затоа самиот тој толку ја истакнуваше улогата на раката во сликарскиот занает. Блаже Конески

Никола Мартиноски е автор кој заслужува повторно и по разни поводи да се навраќаме и да се потсетуваме за неговата историска улога и неговото место во создавањето и развојот на современата македонска ликовна уметност, како составен дел на националната култура во Македонија воопшто. Уметничкиот придонес на Мартиноски, заедно со особеностите на неговата ликовна естетика и неговите сликарски дострели, се неповторливи. Неговите уметнички достигнувања ја определија вистинската и историска улога на авторот. Врз основа на оваа (нецелосна) ретроспективна поставка, по повод 110 години од неговото раѓање и 40 години од смртта, го определуваме значењето на неговото творечко битисување и го откриваме патот за објективна научна анализа и вреднување на секоја негова творба. Повторно ја откриваме, недвосмислено и доследно, неговата улога на втемелувач на македонската современа ликовна уметност, длабоко поврзан за своето поднебје и ликовната традиција во Македонија. Специфичните и многу развиените европски ликовни средини извршиле големо влијание на авторот и помогнале многу во оформувањето на ликовното делување на Мартиноски. Сликарот умеел емотивно и длабоко да се соживее, да ги открие и да ги впие или прифати одредените актуелности во тоа време, пред сè ликовните движењата на Париската ликовна школа, европскиот експресионизам, особено германскиот и францускиот, кои ќе остават силен белег врз духовното и естетското оформување на Никола Мартиноски, особено поуките од сликарите: Модилјани, Кислинг, Сутин, Пикасо, Шагал и други. Никола Мартиноски со своите дела ја измени ликовната клима во Македонија, тој изврши забележителна модернизација и еманципација во сликањето, цртањето и изработката на графики кај нас. Кај Мартиноски од една страна евидентна е неговата приврзаност кон вредностите на нашето средновековно сликарство, а од друга страна, пак, со својот индивидуален ликовен ракопис создаде личен пример на оформено национално ликовно творештво, кое претставува синтеза на современото и традиционалното во ликовната уметност. Овие основни карактеристики се особено важни за творештвото на Мартиноски и неговиот развоен пат, затоа што се провлекуваат постојано на различен начин и со различен интензитет низ неговите творби, а сето тоа е производ од најдлабоката интима на неговата личност. Учењата за време на школувањето и престојот во Букурешт и Париз, како високо развиени културни средини, никогаш не ја променија неговата длабока определеност на неговото творечко битие. Некои од советите на познатите сликари, како оној на францускиот уметник Жорж Бисиер (професор на Академијата Ронсан во Париз) до Мартиноски, беа: да "остане свој, балкански,“ што особено влијаеше да се определи длабоко во неговото творечко делување. Местото на врвот во македонската современа уметност на Мартиноски најзаслужно му припаѓа поради неговото своевидно поврзување на епохите - емотивната блискост и високата почит кон средновековното сликарство во Македонија и синтезата која тој ја создаде, напоредно со современите модерни струења. Во неговото исклучително богато творештво, авторот во сите традиционални теми и жанрови умееше да ја вреже својата сопствена и сложена творечка личност. Мартиноски најчесто во своите дела е свртен кон човекот во сета своја изнијансирана изразност - мајчинството, љубовта, портретот - се темите низ кои авторот ги откриваше физичките и психолошките карактеристики. Тој е прочуен по своите портрети со беспомошни изрази, меланхолични и проткаени со лирска резигнација. Ликовите се од неговите омилени амбиенти од скопските предградија. Авторот во текот на повеќе години сликал само женски ликови, освен некои портрети по порачка или кога го работел сопствениот лик. Исто така Мартиноски насликал и неколку женски актови кои можат да се доближат до најдобрите остварувања на уметникот со овој мотив. katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 7

Темите на мајчинството, разработени со различен и специфичен стилски развој, ги доживувал, со еден внатрешен респект на уметникот кон самата личност. Мајката најчесто е предадена со цврста става и со убаво моделирана глава. Во нејзиното држење се изразува ненаметлива гордост и достоинство. Стилскиот аспект (особено ликот), граден е со обмислен ликовен реалистички јазик, без академска дотераност. Извесни делови од телото, особено рацете, авторот најчесто ги слика со ненаметлива деформација, послободен ликовен третман и со потенцирање на потегот. Мајката со детето, најчесто е претставена во мирна атмосфера, со извесна спокојност и помиреност со животот и нејзиното судбинско прифаќање, што е карактеристично за овој циклус на дела на Мартиноски. Уметникот умеел да ја открие психологијата на овие специфични модели, нивниот животен оптимизам и скромност, но и она задоволство што судбината им го предала, кое особено се забележува во ликот и во необичниот став на мајката, нејзиното тело, главата и реалистично пирамидалната поставеност на фигурата. До 1936 година, уметничката личност на Мартиноски дефинитивно созреала. Тој и понатаму ќе ги бара своите главни мотиви и модели во циганските маала во Скопје, откривајќи ја општествената реалност на предвоена Македонија. Во оваа фаза на лирски реализам, Мартиноски предал слики на сиромашно облечени момчиња и девојчиња со милозливи, носталгични лица и убаво обликувани тела и глави. Од 1938 - 1941 година, во делата на Мартиноски се развил еден вид социјален реализам, како израз на симпатијата кон сиромашните и како вистински одраз на животот. Претставувајќи мајки со деца, момчиња и девојчиња, тој често пренагласувал некои детали за да искаже страдање и човечка резигнација. Личностите се портретирани со укажување на горчината на тешкиот и нерадосен живот, а во неколку од темите "мајки со деца# и "доилки#, социјалните и психолошки моменти понекогаш се натуралистички нагласени. Поимпресивни резултати уметникот постигнал при реализација на претстави на полуголи девојки и многубројните портрети на деца или момчиња. Мартиноски тогаш насликал и неколку мртви природи кои се меѓу најдобрите негови дела од овој вид. Преовладуваат мртвите природи со цвеќиња, риби, дивеч (особено во нему својствените дела работени на стакло) со сезанистички пристап и понекогаш употреба на фовистички и експресионистички тонови при третирање на предметите (звучни, заситени колористички плотни и потези). Цртежите на Никола Мартиноски најпрвин го следеле реалистичкиот правец, движењата се впечатливо предадени со фина, тенка линија со типична физичко -емоционална обработка на физиономиите. Тој создал голем број цртежи со возбудлива ликовна физиономија, со медитерански обележја, најчесто со дионизиско - еротски мотиви изведени со модерната творечка логика на авторот, кои во тоа време претставувале највпечатлива авангардна ликовна провокација на македонската уметничка сцена. Цртежите и сликите со паганско - еротски пориви (кои потсетуваат на делата на А. Матис и П. Пикасо), Мартиноски смело ги создавал со примеси на симболизам, надреализам, експресионизам, кубизам, така што критичарите ќе го вклучат како учесник во сексуалната револуција што ја опфати уметноста низ целиот свет во седмата деценија на XX-иот век. Еротиката, како лирска авантура и драма на страста, е присутна во голем број цртежи на Мартиноски, а тука е и митолошкиот феномен, но за да ги отслика современите проблеми преку фантазијата и симболизмот, Мартиноски никогаш не користи директни и вулгарни асоцијации. Овие цртежи биле придонес за целата наша уметност од тоа време. Мартиноски постепено ја менувал својата внатрешна тензија. Така, во цртежите од 1956, 1957, 1958 и 1959 година, внел аглести конструкции и деформации, кубистичка изразност и фантазија во композицијата, невообичаените, драматични и смели позиции на фигурите во просторот или грациозните, рафинирани и извиткани облици, се особено забележливи од 1959 до неговата смрт во 1973 година. Повоеното творештво на Мартиноски се развивало во неколку фази, паралелно со динамичните историски промени во Македонија во тоа време, но и во битна врска со личниот живот на уметникот. Првата фаза е под влијание на социјалистичкиот реализам, истата трае сè до 1950 година. Тогаш Мартиноски во главно го следел своето претходно творештво, проследени со промените предизвикани од новите творечки состојби во повоениот период. На почетокот на овој период, Мартиноски продолжил да ги слика познатите мотиви како: "Мајка со дете#, "Ученикот Диме#, "Бремена жена# итн. Во 1946 година се појавиле слики со идилични и пасторални мотиви, сцени со жетви, ора и слично, предадени со сентиментални и нежни стави. Многу портрети од тоа време се третирани со нервозни потези, без разработка и рафинман. Цртежите на Мартиноски од овој период ја имаат и понатаму истата вредност како и претходните цртачки дела. Покрај веќе споменатите мотиви, Никола Мартиноски е познат и по голем број на слики со тема "Крушевски амбиенти#, "Свадби#. Овие сцени со многу фигури во народни или модерни облеки, се сместени во крушевските куќи, со сите нивни специфични детали. Уметникот се чувствувал приврзан кон овие луѓе и кон нивната средина, но сепак ги прикажува со блага katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 8

иронија и ликовна слобода, понекогаш доближена до карикатуралност. Во многу мртви природи од овие години, Мартиноски речиси ја достигнал синтезата на експресионизмот и третманот на Сезан. Во поуспешните дела, нагласена е масата на предметите, смелоста на редукцијата и богатството на боите. Мартиноски во серија цртежи ја прикажал скопската трагедија од 1963 година. Тоа се поетизирани, патетични или драматични претстави, изведени со креди во боја, молив или фломастер. Во елегантни и маниристичко истанчени линии, континуирани, меѓусебно поврзани или прекршени, Мартиноски предал фигурални композиции, сместени или расфрлани низ бескрајниот простор. Такви се (стилски) и двете масла со темата "Земјотрес#, кои се негови по рутински остварувања. Академикот Никола Мартиноски е сликар со високо стилско - изразни ликовни вредности, уметник со посебна и ретка индивидуалност во ликовниот ракопис. Со целокупното ликовно творештво, академскиот сликар Мартиноски, ќе остане засекогаш забележан во страниците на историјата на ликовната уметност кај нас, како прв модерен експресионист и основоположник на македонската современа ликовна уметност. Тој е уметник кој во преодниот историски момент (почетокот на XX-иот век) раскина како со академскиот, така и со провинцискиот поглед на светот, така што Мартиноски инаугурирал една нова култура на сликање, која може да се нарече и како апотеза на високиот модернизам во македонското сликарството.

Мирјана Талеска

12 14 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 9

16 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 10

NIKOLLA MARTINOSKI DHE ESTETIKA E TIJ FIGURATIVE

…i zhytur thellë në modelin, Nikolla as që ka vrojtuar bazamentin mbi të cilin ka realizuar vizatimin, por dora e tij, vetë i ka tërhequr lëvizjet. Vetëm, kohë pas kohe ka lëshuar shikimin e tij sa për të kontrolluar dhe më pas ka lënë dorën të veproj me lirinë e njëjtë krijuese. Është më se evidente se dora e mjeshtrit në vete ka poseduar një koncetrim të diturisë së madhe, shkathtësisë dhe mjeshtërisë së rallë. Për këtë arsye, ai vet do të theksoj aq shumë rolin e dorës në mjeshtërinë e pikturimit.

Bllazhe Koneski

Nikolla Martinoski është autorë i cili meriton sërish dhe për raste të ndryshme ta përkujtojmë rolin dhe vendin e tij historik gjatë krijimit dhe zhvillimit të artit bashkëkohorë maqedonas, si pjesë përbërëse e kulturës kombëtare në Maqedoni dhe më gjerë. Kontributi artistik i Martinoskit, së bashku me veçoritë e estetikës së tij artistike dhe synimet e tij pikturale, janë të pa përsëritshme. Arritjet e tij artistike do të përcaktojnë rolin e vërtetë historik të autorit. Në bazë të kësaj ekspozite retrospektive (të paplotësuar), me rastin e 110 vjetorit të lindjes dhe 40 vjetorit të vdekjes së artistit, do ta theksojmë rëndësinë e ekzistencës së tij artistike, njëkohësisht do të zbulojmë rrugën për analizën objektive shkencore dhe vlerësimin e çdo punimi të tij artistik. Sërish po e zbulojmë, pa mëdyshje dhe me dinjitet, rolin e tij si themelues i artit bashkëkohorë maqedonas, rrënjësisht të lidhur me trevat e vendlindjes dhe traditës artistike figurative në Maqedoni. Ambientet artistike – figurative, specifike dhe të zhvilluara Evropiane, do të ushtrojnë ndikime te Martinovski por nga ana tjetër do ti ndihmojnë shumë në aspekt të formimit dhe sjelljes artistike të Martinovskit. Piktori zotëron mënyrën e depërtimit të thellë emocional, të zbulimit dhe pranimit të aktualiteteve të asaj kohe, para se gjithash të risive që kanë të bëjnë me lëvizjet artistike në qarqet e shkollës artistike të Parisit kah fundi i viteve 30-ta të shekullit XX, në veçanti karakteristikat shpirtërore dhe estetike të ekspresionizmit evropian, me theks variantin gjerman dhe francez, që do të lënë mbresa të thella mbi formimin shpirtërorë dhe estetik të Nikolla Martinoskit, këtu në veçanti do ti veçojmë mësimet nga piktorët: Modiljani, Kislingu, Sutini, Pikaso, Shagali etj. Nikolla Martinoski me veprat e tij do ta ndryshoj klimën artistike figurative në Maqedoni, ai do të nxisë modernizimin dhe emancipimin e detyrueshëm në fushën e pikturës, vizatimit dhe përpilimit të grafikës te ne. Те Martinovski nga njëra anë është evident animi i tij ndaj vlerave të pikturës sonë mesjetare, kurse nga ana tjetër, ai përmes nënshkrimit të tij individual artistik do të jap një shembull personal të një krijimtarie artistike – figurative kombëtare, që paraqet një sintezë të elementeve tradicionale dhe bashkëkohore në artin figurativ. Këto karakteristika themelore, kanë një rëndësi të posaçme për krijimtarinë e Martinoskit dhe për rrugën personale zhvillimore të tij, për arsye se të njëjtit vazhdimisht do të depërtojnë me moduse dhe intensitete të ndryshme nëpër punimet e artistit, e gjithë kjo është si rezultat i intimës së thellë të personalitetit të tij. Gjithçka që Martinovski do të mësoj gjatë shkollimit dhe qëndrimit në Bukuresht dhe Paris, si ambiente me zhvillim të lartë kulturorë, asnjëherë nuk do tа ndryshojnë përcaktimin e thellë të qenies krijuese të artistit. Disa prej këshillave të dhëna nga piktorët e njohur, siç ishte ai i artistit francez Zhorzh Bisier (profesor në Akademinë Ronsan në Paris) për Martinovski, ishin: “të mbetet autentik, besnik i vetes, ballkanik”, që do të luaj një rol të madh që Martinovski thellë të përcaktohet në kornizat e veprimit të tij krijues. Vendi kulmorë në artin bashkëkohorë maqedonas, me merita i ndahet Martinovski, për shkak të rolit të tij bashkues të epokave, afërsisë emotive dhe respektit të thellë emocional ndaj pikturës mesjetare në Maqedoni dhe sintezës që ai do ta krijojë, së bashku me rrymimet bashkëkohore dhe moderne. Në krijimtarinë re tij të pasur, autori në të gjitha temat dhe zhanret tradicionale dinte të rrënjosë personalitetin e tij të komplikuar krijues. Martinovski, në veprat e tij më shpesh do të fokusohet drejtë njeriut me të gjitha nuancat e shprehjes – tema të dashurisë, dashurinë e nënës, portretet e ndryshme – janë temat përmes të cilave autori i zbuloi karakteristikat fizike dhe psikologjike. Artisti do të njihet me portretet që përmbajnë fytyrat e pashpresa, psikologjike, melankolike dhe të thurura me rezignacion lirik. Personazhet janë nga ambientet e preferuara të lagjeve të Shkupit. Autori me vite të tëra do të pikturoj vetëm femrat, me përjashtim të disa portreteve të porositura ose auto portretet. Gjithashtu Martinoski ka pikturuar edhe disa akte të femrave, që mund ti afrohen realizimeve më të bukura të artistit në aspekt të këtij motivi. Temat që kanë të bëjnë me dashurinë amnore, janë të punuara me zhvillim të ndryshëm dhe specifik të stilit, që do ti përjetoj me një respekt të brendshëm ndaj vetë personaliteteve të trajtuara. Nëna më shpesh do të prezantohet me qëndrimin e fortë dhe me kokën bukur të modeluar. Në qëndrimin e saj do të shprehet një krenari e pa imponuar që përcillet me dinjitet. Në aspektin stilistik (në veçanti fytyra) do të realizohet në gjuhën e kuptimësuar realistike, pa qasje të detajeve akademike. Disa pjesë të trupit, në veçanti duart, autori më shpesh i pikturon me deformime katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 11

të pa imponuara, trajtim të lirë figurativ dhe me theksim të lëvizjes. Nëna me fëmijën më shpesh do të prezantohet në një ambient të qetë, me qetësi shpirtërore, në gjendje të pajtimit me jetën dhe pranim e fatit, që është karakteristike për këtë cikël të veprave të Martinoskit. Artisti din të zbuloj psikologjinë e këtyre modeleve specifike, optimizmit e tyre jetësorë dhe modestinë, por edhe kënaqësinë që fati ua ka përcaktuar e që në veçanti vërehet në fytyrën e qëndrimit jo tipik të “Nënës” përmes prezantimit realistik të trupit, kokës, dhe figurës së saj piramidale. Deri në vitin 1936, personaliteti artistik i Martinoskit do të arrij pjekurinë definitive. Ai edhe më tej do ti kërkoj motivet dhe modelet kryesore në lagjet e jevgjve të Shkupit, duke zbuluar realitetin shoqërorë të Maqedonisë në periudhën e paraluftës. Në këtë fazë të realizimit lirik, Martinoski do të realizoj piktura të djemve me rrobe të varfra dhe të vashave me fytyra të buta dhe nostalgjike, me trup dhe kokë mirë të formësuar. Prej vitit 1938 – 1941, në veprat e Martinoskit do të zhvillohet një lloj i realizimit social, si shprehje e simpatisë ndaj shtresës së varfër dhe si shprehje e vërtetë e jetës. Duke i prezantuar nënat me fëmijët, djemtë dhe vashat, artisti shpesh do të theksoj disa detale që të shpreh vuajtjet dhe rezignacionin njerëzorë. Personalitetet janë të portretuar me theksimin e jetës së vështirë dhe fatkeqe, kurse në disa prej realizimeve të edicionit “Nëna me fëmijë” dhe “Gjidhënësja”, do të prezantohen çastet sociale dhe psikologjike që do të kapen me nuanca naturalistike. Rezultate më mbresëlënës artisti do të arrij gjatë vizatimit të vashave gjysmë të zhveshura dhe portreteve të shumta të fëmijëve ose djemve. Martinoski, atëkohë do të pikturoj edhe disa “natyra të vdekura” që do të radhiten në mesin e veprave më të mira të këtij zhanri. Në këtë fushë dominojnë natyra të vdekura me lule, peshq, kafshë gjuetie (në veçanti në veprat e punuara në qelq) me qasje sezaniste dhe ndonjëherë përmes trajtimit fovist dhe ekspresionist të gjësendeve (lëvizje tonike, sipërfaqe me kolorite të pasura). Vizatimet e Nikolla Martinoskit në fillim do të përcjellin drejtimet realistike, lëvizjet artistike do të përcillen me vija të holla mbresëlënëse dhe me trajtim tipik fizik – emocional të fizionomive. Artisti ka krijuar një numër të madh të vizatimeve me fizionomi të trazuar fizionomie, me nuanca të mediteranit, më shpesh me motive erotike – dionisiane të realizuar përmes logjikës bashkëkohore krijuese të artistit, që në atë kohë paraqisnin provokime më mbresëlënëse avangarde në skenën artistike maqedonase. Vizatimet dhe pikturat me motive pagane – erotike (që përkujtojnë veprat e A. Matis dhe P. Pikaso), artisti Martinoski me guxim të madh do ti pikturoj duke shtuar elemente të simbolizmit, surrealizmit, ekspresionizmit, kubizmit, ashtu që Martinoskin kritikët do ta bashkëngjisin si pjesëmarrës në revolucionin seksual që do të përfshij artin e mbarë botës gjatë dekadës së shtatë të shekullit XX. Erotika, si aventurë lirike dhe dramë e epshit, është e pranishme te pjesa më e madhe e vizatimeve të Martinoskit, këtu kemi edhe fenomenin mitologjik, por me qëllim të prezantimit të problemeve bashkëkohore përmes fantazisë dhe simbolizmit, Martinoski asnjëherë nuk shfrytëzon asociacione të drejtpërdrejta vulgare. Këto vizatime kanë qenë kontribut për tërë artin tonë të asaj kohe. Martinoski gradualisht do të ndryshoj tensionin e tij të brendshëm. Kështu, në vizatimet e viteve 1956, 1957, 1958 dhe 1959 gjatë kompozimit ai do të shfrytëzoj konstruksione këndore dhe deformimet, shprehjet e kubizmit dhe imagjinatën, pozicionet e pazakonta, dramatike dhe të guximshme të figurave në hapësirë ose format e rafinuara gracioze, që janë shumë të pranishme prej vitit 1959 deri në vdekjen e tij në vitin 1973. Krijimtaria e pasluftës është zhvilluar në disa faza, paralelisht me ndryshimet dinamike të historisë në Maqedoni, në atë kohë, por të njëjtit kanë lidhje esenciale me jetën personale të artistit. Faza e parë do të jetë nën ndikimin e realizmit socialist dhe zgjat deri në vitin 1950. Atëherë Martinoski kryesisht do të përcjell krijimtarinë e tij të mëhershme, me ndryshime të shkaktuara nga gjendjet e reja krijuese të periudhës së pasluftës. Në fillim të kësaj periudhe, Martinoski ka vazhduar që ti pikturoj motivet e njohura siç janë: “Nëna me fëmijë”, “Nxënësi Dime”, “Gruaja shtatzëne” etj. Në vitin 1946 do të paraqiten pikturat me motive idilike dhe pastorale, skena me korrje, valle dhe të ngjashme, që do të prezantohen përmes figurave sentimentale dhe të buta. Një numër i madh i portreteve nga kjo periudhë kohore do të trajtohen me lëvizje të nevrikosura , pa trajtime të thella dhe të pa rafinuara. Vizatimet e Martinoskit që datojnë nga kjo periudhë kohore edhe më tej kanë vlerë të njëjtë njësoj sikur veprat e periudhave të mëhershme. Përskaj motiveve të lartpërmendura, Nikolla Martinovski është i njohur edhe për nga numri i madh të pikturave me temën “Ambiente të Krushevës” dhe “Dasmat”. Këto skena dallohen me shumë figura me veshje kombëtare dhe moderne, që janë të akomoduar në shtëpitë e Krushevës, me të gjitha detajet specifike. Edhe pse artisti ndjen afërsi me këta njerëz dhe me ambientin e tyre, prapëseprapë do ti prezantoj me ironi të lehtë dhe me liri artistike figurative, ndonjëherë edhe me nuanca të përafërta me karikaturën. Te një numër i madh i pikturave me motive të “natyrës së vdekur” që i përkasin kësaj periudhe kohore, Martinoski pothuajse do të realizoj sintezën e ekspresionizmit dhe trajtimit sezanian. Në realizimet më të suksesshme do të theksohet tryeza e gjësendeve, guximi i reduktimit dhe llojllojshmëria e ngjyrave. Martinoski në një varg të vizatimeve do ta prezantoj tragjedinë e Shkupit të vitit 1963. Bëhet fja lë për shfaqe të poetizuara, patetike ose me nuanca dramatike, që janë të realizuara përmes shkumësave me ngjyra, me laps ose flomasterë. Përmes vijave të holla dhe elegante, të katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 12

vazhdueshme, të ngërthyera mes vete ose përmes vijave të ndërprera, Martinoski do të realizoj kompozita figurale të akomoduara ose të shpërndara në hapësirë të pafundme. Me stil të tillë janë edhe dy punimet në teknikë të vajit që shtjellojnë temën “Tërmeti”, e që prezantojnë realizimet më rutine të autorit. Akademiku Nikolla Martinoski është piktor me vlera të larta të shprehjes stilistike dhe figurative, artist me një individualitet të posaçëm dhe të rallë të shprehjes figurative. Me opusin e tërësishëm artistik, piktori akademik Martinoski, çdo herë do të mbetet në analet e historisë së artit figurativ maqedonas, si Ekspresionisti i parë modern dhe si themelues i artit figurativ bashkëkohorë maqedonas. Martinoski është artist i cili gjatë periudhës kalimtare historike (fillimin e shekullit XX) do të braktis qëndrimet akademike por edhe ato provinciale mbi botën, kështu që ai do të inauguroj një kulturë të re të pikturimit, që mund të quhet edhe si apoteozë e “modernizimit” të lartë në pikturën maqedonase.

Mirjana Taleska

11 22 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 13

25 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 14

34 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 15

38a 44 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 16

49 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 17

14 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 18

NIKOLA MARTINOSKI AND HIS ART AESTHETICS

…immersed in the model, Nikola did not even heed the surface he made his drawing on, it was as if the hand itself pulled the brush stroke. It was only now and then that he would briefly lower his gaze to check and the hand would shortly be presented with the same freedom of action. Obviously, the master’s hand possessed an immense concentration of knowledge, sense and experience. It is precisely for these reasons the artist himself emphasized the role of the hand in the artistic craft. Blaze Koneski

Nikola Martinoski is an author who deserves to be mentioned repeatedly and on various occasions, to remind us of his historic importance and his place in the creation and development of contemporary Macedonian fine art, as an integral part of the national culture in Macedonia, in general. Martinoski’s artistic contribution, together with the singularities of his art aesthetics and his painting achievements, is unique. His artistic achievements defined the true and historic role of the author. Based on this (partial) retrospective assumption, on the occasion of 110 years from his birth and 40 years from his death, we determine the significance of his artistic existence and uncover the path to an objective scientific analysis and appreciation of his every work. We discover again, consistently and unambiguously, his part as the founder of contemporary Macedonian fine art, deeply rooted in his homeland and the artistic tradition in Macedonia. The specific and very developed European artistic environments influenced the author greatly and helped form Martinoski’s artistic production. The painter was capable of deep and emotional identification, to discover and absorb or accept the particular prevailing topics of the era, the artistic movements of the Paris art school, above all, the European expressionism, especially the German and French, which will leave a strong mark on the spiritual and aesthetic growth of Nikola Martinoski, particularly the lessons from painters: Modigliani, Kisling, Soutine, Picasso, Chagall etc. Nikola brought a change to the artistic climate in Macedonia with his work, making a considerable modernization and emancipation in painting, drawing and graphics. On the one hand, Martinoski’s partiality towards the values of our medieval painting is evident, while, on the other hand, he created, with his unique artistic signature, a personalexample of mature national artistic creation, which is a synthesis of contemporary and traditional in fine art. These basic features are particularly important to Martinoski’s work and development as they resurface constantly in a different manner and with varying intensity in his works, all of that being a result of the innermost in his personality. All that Martinoski learnt during his education and stay in Bucharest and Paris, two greatly developed cultural environments, never changed the deepest determination of his artistic being. Some of the advice to Martinoski by famous painters, such as the French artist George Bissier (professor at the Ronson Academy in Paris) were to: “remain true to himself, to remain Balkan”, which greatly influenced his deep determination in the artistic world. Martinoski’s place at the pinnacle of Macedonian contemporary art is well deserved due to his distinct connection of epochs; the emotional closeness and high regard towards medieval painting in Macedonia and the synthesis he created, together with contemporary modern currents. In his exceptionally prolific artwork, the author was able to interweave his own complex artistic personality in all the traditional themes and genres. Most often in his works, Martinoski is focused on man in all the nuanced expressions - motherhood, love, portrait – are all themes through which the author revealed the physical and psychological features. He is renowned for his portraits of helpless expressions, melancholic and woven with lyrical resignation. The characters come from his favorite ambient and the Skopje suburbs. In the course of many years, the author painted only female faces, except for commissioned portraits or when he worked on his own visage. Martinoski, moreover, painted several female nudes that come close to his best achievements of this motif. He experienced the themes of motherhood, developed with a varying and specific stylistic growth, with an inner respect for the person herself. The mother is most often presented with firm stature and well shaped head. Her poise expresses quiet pride and dignity. Stylistically, (especially in the face) she is built with a premeditated and realistic artistic language, without academic decorativeness. Certain parts of the body, especially the hands, are painted by the author with a subtle deformation, a slightly freer artistic treatment and emphasis of the stroke. The mother with a child is generally presented in a calm atmosphere, with a certain peacefulness and acquiescence and acceptance of destiny, which is characteristic of this cycle of Martinoski’s. The artist was capable of revealing the psychology underlying these specific models, their life optimism and modesty, but also the pleasure bestowed on them by fate, which is especially visible in the face and the unusual posture of the mother, her head and body and the realistic and pyramidal placement of the figure. katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 19

The artistic personality of Martinoski definitely matured by 1936. He would continue to draw his main motifs and models from the gypsy neighborhoods in Skopje, uncovering the societal reality of pre-war Macedonia. During this phase of lyrical realism, Martinoski produced paintings of poorly clad boys and girls with kind, nostalgic faces and well-shaped heads and bodies. From 1938 – 1941, the works of Martinoski developed a kind of social realism, as an expression of empathy for the poor and as a realistic portrayal of life. Portraying mothers with children, boys and girls, he would often overemphasize certain details so as to express the suffering and human resignation. The people are portrayed by pointing out the bitterness of the hard and joyless life, and in several “mothers with children” and “wet nurses” the social and psychological moments are sometimes naturalistically emphasized. The author achieved more impressive results in portraying half-naked girls and numerous portraits of children or boys. At that period, Martinoski also painted several still natures, which are among his best works of this type. The predominant still natures are flowers, fish and game (especially in his typical works done on glass) with a sensationalistic approach and occasional use of fauvistic and expressionistic treatment of the objects (auditive, saturated colorful surfaces and strokes). Nikola Martinoski’s drawings followed, in the beginning, the realistic trend, the movements are conspicuously presented with a fine, thin line and typical physical-emotional processing of the physiognomy. He created a number of drawings of exciting artistic physiognomy, with Mediterranean characteristics, mostly of Dionysian-erotic motifs, done in the modern creative logic of the author, which were, at the time, a most conspicuous avant-garde artistic provocation on the Macedonian art scene. The drawings and paintings of pagan-erotic impulse (reminiscent of the works of A. Matisse and P. Picasso), Martinoski boldly created with mixtures of symbolism, surrealism, expressionism, cubism, which is why critics included him as a participant in the sexual revolution that encompassed worldwide art in the seventh decade of the 20th century. The erotic, as a lyrical adventure and a drama of passion, is present in many drawings by Martinoski, the mythological phenomenon also being present, but he never uses direct or vulgar associations to present some contemporary problems through fantasy and symbolism. These drawings contributed to our overall art of the time. Martinoski gradually substituted his inner tension. Thus, in the drawings of 1956, 1957, 1958 and 1959, he introduced angle constructions and deformations, cubistic expression and fantasy in the composition, the unusual, dramatic and bold positions of the figures in space, or the gracious, refined and curved shapes, which are especially noticeable from 1959 till his death in 1973. Martinoski’s post-war work developed in several phases, simultaneously with the dynamic historical changes in Macedonia at the time, but also in close relation with the artist’s personal life. The first phase was under the influence of social realism and lasted until 1950. At that time, Martinoski mainly followed his previous work, with changes caused by the new creative conditions of the post-war period. At the beginning of this period, Martinoski continued to paint the well-known motifs, such as: “Mother with Child”, “Dime the Schoolboy”, “Pregnant Woman” etc. In 1946 paintings of idyllic and pastoral motifs appeared, scenes of harvests, folk-danсеs etc., presented with sentimental and gentle postures. Many of the portraits of the time were treated with anxious strokes, quick work and refinement. Martinoski’s drawings of this period still have the same value as the previous drawing works. Apart from the already mentioned motifs, Nikola Martinoski is also famous for a number of paintings on the topic of “Krushevo Ambients” and “Weddings”. These scenes, with a lot of figures dressed in national or modern dress, take place in the houses in Krushevo, containing all their specific details. The artist felt partial to these people and their environment, but presented them, nevertheless, with slight irony and artistic freedom, sometimes bordering on caricature. In many of the still natures from this period, Martinoski almost achieved the synthesis of expressionism and the treatment of Sesan. In the most successful works, the mass of the objects, the boldness of reduction and the richness of colors are emphasized. Martinoski presented the Skopje tragedy of 1963 in a series of drawings. These presentations are poeticized, pathetic or dramatic, done in colored chalks, pencil or felt-tip. Using elegant and manneristically thinned lines, continuous, interconnected or broken, Martinoski presented figural compositions, placed or scattered across an endless space. Such quality (stylistically) is present in both his oils on canvas on the topic of “earthquake”, which are his more routine accomplishments. Academician Nikola Martinoski is a painter of highly stylistic and expressive artistic value, an artist of rare and special individuality of artistic signature. His complete artwork makes academic painter Martinoski remembered forever in the pages of our art history, as the first modern expressionist and founder of contemporary Macedonian fine art. He is an artist who, in the transitional historical period (the beginning of the 20th century), broke free from the academic and provincial worldview, thus welcoming a new painting culture that can be called apotheosis of high modernism in Macedonian painting.

Mirjana Taleska katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 20

Биографија:

Никола Мартиноски e роден е во Крушево во 1903 година, дипломирал на Училиштето за убави уметности во Букурешт, Романија во 1927 како најдобар студент на генерацијата. Во 1927 и 1928 година престојувал во Париз каде ја посетува Académie de la Grande Chaumière и Ransan. По враќањето во Македонија, освен воведувањето на европските модерни сликарски обележја , тој се истакнал и со својата активност во областа на културата и уметноста. Мартиноски раководел со Средното ликовно училиште во Скопје, Друштвото на ликовните уметници, Уметничката галерија во Скопје или денес позната како Национална галерија на Македонија, учествува во формирањето на Македонската академија на науките и уметностите, институции кои и денес се основни носечки елементи на македонскиот културен живот. Неговите уметнички дела се наоѓаат во колекциите на повеќе музеи и галерии, како и во голем број приватни колекции во земјата и во странство. По студиите, тој за кратко останал во Скопје, а потоа заминува во Париз. Престојот таму од 1927 до крајот на 1928 година претставува пресвртница во уметничкиот развој на Мартиноски. Мартиноски се вратил во Скопје кон крајот од 1928 година, кое во тоа време било главен град на таканаречената Вардарска бановина. Мартиноски реализирал неколку самостојни изложби во Скопје, а треба да се спомене дека освен првата (1929), сите останати изложби (1930, 1931, 1935, 1936, 1938 и 1939) биле организирани од новооснованото друштво на пријателите на уметноста „Јефимија”. Освен во Скопје, Мартиноски самостојно изложувал и во Белград (1931, 1932) и Загреб (1936, 1937), а учествувал и на повеќе групни изложби во Југославија и надвор од неа (Прага, Софија, Солун или Рим) како член на белградската група „Облик”. Една сезона (1939 - 1940) Мартиноски бил ангажиран како хонорарен сценограф во Скопскиот театар. По ослободувањето на Скопје, Мартиноски се вратил и го основал денешното Училиште за применета уметност и бил прв директор на училиштето сè до 1949 година, кога станал директор на новооснованата Уметничка галерија – Скопје (денес Национална галерија на Македонија). Два пати бил избран за народен пратеник во федералното собрание на Југославија, а неколку пати бил претседател на ДЛУМ (Друштво на ликовни уметници на Македонија). Неговите дела биле изложени и на првите повоени изложби во Југославија и странство. Во педесеттите години Мартиноски реализирал повеќе самостојни изложби на цртежи, често патувал и бил во допир со најновите тенденции во светската современа уметност. Во шеесеттите реализирал неколку самостојни изложби а учествувал и во неколку групни изложби во странство, вклучувајќи ја и големата изложба на југословенска уметност „Од праисторијата до модерната” во Париз, во 1971 година. Сè до неговата смрт Мартиноски бил директор на Уметничката галерија - Скопје, а во 1967 година станал и редовен член на Македонската академија на науките и уметностите. Тој е добитник на Награда за животно дело (1964) и Наградата АВНОЈ (1967). Во 1968 година, во Крушево, е основана Галеријата на Никола Мартиноски, со повеќе дела кои тој му ги подарил на својот роден град. Мартиноски бил креативно активен, сè до неговата ненадејна смрт, на 7 февруари 1973 година.

Изложби Никола Мартиноски реализирал околу 40 самостојни изложби. Од 1929 до 1971 неговите дела повеќепати биле изложувани во Скопје, Белград, Нови Сад, Загреб, Љубљана,Париз и Дижон. По неговата смрт во 1973 година, две комеморативни изложби со ретроспективен карактер биле одржани во Белград (1973) и Скопје (1975, 1976, 1981, 1983,1993, 2003.) Некои од ремек делата на Мартиноски биле изложени и на бројни групни изложби во Скопје, Букурешт, Париз, Бел град, Софија, Љубљана, Москва, Прага, Варшава, Вашингтон, Њујорк, Лугано, Мексико, Сити, Осло, Дижон, Лондон, Истанбул, Рим, Њу Делхи и др.

Награди 1927 - „Награда за дипломска работа“, Букурешт, Романија 1950 - „Награда за автопортрет“, Скопје 1953 - „Награда на град Скопје“ 1955 - „Награда на град Скопје“ 1959 - „Октомвриска награда на СР Македонија за сликарство“, Скопје 1964 - „Сребрена плакета на Сојузот на ликовните уметници на Југославија на белградското триенале“, Белград 1964 - „Награда за животно дело“, Скопје 1967 - „Награда на АВНОЈ“, Белград - наградата АВНОЈ е највисоко признание од областа на науката и уметноста во рамките на бившата СФРЈ. Никола Мартиноски е прв ликовен уметник од Македонија кој е одликуван со награда АВНОЈ. 1968 - Награда „Нерешки мајстори” на ДЛУМ, Скопје 1972 - Прва награда за цртеж на изложбата „Нашето историско минато во делата на македонските ликовни уметници”, Скопје katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 21

Biografi:

Nikolla Martinovski ka lindur në Krushevë në vitin 1903, ka diplomuar në Shkollën për artet e bukura në Bukuresht, Romani në vitin 1927 si studentë më i mirë i gjeneratës. Në vitin 1927 dhe 1927 ka qëndruat në Paris ku dhe do të vizitoj Académie de la Grande Chaumière и Ransan. Pas kthimit në Maqedoni, përskaj implementimit të tendencave bashkëkohore evropiane, ai do të spikatet me aktivitete në fushën e kulturës dhe artit. Martinovski ka udhëhequr Shkollën e mesme të artit figurativ në Shkup, Shoqatën e artistëve të artit figurativ, Galerinë artistike në Shkup që sot njihet si Galeri Kombëtare e Maqedonisë. Martinovski do të marrë pjesë në formimin e Akademisë së shkencave dhe arteve të Maqedonisë dhe institucioneve tjera që sot paraqesin elementet bartëse të jetës kulturore në Maqedoni. Veprat artistike të Martinovski gjenden në koleksionet e një numri të madh të muzeve dhe galerive, si dhe në koleksionet e shumta private në vend dhe në shtetet e jashtme. Pas studimeve, ai do të mbetet një kohë të shkurtër në Shkup dhe më pas udhëton për në Paris. Qëndrimi atje prej vitit 1927 deri në fund të vitit 1928 do të paraqesë kthesën artistike të Martinovskit. Artisti është kthyer në Shkup kah fundi i vitit 1928, që në atë kohë ka qenë kryeqyteti i së ashtuquajturës Krahinë e Vardarit. Martinovski ka realizuar disa ekspozita të pavarura në Shkup, gjithashtu duhet të theksohet fakti se përskaj ekspozitës së parë (1929), të gjithë ekspozitat tjera (1930, 1931, 1935, 1936, 1938 dhe 1939) janë organizuar nga shoqata e porsaformuar e miqve të artit „Јеfimija”. Përskaj Shkupit, Martinovski ka realizuar ekspozita të pavarura në Beograd (1931, 1932) dhe në Zagreb (1936, 1937), gjithashtu ka marrë pjesë në më shumë ekspozita grupore në Jugosllavi dhe në shtetet e huaja (Pragë, Sofje, Selanik dhe Romë), si anëtarë i grupit të Beogradit “Forma”. Një periudhë kohore (1939-1940) ai do të angazhohet si skenograf honorar në teatrin e Shkupit. Pas çlirimit të qytetit të Shkupit, Martinovski do të kthehet dhe do të themelojë Shkollën e sotme të artit aplikativ dhe ka qenë drejtor i parë i kësaj shkolle deri në vitin 1949 kur do të bëhet drejtor i Galerisë së re të themeluar artistike – Shkupi (sot Galeria Kombëtare e Maqedonisë). Dy herë ka qenë i zgjedhur si deputet i popullit në Kuvendin popullorë të Jugosllavisë, dhe disa herë ka qenë kryetarë i SHAFM (Shoqata e artistëve të artit figurativ të Maqedonisë). Veprat e tij janë ekspozuar edhe në ekspozitat e para të pas luftës në Jugosllavi dhe në shtetet e huaja. Në vitet e pesëdhjeta ai ka realizuar më shumë ekspozita të pavarura të vizatimeve, shpeshherë ka udhëtuar dhe ka mbajtur kontakte me tendencat e reja në artin bashkëkohorë botërorë. Në vitet e gjashtëdhjeta, Martinovski ka realizuar disa ekspozita të pavarura, gjithashtu ka marrë pjesë edhe në disa ekspozita grupore në shtetet e huaja, duke përfshirë edhe ekspozitën e madhe të artit jugosllav “Prej para historisë deri në periudhën moderne” në Paris, në vitin 1971. Deri në vdekjen e tij, Martinovski ka qenë drejtor i Galerisë kombëtare – Shkup, kurse në vitin 1967 bëhet anëtarë i rregullt i Akademisë së shkencave dhe arteve të Maqedonisë. Martinovski ka fituar Çmimin për vepër jetësore (1964) dhe Çmimin KAÇKM (1967). Në vitin 1968, në Krushevë do të themelohet Galeria Nikolla Martinovski, me më shumë vepra që ai ia ka dhuruar vendlindjes së tij. Martinovski ka qenë kreativ deri në kohën e vdekjes së befasishme, më 7 shkurt të vitit 1973.

Ekspozitat Nikolla Martinovski ka realizuar rreth 40 ekspozita të pavarura. Prej vitit 1929 deri në vitin 1971 veprat e tij disa herë janë ekspozuar në Shkup, Beograd, Novi Sad, Zagreb, Lubjanë, Paris dhe Dizhon. Pas vdekjes së tij në vitin 1973 dy ekspozita komemorative me karakter retrospektiv janë realizuar në Beograd (1973) dhe në Shkup (1975, 1976, 1981, 1983,1993, 2003) Disa prej veprave më të mira të Martinoskit janë ekspozuar në ekspozita të shumta në Shkup, Bukuresht, Paris, Beograd, Sofje, Lubjanë, Moskë, Pragë, Varshavë, Nju Jork, Lugano, Meksiko Siti, Oslo, Dizhon, Londër, Stamboll, Romë, Nju Delhi etj.

Çmimet 1927 - „Çmimi për punimin e diplomës“, Bukuresht, Romani 1950 - „Çmimi për autoportret“, Shkup 1953 - „Çmimi Qytetit të Shkupi“ 1955 - „ Çmimi Qytetit të Shkupi “ 1959 - „Çmimi i tetorit i RS Maqedonisë për artin e pikturës”, Shkup 1964 - „Pllakati i argjendtë i Lidhjes së artistëve të artit figurativ të Jugosllavisë në trienalen e Beogradit”, Beograd 1964 - „Çmimi për vepër jetësore”, Shkup 1967 - „Çmimi i KAÇKM”, Beograd – çmimi i KAÇKM është mirënjohja më e lartë nga fusha e shkencës dhe artit në suaza të ish RSFJ. Nikolla Martinovski është artist i parë i artit figurativ nga Maqedonia i cili është dekoruar me çmimin KAÇKM. 1968 – Çmimi “Mjeshtrit e Nerezit” nga SHAFM, Shkup 1972 – Çmimi i parë për vizatime në ekspozitën “E kaluara jonë historike në veprat e artistëve tanë të artit figurativ”, Shkup katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 22

Biography:

Nikola Martinoski was born in Krushevo in 1903, and graduated from the School of Fine Arts in Bucharest, Romania in 1927 , as the best student of the year. In 1927 and 1928 he stayed in Paris, where he visited Académie de la Grande Chaumière and Ransan. Upon returning to Macedonia, apart from introducing modern European artistic features, he was also conspicuous with his activity in the field of art and culture. Martinoski managed the Fine arts high school in Skopje, the Fine Artists Association, the Art Gallery in Skopje, known today as the National Gallery of Macedonia, he participated in the establishing of Macedonian Academy of Sciences and Arts , both of which institutions are today primary and leading elements of Macedonian cultural life. His artworks can be found among the collections of numerous museums and galleries, as well as a number of private collections at home and abroad. After the studies he stayed in Skopje for a short time after which he continued to Paris. Martinoski’s stay there, from 1927 till the end of 1928, was a turning-point in his development. Martinoski returned to Skopje at the end of 1928, Skopje at the time being the capital of the so- called Vardarska Banovina (Vardar Banate). He had several individual exhibitions in Skopje, and it is worth mentioning that apart from the first (1929), all the others (1930, 1931, 1935, 1936, 1938 and 1939) were organized by the newly formed association of friends of the art “Jefimija”. Besides Skopje, Martinoski also had individual exhibitions in Belgrade (1931, 1932) and Zagreb (1936, 1937), and he also participated in several group exhibitions in Yugoslavia and abroad (Prague, Sofia, Thessaloniki and Rome), as a member of the Belgrade group “Oblik” (“Shape”). For a season, (1939 - 1940) he was also a freelance scenographer at the Skopje theater. Upon the liberation of Skopje, Martinoski returned and founded the present School of applied arts and took the role of principal till 1949, when he became director of the newly established Art gallery – Skopje (today, the National Gallery of Macedonia ). He was elected twice as national MP in the federal assembly of Yugoslavia, and was president of DLUM (Association of Fine Artists of Macedonia) several times. His works were also exhibited at the first post-war exhibitions in Yugoslavia and abroad. During the 50s he had several individual exhibitions of drawings, he traveled often and kept pace with the latest tendencies in contemporary world art. He had several individual exhibitions in the 60s, and also participated in several group exhibitions abroad, including the great exhibition of yugoslavic art “From pre-history to the modern”, in Paris, in 1971. He was the director of the Art gallery – Skopje till the end of his life, and in 1967 he became a regular member of the Macedonian Academy of Sciences and Arts. He received the Lifework Award (1964) and AVNOJ Award (1967). In 1968, in Krushevo, the Nikola Martinoski Gallery was established, containing numerous works he gifted to his city. He was creatively active up until his sudden death 7 February 1973.

Exhibitions Nikola Martinoski had around 40 individual exhibitions. Since 1929 till 1971 his works were exhibited numerous times in Skopje, Belgrade, Novi Sad, Zagreb, Ljubljana, Paris and Dijon. After his death in 1973 there were two commemorative exhibitions of retrospective nature in Belgrade (1973) and Skopje (1975, 1976, 1981, 1983,1993, 2003.) Some of Martinoski’s masterpieces were also exhibited at numerous group exhibitions in Skopje, Bucharest, Paris, Belgrade, Sofia, Ljubljana, Moscow, Prague, Warsaw, Washington, New York, Lugano, Mexico City, Oslo, Dijon, London, Istanbul, Rome, New Delhi etc.

Awards 1927 – “Award for graduate work“, Bucharest, Romania 1950 – “Award for auto portrait“, Skopje 1953 – “City of Skopje Award“ 1955 - „ City of Skopje Award “ 1959 – “October Award for painting of SR Macedonia, Skopje 1964 – “Silver plaque of the Association of Fine Artists of Yugoslavia at the Belgrade triennale”, Belgrade 1964 – “Lifework Award“, Skopje 1967 – “AVNOJ Award”, Belgrade – the AVNOJ award was the highest acknowledgement in the field of science and art in former SFRY. Nikola Martinoski was the first fine artist from Macedonia to be presented with the AVNOJ award 1968 – “Nereshki majstori” Award by DLUM (Artists Association of Macedonia), Skopje 1972 – First place award for drawing at the exhibition “Our historical past in the works of Macedonian fine artists”, Skopje katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 23

7. Tri de~iwa, 1935/36 15. U~enikot Dime, 1945 Tre fëmijë, 1935/36 Nxënësi Dime, 1945 Three Children, 1935/36 Dime the Schoolboy, 1945 maslo na platno, 39,5 h 69 maslo na karton, 70 h 52 (inv. br. 1113) (inv. br. 5) sops.: Nacionalna galerija sops.: Nacionalna galerija na Makedonija, Skopje na Makedonija, Skopje

8. Dve Cigan~iwa, 1935/36 16. Majka, 1945 Dy jevgjit, 1935/36 Nëna, 1945 Two Gypsy Boys, 1935/36 Mother, 1945 maslo na platno, 61 h 46 tempera na karton, 53 h 41 sops.: MSU, Skopje (inv. br. 11) sops.: Nacionalna galerija 9. Pita~, 1938 na Makedonija, Skopje Lypsari, 1938 Beggar, 1938 17. U~eni~ka, okolu 1945 maslo na platno, 68 h 50 Nxënësja, rreth vitit 1945 sops.: Muzej na grad Skopje Schoolgirl, around 1945 maslo na platno, 89 h 67 10. Devoj~e, okolu, 1939 (inv. br. 170) Vajza, rreth vitit 1939 sops.: Nacionalna galerija Girl, around 1939 na Makedonija, Skopje maslo na karton, 67 h 57 (inv. br. 23) 18. Oro, 1946 sops.: Nacionalna galerija Vallja, 1946 na Makedonija, Skopje Folk Dance, 1946 KATALOG 4. Akt, okolu 1930 i Cve}e, maslo na platno, 32,5 h 42,5 11. Koledari, 1941 okolu 1940 (dvostrana (inv. br. 950) Fëmijët që këndojnë këngët e slika) sops.: Nacionalna galerija Kërshëndellave, 1941 1. Avtoportret, 1926 (?) i Akt, rreth vitit 1930 dhe Lule, na Makedonija, Skopje @enski portret, 1925 (?) rreth vitit 1940 (vizatin i Carol-singers, 1941 maslo na platno, 130 h 90 (dvostrana slika) dyanshëm) 19. Avtoportret, 1949/50 (inv. br. 325) Auto portret, 1926 (?) dhe Nude, around 1930 and Auto portret, 1949/50 sops.: Nacionalna galerija Portret i vajzës, 1925 (?) Flowers, around 1940 Self-Portrait, 1949/50 na Makedonija, Skopje (vizatin i dyanshëm) (double-sided painting) maslo na platno, 44 h 35 Self-Portrait, 1926 (?) and maslo na platno, 67 h 54 12. Portret na devoj~e, 1942 (inv. br. 300) Portrait of a Woman 1925 (?) (inv. br. 1126) sops.: Nacionalna galerija (double-sided painting) sops.: Nacionalna galerija Portreti i vajzës, 1942 Portrait of a Girl, 1942 na Makedonija, Skopje maslo na platno, 48,5 h 34 na Makedonija, Skopje maslo na karton, 40 h 31 sops.: privatna (inv. br. 7) 20. Studija na glava, okolu sopstvenost, Skopje 5. Dve devojki, 1932 sops.: Nacionalna galerija 1950 Dy vasha, 1932 na Makedonija, Skopje Studimi i kokës, rreth vitit 1950 2. Ciganka {to pie kafe, Two Girls, 1932 Study of a head, around 1950 1928 maslo na platno, 66,5 h 52 13. Prodava~ na vesnici, 1942 maslo na platno, 44 h 36,5 Jevge që pinë kafe, 1928 (inv. br. 762) Shitës i gazetave, 1942 (inv. br. 305) Gypsy Woman Drinking sops.: Nacionalna galerija Newspaper Seller, 1942 sops.: Nacionalna galerija Coffee, 1928 na Makedonija, Skopje maslo na {per, 70 h 51 (inv. na Makedonija, Skopje maslo na platno, 90 h 47 br. 905) 6. Dervi{ so bela brada, sops.: Muzej na grad Skopje sops.: Nacionalna galerija 21. Selanki od Kru{evo, 1951 1934/35 na Makedonija, Skopje Fshataret nga Kruesheva, 1951 3. Cigan so crven fes, 1928 Dervishi me mjekër të bardhë, Country Women from Jevgu me fes të kuq, 1928 1934/35 14. Nasmeano devoj~e, 1944 Krushevo, 1951 Gypsy Man with a Red Fez, Dervish with White Beard, Vajza e buzëqeshur, 1944 maslo na platno, 83 h 75,5 1928 1934/35 Smiling Girl, 1944 sops.: Muzej na Makedonija, maslo na platno, 47,5 h 40,5 maslo na karton, 63 h 48 maslo na platno, 46 h 36,5 Skopje (inv. br. 1019) (inv. br. 105) (inv. br. 74) sops.: Nacionalna galerija sops.: Nacionalna galerija sops.: Nacionalna galerija 22. Ramadan, 1952/53 na Makedonija, Skopje na Makedonija, Skopje na Makedonija, Skopje Ramadani, 1952/53 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 24

Ramadan, 1952/53 sops.: Nacionalna galerija 37. Svadba I, 1965/67 45. Doilka, 1970 tempera na karton, 96,5 h na Makedonija, Skopje Dasma I, 1965/67 Gjidhënëse, 1970 66 (inv. br. 387) Wedding I, 1965/67 Wet Nurse, 1970 sops.: Nacionalna galerija 30. No}, 1961 maslo na staklo, 88 h 36 maslo na platno, 78,2 h 66 na Makedonija, Skopje Nata, 1961 (inv. br. 761) sops.: Martin An|elov, Skopje Nightfall, 1961 sops.: Nacionalna galerija 23. Starica so kafe, 1953 maslo na platno, 71 h 66 na Makedonija, Skopje 46. Te{koto, 1970 Plaka me kafe, 1953 (inv. br. 562) Vallja popullore – E vështira, Old Woman with a Cup of sops.: Nacionalna galerija 38. Svadba II, 1965/67 1970 Coffee, 1953 na Makedonija, Skopje Dasma II, 1965/67 (Folk Dance) Teshkoto, 1970 maslo na platno, 125 h 60 Wedding II, 1965/67 maslo na lesonit, 22 h 43 (inv. br. 460) 31. Aj{a, 1962 maslo na staklo, 43,5 h 30,5 sops.: Ivica i Vilma sops.: Nacionalna galerija Ajshe, 1962 (inv. br. 964) Trajanovski, Skopje na Makedonija, Skopje Aisha, 1962 sops.: Nacionalna galerija maslo na staklo, 70 h 45 na Makedonija, Skopje 47. Erotski tanc, 1970 24. Priemen den - Odmor, 1954 (inv. br. 619) Valle erotike, 1970 Ditë e pranimit – Pushimi, 1954 sops.: Nacionalna galerija 38a. Ciganka, 1965 Erotic Dance, 1970 Visiting Day-Rest, 1954 na Makedonija, Skopje Jevge, 1965 tempera na hartija, 48 h 35 maslo na platno, 107 h 68 Gipsy Woman, 1965 sops.: Damjan Sazdovski, (inv. br. 434) 32. Crvena bluza, 1963 maslo na platno, 100 h 70 Skopje sops.: Nacionalna galerija Bluza e kuqe, 1963 sops.: Milka Danova, Skopje na Makedonija, Skopje Red blouse, 1963 48. Akt na mlada Ciganka, 1971 maslo na staklo, 68,5 h 42,5 39. Zemjotres, 1967 Akt i jevgës së re, 1971 25. Trendafili, 1954 (inv. br. 694) Tërmeti, 1967 Nude of a Young Gypsy Trëndafila, 1954 sops.: Nacionalna galerija Earthquake, 1967 Woman, 1971 maslo na platno, 86,5 h 115 Roses, 1954 na Makedonija, Skopje maslo na platno, 77,5 h 60,5 sops.: MANU, Skopje maslo na platno, 65 h 56 sops.: Martin An|elov, sops.: Ivo Taleski, Skopje 33. Pastrmki, 1964 Skopje 40. Avtoportret, 1969 Trofta, 1964 Auto portret, 1969 26. Priemen den vo Kru{evo, Trout, 1964 49. Cigan~e, 1973 Self-Portrait, 1969 1954 maslo na staklo, 48 h 79 Jevgu i vogël, 1973 maslo na platno, 82 h 68 Dita e pranimit në Krueshevë, (inv. br. 718) Gypsy Child, 1973 sops.: MSU, Skopje 1954 sops.: Nacionalna galerija maslo na platno, 80 h 68 Visiting Day in Krushevo, 1954 na Makedonija, Skopje sops.: Damjan Sazdovski, 41. Drugarki, 1969 maslo na platno, 99,5 h 128 Shoqet, 1969 Skopje (inv. br. 468) 34. Ribi, 1964 Girlfriends, 1969 sops.: Nacionalna galerija Peshqit, 1964 maslo na platno, 82 h 68 CRTE@I na Makedonija, Skopje Fish, 1964 sops.: MSU, Skopje maslo na staklo, 40 h 70 1. Ma{ki portret, 1935 27. Mrtva priroda II, 1958 (inv. br. 748) 42. Pastrmki, 1969 Portret mashkulli, 1935 Natyrë e vdekur II, 1958 sops.: Nacionalna galerija Trofta, 1969 Male Portrait, 1935 Still Life II, 1958 na Makedonija, Skopje Trout, 1969 moliv na hartija, 40 h 30 maslo na platno, 49 h 79 maslo na platno, 76 h 64 sops.: Ema Petrova, Skopje sops.: privatna sopstvenost, 35. Mrtva priroda, 1964 (inv. br. 1106) Skopje Natyrë e vdekur, 1964 sops.: Nacionalna galerija 2. Drugar~iwa so petel, 1936 Still Life, 1964 na Makedonija, Skopje Shokët me këndesin, 1936 28. Mrtva priroda I, 1968 maslo na staklo, 42 h 80 Friends with a Rooster, 1936 Natyrë e vdekur I, 1968 (inv. br. 743) 43. Orkestar, 1970 (?) moliv na hartija, 36,5 h Still Life I, 1968 maslo na sops.: Nacionalna galerija Orkestra, 1970 (?) 19,5 (inv. br. 72) platno, 80,5 h 83 (inv. br. na Makedonija, Skopje Orchestra, 1970 (?) sops.: Nacionalna galerija 812) maslo na platno, 40 h 22 na Makedonija, Skopje sops.: Nacionalna galerija 36. Skopski zemjotres, 1964/65 sops.: d-r Marijan Bo{evski, na Makedonija, Skopje Tërmeti i Shkupit, 1964/65 Skopje 3. Drugari, 1937 The Skopje Earthquake, Shkokët, 1937 29. Mese~ina, 1961 1964/65 44. Ciganka, 1970 Friends, 1937 Hëna, 1961 maslo na platno, 88,5 h Jevge, 1970 moliv na hartija, 45 h 39,4 Moon, 1961 115,5 (inv. br. 1105) Gipsy Woman, 1970 (inv. br. 32) maslo na platno, 45 h 70 sops.: Nacionalna galerija maslo na platno, 84 h 56 sops.: Nacionalna galerija (inv. br. 592) na Makedonija, Skopje sops.: MANU, Skopje na Makedonija, Skopje katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 25

4. Nezgri`eni deca, 1941 (inv. br. 635/2) Mother with Child I, 1969 Fëmijë pa strehë, 1941 sops.: Nacionalna galerija moliv na hartija, 67 h 46 Orphans, 1941 na Makedonija, Skopje (inv. br. 834) moliv na hartija, 43 h 33 sops.: Nacionalna galerija (inv. br. 193) 12. Qubovnici i svira~i, 1960 na Makedonija, Skopje sops.: Nacionalna galerija Të dashuruarit dhe na Makedonija, Skopje muzicientët, 1960 20. Igra I, 1968 Lovers and Players, 1960 Loja I, 1968 5. ^etiri sira~iwa, 1957 moliv na hartija, 30 h 34,5 Game I, 1968 Katër bonjakët, 1957 (inv. br. 635/3) moliv na hartija, 43 h 34 Four Orphans, 1957 sops.: Nacionalna galerija sops.: MANU, Skopje moliv na hartija, 50,3 h 36,3 na Makedonija, Skopje (inv. br. 887) 21. Devoj~e, 1970 sops.: Nacionalna galerija 13. Cirkus, 1960 Vajza, 1970 na Makedonija, Skopje Cirku, 1960 Girl, 1970 Circus, 1960 pastel na hartija, 50 h 29,3 moliv na hartija, 30 h 34,6 6. Tri sira~iwa, 1957 (inv. br. 932) (inv. br. 635/5) Tre bonjakët, 1957 sops.: Nacionalna galerija sops.: Nacionalna galerija Three Orphans, 1957 na Makedonija, Skopje na Makedonija, Skopje moliv na hartija, 35 h 50 (inv. br. 888) 14. Dioniziska scena, 1960 sops.: Nacionalna galerija Skenë dioniziane, 1960 na Makedonija, Skopje Dionysian Scene, 1960 moliv na hartija, 33 h 30,5 7. Tri de~iwa, 1957 (inv. br. 1009) Tre bonjakët, 1957 sops.: Nacionalna galerija Three Orphans, 1957 na Makedonija, Skopje moliv na hartija, 28,5 h 41,5 (inv. br. 635) 15. Figuri, 1968 sops.: Nacionalna galerija Figura, 1968 na Makedonija, Skopje Figures, 1968 moliv na hartija, 65 h 47 8. Svadba I, 1958 (inv. br. 832) Dasma I, 1958 sops.: Nacionalna galerija Wedding I, 1958 na Makedonija, Skopje moliv na hartija, 31,5 h 28,5 (inv. br. 545) 16. Doilka, HHIII, 1968 sops.: Nacionalna galerija Gjidhënësja, XXIII, 1968 na Makedonija, Skopje Wet Nurse, XXIII, 1968 kreda vo boja na hartija, 9. Crte` III, 1959 Vizatimi III, 55,5 h 43 (inv. br. 833) 1959 Drawing III, 1959 sops.: Nacionalna galerija moliv na hartija, 35 h 45 na Makedonija, Skopje (inv. br. 547) sops.: Nacionalna galerija 17. Dve Ciganki, 1968 na Makedonija, Skopje Dy jevge, 1968 Two Gypsy Women, 1968 10. Crte` II, 1958 (?) pastel na hartija, 70 h 50 Vizatimi II, 1958 (?) sops.: d-r Marиjan Bо{evski, Drawing II, 1958 (?) Skopje moliv na hartija, 31,5 h 29,6 (inv. br. 546) 18. Doilka, 1967 sops.: Nacionalna galerija Gjidhënësja, 1967 na Makedonija, Skopje Wet Nurse, 1967 moliv na hartija, 70 h 47 sops.: MANU, Skopje 11. Dve figuri, 1958 Dy figura, 1958 19. Majka so dete I, 1969 Two figures, 1958 Nëna me fëmijë I, 1969 moliv na hartija, 43,5 h 28,5 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 26

Корица / kopertina / cover: Akt, okolu 1930 i Cve}e, okolu 1940 (dvostrana slika) Akt, rreth vitit 1930 dhe Lule, rreth vitit 1940 (vizatin i dyanshëm) Nude, around 1930 and Flowers, around 1940 (dle-sided painting) 67 h 54

НУ Национална галерија на Македонија IK Galeria kombëtare e Maqedonisë Железничка 18, 1000 Скопје, Република Македонија Zhelezniçka 18, 1000 Shkup, Republika e Maqedonisë Тел.: + 389 (0)2 31 26 856 Теl.: + 389 (0)2 31 26 856 Факс: + 389 (0)2 31 09 566 Faks: + 389 (0)2 31 09 566 www.nationalgallery.mk; [email protected] www.nationalgallery.mk; [email protected] Никола Мартиноски Nikolla Martinoski

Издавач: НУ Национална галерија на Македонија Botues: IK Galeria kombëtare e Maqedonisë За издавачот: Халиде Палоши, директор Për botuesin: Halide Palloshi, drejtor Куратор: Мирјана Талеска, кустос советник Kuratore: Mirjana Taleska, Këshilltar kurator Текст: Халиде Палоши и Мирјана Талеска Teksti: Halide Palloshi, Mirjana Taleska Превод на англиски и албански: Бехар Далипи Përkthimi në gjuhën, shqipe dhe angleze: Behar Dalipi Дизајн: Борис Шемов Dizajni: Boris Shemov Фотографии: Игор Василев Fotografitë: Igor Vasilev Лектура: Бехар Далипи Lektura: Behar Dalipi Печат: Скенпоинт, Скопје Shtyp: Skenpoint, Shkup Тираж: 500 Tirazhi: 500

NI National Gallery of Macedonia Галеријата им изразува особена благодарност на: Центарот за Zeleznicka 18, 1000 Skopje, Republic of Macedonia конзервација на град Скопје, Кинотека на Македонија, МАНУ, Музејот на Tel.: + 389 (0)2 31 26 856 современата уметност, Музејот на Македонија, Музејот на град Скопје, а Fax: + 389 (0)2 31 09 566 особено на сите приватни сопственици кои времено ги отстапија своите www.nationalgallery.mk; [email protected] дела, за да ја збогатат ликовната презентација на нашиот голем сликар Никола Мартиноски. Nikola Martinoski Galeria shpreh falënderime të posaçme deri te: Qendra për konservim e Publisher: NI National Gallery of Macedonia Qytetit të Shkupit, ASHAM, Kinemaja e Maqedonisë, Muzeu i arteve For the publisher: Halide Paloshi, director bashkëkohore, Muzeu i Maqedonisë, Muzeu i Qytetit të Shkupit, në veçanti Curator: Mirjana Taleska, Custos Senior edhe deri te të gjithë pronarët e veprave, të cilët përkohësisht i ofruan veprat Text: Halide Paloshi and Mirjana Taleska në pronësi të tyre, me qëllim të fisnikërimit të prezantimit artistik të piktorit English and Albanian translation: Behar Dalipi tonë të madh Nikolla Martinovski Design: Boris Semov The Gallery expresses special gratitude to: the Conservation Center – Skopje, Photography: Игор Василев MANU (the Macedonian Academy of Sciences and Arts), Cinematheque of Edited by: Behar Dalipi Macedonia , the Museum of Contemporary Art, the Museum of Macedonia, Printed by: Skenpoint, Skopje the Museum of the City of Skopje, and particularly to all private collectors Copies: 500 who donated their paintings temporarily, so as to enrich the presentation of our great painter Nikola Martinoski.

Поддржано од Министерството за култура на Република Македонија Përkrahur nga Ministria për kulturë e Republikës së Maqedonisë / Supported by the Ministry of Culture of the Republic of Macedonia katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 27

CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски", Скопје

75.036.7(497.7)(06.064)Мартиноски, Н. 74.036.7(497.7)(06.064)Мартиноски, Н.

МАРТИНОСКИ, Никола Никола Мартиноски : 110 години од раѓање : 40 години од смртта : Даут пашин амам, октомври 2013 / [текст Халиде Палоши и Мирјана Талеска ; превод на англиски и албански Бехар Далипи ; фотографии Игор Василев] = Nikolla Martinoski : 110 вјетори и линдјес : 40 вјетори и вдекјес : Daut Pashin Hamami, tetor 2013 / [Teksti Halide Palloshi, Mirjana Taleska ; përkthimi në gjuhën, shqipe dhe angleze Behar Dalipi ; fotografitë Igor Vasilev] = Nikola Martinoski : 110th anniversary of his birth : 40th anniversary of his death : (1903 - 1973) : Daut Pasha Hamam, October 2013 / [Text Halide Paloshi and Mirjana Taleska ; English and Albanian translation Behar Dalipi ; photography Igor Vasilev]. - Скопје : НУ Национална галерија на Македонија ; = Shkup : IK Galeria kombëtare e Maqedonisë = Skopje : NI National Gallery of Macedonia, 2013. - 28 стр. : илустр. ; 21x21 см

Текст на мак., алб. и англ. јазик

ISBN 978-608-4693-26-0 1. Насп. ств. насл. - I. Martinoski, Nikolla види Мартиноски, Никола. - II. Martinoski, Nikola види Мартиноски, Никола а) Сликарство - Цртеж - Фигуративен експресионизам - Македонија - Изложби COBISS.MK-ID 94812938 katalog30:Layout 1 10/15/13 11:36 AM Page 28