Det Litterære Vegskiljet

Målmannen Mor Magni Etterlyser frå Europa Nynorskstrategen nynorsk Magni Øvrebotten I år er det 170 år – Det er for få nynorsk- går av etter over sidan Arne Garborg tekstar i norskbøkene 40 år i NRK. Ho

vart fødd. Gudleiv Bø NRK / Indrebø Randi Foto: for vgs, meiner Espen ser seg nøgd skriv om korleis han Tørset. Han får svar av attende. har påverka oss. Gyldendal. SIDE 10–13 SIDE 4–7 SIDE 14–15 Foto: Eilert Schanche / Norsk Folkemuseum Norsk / Schanche Eilert Foto:

nr. 3 Norsk Tidend juni 2021 medlemsblad for Noregs Mållag

Det litterære vegskiljet

Tore Renberg er er godt nøgd med å vera både høg- og lågkulturell. Kanskje ikkje så rart at han byrja å skriva på nynorsk? SIDE 18–19 FOTO: INGEBORG SKRUDLAND FOTO: 2 Norsk Tidend Norsk Tidend 3 • 2021 Framhald avFedraheimen ogDen17deMai legg røystesetelen iurna. til åofre nynorsken eintanke førein ҡ når resultata uteblir. at «itjnåkjæmtåsæsjøl», hellerikkje meosslittoggløymerog akkar diverre skjøna kvifordetvar såviktig.Dåoffar læremiddel fordi skuleleiaren aldri nynorsk, kan ellermangelpådigitale bokmål ieinkrinsfordi lærarane ikkje når resultata «berre» blirovergang til vanstyret fører til,erikkjesåsynlege ҡ regel ingenting. Konsekvensane av ågjebengersom statlege ellerkommunale byråkratiet. det gjeldlærarutdanningane eller det for nynorsk- ogbokmålselevar, anten finger foratkvardagen blilikare skal viktige posisjonarsomikkjelyftar ein sektoren sitdettildømesmangefolki sektorar ikkjefår dettil.Iutdannings- styring ogkontroll gjeratviktigare sviktar andre. Mangel påoverordna ҡ nane lenger,» meinerØvrebotten. eigne nynorskfordommar iredaksjo- skjedd. «Deterikkjerom forådyrkje tiv utviklingviserlikevel atnoko har synder medunder25%.Meneiposi- NRK, fori2020var deitilbake tilgamle ҡ fremst leiinga ikanalen. skje.Ognokonat detskal erfyrstog gong på50år, erdetfordi nokon vil kravet om25%nynorsk forfyrste tango». Minst. Når NRKi2019greidde Det ernokklokt,fordetkrevst «two to aleine forNRKsinenynorskframsteg. med åla Nynorskmediesenterfå æra heilt arbeidsliv. Hoerlikevel forsiktig lagt nedfornynorsk iNRKgjennomeit mogelege lovord forinnsatsenhohar ҡ som uteblir Resultata [email protected] Utforming: AudunSkjervøy, AS Språksmia Abonnement: 250kroner perår Heimeside: www.nm.no Hege Lothe,ErikGrov I redaksjonen: tlf. 23002932 [email protected], Redaktør: AstridMarieGrov, Tilskrift: Avisa blirredigert etterRedaktørplakaten. Utgjeven avNoregs Mållag

I årerdetvalår. Dåerdetallgrunn Dei manglande resultata dette Der NRKharteke eitvisstgrep, ikkjeoverdriveEin skal utviklinga i Magni Øvrebotten forteneralle Lilletorget 1,0184OSLO

3 ASTRID MARIE GROV ASTRID

•

2021

Draum om hausten jamstilling iNoreg. ta ossnærare reell Stortingsvalet tilhaustenmå HOVUDKRAVA VÅRE VAR desse: for nynorsken iprogramma sine. val ihaust,harmestogbestmoglegpolitikk mykje foratdeipolitiske partiasomstillertil DEI SISTEÅRAharviiNoreg Mållag jobba som bokmålsbrukar. detblilikeslik kan lettåvere nynorskbrukar favorisere ogforskjellsbehandlenynorsk. Berre rie. Språkpolitikken måiåra somkjemaktivt Det opnareitnytt inorskspråkhisto kapittel - det minstbrukteav deitonorske skriftspråka. eit lovfesta ansvar foråfremje nynorsk, som MED DENNYEspråklova hardetoffentlegeno X X X X X nynorsklærarar. Lærarutdanningane måsikre gode del ogkontorstøtteprogram pånynorsk. Vi måsikre atelevar får digitalelæremid- Vi måinnføre språkdelte ungdomsskular. ninga. Vi måhaldepåogstyrkjesidemålsord- skriftspråk i Noreg. Nynorsk ogbokmålmåvere reelt jamstilte språkleg språkleg venta åskjeiaugust. Dennye lova måsikre at ringa sittforslag tilny opplæringslov. Detteer Melby (V)gjerfør valet, eråleggjefram regje- NOKO AV Guri DETsistekunnskapsminister sken styrkjast. lova, erStortingetsvilje klar: No nynor skal stod klar tilytterlegare dennye åskjerpe språk heile Noreg. Sjølvomein raudgrøn opposisjon norske språket, ikkjevere kan eiregjering for regjering somikkjeharomsutforheiledet er sjølvsagt uvisst, menéintingersikkert: Ei KVEN SOMSKALsitjerundtKongens bord, gramma. har viskrive omogkommentert allepro- omtalt deiflestekrava. På nettsidene våre fleste partiaharistørre ellermindre grad EG ERGODT nøgdmedgjennomslaga. Dei ҡ

LEIARTEIGEN

leiar iNoregsMållag PEDER LOFNES HAUGE - - Draum om hausten våre forgjennomslag. Med fleireryggen sjansane aukar imedlemmer å betalekontingenten, ogverv vener ogkjende. framom sametidspunktifjorårets rekordår. Hugs I dagliggviallereie omlag 1000medlemmer på 32årogpassertefjortentusen medlemmer. vinden. Ifjorhaddevidethøgstemedlemstalet Noregs Mållag åglesegtilaugust. Mållaget eri det allgrunnforrekordmange medlemmerav OM VISKALtolke er dettesomeinlekkasje, eller påungdomsskulen». ket sittiklassen, antendeigår påbarneskulen digitale læremiddel, tilåfå isprå undervisning - «både tilålesestoffpåsitteigespråk, tilåbruke [Dei måfå samehøve sombokmålselevane] Melby ijuni,sahodetteomnynorskelevane: tikken deigår tilval medGuri på.Dåegsnakka ulike partileiarane foråsnakke omnynorskpoli- I SAMBAND MEDvalkampen haregmøttdei læremiddel. og densameretten tilogtilgangen pådigitale til ågå ieigne nynorskklasser påungdomsskulen opplæring sombokmålselevane. Deimåfå rett nynorskelevane får eilike godlese-ogskrive- vår fornynorsken. blieinnyMIN DRAUMER atdennehausten skal Ei regjering somikkje har omsutforheile det norskespråket, regjering forheile kan ikkjevere ei Noreg.

Illustrasjon: Kjartan Helleve ҡ siste språkgjennomsjakken: nynorsk! Endeleg, fortiårsidan, lærteegeit det bar på det mjuke: Det var nynorsk. det barpåmjuke: Detvarnynorsk. og elskeleg og tøft,detbarpåkraft i, åkjempeogdetspråket varbåde leve i,åforske i,åpustekrangle Brått eindagfannegeitnyttspråkå heilt oppidalen.Menslikbleilivet. måtte reise lengerutpålandet.Eller denne prisen, såville egsvartde år sidanategeindagskullemotta Hadde desagtdettilmegfornokre slike samanhengar. det erikkjeoftenynorske nåroppi – Detereinhonnørtilnynorsken, og ekstra imponerende. ekstra bokmål, fårnynorskpris,erlikevel berg. Aten somopprinneligskriver nynorsk harforløstnoeiTore Ren- – Detvirker som omovergangen til som formidles. lig hvormyespråket harsifordet [av Tarjei Vesaas] skjøntejegplutse sert inynorsk.Dajegleste«Kimen» tointeres - Jeg varsånnterningkast Språkrådet, seiernoeg! avdei.Styrkheller styrer normeringa bør ikkjevere(e.l.)som privateakademi ervårtfelleseige.Det verste idé.Språka verdas tast utavSpråkrådet.Detercirka meringa avnynorskogbokmålbørflyt Høgre vedtokatdeivilvurdere omnor- å følgelovenher. hadde viljetildet.Viserikke viljetil og somdekunneløstraskthvis sak somdeharplikttilåløseraskt, – HerharForsvaret brukttiårpåen som deønsket atjegskullebruke. det elektroniske bokmålsskjemaet rett ogslett atjegnektetåsvare på prøvde jegutsivilulydighet.Detvar kom– Nyinnkalling ifebruarogda velger ågjentadet påriksmål. og jegikke hører hvadesier, ogde sier noetilmegpåsinegendialekt, Det flauestesomfinnes?Når noen ha blitt tilskriven påbokmålitiår,ha blitttilskriven Erlend TronesErlend iVGomathanikkje svara påøvingsinnkalling etterå

SAGT om å få Nynorsk litteraturpris litteraturpris om åfåNynorsk i GudbrandsdølenDagningen Sjakkommentator AtleGrønn om atTrones ikkjehar fått Tore Renberg påFacebook fylkesordførar iRogalandfylkesordførar @elinestrange påTwitter@elinestrange Språkdirektør Wetås Åse om åfåDoblougprisen for Tollak tilIngeborg innkalling pånynorsk @jenskihl påTwitter Heimevernssoldaten Heimevernssoldaten Magne Furuholmen i strid medmållova i strid Marianne Chesak Marianne Kjartan Hatløy Kjartan i Dag ogTid N - -

3 Norsk Tidend 3 • 2021 ҡ MAGNI ØVREBOTTEN

«Spor som aldri blir viska vekk.» «Mor Nynorsk.» Lovorda sat laust då NRK-legenda Magni Øvre- botten takka for seg. – Nynorsk mediesenter har lykkast betre enn eg våga å håpe, seier ho. Legenda Øvrebotten – NRK sin fremste nynorskstrateg går av

11. JUNI VAR ein aldri så liten æra «Du har sett så tydelege spor TV 2 hjelper deg, hadde til dømes over i Ny-Noreg. Då vart Magni Øvre- etter deg. Både i NRK, samfunnet sommarjobb på sentralbordet før botten takka av etter nesten eit heilt elles og i oss alle. Dei kjem aldri til vi spurde om ho ville prøve seg i arbeidsliv som leiar i NRK, dei siste å bli viska vekk,» sa regionredaktør i redaksjonen. 17 åra for NRK Nynorsk mediesenter. NRK Vestland Rune Møklebost i tak- Og Barstad er ikkje den einaste For ein del er Magni Øvrebot- ketalen. «Mor Magni,» heitte det frå som har gjort nasjonal journalistkar- ten eit ukjend namn. Men det finst – Det vart kalla praktikantane. riere etter å ha hamna under ven- knapt nokon i medienoreg som har gjene til Magni Øvrebotten. Ingunn trekt i så mange strategiske nynorsk- førdeskulen, det Framtidige nynorskjournalistar Solheim, Håkon Haugsbø, Morten trådar som henne. Ho har gjort Magni Øvrebotten si språkstrategiske Sandøy og Kristi Marie Skrede har distriktskontoret til NRK i Førde til vi starta opp den handlekraft skaut for alvor fart då ho alle teke til i NRK Sogn og Fjordane. eit nynorskflaggskip, og ikkje minst vart distriktsredaktør i Førde i 1990. På slutten av 1990-talet ville ein sterk og konsekvent leverandør gongen, og den Den gongen var nynorskprosenten i leiinga i Førde få på plass ei meir av meir nynorsk til heile NRK. For NRK lågare enn lågast, og dei spede formalisert og varig ordning for å innsatsen har ho mellom anna fått vart sjølve grunn- forsøka til leiinga i Oslo hjelpte ikkje. rekruttere fleire journalistemne og Målprisen frå Noregs Mållag. Ho tok difor initiativ til å hente inn sikre nynorsk gode kår i NRK. Men I det gamle «fjordafylket» er Øvre- laget for Nynorsk talentfulle journalistemne nærast frå det kravde støtte frå sentralleiinga i botten nesten for ei legende å rekne, gata og setje dei rett inn i redaksjo- Oslo, som ikkje var interessert. som tidlegare redaksjonssjef og nen. Hovudføremålet var å rekruttere Rett etter årtusenskiftet skulle distriktsredaktør i NRK Sogn og Fjor- mediesenter. Eg journalistar som kunne bidra til meir høvet likevel by seg til å få fart på dane gjennom to tiår til saman. Ho nynorsk og dialekt i NRK. saka. Då ville NRK-leiinga slå saman har vore urokkeleg og uredd i kam- hadde då som no – Det vart kalla førdeskulen, det distrikskontoret i Sogn og Fjordane

2021 pen for at folk i distrikta skal få til- vi starta opp den gongen, og den

• med NRK Hordaland, leidd frå Ber- gang til kvalitetsjournalistikk, og for ei usvikeleg tru på vart sjølve grunnlaget for Nynorsk gen, som eit ledd i ei større omlegging at nyheiter frå Sogn og Fjordane skal mediesenter. Eg hadde då som no av distriktskontora. Men det skulle høyrast og synast for både oslomakta metoden «lære ved ei usvikeleg tru på metoden «lære bli over Magni Øvrebotten sitt lik. Ho og resten av landet. I dette engasje- ved å gjere». Vi såg rett og slett etter frykta både for endå mindre nynorsk mentet har arbeidet for nynorsken å gjere». lokale dialekt- og nynorskbrukarar i NRK og for at kontoret i Førde skulle høyrt naturleg heime. Magni Øvre- som hadde det vi meinte skulle til bli eit husmannsbruk. Og ho såg at botten er eit levande døme på at «det for å bli gode journalistar. Solveig etableringa av Nynorsk mediesenter

Norsk Tidend 3 Norsk e itjnå som kjem tå sæ sjølv.» Barstad, som no er programleiar i var den perfekte brekkstonga. 4 MOT TIL Å MEINE: Magni Øvrebotten kan sjå tilbake på over 40 år – med nokre kampar – i NRK. – Eg er kjend for å vere tydeleg, og eg meiner det har vore ein styrke, seier ho. Foto: NRK Nynorsk mediesenter

ket, noko som skjer svært sjeldan. – Eg trur det blir fyrste og einaste gongen at kulturministeren stoppa eit styrevedtak i NRK på direkten i Dagsnytt 18. Ho hadde lenge vore interessert i å få opp den låge nynorskprosenten i NRK, og nytta – Det har vore det høvet ho fekk. Øvrebotten er klar på kor viktig ein kvalifikasjon mediesenteret har vore som argument for å ha eit eige distriktskontor i Førde. i seg sjølv å ikkje – NRK Sogn og Fjordane hadde aldri overlevd som sjølvstendig dis- vere vestlending. triktskontor den gongen hadde det ikkje vore for at Nynorsk mediesen- Eg har stått hardt STRAMMA OPP: – Eg er luta lei kvinnfolk som spring i 8.-marstog og krev po- ter stod på spel. I dag er kontoret sisjonar for kvinner, men som syner til eit mannfolk så snart høvet byr seg for slått saman med Hordaland. Det likte på at vi skal vise ein leiarjobb, sa kringkastingssjef Einar Førde til Magni Øvrebotten då ho nølte eg ikkje at skjedde, men når politika- då han bad henne søkje på stillinga som distriktsredaktør. «Han trefte innertiar rane slo saman fylka, gjekk det den med den salven», har ho uttala. Her er dei to i lag i Førde på 1990-talet. vegen. Det synest eg framleis er trist. at nynorsk er eit Foto: NRK No må NRK Vestland syte for at NRK- kontoret i Førde held fram med å språk for heile

vere ein god lærestad for nynorsk og 2021 • – Det er nok den tøffaste kampen budd på å tape og trekkje meg frå nyhende, slik at Nynorsk mediesen- landet. eg har teke i løpet av karrieren. Så stillinga, seier ho. ter får den hjelpa dei treng i opplæ- lenge vedtaket ikkje var gjort, var Det var svært nære på. I 2002 ringa og utviklinga av senteret. eg ikkje redd for seie akkurat kva gjorde styret i NRK vedtak om eg meinte om saka. Eg sette alt inn samanslåing, men møtte uventa hard – Tydelege tilbakemeldingar på at vi skulle halde fram som eige motstand frå kulturminister Valgerd Hausten 2004 opna Nynorsk medie- distriktskontor, og at Nynorsk medi- Svarstad Haugland. Som statsråd senter, og Magni Øvrebotten fekk

esenter skulle opprettast. Og eg var valde ho å setje foten ned for vedta- «sjølvsagt» jobben som dagleg leiar. Tidend 3 Norsk 5 ҡ MAGNI ØVREBOTTEN

HEIDRA: I 2018 fekk Magni Øvrebotten Målprisen av Noregs Mållag på lands- møte i Vinje, i lag med Oddny Miljeteig (t.v.) og Olaug Nilssen. Foto: Noregs Mållag

– Eg har aldri kjent meg så godt – Det har vore ein kvalifikasjon kvalifisert for ein jobb som eg gjorde i seg sjølv å ikkje vere vestlending. den gongen. Vi kunne utan problem tilsett fem Senteret er eit fast, strategisk til- vestlendingar på kvart kull, men eg tak for å få fleire nynorskbrukande har stått hardt på at vi skal vise at journalistar til NRK, med 10 prak- nynorsk er eit språk for heile landet. tikantar i året som får løna opplæ- Somme vil nok meine at eg har vore ring. «Ein hestekur i journalistikk», for opphengt i det. kallar Øvrebotten den seks månader Magni Øvrebotten er klar på at ho lange opplæringa, der praktikantane krev nynorsk- og dialektbruk av prak- blir kasta inn i redaksjonen etter tikantane, uansett kvar dei kjem frå. berre to månader med førebuing. – Det nyttar ikkje å kome til Oppfølginga er tett, og tilbake- Nynorsk mediesenter og snakke meldingane mange og tydelege. det eg kallar flatt austlandsk. Så om Praktikantane frå Førde skal korkje praktikantane har lagt av seg dialek- skjemme ut seg sjølve eller Nynorsk ten sin, må dei hente han fram att. mediesenter, og Magni Øvrebotten Tidleg i karrieren var Magni Øvre- er ikkje redd for å stille krav. botten ein dialektforkjempar, på alle – Som journalist må ein vere flater og i alle program. Men språksy- budd på tydelege tilbakemeldin- net hennar har endra seg litt med åra. gar, og det får praktikantane her. – Som leiar for Nynorsk medi- Somme eignar seg ikkje som journa- esenter har eg rådd praktikantane listar og må få vite det. Dei kan vere til å halde godt tak i det normerte dyktige folk og eigne seg til mykje talemålet. Særleg i nyheitssendin- anna, men noko av det verste du gane er eg ein svoren tilhengjar av kan gjere mot folk, er å la dei gå i normert nynorsk, for det kjem både yrke dei ikkje eignar seg for. publikum, journalistar og nynor- Forventningane frå NRK-redak- sken til gode. Mange av praktikan- sjonane er store, særleg når det tane er opptekne av å snakke dia- gjeld språk, fortel Øvrebotten. lekten sin, men det å snakke dialekt – Dei ventar at praktikantane er konsekvent er gjerne vanskelegare språksterke. Godt og rett språk har enn å bruke norma. blitt særleg viktig etterkvart som nettet har teke meir og meir over – Gått betre enn for radio og TV. Dessverre er det eg hadde våga å håpe langt mellom dei praktikantane som Suksessen til Nynorsk mediesen- er ordentleg språkleg stødige, så vi ter måler Magni Øvrebotten i kor har lagt meir og meir vekt på språk- mange av praktikantane som fram- testen i rekrutteringa. leis jobbar i media. Talet ligg no på

2021 Den geografiske spreiinga blant 56 %, og i ein beintøff mediebransje • SISTE DAG: Magni Øvrebotten på siste arbeidsdagen i juni 2021, i lag med arv- praktikantane har vore viktig for er ho godt nøgd med det. takar ved Nynorsk mediesenter Rune Fossum Lillesvangstu (t.v.) og regionredak- Øvrebotten. Og det er ikkje til å – Eg er ein klassisk sunnfjording tør i NRK Vest Rune Møklebust. Foto: NRK Nynorsk mediesenter stikke under stol at det har vore som ikkje er så optimistisk av meg, utfordrande å få tak i praktikantar så eg må seie dette har gått mykje utanfor vestlandsfylka. Difor har så betre enn eg hadde våga å håpe på. hadde vi jo allereie gjort i mange år, praktikantane hadde hatt potensial godt som alle ikkje-vestlendingar Eg hadde stor sjølvtillit på at vi var men eg hadde ikkje våga tru at så til å bli gode journalistar. som har søkt Nynorsk mediesenter, i stand til å lære opp nynorskbru- mange skulle få seg fast jobb i media. – Eit sårt punkt for meg er den

Norsk Tidend 3 Norsk kome inn til intervju. kande journalistar i Førde, for det Øvrebotten meiner endå fleire av ganske store gruppa på kring 20 % 6 N

Tre om Magni:

RAGNHILD BJØRGE, tidlegare nynorskpraktikant og språksjef i NRK, no redaksjonssjef i Khrono:

Magni Øvrebotten. Det kling respekt av namnet. Ein sterk vestlandsk målvind. Ho gjev deg ryggstø når du møter motvind. Er som ein varm føn- vind når ting går godt, men kan snu til ein illsint storm når det trengst. Magni kastar deg på brådjupt vatn. Og du sym. Og ho veit det. Alle som har fått ein sjanse av Magni, rettar seg i ryggen når dei ser henne. Stolte, og fylte av ei blanding av kjærleik og ærefrykt. Alle som har fått kjeft av Magni, rettar nok òg ryggen når ho kjem. Få har gjort meir for nynorsk i etermedia enn Magni. Takk for sjansen, for samarbei- det og venskapen.

ERIK BERG-HANSEN, tidlegare leiar for distriktsdivisjonen i NRK:

Jeg husker Magni som en fargeklatt i kollegiet av distriktsredaktører. Uredd, frittalende og ikke minst engasjert. Dette var viktige egenskaper hun fikk bruk for i kampen for å berge hjerte- barnet sitt NRK Sogn og Fjordane i 2003. Under Magnis ledelse skårte NRK Sogn og Fjordane alltid høyt på de fleste områdene kontoret ble målt på, og lytteroppslutningen om distrikts- sendingene var blant landets aller høyeste. I nyhetsredaksjonene på MÅLET NÅDD: På opninga av Nynorsk mediesenter i Førde 2. september 2004, med dåverande kulturminister Marienlyst var vaktsjefene samstemte Valgerd Svarstad Haugland og det fyrste kullet med praktikantar. F.v. Inger Johanne Sæterbakk, Svein Ove om at en reportasje fra distriktskon- Hansli, Knut Åge Teigen, Eli Bjelland og Maria Rivedal. Foto: Arild Nybø / NRK toret i Førde alltid borget for kvalitet. Produksjon av barne-TV på nynorsk og selvsagt etableringen av Nynorsk som har hamna i ymse språk-, nynorskfordommar ute i redak- mediesenter bekrefter bare inntrykket informasjons- og reklamejobbar. sjonane, slik eg meiner mange av et distriktskontor som kanskje var Ein del av dei er flinke folk som har gjort før. Men skal nynorsk- det aller flinkeste barnet i klassen på burde vore i media i staden, men prosenten bli stabil på minst 25 Magni Øvrebottens vakt. dei har berre ikkje vore på rett prosent kvart år, må NRK tilsetje plass til rett tid. nynorskbrukande journalistar – Som leiar for I 2019 nådde NRK kravet om som vil bruke språket sitt. minst 25 % redaksjonelt stoff på Magni Øvrebotten overlèt ÅSMUND BERTHELSEN, ektemann: Nynorsk mediesen- nynorsk, for fyrste gong på 50 jobben som leiar for Nynorsk år. Men Magni Øvrebotten nøler mediesenter til tidlegare faglæ- Magni er klar og tydeleg i det ho mei- ter har eg rådd med å gje Nynorsk mediesenter rar Rune Fossum Lillesvangstu. ner, står for, og vil. Klarast er ho på all æra for det. Ho er ikkje i tvil om at ho etter- det ho ikkje vil. Ho er prinsippfast, på praktikantane til å – Det er klart NRK har eit lèt seg ei velflytande skute. fråhald, på nynorsk, og i det å seie nei godt grunnlag i dag med alle – Eg er heilt sikker på at til å halde 17.mai-tale! halde godt tak dei folka vi har sendt ifrå oss. Nynorsk mediesenter er i gode Ho har vore som ei mor for mange, Men eg trur mykje òg handlar hender. Og eg er uansett ikkje både for medarbeidarane i NRK, og 2021 • om at det i større grad har blitt i tvil om at det er rett å gje seg for praktikantane ved mediesenteret. i det normerte eit fellesansvar no enn det har som 67-åring. Ingen skal måtte Som mor har ho vore bestemt og seier talemålet. vore før. Kringkastingssjefen bere meg ut. frå og har grenselaus omsut for dei har sagt tydeleg ifrå om at kra- ASTRID MARIE GROV som er rundt ho, både i heimen og i vet skal nåast, og nynorskdelen [email protected] arbeidet. er blant det redaksjonsleiarane no blir målte på. Det er ikkje Journalisten har vore praktikant ved

lenger rom for å dyrke eigne NRK Nynorsk mediesenter. Tidend 3 Norsk 7 ҡ LAGSNYTT Mange nynorskvener blant partia

Fleire politiske parti går til val på grammet forpliktar Venstre til å presen- meir nynorskvenlege arbeids- tere ei god lov for nynorskelevane. program enn før. Svak framgang for Høgre – Eg vil særleg gje ros til Arbeidar- Også på høgresida av den politiske aksen er det framgang å spore, meiner mållags- partiet, seier leiar i Noregs Mållag leiaren. Peder Lofnes Hauge. – Høgre vil ikkje lenger avvikle obligatorisk sidemålsundervisning, og det er ALLE PARTIA HAR no lagt fram pro- bra. I tillegg har partiet no programfest gramma dei går til val på, og mållagsleiar at dei ønskjer å «byggje opp under begge Peder Lofnes Hauge meiner målfolket har målformene som hovudmål». mykje å gle seg over. Han er likevel ikkje heilt overtydd over «omvendinga» til partiet. – Forpliktar Venstre – Programmet til Høgre inneheld ikkje – På venstresida og i det politiske sentrum eit einaste positivt tiltak for nynorsk og stør alle partia opp om den målpolitiske nynorskelevane. Derimot vil partiet gå bort kampen – i større eller mindre grad. Det frå eigen sidemålskarakter i norskfaget i er viktig for oss. vidaregåande. Det finst ikkje noko som tyder Lofnes Hauge vil særleg trekkje fram på at det siste styrkjer hovudmålslæringa til Arbeidarpartiet, som han meiner har hatt elevane, og det hadde vore enklare å tru på ei positiv utvikling på nynorskfronten. kunnskapspartiet Høgre om dei gjekk inn – Arbeidarpartiet har tidlegare vore for tiltak som faktisk har effekt. temmeleg nøkterne i støtta si til målsaka. Framstegspartiet er det einaste partiet I år er partiet tydeleg på at vi treng ein som går til val på å svekkje nynorsken. politikk som stør opp om det minst brukte – Frp skriv i programmet sitt at dei vil norske skriftspråket, og har fleire gode til- «ivareta norsk kultur og kulturarv». Men i tak. Dei har òg vist det same engasjemen- praksis står partiet fram som eit kulturlaust tet under arbeidet med språklova, og det parti utan interesse for språkleg likeverd og gjer at partiprogrammet er truverdig. språklege tradisjonar, meiner Hauge. Mållagsleiaren gjev òg ros til Raudt, som ASTRID MARIE GROV har programfest at jamstillinga mellom [email protected] nynorsk og bokmål bør grunnlovsfestast. – Dette standpunktet tyder at Raudt tek den norske måljamstillinga på alvor. I det politiske sentrum markerer både POSITIVE TAKTER: – SV utmerkjer seg Venstre, Senterpartiet og Krf seg med gode aller mest, med eit program som nesten nynorskprogram. kunne vore teke ut av arbeidsprogrammet til – Det er venta at kunnskapsministeren Noregs Mållag, meiner mållagsleiar Peder legg fram ei ny opplæringslov. Dette pro- Lofnes Hauge. Foto: Noregs Mållag – Nyheitssendingane er siste skanse der folk kan høyre korrekt nynorsk

Leiaren i Noregs Mållag mei- som Frankrike og Tyskland, der dei gjere. Dersom ein får eit unntak, så – Dagsrevyen er eit av dei abso- ner NRK må passe på så dei snakkar normert. I saka får han langt gir jo det eit enormt språkpolitisk lutt viktigaste nyheitsprogramma i på veg støtte frå leiaren i Noregs Mål- ansvar til dei som får snakke dialekt Noreg, med riksdekkjande nynorsk ikkje hòlar ut praksisen med lag, som òg meiner normert språk bør i riksdekkjande program. Men det er på statskanalen. Så NRK står jo i ei normert språk i for stor grad vere hovudregelen på Dagsrevyen. bekymringsverdig dersom det set oss særstilling. Når dei gjev dispensasjon, Hauge er mest uroa for at nynorsk i ein situasjon der nynorsk normert må dei passe seg for at dei ikkje hòlar ved å tillate meir dialektbruk ikkje blir nok representert. daglegtale i Dagsrevyen kviler fullt og ut praksisen i for stor grad, sånn at i nyheitssendingane. heilt på Ingvild Bryn. Det er så viktig ein ikkje får høyre nynorsk, meiner Unntak at innbyggjarane får høyre korrekt Hauge. – FOR MÅLLAGET er det viktig at Hovudregelen i NRK er at programleia- nynorsk, og det bør NRK definitivt Språksjef i NRK Karoline Riise innbyggjarane får høyre korrekt rane på Dagsrevyen skal snakke anten sørge for i tida som kjem, seier Hauge. Kristiansen skulle gjerne sett at nynorsk, og det gjer ein altfor sjel- normert bokmål eller nynorsk, men Han meiner det er kjempebra at det var ei jamn fordeling mellom dan. NRK har ansvar for å løfte fram redaktørane kan gjere unntak dersom dialekt har fått større plass i pressa nynorsk og bokmål i Dagsrevyen. normert tale, og det er viktig at dei ein programleiar søker om det. I okto- og media og offentleg, men at det er – Eg synest absolutt Hauge har tar med det vidare inn i framtida, ber i fjor fekk journalist Eline Buvarp ein siger for dialektmangfaldet hel- eit poeng. Men det er ikkje slik at

2021 seier leiar i Noregs Mållag Peder Lof- Aardal, som skriv nynorsk, lov å snakke ler enn for nynorsken. dialekt skal ta over normert nynorsk • nes Hauge til Nynorsk pressekontor. trøndersk i nyheitssendingane på per- – Riksdekkjande nyheitssendingar i NRK. Det skal vi jobbe vidare med I Aftenpostenhevda preses i Det manent basis etter å ha gjort det i ein bør bruke normert språk som ein òg. Og vi skal sjølvsagt ha både Norske Akademi for språk og litteratur prøveperiode. Ingerid Stenvold, som er siste skanse der innbyggjarane kan normert nynorsk og bokmål i Dags- Nils Heyerdahl at programleiarane på fast nyheitsanker, var den første som høyre korrekt nynorsk, seier Hauge. revyen, også i framtida, seier Kristi- Dagsrevyen ikkje bør snakke dialekt. fekk lov å bruke dialekta si på Dagsre- ansen til NPK. Han meiner det normerte bokmålet vyen, i 2009. Stenvold har bokmål som Særstilling Ho peikar på at NRK har både og den normerte nynorsken blir vatna skriftspråk. – Kvifor er det viktigare i Dagsrevyen overordna språkreglar og retnings-

Norsk Tidend 3 Norsk ut, og samanliknar med andre land – Dette er vurderingar NRK må og nyheiter enn på andre flater? linjer for bruk av dialekt. 8 N

ҡ LANDET RUNDT

NY LEIAR I HJARTDAL: Anette Lan- NY LEIAR I STEINKJER MÅLLAG: Mange nynorskvener blant partia gåsdalen Melby (29) er vald til ny På årsmøtet 4. mai blei Øystein leiar i Hjartdal dialekt- og mållag. Lydik Idsø Viken (36) vald til ny leiar i Steinkjer Mållag. Han tek over «VI PREKAS!»: Tidlegare leiar i etter Oddmund Utskarpen. Noregs Mållag, Magne Aasbrenn, er vald til ny leiar i Fredrikstad Mållag. NY LEIAR I AURE MÅLLAG: På års- Han tek over for kona, Marit, som har møtet 23. mars vart Miriam Finset leia Fredrikstad Mållag i 14 år! Ingvaldsen (34) vald til leiar i Aure Mållag. Ho tek over etter Kirsti LITEN M I OSLO: På årsmøtet sitt Orheim Ås. 21. april, vedtok Oslo mållag å endre skrivemåten på laget til å ha MÅLBLOME TIL KLASSEKAMPEN: liten m i mållag. Oslo mållag har delt ut målblome til Klassekampen 12 mai i år. «Den MÅLPRIS TIL RUNAR GUDNASON: får dei fordi avisa har ein sjølvsagt Diktar, artist og låtskrivar Runar Gudna- og naturleg bruk av nynorsk, på lik son frå Ørsta har fått målpris frå Sunn- linje med bokmål. Vi meiner Klas- møre Mållag. Gudnason er mellom anna sekampen er med på å realisere kjend som medlem av bandet Sidebrok. jamstillingsvedtaket, som Stortinget Han omsette òg teaterframsyninga Char- vedtok på denne dagen i 1885», lie og sjokoladefabrikken til nynorsk, skriv laget i grunngjevinga. som gjekk på det Norske Teatret.

Styret i Kvam Mållag, frå venstre: Astrid Farestveit Selsvold, Eirik Dyrøy Lotsberg, Nils Drage, Randi Jåstad (leiar), Dag Rune Mo, Karen Matthiessen (vara), Sjur Vågen, Svanhild Hjartnes (vara) og Anna Vandal.

NYTT STYRE I KVAM MÅLLAG: Kvam Mållag har fått nytt styre (biletet), og dei har mykje på tapetet. 3. juli blir det utdeling av den nyoppretta målpri- sen for bedrifter med kulturprogrammet «Vestlandet i ord og tonar» og i oktober blir det Blix-kveld i Norheimsund. Laget samarbeider òg jamt med biblioteket om tilskipingar og meir nynorsk lesestoff.

DET NYNORSKE FORSPELET: folk skulle gisse vekta på. Dei som 9. juni skipa Herøy Mållag Det kom nærast «vekta til nynorsk» vann nynorske forspelet i Fosnavåg kon- titlar frå Samlaget og Fingal. serthus. Dette var dagen før Dei nynorske festspela starta i Ørsta, og SPRÅKBRUKSPLAN I SOGNDAL: dei hadde forfattarbesøk frå Anders Sogndal Mållag inviterte også til Totland. Herøy Mållag vonar at dette digitalt møte om språkbruksplan i kan verte eit årleg arrangement, Sogndal kommune 3. juni. Medlem som synleggjer mållagsarbeidet og av Juristmållaget og assisterande løftar fram nynorsken i musikk, litte- statsforvaltar, Gunnar Hæreid, FORSVARAR NORMALTALEN: – Det er så viktig at innbyggjarane får høyre kor- ratur, arbeidsliv og kvardagsliv. starta med å snakka om føremåls- rekt nynorsk, og det bør NRK definitivt sørge for i tida som kjem, meiner leiar i paragrafen i språklova, og korleis Noregs Mållag Peder Lofnes Hauge. Foto: Jannica Luoto NY LEIAR I STRAND: Lars Fosså- denne kan fremja nynorsk. skaret er vald til ny leiar i Strand Mållag. NY LEIAR I SUNNMØRE: Inge-

– Vi er «frå heile landet, til heile sitt. Men om du skal vere dialektbru- bjørg Røyrhus Øyehaug frå Ørsta 2021 • landet», og det å spegle dialekt- kar, krev det enno meir av deg enn KOR MYKJE VEG NYNORSK? er vald til ny leiar i Sunnmøre Mål- mangfaldet er ein like naturleg del om du snakkar normert. Det skal Sogndal Mållag stod på stand i lag. Ho tek over etter Lisa Alvestad. av språkoppdraget som det at vi skal ikkje vere for lokale dialektord, og Fjærland i høve 25-årsjubileet til Bok- bruke offisielt nynorsk og bokmål. det skal vere forståeleg for alle. Det byen, og fekk mellom anna vitjing NY LEIAR I STEINKJER MÅLLAG: Ho meiner at om du er dialekt- aller viktigaste er å formidle bodska- av sjølvaste fylkesvaraordføraren i På årsmøtet 4. mai blei Øystein brukar eller snakkar normert, er det pet på ein korrekt og god måte, seier Vestland, Natalia Golis frå MDG. På Lydik Idsø Viken (36) vald til ny aller viktigaste at folk forstår deg. Kristiansen. standen hadde dei ein kopi av Norsk leiar i Steinkjer Mållag. Han tek NPK – Alle tilsette jobbar med språket Ordbok, utgjeven i 1918 [1873], som over etter Oddmund Utskarpen. Tidend 3 Norsk 9 ҡ ARNE GARBORG «Han gjennomly ste norsk og europeisk historie klårare enn nokon» Ein smålåten jærbu frå Europa 2021 • Norsk Tidend 3 Norsk 10 NT

«Han gjennomly ste norsk og europeisk historie klårare enn nokon» Ein smålåten jærbu frå Europa Arne Garborg var ein av våre fremste intellektuelle – og den kanskje aller viktigaste målmannen vi har hatt. I år er det 170 år sidan han blei fødd, og Gudleiv Bø skriv her om korleis han har vore med på å forme oss.

FINST DET EIT liv etter døden for nokre døme på korleis Arne Garborg diktarar? Kan ein forfattarskap bidrog til historia vår. Med mykje av overleve? Korleis? For hundre år innsatsen fekk han rett nok god hjelp sidan – akkurat no denne våren – av den meir praktiske kona si, Hulda; feira Norge eit litterært jubileum han var inspiratoren – ho sette ideane som var slik at knapt nokon har sett ut i livet. maken – Arne Garborg fylte 70 år! Alle aviser skreiv om jubilanten. Og Inspirerte ei folkerørsle sjølvsagt var den norske eliten på til målsaka plass med taler og blomar heime Utan desse to ville neppe nynorsken hjå Arne og Hulda på småbruket ha nådd ei slik utbreiing som den Labråten i Asker. Men så kuppa har fått. Sjølvsagt var det Ivar Aasen sjølve nasjonen heile festen! For som skapte nynorsken. Men på eiga Noregs Ungdomslag hadde halde ei hand nådde han ikkje veldig mange landsomfattande pengeinnsamling; med ideane sine. Lenge var det bare Garborg fekk svimlande 85 000 kr ein krins av intellektuelle entusi- og ein hest! Som ei folkegåve frå astar som visste om han og let seg einskildpersonar og lag over heile overtyde av ideane hans. No var det landet! Olav Midttun var formann også meir allmenne straumdrag ute i Noregs Ungdomslag og heldt tale: i Europa som stimulerte dei same Pengane skulle vitne om «den kjær- ideane. Og i tillegg til Ivar Aasen var leik, godvilje, takksemd og høgvyrd- Aasmund Olavsson Vinje tidlegare nad vi alle hyser for Dykk, og De UNGDOM: Arne Garborg i yngre ute enn Arne Garborg som vegbrøy- skal gjenom dei kjenna dei varme dagar. tar for nynorsken. Men det var Gar- hjarteslagi fraa heile folket som i Foto: henta frå Arne Garborg : ein biografi borg som meir enn nokon annan dag bankar mot Dykk». av Tor Obrestad (1991) makta å inspirere ei folkerørsle for målsaka. Det var han som vart hov- – Lydde medan andre tala ding og symbol for «det nasjonale Kva for diktar opplever noko lik- lenger obligatorisk i skolen, så under- Venstre», og han var den ideologen nande? Kva var det med denne leg det kan synast. Sjølvsagt finst det som framfor nokon annan nådde blyge mannen, som helst gøymde særskilt interesserte som les Garborg fram til opinionsdannarane med ei seg unna og lydde medan andre og andre klassiske tekster jamvel om prinsipiell politisk og pedagogisk tala? Svaret må vere at han skreiv dei ikkje må. Men poenget i denne grunngiving av Aasens idear. slik at han gjennomlyste norsk artikkelen er at klassikarane uansett Ein viktig grunn til at nynorsken og europeisk historie klårare enn lever vidare i kvardagen vår – uav- overlevde, var sjølvsagt at den for- nokon; folk kjende seg att, han viste hengig av om dei blir lesne av store løyste noko av den beste diktinga vi dei ting dei ikkje hadde lagt merke lesarskarar no i dag. I norsk bokheim har på norsk. Og Hulda og Arne Gar-

til før; derfor blei han hovding og står truleg Garborg i ei særstilling i borg, og «Tuften», sonen deira, hjelpte 2021 • symbol for ei folkerørsle. så måte – saman med Wergeland og til å halde liv i diktarane! Familien Denne folkefesten viser oss ein Bjørnson. Desse tre var meir enn dei dreiv nærast eit sosialt krisesenter diktar som verkeleg levde – i medvitet fleste med på å forme historia vår. Dei på småbruket sitt, Labråten i Asker, i til folket sitt – i samtida. Men har han var ikkje berre diktarar, men politisk dei første tiåra av 1900-talet; derfrå overlevd? Han er ikkje lenger obliga- aktive – så aktive at dei kom til å verke hjelpte dei mange unge diktarar – torisk pensum i norsk skole. Der deler inn på kva retning historia tok. Slik mellom dei Rasmus Løland, Olav han rett nok lagnad med alle norske lever dei vidare gjennom den historia Nygard og Kristofer Uppdal. Foto: Onar Vikingstad Onar Foto:

diktarar, for ingen konkret diktar er som formar oss. Her skal eg nemne Vi må heller ikkje gløyme at utan Tidend 3 Norsk

11 ҡ ARNE GARBORG

I det heile hadde Garborg varme kjensler for dei små og dei utstøytte i samfunnet.

FAMILIE: Med kona Hulda og sonen Arne Olaus, kalla «Tuften», i 1890. Paret fekk ikkje fleire barn. Foto: Ola Andreas Stang Geelmuyden, Oslo Museum

trugsmålet frå den avanserande Arne Garborg var både ei drivande nynorsken i tiåra rundt 1905 ville kraft og eit symbol for den prosessen vi kanskje ikkje ha fått bokmålet – i som førte oss hit. Slik gikk det til at alle fall ikkje så raskt. Fram til rett- Norge ikkje lenger deler skriftspråk skrivingsreformene i 1907 og 1917 med nokon annan stat, slik t.d. Belgia hadde målfolka rett når dei hevda at og Sveits gjer. Den norske språksitua- vi bare hadde eitt skriftspråk i Norge sjonen av i dag har altså ikkje komme som var norsk – og dét var nynor- av seg sjølv; det ligg medvite arbeid ULIKE EKTEFELLER: Arne og Hulda Garborg var eit mektig par i norsk kulturliv rundt førre århundreskifte, men samlivet var til tider vanskeleg og prega av to svært ulike personleg- sken. Dei som ikkje skreiv nynorsk, bak – utført av entusiastar – og Gar- domar, avslører dagbøkene til Hulda. skreiv dansk. Men når så reformene borg var den allsidigaste av dei. Foto: Anders Beer Wilse/Nasjonalbiblioteket kom, må ein undre seg over at folk godtok dei så smertefritt! Truleg Bunad og Det Norske Teatret har angsten for målrørsla vore ein Ein annan synleg arv etter ekteparet pådrivar. I Riksmålsbevegelsens his- Garborg er at bunaden har vorte fest- skreiv til Ibsen på 70-årsdagen Haugtussa frå 1895. Men kjenslene torie (1999) skriv Lars Roar Langslet: plagg i alle samfunnslag og i bygd og hans i 1898. Men denne tittelen for bondeklassa var ambivalente – by. I mange land finn ein «nasjonal- høver vel så godt på Garborg frå desperasjonen over Enok Hove i Målfolkets agitasjon mot «heime- drakter» som gir berarane ei kjensle av sjølv! For Garborg var samstundes romanen Fred (1893) til idealiseringa dansken» fant altså klangbunn i kollektiv identitet. Men dei blir sjel- radikal, krass og konstruktiv. Og av Paal i Kvernhusheidi i skodespelet tidens sterke nasjonale lidenska- dan nytta utan i samband med fram- den «moderniseringsprosessen» Læraren (1896) og dagbokromanen per, og kom derfor til å ramme syningar av folkedans eller annan Garborg stod oppe i, var smertefull Den burtkomne Faderen (1899). Tru- dypere, også i riksmålsleiren, enn folklore. Utbreiinga av bunader i og samansett. Det var karakteris- leg var Garborg ein av dei stridaste de fleste riksmålsfolk ville inn- Norge er heilt spesiell. Og forklaringa tisk for Norge at dei mest ihuga forsvararane av bondens kår – sam- rømme utad. Den beste forsvars- er neppe bare nasjonale kjensler, pådrivarane av denne prosessen stundes som han var den som mest linjen mot landsmålets ekspan- men truleg vel så mykje ein slags «før- oppfatta seg som «nasjonale», og nådelaust raljerte over den norske sjon måtte være å drive fornors- moderne» identifikasjon med bygde- særleg frå slutten av 1800-talet var bonden og «bondekulturen»! Då ten- kningen [av riksmålet] videre med Norge. Dette er nok delvis ein arv frå dei venstreorienterte sosialt og kjer eg først og fremst på den satiriske enda større kraft, mente mange. «det nasjonale Venstre» – der Hulda politisk. Her var Arne Garborg ein romanen Bondestudentar frå 1883, og Arne Garborg var leidestjerner. sentral ideolog – jamvel om det der det romantiske idealbildet av «den Så utan målrørsla hadde vi kanskje Det same kan ein seie om Det var god draghjelp å få frå dei histo- stolte norske odelsbonden» står fram skrive dansk framleis? Eller nesten Norske Teatret. Arne hadde ideen, riske omstenda: Overklassa hadde i ynkeleg karikatur. Også i artikkelen dansk? Slik Asbjørnsen og Moe og men Hulda sette den ut i livet – til tette kulturelle band til Danmark, «Bondekultur» frå Fedraheimen i 1886 Ibsen og Bjørnson gjorde – dansk når ustanseleg sutring og svartsyn frå og kunne altså skuldast for å vere er han infam; han insisterer på at den det gjeld rettskriving og bøyingslære, Arne! Men så gikk det bra likevel; «heimedanskar»; embetsmennene norske bonden ikkje har nokon kul-

2021 men kanskje med «norvagismar» i han levde lenge nok til å få med seg måtte vere lojale mot svenskekon- tur, men bør og kan få det! • ordval og setningbygging? Det ville ti-års-jubileet for Det Norske Tea- gen – dét kunne òg vere tvilsamt Og likevel – han fekk positiv 3 strengt tatt ikkje ha vore så merkeleg; tret; og då var han både lykkeleg og for venstrevridde demokratar. respons frå dei han spotta – kan for dansk skriftmål ligg trass i alt tem- overraska. I dag er det same teateret I denne situasjonen vart Garborg hende nettopp fordi han ikkje dyrka meleg nære norsk tale. Faktisk nærare mellom dei største og beste i landet. ein effektiv forsvarar av underklassa. dei på fråstand; dei må ha kjent langt norsk tale enn dansk tale! – Målrørsla – I det heile hadde han varme kjens- inn i sjela at han forstod dei – og så var altså med å gi oss to norske Tuktemeister og byggmeister ler for dei små og dei utstøytte i sam- stilte krav til dei deretter. Refsinga skriftspråk – nynorsk og bokmål – til Nettopp dét kalla Garborg Henrik funnet. Dette møter vi t.d. i romanen førte ikkje til sjølvforakt hos dei som

Norsk Tidend Norsk erstatning for det eine danske. Og Ibsen i den hyllings-artikkel han Hjå ho mor frå 1886 og i diktringen vart råka, men til sjølvkjensle. Det 12 N

Kanskje står debattklimaet i vår generasjon i skuld til Garborg – når usemje er vegen til innsikt i staden for til fiendskap?

KUNSTNARHEIMEN: Labråten i Asker vart heimen til familien Garborg frå 1897. Dei hadde mykje besøk, og huset vart ein samlingsstad for kunstnarar og intellektuelle. Huset er no museum. Foto: Olve Utne

skilsmisse i 1888. Sjølvsagt var han forstå korleis det kjendest – å vere også mot arrangerte ekteskap – dét Fanny Holmsen i Hjå ho mor – eller viser han svært tydeleg t. d. i Hjå Veslemøy i Haugtussa – eller Enok ho mor frå 1890. Og endeleg var Hove i Fred. – Av Per Petterson og han eit vake «vindauge mot verda» Dag Solstad lærer vi å setje ord på innan litteratur, filosofi og teologi. aspekt ved vår eiga og grannen si livsoppleving; og med slik hjelp ULIKE EKTEFELLER: Arne og Hulda Garborg var eit mektig par i norsk kulturliv rundt førre århundreskifte, men samlivet var til tider vanskeleg og prega av to svært ulike personleg- Ein motor i historia blir vi medvitne på ein ny måte. domar, avslører dagbøkene til Hulda. Truleg har han i sakprosaen sin Vi kjenner nok att oss sjølve i dei Foto: Anders Beer Wilse/Nasjonalbiblioteket òg vore med på å prege stiltonen i fiktive «personane» til Falkberget offentleg debatt: Avispolemikken var og Duun og Garborg også, men i råare i generasjonane før Garborg. tillegg lærer vi om kvar vi kjem frå; Wergeland og Welhaven og deira dei fortel oss korleis generasjonane må ha vore gjensidig kjærleik på hevde at Garborg – med sine 73 år – samtidige var sintare – i avisspaltene før oss opplevde røyndommen sin. botnen. Derfor den 70-års-festen nådde å gjennomleve dei viktigaste – på kvarandre. Garborg var svært Så her får sjølvsagt Garborg hjelp av han fekk oppleve! Denne grunnhald- fasane av den europeiske modernise- ofte ironisk, og ironien kunne nok mange andre diktarar. Saman har ninga skimtar vi i kritikken hans av ringsprosessen. svi; men det var ein smilande ironi, dei klassiske diktarane vore med Henrik Ibsens Peer Gynt frå 1876: Viktigare i vår samanheng var som provoserte til motargument sna- og stimulert ei innlevingsevne som Henrik Ibsen «(…) kjender ikke folket det at han også makta å gjennom- rare enn til skjellsord. Ein ser dette går på tvers av sosiale og kulturelle fra hjertesiden, og bliver derfor kold lyse den med skriftene sine. Dei generasjonsskiljet i språkdiskusjo- grenser. Og sjølv trur eg at raseriet (…) satiren mister sin sande kraft store straumdraga i norsk historie nane mellom Garborg og Bjørnson i tendensdiktinga frå 1880-talet og fordi den mangler kjærlighedens blir kritisk gjennomreflekterte og på 1900-talet; Bjørnson heng fram- framover har vore med på å drive grundlag». Sjølv synest eg nok han analyserte i sakprosaen hans. Der leis att i den eldre generasjonens fram den moderne velferdsstaten. bommar på Peer Gynt-figuren, men var han aktivist og pådrivar i sjølve retorikk. Kanskje står debattklimaet Denne kompetansen for empati sitatet fortel oss likevel noko viktig moderniseringsprosessen. Det i vår generasjon i skuld til Garborg på tvers av kulturelle grenser lever om kven Arne Garborg er. gjeld på dei fleste område av sam- – når usemje er vegen til innsikt i vidare som usynlege understraumar Slik bidrog han til å forme den funnsutvikling og tankeliv. Han staden for til fiendskap? i vår tids Norge. Kanskje står også moderniseringsprosessen som Norge var ein rasande motstandar av Men det var ikkje bare i sakpro- norsk diplomati i skuld til denne har gjennomgått i dei siste generasjo- klasseskiljet i det aller meste av det saen sin at Garborg var aktivist og arven frå den klassiske litteraturen? nane. Han fekk også eit livsløp som han skreiv – sakprosa og skjønnlit- pådrivar i moderniseringsprosessen. Arne Garborg og dei andre gull- fall slik at det spegla viktige etappar teratur. Når vi i dag har relativt For som kjent rådde Garborg over alderdiktarane er borte. Likevel lever av moderniseringa. Han vart fødd liten fråstand mellom samfunns- alle skrivesjangrar. I tillegg til sak- dei altså vidare gjennom resultata av inn i ortodoksien, sa han sjølv. Som klassene samanlikna med mange prosaen kom romanar og noveller, arbeidet sitt. Men spora bakover mot

ni-åring vart han fanga av pietismen andre land, står vi i skuld til han skodespel og dikt. Og der blei dei 2021

dei som faktisk var med og skauv på • – då far hans «omvende» seg og vart og dei mange andre diktarane i ulike fasane i dei historiske end- historia, er blitt utydelege. Framleis «frelst». Og som vaksen utdanna han «det moderne gjennombrotet»; ringane «kjenslemessig utprøvde» i har skolen ei utfordring i å hjelpe seg inn i opplysningstida og vart ein diktarane var opinionsdannarar fiktive «livssituasjonar». Også desse ungdommen til å følgje desse spora. av dei fremste talsmennene for det med stor prestisje på den tida. bøkene var innlegg i samfunnsde- GUDLEIV BØ moderne gjennombrotet. Etter kvart På privatmoralens område var batten – og såleis med som motor i utvikla han likevel kritisk distanse Garborg frilynt og nytenkjande historia. Men på eitt område loddar Gudleiv Bø er professor emeritus til moderniteten – slik han såg den for si tid: Han samlar ein serie dei djupare enn sakprosaen – fordi i nordisk litteratur ved Universitetet

utvikle seg i samtida. Likevel kan ein viktige artiklar om dette i boka Fri skjønnlitteraturen hjelper oss til å i Oslo. Tidend 3 Norsk 13 ҡ MÅLNYTT

Dei nye lærebøkene i norskfaget ignorerer sentrale mål i Kunnskapsløftet. Det går utoveropplæringa i nynorsk, skriv Espen Tørset, lektor og leiar i Trønderlaget. Lærebøker svekker nynorsken

MED NYE LÆREPLANAR følgjer nynorsk. Dette er ein raud tråd nye lærebøker, og denne våren ҡ INNLEGG gjennom heile utdanningsløpet. skal mange skolar velje den lære- Eit av måla for norskopplæringa i boka som vi trur er den beste for sisteåret på studieførebuande fag elevane våre. er at elevane skal «analysere og Ja, dei nye lærebøkene for Moment frå Cappelen Damm. tolke romaner, noveller, drama, norskfaget ser ved første gjen- Bøkene har ulike innfallsvinklar, lyrikk og sakprosa på bokmål og skal analysere og tolke tekstar nomlesing fine ut. Intertekst frå men er ordentlege på alle vis. nynorsk fra 1850 til i dag og reflek- på nynorsk? Jo visst er vi lærarar Fagbokforlaget, Grip Teksten frå Nokre kapittel er på nynorsk og tere over tekstene i lys av den kul- flinke til å bruke andre kjelder når Aschehoug, Appell frå Gyldendal, nokre på bokmål. Eit lite tekstutval turhistoriske konteksten og egen vi skal finne gode tekstar, men da på svensk og dansk er i tråd med samtid». Da er det rart at elevane er jo noko av poenget med å bruke LK20. Hurra for det. møter tekstsamlingar der det nes- mykje pengar på ei ny lærebok Dessverre blir det som er bra ten ikkje finst tekstar på nynorsk . borte. Dette er svakt, Gyldendal! med lærebøkene, overskygga av ei Eit døme er Gyldendal og Appell: Ein annan merkeleg og trist stor synd: Tekstutvalet på nynorsk – Appell, Vg1 SF: av 48 skjønn- observasjon i Appell er den språk- er for dårleg. Ja, nynorsktekstar litterære samtidstekstar er 6 på diskrimineringa enkelte forfattarar er nesten fråverande i enkelte av nynorsk, av 21 sakprosatekstar blir møtt med. Introduksjonen til verka. Spesielt gjeld det sakprosa- er 1 tekst på nynorsk. Legg vi forfattarar som Tarjei Vesaas, Aas- tekstar. Det står i kontrast til dei saman dette, er 7 av 69 tekstar på mund Olavsson Vinje og Olav H. fagre orda i læreplanen om at nynorsk! Hauge står på bokmål: «Han var en elevane i løpet av 13 års utdanning – Appell, Vg2 og Vg3: av 41 av de første forfatterne som tok i skal møte eit rikt utval av tekstar tekstar frå 1850 til 2000 er 11 på bruk Ivar Aasens landsmål, både i på bokmål og nynorsk. nynorsk, og av 29 samtidstekstar journalistikken og i diktingen sin». I kompetansemåla i den nye er 5 tekstar på nynorsk. Til saman Det same er oppgåvene til tekstane læreplanen i norsk på småtrinna er 16 av 70 tekstar på nynorsk. deira: «Hvordan kan disse tingdik- på skolen les vi fine ord om korleis Korleis kan Appell med denne tene handle om noe menneske- elevane våre skal bli kjende med tekstsamlinga vere til hjelp for lig?» Kanskje ikkje eit større poeng Espen Tørset Foto: NTNU skriftkulturen i både bokmål og norsklæraren og elevane når dei i seg sjølv, men det er eit pussig

Svar frå Gyldendal

DET ER BRA at nye lærebøker Det er mange omsyn å ta når kjønn og tematikk frå tverrfag- at det skal vere ein balanse mel- vekkjer merksemd og blir kriti- ein skal setje saman ein tekstan- lege emne er eksempel på andre lom tekstar på bokmål og nynorsk,

2021 sert, dei har ein viktig funksjon i tologi. Eit hovudprinsipp for viktige kriterium. I tillegg kjem og her arbeider vi framleis med • opplæringa og bør vere gjenstand forfattarane bak Appell har vore at balanse mellom ulike sjangrar og forbetringar og utvikling. Digitale for debatt. Vi set pris på å høyre vi skal velje tekstar som fungerer variantar av sjangrar. Når det gjeld tilleggsressursar til bøkene er heilt at Tørset meiner alle dei fire nye godt i klasserommet. Vi har ønskt sakprosatekstane har det vore vik- sentrale i moderne læreverk, og i læreverka for norsk ser fine og å tilby både kjende og ukjende tig å finne teksteksempel som kan Gyldendals nye digitale lærings- ordentlege ut, og vi merkar oss tekstar av god kvalitet og med ulik stå seg over tid, noko som er krev- miljø, Skolestudio, utvidar vi sta- innspela hans om balansen mel- kompleksitet og vanskegrad som jande fordi sakprosa som regel dig med fleire tekstar på nynorsk, lom nynorsk og bokmål i tekstan- skal famne heile den samansette handlar om dagsaktuelle tema. og fleire vil kome til etter kvart.

Norsk Tidend 3 Norsk tologiane. målgruppa. Representasjon av Det har sjølvsagt også vore eit mål I Skolestudio vil vi også kunne 14 N Kronprinsessa blir beskyttar for Nynorsk kultursentrum Kronprinsesse Mette-Marit har sagt seg villig til å vere beskyttar for stiftinga Ny- norsk kultursentrum. – VI ER SVÆRT GLADE for at kronprinsessa viser denne interessa for stiftinga gjennom beskyttar- skapen sin. Det er ærefullt at kongefamilien vil heidre nynorsk skriftkultur på denne måten, seier styreleiar Lodve Solholm i Nynorsk kultursentrum, Lærebøker i ei pressemelding. ROJAL BE- Ordninga med kongeleg beskyttarskap fungerer SKYTTAR: som ei anerkjenning av organisasjonar og arrange- Den nye ment innanfor viktige område av samfunnslivet. beskyttaren – Kronprinsessa er eit førebilete med si genuine av Nynorsk interesse for litteratur, og anerkjenninga hennar er kultursen- ein stor inspirasjon for oss, seier administrasjons- trum er svært sjef Gaute Øvereng i Nynorsk kultursentrum. litteraturin- NPK teressert. svekker Foto: Jørgen Gomnæs / Det kongelege hoffet nynorsken

grep så lenge bokmålsforfattarane konsekvent blir introduserte på bokmål. Ser vi i dei andre lærebøkene som er aktuelle for dei studie- førebuande programområda, er teikninga den same, med eit noko positivt unnatak i Fagbokforlaget og Intertekst. Det er greitt at bokmåls- tekstane er i majoritet, men treng dominansen å vere så total? Det er spesielt svakt at utvalet av sak- GLADE: Dei profilerte nyheitsankera i TV2 Siri Kleiven Strøm og Arill Riise fekk utdelt prisen i Bergen i mai. prosatekstar på nynorsk nesten er Foto: Magni Øvrebotten / NRK fråverande. Her er det så mykje bra å velje i. Det er berre å ta ein titt i til dømes Dag og Tid, Klassekampen eller Nationen, og du skjønner kva Siri Kleiven Strøm og Arill Riise eg meiner. Snakk om latskap. ESPEN TØRSET lektor og leiar i Trønderlaget får nynorskprisen for journalistar Kulturdepartementets hardt med språk, og nynorsk er Oppmuntrar til bruk så sterkt knytt til identiteten av begge målformer nynorskpris for journalis- min. Eg kjenner at eg nesten Årets pristildeling er ei aner- tar går i år til nyheitsan- er på gråten, sa Siri Kleiven kjenning av det viktige arbeidet Strøm til juryen, som bestod av prisvinnarane gjer, og det er òg kera Siri Kleiven Strøm og Solveig Barstad, Inger Johanne ei påminning til TV2 om å vere tilby dynamisk innhald med meir Arill Riise i TV 2. Sæterbakk og Øystein Vangs- medvitne den viktige rolla dei dagsaktuelle sakprosatekstar fordi nes. som allmennkringkastar speler i

det digitale er enklare å revidere DEI SVÆRT TAKKSAME prisvin- – Eg blir nesten litt på grå- den norske tospråksstoda, heiter 2021 • enn ei bok. Om lærarane (og narane Siri Kleiven Strøm og ten, eg òg. Eg er glad for at TV det i grunngjevinga frå juryen. Tørset inkludert) har tips til gode Arill Riise fekk prisen i lokala til 2 får denne prisen no, det er jo – Dette er ikkje minst ei tekstar på nynorsk som dei ønsker TV 2 i slutten av mai. vi som har det munnlege tale- påminning til TV 2 om at vi må sjå i didaktiske undervisnings- målet og flest nyhendeanker halde i hevd og oppmuntre til opplegg, er det berre å melde frå – Jobbar hardt med språk som brukar nynorsk. Eg kjen- bruk av begge målformene, sa til oss. – Tusen, tusen takk for ein ner at eg blir fantastisk stolt. TV 2-sjef Olav Sandnes under MAGNHILD GLENDE så høgthengande pris. Det er Det er ei ære, sa Arill Riise. utdelinga. norskredaktør for Appell NPK enormt stort, for eg jobbar jo Tidend 3 Norsk 15 ҡ MÅLNYTT Nynorsk litteraturpris til Tore Renberg Tore Renberg får Nynorsk Nynorskelevane treng litteraturpris 2020 for romanen Tollak til Ingeborg.

– DET HAR vore forløysande for meg å vera ein tospråkleg forfattar. Utan nynorsk hadde truleg ikkje Tollak til Ingeborg blitt til, sa prisvinnaren under utdelinga på Garborgsenteret på Bryne 1. juni. ei ny opplæringslov Nynorsk litteraturpris er på Foto: Ingeborg Skrudland 30.000 kroner, og han har vorte Utvalsframlegget til ny opp- delt ut sidan 1982 av Noregs Mål- ringar har han nådd ut til eit stort lag, Det Norske Teatret og Samlaget. publikum, men han har heller ikkje læringslov betrar ikkje situa- Det er første gong Tore Renberg, vore redd for å vise fram sin eigen sjonen for nynorskelevane, som har skrive dei fleste av roma- kjærleik til litteraturen. «Eg berre skriv Nynorsksenteret. Dei nane sine på bokmål, får prisen. elskar litteratur», sa han på riksdek- Juryen skriv mellom anna dette kjande fjernsyn på 1990-talet, og det meiner regjeringa må syta for i grunngjevinga: på eit vis som fekk oss til å tru på ei lov som er tilpassa den di- – Nynorsk litteraturpris 2020 går han. Dette er ein kjærleik som ikkje til ein forfattar som sidan debuten har rusta, og som fram til i dag har gitaliserte skulekvardagen. i 1995 har vore høgt og breitt til blitt stadfesta gjennom forfattarens stades i norsk litteratur. Forfattaren evne til å finne nye litterære skode- I DESEMBER 2019 kom opplærings- har skrive bøker for vaksne og unge, plassar og nye språklege uttrykk, lovutvalet, leidd av Jon Christian han har skrive tekstar for teater og både på bokmål og på nynorsk. Fløysvik Nordrum, med eit utkast til ny han fyller på meir enn berre eitt vis Juryen har vore Heming Hel- opplæringslov. Det utkastet ville vore rolla som ein folkekjær forfattar. land Gujord, Carl Morten Amund- eit godt høve til å retta opp i mange av Gjennom eigne bøker og filmatise- sen og Marta Norheim. dei problema nynorskelevane møter, men diverre har ikkje utvalet teke dei naudsynte grepa i framlegget sitt. Det vert difor viktig å arbeida for at den endelege lova skal verta betre for nynorskelevane enn det utkastet er.

Kontorstøtteprogram og læringsplattformer Kontorstøtteprogram og læringsplatt- former er etter kvart dei viktigaste arbeidsverktøya til elevane, og det bør vera eit klårt krav om at slike verktøy må vera på hovudmålet til elevane. Nordrum-utvalet stør derimot ikkje eit slikt krav, og skriv mellom anna: «Utvalget er ikke kjent GLAD KLASSE: 10. klasse ved Måndalen skule fekk 7000 kr for å ha laga med hvilke konsekvenser et slikt filmar med nynorsk som tema. Foto: Øyvind Fenne krav vil kunne få, men antar at dette vil kunne innebære en del praktiske utfordringer der kommunen ønsker å bruke mest mulig like kontorstøtte- «Kjærleik er best på nynorsk» programmer i hele virksomheten.» Utvalet snur her prosessen på ved Måndalen skule hovudet. Dersom målet er å få nynorske skriveprogram og operativsystem, Fylkesmållaga i Møre og stort ved byskulane i Molde og vil det å ynskja seg like program i Ålesund. Det er godt dokumen- heile kommunen eller fylkeskom- Romsdal jobbar for å få ned tert. Til dette trengst det mange munen vera til hjelp med å få på plass tiltak, men ei tematisering av det nynorskutgåver, av di ein då snakkar målbytet i fylket og inviterte / Solhaug Tone Foto: Volda i Høgskulen på ungdomsskulane kan vere til om større innkjøp og dermed større Arild Torvund Olsen til filmtevling. god hjelp og skape eit medvit som økonomisk makt bak språkkrav til elevane tek med seg i overgangen leverandøren. Og me kan ikkje la vera 10. KLASSEN VED Måndalen skule til vidaregåande. Det er freistande å stilla lovkrav berre av di utvalet av nynorskorganisasjonane, kom kravet har laga fem korte videoar om «å å snakke om vaksinering mot byte nynorske program i dag ikkje er so om nynorske kontorstøtteprogram halde på nynorsken». – Fylkesmål- til bokmål! stort som me skulle ynskt. inn i forskrifta til lova, og plutseleg laga i Møre og Romsdal gjekk i fjor Det var strålande fornøgde Eit krav om at kontorstøtte- hadde Microsoft råd til å koma med haust ut med ei filmtevling for 10. elevar og lærarar som tok mot program som Word må koma på nynorskutgåver likevel. At me i dag klasse ved eit utval ungdomsskular. prisen på 7000 kr og feira med nynorsk, har faktisk vore inne i kan ha Teams, Windows, Power- Av ymse grunnar vart det berre kakefeiring, brus og konfetti. opplæringslova før, frå 2006 til point, Word og Excel på nynorsk, Måndalen skule i Rauma kom- Videoane med titlane 2010. Det var ikkje av di det då fanst er eit direkte resultat av kravet som mune som heiv seg på og såleis «Dialekt=røter», «Kjærleik er best mange slike program på nynorsk, stod i forskrifta til opplæringslova.

2021 vart ein pilotskule i koronaåret. på nynorsk», «Nynorsk – det natur- at det kravet kom inn i lova, men • Det viser kor viktig opplæringslova Bakgrunnen er eit samarbeid lege valet», «Nynorskens skog» og derimot motsett. Før det vart klårt er i dette spørsmålet. mellom Sunnmøre, Romsdal og «Gjer rett val» vart viste i klasse- at dette nynorskkravet kom til å Nordmøre Mållag om prosjektet: rommet. Elevane har utan tvil lært koma inn i lova, gjekk Microsoft Læremiddel i norskfaget «Hald på språket ditt!», og som mykje både om språk og videopro- ved fleire høve ut og sa at det var Eit – vonleg utilsikta – problem med fylkeskommunen har ytt tilskot til. duksjon. Fylkesmållaga vurderer uaktuelt med nynorske utgåver av framlegget til ny opplæringslov er at Siktemålet er å få ned målbytet/ å halde fram med prosjektet og få Word, Excel og Windows. Det ville retten til læremiddel på hovudmålet språkskiftet ved dei vidaregåande med fleire skular. vera altfor dyrt å utvikla det, sa er heilt fjerna frå norskfaget. Formu-

Norsk Tidend 3 Norsk skulane i fylket. Det er særleg ØYVIND FENNE dei. Men takk vere stort press frå leringa «I norskopplæringa skal elev- 16 N ҡ MEDIA

INGER JOHANNE RUSET Nynorskelevane treng leiar i Kringkastingsringen Dialekt- ei ny opplæringslov problemet «VIL DU SNAKKE nynorsk eller dialekt?», spurte rettleiaren min. Eg var på opp- læring til å halde min første bulleteng – desse tre konsise minutta med radio- nyheiter som slår inn kvar heile klokke- time. Så langt i NRK-vikariatet hadde eg laga nokre radioreportasjar, og tidvis vore innom på direktesendingar. Alt på dialekt, berre med rolegare og tydelegare stemme enn eg vanlegvis snakkar med. Min første tanke var derfor at sunnmørs- dialekta mi vil vere det naturlege valet også for bulletengar. Eg gjorde nokre testar med opplesing av manuset, men det sat liksom ikkje. Med knapp tid og ofte alvorstunge nyheiter, opplevde eg det som tryggare å lese manuset ordrett på nynorsk. Det var også noko med det å skulle vere ei anonym stemme – å gå inn i tradisjonen av trygge, nynorske bulletengstemmer gjennom mange tiår.

ANDRE VALDE Å gå fullt ut for dialekt som radiospråk. Ein skulle tru det i utgangspunktet var problemfritt, sidan NRK hadde opna for dialektbruk. Det skulle likevel vise seg at sjølv om dialek- ter offisielt var ønskte velkomne, var ikkje alle NRK-folk like komfortable med at nykomlingar skulle snakke dialekt – og iallfall ikkje brei dialekt. ETTERLYSER STYRING: Nynorsksenteret etterlyser EIN PRAKTIKANT I P3 vart eit av offera sterkare offentleg styring for denne misnøya. Kort tid etter hen- for å få bukt med mange- nar første nyheitsreportasje tikka det len på digitale læremid- inn sinte tilbakemeldingar frå andre i del på nynorsk. NRK-systemet. For dei var det uhøyrt at Foto: avisa Møre ho brukte o-endingane som så naturleg følgjer sunnhordalanddialekta hennar. Kritikarane hevda dialekta ville vere for vanskeleg for folk å forstå nasjonalt, og ane ha lærebøker på hovudmå- «nok tilfang på begge målfor- Andre krav at ho burde moderere seg til a-endingar i let» er teken bort, og det same mer». Granskinga hennar syner I tillegg til dei punkta eg alt har staden for. Det blei ein intern diskusjon, er formuleringa «Lesebøkene i at eit stort fleirtal av tekstane i vore innom, er det ein del andre som landa på at ho til sist fekk stå trygt i norskfaget i grunnskolen skal ha lesebøkene til nynorskelevane i endringar som bør gjerast i opp- o-endingane sine. nok tilfang på begge målformer ungdomsskulen er på bokmål. læringslova. For det fyrste må slik at elevane lærer å lese både Det gjev nynorskelevane eit læremiddeldefinisjonen verta DEN SISTE TIDA har debatten om dialekt- bokmål og nynorsk». Det einaste dårleg utgangspunkt for å læra tydelegare, slik at det ikkje er tvil bruk i kringkastinga rasa igjen. Formann som står att, er at retten til hovudmålet sitt godt. om kva som er inkludert i kravet i Riksmålsforbundet, Trond Vernegg, mei- nynorske parallellutgåver ikkje Ei løysing på problemet kan om nynorske parallellutgåver og ner dialektbruk er «å sette den enkeltes gjeld i norskfaget. Det er høgst vera å få inn ei setning i opplæ- ikkje. Det bør òg inn eit krav om ego-tripp foran hensynet til seere og lyt- problematisk. Intensjonen bak ringslova som tydeleggjer at det at elevane skal ha rett på språk- tere» (Medier24, 3. juni 2021). Påstanden å ikkje ha med norskfaget i den er læremiddel på hovudmålet rådsgodkjende stavekontrollar om journalistisk egotripping er eg heller generelle parallellutgåveretten som skal vera hovudregelen i på både nynorsk og bokmål. Og skeptisk til. Men Vernegg peikar på eit er å opna for innslag av sidemål, norskfaget, og at alle unntak so må nokon få eit ansvar for å anna viktig poeng, nemleg at enkelte ord slik læreplanen legg opp til, men frå den hovudregelen skal vera fylgja opp om skuleeigarane gjev og vendingar i ei dialekt kan vere vanske- ved å fjerna alle krava, slik utva- grunngjevne i læreplanmål. nynorskelevane det dei har krav lege å forstå for til dømes innvandrarar. let gjer, opnar ein i praksis for Til dømes «I norskfaget skal på. I dag er det nesten fritt fram Samtidig så trur eg det er viktig at også bokmålslæremiddel i norskfaget elevane ha læremiddel på for kommunane til sjølve å tolka denne målgruppa vert eksponert for dei

for nynorskelevar frå fyrste dag i hovudmålet, men med nok om tilbodet dei gjev elevane, språklege variasjonane som dei uansett 2021 • barneskulen. tekstar på sidemålet til å oppnå fylgjer lova eller ikkje. Foreldre vil møte i dagleglivet i det dialektglade Den eksisterande lova er hel- kompetansemåla i læreplanen». og elevar som er misnøgde, veit Noreg. Då er kanskje stemmene til logo- ler ikkje god nok på dette punk- Slik sikrar ein både retten til heller ikkje kven dei kan klaga pedtrente journalistar ein god plass å tet. Formuleringane er altfor læremiddel på hovudmålet i til. Her bør nokon, til dømes starte. vage, og ei fersk masteroppgåve norskfaget og at det skal vera Språkrådet eller Statsforvaltaren, av Liv Astrid Skåre Langnes ved nok tilfang på sidemålet etter få eit overordna ansvar. Nynorsksenteret viser tydeleg kvart som elevane vert eldre. ARILD TORVUND OLSEN Nynorsksenteret resultatet av det ulne kravet om Tidend 3 Norsk 17 ҡ LITTERATUR

Han hugsar det som om det var i går, den dagen han bestemte seg for å skriva neste roman på nynorsk. – Det har gjort meg rikare å vera ein tospråkleg forfattar, seier Tore Renberg. Det dristige valet

DEI SOM HAR lyst til å plassera multitalentet har spela fiolin, har mellomfag på Marcel Proust like overraska som han sjølv over at han ville bli Tore Renberg i ein kulturell bås, kjem til å få store og vore med i masse rockeband. Eg må høyra ein tospråkleg forfattar. vanskar. Éi forteljing er at han er ein av alle dei på både Nitimen og Dagsnytt 18 kvar dag, og eg – Responsen var utelukkande positiv, og dei unge folka frå Stavanger og omland som gjorde liker både Hellbillies og Marcel Proust. Den san- sa berre at dei gledde seg til å lesa. Så den norske det stort på 90-talet og framover. Pia Tjelta, Kris- naste forteljinga om meg og virket mitt er rett og bokbransjen er ein skikkeleg stad og ein skikkeleg toffer Joner, Kaizers Orchestra. Renberg har sam- slett at det er variert. Såleis er det kanskje ikkje bokheim. arbeidd med dei alle saman, både som musikar, så overraskande at eg byrja å skriva på nynorsk, Siddisen og bokmålsbrukaren Tore Renberg skodespelar og forfattar. Med romanane om Jarle heller. var ikkje redd for at språkkunnskapane skulle bli Klepp og filmatiseringa av dei tidleg på 2000-talet ei hindring for å skriva nynorsk. vart Tore Renberg ein kommersiell suksess og eit Vegen til ein tospråkleg forfattar – Eg har generelt god sjølvtillit på det som har namn heile Noreg kjende. Han hugsar det som om det var i går, den morgo- med språk å gjera. Difor var eg ikkje så redd for feil, Men historia om den populærkulturelle Ren- nen i august 2014 då han bestemte seg for å bli for dei kan ein alltid retta opp seinare. Eg hadde jo berg er berre éi av forteljingane. Forfattaren har ein tospråkleg forfattar. ikkje skrive nynorsk på minst 25 år og hadde nok aldri nølt med å uttrykkja stor beundring og – Eg var ikkje nøgd med det eg skreiv på då. Eg ein del. Eg var derimot litt uroleg for flyten, for som kjærleik til den klassiske litteraturen, som han hadde prøvt forskjellige strategiar for å få det til å forfattar er eg avhengig av å ha språket med meg oppdaga tidleg. Han har studert filosofi og littera- bli godt, utan å skjøna kvar det butta. Men akku- utan å bruka så veldig mykje tid på å stussa i det. turvitskap, og særemnet på vidaregåande handla rat den morgonen då eg vakna, slo det plutseleg Men det flaut utruleg godt frå fyrste stund. om forfattarskapen til Tarjei Vesaas. Høveleg nok ned i meg: Det er nynorsk som er svaret. Eg vart fekk han òg Tarjei Vesaas’ debutantpris i 1993. nesten litt elektrisk av heile tanken, for han var Stor Vesaas-beundrar

2021 «Man kan ane den store realismens forbilder i så overraskande og djerv. Men eg kasta dei 30–40 Trass i at Stavanger ligg svært tett på område med • bakgrunnen, både Stavangers egen klassiker Ale- sidene eg hadde skrive, og byrja på nytt. nynorsktradisjon, er det alt anna enn nærliggjande xander Kielland (1849–1906) og noe av humoren Resultatet av arbeidet vart Du er så lys, som for ein siddis å skriva på nynorsk, meiner Renberg. og karaktertegningen til Charles Dickens (1812– fekk gode mottakingar. Dei neste to kom på – Eg er oppvaksen i ein nynorskforaktande by. 1870)», står det i omtalen av forfattarskapen hans bokmål, men i 2020 følgde han opp med ein ny For generasjonen til mi mormor vart nynorsk sett i Store Norske Leksikon. roman på nynorsk, Tollak til Ingeborg, som fekk på som ein pest og ei plage. Då eg var liten, var Sjølv har Renberg slett ikkje noko problem strålande meldingar og både den prestisjetunge det éin nynorskklasse i Stavanger. Og der gjekk med å vera både låg- og høgkulturell. Bokhandlarprisen og Nynorsk litteraturpris. Ren- ungane til galningar og kommunistar, for å setja

Norsk Tidend 3 Norsk – Nei, eg skil ikkje på det høge og låge. Eg berg fortel at forlaget hans, Oktober, ikkje vart det litt på spissen. 18 VIGNETT KUNSTNARLEG VAL: – Å byrja å skriva på nynorsk var eit reint kunstnarleg val, fortel Tore Renberg. Han meiner likevel det har gått litt politikk i det etterkvart. – Du merkar jo at du er ute og rører i nokre fordommar. Foto: Ingeborg Skrudland

Renberg innrømmer at han var uroleg for kva å sløyfa komma eller preposisjonar, hadde ein det ville ha å seia for den kommersielle suksessen heil utruleg metaforikk, og verka er rett og slett å skriva på nynorsk. superlitterære. Det appellerer heilt intenst til – Eg var spent på marknadssida ved det, for meg. det heftar ei førestilling ved nynorsken om at Renberg fortel at det å byrja å skriva på han er kommersielt problematisk. Det blir sagt at nynorsk var eit reint kunstnarleg val. Men han du sel mindre og får mindre merksemd og færre meiner likevel det har gått litt politikk i det etter- meldingar. Men det viste seg å ikkje bli noko I familien min var det kvart. problem. Snarare tvert om, for det å skriva på – Du oppdagar jo at du er ute og rører i nokre nynorsk har gjeve meg fleire mogelegheiter, ikkje stor respekt for den fordommar. Eg, som kjem frå Stavanger, synest færre. Det har nok òg utvikla oppfatninga av kven tanken om å skriva på nynorsk, var dristig. Det Tore Renberg er, for det jo er eit ganske dristig nynorske litteraturen, og seier jo litt. val. Så eg liker i grunnen alt ved dette. Tospråklegheita har utvida forfattarskapen, Ein kan sjølvsagt ikkje sjå bort ifrå at forfattar- eg har alltid vore ein stor seier Tore Renberg. skapen var veletablert, meiner Renberg. – Eg har nokre indre diskusjonar med meg – Eg vil ikkje vera naiv, så det må ein jo tru at Vesaas-beundrar. Han sjølv om kva språk neste bok skal vera på. Eg har hjelpte. Men samstundes handlar mykje av dei skrive tre romanar om Hillevågsgjengen på bok- oppfatningane som er knytte til nynorsken, meir har vore ein inspirasjon mål, og eg skiftar sjølvsagt ikkje mål midt i ein om førestillingar og fordommar og mindre om serie. Men elles blir det eit tema for kvar ny bok. realitetar anno 2021. Nokre av romanane mine synest eg høver best på 2021 både til at eg vart forfat- • Trass negative nynorskassosiasjonar i barn- bokmål, medan andre like gjerne kunne vore på domen har Tore Renberg lenge hatt litterære tar og til at eg byrja å nynorsk. Eg trur korkje Du er så lys eller Tollak til førebilete som skriv på nynorsk. Ingeborg hadde blitt til utan at eg hadde byrja å – I familien min var det stor respekt for den skriva på nynorsk. skriva nynorsk. Så eg var litt uroleg då eg byrja nynorske litteraturen, og eg har alltid vore ein med dette, men eg synest berre det har vore ein stor Vesaas-beundrar. Han har vore ein inspira- rikdom. sjon både til at eg vart forfattar og til at eg byrja ASTRID MARIE GROV [email protected] å skriva på nynorsk. Vesaas var korkje redd for Tidend 3 Norsk 19 ҡ MÅLGÅVA Mellom 7. april og 7. juni fekk Noregs Mållag 339 501 kroner i gåve. Det er me umåteleg takksame for. Gåvene er veldig viktige bidrag til arbeidet vårt for å sikre nynorsken betre vilkår. Vil du gje oss ei gåve, set me stor pris på det. Bruk gjerne giroen som følgjer med avisa, eller vips eit valfritt beløp til 90540. Du kan også sende IVAR50, IVAR100, IVAR300 eller IVAR500 i ei tekstmelding til tlf. 2490. Tusen takk!

AUST-AGDER Odd Arne Nustad Goncalves Sverre Tusvik Arnfinn Hellevang Håkon Sagen Siri Eikemo MÅLLAG Olaf Nøkleby Øystein Grønmyr Stein Tveite Aslak T. Helleve Lars K. Sandven Harald Eintveit Aust-Agder Mållag Jørgen Nørstegard Jostein Grønset Steinar Tveitnes Knut Johannes Helvik Solbjørg Åmdal Dorthea Sofie Erøy Torfinn Brokke Oddvar Romundset Oddrun Grønvik Guri Vesaas Linn Hjartnes Henjum Sandvik Grete Fedøy Kristine Foss Kari Røssum Gunnvald Grønvik Jan Magne Vigdal Kåre Herfindal Helge Sandøy Norleif Fjeldheim Ingunn Gjømle Ivar Schjølberg Erik Hardeng Kjetil Vistad Robert Hermansen Tove Lønøy Sangolt Trygve Handeland Johannes Havstad Gunnar Skirbekk Valgerd Svarstad Per Ivar Vaagland Kjartan Hernes Heidi Seilfaldet Magne Haugsgjerd Olav Hoftuft Jakup Skjedsvoll Haugland Kristen Øyen Eli Hillersøy Torbjørn Seim Torill Borge Horneland Knut K. Homme Arne Skuterud Anna Sigridsdatter Asle Hindenes Johannes H Sekse Olav Torfinn Jondahl Gerd Fosse Hovden Bjørn Otter Skåret Heen HORDALAND Marit Hjartåker Mons Ole Dyvik Svend Kjetland Oddgeir Jenset Nils Steinar Slapgård Ola M. Heide MÅLLAG Eivind Hjelle Sellevold Anne Brit Klungland John Gustav Johansen Liv Solheim Mildrid Helland Torunn Aarre Grete Oline Hole Bjarne Skarestad Kjell Egil Knutsen Ragnar Kaasa Inger Kirsten Stagrim Botolv Helleland Olav Aas Kåre J. Hole Olav Johannes Skeie Signe Lønning Jorunn Lande Arne Sund Sigrun Heskestad Olav Aasmundtveit Ingunn Holmedal Gunvald Skeiseid Arne-Christian Mohn Jon Kolbjørn Lindset Ivar Sund Ragnhild Hoel Livar Aksnes Karl Johan Holmås Arne Skjerven Paul Mølstre Målfrid Mejlænder- Sverre Sørbø Maj-Britt Thon Holljen Audhild Aldal Karl Hope Bjarne Skjold Agnar Ståle Naustdal Larsen Gudmund Teigen Valborg Holten Solveig Almås Arnfinn Hopland Harald Skorpen Johannes Ness Ragnhild Olavsdotter Ola Tronsmoen Kjetil Torgrim Homme Arne Andersen Helge Hopland Kari Smith Lars Gunnar Oma Nomeland Lars Ullgren Joar T. Hovda Arnfinn Jørgen Ansok Irene Hunskår Jostein Småbrekke Harald Orvedal Rune Nylund Olav Veka Karl-Anders Hovden Margit Liljan Apelthun Bjørn Husefest Erling Småland Gunlaug Pedersen Sigrid Bjørg Ramse Magne Velure Marit Hovdenak Erik Arneson Daniel Hydle Asbjørn Solberg Borghild Sævereide Olav Riisland Åse Grønlien Østmoe Olav Høgetveit Marta Augensen Jens Hystad Ragnhild Edith Prestegård Kari Gerd Riisland Bjarne Øygarden Tormod Hallstein Svanlaug Jofrid Martha Hægstad Solvang Geir Ragnhildstveit Vidar Toreid Høgåsen Austgulen Johanne Telnes Instanes Halldis Spilde Sigve Arthur Sakseid Johannes G. Torstveit BUSKERUD Jens Kihl Erlend Bakke Geir Instanes Åse Steen-Olsen Trygve Sandvik Helge Ove Tveiten MÅLLAG Laurits Killingbergtrø Einar Bardal Jan Kåre Jakobsen Idar Stegane Njål Steinsland Bjørg Valborgland John-Ragnar Kvam Turid Louise Quamme Leidolv Berge Sniolvur Joanesarson Nora Henden Stegane Knut Tungesvik Olav Vehus Aarset Kittilsen Arild Berge Ole-Jørgen Inger Marie Stein Yngve Øvstedal Jens Vellene Niri Baklid Knut Kjelstadli Reidun Bjørnberg Johannessen Arjen L H Stolk Peder Ådland Herbjørn Brennhovd Rønnaug Kleiva Lars Johan Bleie Leif Johnsen Helge Storebø AUSTMANNA- Ove Byrkjeland Harald Sverdrup Koht Oddbjørn Borge Ingvild Jøsendal Nelly Storebø NORDLAND LAGET Linda Høyvarde Bård Kolltveit Arne Brattabø Randi Jåstad Gerhard Inge Storebø MÅLLAG Olaug Aaberge Bjørg Kari Brattåker Dagrun Kvammen Tor Brattebø Folke Kjelleberg Rolf Sigmund Sunde Kåre Belsheim Brynjulv Aartun Håheim Åse Lager Nils Georg Brekke Vigdis Marie Knudsen Thea Sunde Jan Hana Ole Bjerke Oddbjørn Jorde Per Olav Lande Reidar Bremerthun Norvald Kobbeltvedt Terje Svardal Gro Marit Hellesø Oddbjørg Blakar Frode Kinserdal Torhild Leira Endre Otto Brunstad Olav Kobbeltveit Åshild Sveinsgjerd Kjetil Holtås Jon Steinar Bredeveien Osvald Medhus Anne Anita Lillebø Jostein Buene Ståle Kolbeinson Kurt Svensson Tore Moen Jostein Brenden Gunnar Ottne John Petter Lindeland Kjell Jostein Bø Olaug Kråkevik Lars Børge Sæberg Signe Petrine Susanne Ramstad Gro Randen Tor Einar Ljønes Aud Sissel Bøe Gina Kyvik Ingebjørg Dønhaug Åbergsjord Brenna Kari Roe Anders Lunnan Vigdis Digernes Dahl Ane Landøy Sæbø Råmund Bruheim Ola Ruud Jon Låte Knut O. Dale Torfinn Langelid Leif Helge Særsten NORDMØRE Liv Jorun Braastad Kirsten Skarlund Wenche Irene Melby Reidar Dale Frøydis Lehmann Kjell Gudmund Søholt MÅLLAG Ivar Bungum Kjell Snerte Lars Meling Olav Digernes Marit Schmidt Lie Anders Søvik Aksel Aarflot Stein Dahlen Astrid Svare Eldrid Midttun Kristian Djuvsland Kari Lien Arne Søyland Jon Kristian Aune Ingvild Marie Eknes Einride Tinjar Norvald Mo Jenny Dugstad Åsmund Lien Øyvind Teigen Ola Bræin Frode Erstad Nils Tørto Arnold Mundal Torbjørn Dyrvik Karin Lund Erling Thu Styrkår Brørs Inger Lise Fiskvik Inge Velle Finn Måge Jan-Egil Dyvik Marit Merete Lunde Annbjørg Tistel John O. Dønheim Tordis Irene Fosse Øystein Velure Johan Nedregård Eli Roseth Eik Einar Lygre Knut J. Tokheim Liv Rigmor Flå Kristin Fridtun Solveig Vestenfor Solveig Nerol Jakob H. Eitrheim Torun Lyssand Johan Torekoven Wenke Greve Randi Therese Garmo Øystein Njål Nordang Ingunn Eitrheim Torstein Løning Torgeir Torvik Eivind Hasle Kjell Gulbrandsen FYLKESMÅLLAGET Arne Nordvi Eirik Ingolf Eldøy Frode Mannsåker Haldor Trengereid Sverre Hatle Odin Hagen VIKVÆRINGEN Johan Petter Nystuen Yngve Endal Anne Marie Midtbø Harry Tunestveit Sigrunn Helset Erik Hanssveen Bergfinn Aabø Eva Nørstebø Brynhild Enerhaug Leif Bjørn Monsen Odd Tøndel Kari Sigrid Roset Olav Haraldseid Ågot Aakra Torgeir Ose Magne Engevik Jostein Mykletun Tora Tønder Holten Magnhild Harsheim Solveig Fiskvik Aamodt Hanne Havåg Ranestad Øystein Erstad Einar Myster Bjørg Tøsdal Tore Humstad Gunnar Haslerud Reidar Aasgaard Benjamin Edillon Jofrid K. Espeland Nils Mæhle Anne-Lise Ullebø Jon Samuel Håbrekke Torill Heilevang Ruth Amdahl Reichle Marit Mæland Fareth Eldbjørg Møllerup Oddbjørg Ulveseth Tora Kjelleberg Gaute Elvesæter Per Andresen Yngve Rekdal Rune Fjeld Marit Nedreli Norunn Petrin Jorunn M. Kvendbø Helland Børre Austmann Asbjørn Roaldset Sverre Fjell Gunnvor Ness Valderhaug Albert Lervik Bjarte Hole Olav Befring Gunnar Rusten Tormod Folgerø Ingeborg Nilsen Terje Gerhard Valen Olav K. Lien Gunn Strømsøyen Erlend Bleie Frøydis Marie Ruud Frode Bjørn Forland Arne Olav Nilsen Brit Valland Øyvind Lyngås Hvamstad Reidar Borgstrøm Asbjørg Engebø Rystad Ragnhild Fossmark Øyvind Per Norang Anna K. Valle Finn Gunnar Oldervik Per Rolf Johnsen Karen Bø Hedvig Lien Rytter Olav Freim Egil Nysæter Rigmor Nesheim Bjørg Reiten Ola Jonsmoen Ola E. Bø Kari Rysst Seemann Harald Frønsdal Gunnvor Eggebø Næss Vaular Randi Settemsdal Arnfinn Kjelland Tormod Bønes Olav R. Skage Herborg Frøystein Odd Jøran Oldervik Aslaug Veland Rolv Sæter Ragnhild Kjorstad Harald Dyrkorn Gunnvor Fykse Skirbekk Mathias Furevik Agnar Omvik Randi Vengen Eirik S. Todal Turid Kleiva Asbjørn Eidhammer Synnøve Skjong Bjarte Gjellesvik Åse Opheim Jon O. Vevle Elen Maria Todal Håvard Kleiven Kirsten Osmo Eriksen Kåre Smeland Paul Kåre Gjuvsland Anfinn Otterå Aud Liv Hole Vike Kirsti Orheim Ås Inger Margrethe Brit Ragnhild Øydna Sigrid Solheim Lars Gjøstein Olai Otterå Inger B. Vikøren Kyllingstad Fisknes Nils Standal Knut Gramstad Kjell Paulsen Jarle Kåre Vindenes ROGALAND Anders Jan Larsson Ingar Daffinrud Fjeld Idun Stokka Sigve Gramstad Johnny Ottar Pedersen Ingebjørg Viste MÅLLAG 2021 • Ingrid Hanna Johanne Mona Evelyn Harald Stokstad Astrid Tove Kjellevold Jan Reidar Rasmussen Agnes Råket Vågslid Kjell Aardal Laugslet Flognfeldt Agnete Strand Grov Rannveig Reigstad Einar Øyre Gunvor Aardal Gunnar Lien Liv Flugsrud Einar Strømnes Endre Grutle Astrid Oddbjørg Solveig Åsvang Gunnleiv Aareskjold Mari Lien Bård Ingegerdsson Stein Stugu Anne Lise Grøm Reigstad Sigmund Andersen Asgeir Lilleås Freberg Ellen Marie Svea Solveig Grønlien Berit Reinsaas KARMSUND Geir Inge Auklend Eldri Monshaugen Kim S. Fureli Sissel L Sæbø Jostein Haktorson Kjetil Revheim MÅLLAG Johannes Bakka Asbjørn Myrvang Anne Brit Gabrielsen Halvor Tjønn Åshild Hauge Lars Riise Steinar Aalvik Lars Egil Bakka Øyvind Nordli Kåre Glette Asbjørn Tolsrød Åshild Haukås Gudrun Rosseland Randi Alvseike Kristen Bakka Jogrim Nordsletten Marco André Lourenco Øystein Tormodsgard Svein Heggheim Margreta Rønning Svein Ove Duesund Roald Bergsaker Norsk Tidend 3 Norsk 20 N

Bjarte Birkeland Svein Kåreson Søyland Kari Zwijnenburg Liv Bersås Olav Rune Djuve Anne Marta Steinnes Oddbjørn Skeie Per Aksel Birkeland Oddrun Tjeltveit Huus Otto Johan Botnen Gunhild T Dølen Jon Todal Ragnhild Solberg Gjert Anders Saltskår Kåre Torvanger Marta Systad Iden Hilde Brænne Marianne Eika Gunn Utkvitne Anne Berit Strømmen Bjerkevoll Kurt Tunheim Sverre Indrehus Ole Arild Bø Per Engene Karin Vrålstad Strand Ingebrigt Botnen Hilda Ullestad Toril Jakobsen Jan Magne Dahle Per Espeland Geir Sverre Braut Aslaug Marie Undheim Ingunn Kandal Steinar Dimmen Olav Felland TRØNDERLAGET VEST-AGDER Kirsten Marie Bue Knut Vadla Lars Kjøde Norunn Margrethe Anne Karin Funner Reidar Almås MÅLLAG Jan Egil Byberg Ottar Vandvik Ola Kjørstad Dimmen Asbjørn Gardsjord Per Odin Asphaug Solveig S. Eiken Alf Jan Bysheim Sigbjørn Varhaug Gunnar Kjørvik Olav Arne Dimmen Oscar Johan Garnes Kjell Bardal Anne-Berit Erfjord Berit Blikra Egeland Astrid Apalset Vassbø Hildegunn Kvistad Magne Drabløs Hans Magne Gautefall Ivar Berg Betsy Folkvord Ellen Einervoll Reidar Vik Liv Janne Kvåle Marit Veiberg Eide Nils K. Gjerde Arne Bjørdalsbakke Randi Lohndal Frestad Lars Olav Fatland Klara Vik Bjarne Kaarstad Lindis Eliassen Torgeir Grimstveit Oddrun Bjørgum Vigleik Frigstad Terje Fatland Viggo Østebø Øystein Lavik Knut Falk Asbjørn Nes Hansen Karl-Ove Bjørnstad Astrid Marie Gavlen Åse-Berit Fidjeland Jorunn Loftesnes Aud Farstad Kristian Ihle Hanto Lars Daling Helen Glomså Ivar Finnesand ROMSDAL MÅLLAG Rune Lotsberg Jostein Fet Knut T. Haugen Olaug Denstadli Øyvind Grov Solveig Moe Fisketjøn Roger Aakernes Håkon Lundestad Kari Fjørtoft Johnny Hofsten Jon Hanger Eggen Ole Steffen Gusdal Ingrid Fiskaa Ingar Aas Sigrunn Lundestad Gunn Berit Gjerde Jan Holme Anne Eldevik Anne Tone Hageland Oddvar Flatabø Dagrun Gjelsvik Steinar Dahl Lægreid Tore Gjære Ragnhild Hovda Olav Engan Berit Fiskaa Haugjord Guro Foldøy Austigard Pauline Midtun Tone Linge Øystein Høgetveit Helge Fiskaa Magne Heie Ove Harald Fossen Henning Austigard Terje Erik Moe Grønningsæter Hallgrim Høydal Margit Flakne Ola Reidar Haaland Ingrid Gjesdal Torbjørn Bruaset Knut Moen Aashild Haugland Morten Støen Høyem Birger Foseide Olav Torgny Hårtveit Endre Gjil Ingebjørg Margrete Ragnhild Skogen Haram Margit Ims Mikal Gorsetseter Gudrun Haugen Sølvi Ona Gjul Eide Molde Jorunn H. Henriksen Jon Ingebretsen Jon Grønlid Håvorsen Rune Gramstad Oddny Eikebø Johan Moldestad Petter Magne Halvard Jansen Kristoffer Haugum Oddvar Jakobsen Ranveig Gudmestad John Ekroll Eldrid Morken Hjørungdal Tove Kvaale Lars Eirik Havdal Alf Georg Kjetså Vigdis Gullberg Per Bjørn Ellingseter Randi Bjørg Myklebust Åse Elin Hole Kjetil Langåsdalen Andrea Hjelde John Lauvdal Fartein Haga Øyvind Fenne Ove Myklebust Astri Hunnes Halvor Løken Ola Huke Kirsti Lavold Kari Ingfrid Hatteland Live Garmo Hatlebakk Kjell Magnar Ingrid Runde Huus Tove Løyland Målfrid Hyrve Gerd Lie Inge Haugland Kåre Magne Holsbøvåg Myklebust Knut-Johann Sigrun Garvik Moen Kjell Håve Solveig Stallemo Lima Arne Haugvaldstad Arnhild Digernes Knut Ole Myren Jørgensen Olav Mosdøl Inger Sandvik Jarstein Tom Arnt Lindeland Johan Sigmunn Krøvel Oddvar Natvik Jørund Kile Sigrid Nordskog Åke Junge Målfrid Lindeland Hebnes Tor Kvadsheim Olav Nedrebø Jakob O. Kjersem Sigrid Marit Finnseth Svein Jørum Sylfest Lomheim Astrid Heigre Einar M Langset Audun Normann Terje Kjøde Nykos Bergljot Kristoffersen Kåre Messel Halvard Helseth Martinus Leirvoll Nedrebø Jorunn Aarflot Jakob Olimstad Olav Kuvås Gudlaug Nedrelid Tom Hetland Arne Steffen Astrid Marie Nistad Kornberg Inger Helene Olsnes Per Knut Kvande Nils Salvigsen Liv Hobberstad Lillehagen Odd Njøs Rune Kvalsund Annbjørg Romtveit Kirsti Årøen Lein Knut Gunnar Solberg Oddrun Hompland Heidi Løklingholm Bjarte Nordeide Einar Landmark Olav Rovde Jens Loddgard Birgit Stallemo Magne O. Hope Per Løvik Brynhild Kåra Lund Odd Larsen Torunn Raftevold Rue Geir Lorentzen Asbjørn Stallemo Arna Høyland Gunnhild Austlid Notøy Hallstein Ljoså Anne Ingebjørg Ruth Svein Erling Lorås Leiv G. Storesletten Terje Håland Oppigard Stein Bugge Næss Anne Lise Lunde Børre Rønningen Bjørg Lund Aslaug Verdal Tord Anton Haaland Karen Os Vidar Otterstad Olav Lynge Per Skaugset Alf Helge Løhren Gunnar Vollen May Britt Jensen Asbjørn Oterhals Tordis Randmo Helge H. Moe Gunn Snaunes Lars Kolbjørn Moa Ivar Åmlid Arnstein Jonsbråten Ane-Kari Romestrand Rønnaug Reiakvam Øystein Molvær Gunvor Solberg Håvard Moe Birgit Jaastad Nils Sanden Henning Leiv Rivedal Askjell Molvær Margit Ryen Steen Tore Moen ØSTFOLD MÅLLAG Anne Martha Kalhovde Per Arne Skomsø Bjørn Rørtveit Roger Nedreklepp Alv Halvor Straumstøyl Sverre Mikal Myklestad Kjetil Aasen Magnar Kartveit Britt Elise Skram Steinar Røyrvik Dorthe Mari Nordahl Einar Leiv Søreide Magne Måge Asgeir Bjørkedal Jens Kleppa Jakob Stavik Erling Sande Trine Naadland Olav Teigland Ingrun Norum Kjellrun Hersund Arne Kleppa Oddmund Svarteberg Margot Sande Lars Omenås Olav Tho Gerd Opedal Kari Ruud Johannesen Tore O. Koppang Ingar Sveen Laila Hov Sandnes Bjørnar Osnes Anne Elise Solveig Otlo Kjell Karlsen Nils Ingvar Korsvoll Kathrin Villa Marta Kari Schawlann Britt Oterholm Thorvaldsen Mimi Bruskeland Oust Arne Kvernhusvik Herborg Kverneland Bjarte Sindre Vidar Parr Kari Tveit Herman Ranes Jan T. Pharo Olav Kvernenes SOGN OG Håkon Sjåstad Oddbjørg Remøy Alf Torbjørn Tveit Jostein Rekstad Einar O. Standal Reidar Kydland FJORDANE Anders Skarestad Olav Sindre Rise Gudny Anne Lid Narve Rognebakke Jørn Egil Zøllner Hallgeir Langeland MÅLLAG Einar Skeie Ottar Rogne Unhjem Helge Rypdal Svein Langvik Lise Aasen Jon Skjeldestad Greg Rotevatn Øystein Vatnar Einar Rædergård YRKESMÅLLAG Magnhild Lid Georg Arnestad Signe Skjeldestad Olga Støylen Runde Einar Versto Jørgen Røflo Kjellfrid Bøthun Eli Marvik Helga Bakken Annlaug Sognnes Gunder Runde Johan Vaa Per Rønningen Kristian Hagestad Ståle Moe Venke Bakken Synneva Kolle Solheim Lena Landsverk Sande Hans Ødegård Oddny Pauline Skeide Anders Bøyum Lise Lunde Nilsen Emma Bale Kirsti Solheim Stegane Arne Øyvind Sandnes Halvor Øygarden Ole Øiene Smedegård Halvorsen Pernille Nylehn Olaug Marie Bjelde Irene Stokker Mariann Schjeide Åsmund Snøfugl Sissel Hole Ingvar Olimstad Kjellaug Bjergene Ingunn Stokstad Else Synnøve Skarbø TROMS OG Tor Stallvik Eirik Holten Inger Skretting Opstad Saxe Bjørkedal Geir Liavåg Strand Gunnveig Marie Sollid FINNMARK Odd Sigmund Rønnaug Kattem Marit Osland Reidulf Bjørlo Magn Jarl Stubhaug Skilbrei MÅLLAG Staverløkk Kjell Harald Lunde Esther Ndayizeye Ole Georg Blikås Gunnhild Systad Nina Kvamme Nils Aarsæther Eiliv Størdal Arne Exner Nakling Phillibert Gunhild Børtnes Leiv Sølvberg Slettestøl Runar Hals Bjelland Steinar Supphellen Olav Norheim Oddbjørn Reime Tor W. Eikemo Ingrid Søyland Liv Johanne Ørjasæter Per K. Bjørklund Svein Bertil Sæther Borge Otterlei Torleiv Robberstad Kjell Erik Eldegard Bodil Bjørlo Takle Solhaug Terje Christoffersen Jan Sørås Linda Plahte Audun Rosland Anne Marit Voll Eltun Helge Thue Jarle Solheim Terje B. Dahl Torbjørn Tranmæl Frode Ringheim Magne A. Roth Eldbjørg Stegane Ivar Jostein Tjugum Jan Ove Stene Ingrid Dønnestad Kristoffer Uppheim Inge Særheim Atle Røe Engebø Solrun Ullaland Ingrun Sørås Sveinung Eikeland Tor Witsø Lars Helge Sørheim Torhild L. Rørheim Hans Engesæt Marit Breilid Velle Bodil Julie Søvre Bjarne Eilertsen Aa. Bjørgum Øwre Odd Einar Sørås Steinar Sandvik Brynhild Eri John Elling Vereide Geir Steinar Tandstad Torgeir Engstad Turid J. Thune Sigfrid Selsvik Johannes Flaten Jorunn Veseth Asbjørn Tryggestad Karl Ragnar Engstad VALDRES MÅLLAG Sigrid Tyssen Jostein Selvåg Sverre N. Folkestad Jens Vestrheim Rolv Ukkelberg Harald Arne Johannes Gunnar Belsheim Åshild Ulstrup Halldis Sjo Jan Martin Frislid Arne Vevle Randi Flem Ulvestad Evanger Gunnar Breivik Birger Valen Audun Skjelbreid Ellen Frøyen Jon Egil Vik Jorun Våge Vestnes Eldbjørg Gjelsvik Olav Gullik Bø Pål Wiik Wenche Skorge Ottar Færøyvik Øystein Vikesland Arthur Vestnes Lillian Bernes Hay Randi Eltun Vidar Ystad Målfrid Snørteland Asbjørn Geithus Lars Øyvind Vikesland Eldrid Vik Kjell Heggelund Ola Fosheim Wenche I. Sola Håkon Giil Oddhild A. Voll Bodil Waldal Magnhild Henriksen Anne Marit Framnes BEINVEGES Tom Soma Olaug Bakke Gjengedal Sølvi Songstad Waage Sveinung Walseth Olaug Husabø Margit Fuglehaug INNMELDE Torgeir Spanne Magnhild Gravdal Jarl Yndestad Knut Ytterdal Bjørg Berge Ove Haugen Håvard Avelsgaard Hans Spilde Dagfrid Grepstad Njål Ølmheim Øyvind Østvik Kristiansen Olaug Hjelleset Jan Gaute Buvik Jon Stangeland Olav Grov Liv Østrem Kjell Arne Årseth Ellen Skjold Kvåle Ingunn Hommedal Leif Elsvatn

Marit Rommetveit Jon Gåsemyr Vidar Åm Tyra V. Mannsverk Per Inge Inderhaug Egil Andreas Helstad 2021 • Staveland Gunnar Hage TELEMARK May Johanne Molund Bjørn Vegard Johnsen Kjellaug Larsen Audun Steinnes Sissel Norunn Hatløy SUNNMØRE MÅLLAG Valborg Myklebust Gerd Kvam Herborg Lillebø Odd Sigmund Oddstein Haugen MÅLLAG Dag Aanderaa Atle Måseide Randi Lauvrud Liv-Marit H Reitan Sunnanå Bjarne Havro Ingrid Aamdal Audun Aasmundtveit Kjell-Per Nilsen Bjørg Lerhol Magne Rønning Brit Harstad Sværen Inger Hilde Ottar Aashamar Sveinung Astad Ole Edgar Nilssen Anders Lunde Aud Råum Einar Sæland Helga Hjetland Kristian Almås Lars Bjaadal Guro Reisæter Torodd Lybeck Gaute Sigmundsen Marta Sætrenes Ragnar Hove Gyri Aure Halgeir Brekke Ingrid Russøy Liv Aslaug Myhre Erling Stangnes Hogne Sønnesyn Nils Husabø Matias Kåre Austrheim Margit Rui Christenson Rønnaug Ryssdal Brita Siri Nesja Dagfrid Søyland Ingunn Bergem Tjøstov Gunne Djuve Sunniva Skålnes Nils Rogn Målfrid Husnes Tidend 3 Norsk 21 ҡ BAK MÅL

ҡ KVISS • Svein Soldal Eggerud

1 Kor mange prisar vann Rådebank under Gullruten i år? 2 Kva år skjedde den første offisielle feiringa av 17. mai? 3 Kva heiter Bergens bysong? 4 Kva tre ingrediensar treng du for å laga den klassiske drinken Negroni? 5 Kva er tradisjonelt rekna for å vera dei tre primærfargane? 6 I m/s, kva må snøggleiken på vindkasta overstiga for å kunna kalla det full storm? 7 Kva år kom skrekkfilmen «Eksorsis- ten» ut? 8 Kor lenge varte personalunionen mellom Noreg og Danmark? 9 Kva heiter det laget i atmosfæren NESTEN SOM VANLEG: Det var færre folk enn vanleg på amfiscena i Aasentunet, men Nynorsk kultursentrum var som ligg nærast jordoverflata? godt nøgde med å få skipe til fysiske Festspel, med meir spreidde arrangement enn vanleg, i år. Foto: Simon Sjøkvist 10 Kva land kjem BTS, også kjend som Bangtan Boys, frå? 11 Kva heiter det høgaste fjellet i Nordland fylke? 12 Om du er i Kambodsja og bestiller Festspela vel overstått ein a-ping, kva får du då? Nynorsk kultursentrum – Det førebelse publikumstalet bidrege under årets Festspel. 13 Kva heiter partileiaren i MDG? er 1880, og innanfor dei gjeldande På Studenthuset Rokken spelte kunne igjen ønskje velko- 14 Kva måleeining bruker me for å rammene er vi godt nøgde med dei Sunnmøre Baarelag og Synne Vo, måla straumstyrke? men til Festspel i juni, etter tala. Der var få ledige sete på dei og på Ørsta kulturhus blei det fleste arrangementa, seier Opsvik. mellom anna teater og tingings- 15 Kva år blei sjekkeappen Tinder digital tilskiping i fjor. Fleire av arrangementa vart òg verk av festspeldiktaren. lansert? Arrangøren er godt nøgd strøymde digitalt. – På grunn av restriksjonane 16 På norsk, kva står forkortinga DNA med både gjennomføringa har vi hatt endå meir samarbeid for? Festspeldiktar med desse scenene enn tidlegare og oppmøtet. med stor breidde år, og vi set stor pris på det vi har 17 Kva heiter dei tre naturleg føre- Festspeldiktar Sigmund Løvåsen fått til saman, seier Opsvik. kommande artane av bjørk i Noreg? – DET HAR vore spennande å plan- har formidla ei stor breidde av Mange gjester trekte fram at 18 Kor mange år etter «Star Wars leggje festival medan det framleis sin eigen forfattarskap gjennom det var godt endeleg å få møtast episode VI: Return of the Jedi» går er pandemi, men vi er godt nøgde sceneframføringar, samtalar og igjen og få påfyll gjennom spen- handlinga i «The Mandalorian» med gjennomføringa, seier are- lesingar, mellom anna ei spenstig nande litterære og musikalske føre seg? naleiar Olav Øyehaug Opsvik om økt i friskt vêr i Romedalen. opplevingar, danseframsyningar, 19 Kva forlag har gjeve ut serien Festspela 2021 i ei pressemelding. – Tusen takk for mange fan- kunstutstilling og kveldar som blei Nynorske klassikarar? Festspela gjekk av stabelen tastiske dagar, møte, samtaler og runda av på Målbar ved «festival- 10.–13. juni. Medan arrangemen- arrangement. Det er inga sak å kome hotellet» Møre folkehøgskule. 20 Kva heitte det første skodespelet tet i fjor hovudsakleg måtte gå av til Aasentunet og Dei nynorske Avslutningsvis kunne Opsvik skrive på landsmål, i 1855? stabelen digitalt, kunne dei i år festspela, for her er alt på stell. Gjen- avsløre at Aina Basso, forfattar og ønskje gjestane velkommen på nomprofesjonelt frå start til slutt, sa historikar frå Giske i Møre og Roms- ekte. Men med gjeldande smitte- Løvåsen, sitert av Sunnmørsposten. dal, blir Festspel-diktar i 2022. vernreglar. Han retta ein takk til alle som har NPK

Nynorsk barnelitteraturpris

Ervingen

20 til Harald Nortun

Skald forlag Skald 19

5 år etter år 5

18 Harald Nortun har fått raturvitar og busett i Trondheim. bjørk Han har skrive fleire kritikarroste

Nynorsk barnelitteraturpris - dverg og hengebjørk bjørk, (Vanleg) 17 barnebøker. Spådama i 7B er òg

Deoksyribonukleinsyre

16 2020 for boka Spådama i 7B. nominert til Bokslukerprisen, som

2012 15 Foreningen !les deler ut. Boka har

Ampere (A) Ampere 14 PRISEN VART DELT ut under Dei kome ut på Samlaget.

Une Aina Bastholm Aina Une 13 nynorske festspela i Ørsta 11. juni. Vinnaren av Nynorsk barnelit-

Fritert tarantell Fritert 12 – Eg har kome heim til nynor- teraturpris får eit diplom og 30

Oksskolten 11 sken, sa prisvinnaren, som òg har 000 kr. Prisen har blitt delt ut av

Sør-Korea 10 gjeve ut bøker på bokmål, under Noregs Mållag sidan 1968.

Troposfæren 9 utdelinga. Juryen har vore Per Roger

2021

434 år 434 8 Spådama i 7B handlar om for- Sandvik, Ingrid Rogne og Rita •

1973 7 dommar og fyrsteinntrykk, og kor Mundal.

24,5 m/s 24,5 6 fort dei festar seg.

Raudt, gult og blått og gult Raudt, 5 «Det er ei god blanding av

Gin, campari og vermut og campari Gin, 4 humor og alvor om eit emne som

«Udsigter fra Ulrikken»/Nystemten fra «Udsigter 3 ikkje så ofte blir behandla i bøker VINNAREN: Harald Nortun tok mot

1827 2 for barn og ungdom», skriv juryen barnelitteraturprisen under Fest-

7 prisar 7 1 i grunngjevinga. spela i Ørsta. Foto: Sunniva Krøvel-Velle

Norsk Tidend 3 Norsk Harald Nortun er utdanna litte- 22 N

ҡ KRYSSORD NR 3 • •2021 Einar Søreide

I ITALIA VARM GRUS RENNE APP. INTIMT PERIODE AV- KUNN- LAUS- INSEKT TÆL SPORTS- PREP. KANYLE SLEKT- KOMMET SKAPS- RIVING UTSTYR FOR- BIB. DEL TURMÅL NING USLE VERN ORDNE MIDLAR MUSI- KANT- UTSTYR FISK SPURDE IDR.ARR. HEVDA DRILL

ARENA AUKE SLEKT-

ART. NING PARTI KRONE VAKT DIFFUS STYRKE HINT RYKTE VEKST NAZIST- AV- PELS- ORG. VEG DELING VERK NO. ØY TEFTEN I HUS SMALT LIKE NAB. BRÅE SUND RESPEKT KONJ. SKRINNE SLAG FEIRA GAMALT DYR DINERE MÅL MÅL- OGSÅ EIT LASSO ENKLE SKÅRAR SVAR MIS- LIKE LYDE FØDSEL VEKSE FUGL TIDL. PYNTEN NM- NÆRING NAB. LEIAR MUNNEN UFINE AV- SORG LØYSTE FLYGE SPED- EUR. BY GJØN BARN GRUNN- STOFF STUND TRONG FUGLAR TIDL. NAB. I SOGN BAKKE- STATSM. HALV BRUN SAGFLIS UKASEN FIAT SPRÅK VEKST SLØYE KVINNE JAMT RIST OVER- SOVE- TREKK PLASS SLETTE GASS UNEMND KANT GØY LURING- FISK ARVE- EN ANLEGG DUO LIKE LØYSING MORENE KORSAR BLOT- SØLV HEVDA UJAMN PRON. STAD LAPP BY MED OGSÅ KAU- POLITISK EIN SJON VEKE HJULDEL

SVAKE

ҡ LØYSING• Nr. 2– 2021

NT-X-ORD NR 1

OVER- INDIR- KULT- APP. NEPTUN- EKSTRA- MERKE TREET VIND KVAR- Vinnarar av kryssord nr. 2, 2021: Send løysinga til: SLAG EKTE HAND- IUM LØNNA FØRE DAGS- I GUT K B E NO. BY FØRST A B LØYVE R ORD- SKATT LINGA KOMM. KNELE LEGE Noregs Mållag TAK BYGN. Mads Løkeland-Stai, Orkanger TRUMP N Å R S A N N I N G A S Ø V B U Lilletorget 1 STIVNE NOTAT- ET DYR V R I O M P E I S KLØKTIG S K R I V E T Ålaug Rosseland, Evje 0184 Oslo PLAGG BÅT FANA- F E S T N E S N E K K E TIKAR S A R I KØYR TY- Harald Sperre, Paradis eller e-post: TIDL. STYKKET E S A U KOMM. R E N N TILTALE L I N D U K E N BIB. PREP. ELD- [email protected] BROR GML. STAD FISK TVINNA T V A R A L.-MÅL A T T O M MERKE O M N E TIRRE SKADE GEVÆR VEKST FISK Heile kryssordet må sendast inn. NAB. E G L E YMSE A E I K TALET A G A S P TIDL. FOR- I førre nummer kom vi i skade for å NM- STERK- OPNE F R I E LEIAR U L I K T AR A R M E R E R prente feil kryssordløysing. Skriv til SLETTE NO. Frist: 25. august G I F T I G E TURMÅL T U N D R A FORF.+ L I E [email protected] om du vil ha PØBEL SKRED- KVASSE PLASS- TRAMPE RAMMA ERTE BIB. DEL N T STRENG V A N D A L D T R Ø BYGD G løysinga på nr. 1/2021. FLINK KLAGE- GÅ NED Merk sendinga «Kryssord». ØYSTEIN VALUTA SONG SUNDE- G RENNE H A G E E L E G I NOVISE G L A OVER- Rett løysing kjem i neste utgåve. BYGD BÅT FALL KANAL-

DOM- OMRÅDE 2021 SNAUE S K A R N E S RETN. R A N STOL K A N O Tre vinnarar vert trekte ut og får • EG. GUD FERJE- SCENE- LEIE STYKKET BREV B A R E NAB. U T N E SLAG D R A M A E T ein fin premie. HYLLA FASE MUNN- ATOLL R U N D S K R I V FULL F E I R A N E AVKOM DYR SMELTE 17.MAI- HIST. KRYDD- INN- A D A VASAR K L O N STAD M I N K ER T Ø SLAG L KVINNE FLATE- DOKU- EINING- DRIKK MENT Namn : GLATTE S L U E ANE A R A K OTTEN S K Ø Y T E KONJ. NIKKAR NED- BYGGER DISPO- BØREN MED MJØL- NERE J S L A P S E T STEIN U R A R FANGAR O M KISTER I HARD- SKRÅ- ANGER NING H E L S A R J DONERE B Å R E R PREP. A G A Adresse:

SAM- FISKAR A T SVAR A N A L O G I O T R A R R KONJ. KREA- MANN T O R D TIV I N I T I A T I V R I K Postnummer/-stad: Norsk Tidend 3 Norsk 23 moderne tradisjonsgastronomi og kvile

brimibuehotel.no | [email protected] | lom NORSK MÅLUNGDOM NT Frida Pernille Mikkelsen er NT LEIARSPALTA GUNNHILD SKJOLD ny leiar i Norsk Målungdom leiar i Norsk Målungdom

Frida Pernille Mikkelsen gå inn i rolla som leiar. – Eg er klar for å stå i spissen (24) frå Sunnfjord vart vald for arbeidet med å sikre nynor- til ny leiar i Målungdom- sken. Kvart år ser vi at studentar men på landsmøtet i vår. ikkje får eksamen på nynorsk og Takk for meg! at elevar ikkje får dei læremidla dei har krav på. Det er ikkje godt I ÅRET SOM kjem skal ho feire nok, seier Mikkelsen. DETTE ER DEN TIANDE teigen eg skriv 60-årsjubileet til organisasjonen Norsk Målungdom skal også til Norsk Tidend, og det skal også bli den og kjempe for rettane til elevar og løfte nynorsksakene i stortingsva- siste. 12. juli takkar eg nemleg for meg studentar. – Dette året skal vi sør- let og skipe til trygge og gode til- etter to år som leiar av Norsk Målung- gje for at den nye opplæringslova skipingar både lokalt og nasjonalt. dom, og gir stafettpinnen vidare til Frida og universitets- og høgskulelova – Eg ser fram til å leie organi- Pernille Mikkelsen. sikrar rettane til nynorskbruka- sasjonen gjennom jubileumsåret! rane, seier den nyvalde leiaren. avsluttar Mikkelsen. DA EG TOK TIL som leiar i 2019, sat vi NYELEIAREN: Frida Pernille Mik- 24.–25. april samla språkenga- Ho tek over som leiar i juli. framleis og venta på språklova. Vi hadde kelsen frå Førde tek over roret i sjert ungdom frå målungdomslag Norsk Målungdom i juli. Med seg i leiinga får ho Ådne ikkje fått nye læreplanar, arbeidet med over heile landet seg for å vedta ny Foto: Norsk Målungdom Reidar Nes Kleppe frå Stad som den nye opplæringslova var så vidt i politikk og bestemme kva organisa- nestleiar og Rebekka Hugøy Hov- gang og tanken på å skulle gjennomføre sjonen skal arbeide med i året som land frå Sunnfjord som skrivar. digitale seminar var heilt fjern. kjem. Landsmøtet var digitalt, men inn i organisasjonen gjennom Som sentralstyremedlemmar får det var samlingar i Trondheim, målungdomslaget på Firda vgs., dei med seg Tobias Christensen DET HAR VORE både sigrar og tap, men Sogndal og Tromsø. Til saman og har også vore aktiv i Student- Eikeland frå Oslo, Dordi Boksasp er det noko eg har lært, så er det at møtte rundt 70 målungdommar til mållaget i Oslo. Ho har tidlegare Lerum frå Tingvoll og Marit Vold- ingenting kan stoppe målreisinga. Eg har landsmøte i organisasjonen. sete tre år i sentralstyret og eitt år sund Fjeldvær frå Hitra. møtt engasjerte og dyktige ungdommar Frida Pernille Mikkelsen kom som skrivar. No ser ho fram til å Pressemelding frå Norsk Målungdom over heile landet, som er klare og glade for å ta i eit tak for språkmangfaldet.

I LEIARTIDA MI har Noreg endeleg fått ei språklov og vi har fått offisielle namn på landet vårt på kvensk og dei samiske språka. Vi har sikra at sidemålsundervi- Strikk ein Tjafs! singa framleis er obligatorisk og arbeidd I vinter skipa målungdom- for at rettane til nynorskelevane skal bli styrkte i den nye opplæringslova. Vi men til eit digitalt alter- har hjelpt fleire titals studentar med å nativ til vinterleiren, med kjempe for retten sin til å få eksamen på språket sitt. Dette arbeidet er eg glad og ulike digitale aktivitetar. takksam for å ha fått vere ein del av.

EIN VINTERLEIR I Norsk Målung- DET ER VANSKELEG å sette ord på kor dom er ikkje ein vinterleir utan mykje livet mitt har blitt påverka av å bli noka opplæring i handarbeid. med i Norsk Målungdom. Da eg melde Difor vart det laga ein samstrikk, meg inn, var eg nykonvertert nynorsk- og me strikka Tjafs (ein stor brukar, og sat i Tromsø utan dei store hårstrikk). Ingunn Steinsvåg laga planane om å reise derfrå. Eg hadde mønster, og no kan heile verda aldri hatt eit verv, og hadde ingen inter- strikke seg Tjafs. esse av å ha det heller, og eg kjente ingen andre som følte det same for nynorsken Du treng: som eg gjorde sjølv. - 50 g garn for einsfarga, og 50 g av kvar farge for tofarga. DENNE TEIGEN SKRIV eg frå Oslo, der - Rundpinne nr. 4, 40 cm eg har budd tre år i teneste for nynor- - Heklenål nr. 4 sken. Eg har fått vennar for livet, lært - Strikk, 20 cm mykje meir enn eg nokon gong trudde eg skulle vite om organisasjonsarbeid Strikketettleik: 21 masker x 28 og politisk påverknad, og sørga for at eg pinnar = 10 x 10 cm. Tjafsen blir resten av livet skal klare å diskutere mål- strikka rundt på rundpinne, blir sak med kven som helst. bretta dobbelt i lengda, og hekla saman til slutt. STRIKK SJØLV: No kan du strikke din eigen NMU-variant av den popu- MINE TO ÅR som leiar har blitt noko lære hårstrikken som gjerne blir kalla «scrunchie». Foto: Norsk Målungdom heilt anna enn det eg såg for meg.

NMU-tjafs Likevel må eg seie meg nøgd når eg ser Legg opp 92 masker på rundpinne glattstrikk og start på mønster. sen med heklenål nr. 4. Hekl 1 tilbake på denne tida, og eg hadde aldri nr. 4, 40 cm. Strikk 1 omgang glatt- Start nede til høgre, og strikk fastmaske i kvar maske gjennom vore ho forutan. Å vere leiar i Norsk strikk og start på mønster. Start mønsteret to gonger per omgang. begge lag. Når det står att om Målungdom må verkeleg vere den kjek- nede til høgre, og strikk mønsteret Strikk 14 omganger glattstrikk lag 5 cm, trer du strikken gjen- kaste jobben i heile verda, og eg håpar at fire gonger per omgang. Avslutt mellom kvart ord, og avslutt med nom tjafsen, knyter ein knute Frida blir tatt godt i mot og får like supre med 1 omgang glattstrikk og fell 6 omganger glattstrikk. Fell av. på strikken og heklar deretter år som eg har hatt. Eg søv iallfall trygt 2021 • av. Ikkje klipp av tråden, men tre Ikkje klipp av tråden, men tre dei siste 5 cm på tjafsen saman. i vissa om at Målungdommen framleis nøsta gjennom den siste maska. nøsta gjennom den siste maska. Avslutt med ei kjedemaske i den skal vere i gode hender. Fest alle trådane, utanom den Fest alle trådane, utanom den fyrste fastmaska. Klipp av og fest siste. Hekle kant rundt. siste. Hekle kant rundt. tråden. TAKK FOR SUPRE ÅR, og takk for meg! Diagram kan ein finne i face- Nynorsktjafs Heklekant bookgruppa Samstrikk av tjafs | Legg opp 92 masker på rundpinne Legg oppleggskanten mot avfel- Norsk Målungdom.

nr. 4, 40 cm. Strikk 6 omgangar lingskanten og hekl rundt tjaf- INGUNN VESPESTAD STEINSVÅG Tidend 3 Norsk 25 KRAMBUA Paraply. Samanleggbar liten paraply med oransje logo. Kr 390,–

Cirkle K-krus inkludert kaffiavtale. Termokrus som gjev deg gratis kaffi på alle Cirkle K- stasjonar ut 2021. Kr 349,–

Berenett. I bomull. Bli synleg i trafikken!Kr 45,–

Fat. Stilsikker logo på stilsikkert fat frå Verde-serien til Figgjo. Høveleg til både grill- og jolemat. Diameter 20 cm. Kr 200,–

Notatbok. «Gjennom ord blir verda stor». Kr 180,–

Pennal. Med teksten: «Skriv nynorsk». Kr 75,–

Krus. «Nynorsk til meg, takk!» på Verde-koppen frå Figgjo og formgjevar Johan Verde. Ein klassikar med klassisk slagord! Kr 200,–

TILBOD! Fat + krus. Kr 330,–

Krus med trykket: Det går mangt eit menneske og ser seg fritt ikring for Ivar Aasens skuld. Tarjei Vesaas, 1950. Kr 180,–

Krus med trykket: Skogen stend, men han skifter sine tre. Olav H. Hauge, 1965. Kr 180,–

Bagasjelapp med logo og fotografi. Kr 60,–

Ostehøvel i stål, oransje, frå Bjørklund. Kr 200,–

Ostehøvel i stål, matt svart, frå Bjørklund. Kr 200,–

Jakkemerke «NyNorsk» «Slepp nynorsken til» Send e-post med tinging til [email protected], ring til 23 00 29 30, «Gjennom ord blir verda stor» «Takk, Ivar Aasen!» eller gå inn på www.nm.no. Sjå innom heimesida for andre tilbod. Kr 10,– per stk., kr 50,– for 20 stk. 2021 • Aasen-panneband i ull. Kr 200,– Hugs at vi kan gå tom for somme artiklar. Det er såleis ikkje sikkert at du får alt du tingar.

Porto kjem i tillegg til prisane vi har gjeve opp her. Norsk Tidend 3 Norsk 26 KRAMBUA 15. august Stoffrist nr. 4–2021: nummer kanvidiskutere særskilde avtalar. Alle prisarereks.mva. Ved lysingifleire Ilegg tilavisa: Heilside: Halvside: Kvartside: Spaltebreidd: Tillegg fortekstside: Annonseprisar: Annonsar: Abonnement: kr. 250,–perår 14600 Opplag: Prent: Nr1Trykk as Norsk Tidend Framhald avFedraheimen ogDen17deMai kr 1,00pr. stk. kr 9000,– kr 5000,– kr 3000,– 45 mm kr 0,50,–/mm kr 9,00,–/mm 3

•

2021 MÅLLAGET INFORMERER Mobil: E-post: [email protected] Leiar: Kontonr.: Kontoradresse: E-post: [email protected] Telefon: 23002930 0184 OSLO Lilletorget 1, Tilskrift: nm.no NOREGS MÅLLAG Lilletorget 1,0184OSLO Peder Lofnes Hauge 95 122689 1.–3. APRIL 2022 I NOREGS MÅLLAGLANDSMØTE august 2021. aktuelle skulane.Fylkeslaga måsøkjainnan15. ikommunanesamarbeid medlokallaget/-a fordei grenser. Detstyrkjersøknadenatfylkeslaget gåri fleire konkretefylkeslaget skularinnanforsine gjennomført tiltak.Søknadenmågjeldaéineller keslaga søkjaompengarfrågåvefondetforåfå - for nynorskelevarfyl ibarneskulen,ognokan sjekt. Meynskjeråbetradenspråklegekvardagen tilgodenynorskpro delaravavkastinga - bruka pengegåve dermeåromannaharhøvetilå Noregs Mållagfekkfornokre årsidaneistørre AV NYNORSK I BARNESKULEN 275 000 KR TIL STYRKING eller pånettsida. fem viktigastekravavåre ileiaren idettebladet kveld ellerveraktiveisosialemedium.Definndei stand, skrivlesarbrev skipdebatt tillokalavisa, på nynorsken Stågjerne synlegivalkampen. ogfylkeslagomågjereMe oppmodarallelokal- VALKAMPEN 2021 [email protected]. til90540,ellerkontakt ossVipps gjerne på dei somennoikkjeharbetaltmedlemspengar? 14 000betalandemedlemeriåròg.Erdueinav Mållag liggmedandre ord godtantilåbliover medlemspengar såtidlegsomijuni.Noregs For gongharover13200medlemerbetalt fyrste LOVANDE MEDLEMSTAL FOR 2021 2022. ogfylkeslagavårenvert valdepåårsmøtailokal- pådettelandsmøtet.Landsmøteutsendingar kast arbeidsprogram ognyttprinsipprogram vedta- av vedtakomnyttprinsipprogrambåde skal møtehotellet fråtorsdagkveld.Grunnautsetjinga april. Vileggsåleisopptilåsamlastpålands- morgonen fredag 1.aprilogvarer tilsundag3. Møtettektilom påGardermoen. Oslo Airport, iNoregs Mållag2022vertpåScandic Landsmøtet 3450.19.80058

tlf. 45471716,[email protected] Marit Aakre Tennø, politiskrådgjevar, [email protected] tlf. 23002932•90729615 Astrid MarieGrov, kommunikasjonsrådgjevar, tlf. 92648348,[email protected] og organisasjonskonsulent, Hege Lothe,informasjons- [email protected] tlf. 23002936•97 529700, Ingar Arnøy,skulemålsskrivar, tlf. 23002935,[email protected] Per HenningArntsen,økonomikonsulent, tlf. 23002930,[email protected] Erik Grov, organisasjonskonsulent, [email protected] tlf. 23002937•95 785560, dagleg leiar, Gro Morken Endresen, Tilsette:

NOREGS MÅLLAG - til fjor, grunngjevneframlegg Brimi.Sendgjerne Arne prisen ermellomandre Lerum,Ægir, Dyrsku’n ogi seg innspeltilkandidatar. Tidlegareav mottakarar torar. Prisenhareineigenjury, ognoynskjerdei imangenæringssekinspirerande forverksemder spesielt motnæringslivet.Mevonarprisenverkar Nynorsk næringslivspris,einasjonalutmerkingretta Kvart årsidan2006harNoregs Mållagdeltut I ÅR? NÆRINGSLIVSPRIS FÅKVEN SKAL NYNORSK Mållag hardeltuti15år. somNoregs næringslivspris, kven sombørfåNynorsk KJENNER DUEINKANDIDAT? innan 17. september 2021. [email protected] innan17.september2021.

E-post: [email protected] Telefon: 97417145•23002940, Dagleg leiar: Leiar: Tilskrift: malungdom.no NORSK MÅLUNGDOM Kontonr.: 3450.65.48707 E-post: [email protected] Telefon: 23002940 0184 Oslo E-post: [email protected] Telefon: 48248747•23002940, GunnhildSkjold, Lilletorget 1, FridaPernille Mikkelsen Vi ønskjerframleggtil

, - 27 Norsk Tidend 3 • 2021 Returadresse: Noregs Mållag Lilletorget 1 0184 Oslo

Nr. 3 • juni 2021

Det normerte nynorske talemålet gjer nynorsk meir Norsk Tidend tilgjengeleg for alle som bur i Noreg. Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Mållagsleiar Peder Lofnes Hauge i lesarinnlegg i Dag og Tid

Grækarland

HER OM DAGEN las eg i gamle DET NORSKE NAMNET på lan- kallar framleis folket for grekarar landkunnebøker hjå Nasjonalbi- det synst på Balkanhalvøya vart og språket deira for gresk – i staden blioteket (nb.no). Fyrst fann eg endra frå Grekland (bokmål for hellenarar og hellensk, som det Landkunna for folkeskulen frå 1909, Grekenland) til Hellas i 1932. Gre- burde ha heitt om me hadde fylgt «tridje utgaava paa nynorsk etter karane har aldri kalla landet sitt språkbruken i Hellas. Og hadde det den gjenomsedde og umvølte syt- noko anna enn Hellás eller Elláða vore so gale om me kalla landet tande utgaava av Horns Geografi for i over 2500 år, men det er det om lag det same som svenskane og folkeskolen». Forfattaren var Carl latinske namnet på landet – Gra- danskane? Willoch Ludvig Horn (1841–1913), ecia, med uttalen [graikia] – som og bøkene hans kom jamt i nye ligg til grunn for landsnamnet på DET ER IKKJE mitt ærend å føreslå utgåver. Eg fekk mitt eige eksemplar dei fleste andre språk, som desse at me skal gå attende til Grekland P EN i fjerde klasse hausten 1956. Etter europeiske: færøysk Grikkaland, eller Grækarland, men eg undrar 1917 endra dei tittelen til Landkunne islandsk Grikkland, svensk Grek- meg over innføringa av namnet for folkeskulen, og etter 1960 vart land, dansk Grækenland, engelsk Hellas. Er det så gale å halda ved det Geografi for folkeskulen. Greece, tysk Griechenland, fransk lag norske namnetradisjonar, ogso Grèce, irsk an Ghréig, russisk på stader utanfor Noregs grenser? I AVSNITTET OM «Balkan-halvøyi» Grecija, litauisk Graikija og nord- I hovudsak gjer me det framleis. i 1909-utgåva står det: «Kongeriket samisk Greika. Kinesarane kallar ikkje landet sitt Grækarland er den synste luten Kina, men Zhōngguó. Japanarane av halvøyi.» Namnet Grækarland EG ER IMPONERT over det norske kallar landet sitt Nihon. Koreana- fann eg att i 1917-utgåva, medan vedtaket om å ta i bruk namnet rane kallar landet sitt Han-guk utgåvene frå 1928 og 1934 har forma Hellas, fullstendig på tvers av det (i sør) og Joseon (i nord) og ikkje Grekland. I seinare utgåver – mel- landet vert kalla på andre euro- Korea. Albanarane kallar landet sitt lom anna frå 1941, 1948, 1956 – er peiske språk utanfor Hellas, men Shqipëria. Grekland bytt ut med Hellas. heilt utan problem er det ikkje. Me ROLF THEIL

Eg er imponert over det norske vedtaket om å ta i bruk namnet Hellas, fullstendig på tvers av det landet vert kalla på andre europeiske språk utanfor Hellas. PÅ TAM