Holland Festival 2019

HOLLAND FESTIVAL 2019

HOLLAND FESTIVAL 2019 Met dank aan

SUBSIDIËNTEN PARTNERS

PRODUCTIEPARTNER HOOFDBEGUNSTIGER

SPONSORS, FONDSEN, INSTELLINGEN

FESTIVALLOCATIES

MEDIAPARTNERS

HF BUSINESS los incontados: los un tríptico © Mauricio Esguerra Mauricio © 2 3 © Martin Argyroglo Martin © 4 – park crash île d’une la vie 5 INHOUD Opera & muziektheater Theater Theatre De zes Brandenburgse Opera & music theatre Concerten p 70 Los Incontados: un tríptico p 52 Anne Teresa De Keersmaeker, Amandine The Head & The Load p 33 Mapa Teatro Beyer, Rosas, B’Rock Orchestra Inleiding William Kentridge, Philip Miller, Kunst verandert p 10 Thuthuka Sibisi, Gregory Maqoma Sur les traces de Dinozord p 62 Vehicle p 91 Faustin Linyekula, Studios Kabako Gerhard Marx, Shane Cooper Interview aus LICHT p 40 William Kentridge & Faustin deel 1: Michael p 43 Crash Park - La vie d’une île p 72 Not Another Diva ... p 120 Linyekula p 14 deel 2: Lucifer en Eva p 44 Philippe Quesne Hlengiwe Lushaba, Faustin Linyekula, deel 3: Samenwerken en het openen van de Studios Kabako HF Young p 20 ruimte p 46 Piki Piki p 85 Karlheinz Stockhausen, Holland Festival, De Djino Alolo Sabin, Studios Kabako Chronicle of Current Events p 122 CJP p 22 Nationale Opera, Koninklijk Conservatorium Mieczysław Weinberg, Kirill Serebrennikov, Den Haag, Stockhausen-Stiftung für Musik Antony and Cleopatra p 86 Gidon Kremer, Kremerata Baltica Geen tempel, geen drempel p 23 Tiago Rodrigues, Teatro Nacional D. Maria II Pelléas et Mélisande p 68 Le jeune noir à l’epée p 132 Meet the artist p 25 Claude Debussy, De Nationale Opera Congo p 108 Abd Al Malik Faustin Linyekula Programma Holland Festival 2019 Defence of the Less Good Idea / Actress x Stockhausen Sin {x} II p 26 – 159 Blind Mass Orchestra / Requiem The Scarlet Letter p 125 p 138 Request p 92 Angélica Liddell, Atra Bilis Teatro Actress, Nederlands Kamerkoor Frascati-programma William Kentridge, João Renato Orecchia associate artists p 80 – 113 Zúñiga, Gregory Maqoma, Nhlanhla Mahlangu Roughhouse p 129 Partita for 8 Voices p 142 Richard Siegal / Ballet of Difference & Ensemble Roomful of Teeth Profielen Enyangeni / Ursonate p 94 Schauspiel Köln Karlheinz Stockhausen p 34 William Kentridge, Nhlanhla Mahlangu Paper Music p 145 Faustin Linyekula p 74 De kersentuin p 130 William Kentridge, Philip Miller William Kentridge p 114 Not Another Diva ... p 120 Simon McBurney, Internationaal Theater Hlengiwe Lushaba, Faustin Linyekula, Amsterdam Triptych (Eyes of One on Educatie p 51, 161 Studios Kabako Another) p 148 Advertenties p 162 Paisajes para no colorear p 140 Bryce Dessner, Daniel Fish, Korde Arrington Tickets & info p 176 Mitra p 126 Marco Layera Tuttle, Roomful of Teeth, Asko|Schönberg TV & radio p 178 Jorge León, Eva Reiter, George van Dam, Locaties p 179 Claron McFadden Proces p 152 Electro Symphonic Orchestra Vrienden p 181 Krystian Lupa, Nowy Teatr p 158 Nalaten aan het Holland Festival p 183 Opera in het park: Pelléas et Colin Benders Holland Festival bedankt p 184 Mélisande p 146 Trefwoorden p 186 Claude Debussy, De Nationale Opera Muziek Music Organisatie & colofon p 190 Dans Dance Festivalschema p 192 Triptych (Eyes of One on Another) Eight p 64 p 148 Michel van der Aa Sur les traces de Dinozord p 62 Bryce Dessner, Daniel Fish, Korde Arrington Faustin Linyekula, Studios Kabako Tuttle, Roomful of Teeth, Asko|Schönberg Turan Dokht p 66 Aftab Darvishi, Miranda Lakerveld, De zes Brandenburgse Nilper Orchestra Concerten p 70 Anne Teresa De Keersmaeker, Amandine

6 Beyer, Rosas, B’Rock Orchestra 7 Piki Piki p 85 Beeldende kunst Visual arts Chronicle of Current Events p 122 Online & live Online & live Djino Alolo Sabin, Studios Kabako Mieczysław Weinberg, Kirill Serebrennikov, Landloos p 112 William Kentridge – Ten Drawings Gidon Kremer, Kremerata Baltica Antony and Cleopatra p 86 for Projection p 58 Gesprek Discussion Tiago Rodrigues, Teatro Nacional D. Maria II William Kentridge Paper Music p 145 Verzwegen verhalen p 134 William Kentridge, Philip Miller William Kentridge Enyangeni / Ursonate p 94 Installatie Installation William Kentridge, Nhlanhla Mahlangu The Invisible Exhibition p 89 Gesprek Discussion William Kentridge Context Context William Kentridge en Walid Raad Beautiful Me p 102 p 135 Gregory Maqoma, Vuyani Dance Theatre Installatie Installation HF Young Academy Vehicle p 91 The Dark Edition p 28 Expositie Exhibition La danse de la rue 19 p 105 Gerhard Marx, Shane Cooper Eyes on Robert p 150 Jeannot Kumbonyeki Gesprek Discussion Triptych (Eyes of One on Weerkeren p 29 Subbacultcha x Holland Festival Roughhouse p 129 Another) p 148 Club Night p 151 Richard Siegal / Ballet of Difference & Ensemble Bryce Dessner, Daniel Fish, Korde Arrington Installatie & film Installation & film Schauspiel Köln Tuttle, Roomful of Teeth, Asko|Schönberg De droom van Stockhausen p 49 Listening party Eddy De Clercq Frank Scheffer p 157 Van Manen, Forsythe, Arqués p 137 Het Nationale Ballet Performance Performance Gesprek Discussion Johannesburg: city of 1000 faces Video Video Cion; Requiem of Ravel’s Bolero Defence of the Less Good Idea / p 54 p 154 Blind Mass Orchestra / Requiem Triptych (Eyes of One on Another) Gregory Maqoma, Vuyani Dance Theatre Request p 92 Gesprek Discussion p 148 William Kentridge, João Renato Orecchia Hamid Dabashi – Persian Culture on Bryce Dessner, Daniel Fish, Korde Arrington Zúñiga, Gregory Maqoma, Nhlanhla Mahlangu the Global Scene p 55 Tuttle, Roomful of Teeth, Asko|Schönberg Multidisciplinair Multidiscipline Gesprek Discussion Film Film William Kentridge & Faustin Gratis Free entrance Parlement debout p 56 Linyekula p 60 Faustin Linyekula Film op zondag p 26 Parlement debout p 56 Tsjelovek s kinoapparatom p 27 Literatuur Literature Faustin Linyekula Sur les traces de Dinozord p 62 Touki Bouki p 27 Boekentafel p 96 Faustin Linyekula, Studios Kabako Qu’Allah bénisse la France p 27 Installatie Installation Rondleiding Guided tour The Invisible Exhibition p 89 Congo p 108 Installatie & film Installation & film Black Heritage tour p 97 William Kentridge Faustin Linyekula De droom van Stockhausen p 49 Frank Scheffer The Welcome Table p 98 Installatie Installation Négritude p 100 Vehicle p 91 Multimedia Multimedia William Kentridge – Ten Drawings for Identiteit p 101 Gerhard Marx, Shane Cooper Projection p 58 Verzet p 106 Eight p 64 William Kentridge Collectif Faire-Part p 107 Opera in het park: Pelléas et Michel van der Aa Post-Colonial Body p 110 Mélisande p 146 Mitra p 126 One World in Relation p 111 Claude Debussy, De Nationale Opera Jorge León, Eva Reiter, George van Dam, Afropean p 156 Claron McFadden Listening party Eddy De Clercq 8 p 157 9 zelf, maar ook kijken we met hen naar kunstenaars met wie zij zich artistiek verwant voelen, en naar inspiratiebronnen, thema’s en ambities. De associate artists voor 2019 zijn de Zuid- Afrikaanse kunstenaar William Kentridge en choreograaf en storyteller Faustin Linyekula uit de Democratische Republiek Congo.

William Kentridge en Faustin Linyekula

Als openingsvoorstelling presenteren we dit © Jochem Sanders jaar Kentridges nieuwe muziektheaterproduc- tie The Head & The Load. Hierin neemt hij het artistically related to, and their sources of inspi- verzwegen of verdrongen verhaal onder de ration, themes and ambitions. The associate loep van de honderdduizenden Afrikanen die artists in 2019 are South African artist William in de Eerste Wereldoorlog meegevochten heb- Kentridge and Congolese choreographer and ben. Daarnaast tonen we het ‘ciné-concert’ storyteller Faustin Linyekula. Paper Music en Kentridges interpretatie van de Ursonate van Kurt Schwitters. In al deze pro- William Kentridge and Faustin ducties komen de kenmerkende animaties Linyekula terug waarmee hij grote bekendheid ver- We are presenting Kentridge’s new music thea- gaarde. Meer van deze animaties zijn ook te tre production The Head & The Load, this year’s zien in Eye Filmmuseum, in de tentoonstelling opening performance. In it he takes a closer William Kentridge – Ten Drawings for Projection. look at the concealed or suppressed story of the Kunst verandert Art changes Linyekula maakte Not Another Diva ..., een hundreds of thousands of Africans who fought concert met drie sterke vrouwelijke perfor- in the First World War. We are also staging the De wereld verandert, sneller dan ooit lijkt het The world is changing, faster than ever it some- mers. Ook is zijn multidisciplinaire Sur les traces ‘ciné-concert’ Paper Music and Kentridges soms wel, en kunst verandert mee. Die vernieu- times seems, and art is changing with it. Showing de Dinozord te zien, waarin vormaspecten en interpretation of Kurt Schwitters’s Ursonate. All wing in inhoud en vorm tonen doet het Holland this renewal in terms of narrative and form is belangrijke thema’s uit zijn oeuvre bij elkaar these productions contain the characteristic Festival al sinds de oprichting in 1947. what the Holland Festival has been doing since it komen. Nieuw is Congo, een ode aan Linyekula’s animations with which he came to great fame. Minstens even belangrijk als die vernieuwing was founded in 1947. geboorteland. These animations can also be seen at Eye Film van de kunst zelf is dat kunst ook iets kan veran- At least as important as the renewal of art is Integraal onderdeel van werken met associate Museum, at the exhibition William Kentridge – deren in de toeschouwers. We zoeken voor het that art can also change something in the audi- artists is ook dat we kijken naar artistieke ver- Ten Drawings for Projection. Linyekula made festival werk dat zo’n ervaring teweegbrengt, ence. We look for work that evokes such an wantschappen. Een voorbeeld is regisseur Tiago Not Another Diva ..., a concert with three strong dat ontroert, verrast of uitdaagt. We zoeken experience, that moves, surprises or challenges Rodrigues, die als artistiek directeur van Teatro female performers. His multidisciplinary work voorstellingen die ons iets zeggen over hoe us. We look for work that tells us something Nacional D. Maria II in Lissabon in 2016 Linyekula Sur les traces de Dinozord is also being staged; we nu leven, die uitnodigen tot nadenken. We about how we live now, that invites contem- stadskunstenaar maakte. Van Rodrigues tonen it brings together important themes and form introduceren nieuwe namen en we schuwen het plation. Introducing new names, we do not shy we het ontroerende Antony and Cleopatra, een aspects from his oeuvre. Congo is a new work – it artistieke risico daarbij niet. Door een uitgebreid away from artistic risk. Our extensive context verhaal verteld in dans en tekst. Ook brengen is an ode to Linyekula’s homeland. contextprogramma met verdiepende, verbre- programme contains elements which deepen, we werk van de Zuid-Afrikaanse choreograaf An integral part of working with associate artists dende en verrijkende elementen creëren we de broaden and enrich, creating the best condi- Gregory Maqoma, die zowel met Linyekula als is also looking at artistically related artists. For beste omstandigheden om het werk en de kun- tions for getting to know the work and artist. met Kentridge werkt. Hij is te zien als danser in example, Tiago Rodrigues, the artistic director stenaar te leren kennen. It is partly because of our ambition to focus The Head & The Load, choreografeerde Cion of Teatro Nacional D. Maria II in Lisbon, invited Het is mede vanwege de ambitie om de kunst attention on art and the artist that we will en danst in zijn solo Beautiful Me, waarvoor Linyekula to be the 2016 Artist of the City. We én de kunstenaar centraal te stellen dat we be working with associate artists from 2019 onder anderen Linyekula choreografisch mate- are staging Rodrigues’s touching Antony and vanaf 2019 werken met associate artists. Per fes- onwards. We will ask one or two artists per fes- riaal leverde. Daarnaast laten we films zien die Cleopatra, a story told in dance and text. We tival vragen we een of twee kunstenaars om zich tival to join the Holland Festival for one edition. verbonden zijn met het werk en denken van also present work by South African choreogra- voor één editie te verbinden aan het Holland We will stage new work by the associate art- de associate artists en gaan ze publiekelijk in pher Gregory Maqoma, who works with both 10 Festival. We tonen nieuw werk van de associates ists, but we will also look at artists they feel gesprek met elkaar en met andere kunstenaars. Linyekula and Kentridge. He is performing as a 11 Zowel Kentridge als Linyekula hebben met eigen dancer in The Head & The Load, choreographed Philippe Quesne debuteert op het festival met maker Angélica Liddell is back with her latest middelen in hun thuisstad een plek gecreëerd Cion and is dancing in Beautiful Me (for which het beeldende Crash Park, la vie d’une île. performance The Scarlet Letter. Bryce Dessner’s waar vaak jonge, talentvolle kunstenaars kun- Linyekula provided choreographic material). We music theatre performance Triptych is about nen werken aan eigen voorstellingen. Kentridge are also screening films connected to the associ- Karlheinz Stockhausen controversial American photographer Robert heeft zijn Centre for the Less Good Idea in ate artists’ work and thinking, and they will have Een derde pijler van dit festival is de muziek van Mapplethorpe. French theatre maker Philippe Johannesburg, Linyekula heeft Studios Kabako public discussions with each other and other de Duitse componist Karlheinz Stockhausen. Quesne is making his debut at the festival with in Kisangani. Twee weken lang is in Frascati artists. Het Holland Festival heeft altijd een goede his visually striking Crash Park, la vie d’une île. recent werk te zien uit deze kunstencentra – Both Kentridge and Linyekula have used their band gehad met Stockhausen en zijn vooruit- soms pril, soms virtuoos, altijd spannend. own resources to create a place in their home strevende werk. Niet voor niets zijn meerdere Karlheinz Stockhausen city where often young talented artists can work opera’s en losse scènes uit LICHT ooit op het This year’s festival also has a third pillar: music De wereld op het podium on their own performances. Kentridge has The Holland Festival in première gegaan, zoals by German composer Karlheinz Stockhausen. De keuze voor Kentridge en Linyekula als asso- Centre for the Less Good Idea in Johannesburg; SAMSTAG (1984), MONTAG (1988), DIENSTAG The Holland Festival has always had a good ciate artists vloeit voort uit onze ambitie om Linyekula has Studios Kabako in Kisangani. (1992), ORCHESTER-FINALISTEN (1996) – een relationship with Stockhausen and his pro- werk uit de hele wereld een podium te geven, Recent work from these art centres can be seen opdracht van het Holland Festival – en het ico- gressive work. Several operas and individual en niet alleen verhalen en voorstellingen uit for two weeks in theatre Frascati – sometimes nische HELIKOPTER-STREICHQUARTETT uit scenes from LICHT had their premiere at the het westerse deel van de wereld. Daarom in its early stages, sometimes virtuoso, always MITTWOCH (1996). We zijn er trots op dat we in Holland Festival, including SAMSTAG (1984), tonen we ook Los Incontados: un tríptico van exciting. samenwerking met De Nationale Opera, het MONTAG (1988), DIENSTAG (1992), ORCHESTER- het Colombiaanse Mapa Teatro, een drieluik Koninklijk Conservatorium Den Haag en de FINALISTEN (1996), which was commissioned by over de gewelddadige geschiedenis van het The world on stage Stockhausen-Stiftung für Musik aus LICHT in de the Holland Festival, and the iconic HELIKOPTER- land. De voorstelling Mitra vertelt het beklem- We chose Kentridge and Linyekula as asso- Gashouder kunnen laten zien: een ruime selec- STREICHQUARTETT from MITTWOCH (1996). mende, waargebeurde verhaal van een Iraanse ciate artists because of our ambition to tie van delen uit zijn magnum opus LICHT, Die We are proud to present aus LICHT, in coop- psychoanalytica en Turan Dokht is een ‘inter- programme work from all over the world, and sieben Tage der Woche. Dompel u onder in uren eration with Dutch National Opera, the Royal culturele herschrijving’ van Puccini’s opera not only to stage stories and performances muziektheater van een van de meeste geniale Conservatoire The Hague and the Stockhausen- Turandot door de Iraanse componist Aftab from the Western part of the world. That is why muziekvernieuwers van de vorige eeuw in deze Stiftung für Musik, in the Gashouder: a large Darvishi en Nederlandse regisseur Miranda we are also presenting the Colombian Mapa driedelige cyclus. selection of parts from his magnum opus LICHT, Lakerveld. De Franse schrijver en rapper Abd Teatro’s Los Incontados: un tríptico, a triptych Die sieben Tage der Woche. Immerse yourself in Al Malik is in het Muziekgebouw te zien met zijn about the country’s violent history. The perfor- Deze 72e editie van het Holland Festival biedt many hours of music theatre by one of the most ‘ritmische rebellie’ Le jeune noir à l’epée, waarin mance Mitra tells the discomforting, true story dus weer een keur aan spannende, verras- brilliant musical innovators of the previous cen- hij, gebruikmakend van teksten van Charles of an Iranian psychoanalyst, and Turan Dokht sende en betoverende podiumkunsten van nu tury in this three-part cycle. Baudelaire en Édouard Glissant, vertelt over zijn is an ‘intercultural rewriting’ of Puccini’s opera en van over de hele wereld. We hopen dat u, jeugd en ontsnapping uit de Franse banlieues. Turandot by Iranian composer Aftab Darvishi ons gewaardeerde publiek, samen met ons op This 72nd edition of the Holland Festival presents and Dutch director Miranda Lakerveld. French avontuur gaat en dat u zich laat verrassen door a variety of exciting, surprising and wonderful Nieuwe en bekende namen writer and rapper Abd Al Malik can be seen at nieuwe namen, oude bekenden, nieuwe vor- contemporary performing arts from around the Ook dit jaar tonen we werk van internationaal the Muziekgebouw with his ‘rhythmic rebellion’ men en andere perspectieven. Op reis door de world. We hope that you, our esteemed audi- toonaangevende en gelauwerde kunstenaars. Le jeune noir à l’epée, in which he tells about his wereld, door uw hoofd en uw hart. ence, will join us on this adventure and that you Anne Teresa De Keersmaeker laat met de dan- youth and the escape from the French banlieues, will be surprised by new names, old acquaint- sers van Rosas en het B’Rock Orchestra Bach using texts by Charles Baudelaire and Édouard U bent van harte welkom en wij verheugen ons ances, new forms and other perspectives. It will horen én zien zoals u dat nog nooit deed. De Glissant. op uw komst! be a journey across the world, through your mind Poolse Krystian Lupa wordt gezien als een van and heart. de belangrijkste Europese theaterregisseurs; New and well-known names Annet Lekkerkerker dit jaar staat hij voor het eerst op het Holland This year we are also staging work by famous directeur You are most welcome and we look forward to Festival met zijn Kafka-bewerking Proces. and internationally renowned artists. Anne seeing you! De Catalaanse theatermaakster Angélica Teresa De Keersmaeker together with the Annemieke Keurentjes Liddell is terug met haar nieuwste voorstelling Rosas dancers and B’Rock Orchestra will make Jochem Valkenburg Annet Lekkerkerker The Scarlet Letter. you hear and see Bach as never before. Polish programma-managers general director De muziektheatervoorstelling Triptych van Krystian Lupa is regarded as one of the great- onder anderen Bryce Dessner gaat over de est European theatre directors; this year he is Annemieke Keurentjes controversiële Amerikaanse fotograaf Robert at the Holland Festival for the first time with Jochem Valkenburg 12 Mapplethorpe. En de Franse theatermaker his Kafka adaptation Proces. Catalan theatre programming directors 13 Wat dachten jullie toen de vraag kwam om asso- INTERVIEW ciate artist te worden van het Holland Festival? William Kentridge (WK): ‘Amsterdam is een interessante stad en er gebeuren interessante WILLIAMWILLIAM KENTRIDGEKENTRIDGE dingen op het Holland Festival. Ik zei ja omdat ik graag deel uitmaak van zo’n vrijzinnig fes- & FAUSTINFAUSTIN LINYEKULALINYEKULA tival. Het is goed om er langer dan een paar dagen te zijn. Dat stelt me in staat om verschillende soorten werk uit Zuid-Afrika te tonen. Niet alleen van mij, maar ook van anderen. Ik wil graag de fantastische dingen laten zien die uit Johannesburg komen.’ © Stella Oliver How did you feel when you were asked to be an Faustin Linyekula (FL): ‘Ik heb nog maar één keer associate artist for the Holland Festival? eerder op het Holland Festival gestaan, in 2012 William Kentridge (WK): ‘Amsterdam is an inter- met La création du monde (1923-2012). Maar ik esting city, and interesting things happen at the ben al vele jaren in gesprek met programma- Holland Festival. I said yes to be a part of the manager Annemieke Keurentjes. Toen ze me openness of the festival. Having a longer con- vroeg om associate artist te worden, dacht ik nection than three days would be very good. dat dit een goede manier is om ons gesprek I can bring a diverse range of work from South voort te zetten.’ Africa. Not only my work, but also other people’s work. It’s a great way to show the fantastic Waarover gingen die gesprekken? things that come out of Johannesburg.’ FL: ‘Al snel gingen die over relevantie. Wat kan mijn werk in Amsterdam betekenen? Theater is Faustin Linyekula (FL): ‘The Holland Festival voor mij niets anders dan een poëtisch gebaar may have presented my work only once, La in een specifieke context. In Studios Kabako in création du monde (1923-2012) in 2012, but I’ve Kisangani stellen we dezelfde vraag: wat bete- been in conversation with programming direc- kent het om hier kunstenaar te zijn? Dat geldt tor Annemieke Keurentjes for many years now. © Jochem Sanders ook voor het Holland Festival. Wat betekent het When she asked me to become associate artist, om nu een festival in Amsterdam te zijn?’ I thought: this is an interesting opportunity to continue our conversation.’ Het Holland Festival werkt dit jaar voor het eerst This year the Holland Festival is working with WK: ‘Het werk in The Centre for the Less Good met associate artists. Voor deze editie zijn dat associate artists for the first time. For this edi- Idea is gemaakt in Johannesburg voor de What were those conversations about? William Kentridge en Faustin Linyekula. Van bei- tion they are William Kentridge and Faustin FL: ‘Very soon our conversations arrived at the den zijn recente voorstellingen te zien naast Linyekula. Recent performances by both of question of context. What is the meaning of my werk van kunstenaars die hen inspireren. Allebei them will be presented, alongside work by artwork in Amsterdam? Theatre is nothing but a werken ze nauw samen met talentvolle kun- ists who inspire them. They both work closely poetic gesture within a context. We ask the same Studios Kabako Studios stenaars uit hun eigen stad, Kentridge in The with talented artists from their own cities; question in Kisangani: what does it mean to be Centre for the Less Good Idea in Johannesburg, Kentridge in The Centre for the Less Good Idea an artist there? The same goes for the Holland Linyekula in Studios Kabako in Kisangani. Werk in Johannesburg, Linyekula at Studios Kabako in Festival. What does it mean to be a festival in uit deze kunstencentra is dit festival te zien in Kisangani. Work from these arts centres can be Amsterdam?’ theater Frascati. seen in the Frascati theatre. WK: ‘The work in The Centre for the Less Good In het licht van de komende editie bracht het In light of the upcoming edition, the Holland Idea is made in Johannesburg for the peo- Holland Festival de twee samen voor een eerste Festival put the two of them together for an ple living there. But the hope is that it works in kennismaking middels een dubbelinterview. Dit interview. This conversation will be continued at Amsterdam too. Still, there will be imaginative gesprek wordt voortgezet op het festival tijdens the festival, with a public talk on 2 June. leaps and mistranslations, and that’s fine. 14 onder andere een public talk op 2 juni. 15 Do you see this as a way of further helping the Faustin, je noemt jezelf een storyteller artists you mentor at The Centre and Studios Waarom maakt een storyteller dans- Kabako? voorstellingen? WK: ‘Yes – but showing their work in FL: ‘Ik vertel een verhaal dat nauw verweven Johannesburg is the most important thing, of is met de geschiedenis van mijn land en hoe course. It’s ironic that when they do their pro- verward die geschiedenis is. Ik vermoed dat jects in Europe, South Africans take it more het allemaal begon in 1997, toen ik op een seriously. That’s a kind of colonial irony.’ ochtend wakker werd en op de radio hoorde dat mijn land niet meer de Republiek Zaïre FL: ‘In Africa, legitimacy often comes from out- heette. Ik moest mezelf Congolees leren noe- mensen die er wonen. Ik hoop dat het ook in side. I’m probably taken more seriously in Congo, men. Dat was verontrustend. Ik was 23. Ik Amsterdam werkt. Toeschouwers zullen hun because they know European countries take me dacht: wat is hier aan de hand? Wat weet ik eigen fantasierijke interpretaties en vertaal seriously. I can be sad about that, but it’s better eigenlijk over het land waar ik woon?’ © Studios Kabako Studios © fouten maken, en dat is prima.’ to say: this is the reality. How can I use this to my advantage? To change things locally.’ ‘Als je geïnteresseerd bent in de geschiedenis Is het belangrijk voor jullie om de kunstenaars van Afrika, kom je er al snel achter dat tek- related to the history of my country and waarmee jullie werken in The Centre en Studios Faustin, you travel around the world showing sten en archieven niet je belangrijkste bron how confused that history is. I guess it all Kabako op deze manier verder te helpen? your work. Yet all of your performances are cre- van informatie kunnen zijn. Ze gaan meestal started in 1997, when one morning I woke up WK: ‘Het belangrijkste is natuurlijk dat ze hun ated in Kisangani. Why? niet verder terug dan de 19e eeuw en het and heard on the radio that my country had werk in Johannesburg kunnen opvoeren. Maar FL: ‘Kisangani was the country’s third city in zijn bijna allemaal westerse bronnen. Dat ik stopped being the Republic of Zaire. I had het ironische is: ze worden in Zuid-Afrika serieu- colonial times but the Belgians never built a the- als danser ook vragen kon stellen aan mijn to learn to call myself Congolese. That was zer genomen als ze hun projecten eerst in Europa atre there. Mobutu, after independence, didn’t lichaam, bleek een oplossing. In ons lichaam really disturbing. I was 23 then. I thought to hebben kunnen doen. Dat is koloniale ironie.’ change that. But fortunately it shifted the ques- bevinden zich genen die ons verbinden met myself: what has really been going on here? tion of theatre from a building to that of a mensen van wel duizend jaar geleden. Met What do I know about this country I live in?’ FL: ‘In Afrika komt legitimiteit vaak van bui- relationship. In Kisangani we literally work in a dans kan je het lichaam vragen stellen. We tenaf. Ik word waarschijnlijk serieuzer genomen backyard and our work is really a part of daily moeten alles aangrijpen om de ruïnes waarin ‘When you are interested in the history in Congo, omdat ze daar weten dat Europese life. That’s humbling. And I need that – that con- we leven te kunnen begrijpen. Soms kan taal of Africa, you soon realise that texts and landen me serieus nemen. Daar kan ik verdrietig stant dialogue between the work, the space, the nuttig zijn, maar vaak zijn woorden alleen archives can’t be your main source of infor- over zijn, maar beter kan ik zeggen: dit is de rea- context and the people around. It helps me clar- maar leugens.’ mation. Most of the time they don’t go back liteit. Hoe kan ik dit in mijn voordeel gebruiken? ify the form of my work.’ beyond the 19th century, and they are mostly Om de situatie thuis te verbeteren.’ William, hoe denk je als beeldende kunste- Western archives. So asking the body ques- Faustin, you call yourself a storyteller. Why is a naar en theatermaker over taal? tions through dance could be a solution. Faustin, je reist de hele wereld over om je werk storyteller making dance performances? WK: ‘Kunst als een manier om naar de ruïnes Because in our bodies are genes that con- te tonen. Toch heeft elke voorstelling zijn oor- FL: ‘I’m telling one long story, which is directly van onze geschiedenis te kijken, daar kan ik nect us to people from a thousand years ago. sprong in Kisangani. Waarom? me goed in vinden. Wat betreft de kwestie Dance becomes a place where you can ask FL: ‘In de koloniale tijd was Kisangani de derde van taal: soms levert het de gewenste duide- the body questions. It’s about calling upon stad van het land, maar de Belgen bouwden er lijkheid en rationaliteit op, maar soms is het everything at our disposal to make sense of

nooit een theater. Mobutu veranderde daar na © Stella Oliver doel van taal juist om een hele wereld te ver- these ruins we live in. Sometimes words can de onafhankelijkheid niets aan. Gelukkig ver- doezelen. Daarom gebruik ik de laatste tijd be useful, many times they are just lies.’ schoof dat de kwestie theater van een gebouw vooral taal die geen logische betekenis heeft: naar een relatie. In Kisangani werken we let- dada, onzinnige poëzie, veel verschillende William, as a visual artist and theatre maker, terlijk in een achtertuin. Ons werk maakt echt talen door elkaar, verschillende vertalingen. what do you think of language? Requiem Request deel uit van het dagelijks leven daar. Dat maakt Dat geeft het publiek afwisselend momenten WK: ‘For me that’s interesting, art as a way nederig. En ik heb dat nodig, die constante dia- van helderheid en momenten waarop het of looking at the ruins of history. As for lan- loog tussen het werk, de ruimte, de context en moet accepteren dat het iets hoort dat dom- guage: sometimes it brings clarity and de mensen die daar zijn. Dat helpt me de vorm weg niet te begrijpen is.’ rationality, but sometimes the aim of lan- van mijn werk te verduidelijken.’ guage is solely to obscure a whole world. So ‘De dadaïst Tristan Tzara zei tijdens de Eerste recently I’ve been mostly using language 16 Wereldoorlog: laten we proberen om eens that doesn’t have a logical sense: dada, 17 níet gelijk te hebben. Hij verwees daarmee naar nonsense poetry, many different languages, publiek de taak om deze te verbinden. Wij gelo- ‘And understand, artists are hyenas. We see het gevoel dat elke claim op zekerheid en pre- different translations. That gives the audience ven dat mensen genoeg verbeelding hebben something that interests us, and it becomes part cisie een aanspraak op autoriteit is. Wat ik heb alternately moments of clarity and moments of om die connecties te maken. Persoonlijk denk of our world, to be used. We say, here you have gemerkt is dat dingen die ondoorzichtig en ik dat juist misverstanden en vertaalfouten van different things from different parts of the world. tegenstrijdig zijn veel dichter bij de kern van vitaal belang zijn voor de kunst. Ik ben vóór I hope you can connect them. We believe that begrip zitten. Maar vaak worden die dingen dan bastaardij.’ other people are able to make that imaginative met geweld opzij geduwd om ruimte te maken leap. Personally, I think the misunderstandings voor het zogenaamde ware begrip.’ FL: ‘Ik kan me bijvoorbeeld toe-eigenen wat and mistranslations are of vital importance for de Russen hebben ontwikkeld. Dat betekent art. I am in praise of bastardy.’ FL: ‘En dat is precies het koloniale project. De ook dat Russen kunnen opeisen wat Afrikanen

wereld met geweld reduceren tot één visie. Toen Matangi Zivanai © hebben ontwikkeld. Het enige probleem, al FL: ‘I can for example claim what Russians devel- de westerlingen naar Afrika kwamen zeiden ze: eeuwenlang en nog altijd, is dat van macht. oped. It also means that Russians can claim what we brengen het licht naar de rest van de wereld. Wanneer een westerling iets van een Afrikaan Africans developed. The only problem for cen- Enyangeni Maar dat licht van hen is slechts één perspec- neemt, veronderstelt hij dat hij wel weet wat het turies and up until now, is that of power. When a tief op de wereld. Ik ben het met William eens: accepting that you are hearing something you is of zou moeten zijn. Zo ging het altijd. Dat is Westerner takes something from an African, they niet alles kan worden vertaald, we moeten dat simply can’t understand.’ verkeerd. Maar als het een gelijkwaardige ont- come with the assumption that they know what accepteren. Zoals Édouard Glissant ooit zei: ik moeting is, dan is het goed.’ it’s supposed to be. That’s wrong. But when it’s claim het recht op ondoorzichtigheid.’ ‘Dadaist Tristan Tzara said during the First World about an equal encounter, it’s right.’ War: let’s try for once not to be right. He was Staat die ontmoeting centraal in jullie werk? referring to the sense that all claims of certainty FL: ‘William heeft gelijk als hij zegt dat zuiver- Is this encounter central to your work? and exactness are always claims of author- heid niet bestaat. Er zijn alleen maar losse FL: ‘William is right in saying that purity doesn’t ity. I often find it the case that things that are elementen en de wrijving daartussen. Het werk exist. There are just all these things, and there opaque, that are contradictory, find themselves gaat over het creëren van een nieuwe realiteit is friction between all these realities. The work right at the centre of understanding. But then en vooral het onophoudelijke zoeken daarnaar.’ is about proposing a new reality and constantly they are violently pushed aside to make room searching for it.’ for the one so called true understanding.’

FL: ‘That’s exactly the colonial project. Violently reducing the world to one single view. The colo-

The Head & The Load © Stella Oliver nisers said: we are bringing the light to the rest of the world. But theirs is only one perspective of William, was het lastig om het specifieke verhaal the world. I agree: not everything can be trans- over de zwarte dragers in The Head & The Load lated, we have to accept that. Like Édouard te vertellen als een witte man? Glissant said: I am claiming the right to opacity.’ WK: ‘Ik verkeer al heel mijn leven in de posi- tie van witte kunstenaar in Zuid-Afrika, dus alle William, considering the current debate about Associate artists meet paradoxen en complicaties zijn er sowieso. Het cultural appropriation, was it difficult to tell the idee van culturele toe-eigening veronderstelt specific story of the black porters in The Head & dat er een essentie is. Dat er iets is dat puur en The Load as a white man? William Kentridge en Faustin Linyekula ont- Los Incontados: un tríptico, p 52 onbezoedeld is waar je op terug kan grijpen, in WK: ‘I’ve been in the position of being a white moeten een aantal festivalkunstenaars met za Sat 1.6 plaats van te begrijpen dat de wereld bestaat artist in South Africa for all my life, so all those wie ze een speciale band hebben. Tijdens deze William Kentridge met with uit fragmenten die op veel verschillende manie- paradoxes and complications are there. The openbare gesprekken gaan ze dieper in op fes- Rolf Abderhalden, Heidi Abderhalden ren in elkaar gezet zijn.’ idea of cultural appropriation for one thing tivalthema’s en elkaars werk. assumes there is an essence. That there is some- William Kentridge en Walid Raad, p 136 ‘Vergis je niet, kunstenaars zijn hyena’s. We zien thing that is pure and untainted that one can go During the festival, William Kentridge and vr Fri 14.6 iets dat ons interesseert en meteen wordt het back to, instead of understanding that the world Faustin Linyekula meet festival artists with whom onderdeel van onze wereld, om vervolgens te has been made up of fragments that are put they have a special bond. During these public Le jeune noir à l’epée, p 132 gebruiken. Wij tonen verschillende dingen uit together in different ways.’ talks they delve deeper into festival themes and wo Wed 12.6 met with Faustin Linyekula, 18 verschillende delen van de wereld. Aan het each other’s work. Abd al Malik (o.v.b. tbc) 19 De selectie wordt gemaakt door de HF Young the selection. To help culture rookies and curious HF YOUNG Circle die bestaat uit elf jonge professionals en or undecided culture lovers, they have chosen cultuuravonturiers. Om je als cultuurgroentje, the very best of the festival’s broad programme nieuwsgierige, twijfelaar en zelfs als liefhebber for you. They include the various disciplines and of veelvraat te helpen kiezen uit dit overwel- venues, big names and up-and-coming talent in digende festivalprogramma, lichten zij het this selection. allerbeste voor je uit. De selectie bestrijkt de verschillende disciplines en locaties, en zowel How do you join? It's simple. Follow HF Young on grote namen als nieuwe sterren komen aan bod. Facebook. That is all you have to do to get all these extras and benefits. This channel will also Hoe word je lid? Heel simpel. Volg HF Young keep you up-to-date with news and offers. Be op Facebook. Meer hoef je niet te doen om quick, as there is only a limited amount of te genieten van alle extra’s en voordelen. Via HF Young tickets. dit kanaal blijf je ook gelijk op de hoogte van nieuwtjes en aanbiedingen. Wees er snel bij, HF Young Circle want er is een beperkt aantal HF Youngkaarten Ikenna Azuike, Hassina Bahar, Victorine Dijkstra, beschikbaar. Steven van den Haak, Omar de Jong, Andrea Kristić, Naomi van der Linden, Rick Nelson, Bart HF Young Circle Truijens, Cornell Vernooij, Esther Zijtregtop Ikenna Azuike, Hassina Bahar, Victorine Dijkstra, Steven van den Haak, Omar de Jong, Andrea Kristić, Naomi van der Linden, Rick Nelson, Bart Truijens, Cornell Vernooij en Esther Zijtregtop © Vishaal Doekhi Vishaal © HF Youngprogramma

Ben je niet ouder dan 39 jaar en houd je van Are you under 40 and do you love perform- The Head & The Load, p 33 Roughhouse, p 129 podiumkunsten? Sluit je dan aan bij HF Young! ing arts? Join HF Young! As a member of the HF wo Wed 29.5 wo Wed 12.6 Als lid van de HF Young Community krijg je fikse Young Community you will recieve big discounts William Kentridge, Philip Miller, Thuthuka Sibisi, Richard Siegal / Ballet of Difference & kortingen op kaartjes voor geselecteerde voor- on tickets for selected plays and concerts. You Gregory Maqoma Ensemble Schauspiel Köln stellingen en concerten, je betaalt slechts € only pay € 20 per performance and just € 10 20 per voorstelling en voor Electro Symphonic for Electro Symphonic Orchestra. The special Los Incontados: un tríptico, p 52 Actress x Stockhausen Sin {x} II, p 138 Orchestra zelfs maar € 10. Na afloop van de HF Young performances are followed by events, za Sat 1.6 vr Fri 14.6 HF Youngvoorstellingen is er een borrel, vaak often with artists and DJs. The programme also Mapa Teatro Actress, Nederlands Kamerkoor in aanwezigheid van kunstenaars en DJ’s. includes special get togethers before and during Daarnaast bestaat het programma uit bijzon- the festival, such as behind the scene features Sur les traces de Dinozord, p 62 Triptych (Eyes of One on Another), p 148 dere events voorafgaand aan en tijdens het and the HF Young Academy, a programme in di Tue 4.6 di Tue 18.6 festival, zoals kijkjes achter de schermen. En which artists and experts shine their light on the Faustin Linyekula, Studios Kabako Bryce Dessner, Daniel Fish, Korde Arrington tijdens de HF Young Academy laten we met fes- festival programme. Tuttle, Roomful of Teeth, Asko|Schönberg tivalkunstenaars en experts ons licht schijnen Beautiful Me, p 102 over vragen rondom het festivalprogramma. The HF Young Circle, made up of eleven young di Tue 11.6 Electro Symphonic Orchestra, p 158 professionals and culture afficionados, makes Gregory Maqoma, Vuyani Dance Theatre za Sat 22.6 Colin Benders young 20 21 y CJP GEEN TEMPEL, GEEN DREMPEL

‘CJP en Holland Festival verkennen allebei de ‘CJP and the Holland Festival both explore our Het Holland Festival haalt podiumkunsten uit de The Holland Festival brings performing arts from horizon van onze wereld. Als het kan, proberen world’s horizons. Where possible, we even try to hele wereld naar Nederland, en dat is vaak kost- around the globe to the Netherlands, which is we die zelfs te verleggen’, aldus Walter Groenen, extend them’, says Walter Groenen, the CJP’s baar. Omdat het festival er grote waarde aan often costly. The festival finds it very important directeur van CJP (Cultureel Jongeren Paspoort). director (Cultural Youth Passport). ‘Our collabo- hecht dat de voorstellingen en concerten zoveel to make its performances accessible to people ‘Door onze samenwerking geven we nieuwsgie- ration enables curious young people to see the mogelijk ook toegankelijk zijn voor mensen die with limited financial means. Therefore, we have rige jongeren de mogelijkheid om de bijzondere, Holland Festival’s extraordinary, international minder te besteden hebben, voeren we een a differentiated pricing policy, which means that internationale voorstellingen en concerten van performances and concerts.’ gedifferentieerd prijsbeleid. Dat wil zeggen dat for almost all performances tickets are availa- het Holland Festival te zien.’ voor bijna alle voorstellingen kaarten in verschil- ble in different categories and at varying rates. Are you under 30 and are you going to the lende rangen en tarieven te koop zijn. Reguliere Regular tickets are starting at € 19. Various tar- Dus ben je onder de 30 en kom je naar het Holland Festival? Get a CJP card for € 17.50 a kaartjes zijn al beschikbaar vanaf € 19. get audiences, such as HF Young members, Holland Festival? Neem dan een CJP-pas voor year. It will give you discounts for the Holland Diverse doelgroepen, zoals leden van HF Young, people with a CJP card (cultural youth pass) and € 17,50 per jaar. Hiermee kan je korting op voor- Festival’s performances and concerts of up to jongeren met een CJP-pas, studenten en kunst- students, can purchase tickets at reduced rates. stellingen en concerten van het Holland Festival € 48! You will also get discounts for tickets to vakstudenten, kunnen kaarten kopen tegen In addition tickets for the performances Not oplopen tot wel € 48! Bovendien kan je de rest many other festivals, concert halls, theatres and een speciaal voor hen gereduceerd tarief. Another Diva ... ( p 120) and Electro Symphonic van het jaar genieten van korting op kaartjes bij cinemas in the Netherlands for the rest of the Daarnaast geldt voor de voorstellingen Not Orchestra (p 158) are available for a flat rate of vele andere festivals, concertzalen, theaters en year. Another Diva … (p 120) en Electro Symphonic only € 15, and Eight (p 64) for € 12. bioscopen in Nederland. Orchestra (p1 158) een uniform tarief van slechts € 15, en voor Eight (p 64) € 12. The following performances can be attended for free: Parlement debout, Vehicle, The Invisible Uitgelicht door CJP De volgende voorstellingen zijn gratis te bezoe- Exhibition, Opera in the park and Listening ken: Parlement debout, Vehicle, The Invisible party with Eddy De Clercq. The festival also par- The Head & The Load, p 33 Roughhouse, p 129 Exhibition, Opera in het park en Listening party ticipates in Do an Encore, a campaign, which Muziektheater over een vergeten koloniale Genadeloze dada-achtige dans met Eddy De Clercq. invites visitors to Dutch festivals to contribute to geschiedenis Merciless Dadaesque dance entrance tickets for those unable to afford them. Music theatre about a forgotten colonial history Ook neemt het festival deel aan Geef een Holland Festival visitors can contribute by mak- Le jeune noir à l’epée, p 132 Toegift, een campagne waarbij bezoekers van ing a donation to account number NL66 RABO Los Incontados: un tríptico, p 52 Ritmische rebellie van Franse schrijver en Nederlandse festivals worden uitgenodigd bij te 0124 793 150 in name of Holland Festival quot- Tussen feest en geweld in Colombiaanse rapper dragen aan een toegangskaartje voor iemand ing ‘Do an Encore’. For this project the Holland etno-fictie Rhythmic rebellion by French writer and die dat zelf niet kan betalen. Bezoekers van Festival collaborates with the Protestantse Between celebration and violence in Colombian rapper het Holland Festival kunnen bijdragen door Diaconie, Dutch Refugee Council and IMC ethnofiction een bedrag over te maken naar rekeningnum- Weekendschool. Actress x Stockhausen Sin {X} II, p 138 mer NL66 RABO 0124 7931 50 ten name van Crash Park – La vie d’une île, p 72 Stockhausen, kunstmatige intelligentie, Holland Festival onder vermelding van Geef This pricing policy is only possible thanks to sub- Theatraal onderzoek naar menselijk gedrag kamerkoor en elektronica een Toegift. Het Holland Festival werkt hier- sidies from the Ministry of Education, Culture Observations of human behaviour Stockhausen, artificial intelligence, cham- voor samen met onder andere de Protestantse and Science and the municipality of Amsterdam, ber choir and electronics Diaconie, Stichting Vluchtelingenwerk en IMC and the contributions of partners who specifi- Not Another Diva ..., p 120 Weekendschool. cally support audience development. Theaterconcert over de kracht van de diva Electro Symphonic Orchestra, p 158 Theatre concert about the power of divas Een symfonieorkest van synthesizers en Vanzelfsprekend is dit prijsbeleid alleen mogelijk luidsprekers door de subsidies van het ministerie van OCW A symphony orchestra of synthesisers and en de gemeente Amsterdam en bijdragen van tem en pe speakers e l partners die het Holland Festival steunen op het ,

g g

l e

e gebied van publieksontwikkeling. e

n p

m d e € 15r 22 23 MEET THE ARTIST

Ontmoet de festivalkunstenaars na afloop van Not Another Diva ..., p 120 de voorstellingen. Het Holland Festival orga- zo Sun 9.6 met with Faustin Linyekula, Hlengiwe niseert bij een groot deel van het programma Lushaba nagesprekken waarbij de kunstenaars aanwezig zijn. Ook is er dit jaar een aantal uitgebreidere The Scarlet Letter, p 125 nagesprekken waar de toeschouwers met elkaar zo Sun 9.6 met with performers in gesprek kunnen gaan over wat ze gezien hebben. Onder leiding van een moderator worden Beautiful Me, p 102 snelle oordelen uitgesteld ten faveure van per- wo Wed 12.6 met with Gregory Maqoma soonlijke analyses en nieuwe perspectieven. Kom ook en praat mee. Roughhouse, p 129 wo Wed 12.6 met with Richard Siegal Meet the festival artists after the performances. For a large part of the programme the Holland Le jeune noir à l’epée, p 132 Festival is organising discussions which include wo Wed 12.6 met with Faustin Linyekula, the artists. This year there will also be a more Abd Al Malik (o.v.b. tbc) extensive discussion in which spectators can talk with each other about what they have seen. Congo, p 108 Instead of snap judgements, personal analy- za Sat 15.6 met with Éric Vuillard (o.v.b. tbc) ses and new perspectives will be explored in the presence of a moderator. Come and join the Paisajes para no colorear, p 140 discussion. za Sat 15.6 met with Marco Layera

The Head & The Load, p 33 Paper Music, p 145 do Thu 30.5 met with William Kentridge zo Sun 16.6 met with William Kentridge na matineevoorstelling after the matinee performance Triptych (Eyes of One on Another), p 148 wo Wed 19.6 met with Daniel Fish Los Incontados: un tríptico, p 52 za Sat 1.6 De kersentuin, p 130 William Kentridge met with vr Fri 21.6 met with Chris Nietvelt, Majd Mardo Rolf Abderhalden, Heidi Abderhalden

Sur les traces de Dinozord, p 62 wo Wed 5.6 met with Faustin Linyekula

Crash Park – la vie d’une île, p 72 za Sat 8.6 met with Philippe Quesne (o.v.b. tbc) Richard Siegal - Roughhouse 24 25 locatie venue: cinema. De Senegalese filmmaker Djibril Diop Programma Programme FILM Het Ketelhuis Mambéty (1945-1998) gebruikte technieken uit de zo Sun 31.3 Franse nouvelle vague om de modernisering van FILMFILM OP zo 31.3 11:00 Tsjelovek s kinoapparatom (1929) Senegal te tonen. Voor associate artist Faustin zo 28.4 11:00 regie direction: Dziga Vertov Linyekula was dit een invloedrijke en inspire- ZZONDAGONDAG zo 26.5 11:00 context bij: William Kentridge rende film. tickets € 10 De Russische filmmaker Dziga Vertov (1896-1954) Young Mory and Anta meet in Dakar. They was een van de pioniers van de documentaire- have had enough of life in Senegal and plan film. Zijn bekendste zwijgende werk Tsjelovek s to go to Paris on a motorbike. Touki Bouki taal language: divers (Engelse ondertiteling) kinoapparatom (‘De man met de camera’) toont (‘Hyena’s Voyage’) is an African cinema clas- various (English subtitles) een dag uit het leven in een Russische industrie- sic. Senegalese filmmaker Djibril Diop Mambéty stad. William Kentridge noemt Vertov een van (1945-1998) used nouvelle vague (French New zijn belangrijkste inspiratiebronnen. ‘Hij toonde Wave) techniques to show the modernisation of mij een manier waarop je een film kan maken Senegal. For associate artist Faustin Linyekula die geen essay is en geen verhaal heeft, maar this film was influential and inspiring. wel samenhang.’ zo Sun 26.5 The Russian filmmaker Dziga Vertov (1896-1954) Qu'Allah bénisse la France (2014) was one of the pioneers of documentary films. regie direction: Abd al Malik His most famous silent work Chelovek s kino context bij: Le jeune noir à l’epée, p 132 apparat (‘Man with a Movie Camera’) shows a day in the life of an industrial city in Russia. Associate artist William Kentridge calls Vertov one of his most important sources of inspiration. ‘He showed me how you could make a film that was not a narrative, not an essay, but that still has a coherence.’ Qu'Allah bénisse la France Tsjelovek s kinoapparatom s Tsjelovek

zo Sun 28.4 Touki Bouki (1973) Dit is het waargebeurde verhaal van een Franse regie direction: Djibril Diop Mambéty tiener die zich ontworstelt aan de armoede en context bij: Faustin Linyekula het geweld van de voorsteden dankzij liefde, rap en een bekering tot de Islam. De Franse rapper, schrijver en filmmaker Abd Al Malik, die met de performance Le jeune noir à l’epée in het Muziekgebouw te zien is, verfilmde zijn autobio- grafie Qu'Allah bénisse la France (‘Moge Allah Frankrijk zegenen’) in zwart-wit. Voor wie niet kan wachten tot het Holland For anyone unable to wait until the Holland Festival op 29 mei van start gaat, is vanaf 31 Festival starts on 29 May, a special Holland This is the true story of a French teenager who maart elke laatste zondag van de maand een Festival film is being screened every last Sunday survives the poverty and violence of the sub-

speciale Holland Festivalfilm te zien in Het of the month from 31 March at Het Ketelhuis Alamy courtesy Bouki Touki urbs thanks to love, rap and converting to Islam. Ketelhuis. Elke film is thematisch verbonden met cinema. Each film is thematically connected to The French rapper, writer and filmmaker Abd een festivalvoorstelling en wordt ingeleid door a festival performance and will be introduced by De jonge Mory en Anta ontmoeten elkaar in Al Malik, who is staging Le jeune noir à l’epée filmjournalist Dana Linssen. film journalist Dana Linssen. Dakar. Ze hebben genoeg van het leven in at the Muziekgebouw, filmed his autobiogra- Senegal en maken plannen om op de motor phy Qu’Allah bénisse la France (‘May Allah bless naar Parijs te vertrekken. Touki Bouki (‘De reis France’) in black and white. 26 van de hyena’) is een klassieker uit de Afrikaanse 27 locatie venue: locatie venue: HF YOUNG Frascati 1 GESPREK De Balie ACADEMY ma 8.4 20:00 WEERKERENWEERKEREN do 9.5 20:00 tickets € 8 tickets € 13 THE DARKDARK studenten/CJP/ HF Youngselectie: Stadspas € 10,50 p 20 EDEDITIONITION context bij: Faustin Linyekula duur running time: avondvullend full evening duur running time: 2 uur taal language: 2 hours Nederlands Dutch taal language: Engels English © Jan Boeve

De Democratische Republiek Congo is al meer The Democratic Republic of Congo has been dan twintig jaar het toneel van een hevig con- the scene of violent conflict, mainly for power Kom liggen in een van onze bedden en laat Come and lie on one of our beds and adjust your flict, voornamelijk over macht en grondstoffen. and raw materials, for more than twenty years. je ogen wennen aan het donker. In een totaal eyes to the dark. In a totally darkened room, Veel inwoners kiezen ervoor om het land te ver- Many residents have chosen to leave the coun- verduisterde zaal presenteert HF Young een HF Young is presenting a special programme for laten. Faustin Linyekula deed het omgekeerde: try. Faustin Linyekula did the opposite, returning speciaal programma voor iedereen die zich- everyone who wants to ‘reset’ themselves, and hij keerde na vijftien jaar terug naar zijn geboor- to his homeland after fifteen years. This debate zelf graag wil ‘resetten’, om zich vervolgens open themselves completely to performances, tegrond. Dit debat gaat over de omgekeerde is about reverse migration. What are the motives helemaal open te kunnen stellen voor voorstel- discussions and works of art which require a dif- migratie. Wat zijn de motieven van diegenen die of those who stay or return? What function can lingen, discussies en kunstwerken die om een ferent perspective. blijven of terugkeren? Welke functie kan kunst art have in a country in conflict? ander perspectief vragen. hebben in een land in conflict? young 28 29 y © Stella Oliver 30 the head & the load 31 OPERA & MUZIEK THEATER & MUZIEK OPERA locatie venue: THE HEAD Theater Amsterdam & THE LOAD Danzigerkade 5 wo 29.5 20:30 do 30.5 15:00, 20:30 William Kentridge, Philip Miller, vr 31.5 20:30 Thuthuka Sibisi, Gregory Maqoma tickets € 37 – 67 studenten/CJP € 19 Opening Holland Festival HF Young € 20 (wo 29.5) Muziektheater over een vergeten context: koloniale geschiedenis Johannesburg: city of 1000 faces, p 54 De nieuwste voorstelling van William Kentridge verwijst met zijn titel naar het Ghanese spreekwoord ‘the head and the load are the troubles of the neck’ en is de sensationele openingsvoorstelling van Holland Festival 2019. De muziek is van Phillip Miller – met wie Kentridge al vaker samenwerkte – en Thuthuka Sibisi. Gregory Maqoma tekent voor de choreografie. Centraal staan de bijna twee miljoen Afrikanen die tijdens de Eerste Wereldoorlog als dragers zijn gebruikt door de Britten, Fransen en Duitsers, en die een duur running time: 1 uur 25 minuten, geen pauze groot deel van de slachtoffers vertegenwoordigen – een tragisch 1 hour 25 minutes, no interval verhaal met een historische betekenis dat grotendeels onver- taal language: teld is gebleven. Kentridge brengt in deze unieke voorstelling een Engels, Frans, Italiaans, Shangaan, Shona, internationale groep performers samen met dansers, zangers en Zoeloe, Pedi, Xhosa, Wolof, Madinga, Swahili muzikanten, schaduwspel en filmprojecties. Samen creëren ze op English, French, Italian, Shangaan, Shona, het vijftig meter brede podium een landschap van buitengewone Zulu, Pedi, Xhosa, Wolof, Madinga, Swahili

proportie en verbeeldingskracht. inleiding introduction: do 30.5 – 14:15, 19:45 vr 31.5 – 19:45 William Kentridge’s latest production, which takes its title from Thu 30.5 – 2.15 pm, 7.45 pm the Ghanaian proverb ‘the head and the load are the troubles of Fri 31.5 – 7.45 pm

the neck,’ opens the 2019 Holland Festival with a grand spectacle. meet the artist: The work, featuring music by long-time collaborator Phillip Miller met with William Kentridge do 30.5 – na afloop van matinee with Thuthuka Sibisi and choreography by Gregory Maqoma, illu- Thu 30.5 – after the matinee performance minates the plight of the nearly two million African porters and concept, regie concept, direction: carriers used by the British, French, and Germans who bore the William Kentridge brunt of the casualties during the First World War in Africa – a muziek music: tragic story of immense historical significance that has remained Philip Miller largely untold. Kentridge’s unique vision brings together an inter- co-componist, muzikale leiding national ensemble cast of musicians, singers, dancers, and co-composer, music director: performers alongside film projections and shadow play to create Thuthuka Sibisi

a landscape of extraordinary proportion and imagination that choreografie choreography: unfolds across a 50-meter wide stage. Gregory Maqoma productiepartner opdrachtgevers met steun van selectie

© Stella Oliver young 32 33 y z karlhein Kürten, Duitsland Musik, für Stockhausen-Stiftung Archief © (karlheinzstockhausen.com) stockhausen 35 cultstatus verwierf, noemden artiesten van ESSAY The Beatles tot Björk en van Brian Eno tot Miles Davis hem als inspiratiebron. Ook onder col- lega-componisten werd hij, en is hij nog altijd, STOCKHAUSEN ININ DEDE een factor van niet te onderschatten betekenis. Zoals componist Michel van der Aa het ver- EEEENENTNENTWINTIGSTEWINTIGSTE EEUEEUWW woordde toen Stockhausen net overleden was: ‘Ik denk dat hij in het muzikale residu van elke hedendaagse componist zit. Of je je nu tegen hem afzet of niet: je hebt er altijd rekening mee te houden.’ Stockhausen was een onvermoeibare from The Beatles to Björk, Brian Eno and Miles vernieuwer die veel sporen naliet in de muziek- Davis have cited him as a source of inspiration. geschiedenis. Hij maakte als een van de eersten He also became – and still is – of immense signif- elektronische muziek, liet de muziek (en soms icance to fellow composers. As composer Michel ook de musici) door de concertzaal bewegen van der Aa put it when Stockhausen died: ‘I think zodat het geluid niet langer statisch vanaf het he is in the musical residue of every contempo- podium klonk, en zette instrumentalisten thea- rary composer. Whether you agree with him or traal in: niet alleen een zanger, maar ook een not: you always have to take him into account.’ klarinettist of trompettist kon een personage Stockhausen was a tireless innovator, who vertolken. Ook ontwikkelde hij allerlei nieuwe greatly influenced music history. He was one of muzikale vormen, gereedschappen en metho- the first to compose electronic music, move the des, bijvoorbeeld chromatische toonladders van music (and sometimes the musicians) through tempo’s en ‘intuïtieve muziek’ waarin een groot the concert hall so that the sound no longer stat- beroep op de collectieve verbeelding van de ically emanated from the stage, and deploy musici gedaan werd. instrumentalists theatrically: not only singers, Toch waren dit musicologische voetnoten geble- but also clarinettists or trumpet players could ven als het leeuwendeel van zijn muziek niet ook interpret characters. He also developed many zo overtuigend en overrompelend had geklon- new musical forms, tools and methods, includ- ken, blijkgevend van een feilloos gehoor, een ing a scale of twelve tempos analogous to the door Jochem Valkenburg by Jochem Valkenburg meesterlijke controle over het klinkend resul- chromatic pitch scale, and ‘intuitive music’ programma-manager muziek & muziektheater programme director music & music theatre taat en een ongeëvenaard gevoel voor klank which relies heavily on the musicians’ collective en structuur. Van het vroege, elektronische imaginations. ‘Toen ik voor het eerst muziek van ‘A whole new world opened up when I first Gesang der Jünglinge of het jonge meester- These innovations would have been musicolog- Stockhausen hoorde, ging er een wereld heard Stockhausen’s music. It was as if werk Gruppen für drei Orchester tot de verstilde ical footnotes if the vast majority of his music voor me open. Het was alsof de definitie the definition of what music could be had slotnoten van DONNERSTAG aus LICHT, van had not sounded so convincing and overwhelm- van wat muziek kon zijn, werd opgerekt.’ been expanded.’ At a panel discussion at de meditatieve mantra’s van Stimmung tot het ing, testifying to his flawless ear, masterly control Tijdens een panelgesprek op Amsterdam Amsterdam Dance Event, the British pro- in full-surround kolkende COSMIC PULSES: wie over the resulting sound, and an unmatched Dance Event liet de Britse producer Darren ducer Darren Cunningham asserted that sense of sound and structure. From his early, Cunningham ondubbelzinnig weten dat Karlheinz Stockhausen (1928-2007) was electronic Gesang der Jünglinge or his young Karlheinz Stockhausen (1928-2007) voor extremely important, if not ‘life changing’, masterpiece Gruppen für drei Orchester to the zijn eigen muzikale ontwikkeling van groot in his musical development. Under the pseu- hushed final notes of DONNERSTAG aus LICHT, belang, zo niet ‘live changing’ is geweest. donym Actress, he has been pushing musical from the meditative mantras in Stimmung to the Onder het pseudoniem Actress verlegt hij boundaries in techno with international full-surround swirling COSMIC PULSES: hearing zelf met internationaal succes muzikale gren- success. It was Stockhausen, he says, who these pieces once, preferably live, will leave an zen in de techno. Het was Stockhausen die showed him the path less travelled. unforgettable impression on you. hem de weg wees, zegt hij, van de gebaande Cunningham is not the only one. Since Stockhausen’s ambitions were literally sky high paden af. Cunningham is niet de enige. Sinds Stockhausen acquired cult status, beginning (HELIKOPTER-STREICHQUARTETT), and regu- 36 Stockhausen vanaf midden vorige eeuw in the middle of the previous century, artists 37 larly even more exulted (COSMIC PULSES, Sirius, Sternklang). They are not gimmickry – as is some- en betoveren. In het komende festival wordt the simple stereo of electronic dance music, times alleged, especially about the helicopter door een aantal componisten aangeknoopt with a spatially arranged ‘electro-sym- quartet. Rather, Stockhausen simply followed bij de implicaties van Stockhausens werk. Zo phonic orchestra’. Michel van der Aa, like artistic ideas through to their ultimate conse- is daar Colin Benders, die groter werkt dan Stockhausen, often composes the theatrical quences. After making full use of the musical ooit en met een ruimtelijk opgesteld ‘elek- aspects of his music. He aims to use virtual possibilities of the space in a concert hall in early tro-symfonisch orkest’ het simpele stereo reality to achieve a spatial experience of compositions, the ultimate next step would be van de elektronische dansmuziek verlaat. En music theatre in Eight. Actress is present- to get the music to actually take to the air. It Michel van der Aa, die net als Stockhausen also makes dramaturgical sense as a scene in vaak de theatrale aspecten van zijn muziek deze stukken eenmaal gehoord heeft, zeker als the opera MITTWOCH, in which air is the cen- meecomponeert en in Eight met virtual dat live was, vergeet ze nooit meer. tral element, a debate about love has already reality een ruimtelijke ervaring van muziek De ambities van Stockhausen reikten tot de been held atop a skyscraper, and auditions for a theater nastreeft. Actress presenteert een hemel (HELIKOPTER-STREICHQUARTETT) en er heavenly orchestra take place high in the air. 21e-eeuwse pendant van Stockhausens geregeld ook voorbij (COSMIC PULSES, Sirius, This unbridled imagination and ambition, suf- WELT-PARLAMENT, waarin hij onder meer Sternklang). Het zijn geen gimmicks, zoals vooral fused with the need to think big and when pioniert met de muzikale inzet van kunst- van het helikopterkwartet weleens beweerd necessary beyond all bounds give Stockhausen’s matige intelligentie. Voor alle drie de wordt. Integendeel. Stockhausen voerde sim- oeuvre a sublime quality. Consequently, it is not componisten is het vanzelfsprekend dat je in pelweg artistieke ideeën tot in hun uiterste surprising that it puts off or even repels some je muziek de nieuwste elektronische midde- consequenties door. Nadat hij in eerder werk people. Neither is it difficult for sceptics to len gebruikt. Hoe anders was dat in de tijd al het muzikale gebruik van de ruimte van de find aspects of Stockhausen’s work and life to waarin Stockhausen zijn eerste elektronische concertzaal meecomponeerde, was de ultieme ridicule. For instance, LICHT’s idiosyncratic theo composities maakte. volgende stap om de muziek daadwerkelijk het logy, his flirtation with the controversial spiritual ing a twenty-first century counterpart to luchtruim te laten kiezen. Ook dramaturgisch book Urantia, and the autobiographical myth Stockhausen’s WELT-PARLAMENT, in which klopt het, als scène in de opera MITTWOCH, die about his birth on the star Sirius. This is over- he is breaking new ground by using artifi- lucht als centraal element heeft, en waarin ook shadowed by his impolitic comment – taken out cial intelligence to generate music. Using the al bovenop een wolkenkrabber over de liefde of context by journalists eager for a scoop – on latest electronic resources in their music is wordt gedebatteerd en hoog in de lucht audities the 9/11 attacks, which Stockhausen said demon- self-evident to all three composers. How dif- plaatsvinden voor een hemels orkest. strated that Lucifer, the representative of evil, ferent things were when Stockhausen made © Michel Schnater Michel © Het is die ongeremde verbeelding en ambi- still exists. his first electronic compositions. tie, die dwingende noodzaak om groot en Yet this is the same oeuvre with the same limit De overtreffende trap in Stockhausen- The ultimate Stockhausen experience is the indien nodig buiten alle kaders te denken, die lessness that continues to fascinate, inspire, ervaring biedt de driedaagse marathon- three-day marathon performance aus LICHT, Stockhausens oeuvre een sublieme kwaliteit and enchant musicians and listeners as well as voorstelling aus LICHT, die is samengesteld composed of scenes from Stockhausen’s geeft. Het is dan ook niet vreemd dat het som- artists to this day. At the upcoming festival sev- uit scènes uit de zevendelige operacyclus magnum opus – the seven-part opera migen afschrikt of zelfs afstoot. Het is voor eral composers are working on the implications LICHT, Stockhausens magnum opus. De cycle LICHT. Many music students in The sceptici bovendien niet moeilijk in Stockhausens of Stockhausen’s work. Colin Benders is work- vele muziekstudenten die in Den Haag een Hague are following a special LICHT mas- werk en leven aspecten te vinden om te ridicu- ing on a larger scale than ever, departing from speciaal voor dit doel opgerichte aus LICHT- ter’s programme designed specifically for liseren: de particuliere theologie van LICHT, zijn masteropleiding volgen en straks naast this purpose and will also be playing with flirt met het omstreden spirituele boek Urantia de professionals meespelen, doen op dit the professionals. They are already making of de autobiografische mythe over zijn geboorte moment al ontdekking na ontdekking tij- many discoveries during rehearsals, giving op de ster Sirius bijvoorbeeld. En dan is daar dens de repetities, waarbij woorden als ‘live expressions such as ‘live changing’ mean- nog die absoluut onhandige, maar vooral door changing’ opnieuw niet van de lucht zijn. ing once more. aus LICHT, a historic project, journalisten op jacht naar een scoop uit zijn ver- aus LICHT, bij voorbaat een historisch pro- could well be the opera event of the year. band gerukte opmerking over de aanslagen ject, zou weleens het operaevenement van At least as important, and more relevant van 9/11, die volgens Stockhausen aantoon- het jaar kunnen worden. Maar minstens zo than ever, is its implicit message. Like the den dat Lucifer, vertegenwoordiger van het belangrijk en relevanter dan ooit, is de impli- rest of Stockhausen’s oeuvre, it is an affirma- kwaad, nog altijd leeft. Maar het is hetzelfde ciete boodschap die erin doorklinkt net als in tion that you should pursue your dreams – in oeuvre dat met diezelfde onbegrensdheid tot de rest van Stockhausens oeuvre: ja, je mag music, and beyond. op de dag van vandaag musici en luisteraars, je dromen najagen – in de muziek, en ook 38 maar ook makers, blijft fascineren, inspireren 38 39 daarbuiten. 39 AUS LICHT & MUZIEKTHEATER OPERA

Karlheinz Stockhausen Holland Festival, De Nationale Opera, Koninklijk Conservatorium Den Haag, Stockhausen-Stiftung für Musik

Spectaculaire ruimtereis door Stockhausens muzikale universum

Karlheinz Stockhausen was niet zomaar een componist. Hij is de schepper van een compleet universum. aus LICHT is de eerste en hoogstwaarschijnlijk enige mogelijkheid om een groot aantal scènes uit zijn magnum opus LICHT (1977-2003) – dat bestaat uit zeven opera’s, een voor elke dag van de week – te zien in een driedelige cyclus. Uit negenentwintig uur aan materiaal over de mythische strijd en samenwerking tussen Michael, Lucifer en Eva is een voorstelling van vele uren gecreëerd, in een mise-en-espace van Pierre Audi verdeeld over drie dagen. Met honderden uitvoe- renden, meerdere koren, vier helikopters en een keur aan solisten is aus LICHT een unieke belevenis. Een reis van drie dagen door het buitenaardse klankuniversum van de meest visionaire componist van de 20e eeuw.

Karlheinz Stockhausen was not just any composer. He created a completely new musical universe. aus LICHT is the first and most probably only opportunity to see a large number of scenes from locatie venue: U kunt uw eigen aus LICHT- deel 1 Michael muzikale leiding musical his magnum opus LICHT (1977-2003) – which consists of seven Westergasfabriek, Gashouder marathon samenstellen uit alle vr 31.5, di 4.6, za 8.6 p 43 direction: operas, one for each day of the week – in a three-part cycle. Out data. De drie delen zijn ook Kathinka Pasveer of twenty-nine hours of material about the mythical struggle and wereldpremière afzonderlijk te zien en in een deel 2 Lucifer en Eva cooperation between Michael, Lucifer and Eve have been used willekeurige volgorde. za 1.6, wo 5.6, zo 9.6 p 44 mise-en-espace mise-en- to create a musical performance has been created in a mise-en- espace: espace by Pierre Audi distributed over three days. With hundreds You can create your own aus deel 3 Samenwerken en het Pierre Audi of performers, several choirs, four helicopters and a variety of LICHT marathon from these openen van de ruimte decor en licht set and light: soloists, aus LICHT is a unique experience. A three-day journey dates. The three parts can also zo 2.6, do 6.6, ma 10.6 p 46 Urs Schönebaum through the alien sound universe of the most visionary composer be seen separately and in ran- of the 20th century. dom order. auslicht.com kostuums costume:

hoofdbegunstiger sponsor founding partner partner verdiep u en blijf op de hoogte Wojciech Dziedzic aus LICHT aus LICHT learn more and keep up to date video video: 40 Chris Kondek 41 OPERA & MUZIEKTHEATER OPERA locatie venue: AUS LICHT DEEL 1: Westergasfabriek, Gashouder MICHAEL vr 31.5 19:30 di 4.6 19:30 za 8.6 19:30 Karlheinz Stockhausen Holland Festival, De Nationale Opera, Koninklijk tickets € 87 Conservatorium Den Haag, Stockhausen-Stiftung für Musik context: De droom van Stockhausen, p 49

auslicht.com verdiep u en blijf op de hoogte learn more and keep up to date

Monumentaal muzikaal universum

Aartsengel Michael staat centraal in het eerste deel van aus LICHT, dat bestaat uit scènes uit DONNERSTAG aus LICHT. Het is het kortste en meest verhalende van de drie delen van aus LICHT. Te horen en zien zijn onder andere MICHAELs JUGEND en MICHAELs REISE UM DIE ERDE – over Michaels jeugd met een depressieve moeder en een vader die niet is opgewassen tegen duur running time: ca. 5 uur, inclusief pauzes en elektronisch het leven, over zijn levensveranderende ontdekking van de werk muziek en zijn kosmische reis op zoek naar Eva. Michael, Lucifer ca. 5 hours, including intervals and electronic work en Eva verschijnen in diverse gedaantes: als zanger, als danser, als bespeler van de bassethoorn, trompet en trombone. Het inleiding introduction: zie see auslicht.com publiek wordt ondergedompeld in een monumentaal muzikaal universum met als epiloog het elektronische werk UNSICHTBARE catering-arrangementen catering deals: zie see auslicht.com CHÖRE, afgespeeld over acht luidsprekers rondom het publiek. programma programme: DONNERSTAGS-GRUSS Archangel Michael is the central figure in the first part of aus MICHAELs JUGEND LICHT, which consists of scenes from DONNERSTAG aus LICHT. MICHAELs REISE UM DIE ERDE This is the shortest and most narrative of the three parts of aus DONNERSTAGS-ABSCHIED LICHT. It includes MICHAELs JUGEND and MICHAELs REISE UM UNSICHTBARE CHÖRE DIE ERDE – about Michael’s childhood with a mentally-ill mother extra elektronisch werk extra electronic and a father who cannot cope with life, his life-changing disco work

very of music and his cosmic journey in search of Eve. Michael, dirigent conductor: Lucifer and Eve appear in various forms: as singers, dancers and Adrian Heger

basset-horn, trompet and trombone players. The audience is uitvoering performed by: immersed in a monumental musical universe with the electronic vocale en instrumentale solisten, dansers, studenten master aus LICHT, studenten work UNSICHTBARE CHÖRE as the epilogue, played over eight Koninklijk Conservatorium Den Haag, 42 speakers surrounding the audience. figuranten 43 OPERA & MUZIEKTHEATER OPERA locatie venue: AUS LICHT Westergasfabriek, Gashouder DEEL 2: za 1.6 15:00* wo 5.6 15:00* zo 9.6 15:00* LUCIFER EN EVA * vanaf 13:15 en na afloop extra elektronische werken from 1.15 Karlheinz Stockhausen pm and after the performance Holland Festival, De Nationale Opera, Koninklijk extra electronic works Conservatorium Den Haag, Stockhausen-Stiftung für Musik tickets € 107

context: De droom van Stockhausen, p 49

auslicht.com verdiep u en blijf op de hoogte learn more and keep up to date

duur running time: ca. 10 uur, inclusief pauzes en elektro- Kinderkoren, sprookjesachtig slagwerk nische werken ca. 10 hours, including en fanfare intervals and electronic works inleiding introduction: Het tweede deel van aus LICHT begint gepast bombastisch zie see auslicht.com

en groots. Lucifer verschijnt ten tonele en dat gaat gepaard catering-arrangementen catering deals: met onder meer fanfare, gebeier van klokken, sprookjesach- zie see auslicht.com

tig slagwerk en een tachtigkoppig orkest. In drie composities uit programma programme: SAMSTAG aus LICHT (SAMSTAGS-GRUSS, KATHINKAs GESANG als FREITAGS-GRUSS * extra elektronisch werk extra electronic work LUZIFERs REQUIEM en LUZIFERs TANZ) krijgt Lucifer een gezicht en wordt hij uitgedaagd door Michael. Na deze mythische strijd SAMSTAGS-GRUSS KATHINKAs GESANG aus LUZIFERs verandert de sfeer totaal met Eva als middelpunt in vier compo- REQUIEM sities uit MONTAG aus LICHT. Drie kinderkoren benadrukken haar LUZIFERs TANZ rol als schepper van het leven. Het eindigt met de scènes DER KINDERFÄNGER en ENTFÜHRUNG, Stockhausens versie van De MONTAGS-GRUSS MÄDCHENPROZESSION mit rattenvanger van Hamelen. BEFRUCHTUNG und WIEDERGEBURT EVAs LIED DER KINDERFÄNGER und ENTFÜHRUNG The second part of aus LICHT starts with the appropriate bom- bast and grandeur. Lucifer appears on stage, accompanied by FREITAGS-ABSCHIED * extra elektronisch werk extra electronic work fanfare, ringing of bells, fairy tale percussion and an eighty- men orchestra. In three compositions from SAMSTAG aus LICHT dirigent conductor: Adrian Heger (SAMSTAGS-GRUSS, KATHINKAs GESANG als LUZIFERs REQUIEM and LUZIFERs TANZ) Lucifer takes form and is challenged by uitvoering performed by: vocale en instrumentale solisten, dansers, Michael. The atmosphere changes completely after this mythi- studenten master aus LICHT, studenten cal battle, with Eve as the central figure in four compositions from Koninklijk Conservatorium Den Haag, studenten Royal Northern College MONTAG aus LICHT. Three children’s choirs emphasise her role of Music (Manchester) en Codarts as the creator of life. It ends with the scenes DER KINDERFÄNGER (Rotterdam), Nationaal Kinderkoor, Nationaal Jongenskoor, Nationaal and ENTFÜHRUNG, Stockhausen’s version of The Pied Piper of Vrouwen Jeugdkoor, Nationaal Gemengd 44 Hamelin. Jeugdkoor, figuranten 45 OPERA & MUZIEKTHEATER OPERA locatie venue: AUS LICHT Westergasfabriek, Gashouder DEEL 3: zo 2.6 14:00* do 6.6 14:00* SAMENWERKEN ma 10.6 14:00* * vanaf 12:30 extra elektronisch werk from 12.30 pm extra EN HET OPENEN electronic work VAN DE RUIMTE tickets € 127 context: Karlheinz Stockhausen De droom van Stockhausen, Holland Festival, De Nationale Opera, Koninklijk p 49 Conservatorium Den Haag, Stockhausen-Stiftung für Musik auslicht.com verdiep u en blijf op de hoogte learn more and keep up to date

duur running time: ca. 10 uur 30 minuten, inclusief pauzes en Kosmische klankwereld, vanuit helikopters elektronisch werk ca. 10 hours 30 minutes, including inter- Hoogtepunten uit DIENSTAG aus LICHT, MITTWOCH aus LICHT vals and electronic work

en SONNTAG aus LICHT zijn te beleven in dit derde deel. inleiding introduction: Bijvoorbeeld INVASION-EXPLOSION, een overweldigende, zie see auslicht.com

elektronische klankwereld waarin het conflict tussen Michael catering-arrangementen catering deals: en Lucifer beslecht wordt. Daarna volgen WELT-PARLAMENT, zie see auslicht.com

ORCHESTER-FINALISTEN en HELIKOPTER-STREICHQUARTETT en programma programme: worden visioenen van kosmische samenwerking getoond. Zowel MITTWOCHS-GRUSS* extra elektronisch werk extra electronic het Nederlands Kamerkoor als Cappella Amsterdam treden op. work Vier strijkers spelen vanuit helikopters hoog boven Amsterdam. INVASION-EXPLOSION mit ABSCHIED Wie wil zien waarom Stockhausen de grootste avant-garde componist van de vorige eeuw was, kan dit deel niet missen. WELT-PARLAMENT

ORCHESTER-FINALISTEN Highlights from DIENSTAG aus LICHT, MITTWOCH aus LICHT and HELIKOPTER-STREICHQUARTETT

SONNTAG aus LICHT can be seen in the third part. For instance, ENGEL-PROZESSIONEN INVASION-EXPLOSION, an overwhelming, electronic sound world dirigenten conductors: in which the conflict between Michael and Lucifer is settled. This Jeffrey Skidmore (Nederlands is followed by WELT-PARLAMENT, ORCHESTER-FINALISTEN and Kamerkoor), Daniel Reuss (Cappella Amsterdam) HELIKOPTER-STREICHQUARTETT, and visions of cosmic cooperation are shown. Both the Nederlands Kamerkoor and Cappella uitvoering performed by: Nederlands Kamerkoor, Cappella Amsterdam perform. Four string players perform high above Amsterdam, Leids Studenten Koor en Amsterdam from helicopters. This part is not to be missed by Orkest Collegium Musicum, vocale en instrumentale solisten, helikopterpiloten, anyone who wants to see why Stockhausen was the greatest studenten master aus LICHT, studenten 46 avant-garde composer of the previous century. Koninklijk Conservatorium Den Haag 47 locatie venue: INSTALLATIE & FILM Het Ketelhuis DE DRDROOOOMM VVANAN documentaire Helicopter String Quartet do 30.5, za 1.6, zo 2.6, wo 5.6, STOCSTOCKHAUSENKHAUSEN do 6.6, vr 7.6, zo 9.6, di 11.6 - 17:30 vr 31.5, di 4.6, za 8.6 - 14:30

installatie De droom van Stockhausen do 30.5, za 1.6, zo 2.6, wo 5.6, do 6.6, vr 7.6, zo 9.6, di 11.6 - 19:30 vr 31.5, di 4.6, za 8.6 - 16:30

tickets € 10 (online)

duur running time: documentaire – 77 minuten installatie – 60 minuten documentary – 77 minutes installation – 60 minutes

Tijdens het Holland Festival van 1995 ging het In 1995 Holland Festival hosted the world roemruchte HELIKOPTER-STREICHQUARTETT, premiere of the renowned HELIKOPTER- onderdeel van de opera MITTWOCH, in wereld- STREICHQUARTETT, part of the MITTWOCH première. De leden van het befaamde Arditti opera. Members of the famous Arditti Quartet Quartet vlogen boven Amsterdam, ieder in flew above Amsterdam, each in a separate hel- een eigen helikopter, terwijl ze musiceerden. icopter, while making music. Filmmaker Frank Filmmaker Frank Scheffer legde alles des- Scheffer recorded everything with sixteen tijds vast met zestien camera’s en een extra cameras and a helicopter. Now he is present- helikopter. Nu presenteert hij De droom van ing Stockhausen’s Dream, a ‘helicopter string Stockhausen, een ‘helikopterstrijkkwartet- quartet installation’ on five screens, based on installatie’ op vijf schermen, gebaseerd op het the footage from 1995. On the days of and sur- beeldmateriaal uit 1995. Tijdens de speelperiode rounding the marathon performance aus LICHT, van de marathonvoorstelling aus LICHT, waarin which includes another live performance of ook het HELIKOPTER-STREICHQUARTETT weer HELIKOPTER-STREICHQUARTETT, the installation live voorbijkomt, is deze installatie te zien in can be seen at Het Ketelhuis cinema, along with Het Ketelhuis, evenals Helicopter String Quartet Helicopter String Quartet (1996), Scheffer’s doc- (1996), Scheffers documentaire over de totstand- umentary about the creation of this legendary koming van dit legendarische werk. work. © Archief Stockhausen-Stiftung für Musik, Kürten, Kürten, Duitsland Musik, für Stockhausen-Stiftung Archief © (karlheinzstockhausen.com) 48 49 AUS LICHT EDUCEDUCATIE ATIE

Leerlingen van de kunstvakschool IVKO in Pupils of the IVKO art school in Amsterdam Amsterdam laten zich door Stockhausen inspire- taken inspiration from Stockhausen and cre- ren en creëren hun eigen mini-opera. Zij krijgen ated their own mini-opera. They will receive a vooraf een programma dat bestaat uit een programme beforehand, consisting of an intro- introductie over Stockhausen, een bezoek aan duction to Stockhausen, a visit to Dutch National Nationale Opera & Ballet en compositielessen. Opera & Ballet and composition lessons. The stu- De leerlingen worden begeleid door profes- dents will be supervised by professionals from sionals van de IVKO-school en De Nationale IVKO and The Dutch National Opera. Opera. Now the earth was formless and empty is an Now the earth was formless and empty is een interdisciplinary opera project in collabora- interdisciplinair operaproject in samenwerking tion with the Sandberg Institute, the University met het Sandberg Instituut, de Universiteit van of Amsterdam (International Dramaturgy mas- Amsterdam (master International Dramaturgy) ter) and the Conservatorium van Amsterdam en het Conservatorium van Amsterdam (Electronic Music Academy and pop depart- (Electronic Music Academy en popafdeling). ment). Students from these programmes are Studenten van deze opleidingen werken geza- working together on six mini-operas led by direc- menlijk aan zes mini-opera’s onder leiding van tor Sjaron Minailo. The result will be presented at regisseur Sjaron Minailo. Het resultaat is te zien the Holland Festival. tijdens het Holland Festival. The Stockhausen lecture series started at the In september 2018 startte op de Vrije Academie Vrije Academie in September 2018. The par- de collegereeks Stockhausen. De deelnemers ticipants learnt about Stockhausen’s musical kregen in vijf colleges en een bezoek aan de universe in five lectures and a visit to an aus repetities van aus LICHT inzicht in het muzikale LICHT rehearsal. universum van Stockhausen. The University of Amsterdam (Theatre Studies De Universiteit van Amsterdam (theater- and Music Studies) is organising an academic wetenschap en muziekwetenschap) organiseert symposium at the University Theatre on Friday op vrijdag 7 juni een academisch symposium in 7 June. The current guest list can be seen at het Universiteitstheater. Zie voor een actueel auslicht.com. overzicht van de gasten auslicht.com.

50 51 THEATER locatie venue: LOS Internationaal Theater INCONTADOS: Amsterdam, Rabozaal vr 31.5 20:00 za 1.6 20:00 UN TRÍPTICO ma 3.6 20:00 di 4.6 20:00 Mapa Teatro tickets € 29 – 35 studenten/CJP € 19 HF Young € 20 (za 1.6) Tussen feest en geweld in Colombiaanse etno-fictie

Guerrillagroepen, paramilitaire bewegingen en de drugsmaffia – de strijd tussen deze groepen ontregelt vanaf 1964 het dagelijks

leven van de Colombiaanse burgers. In Los Incontados: un tríp- duur running time: tico (een ingekorte versie van de trilogie Anatomía de la violencia) 1 uur 10 minuten, geen pauze 1 hour 10 minutes, no interval schetst het Colombiaanse gezelschap Mapa Teatro de broze grens tussen feest en geweld. In drie delen, van een oud Afro- taal language: Spaans (Nederlandse & Engelse Colombiaans ritueel tot een afscheid van de langstdurende boventiteling) revolutionaire droom van Latijns-Amerika, wordt de burgeroor- Spanish (Dutch & English surtitles)

log van verschillende kanten bekeken. Mapa Teatro creëerde de inleiding introduction: afgelopen dertig jaar een geheel eigen universum, waarin het 19:15 7.15 pm genres en kunstvormen opnieuw uitvindt en waarin mythes en geschiedenis, opera, theater, cabaret, radio en video in elkaar meet the artist: William Kentridge met with Rolf overvloeien. Los Incontados toont een van de meest gerenom- Abderhalden, Heidi Abderhalden meerde theatergezelschappen van Zuid-Amerika op zijn best. za 1.6 – na afloop van de voorstelling Sat 1.6 – after the performance

Guerrilla groups, paramilitary groups and drug cartels – the con- concept, dramaturgie, regie concept, dramaturgy, direction: flict between these groups has disrupted daily life of Colombian Heidi Abderhalden, Rolf Abderhalden citizens since 1964. In Los Incontados: un tríptico (a condensed muziek, geluid, video music, sound, video: version of the Anatomía de la violencia trilogy) the Colombian Juan Ernesto Díaz, Ximena Vargas theatre company Mapa Teatro explores the fragile boundary toneelbeeld, kostuums set, costume: between celebrations and violence. In three parts, including an Pierre Henri Magnin, Elizabeth old Afro-Colombian ritual and a farewell to the longest-lasting Abderhalden

revolutionary dream of Latin America, the civil war is viewed from licht, technische leiding light, technical different sides. For the past thirty years Mapa Teatro has created direction: Jef Dubois, José Ignacio Rincón a unique universe in which it reinvents genres and art forms, and in which myths and history, opera, theatre, cabaret, radio and uitvoering performed by: Heidi Abderhalden, Agnes Brekke, video are being merged. Los Incontados presents one of South Andrés Castañeda, Julián Díaz, Jeiccho, America's most renowned theatre companies at its best. Danilo Jiménez, Miche Molina, Santiago Sepúlveda

productiepartner selectie uitvoering muziek music performed by: Leslie Ramírez, Melanie Ramírez, Sofía young Rodríguez, Mariana Saavedra, Darío 52 Sinisterra, Sebastián Zúñiga 53 © Mauricio Esguerra y locatie venue: locatie venue: GESPREK Zuid-Afrikahuis GESPREK Podium Mozaïek JOHANNESOHANNESBURG:BURG: vr 31.5 15:00 HAMIDHAMID DABASHIDABASHI - do 6.6 16:00 tickets € 10 tickets € 10 CITYCITY OOFF 1001000 0 PPERSIANERSIAN CULTURE CJP € 8 context bij: The Head & The Load, p 33 context bij: FACESFACES OONN THETHE CLGLOOBALBAL Turan Dokht, p 66 duur running time: 2 uur 2 hours SCENE duur running time: 1 uur 30 minuten taal language: 1 hour 30 minutes Engels English taal language: Engels English

De festivalvoorstelling Turan Dokht is een ‘inter- The festival performance Turan Dokht is an culturele herschrijving’ van Puccini’s bekende ‘intercultural rewriting’ of Puccini’s famous opera opera Turandot. In deze lezing gaat de Iraanse Turandot. In this lecture the Iranian professor Johannesburg is een culturele hotspot aan het Johannesburg is becoming a cultural hot- professor Hamid Dabashi dieper in op de Hamid Dabashi delves into the influence Persian worden. De grootste stad van Zuid-Afrika heeft spot. For many people the largest city in South invloed die de Perzische literatuur, muziek en literature, music and other art forms have had bij velen een negatief imago en staat bekend Africa has a negative image and is known for andere kunstvormen hebben op westerse en on Western and Asian art. Dabashi is the Hagop als een van de gevaarlijkste steden ter wereld. being one of the most dangerous cities in the Aziatische kunst. Dabashi bekleedt de Hagop Kevorkian Professor of Iranian Studies and Maar tegelijk gebeurt er veel moois. Bekijk de world. Yet many good things are happening Kevorkian-leerstoel aan de Columbia University Comparative Literature at Columbia University stad samen met William Kentridge en door de there too. Take a look at the city with William in New York. Hij schreef boeken over Iraanse in New York. He has written books on Iranian ogen van de vele schrijvers, architecten, histo- Kentridge, and through the eyes of the many cinema, kunst en geschiedenis, waaronder het cinema, art and history, including Persophilia rici en beeldend kunstenaars die er wonen en writers, architects, historians and visual artists recente Persophilia (2015), waarin hij zijn liefde (2015), in which he propagates his love for Iranian werken. Kom naar het Zuid-Afrikahuis en maak who live and work there. Come to Zuid-Afrikahuis voor de Iraanse cultuur propageert. Naast culture. There is also live Iranian music and an een reis door een van de meest inspirerende and make a journey through what is one of the de lezing is er ook live Iraanse muziek en een interview moderated by the Iranian-Dutch politi- en levendigste wereldsteden van dit moment: world’s most inspiring and vibrant metropolises: vraaggesprek gemodereerd door de Iraans- cal scientist Peyman Jafari. Johannesburg. Johannesburg. Nederlands politicoloog Peyman Jafari.

54 55 PARLEMENT MULTIDISCIPLINAIR DEBOUT

Faustin Linyekula

Theatrale parade door Amsterdam-Zuidoost

Sluit aan bij Faustin Linyekula’s optocht, volg de fanfare en de ‘sapeurs’ (Congolese ‘mensen met stijl’) en loop mee langs uiteenlopende locaties in Amsterdam-Zuidoost. In deze parade van verhalen uit Amsterdam en Congo gaat het om luisteren en gehoord worden, te midden van het lawaai van de straat – de voertuigen, de voorbijgangers en het leven. Parlement debout is een bewegende performance in de open lucht, geïnspireerd op ‘les parlementaires debout’, mannen die rondhangen bij kiosken en taxi’s in Congo en commentaar geven op het nieuws om zo gehoor te geven aan hun gedachten, de discussie aan te gaan en de politieke orde te verstoren. Linyekula, Yves Mwamba en Dinozord regisseren een net zo ontregelende parade met onbe- kende, soms ongelofelijke verhalen die de kranten hier zelden © mtcurado / iStock halen. startpunt starting point: duur running time: regie direction: 2 uur Faustin Linyekula kruising Gulden Kruispad/ 2 hours Join in Faustin Linyekula’s procession, follow the brass band and Kelbergenpad uitvoering performed by: taal language: Faustin Linyekula, Yves Mwamba, ‘sapeurs’ (Congolese ‘people with style’), and pass by various ven- Engels, Frans, Nederlands Dinozord ues in Amsterdam’s Zuidoost district. This parade of stories from za 1.6 15:00 English, French, Dutch Amsterdam and the Democratic Republic of Congo is about listening and being heard, amidst the noise of the streets, vehicles, gratis event passers-by and life. Parlement debout is an moving open-air free event performance, inspired by ‘les parlementaires debout’, men who hang about at kiosks and taxis in Congo, commenting on the wereldpremière news, speaking their minds in the public square, and disrupting the political order. Linyekula, together with Yves Mwamba and Dinozord, is directing a similarly disruptive parade of unknown, sometimes incredible stories that seldomly make it into news 56 papers here. 57 WILLIAM BEELDENDE KUNST KENTRIDGE – TEN DRAWINGS FOR PROJECTION FILM

Tentoonstelling rond belangrijke korte films van Kentridge

Eye Filmmuseum toont William Kentridge – Ten Drawings for Projection (1989-2011), een serie waarmee Kentridge in de jaren negentig doorbrak in de internationale kunstwereld. In 2015 schonk hij de serie aan Eye. Het zijn korte filmwerken die bestaan uit houtskooltekeningen waarin Kentridge stukken toevoegt, uit- wist en weer overtekent – vaak zonder dit proces te verhullen. De meeste films gaan net als veel van zijn muziektheaterwerk verge- zeld van muziek van componist Philip Miller. Ze geven een wijde blik op het oeuvre van Kentridge en een kijkje in het leven in Zuid- Afrika na de afschaffing van de apartheid. Ook onderdeel van de tentoonstelling is de recente, op vijf schermen geprojecteerde video-installatie O Sentimental Machine. De tentoonstelling wordt begeleid door een programma van films, talks en events.

Eye Filmmuseum is exhibiting William Kentridge – Ten Drawings © William Kentridge for Projection (1989-2011). These pieces, which Kentridge donated locatie venue: concept concept: William Kentridge to Eye in 2015, marked his breakthrough into the international Eye Filmmuseum art scene in the 1990s. They are short films consisting of charcoal drawings in which Kentridge adds, removes and redraws pieces – zo 2.6 10:00 - 19:00 often without concealing the process. Most of the films, like much t/m zo 1.9 of his musical theatre work, are accompanied by music by composer Philip Miller. They give insight into Kentridge’s oeuvre, and a tickets glimpse of life in South Africa after the abolition of apartheid. The kaartverkoop via Eye exhibition also includes Kentridge’s recent O Sentimental Machine installation, which consists of five screens. The exhibition will be accompanied by a programme of films, talks and events.

58 59 locatie venue: GESPREK Internationaal Theater WILLIAMWILLIAM Amsterdam, Rabozaal zo 2.6 15:30

KENTRIDGEKENTRIDGE && tickets € 10 studenten/CJP € 7

FAUSTINFAUSTIN context bij: William Kentridge, Faustin LINYEKULALINYEKULA Linyekula

duur running time: 1 uur 30 minuten 1 hour 30 minutes

taal language: Engels English

moderator moderator: Quinsy Gario

William Kentridge en Faustin Linyekula zijn dit William Kentridge and Faustin Linyekula are jaar associate artists van het Holland Festival. associate artists at this year’s Holland Festival. In hun werk speelt het koloniale verleden van The colonial past of their countries plays a dis- hun landen een onmiskenbare rol. Daarnaast tinct role in their work. Both work closely with werken ze allebei nauw samen met talentvolle talented artists in their home cities; Kentridge kunstenaars uit hun eigen stad: Kentridge in The at The Centre for the Less Good Idea in Centre for the Less Good Idea in Johannesburg, Johannesburg, Linyekula at Studios Kabako Linyekula in Studios Kabako in Kisangani. Ze in Kisangani. They will discuss their work in this gaan in gesprek over hun werk, over kunst conversation, about making art in Africa and maken in Afrika en Europa en over de para- Europe, and the paradoxes of living and working doxen van leven en werken in een postkoloniale in a postcolonial society. © Jochem Sanders 60 samenleving. 61 SUR LES TRACES THEATER DE DINOZORD

Faustin Linyekula, Studios Kabako DANS ‘Adembenemende, politieke kunst’ – Los Angeles Times

Elegant, visueel, krachtig – Sur les traces de Dinozord (‘In de voetsporen van Dinozord’) is een hoogtepunt in het oeuvre van Linyekula. In deze politieke herinnering maakt de Congolese choreograaf en storyteller een reis door het verleden – van dichter en jeugvriend Richard Kabako, die ver van huis door onbeken- den begraven is, van schrijver en rebel Antoine Vumilia Muhindo, zijn jarenlange opsluiting, wachtend op een doodstraf die nooit uitgevoerd werd, en van hiphopdanser Dinozord. De reis gaat langs verloren dromen en herinneringen aan oude vrienden in Kisangani, de stad waar Linyekula opgroeide, en toont hoe de geschiedenis individuele levens tekende. Waar is de hoop gebleven op een florerende toekomst voor het door oorlog en geweld geteisterde Congo? Dit is een poging om een nieuw verhaal van hun leven te creëren, op een soundscore van constant typmachi- negetik, Jimi Hendrix’ gitaarriffs en het Requiem van Mozart.

Elegant, visual, powerful – Sur les traces de Dinozord (‘In search of Dinozord’) is a highlight in Linyekula’s oeuvre. In this political © Steve Gunther/CalArts recollection, the Congolese choreographer and storyteller makes locatie venue: duur running time: regie direction: 1 uur 25 minuten, geen pauze Faustin Linyekula a journey through the past, tracing the steps of poet and child- Internationaal Theater 1 hour 25 minutes, no interval hood friend Richard Kabako, buried far from home, rebel Antoine Amsterdam, Grote Zaal met with: taal language: Hlengiwe Lushaba, Jean Kumbonyeki, Vumilia Muhindo and his years of imprisonment, waiting for an Frans (Nederlandse & Engelse Yves Mwamba, Faustin Linyekula, Papy execution that never came, and hip-hop dancer Dinozord. The di 4.6 20:30 boventiteling) Maurice Mbwiti, Antoine Vumilia Muhindo French (Dutch & English surtitles) quest recounts lost dreams, memories of old friends in Kisangani wo 5.6 20:30 tekst text: – the city where Linyekula grew up – and how history has crossed inleiding introduction: Richard Kabako, Antoine Vumilia 19:45 Muhindo personal journeys. Where has hope gone for a flourishing future tickets € 18 – 32 7.45 pm for war-ravaged Congo? This is an attempt to create a new story studenten/CJP € 19 muziek music: meet the artist: Wolfgang Amadeus Mozart, Charles of their lives, to a sound score of constant typewriter clacking, HF Young € 20 met with Faustin Linyekula Lwanga Choir of Kisangani, Joachim Jimi Hendrix’ guitar riffs and Mozart’s Requiem. (di 4.6) wo 5.6 – na afloop van de voorstelling Montessuis (Nierica), Arvo Pärt, Jimi Wed 5.6 – after the performance Hendrix

productiepartner selectie young 62 63 y EIGHT MUZIEK

Michel van der Aa

Droomachtig muziektheater MULTIMEDIA in virtual reality

Muziektheater, virtual reality en beeldende kunst komen samen in Eight. In dit nieuwe, innovatieve werk van Michel van der Aa gaat hij – na Holland Festivalproducties als de opera’s After Life en Sunken Garden en de digitale liedcyclus The Book of Sand – weer een stap verder in de toepassing van ‘mixed reality’. Eight vertelt het levensverhaal van een vrouw in omgekeerde chronolo- gische volgorde. Bezoekers, uitgerust met VR-bril en koptelefoon, bewegen zich één voor één door een installatie. Ze kunnen fysieke en virtuele objecten manipuleren en ontmoeten de vrouw op verschillende cruciale momenten in haar leven. Samen met zangeres en actrice Kate Miller-Heidke, het Nederlands Kamerkoor, decorontwerper Theun Mosk en een technisch team dat voor een adembenemende VR-ervaring zorgt, laat Van der Aa wederom zien en horen waarom hij een van de inventiefste componisten ter wereld is.

Music theatre, virtual reality and visual arts come together in Eight. After Holland Festival productions such as the operas After Life and Sunken Garden and the digital song cycle The Book still Eight of Sand, Michel van der Aa has taken another step in applying locatie venue: duur running time: compositie, regie, script composition, 15 minuten direction, script: ‘mixed reality’ to this new, innovative work. Eight tells a woman’s Muziekgebouw, 15 minutes Michel van der Aa poignant life story in reverse chronological order. Visitors, Kleine Zaal taal language: toneelbeeld, VR-ontwerp set, VR design: equipped with VR glasses and headphones, move one by one Engels Theun Mosk through an installation. They can manipulate physical and vir- di 4.6 t/m zo 23.6 English uitvoering performed by: tual objects, and meet the woman at various crucial moments in voor tijden zie Kate Miller-Heidke, mezzosopraan, her life. Together with singer and actress Kate Miller-Heidke, the hollandfestival.nl actrice mezzosoprano, actress Livia Kolk, sopraan, actrice soprano, Nederlands Kamerkoor, set designer Theun Mosk and a technical actress team responsible for the breath-taking VR experience, Van der tickets € 12 Vakil Eelman, actrice actress

Aa shows once again why he is one of the world’s most inventive studenten/CJP € 8 koor chorus: composers. Nederlands Kamerkoor, gedirigeerd door conducted by Boudewijn Jansen wereldpremière coproductie

64 65 MUZIEK locatie venue: TURAN DOKHT Muziekgebouw

Aftab Darvishi, Miranda Lakerveld, wo 5.6 20:30 Nilper Orchestra do 6.6 20:30

tickets € 25 – 29 studenten/CJP € 19 inclusief pauzedrankje

context: Hamid Dabashi - Persian Culture on the Global Scene p 55 Turandot terug naar huis in Perzische hertaling

De opera Turan Dokht (‘Dochter van Turan’) zet een historisch mis- verstand recht. Met hun ‘interculturele herschrijving’ van Puccini’s

geliefde opera Turandot (1924) brengen componist Aftab Darvishi duur running time: en regisseur Miranda Lakerveld het titelpersonage terug naar 1 uur 20 minuten, geen pauze 1 hour 20 minutes, no interval haar Perzische geboortegrond. Bij Puccini is ze een wrede Chinese prinses die al haar huwelijkskandidaten laat onthoofden. Bij de taal language: Farsi, Italiaans (Nederlandse en Engelse mystieke, Perzische dichter Nizami Ganjavi (1141-1209) kunnen boventiteling) we lezen dat ze eigenlijk een koningin van Turan was. Met deze Farsi, Italian (Dutch and English surtitles)

epische vertelling én de muziek van Puccini in het achterhoofd inleiding introduction: schreef de jonge Iraanse Aftab Darvishi nieuwe muziek, ver- 19:45 7.45 pm mengd met authentieke Iraanse elementen. Nilper Orchestra, het enige kamerorkest voor nieuw gecomponeerde muziek in Iran, en compositie composition: Aftab Darvishi mezzosopraan Ekaterina Leventhal in de titelrol tonen de dochter van Turan zoals u haar nog nooit hoorde of zag. libretto, regie libretto, direction: Miranda Lakerveld

The opera Turan Dokht (‘Daughter of Turan’) corrects a histori- dirigent conductor: Navid Gohari cal inaccuracy. Composer Aftab Darvishi and director Miranda Lakerveld’s ‘intercultural rewriting’ of Puccini’s beloved opera video video: Siavash Naghshbandi Turandot (1924) returns the title character to her Persian homeland. In Puccini’s work she is a cruel Chinese princess who has all licht light: Bart van den Heuvel her suitors decapitated. The mystical Persian poet Nizami Ganjavi (1141-1209) reveals that she was actually a queen of Turan. With this kostuums costume: Nasrin Khorrami epic narrative and Puccini’s music in mind, the young Iranian Aftab Darvishi composed new music blended with authentic Iranian dramaturgie, tekst-adviezen dramaturgy, text advices: elements. Nilper Orchestra, the only chamber orchestra for new Ashgar Seyed-Gohrab music in Iran, and mezzo soprano Ekaterina Leventhal in the title zang vocals: role will show Turan’s daughter as you have never heard or seen Ekaterina Levental, Arash Roozbehi, her before. Sarah Akbari, Niloofar Nedaei, Tahere Hazaveh

coproductie uitvoering muziek music performed by: Behzad Hassan Zadeh, kamanche kamancheh © Rodrick Estimada 66 Nilper Orchestra 67 OPERA & MUZIEKTHEATER OPERA locatie venue: PELLÉAS ET Nationale Opera & Ballet MÉLISANDE wo 5.6 19:30 za 8.6 19:30 wo 12.6 19:30 Claude Debussy, De Nationale Opera di 18.6 19:30 do 27.6 19:30 zo 16.6, 23.6 14:00

tickets ma t/m do € 29 – 161 CJP € 22 – 149 vr t/m zo € 32 – 171 CJP € 26 – 159 Last minute studenten € 17

Subtiel en hedendaags operasprookje meer more: Opera in het park, p 146 Het werk wordt gezien als een absoluut hoogtepunt in de

operageschiedenis. Pelléas et Mélisande, met zijn dromerige, duur running time: onheilszwangere sfeer, is de enige opera die Claude Debussy 3 uur 10 minuten, inclusief een pauze 3 hours 10 minutes, including one interval voltooide. De muziek is een spiegel van de sterk beeldende en fijngevoelige taal van het libretto van Maurice Maeterlinck, dat taal language: Frans (Nederlandse & Engelse boventite- verhaalt over de wrange driehoeksverhouding tussen de half- ling) French (Dutch & English surtitles) broers Golaud en Pelléas en het meisje Mélisande. Zoals in zoveel inleiding introduction: sprookjes loopt het ook hier niet goed af. De muziek wordt uitge- 18:45, zo 16.6 en zo 23.6 – 13:15 voerd door het Koninklijk Concertgebouworkest. De titelrollen zijn 6.45 pm, Sun 16.6 and Sun 23.6 – 1.15 pm

voor de jonge sterzangers Paul Appleby en Elena Tsallagova. De muziek music: regie is in handen van de Fransman Olivier Py, die eerder op het Claude Debussy

Holland Festival te zien was met Benjamin Brittens muziekdrama libretto libretto: Curlew River. Maurice Maeterlinck

dirigent conductor: This work is regarded as an absolute apex in opera history. Pelléas Stéphane Denève

et Mélisande, with its dreamy, ominous atmosphere, is the only regie direction: opera Claude Debussy finished. The music reflects the strongly Olivier Py

visual and sensitive language of Maurice Maeterlinck’s libretto, decor, kostuums set, costume: which tells of the jaundiced triangular relationship between the Pierre-André Weitz

half-brothers Golaud and Pelléas and the girl Mélisande. Like in licht light: many fairy tales, things do not end well. The music is performed by Bertrand Killy

the Royal Concertgebouw Orchestra. The title roles are performed cast cast: by the young star singers Paul Appleby and Elena Tsallagova. It Paul Appleby, Brian Mulligan, Peter Rose, Tölzer Knabenchor, Elena Tsallagova is directed by the Frenchman Olivier Py, whose previous perfor- Katia Ledoux mance at the Holland Festival was Benjamin Britten’s musical uitvoering performed by: drama Curlew River. Koninklijk Concertgebouworkest, Koor van De Nationale Opera

instudering koor conductor chorus: 68 Ching-Lien Wu 69 © Petrovsky & Ramone DE ZES DANS BRANDENBURGSE CONCERTEN

Anne Teresa De Keersmaeker, Amandine Beyer, Rosas, B'Rock Orchestra MUZIEK

‘Droomhuwelijk tussen Bach en Rosas’ – De Morgen

‘Bachs muziek draagt voor mij als geen ander de beweging, de dans in zich’, aldus de Belgische choreografe Anne Teresa De Keersmaeker. In De zes Brandenburgse Concerten gaat ze voor groots. Net als in Vortex Temporum – in 2014 de openingsvoorstelling op het Holland Festival – benadert ze de muziek als partituur voor de choreografie, zodat de voorstelling Bachs indrukwekkende polyfonie belichaamt. Vanuit eenvoud ont- staat een meeslepend geheel. Violist Amandine Beyer leidt barokensemble B’Rock in de live uitvoering van Bachs muziek. Hiertegenover zet De Keersmaeker zestien dansers uit verschillende Rosasgeneraties, het grootste ensemble waarmee ze ooit werkte.

‘For me, Bach’s music embodies movement and dance like no © Anne van Aerschot other music,’ according to Belgian choreographer Anne Teresa locatie venue: duur running time: Pomero, Jason Respilieux, Igor Shyshko, 2 uur, geen pauze Luka Švajda, Jakub Truszkowski, Thomas De Keersmaeker. The Six Brandenburg Concerts is an ambitious Koninklijk Theater Carré 2 hours, no interval Vantuycom, Samantha van Wissen, Sandy undertaking. As with Vortex Temporum – the festival’s opening Williams, Sue Yeon Youn inleiding introduction: performance in 2014 – she is approaching the music as a score do 6.6 20:15 19:30 muziek music: for the choreography, making this performance embody Bach’s vr 7.6 20:15 7.30 pm Brandenburg Concertos, BWV 1046–1051 (1721) polyphonic mastery. From this simplicity a compelling whole za 8.6 20:15 choreografie choreography: Johann Sebastian Bach (1686-1750) comes into being. Violinist Amandine Beyer will conduct the Anne Teresa De Keersmaeker kostuums costume: baroque ensemble B’Rock that is performing the concerts live. tickets € 20 – 49 muzikale leiding musical direction: An D’Huys Against this backdrop, De Keersmaeker sets sixteen dancers from studenten/CJP € 19 Amandine Beyer decor, licht set, light: various Rosas generations – the largest ensemble she has ever musici musicians: Jan Versweyveld worked with. B’Rock Orchestra

gecreëerd met en gedanst door created productiepartner coproductie with and danced by: Boštjan Antončič, Carlos Garbin, Frank Gizycki, Marie Goudot, Robin Haghi, 70 Cynthia Loemij, Mark Lorimer, Michaël 71 CRASH PARK - THEATER LA VIE D’UNE ÎLE

Philippe Quesne

Theatraal onderzoek naar menselijk gedrag

Het onbewoonde eiland is een plek van oneindige mogelijkheden. De Franse regisseur Philippe Quesne neemt zijn publiek op geraffineerde wijze mee het vliegtuig in en laat dat vervolgens crashen op een onbewoond eiland. Quesne staat bekend om zijn beeldende en licht absurdistische voorstellingen, waarin hij de mens en diens eigenaardige gedrag onder de microscoop legt. In de tekstloze voorstelling Crash Park onderzoekt hij het utopisch denken van de mens, inspiratie zoekend bij talrijke mythes en ver- © Martin Argyroglo halen, van Homerus’ Odyssee en Daniel Defoes Robinson Crusoe locatie venue: duur running time: Jacobs, Thomas Suire, Thérèse Songue, 1 uur 40 minuten, geen pauze Gaëtan Vourc’h tot klassieke en moderne heldenfilms. Blijven we zitten kijken ter- Internationaal Theater 1 hour 40 minutes, no interval wijl de catastrofe zich voltrekt? Is het al te laat? Of laten we ons Amsterdam, Rabozaal assistent assistant: taal language: François-Xavier Rouyer inspireren om ons een betere wereld te verbeelden? language no problem vr 7.6 20:00 dierenkostuums animal costumes: inleiding introduction: Corine Petitpierre Desert islands are places of infinite possibilities. In a refined way za 8.6 20:00 19:15 7.15 pm the French director Philippe Quesne takes his audience along in muziekfragmenten musical excerpts: meet the artist: Pierre Desprats, Shea & Jasha Klebe, Pan an aeroplane and crashes it on a desert island. Quesne is known tickets € 29 – 35 met with Philippe Quesne (o.v.b tbc) Sonic, Frank Martin, Riz Ortolani, Claude for his visual and slightly absurdistic performances in which he studenten/CJP € 19 za 8.6 – na afloop van de voorstelling Debussy, Daniel Johnston, Frédéric Sat 8.6 – after the performance Chopin, Delinquent Habit, Frank Sinatra minutely studies humans and their peculiar behaviour. In this wordless performance he investigates people’s utopian thinking, concept, regie, toneelbeeld concept, direction, set design: taking inspiration from numerous myths and stories, from Homer’s Philippe Quesne Odyssey and Daniel Defoe’s Robinson Crusoe to classic and mod- met with: ern epic films. Do we sit and watch while the catastrophe unfolds? Isabelle Angotti, Jean-Charles Dumay, 72 Is it too late? Or will we be inspired to imagine a better world? Léo Gobin, Yuika Hokama, Sébastien 73 ekula y © Steve Gunther (Red Cats-Los Angeles) Cats-Los (Red Gunther Steve © f austin lin Dinozord de traces les Sur 75 van het menselijk lichaam hem nog verbond PROFIEL met de mensen om hem heen, zijn familie, zijn voorouders. In 2005 legde hij het in Ballet- Dance Magazine als volgt uit: ‘Ik werk met FAUSTINFAUSTIN LINYEKULALINYEKULA choreografische beweging, energie, ritme, het lichaam en fysieke aanwezigheid – met de uit- daging om staande te blijven, rechtop, ondanks de verpletterde omgeving. Ik toon een individu in een context waar geen ruimte is voor indivi- duen. Mijn enige echte land is mijn lichaam.’

Met zijn dansvoorstellingen veroverde Linyekula © Annemieke Keurentjes Annemieke © de wereld. Hij ontvluchtte zijn land, waar Mobutu alle universiteiten had gesloten, en ging naar Kenia. Hij werkte steeds meer in Europa, him, his family and his ancestors. He explained it Frankrijk vooral, en keerde begin deze eeuw in the following terms in Ballet-Dance Magazine weer terug naar de Democratische Republiek in 2005: ‘I work with choreographic movement, Congo, zoals het land inmiddels heet. Eerst energy, rhythm, the body and its physical pres- in Kinshasa, daarna in Kisangani bouwde hij ence - the challenge to remain standing, vertical Studios Kabako op, een kunstencentrum met in spite of a crushing environment. I am show- oefenruimtes en een opnamestudio. In 2007 ing the individual in a context where there is no ontving Linyekula de Grote Prins Claus Prijs. Uit space for individuals. My only real country is my het juryrapport: ‘Hij weet op innovatieve wijze body.’ cultuur te stimuleren in weerwil van instabiliteit en onrust en is toegewijd aan de ontwikkeling Linyekula captivated the world with his dance van zijn land.’ In 2012 stond hij op het Holland performances. Fleeing his country, where Festival met La création du monde (1923-2012). In Mobutu had closed all universities, he went to 2017 schreef The New York Times: ‘Linyekula laat Kenya. He worked increasingly in Europe, espe-

© Bea Borgers je niet los … een pijnlijke, brutale, energieke aan- cially France, returning at the beginning of this wezigheid’. Dit jaar is Linyekula een van de twee century to the Democratic Republic of Congo, Faustin Linyekula (1974) noemt zichzelf een Faustin Linyekula (born in 1974) calls himself associate artists van het Holland Festival. as his country is now called. First in Kinshasa, storyteller. Dat lijkt tegenstrijdig voor een a storyteller. That might seem strange for Al het werk dat Linyekula maakt heeft zijn oor- later in Kisangani, he developed his Studios man die sinds het begin van deze eeuw a man billed since the start of the century sprong in Congo. De reden daarvoor: ‘Het Kabako, an arts centre with rehearsal rooms hoofdzakelijk als danser en choreograaf mainly as a dancer and choreographer at an verhaal dat ik wil vertellen kan niet vanuit and a recording studio. Linyekula received the is aangekondigd op een indrukwekkende impressive list of festivals and venues in cit- ballingschap verteld worden, want het is het Principal Prince Claus Award in 2007. The jury rij festivals en podia in steden als Avignon, ies such as Avignon, Brussels, Johannesburg, verhaal van mijn land.’ Concreet voorbeeld: praised him ‘for his innovative activation of cul- Brussel, Johannesburg, Lissabon en New Lisbon and New York. Linyekula actually ture in the face of conflict, and for his energetic York. Dat zit zo: eigenlijk wilde Linyekula wanted to be a poet, but his youthful ambi- commitment to the development of his commu- dichter worden. Maar toen de toenmalige tions were prematurely cut short when Zaire, nity.’ He came to the Holland Festival in 2012 Republiek Zaïre, Linyekula’s geboortegrond, Linyekula’s birthplace, catastrophically disin- with La création du monde (1923-2012). In 2017 eind vorige eeuw op catastrofale wijze uit tegrated at the end of the previous century. The New York Times wrote: ‘There’s no walking elkaar viel, maakte dat een voortijdig einde How could anyone think of writing some- away from Mr. Linyekula ... painful, brutal, live- aan zijn jeugdige ambities. Hoe kon iemand thing as ephemeral as poetry when the whole wire intensity.’ Linyekula is one of the Holland ook maar denken aan het schrijven van country around him was in ruins? So, he Festival’s two associate artists this year. zoiets vluchtigs als poëzie, als het hele land started acting and dancing. All of Linyekula’s work has its origins in Congo. om hem heen in puin lag? Dus ging hij acte- ‘The story I want to tell can’t be told in exile, ren en dansen. Why dance and theatre? Lacking a coun- because it’s the story of my country.’ This can be Waarom theater en dans? Omdat hij land- try, only the physical presence of the human seen in Congo (2019), which is being performed La création du monde (1993-2012) © Dansmuseet - Musée Rolf de Maré Stockholm 76 loos was en alleen de fysieke aanwezigheid body connected him to the people around 77 at Frascati theatre. In this performance he tries Congo (2019), te zien in theater Frascati. In deze to engage in a dialogue with his country in is er ooit alleen. Mensen en kunstenaars uit voorstelling probeert hij op drie verschillende three different ways. Based on the French de buurt kunnen naar believen in- en uitlo- manieren een dialoog aan te gaan met zijn writer Éric Vuillard’s book Congo, Linyekula’s pen. Er woont zelfs een familie op het erf. land. De basis daarvoor vond hij in het boek Congo is danced, spoken and sung. In this In de tuin ligt een stuk grond waarover een Congo van de Franse schrijver Éric Vuillard. Er respect the performance is classic Linyekula; blauw zeil wordt gespannen bij wijze van wordt in Linyekula’s Congo gedanst, gesproken his work is always multidisciplinary because dansvloer. Een groot deel van de ruimte bin- en gezongen. Wat dat betreft is de voorstelling of his many collaborations. For instance, nen is ingericht als opnamestudio. Muziek, vintage Linyekula: zijn werk is altijd multidisci- he often uses text, whether spoken or pro- en dan met name het technische deel ervan plinair vanwege de vele samenwerkingen die hij jected, in his dance performances. The poet in (de productie en het afmixen), is een andere aangaat. Zo maakt hij in zijn dansvoorstellin- Linyekula never really passed away. grote liefde van Linyekula. In 2017 werkten gen ook vaak gebruik van tekst, uitgesproken of hij en de Zuid-Afrikaanse actrice en zan- geprojecteerd. De dichter in Linyekula is nooit In Sur les traces de Dinozord he mixes music geres Hlengiwe Lushaba in Studios Kabako echt gestorven. (including Mozarts Requiem), text and dance. aan een album. Daaruit kwam de muziek- Ook in Sur les traces de Dinozord mengt hij The title refers to the name of hiphop dancer theaterproductie Not Another Diva ... voort, muziek (zoals Mozarts Requiem), tekst en dans. Dinozord. The work is a journey through waarin hij met Lushaba op zoek gaat naar © Bärbel Müller Bärbel © De titel verwijst naar de naam van hiphop- Linyekula’s past, his childhood in Kisangani. het andere, allesbehalve glamoureuze ver-

danser Dinozord. Het werk is een reis door He remembers old friends and shifts the ruins haal van de diva. Congo Linyekula’s verleden, zijn jeugd in Kisangani. Hij of Congo in an attempt to construct a better story of their lives. One of them is his friend ‘Ik heb Studios Kabako altijd gezien als een other, all-but-glamorous story. Richard Kabako, who died of bubonic plague soort acupunctuurpunt,’ zegt Linyekula, ‘in at the Uganda border in 1994 and was bur- de wetenschap dat we ons probleemloos ‘I want Studios Kabako to be an acupunctural ied in an unmarked grave near the Ugandan kunnen verbinden met andere van zulke point,’ Linyekula says, ‘knowing that we can

© Steve Gunther border. Linyekula sees Kabako’s story as punten elders in de stad, het land of in de connect to other points elsewhere in the city, symptomatic of his country, where so many wereld. Ik noem mezelf soms gekscherend country or in the world. I sometimes jokingly people’s hopes of a better future are dashed een acupuncturist.’ Dat is misschien wel call myself an acupuncturist.’ This is perhaps every day. It is also a story about migration, Linyekula’s belangrijkste motivatie, de hoop Linyekula’s primary motivation: the hope that extending far beyond Congo and still topi- dat kunst met kleine ingrepen op de juiste with small interventions in the right place, cal. With good reason Linyekula named his plek toch grote implicaties kan hebben. art can have great implications. It is also his

Sur les traces de Dinozord de traces les Sur art centre after his childhood friend - the sto- Het is ook zijn voornaamste reden om naar main reason for coming to Amsterdam and ryteller from Kisangani could not tell a more Amsterdam te komen en bijvoorbeeld in de organising a theatrical moving performance voert oude vrienden op en keert alle stukken important story. Bijlmer een theatrale optocht te organise- in the Bijlmer district, as well as presenting puin van Congo om in een poging een beter ver- ren. En in theater Frascati tijdens het festival solos of young, Congolese makers at Frascati haal van hun leven te construeren. Een van hen Studios Kabako is essentially a large house. solo’s te laten zien van jonge, Congolese theatre during the festival. Ideally he would is vriend Richard Kabako, die in 1994 bij de grens It is not surprising that it only ever produces makers. Het liefst ziet hij dit theater veran- like to transform the theatre into a Dutch met Oeganda overleed aan de builenpest en is multidisciplinary performances; nobody is deren in een Nederlandse versie van zijn version of his Studios Kabako, where people begraven in een naamloos graf nabij de grens ever alone there. People and artists from the Studios Kabako, waar de mensen in- en uit- walk in and out, eat, chat and, if possible, van Oeganda. Linyekula ziet het verhaal van neighbourhood may come and go as they lopen, blijven eten, een praatje maken en take part in a performance or party. Kabako als symptomatisch voor zijn land, waar please. A family even lives on the property. als het even kan een voorstelling of feestje voor zovelen dagelijks de hoop op een betere There is a space in the garden covered in meepikken. toekomst vervliegt. Het is ook een verhaal over blue tarpaulin, which functions as a dance migratie, dat zich zodoende uitstrekt tot ver bui- floor. Much of the space inside is set up as ten Congo en nog steeds actueel is. Linyekula a recording studio. Music, and particularly gaf zijn kunstencentrum niet voor niets de naam the technical side (production and mixing), van zijn jeugdvriend. Een belangrijker verhaal is another of Linyekula’s passions. He and kon de storyteller uit Kisangani niet vertellen. South African actress and singer Hlengiwe Lushaba worked in Studios Kabako on an Studios Kabako is in wezen een groot woonhuis. album in 2017. This resulted in the music the- Het is niet gek dat hier uitsluitend multidiscipli- atre production Not Another Diva ..., in which 78 naire voorstellingen vandaan komen; niemand he and Lushaba go in search of the diva’s 79 over ook in Nederland actuele thema’s uit de INLEIDING voorstellingen.

Met The Centre for the Less Good Idea en FFRASCATI-RASCATI-PPROROGRAMMAGRAMMA Studios Kabako willen Kentridge en Linyekula (podium)kunstenaars, zowel jonge als meer ervaren makers, de ruimte, mogelijkheden en

ASSOCIATEASSOCIATE ARTISTSARTISTS Matangi Zivanai © inspiratie bieden om te werken aan een oeuvre. Voor Amsterdam selecteerden ze werk op ver- Vehicle schillende gronden: Linyekula biedt twee jonge makers de gelegenheid om nieuw werk als work- in-progress te toetsen aan het Nederlandse themes from the presentations (that are also publiek; Kentridge koos presentaties uit alle topical in the Netherlands) are discussed. seizoenen die tot nu toe in The Centre werden georganiseerd. Kentridge and Linyekula use The Centre For The Less Good Idea and Studios Kabako to give both

Kies één of meer programmaonderdelen en young and more experienced (performing) art- laat u verrassen door voorstellingen die niet ists the space, opportunities and inspiration alleen een nieuw perspectief toevoegen aan het to work on their oeuvre. For Amsterdam they kunstenaarschap van Kentridge en Linyekula, selected work using different criteria: Linyekula maar ook nieuwe verhalen vertellen – van poli- is giving two young artists the opportunity to tiek doordrongen beschouwingen, uitzonderlijke test new work on Dutch audiences as works-in- jeugdherinneringen en pogingen om nieuwe progress; Kentridge selected presentations from mythen te creëren voor een nieuwe tijd. all the seasons thus far been organised at The Centre.

Choose one or more parts of the programme and be surprised by performances that not only add a new perspective to Kentridge and Linyekula’s artistry, but also tell new stories – © Bas de Brouwer from intensely political reflections, exceptional childhood memories and attempts to create new Twee weken lang is theater Frascati het ‘huis’ For two weeks Frascati theatre will be the myths for a new era. van William Kentridge en Faustin Linyekula. home of associate artists William Kentridge Naast werk van henzelf en van makers die and Faustin Linyekula. Alongside perfor- hen inspireren is er veel ruimte voor werk mances by themselves and artists who inspire dat ontstond in hun studio’s. Deze presen- them, there will be a lot of work from their taties geven zicht op wat de functie en het studios. These presentations show the impor- belang is van Kentridges The Centre for tance of Kentridges The Centre for the Less the Less Good Idea en Linyekula’s Studios Good Idea and Linyekula’s Studios Kabako, Kabako. In het theater is een uniek en span- and how they function. There will be a nend programma te zien waarin de grenzen unique and exciting programme in which the tussen de kunstvormen geslecht worden. boundaries between various artforms disap- Daarnaast organiseren we een reeks debat- pear. Also, we will be organising a series of ten die we The Welcome Table noemen, debates, called The Welcome Table, in which © Zivanai Matangi Zivanai © productiepartner Ursonate 80 81 FRASCATI-PROGRAMMA

ma 3.6 di 4.6 di 4.6 do 6.6 vr 7.6 za 8.6 zo 9.6 ma 10.6 di 11.6 wo 12.6 do 13.6 vr 14.6 za 15.6 doorlopend

14:00 14:00–24:00 14:00–23:00 Frascati Frascati 2 Frascati 3 entreehal Vehicle The Invisible Boekentafel installatie Exhibition

14:00–24:00 Frascati 2 Frascati 3 Vehicle (inst.) 15:00 The Invisible 15:00–15:30 Exhibition Frascati 2 Vehicle 15:30–16:00 performance Frascati 2 Vehicle performance 16:00 16:00–23:00 16:00–18:00 Frascati 3 Frascati 1 The Invisible Enyangeni / Exhibition Ursonate

Frascati 2 16:30–18:00 Vehicle Frascati 1 17:00 installatie Defence of the 17:00–18:30 17:00–18:30 17:00–18:00 Less Good Idea Frascati 3 Frascati 3 Frascati 3 / Blind Mass The Welcome The Welcome Landloos Orchestra Table Table - / Requiem – Identiteit Post-Colonial Request Body

18:00

18:30–19:00 18:30–19:00 Frascati 2 Frascati 1 18:45–19:15 18:45–19:15 18:45–19:15 18:45–19:15 Vehicle Vehicle Frascati 3 Frascati 3 Frascati 3 Frascati 3 performance performance Inleiding Inleiding Inleiding Inleiding 19:00 Piki Piki Piki Piki La danse de la La danse de la rue 19 rue 19

19:30–20:00 19:30–20:00 19:30–20:15 19:30–20:15 19:30–20:00 19:30–20:00 Frascati 2 Frascati 2 Frascati 2 Frascati 2 Frascati 2 Frascati 2 La danse de la La danse de la Piki Piki Piki Piki Vehicle Vehicle rue 19 rue 19 performance performance 20:00 20:15–20:45 20:15–20:45 20:15–20:45 20:15–20:45 20:15–20:45 20:15–20:45 Frascati 3 Frascati 3 Frascati 3 Frascati 3 Frascati 3 Frascati 3 Inleiding Inleiding Inleiding Inleiding Inleiding Inleiding 20:30–22:00 20:30–22:30 20:30–22:00 Antony and Antony and Beautiful Me Beautiful me Congo Congo Frascati 1 Frascati 1 Frascati 1 Cleopatra Cleopatra Defence of the Enyangeni / Defence of the Less Good Idea Ursonate Less Good Idea 21:00 21:00–22:30 21:00–22:20 21:00–22:20 21:00–22:00 21:00–22:00 21:00–22:45 21:00–22:45 / Blind Mass / Blind Mass Frascati 3 Frascati 1 Frascati 1 Frascati 1 Frascati 1 Frascati 1 Frascati 1 Orchestra Orchestra The Welcome Antony and Antony and Beautiful Me Beautiful Me Congo Congo / Requiem / Requiem Table – Cleopatra Cleopatra Request Request Négritude

22:00

22:15–22:45 22:30–23:00 22:30–23:00 22:30–23:00 Frascati 3 Frascati 3 Frascati 2 Frascati 2 Meet the artist Meet the artist Vehicle Vehicle Beautiful Me Antony and performance performance 23:00 Cleopatra 23:00–23:30 23:00–23:30 82 Frascati 3 83 Frascati 2 Meet the artist Vehicle perform. Congo (o.v.) THEATER locatie venue: PIKI PIKI Frascati 2

Djino Alolo Sabin, Studios Kabako ma 3.6 19:30 di 4.6 19:30

tickets € 19 studenten/CJP € 15

context: The Welcome Table, p 98 DANS

Politieke danssolo van Congolees multitalent

Congolees multitalent Djino Alolo Sabin is als danser opgeleid in Studios Kabako en danst inmiddels bij onder anderen de Franse

choreograaf Boris Charmatz. In Kisangani maakte hij zijn tweede FILM eigen werk: Piki Piki. Deze politieke solo is ingegeven door twee voorwerpen bij zijn ouderlijk huis: een busje dat niet meer reed en het portret van zijn opa dat heel zijn jeugd prominent in de huis- kamer hing. Djino’s opa was een zeer toegewijde aanhanger van de Congolese onafhankelijkheidsleider Patrice Lumumba (1925- 1961). Op een dag was hij opeens verdwenen, zeer waarschijnlijk vermoord, net als Lumumba zelf. De priemende ogen van zijn opa op de foto achtervolgden Alolo Sabin jarenlang en droegen hem duur running time: 45 minuten, geen pauze op om zijn droom na te streven en om te blijven vechten voor een 45 minutes, no interval beter leven en een beter land. Piki Piki is die droom. taal language: Frans (Nederlandse & Engelse Congolese all-round talent Djino Alolo Sabin trained as a dancer boventiteling) French (Dutch & English surtitles) at Studios Kabako and now dances with French choreographer Boris Charmatz among others. He made his second own work in inleiding introduction: 18:45 Kisangani: Piki Piki. This political solo is inspired by two objects in 6.45 pm his parent's house: a broken-down truck and the portrait of his regie, uitvoering, video, muziek grandfather which hung prominently in the living room for his direction, performance, video, music: entire youth. Djino's grandfather was a very committed supporter Djino Alolo Sabin

of the Congolese independence leader Patrice Lumumba (1925- video video: 1961). One day he suddenly disappeared, most likely murdered, as Franck Moka

Lumumba was. His grandfather's piercing eyes in the photograph muziek music: haunted Alolo Sabin for years and inspired him to pursue his Roger Mambembe

dream and keep on fighting for a better life and a better country. regie-advies external eye: © Djino Alolo Sabin Alolo Djino © 84 Piki Piki is that dream. Faustin Linyekula 85 THEATER locatie venue: ANTONY AND Frascati 1 CLEOPATRA di 4.6 21:00 wo 5.6 21:00

Tiago Rodrigues, Teatro Nacional D. Maria II tickets € 23 studenten/CJP € 19 DANS

Poëtisch theater over de grootste politieke liefdestragedie

Als een van de twee namen valt, volgt daarop onherroepe-

lijk de andere. Marcus Antonius en Cleopatra, voor eeuwig een duur running time: paar. Hun relatie vermengde liefde en politiek zodanig, dat 1 uur 20 minuten, geen pauze 1 hour 20 minutes, no interval ze daarmee de politiek van de liefde uitvonden. Shakespeare schreef over hen, evenals de Griekse filosoof Plutarchus. Joseph taal language: Engels (Nederlandse boventiteling) L. Mankiewicz maakte in 1963 de monumentale film Cleopatra English (Dutch surtitles) met Elisabeth Taylor en Richard Burton in de hoofdrollen. De inleiding introduction: Portugese theatermaker Tiago Rodrigues, wiens werk omschreven 20:15 wordt als subversief en poëtisch, gebruikt al deze bronnen voor 8.15 pm

een theatrale zoektocht naar de kern van deze gedoemde liefde meet the artist: tussen de Egyptische koningin en de Romeinse heerser. Sofia Dias met with Sofia Dias, Vítor Roriz wo 5.6 – na afloop van de voorstelling en Vítor Roriz spelen een hedendaagse Antonius en Cleopatra. Wed 5.6 – after the performance Samen creëren ze een grappig en ontroerend universum, waarin tekst, regie text, direction: de rollen zijn omgedraaid. Tiago Rodrigues

met quotes uit with quotes from: Mention one of their names and the other inevitably follows. Mark William Shakespeare’s Antony and Antony and Cleopatra, forever a couple. Their relationship mixed Cleopatra

love and politics in such a way they invented the politics of love. met with: Shakespeare wrote about them, as did the Greek philosopher Sofia Dias, Vítor Roriz

Plutarch. In 1963 Joseph L. Mankiewicz made the monumen- toneelbeeld set: tal film Cleopatra, starring Elisabeth Taylor and Richard Burton. Ângela Rocha

The Portuguese theatre maker Tiago Rodrigues, whose work is kostuums costume: described as subversive and poetic, uses all these sources in a Ângela Rocha, Magda Bizarro

theatrical quest for the core of this doomed love between an licht light: Egyptian queen and a Roman leader. Sofia Dias and Vítor Roriz Nuno Meira

play a contemporary Antony and Cleopatra. Together they create muziek music: © Magda Bizarro 86 an amusing and moving universe in which the roles are reversed. Alex North, OST Cleopatra (1963) 87 locatie venue: INSTALLATIE Frascati 3 THE INVISIBLEINVISIBLE vr 7.6 16:00-23:00 za 8.6 14:00-24:00 EEXHIBITXHIBITIONION zo 9.6 14:00-23:00 gratis / beperkte capaciteit free entrance / limited capacity

concept concept: o.a. a.o. William Kentridge

curator curator: Bronwyn Lace

Zuid-Afrikaanse beeldende kunstenaars cre- South African visual artists have created vir- ëerden virtuele objecten voor The Invisible tual objects for The Invisible Exhibition. Using Tilt Exhibition. Met behulp van Tilt Brush, een app Brush, an app with which they ‘painted’ life-sized waarmee ze in 3D levensgrote kunstwerken 3D artworks, they each made their own work for ‘schilderden’, maakten ze ieder hun eigen werk this joint, free augmented reality exhibition. The voor deze gezamenlijke, gratis te bezoeken aug- artists include Deborah Bell, Mbongeni Fakudze, mented reality-tentoonstelling. Werk van onder Stephen Hobbs and Frederick Clarke. meer Deborah Bell, Mbongeni Fakudze, Stephen There are also several 360-degree films, which Hobbs en Frederick Clarke is te zien. are experienced through the Oculus Go Virtual Ook worden een aantal 360-graden-films ver- Headset, giving the viewer a 360-degree view. toond, exclusief te ervaren met een Oculus Go William Kentridge’s Love Songs From The Last Virtual Headset, waarmee de kijker 360 gra- Century will certainly be screened; it puts the den in het rond kan kijken. Een van de films is viewer in a panoramic charcoal landscape, in Love Songs From The Last Century van William which sentences, threatening silhouettes and Kentridge, een film die de kijker in een pano- strange objects appear and disappear. ramisch houtskoollandschap plaatst, waarin zinnen, dreigende silhouetten en vreemde voor- © Zivanai Matangi Zivanai © 88 werpen verschijnen en weer verdwijnen. 89 locatie venue: BEELDENDE Frascati 2 KUNST/ MUZIEK installatie vr 7.6 16:00-23:00 za 8.6 14:00-24:00 VEVEHICLEHICLE zo 9.6 14:00-23:00

Gerhard Marx, Shane Cooper performance vr 7.6 19:30, 22:30 za 8.6 15:30, 18:30, 19:30, 23:00 zo 9.6 15:00, 18:30, 22:30

gratis / beperkte capaciteit

Performance Vehicle duur running time: 30 minuten 30 minutes

concept, regie concept, direction: Gerhard Marx

uitvoering performed by: Shane Cooper, Diamanda La Berge Dramm

tekst text: Toast Coetzer

Installatie Vehicle creatie creation: Gerhard Marx

uitvoering performed by: Shane Cooper, Kyle Shepherd

videotechniek, montage video engineering, editing: Joav Dagan, Noah Cohen

Aan losse auto-onderdelen heeft de Zuid- South African artist Gerhard Marx attached Afrikaanse kunstenaar Gerhard Marx delen parts of classical string instruments on the van klassieke snaarinstrumenten gemonteerd. removable car parts. With his enigmatic instal- Met zijn raadselachtige installatie Vehicle lation Vehicle Marx explores the music in gaat Marx op zoek naar de muziek in leven- inanimate objects. What does a car door sound loze objecten. Hoe klinkt een autoportier als like when it is played with a bow? At several free het bespeeld wordt met een strijkstok? Tijdens performances two musicians will improvise in the een aantal gratis te bezoeken performances installation with the various unorthodox instru- in de installatie, improviseren twee musici met ments, including indicators, windscreen wipers de verschillende onorthodoxe instrumenten, and headlights. A text-piece about a road trip waaronder ook knipperlichten, ruitenwissers en by South African writer and poet Toast Coetzer is koplampen. Tegelijk klinkt een tekst van schrij- heard intermittently throughout the installation ver Toast Coetzer over een autorit van Kaapstad and performance. © Zivanai Matangi Zivanai © 90 naar Johannesburg. 91 DEFENCE OF THE PERFORMANCE LESS GOOD IDEA / BLIND MASS ORCHESTRA /

REQUIEM REQUEST MUZIEKTHEATER

William Kentridge, João Renato Orecchia Zúñiga, Gregory Maqoma, Nhlanhla Mahlangu

Werk uit The Centre for the Less Good Idea

Bij wijze van inleiding staat Kentridge zelf op het podium met zijn lecture-performance Defence of the Less Good Idea, een ode aan het durven afwijken van een eerste idee en het omarmen van het moment. Deze lezing wordt gevolgd door Blind Mass Orchestra. Aangevuld met Zuid-Afrikaanse en Nederlandse musici spelen zij een compositie van João Renato Orecchia Zúñiga. Deze bestaat uit vrij te interpreteren instructies voor zowel spelers als publiek. Tot slot is Requiem Request te zien van Gregory Maqoma en Nhlanhla Mahlangu. Hierin brengen ze het Zuid-Afrikaanse isicathamiya-koor Phuphuma Love Minus samen met dansers Thulani Requiem Request © Stella Oliver Chauke en Xolisile Bongwana, voor een performance gebaseerd locatie venue: duur running time: Blind Mass Orchestra uitvoering performed by: 1 uur 30 minuten, geen pauze regie, compositie, Chole Kulcha Harp, Thulani Chauke, dans dance op de Bolero van Ravel. Frascati 1 1 hour 30 minutes, no interval analoge synthesizer, elektronica Xolisile Bongwana, dans dance direction, composition, Chole Kulcha Phuphuma Love Minus: taal language: Harp, analogue synthesizer, electronics: Nhlanhla Mahlangu, leiding direction As an introduction, Kentridge himself is on stage with his lec- vr 7.6 20:30 Engels (geen boventiteling) João Renato Orecchia Zúñiga Mhlakazeni Myeza, Patrick Majozi, ture-performance Defence of the Less Good Idea, an ode to za 8.6 16:30 English (no surtitles) Mqapheleni Ngidi , Siyabonga Majozi , performers performers: Siphesihle Ngidi, Mbongeleni Mafutha daring to deviate from an initial idea and embracing the moment. zo 9.6 20:30 programma programme: n.n.b. tbc Ngidi, Lucky Inunuyamanzi Khumalo, This lecture is followed by Blind Mass Orchestra. Accompanied by Defence of the Less Good Idea Wiseman Nkusheshe Mthembu, Jabulani uitvoering performed by: videokunst video artworks: Tshitshelimithi Mchunu, Celimpilo Mkaba South African and Dutch musicians, they play a composition by tickets € 35 William Kentridge João Renato Orecchia Zúñiga, William Ngudi João Renato Orecchia Zúñiga. It consists of freely interpretable studenten/CJP € 19 Kentridge, Janus Fouché, Zana Marović videomontage video editing: licht lighting: instructions for both the players and audience. The programme Zana Marović licht lighting: Wesley France ends with Gregory Maqoma and Nhlanhla Mahlangu’s Requiem context: Wesley France licht lighting: Request, which combines the South African isicathamiya choir The Welcome Table, p 98 Wesley France Requiem Request Phuphuma Love Minus with dancers Thulani Chauke and Xolisile regie direction: Gregory Maqoma, Nhlanhla Mahlangu Bongwana in a music and dance performance based on Ravel’s meer more: Gregory Maqoma, 92 Bolero. p 33, 102, 154 93 OPERA & MUZIEKTHEATER OPERA locatie venue: ENYANGENI / CRASH PARK Frascati 1 URSONATE za 8.6 20:30 zo 9.6 16:00 titels volledig? William Kentridge, Nhlanhla Mahlangu tickets € 35 Enyangeni studenten/CJP € 19 Ursonate DANS

Energieke dans en wonderlijk duur running time: associatieve Kentridge 2 uur, geen pauze 2 hours, no interval

‘Enyangeni’ betekent in het Zoeloe zoiets als ‘opstijgen’ en vertaal language: wijst daarbij naar de maan. Choreograaf en componist Nhlanhla language no problem

Mahlangu regisseert met Enyangeni een emotionele reis waarin programma programme: de verticale beweging centraal staat. Drie danseressen en zes Enyangeni regie direction: mannelijke muzikanten spelen een provocatieve, energieke per- Nhlanhla Mahlangu formance van dit Zuid-Afrikaanse multitalent. co-regie associate direction: William Kentridge brengt aansluitend zijn eigen interpretatie van Gerard Bester de Ursonate. Hij nam het beroemde klankdicht uit 1932 van de performers performers: Duitse Kurt Schwitters als vertrekpunt voor een vrolijke perfor- Xolisile Bongwana, Thabang Mkhwanazi, mance. Voor de scène waarin Schwitters de uitvoerder uitdaagt Simphiwe Bonongo, Sbusiso Shozi, Penwell Langa, Gregory K. Mabusela, om zijn eigen creativiteit te tonen, laat Kentridge een aantal Lulu Mlangeni, Teresa Phuti Mojela, hulptroepen aanrukken. Thandazile Sonia Radebe

kostuums costume: In Zulu, ‘Enyangeni’ means something like ‘ascending’, and refers Noluthando Lobese

to the moon. Choreographer and composer Nhlanhla Mahlangu licht lighting: directs Enyangeni, an emotional journey centred on vertical Wesley France movement. Three female dancers and six male musicians stage this multitalented South African’s provocative and energetic Ursonate concept, uitvoering concept, performance. performed by: It is followed by William Kentridge’s interpretation of Ursonate. William Kentridge

He took German poet Kurt Schwitters’ famous sound poem from videomontage video editing: 1932 as the starting point for a performance. Kentridge has several Zana Marović

tricks up his sleeve for the scenes where Schwitters challenges per- licht lighting: 94 formers to show their creativity. Wesley France 95 Enyangeni © Zivanai Matangi locatie venue: verzamelen gathering: LITERATUUR Frascati, entreehal RONDLEIDING Nationaal Monument op de Dam BOBOEKENTAEKENTAFELFEL ma 3.6 t/m za 15.6 BlackLACK heritageHERITAGE zo 9.6 12:00 tTOUROur zo 23.6 12:00 zo 16.6 speciale boottocht 12:00

tickets € 30

duur running time: 2 uur, geen pauze 2 hours, no interval

taal language: Engels English © Johny Pitts 64 Rokin krijger, met Daklijst

Een van de beste manieren om de koloniale One of the best ways of discovering Behoefte aan meer verdieping? Boekhandel Do you want more depth? Bookshop Van geschiedenis van Amsterdam te ontdekken Amsterdam’s colonial history is on the street. The Van Rossum opent tijdens het festival in theater Rossum opens a pop-up store at Frascati thea- is met een wandeling over straat. De Black Black Heritage Tour is a guided tour around the Frascati een pop-up winkel met een uitgebreide tre during the festival, with a wide selection of Heritage Tour is een rondleiding door het cen- city centre, passing the many vestiges of the his- selectie van boeken, teksten en essays gelieerd books, texts and essays related to the festival trum van de stad langs de vele sporen van het tory of slavery. From Dam Square you will walk aan de festivalthema’s en –kunstenaars. Voor themes and artists. For everyone who wants to slavernijverleden. Vanaf de Dam loopt u samen with a guide in the area around Dam Square and iedereen die meer wil lezen over Zuid-Afrika, read more about South Africa, the Democratic met een gids door het gebied rond de Dam en the Red-Light District, past the West-Indisch Huis Congo, postkolonialisme, James Baldwin en Republic of Congo, postcolonialism, James de Wallen, langs het West-Indisch Huis en naar and to the former headquarters of the Dutch meer. Baldwin and more. het voormalige hoofdkantoor van de VOC. U East India Company. You will be told recently hoort pas recent ontdekte verhalen over een discovered stories about a black community's al sinds de 16e eeuw in Amsterdam aanwezige presence in Amsterdam since the 16th century. 96 zwarte gemeenschap. 97 CONTEXT Overzicht The Welcome Table Négritude THE WELCWELCOOMEME met o.a. with a.o. Grâce Ndjako, Antoin Deul (Black Renaissance) ma 3.6, 21:00 TATABLEBLE Frascati 3 p 100

Identiteit moderator Sruti Bala di 11.6, 17:00 Frascati 3 p 101

Verzet met with Black Archives wo 12.6, 15:00 Hugo Olijfveldhuis p 106

© Ralph Gatti / AFP/Getty Images Collectif Faire-Part met with films vr 14.6, 14:30 Het Ketelhuis p 107 ‘Shall — we — drink to the welcome table?’ – James Baldwin, uit The Welcome Table Post-Colonial Body met o.a. with a.o. Grâce Ndjako, Antoin Deul The Welcome Table is een nooit afgemaakte The Welcome Table is an unfinished play by the (Black Renaissance) toneeltekst van de Amerikaanse schrijver James American writer James Baldwin, a prominent vr 14.6, 17:00 Baldwin, een prominent strijder tegen het anti-racism activist in his country. The play con- Frascati 3 racisme in zijn land. In het stuk zitten twee per- sists of two characters (based on the dancer p 110 sonages (gebaseerd op de danseres Josephine Josephine Baker and the American professor Baker en de Amerikaanse professor en criticus and critic Henry Louis Gates Jr.) at a set table. In One world in relation Henry Louis Gates Jr.) aan een gedekte tafel. In complete freedom they discuss the condition of met with Manthia Diawara alle vrijheid discussiëren ze over de staat van de the Afro-American community. zo 16.6, 11:00 Afro-Amerikaanse bevolking. During the Holland Festival a contemporary Het Ketelhuis Tijdens het Holland Festival duikt op verschil- version of The Welcome Table will be staged p 111 lende locaties een hedendaagse variant van at various venues for a variety of conversa- The Welcome Table op voor uiteenlopende tions about festival artists’ work and themes. Afropean gesprekken rondom werk en thema’s van kun- The topics covered will include literary and ide- met o.a. with a.o. Johny Pitts stenaars in dit festival. Onderwerpen die aan ological movements like Négritude and the za 22.6, 12:00 bod komen, zijn onder meer literaire en ideolo- Harlem Renaissance, the films Échangeur and Internationaal Theater Amsterdam gische bewegingen als Négritude en de Harlem Touki Bouki, Martiniquan philosopher Édouard p 156 Renaissance, de films Échangeur en Touki Bouki, Glissant’s work and life, and of course James werk en leven van de Martinikaanse filosoof Baldwin. 98 Édouard Glissant en natuurlijk James Baldwin. 99 locatie venue: locatie venue: THE WELCOME Frascati 3 THE WELCOME Frascati 3 TABLE ma 3.6 21:00 TABLE di 11.6 17:00 NÉGRITUDENÉGRITUDE tickets € 8 IDENTITEITIDENTITEIT tickets € 8 context bij: context bij: William Kentridge, Faustin Faustin Linyekula Linyekula Beautiful Me, p 102

duur running time: duur running time: 1 uur 30 minuten 1 uur 30 minuten 1 hour 30 minutes 1 hour 30 minutes

taal language: taal language: Nederlands Engels Dutch English © Roger Viollet Roger ©

Zien we in Nederland op het gebied van acti- Is a black renaissance emerging in the

visme, politiek, literatuur, kunst, wetenschap en Netherlands in the fields of activism, politics, lit- Schermer Thomas © muziek een zwarte renaissance ontluiken? In erature, art, science and music? This discussion deze discussie wordt gekeken naar Négritude, examines Négritude, a literary and ideological

een literaire en ideologische beweging die in movement developed by black francophone Roughhouse de jaren ‘30 van de vorige eeuw werd ontwik- intellectuals, writers, and politicians in the 1930s. keld door zwarte, Franstalige intellectuelen, They will draw parallels between the current schrijvers en politici. Er worden parallellen political and social context and the emergence In het werk van festivalkunstenaars Faustin The work of festival artists Faustin Linyekula and getrokken met de huidige politieke en maat- of a new black awareness in the Netherlands Linyekula en Gregory Maqoma staan thema’s Gregory Maqoma focuses on themes like colo- schappelijke context en het ontstaan van een and elsewhere. With Grâce Ndjako and als kolonialisme en identiteit en de verbeelding nialism and identity and depicting violence in nieuwe zwarte bewustwording in Nederland en Antoin Deul, founders of the foundation Black van geweld in dans centraal. Tijdens dit publieke dance. These themes will be the starting point of elders. Met onder anderen Grâce Ndjako en Renaissance, among others. gesprek onder leiding van Sruti Bala, associate this public discussion moderated by Sruti Bala, Antoin Deul, oprichters van de organisatie Black professor Theaterwetenschap, vormen deze the- associate professor in Theatre and Performance Renaissance. ma’s het vertrekpunt. Studies.

100 101 DANS locatie venue: BEAUTIFUL ME Frascati 1

Gregory Maqoma, Vuyani Dance Theatre di 11.6 21:00 wo 12.6 21:00

tickets € 25 studenten/CJP € 19 HF Young (di 11.6) € 20

context: The Welcome Table – Identiteit, p 101

Politieke danssolo met lichtheid als meer more: Gregory Maqoma: voornaamste wapen p 33, 93, 154

In de solo Beautiful Me deelt choreograaf en danser Gregory Maqoma zijn bezorgdheid over de Zuid-Afrikaanse maatschap- pij en de politieke macht zoals die nu heerst in de hele wereld.

Maqoma – dit festival ook te zien in The Head & The Load en met duur running time: de choreografieën Requiem Request en Cion – studeerde dans bij 1 uur, geen pauze 1 hour, no interval onder meer Anne Teresa De Keersmaeker en is inmiddels wereld- wijd een veelgevraagd kunstenaar. Voor Beautiful Me kreeg hij taal language: English, Xhosa (Nederlandse & Engelse van drie choreografen bewegingsmateriaal: Vincent Mantsoe, boventiteling) Faustin Linyekula en de Brits-Bengaalse Akram Khan. Drie cho- English, Xhosa (Dutch & English surtitles)

reografen die in hun werk dans uit hun culturele traditie verweven inleiding introduction: met het westerse idioom. Maqoma combineert deze stukken 20:15 8.15 pm met live muziek en flarden monoloog – op zijn eigen authentieke manier, met humor en lichtheid als voornaamste wapens. meet the artist: met with Gregory Maqoma wo 12.6 – na de voorstelling In the solo Beautiful Me choreographer and dancer Gregory Wed 12.6 – after the performance

Maqoma shares his concern about South African society and choreografie, dans choreography, dance: political power in its current form throughout the world. Maqoma Gregory Maqoma

– who is also performing at this year’s festival in The Head & The artistieke bijdrage artistic contribution: Load and with two choreographies: Requiem Request and Cion Vincent Mantsoe, Akram Khan, Faustin Linyekula – studied dance with Anne Teresa De Keersmaeker among others and is now a globally renowned artist. For Beautiful Me three regie direction: Gerard Bester choreographers gave him movement material: Vincent Mantsoe, Faustin Linyekula and the British-Bengalese Akram Khan. These uitvoering muziek music performed by: Isaac Molelekoa, viool violin choreographers blend dance from their own cultural traditions Joseph Makhanza, kora kora with the Western idiom. Maqoma combines these pieces with live Bongani Kunene, cello cello Mandla Nhlapo, slagwerk percussion music and snippets of monologue – in his own authentic way, with Nompumelelo Nhlapo, slagwerk humour and lightness as his main weapons. percussion

selectie

young Adamson Val © 102 103 y DANS locatie venue: LA DANSE DE Frascati 2 LA RUE 19 wo 12.6 19:30 do 13.6 19:30

Jeannot Kumbonyeki tickets € 19 studenten/CJP € 15

Protestdans met opruiende muziek

Op 19 september 2016 stonden de Congolese choreograaf Jeannot Kumbonyeki en zijn dansers langs de kant van de weg te kijken naar de massale protesten in Kinshasa, Congo’s hoofd- stad. Demonstranten eisten het vertrek van president Kabila en zijn regime, nu hij aan het einde van zijn mandaat was gekomen. Ze keken naar de menigte die in de brandende zon door het stof bewoog, in de wetenschap dat er niets zou gaan ver- anderen. Er vielen meer dan twintig doden. La danse de la rue 19 is Kumbonyeki’s reactie op die dag. Het is een dans van een menigte die zelfs onder uitzichtloze omstandigheden gewoon doorgaat, om maar te laten zien dat ze bestaat. Kumbonyeki’s choreografie vertrekt vanuit de ademhaling en de immer bewegende borstkas. De livemuziek is van de percussioniste Huguette Tolinga – dit festival ook te zien in Not Another Diva … – die met

haar opruiende klanken het geluid van de straten op die 19e sep- duur running time: tember in Kinshasa naar theater Frascati brengt. 30 minuten, geen pauze 30 minutes, no interval

On 19 September 2016 the Congolese choreographer Jeannot taal language: Frans (Nederlandse & Engelse Kumbonyeki and his dancers stood at the side of the road to boventiteling) witness the massive protests in Kinshasa, the capital of the French (Dutch & English surtitles)

Democratic Republic of Congo. Demonstrators demanded the inleiding introduction: departure of President Kabila and his regime, as he had reached 18:45 6.45 pm the end of his mandate. Watching the crowd walking in the dust under the sun, they knew nothing was going to change. More choreografie choreography: Jeannot Kumbonyeki than twenty people died. La danse de la rue 19 is Kumbonyeki's response to that day. It is a dance by a crowd that continues, even uitvoering performed by: Jeannot Kumbonyeki, Franck M’Zele in hopeless conditions, just to show that it exists. Kumbonyeki's Amisi, Josué Mawanika Shita, Huguette choreography is based on breathing and the continually moving Tolinga

chest. The live music is by percussionist Huguette Tolinga – who muziek music: © Oscar OE Ryan - Africa Centre also features at this year’s festival in Not Another Diva … – whose Huguette Tolinga

incendiary music brings the sound of the streets on this 19th of regie-advies external eye: Le kombi Le 104 September in Kinshasa to Frascati theatre. Faustin Linyekula 105 locatie venue: locatie venue: THE WELCOME Hugo Olijfveldhuis THE WELCOME Het Ketelhuis TABLE wo 12.6 15:00 TABLE / FILM vr 14.6 14:30 VERZETVERZET tickets € 8 CCOLLECTIOLLECTIFF tickets € 10 context bij: Dit programma hoort bij: William Kentridge, Faustin Post-Colonial Body, p 110 Linyekula FFAIRE-PARTAIRE-PART

duur running time: 1 uur 30 minuten duur running time: 1 hour 30 minutes 2 uur 2 hours taal language: Frans (Engelse ondertiteling) taal language: French (English subtitles) Nederlands Dutch © The Black Archives Still uit Faire-part

Er bestaat in Nederland een lange traditie van There is a long tradition of black resistance in zwart verzet. Daarin speelt de Vereniging Ons the Netherlands. An important role has been Suriname, die dit jaar honderd jaar bestaat, played by the Vereniging Ons Suriname (‘Society Hoe gaan jonge Congolese kunstenaars om How do young Congolese artists deal with een belangrijke rol. Aan de hand van archief- Our Surinam’), which is celebrating its cente- met het verleden van hun land? Faire-Part is their country’s past? Faire-Part is a collective stukken uit The Black Archives onthullen nary this year. Based on documents from The een collectief van Belgische en Congolese film of Belgian and Congolese filmmakers which verschillende sprekers de vele verbindingen tus- Black Archives, various speakers reveal the makers dat onderzoekt waar kunstenaars mee investigates what artists have to deal with in sen Surinaams-Nederlandse activisten en de many connections between Surinamese-Dutch te maken hebben in de verschuiving van koloni- the shift from the colonial to the postcolonial artistieke Afro-Amerikaanse beweging Harlem activists and the artistic Afro-American Harlem ale naar postkoloniale tijden. Vertoond worden era. Échangeur and Faire-part, two experimen- Renaissance uit de jaren ’20. Maak kennis met Renaissance movement of the 1920s. Hear sto- Échangeur en Faire-part, twee experimentele tal documentaries about artists in Kinshasa de verhalen over schrijvers Langston Hughes en ries about writers Langston Hughes and Claude documentaires over kunstenaars in Kinshasa en and how they want to challenge social injus- Claude McKay en danseres en actrice Josephine McKay and dancer and actress Josephine Baker de manier waarop zij het sociale onrecht in hun tice in their country, will be screened. They will Baker en hoe zij verbonden zijn met Ons and their connections to Ons Suriname. Includes land willen aanvechten. Deze documentaires be preceded by the short film Bidon Vil, about a Suriname. Met onder anderen Jessica de Abreu Jessica de Abreu and Mitchell Esajas, co-found- worden voorafgegaan door de korte film Bidon Congolese artist that makes toys out of plastic en Mitchell Esajas, medeoprichters van The ers of The Black Archives and New Urban Vil, over een Congolese kunstenaar die speel- waste. Black Archives en New Urban Collective. Collective. goed maakt van plastic afval.

106 107 THEATER locatie venue: CONGO Frascati 1

Faustin Linyekula vr 14.6 21:00 za 15.6 21:00

tickets € 28 studenten/CJP € 19

context: The Welcome Table, p 98

‘Congo, dat bestaat niet. Het is slechts een rivier en het grote bos.’

Tijdens de Koloniale Conferentie van Berlijn (1884-1885) werd het Congobekken door de Europese grootmachten aan de tekenta- fel toebedeeld aan koning Leopold II van België. Sindsdien heeft het land vele namen gekend – De Onafhankelijke Congostaat, Belgisch Congo, Zaïre, Congo-Kinshasa, de Democratische Republiek Congo – en minstens zoveel veroveraars, onafhanke- lijkheidsstrijders, ontdekkingsreizigers en dictators. ‘Congo, dat bestaat niet. Het is slechts een rivier en het grote bos’, laat de duur running time: Franse schrijver Éric Vuillard een van zijn personages zeggen in ca. 1 uur 45 minuten, geen pauze zijn documentaireroman Congo. Faustin Linyekula reflecteert op ca. 1 hour 45 minutes, no interval

deze bewering in deze ode aan zijn thuisland, waarmee hij zijn taal language: levenslange onderzoek naar Congo voortzet. In dans, tekst en Frans (Nederlandse & Engelse boventiteling) geluid geeft hij samen met Pasco Losanganya en Daddy Moanda French (Dutch & English surtitles) Kamono zijn land een stem en een gezicht. inleiding introduction: 20:15 At the Berlin Conference of 1884-1885, the Congo basin was allo- 8.15 pm

cated to King Leopold the second by the European powers meet the artist: carving up the African continent. Since then, the country has met with Éric Vuillard (o.v.b. tbc) za 15.6 – na afloop van de voorstelling had many names - the Congo Free State, Belgian Congo, Zaire, Sat 15.6 – after the performance Congo-Kinshasa, the Democratic Republic of Congo - and at least regie direction: as many conquerors, independence fighters, explorers and dic- Faustin Linyekula tators. ‘Congo does not exist. It is only a river and the big forest’, tekst text: according to one of the French writer Éric Vuillard’s characters in Éric Vuillard his documentary novel Congo. In this ode to his homeland, Faustin met with: Linyekula reflects on this claim, continuing his lifetime explora- Daddy Moanda Kamono, Faustin tion of his country. Together with Pasco Losanganya and Daddy Linyekula, Pasco Losanganya

Moanda Kamono, he gives his country a voice and a face using muziek music: dance, text and sound. Franck Moka, Faustin Linyekula

coproductie © Studios Kabako Studios © 108 109 locatie venue: locatie venue: THE WELCOME Frascati 3 THE WELCOME Het Ketelhuis TABLE vr 14.6 17:00 TABLE / FILM zo 16.6 11:00 PPOSTOST-C-COLONIALOLONIAL tickets € 8 OONENE WWOORLDRLD tickets € 10 context bij: context bij: William Kentridge, Faustin William Kentridge, Faustin BOBODDYY Linyekula IN RELATIRELATIONON Linyekula Le jeune noir à l’epée, p 132 Échangeur en Faire-part worden eerder deze middag duur running time: vertoond in Het Ketelhuis, 3 uur p 107 3 hours

taal language: Frans (Engelse ondertiteling) duur running time: French (English subtitles) 1 uur 30 minuten 1 hour 30 minutes

taal language: Nederlands, Engels Dutch, English © Collectif Faire-Part © Yves Billy

De film Édouard Glissant: One World in Relation The Malian filmmaker and thinker Manthia (2009) van de Malinese filmmaker en den- Diawara’s film Édouard Glissant: One World in ker Manthia Diawara volgt de Martinikaanse Relation (2009) follows the Martiniquan philoso- Hoe verbeeld je het koloniaal verleden van How do you portray the colonial past of a coun- filosoof, schrijver en dichter Édouard Glissant tij- pher, writer and poet Édouard Glissant on a boat een land als Congo of Nederland in kunst? Dit try like the Democratic Republic of Congo or the dens een bootreis over de Atlantische Oceaan. trip across the Atlantic. Glissant (1928-2011) is is een vraag waar Faustin Linyekula zich in zijn Netherlands in art? Faustin Linyekula deals with Glissant (1928-2011) is een van de meest invloed- one of the most influential figures in Caribbean werk mee bezighoudt. In dit programma, aan- this question in his work. In this programme, after rijke figuren uit de Caribische literatuur. Faustin literature. Faustin Linyekula considers him a sluitend op de vertoning van de documentaires the screening of the documentaries Échangeur Linyekula noemt hem een grote inspiratiebron. great source of inspiration. Rapper Abd Al Malik Échangeur en Faire-part, discussiëren de makers and Faire-part, the makers of the films – Anne De rapper Abd Al Malik gebruikt zijn teksten uses his texts in his performance Le jeune noir van de films, Anne Reijniers en Rob Jacobs, met Reijniers and Rob Jacobs – will discuss the rep- voor zijn voorstelling Le jeune noir à l’epée, die à l’epée, which can also be seen in the festival. theatermakers en andere kunstenaars over de resentation of Dutch slavery and a black visual ook in het festival te zien is. De film gaat over The film is about Glissant’s life’s work. Afterwards verbeelding van het Nederlandse slavernijverle- language in art with theatre makers and other het levenswerk van Glissant. Na afloop is er een there will be a conversation with Manthia den en over een zwarte beeldtaal in de kunst. artists. gesprek met Manthia Diawara. Diawara.

110 111 online: ONLINE & LIVE mistermotley.nl LANDLOOSLANDLOOS vanaf maart live: locatie venue: Frascati 3

za 15.6 17:00

tickets € 8

context bij: Not Another Diva ... p 120

duur running time: 1 uur 1 hour

taal language: Nederlands Dutch

Kunt u zich een leven voorstellen in een land dat Can you imagine life in a country that is not niet van u is, omdat anderen het hebben inge- yours because others have appropriated it? In nomen? In Faustin Linyekula’s Not Another Faustin Linyekula’s Not Another Diva ... one of Diva ... vraagt een van de actrices zich af hoe the actresses asks herself how she can dream ze in zo’n land kan dromen over een toekomst about a future for herself and those around voor zichzelf en haar omgeving. Mister Motley her in such a country. Mister Motley – an online – een online tijdschrift dat beeldende kunst en magazine connecting visual art and life – and leven aan elkaar knoopt – en Holland Festival Holland Festival are compiling a programme stellen in het voorjaar van 2019 een rubriek on landlessness in the spring of 2019. With arti- samen over landloosheid. Met artikelen over cles on utopian thinking, interviews with festival utopisch denken, interviews met festivalkunste- artists, photo reports about pieces of Dutch naars, fotoreportages van stukken Nederlands wasteland, travel reports about countries which niemandsland, reisverslagen over landen die no longer exist and essays on how art can niet meer bestaan en essays over hoe kunst zich never be restricted by national borders. This nooit laat beperken door landsgrenzen. Deze programme ends with a meeting in which we, serie wordt afgesloten met een bijeenkomst together with writers and artists, evalute our waarin we samen met u, schrijvers en kunste- findings. naars de balans opmaken. © Henk Wildschut Henk © 112 113 e g m illia kentrid w © Marc Shoul 114 115 de Roemeens-Franse dadaïst en dichter Tristan PROFIEL Tzara (1896-1963) aan: ‘Laten we proberen om eens een keer niet gelijk te hebben.’ Net als Tzara viert Kentridge in zijn werk de tegen- WWILLIAMILLIAM KENTRIDGEKENTRIDGE strijdigheden en de ondoorzichtigheden, het absurde.

Kentridge kreeg al op jonge leeftijd mee in wat voor een verscheurd land hij leeft. Hij groeide op in een familie van joodse advocaten die veel slachtoffers van het apartheidsregime verde-

digden. Kentridge werd geen advocaat maar Telegrams from the Nose Kentridge William © kunstenaar. Hij begon te tekenen en studeerde theater. Eind jaren tachtig kreeg hij het idee om Raised in a family of anti-apartheid lawyers, films te maken van zijn tekeningen. De tech- Kentridge was aware of his country’s disunity niek die hij hiervoor gebruikte, verfijnde hij in from a young age. Instead of becoming a law- de loop der jaren. Het begint ermee dat hij een yer, Kentridge became an artist. He started tekening filmt, vervolgens iets erbij tekent of making prints and drawings and studied theatre. weggumt en dat dan weer opnieuw filmt. Steeds At the end of the 1980s he started to make films opnieuw totdat er een film is, een film met de out of these drawings. He refined his technique nodige houtskoolvegen en andere imperfecties over the years. First, he films a drawing, then en ‘foutjes’, precies zoals het zijn bedoeling is. draws or erases something and finally refilms it. Een aantal van deze films is tijdens het Holland This process is repeated until he has a film with Festival te zien in William Kentridge – Ten his customary charcoal strokes as well as other Drawings for Projection in Eye Filmmuseum, de imperfections and ‘mistakes’, which is exactly his opvolger van de succesvolle tentoonstelling If intention. Several of these films can be seen at We Ever Get to Heaven in 2015. the Holland Festival in William Kentridge – Ten Drawings for Projection at the Eye Film Museum, The Head & the Load © Stella Oliver De stad Johannesburg is altijd dichtbij in het a sequel to the successful exhibition If We Ever werk van Kentridge. ‘Ik ben nooit in staat Get to Heaven in 2015. Absurdisme is een belangrijke inspiratie- For William Kentrdige, absurdism is an impor- geweest Johannesburg te ontvluchten’, zegt hij bron voor William Kentridge, met name het tant source of inspiration, in particular, the vaak in interviews. Zijn werk is dan ook door- The city of Johannesburg is never far in absurdisme van een kunststroming als het absurdism of art movements like Dadaism. drongen van de sociale en politieke realiteit in Kentridge’s work. ‘I have never been able to dadaïsme. Of zoals de Zuid-Afrikaanse kun- Or as the South African artist puts it: ‘One Zuid-Afrika, overigens zonder dat hij morali- escape Johannesburg’, he often says in inter- stenaar het zelf zegt: ‘Het is belangrijk om needs sometimes to show the power of the seert. Terugkerende personages in zijn films zijn views. Consequently, his work is permeated by de kracht van de irrationele wereld te laten irrational world as a demonstration of the Soho Eckstein, een kapitalistische vastgoedma- South Africa’s social and political reality, without zien, om duidelijk te maken dat er grenzen limits of the rational world.’ kelaar in Johannesburg, en Felix Teitlebaum, moralising. Recurring characters in his films are zijn aan de rationele wereld.’ een dromer die qua uiterlijk veel op Kentridge Soho Eckstein, a capitalist real estate agent in Dadaism was a reaction to the horrors of the lijkt. In de loop van de films groeien de twee per- Johannesburg, and Felix Teitlebaum, a dreamer Zoals het dadaïsme een reactie was First World War, an outright attack on the sonages naar elkaar toe. who happens to bear a great resemblance to op alle verschrikkingen van de Eerste hypocritical values of the supposedly civilised Kentridge. In the course of the films the two Wereldoorlog, een regelrechte aanval op world, absurdism is a way of depicting the Kentridge maakte zijn theaterdebuut in 1992 characters grow closer to each other. de schijnheilige waarden van de toenma- paradoxes and contradictions of post-apart- bij de Zuid-Afrikaanse Handspring Puppet lige, zogenaamd beschaafde wereld, zo is heid South African society for Kentridge. He Company met Woyzeck on the Highveld. In 1992, Kentridge made his theatre debut het absurdisme bij Kentridge een manier om likes to quote the Franco-Romanian Dadaist Kentridge stond regelmatig op het Holland with Woyzeck on the Highveld, made with the de paradoxen en tegenstrijdigheden in de and poet Tristan Tzara (1896-1963): ‘Let us try Festival: in 2010 met Telegrams from the Nose, South African Handspring Puppet Company. Zuid-Afrikaanse samenleving na afschaf- for once not to be right.’ Like Tzara, Kentridge in 2012 met Refuse the Hour en in 2014 met zijn He has been a regular at the Holland Festival: fing van de Apartheid te kenschetsen. Zelf celebrates contradictions and opacities – the Winterreise. Dit jaar is Kentridge een van de with Telegrams from the Nose in 2010, Refuse 116 haalt Kentridge graag een uitspraak van absurd – in his work. twee associate artists van het Holland Festival. the Hour in 2012 and his Winterreise in 2014. 117 Kentridge is one of the Holland Festival’s two festival te zien in het Muziekgebouw. In zijn associate artists this year. The programme nieuwste muziektheaterwerk, The Head & includes work by him as well as by artists who The Load, richt Kentridge zich op het idee inspire him, such as the Colombian Heidi dat de geschiedenis een lappendeken is, and Rolf Abderhalden (Mapa Teatro). Rolf geen afgerond verhaal maar een collage. Abderhalden and William Kentridge simultane- Hij zegt: ‘Een opvallend aspect van het kolo- ously studied with the legendary mime artist and nialisme is Europa’s onbegrip van Afrika teacher Jacques Lecoq in Paris. – het niet kunnen en willen verstaan van de taal waarin Afrika sprak tegen Europa. Kentridge is an all-round artist. He moves seam- Het gevoel dat taal in nonsens uiteenvalt, lessly between drawing, animation, theatre en daar ging het bij het dadaïsme om.’ Met and visual art. But the basis of all his work are The Head & The Load maakte Kentridge zijn his drawings. Sometimes they remain drawings; grootste en meest ambitieuze werk tot nu sometimes they become film; sometimes the film toe. Een internationale cast van dansers, The Centre for the Less Good Idea © Zivanai Matangi is used in theatre; sometimes they are also sung acteurs, muzikanten en zangers, evenals and danced. Paper Music from 2013 is a good objecten, schaduwspel en geanimeerde One of Kentridge’s main reasons for being

© Christopher Hewitt Christopher © example of this kind of multidisciplinary work. tekeningen trekt in een lange optocht voor- an associate artist at this year’s Holland Kentridge calls it a ‘ciné-concert’. He made it bij over het vijftig meter brede podium. Het Festival was the opportunity to show work together with fellow South African Philip Miller, a Britse dagblad The Independent noemde de by the experienced and less experienced Paper Music composer with whom he had already made the voorstelling ‘een sensationele collage van local talent he presents at The Centre for film Felix in Exile in 1993. Paper Music is an asso- beelden en ideeën.’ the Less Good Idea. ‘Work that really should In de programmering is zowel werk van hem- ciative, often surrealistic song and film cycle, an be seen wider than Johannesburg.’ The zelf opgenomen als van kunstenaars die hem exploration of the relationship between image Een van de voornaamste redenen voor Centre is an initiative associated with his stu- inspireren, zoals de Colombiaanse Heidi en Rolf and sound, and at the same time a work in which Kentridge om dit jaar associate artist van het dio in Johannesburg, with which he offers Abderhalden (Mapa Teatro). Rolf Abderhalden every scene, according to Kentridge, is linked Holland Festival te worden, was de mogelijk- talented South Africans the space, opportu- en William Kentridge studeerden tegelijker- to historic political events. Kentridge’s char- heid om werk te laten zien van de ervaren nity and inspiration to experiment and work tijd bij de legendarische mimespeler en docent coal animations return, and singers Ann Masina én minder ervaren lokale talenten die hij een together on new material, in a country with Jacques Lecoq in Parijs. and Joanna Dudley demonstrate their prowess podium geeft in The Centre for the Less Good very limited art infrastructure. He is bringing as vocal artists. Paper Music can be seen at the Idea. ‘Ik zie daar regelmatig werk dat echt several of these artists to Frascati theatre in Kentridge is een alleskunstenaar. Hij beweegt Muziekgebouw. een publiek verdient buiten Johannesburg.’ Amsterdam. They include South African cho- probleemloos tussen tekening, animatie, theater Dit Centre is een aan zijn studio in reographer and dancer Gregory Maqoma en beeldende kunst. Maar de basis van al zijn In his latest music theatre work, The Head & The Johannesburg gelieerd initiatief, waarmee and multitalented Nhlanhla Mahlangu, as werk zijn de tekeningen. Soms blijven het teke- Load, Kentridge focuses on the idea that his- hij talentvolle landgenoten, in een land waar well as a completely virtual exhibition of work ningen, soms worden ze een film, soms wordt de tory is a patchwork – not a finished story but a de infrastructuur voor kunst zeer beperkt is, by various visual artists from Johannesburg: film gebruikt in het theater, soms wordt er ook collage. He says: ‘One of the striking aspects de ruimte, mogelijkheden en inspiratie biedt The Invisible Exhibition. The presentation at bij gezongen en gedanst. Neem Paper Music uit of colonialism is Europe’s incomprehension of om te experimenteren en (samen) te wer- Frascati is the first time that work from The 2013, een goed voorbeeld van zo’n multidiscipli- Africa – not being able or willing to hear the ken aan nieuw materiaal. Een aantal van die Centre for the Less Good Idea is being staged nair werk. Zelf noemt hij het een ‘ciné-concert’. clear language that was being spoken by Africa kunstenaars neemt hij mee naar Amsterdam. outside Johannesburg. Dit werk maakte hij samen met landgenoot to Europe. There is the sense of language break- Hun werk is te zien in theater Frascati. Dat Philip Miller, een componist met wie hij in 1993 al ing down into nonsense, which is what Dadaism zijn onder anderen de Zuid-Afrikaanse cho- de film Felix in Exile maakte. Paper Music is een was very much about.’ The Head & The Load reograaf en danser Gregory Maqoma en associatieve, vaak surrealistische lied-en-film- is Kentridge’s biggest and most ambitious multitalent Nhlanhla Mahlangu. Ook komt cyclus, een onderzoek naar de relatie tussen work to date. An international cast of dancers, er een volledig virtuele tentoonstelling van beeld en geluid en tegelijk een werk waarin elke actors, musicians and singers, as well as objects, beeldende kunst van diverse kunstenaars uit scène, aldus Kentridge, aan historische, politieke shadow play and animated drawings file in a Johannesburg: The Invisible Exhibition. De gebeurtenissen gelinkt is. Kentridges houtskool- long procession over the fifty-metre-wide stage. presentatie in Frascati is de eerste keer dat animaties keren terug en de zangeressen Ann The British newspaper The Independent called werk uit The Centre for the Less Good Idea Masina en Joanna Dudley betonen zich indruk- the performance ‘an electrifying collage of buiten Johannesburg te zien is. 118 wekkende stemkunstenaars. Paper Music is dit images and ideas.’ 119 OPERA & MUZIEKTHEATER OPERA locatie venue: NOT Cultureel Educatief Centrum (vr 7.6) ANOTHER DIVA ... Muziekgebouw (zo 9.6) vr 7.6 20:30 Hlengiwe Lushaba, Faustin Linyekula, zo 9.6 20:30 Studios Kabako tickets € 15 studenten/CJP € 10

context: MUZIEK Landloos, p 112

tem en pe e l ,

g g

l e

e e

n p

m d e € 15r Theaterconcert over de kracht van de diva

Bestaat er ook een ander soort diva, een die de glitter en de glamour ontstegen is? Regisseur Faustin Linyekula en de Zuid- Afrikaanse zangeres en actrice Hlengiwe Lushaba willen zo’n soort diva laten zien, een die ver verwijderd is van de stereotypen – een diva die in achtertuinen optreedt, tussen de mensen staat en het contact met de dagelijkse realiteit nooit heeft verloren.

Het idee ontstond toen Lushaba haar muziek kwam opnemen duur running time: in Linyekula’s Studios Kabako in Kisangani. De samenwerking 1 uur 30 minuten, geen pauze 1 hour 30 minutes, no interval mondde uit in deze voorstelling, waarin ook de Congolese percussioniste Huguette Tolinga en danseres Johanna Tshabalala te zien taal language: Engels, Zoeloe (Nederlandse & Engelse zijn. Not Another Diva ... is een meeslepend theaterconcert en boventiteling) een ode aan de kracht van de vrouw. English, Zulu (Dutch & English surtitles)

inleiding introduction: Does there exist a different kind of diva, one that is beyond the zo 9.6 – 19:45 Sun 9.6 – 7.45 pm gloss and the glamour? Director Faustin Linyekula and South African singer and actress Hlengiwe Lushaba want to show a meet the artist: met with Faustin Linyekula, Hlengiwe different kind of diva, far removed from stereotypes – a diva Lushaba who performs in back gardens, mingles with normal people, zo 9.6 – na afloop van de voorstelling Sun 9.6 – after the performance and has never lost touch with daily reality. The idea arose when Lushaba was recording her music at Linyekula’s Studios Kabako concept, regie concept, direction: Faustin Linyekula, Hlengiwe Lushaba in Kisangani. This performance is the result of their collaboration, which also includes Congolese percussionist Huguette Tolinga and met with: Hlengiwe Lushaba, stem voice dancer Johanna Tshabalala. Not Another Diva ... is a compelling Johanna Tshabalala, dans dance theatre concert and an ode to the power of woman. Franck Moka, machines, stem machines, voice Huguette Tolinga, percussie, stem percussions, voice coproductie Pati Basima, bas bass Zing Kapaya, gitaar guitar 120 Heru Shabaka-Ra, trompet trumpet 121 © Gregor Brändli/Kaserne Basel MUZIEK locatie venue: CHRONICLE OF Muziekgebouw CURRENT EVENTS vr 7.6 20:30 tickets € 41 – 45 Mieczysław Weinberg, Kirill Serebrennikov, studenten/CJP € 19 Gidon Kremer, Kremerata Baltica inclusief pauzedrankje

wereldpremière Mieczysław Weinberg en de invloed van

ideologie FILM

De Russische componist Mieczysław Weinberg (1919-1996) was een tijdgenoot en vriend van Sjostakovitsj. Honderd jaar na zijn geboorte laten de Letse violist Gidon Kremer en zijn kamerorkest Kremerata Baltica zich door Weinbergs krachtige muziek inspireren tot een voorstelling die kijkt naar de opmerkelijke parallellen tussen nu en de vorige eeuw. De Chronicle of Current Events was een met de hand getypt, onafhankelijk tijdschrift in de Sovjet- Unie van de jaren zestig en zeventig, waarin de realiteit van het Sovjetleven onverbloemd werd getoond. De voorstelling bestaat uit muziek, performance en videobeelden, gemaakt door een groep Russische kunstenaars in samenwerking met regisseur Kirill Serebrennikov (die sinds 2017 in Moskou huisarrest heeft). Chronicle of Current Events gaat over het lot van de kunstenaar, over levensvragen en over de slachtoffers van het communisme en de Holocaust. Over hoe de heersende ideologie in een land het leven van kunstenaars kan beïnvloeden.

The Russian composer Mieczysław Weinberg (1919-1996) was a

contemporary and a friend of Shostakovich. One hundred years duur running time: after his birth, Latvian violinist Gidon Kremer and his cham- 1 uur, geen pauze 1 hour, no interval ber orchestra Kremerata Baltica are inspired by his powerful, emotion-filled music to make a performance that looks at the inleiding introduction: 19:45 parallels we can draw between today and last century. The 7.45 pm Chronicle of Current Events was the hand typed independent muziek music: magazine in the Soviet Union during the 1960s and 70s that Mieczysław Weinberg reflected the reality of Soviet life. Consisting of music, perfor- video video: mance and visuals by a group of Russian artists collaborating with Artem Firsanov, Valery Pecheykin, Daniil Kirill Serebrennikov (who has been under house arrest in Moscow Orlov

since 2017), Chronicle of Current Events is about the artist’s fate, curator curator: life choices and about the casualties of communism and the Kirill Serebrennikov

Holocaust. It shows how artist’s lives are impacted by the limita- uitvoering performed by: tions and dominant ideology of their country. Gidon Kremer, Kremerata Baltica

productiepartner © Angie Kremer 122 123 THEATER locatie venue: THE SCARLET Internationaal Theater LETTER Amsterdam, Grote Zaal za 8.6 20:30 zo 9.6 20:30 Angélica Liddell, Atra Bilis Teatro tickets € 18 – 35 studenten/CJP € 19

duur running time: 1 uur 45 minuten, geen pauze 1 hour 45 minutes, no interval

taal language: Theatrale tirade voor absolute vrijheid Spaans, Italiaans, Portugees, Engels (Nederlandse & Engelse boventiteling) Volgens Angélica Liddell is het de taak van de kunstenaar om Spanish, Italian, Portuguese, English (Dutch & English surtitles) een paria te zijn. De controversiële Spaanse schrijver, regisseur en performancekunstenaar wil haar publiek deelgenoot maken inleiding introduction: 19:45 van de ondeugden van de mensheid en de onverwachte schoon- 7.45 pm heid die ze daarin vindt. In The Scarlet Letter richt ze zich op de meet the artist: huidige seksuele mores. De voorstelling is gebaseerd op de gelijk- met with performers namige roman van Nathaniel Hawthorne – een werk over zonde, zo 9.6 – na afloop van de voorstelling Sun 9.6 – after the performance straf en verzoening. In deze provocatieve pijnkreet herinnert Liddell ons eraan dat de mensheid haar oorsprong vindt in de tekst, enscenering, toneelbeeld, kostuums text, staging, set, costume: schuld van de eerste man. Dit is haar vrijbrief voor de absolute Angélica Liddell vrijheid van de kunstenaar. geïnspireerd op inspired by: The Scarlet Letter, Nathaniel Hawthorne Angélica Liddell considers it an artist’s duty to be a pariah. The met with: controversial Spanish writer, director and performance artist Joele Anastasi, Tiago Costa, Julian Isenia, wants her audience to share humanity’s vices and the unexpected Angélica Liddell, Borja López, Tiago Mansilha, Daniel Matos, Eduardo Molina, beauty she finds in them. In The Scarlet Letter she focuses on con- Nuno Nolasco, Antonio Pauletta, Antonio temporary sexual mores. The performance is based on Nathaniel L. Pedraza, Sindo Puche

Hawthorne’s eponymous novel – a work about sin, punishment and licht light: reconciliation. In this provocative cry of anguish Liddell reminds us Jean Huleu

that humanity finds its foundation in the guilt of the first man. It is geluid, video sound, video: © Bruno Simao Bruno © 124 Liddell’s offering to the ultimate freedom of the artist. Antonio Navarro 125 MITRA & MUZIEKTHEATER OPERA

Jorge León, Eva Reiter, George van Dam, Claron McFadden FILM

Een mix tussen muziektheater, film en installatie, een schreeuw om verzet

Mitra is het waargebeurde verhaal van de Iraanse psycho analytica Mitra Kadivar, die in 2012 om onduidelijke redenen in een psychiatrisch ziekenhuis in Teheran opgesloten werd. Regisseur Jorge León maakte van haar ongelofelijke verhaal een hybride kunstwerk dat een kruising is tussen muziektheater, documentaire en installatie. Het libretto is gebaseerd op de steeds wanhopigere e-mails die Mitra verstuurt vanuit de inrichting in de hoop aan haar kafkaëske situatie te ontsnappen. Componisten Eva Reiter en George van Dam schreven daarbij zintuiglijke muziek, met zang van Claron McFadden. De tekst, muziek en film- beelden, gemaakt in een psychiatrische inrichting in Frankrijk, tonen Mitra’s strijd als een indringende, filmische ervaring – een schreeuw vanuit opsluiting en isolement. © Bernard Coutant locatie venue: duur running time: concept, regie concept, direction: 1 uur 15 minuten, geen pauze Jorge León Mitra is the true story of Iranian psychoanalyst Mitra Kadivar, who Muziekgebouw 1 hour 15 minutes, no interval in 2012 was locked up in a psychiatric hospital in Tehran. Director compositie composition: taal language: Eva Reiter, George van Dam Jorge León turned her incredible story into a hybrid artwork com- di 11.6 20:30 Engels, Frans (Nederlands & Engelse bining music theatre, documentary and installation. The libretto boventiteling) dramaturgie dramaturgy: English, French (Dutch & English surtitles) Isabelle Dumont is based on the increasingly desperate e-mails Mitra sent from tickets € 27 – 31 the institution in the hope of escaping her Kafkaesque situation. studenten/CJP € 19 inleiding introduction: video video: 19:45 Aliocha Van der Avoort Composers Eva Reiter and George van Dam have written sen- inclusief pauzedrankje 7.45 pm sual music, with vocals by Claron McFadden. The text, music and scenografie scenography: Thibault Van Craenenbroeck film images, recorded in a psychiatric institution in France, show Mitra’s struggle as a poignant, cinematic experience – a cry from zang, dans vocals, dance: Claron McFadden, Simone Aughterloney confinement and isolation. producent producer: Muziektheater Transparant

126 127 THEATER locatie venue: ROUGHHOUSE Internationaal Theater Amsterdam, Grote Zaal Richard Siegal / Ballet of Difference & Ensemble Schauspiel Köln di 11.6 20:30 wo 12.6 20:30

tickets € 18 – 35 studenten/CJP € 19 HF Young € 20 (wo 12.6) DANS

Genadeloze dada-achtige dans

Een hypernerveus, dada-achtig stripverhaal, zo zou Roughhouse gekarakteriseerd kunnen worden. Choreograaf Richard Siegal

– artistiek directeur van Ballet of Difference – laat tekst en bewe- duur running time: ging op elkaar klappen in deze kritische blik op de 21e-eeuwse 1 uur 20 minuten, geen pauze 1 hour 20 minutes, no interval mediawereld, waarin geweld en waarheid op absurde wijze ambigu zijn geworden. De cast van negen dansers en acteurs taal language: tuimelt over elkaar heen in snelle frasen en halsbrekende toeren Engels (Nederlandse boventiteling) waarin veel ruimte is voor slapstick. De titel Roughhouse komt van English (Dutch surtitles)

het Engelse woord ‘roughhousing’, dat verwijst naar de gecontro- inleiding introduction: leerde agressie van kinderen tijdens het stoeien. In Roughhouse 19:45 7.45 pm staan de dansers en acteurs allemaal op dezelfde onstabiele ondergrond, en worden ze gedwongen om uit hun comfortzone meet the artist: met with Richard Siegal te treden en net zo genadeloos om te gaan met hun woorden als wo 12.6 – na de voorstelling met hun lichaam. Wed 12.6 – after the performance

choreografie, tekst choreography, text: Roughhouse could be characterised as an edgy, Dadaesque Richard Siegal

comic. Richard Siegal, the artistic director of Ballet of Difference, toneelbeeld decor: hurls text and movement together in this critical look at the Jens Kilian, Richard Siegal

21st-century media world in which the meaning of both violence kostuums costume: and truth have become absurdly ambiguous. The cast of nine Flora Miranda

dancers and actors furiously hurtle themselves through an ava- compositie composition: lanche of words and gestures with breakneck, slapstick timing. Lorenzo Bianchi Hoesch

The title Roughhouse is derived from the term ‘roughhousing’, licht light: describing the manner of play in which children are socialised to Gilles Gentner

responsibly express agression. In Roughhouse, the dancers and video video: actors are all placed equally on unstable footing, each venturing Lea Heutelbeck

out of their comfort zone to unleash language as mercilessly as dramaturgie dramaturgy: they do their own bodies. Stawrula Panagiotaki, Tobias Staab

selectie

Simon McBurney, Internationaal Theater Amsterdam

Kapitalistische belangen en verloren kansen

De gevierde Engelse regisseur Simon McBurney werkt voor het eerst met het ensemble van Internationaal Theater Amsterdam. Hij stort zich op De kersentuin, het laatste toneelstuk dat Anton Tsjechov schreef, over de pijnlijke ondergang van mensen die leven in de illusie van het verleden. Weduwe Ranjevskaja (Chris Nietvelt) keert terug naar haar Russische geboortegrond. Maar de wereld is veranderd. Er zijn hoge schulden en zakenman Lopachin (Gijs Scholten van Aschat) ziet maar één uitweg waarmee hij de familie noodgedwongen de nieuwe tijd in kan sleuren. McBurney – sinds zijn Nederlandse debuut op het Holland Festival in 2007 is zijn werk hier regelmatig te zien – regisseert een verhaal vol hunkering, kapitalistische belangen en verloren kansen, met misschien wel Tsjechovs meest geliefde personages.

The celebrated British director Simon McBurney is working with the Internationaal Theater Amsterdam ensemble for the first © Jan Versweyveld time. He is tackling The Cherry Orchard, Anton Chekhov’s last locatie venue: duur running time: regie direction: tickets € 22 – 34,50 n.n.b., geen pauze Simon McBurney play – about the painful demise of people living in illusions of the Internationaal Theater CJP € 17 – 29,50 tbc, no interval past. Madame Ranevskaya (Chris Nietvelt) returns to her ances- Amsterdam, Rabozaal met with: openbare taal language: Bart Slegers, Chris Nietvelt, Gijs Scholten tral estate in the Russian provinces. But the world has changed. repetitie € 7 Nederlands (Engelse boventiteling vanaf van Aschat, Hélène Devos, Janni The family has huge debts and businessman Lopakhin (Gijs openbare repetitie: wo 19.6) Goslinga, Majd Mardo, Robert de Hoog, try-out € 26 Dutch (English surtitles from Wed 19.6) Eva Heijnen, Steven van Watermeulen, Scholten van Aschat) sees only one solution with which he can wo 12.6 14:00 try-out CJP € 21 Hugo Koolschijn, Achraf Koutet, Emma drag the family into the new era. McBurney – his work has regu- inleiding introduction: Josten wo 19.6, 19:15 larly been performed in the Netherlands since his Dutch debut try-out: wereldpremière Wed 19.6, 7.15 pm scenografie scenography: at the Holland Festival in 2007 – directs a story full of yearning, do 13.6 – za 15.6 20:00 Miriam Buether meet the artist: capitalist interests and missed opportunities, and perhaps with met with Chris Nietvelt, Majd Mardo licht light: Chekhov’s most loved characters. zo 16.6, zo 23.6 16:00 vr 21.6 – na afloop van de voorstelling Paule Constable Fri 21.6 – after the performance wo 19.6 – za 22.6 20:00 video video: coproductie Will Duke

geluid sound: 130 Pete Malkin 131 MUZIEK locatie venue: LE JEUNE Muziekgebouw NOIR À L’EPÉE wo 12.6 20:30 tickets € 26 – 29 Abd Al Malik studenten/CJP € 19 inclusief pauzedrankje

context: Qu’Allah bénisse la France, p 27 The Welcome Table – One World in Relation, p 111 Ritmische rebellie van Franse schrijver en rapper

Een jongen uit de banlieue verlaat de gevangenis en doet zijn verhaal. Over zijn strijd om te ontsnappen aan het straatleven en de haat. Over het politiegeweld en het leven in voorsteden met goedkope huurwoningen. De Franse schrijver en rapper Abd Al Malik liet zich voor dit verhaal inspireren door de poëzie van Charles Baudelaire en het denken van de Martinikaanse filosoof Édouard Glissant over diversiteit en globalisering. Na het succesvolle L’art et la révolte, op teksten van Albert Camus, vroeg het Parijse Musée d’Orsay hem voor een theatraal concert bij een expositie over het zwarte model in de kunstgeschiedenis. Dat leidde tot een ‘ritmische rebellie’ over identiteit in tijden van globalisering – voorgedragen, gerapt, geslamd en gezongen op zwarte muziek, witte muziek, en alles daar tussenin. De titel van de voorstelling verwijst naar een negentiende-eeuws schilderij uit duur running time: n.n.b., geen pauze de Orsay-collectie: ‘Jonge zwarte met zwaard’. tbc, no interval

taal language: A boy from the banlieue is released from prison and tells his Frans (Nederlandse & Engelse story about struggling to escape from street life and hatred, and boventiteling) French (Dutch & English surtitles) about police violence and life in suburbs with cheap rental hous- ing. The French writer and rapper Abd Al Malik has been inspired inleiding introduction: 19:45 by Charles Baudelaire’s poetry and Martiniquan philosopher 7.45 pm Édouard Glissant’s thinking about diversity and globalisation. meet the artist: After his successful L’art et la révolte, on texts by Albert Camus, met with Faustin Linyekula, Abd Al Malik Musée d’Orsay invited him to create a theatrical concert along- (o.v.b. tbc) na afloop van het concert side an exhibition on black models in art history. This led to a after the concert ‘rhythmic rebellion’ about identity in the age of globalisation – concept, uitvoering recited, rapped, slammed and sung to black music, white music, concept, performed by: and everything in between. The performance title is a reference to Abd Al Malik

a nineteenth-century painting from the Orsay collection, ‘Young choreografie choreografie: black with sword’. Salia Sanou © Fabien Coste 132 133 locatie venue: locatie venue: GESPREK De Balie GESPREK Stedelijk Museum, Teijin Auditorium VERZWEGENVERZWEGEN do 13.6 20:00 WILLIAMWILLIAM vr 14.6 20:00 tickets € 13 VERHALEN studenten/CJP € 10,50 KENTRIDgGEE tickets via Stedelijk Museum

context bij: context bij: William Kentridge EN WALIDWALID RAADRAAD William Kentridge

duur running time: duur running time: 1 uur 2 uur 1 hour 2 hours

taal language: taal language: Engels Engels English English Walid Raad, Better Raad, be watchingWalid the clouds Gallery Sfeir-Semler Courtesy © Stella Oliver

William Kentridge en de Libanees-Amerikaanse In their work William Kentridge and the kunstenaar Walid Raad delen in hun werk een Lebanese-American artist Walid Raad share a sterke betrokkenheid bij de stad waarin ze strong fascination for the city where they live, wonen, respectievelijk Johannesburg en Beiroet. Johannesburg and Beirut respectively. These Die steden keren vaak terug in hun videowerk, cities can often be seen in their film works, ani- installaties, animaties, foto’s en performances. mations, photographs and performances. De aanwezigheid van Kentridge in het Holland With Kentridge at the Holland Festival and Geschiedenis wordt geschreven door de over- History is written by the victors. This debate night Festival en Let’s be honest, the weather helped, Raad’s solo exhibition at Amsterdam’s Stedelijk winnaars. Deze debatavond met William with William Kentridge is about the reliability de solotentoonstelling van Raad in het Stedelijk, Museum, Let's be honest, the weather helped, Kentridge gaat over de betrouwbaarheid van of historians and untold stories. In his play The bieden bij uitstek de gelegenheid de twee kun- this is an excellent opportunity to organise a geschiedschrijvers en over verzwegen verhalen. Head & The Load Kentridge shows the history of stenaars met elkaar in gesprek te laten gaan. discussion between the two artists. A special In zijn voorstelling The Head & The Load toont Africa in the First World War as a series of inter- Een bijzondere ontmoeting, waarbij ze spreken meeting in which the artists discuss the quest for Kentridge de geschiedenis van Afrika tijdens de pretations and separate stories. Kentridge talks over de zoektocht naar het vinden van pas- appropriate forms of expression, the influence Eerste Wereldoorlog als een aaneenschakeling about his research and findings. sende vormen van expressie, de invloed van of violence on the body and mind, and working van interpretaties en losse verhalen. Kentridge geweld op lichaam en geest en het werken met with an alter ego. vertelt over zijn onderzoek en bevindingen. een alter ego.

134 135 DANS locatie venue: VAN MANEN, Nationale Opera & Ballet FORSYTHE, vr 14.6 20:15 za 15.6 20:15 wo 19.6 20:15 ARQUÉS do 20.6 20:15 za 29.6 20:15 Het Nationale Ballet zo 30.6 14:00

tickets ma t/m do € 17 – 56 Drie generaties, drie premières CJP/Stadspas € 17 – 51 vr t/m zo € 18 – 60 Drie generaties choreografen, twee werken van gelauwerde CJP/Stadspas € 18 – 52 grootmeesters, William Forsythe en Hans van Manen, en een Last minute wereldpremière van Young Creative Associate Juanjo Arqués. studenten € 17 Dit programma bevat drie bijzondere choreografieën die nieuw zijn voor Het Nationale Ballet. Van Manens Kleines Requiem – in 1996 gemaakt voor het Nederlands Dans Theater – is een duis- tere en mysterieuze choreografie op het derde en vierde deel van Górecki’s Kleines Requiem für eine Polka. Van Forsythe is Pas/ Parts (1999) te zien, een van de laatste grootschalige balletten die hij in Parijs creëerde – opvallend door de witte belichting en de elektronische muziek van Thom Willems. Arqués ten slotte werd door Tanz Magazine uitgeroepen tot de meest veelbelovende choreograaf van 2017. Voor Ignite heeft hij zich laten inspireren door William Turners schilderij The Burning of the Houses of Lords and Commons. Net als Turner vertelt Arqués een verhaal door de zintuigen aan te spreken. Muziek als canvas voor de

choreografie. duur running time: n.n.b., inclusief een pauze tbc, including one interval Three generations of choreographers, two acclaimed works by the great masters William Forsythe and Hans van Manen, and one inleiding introduction: 19:30, zo 30.6 – 13:15 world premiere of Young Creative Associate Juanjo Arqués. This 7.30 pm, zo 30.6 – 1.15 pm programme contains three choreographies never seen before at choreografie choreography: Dutch National Ballet. Van Manen’s Kleines Requiem (1993) is a Hans van Manen (Kleines Requiem) dark and mysterious choreography on the third and fourth move- William Forsythe (Pas/Parts) Juanjo Arqués (Ignite) ment of Górecki's Kleines Requiem für eine Polka. Forsythe’s Pas/ Parts (1999) is one of the last large-scale ballets he created in muziek music: Kleines Requiem (1993), Henryk Mikolaj Paris - remarkable for its white lighting and Thom Willems’ elec- Górecki (1933-2010) tronic music. Tanz Magazine proclaimed Arqués as the most Pas/Parts (1999) Thom Willems (1955) Ignite Kate Whitley (1989) promising choreographer of 2017. For Ignite he was inspired by William Turner's painting The Burning of the Houses of Lords and muziek uitgevoerd door music performed by: Commons. Just like Turner, Arqués tells a story by addressing the Het Balletorkest o.l.v. conducted by senses. Music becomes a canvas for choreography. Matthew Rowe © Petrovsky & Ramone 136 137 ACTRESS X MUZIEK STOCKHAUSEN SIN {X} II

Actress, Nederlands Kamerkoor

Stockhausen, kunstmatige intelligentie, kamerkoor en elektronica

De Britse artiest Actress (alias Darren Cunningham) wordt wereld- wijd geroemd om zijn vooruitstrevende, experimentele techno. In opdracht van het Holland Festival schreef hij een nieuwe compositie voor stemmen, piano, kunstmatige intelligentie en elektronica. Geïnspireerd op Stockhausens WELT-PARLAMENT (1995), dat elders in dit festival als onderdeel van aus LICHT te horen is. Het Nederlands Kamerkoor voert zowel de originele versie in aus LICHT uit als deze 21e-eeuwse versie. Stockhausens ‘wereldparlement’ kwam samen in een koepel op een wolkenkrabber, dit keer vergaderen (echte) politici in de cloud om te discussiëren over de liefde. Hun stemmen vormen een netwerk van geluid dat live wordt gemanipuleerd door Cunningham en door Young Paint, een kunstmatige intelligentie.

The British artist Actress (alias of Darren Cunningham) has been © Dmitry Smirnov acclaimed all over the world for his progressive, experimental locatie venue: duur running time: muziek music: 1 uur, geen pauze Actress (alias Darren Cunningham), techno. The Holland Festival has commissioned him to write a Muziekgebouw 1 hour, no interval Robert Ames new composition for voice, piano, artificial intelligence and elec- inleiding introduction: dirigent conductor: tronics. Inspired by Stockhausen’s WELT-PARLAMENT (1995), which vr 14.6 20:30 19:45 Robert Ames is also being performed as part of aus LICHT. The Nederlands 7.45 pm uitgevoerd door performed by: Kamerkoor is performing both the original in aus LICHT and this tickets € 26 – 29 Actress, Young Paint (AI), Nederlands 21st-century version. Stockhausen’s ‘world parliament’ assembled studenten/CJP € 19 Kamerkoor in a dome on a skyscraper; this time (real) politicians are in the HF Young € 20 ‘cloud’, discussing love. Their voices are the sound network which inclusief pauzedrankje Cunningham and the ‘AI sprite’ Young Paint are going to manipulate live.

coproductie selectie young 138 139 y THEATER locatie venue: PAISAJES PARA Internationaal Theater NO COLOREAR Amsterdam, Grote Zaal vr 14.6 20:30 za 15.6 20:30 Marco Layera tickets € 18 – 32 studenten/CJP € 19

‘Gepassioneerde verkondiging van vrouwelijke vrijheid’ – El Mercurio duur running time: 1 uur 30 minuten, geen pauze 1 hour 30 minutes, no interval Negen tienermeisjes claimen hun plek op het toneel. Ze dwingen taal language: de toeschouwers te luisteren naar hun kijk op de wereld, in het Spaans (Nederlandse & Engelse bijzonder hun ervaringen met gendergerelateerd geweld en femi- boventiteling Spanish (Dutch & English surtitels) nisme in Chili en Zuid-Amerika. Een jaar lang werkte de Chileense regisseur Marco Layera – dit keer zonder zijn groep La Re-sentida inleiding introduction: 19:45 – met deze jonge actrices aan Paisajes para no colorear. (‘Niet 7.45 pm in te kleuren landschappen’) De meisjes zijn provocatief en vast- meet the artist: beraden, maar ook kwetsbaar als ze vol hormonale bravoure met with Marco Layera het toneel bestormen om hardnekkige romantische mythes over za 15.6 – na afloop van de voorstelling Sat 15.6 – after the performance jeugdige en vrouwelijke onschuld te ontkrachten. Ze laten zien dat een nieuwe generatie haar stem heeft gevonden. Dat de tijd regie direction: Marco Layera is gekomen om onze ogen te openen voor de realiteit waarin tieners tegenwoordig leven. Of, in de woorden van de meisjes regieassistent assistant director: Carolina de la Maza zelf: ‘Wij worden de sterren van een ongeëvenaarde culturele revolutie.’ tekst text: Carolina de la Maza, Marco Layera gebaseerd op getuigenissen van de Nine teenage girls claim their place on the stage. They force the performers en meer dan 100 Chileense adolescenten based on the testimonies spectators to listen to their view of the world, in particular their of the performers and more than 100 of experiences of gender-related violence and feminism in Chile and Chilean adolescents

South America. Chilean director Marco Layera – this time with- cast cast: out his group La Re-sentida – worked for a year with these young Ignacia Atenas, Sara Becker, Paula Castro, Daniela López, Angelina Miglietta, actresses on Paisajes para no colorear (‘Non coloring landscapes’). Matilde Morgado, Constanza Poloni, The girls are provocative and resolute, but also vulnerable as Rafaela Ramírez, Arwen Vásquez

they storm the stage with hormonal bravado to refute persistent muziek music: romantic myths about youth and female innocence. They show Tomás González

that a new generation has found its voice and that the time has kostuums costume: come to open our eyes to the reality in which today’s teenagers Daniel Bagnara

live. Or, in the girls’ own words: ‘We will become the stars of an toneelbeeld, licht set, light: 140 unrivalled cultural revolution.’ Pablo de la Fuente 141 © Nicolás Calderón PARTITA FOR MUZIEK 8 VOICES

Roomful of Teeth

Toegankelijke vocale experimenten door meesterlijk ensemble

Van luchtige popsongs tot atonale muziek, van kraakheldere close harmony tot jodelen, het bereik van Roomful of Teeth is immens. De acht zangers van dit jonge Amerikaanse ensemble (dit festival ook te zien en horen in de Mapplethorpe-voorstelling Triptych) staan bekend om hun genre-overschrijdende experimenten, hun veelzijdigheid en hun humor. Niet voor niets schrijven jonge Amerikaanse componisten graag speciaal voor hen. In dit concert zingen ze werk van onder anderen Missy Mazzoli (studeerde bij Louis Andriessen en David Lang), Ted Hearne en Caroline Shaw, zelf lid van het ensemble. Met haar overrompe- lende Partita for 8 Voices, dat het hoofdbestanddeel van dit concert vormt, won de destijds dertigjarige Shaw in 2013 als jong- © Bonica Ayala ste componist ooit de Pulitzerprijs voor Muziek. locatie venue: duur running time: There Will Be (2011) 1 uur 30 minuten, inclusief een pauze Merrill Garbus Muziekgebouw 1 hour 30 minutes, including one interval From light-hearted pop songs to atonal music, from crystal clear pauze interval inleiding introduction: close harmony to yodelling – Roomful of Teeth has an immense za 15.6 20:30 19:45 Partita for 8 Voices (2012) range. This young American ensemble (which can also be seen 7.45 pm Caroline Shaw

and heard at this festival’s Mapplethorpe performance Triptych) tickets € 27 – 31 programma programme: consists of eight singers, known for their genre-defying experi- studenten/CJP € 19 Vesper Sparrow (2012) Missy Mazzoli ments, versatility and humour. It is understandable that young inclusief pauzedrankje American composers like to write especially for them. In this con- Ansa Ya (2011) Merrill Garbus cert they sing work by Missy Mazzoli (who studied with Louis meer more: Andriessen and David Lang), Ted Hearne and Caroline Shaw, a Roomful of Teeth, p 148 High Done No Why To (2010) William Brittelle member of the ensemble. Her overwhelming Partita for 8 Voices, this concert’s main piece, earned Shaw the Pulitzer Prize for Music Letter to my father (uit from Coloring Book) (2015) in 2013. Aged thirty, she was the youngest composer ever to win Ted Hearne 142 this prize. 143 MUZIEK locatie venue: PAPER MUSIC Muziekgebouw

William Kentridge, Philip Miller zo 16.6 20:30

tickets € 35 – 39 studenten/CJP € 19 inclusief pauzedrankje FILM

Absurdistisch-poëtisch ‘ciné-concert’

Vaudeville, opera en film komen bij elkaar in dit absurdistisch- poëtische ‘ciné-concert’ van William Kentridge en componist Philip Miller, die ook samenwerkten aan The Head & The Load. Paper Music is geboren uit de vijfentwintigjarige samenwerking tussen Kentridge en Miller en verbindt meerdere lijnen uit hun gezamenlijke werk. Verwacht een meeslepende voorstelling die het kolonialisme linkt aan diverse relativiteitstheorieën. Minstens zo indrukwekkend zijn de zangeressen en stemkunstenaars Ann duur running time: Masina en Joanna Dudley, die klanken van muziekinstrumenten, 1 uur, geen pauze sirenes en dieren oproepen. Er zijn oude en nieuwe animatie- 1 hour, no interval

films van Kentridge en live muziek van Miller. Elke scène heeft een inleiding introduction: politieke en historische onderlaag. Een recent hoogtepunt uit 19:45 7.45 pm Kentridges oeuvre. meet the artist: met with William Kentridge Vaudeville, opera and film come together in this absurdist-poetic na afloop van de voorstelling ‘ciné-concert’ by William Kentridge and composer Philip Miller, after the performance

who also collaborated for The Head & The Load. Paper Music is the video video: product of twenty five years of collaboration between Kentridge William Kentridge

and Miller and connects several themes from their collabora- muziek music: tive work. Expect a compelling performance linking colonialism Philip Miller

with various relativity theories. The singers and voice artists Ann kostuums costume: Masina and Joanna Dudley are equally impressive – evoking Greta Goiris the sounds of musical instruments, sirens and animals. There are uitvoering performed by: new, as well as old animation films by Kentridge, and live music Ann Masina, stem voice Joanna Dudley, stem voice by Miller. Each scene has a political and historical undercurrent. Vincenzo Pasquariello, piano piano © Christopher Hewitt Christopher © 144 Paper Music is a recent high point in Kentridge’s oeuvre. William Kentridge, stem voice 145 OPERA IN & MUZIEKTHEATER OPERA HET PARK: PELLÉAS ET MÉLISANDE

locatie venue: Park Frankendael

di 18.6 19:30

gratis toegang free entrance

Pelléas et Mélisande, p 68

duur running time: 3 uur 10 minuten, inclusief een pauze 3 hours 10 minutes, including one interval

146 147 © Janiek Dam OPERA & MUZIEKTHEATER OPERA locatie venue: TRIPTYCH (EYES OF Internationaal Theater Amsterdam, Grote Zaal

ONE ON ANOTHER) di 18.6 20:30 wo 19.6 20:30 Bryce Dessner, Daniel Fish, Korde Arrington Tuttle, Roomful of Teeth, Asko|Schönberg tickets € 21 – 38 studenten/CJP € 19 HF Young € 20 (di 18.6) Bryce Dessner onderzoekt het contro- MUZIEK versiële werk van Robert Mapplethorpe context: Eyes on Robert, p 150 Het werk van de Amerikaanse fotograaf Robert Mapplethorpe is dertig jaar na zijn dood nog even krachtig als controversieel. Zijn vaak erotische foto’s maken de kijker als vanzelf medeplich- tig aan de extreme emoties die ze oproepen: woede, verlangen, angst. Componist Bryce Dessner (ook bekend van zijn band The National), librettist Korde Arrington Tuttle en regisseur Daniel Fish laten het publiek in Triptych met nieuwe ogen naar deze foto’s kijken en staan stil bij de urgente vragen over ras, seksualiteit en objectificatie die Mapplethorpe blijft oproepen. Ze plaatsen de fotograaf te midden van zijn eigen werk en teksten van onder

anderen Patti Smith, Essex Hemphill en Tuttle. De muzikale uit- VIDEO voering is in handen van onder meer het fenomenale vocaal ensemble Roomful of Teeth en Asko|Schönberg. Triptych maakt het publiek deelgenoot van een radicale, compromisloze kijk op de mens, zijn lichaam, gevoelens, pijn en hunkering.

The American photographer Robert Mapplethorpe’s work is still

powerful and controversial thirty years after his death. His often Alistair Butler, 1980 © Robert Mapplethorpe Foundation. Used by permission erotic work makes the viewer automatically complicit in the extreme emotions it evokes: anger, desire, fear. In Triptych, composer Bryce Dessner (known from his band The National), librettist duur running time: libretto libretto: producent producer: 1 uur 10 minuten, geen pauze Korde Arrington Tuttle ArKtype/Thomas O. Kriegsmann Korde Arrington Tuttle and director Daniel Fish give the audience 1 hour 10 minutes, no interval a fresh view of these pictures and at the same time question the muziek music: in samenwerking met in cooperation with: taal language: Bryce Dessner The Robert Mapplethorpe Foundation stereotypical image of the black man as object of lust. They probe Engels (Nederlandse boventiteling) the ongoing urgency of questions around race, sexuality and English (Dutch surtitles) tekst text: Holland Festival is mede-opdrachtgever Essex Hemphill, Patti Smith van Triptych (Eyes of One on Another). objectification Mapplethorpe continues to evoke. They place the inleiding introduction: Een volledig overzicht van opdracht photographer in the midst of his own work, with texts by Patti Smith, 19:45 beeldconcept visual concept: gevers zie hollandfestival.nl. 7.45 pm Daniel Fish Holland Festival is co-commissioner of Essex Hemphill and Tuttle. The musical performance is by the phe- Triptych (Eyes of One on Another). For a nomenal vocal ensemble Roomful of Teeth and Asko|Schönberg. meet the artist: regie direction: complete overview of all commissioners met with Daniel Fish Daniel Fish, Ashley Tata visit hollandfestival.nl. Triptych makes the audience part of a radical, uncompromising wo 19.6 – na afloop van de voorstelling view of humans, their body, feelings, pain and craving. Wed 19.6 – after the performance muzikale leiding music direction: Brad Wells

productiepartner selectie uitvoering performed by: young Roomful of Teeth, Asko|Schönberg 148 149 y locatie venue: locatie venue: EXPOSITIE Melkweg Expo SUSUBBACULTCHABBACULTCHA OT301 EEYESYES OONN RROOBERBERTt di 18.6 t/m wo 31.7 X hHOLLANDOlland vr 21.6 21:00 ma-zo 11:00 - 1:00 vr-za 11:00 - 3:00 FfestivalESTIVAL tickets € 13 gratis toegang free entrance CLUCLUBB NIGHTNIGHT context bij: Triptych (Eyes of One on Another), p 148

Jonge, hedendaagse fotografen laten zich Young, contemporary photographers draw inspi- inspireren door het werk van fotograaf Robert ration from photographer Robert Mapplethorpe. Mapplethorpe. Zijn werk wordt gekenmerkt His work is distinguished by an uncompromis- door een compromisloze nieuwsgierigheid naar ing curiosity about sexuality, desire and the seksualiteit, verlangen en het lichaam. Met zijn body. His iconic nudes, close-ups of flowers and iconische naakten, close-ups van bloemen en sublime portraits of celebrities pushed artistic sublieme portretten van beroemdheden ver- boundaries and broke taboos. Mapplethorpe's legde hij artistieke grenzen en doorbrak hij work may be more topical than ever in the taboes. In het huidige klimaat van #metoo current climate of #metoo and increasing pru Het is altijd tijd voor een feestje. Vanwege het It is always time for a party. Thanks to the en toenemende preutsheid is Mapplethorpes dishness. In Eyes on Robert young, contemporary daverende succes van de eerste samenwerking resounding success of their first collaboration werk misschien wel actueler dan ooit. In Eyes on photographers have drawn inspiration from this vorig jaar organiseren muziek- en kunstplatform last year, music and art platform Subbacultcha Robert laten jonge, hedendaagse fotografen influential photographer from the 1980s. The Subbacultcha en Holland Festival opnieuw een and Holland Festival are organising another zich inspireren door deze invloedrijke fotograaf results are being exhibited at Melkweg Galerie. extravagante club night in OT301. Met live per- extravagant club night at OT301. With live per- uit de jaren ’80. Ze exposeren het resultaat in formances en muziek. Houd de website in de formances, music and art. Check our website for Melkweg Galerie. gaten voor de line-up. the line-up.

150 151 PROCES THEATER

Krystian Lupa, Nowy Teatr

Wat als de fictie van Kafka werkelijkheid wordt?

‘Iemand moest Josef K. belasterd hebben, want zonder dat hij iets kwaads had gedaan, werd hij op een morgen gearresteerd.’ Met deze legendarische zin begint Het proces (1925) van Franz Kafka. De Poolse regisseur Krystian Lupa – leermeester van onder anderen Krzysztof Warlikowski – maakt een filmische voorstelling op basis van deze beklemmende roman, brieven en dagboeken van Kafka. Dat doet hij in een tijd waarin de ultraconservatieve regering in Polen het land in kafkaëske situaties leidt. Op grond waarvan wordt Josef K. gearresteerd? Is hij schuldig? Hij weet het zelf op een gegeven moment ook niet meer. Met video, een grote cast en zijn kenmerkende oog voor de hypocrisie van de mens toont Lupa de actualiteit van Kafka’s werk. © Magda Hueckel

‘Someone must have slandered Josef K., for one morning, with- locatie venue: duur running time: video, licht video, light: 5 uur, inclusief twee korte pauzes Bartosz Nalazek out having done anything truly wrong, he was arrested.’ These are Muziekgebouw 5 hours, including two short intervals the legendary opening lines of Franz Kafka’s The Trial (1925). Polish animatie animations: taal language: Kamil Polak director Krystian Lupa – Krzysztof Warlikowski’s mentor, among vr 21.6 17:00 Pools (Nederlandse & Engelse others – makes a cinematic performance based on this oppressive za 22.6 15:00 boventiteling) cast cast: Polish (Dutch & English surtitles) Bożena Baranowska, Maciej Charyton, novel and Kafka’s letters and diaries. He does so at a time when zo 23.6 15:00 Małgorzata Gorol, Anna Ilczuk, Mikołaj Poland’s ultra-conservative government is causing kafkaesque sit- inleiding introduction: Jodliński, Andrzej Kłak, Dariusz Maj, vr Fri 21.6 – 16:15 4.15 pm Michał Opaliński, Marcin Pempuś, Halina uations in the country. On what grounds was Josef K. arrested? tickets € 43 za Sat 22.6, zo Sun 23.6 – 14:15 2:15 pm Rasiakówna, Piotr Skiba, Ewa Skibińska, Is he guilty? At a certain point he no longer knows himself. With studenten/CJP € 19 Adam Szczyszczaj, Andrzej Szeremeta, regie, bewerking, toneelbeeld, licht Wojciech Ziemiański, Marta Zięba, video, a large cast and his characteristic eye for humankind’s inclusief pauzedrankje direction, adaptation, scenography, light: Ewelina Żak hypocrisy, Lupa shows the relevance of Kafka’s work. Krystian Lupa

kostuums costume: productiepartner Piotr Skiba

muziek music: 152 Bogumił Misala 153 DANS locatie venue: CION; Internationaal Theater REQUIEM OF Amsterdam, Grote Zaal vr 21.6 20:30 RAVEL’S BOLERO za 22.6 20:30 tickets € 18 – 32 Gregory Maqoma, Vuyani Dance Theatre studenten/CJP € 19

context: Listening party Eddy De Clercq, p 157

meer more: Gregory Maqoma: p 33, 93, 102

Aangrijpend danstheater over professionele rouwer

Toloki is een rouwer van beroep in een grote, gewelddadige stad duur running time: in Zuid-Afrika. Tegen betaling biedt hij troost aan families die het 70 minuten, geen pauze slachtoffer zijn geworden van geweld, rassenhaat en armoede. 70 minutes, no interval

Toloki – hoofdpersoon in de romans Ways of Dying (1995) en Cion inleiding introduction: (2007) van auteur Zakes Mda – komt tot leven in de dansvoor- 19:45 7.45 pm stelling Cion; Requiem of Ravel’s Bolero van de internationaal gelauwerde danser-choreograaf Gregory Maqoma. Met Toloki taal language: Zoeloe, Engels (Nederlandse & Engelse als inspiratie en acht dansers uit zijn Vuyani Dance Theatre, buigt boventiteling) Maqoma zich over de donkere geschiedenis van zijn geboorte- Zulu, English (Dutch & English surtitles)

land. Als voorstudie voor Cion maakte Maqoma Requiem Request concept, choreografie concept, bij William Kentridges The Centre for the Less Good Idea, te zien choreography: Gregory Maqoma in theater Frascati. Hierin gebruikte Maqoma de Bolero als muzikale inspiratie. assistent bewegingsanalyse, dramaturgie supporting movement analyst, dramaturgy: Toloki earns his living as a mourner in a large, violent city in Shanell Winlock

South Africa. He is paid to comfort families who have fallen vic- muzikale leiding, compositie musical tim to violence, racial hatred and poverty. Toloki – the main direction, composition: Nhlanhla Mahlangu character in the novels Ways of Dying (1995) and Cion (2007) by the author Zakes Mda – comes to life in the dance performance assistent compositie composition assistant: Cion; Requiem of Ravel’s Bolero by the internationally acclaimed Xolisile Bongwana dancer and choreographer Gregory Maqoma. Taking inspira- toneelbeeld, technische leiding tion from Toloki, and with eight dancers from his Vuyani Dance set design, technical direction: Theatre, Maqoma examines the dark history of his native country. Oliver Hauser

As a preliminary study for Cion, Maqoma made Requiem Request licht light: at William Kentridge’s The Centre for the Less Good Idea, which Mannie Manim

can be seen at Frascati theatre. Maqoma used the Bolero as musi- geluid sound: © John Hogg John © 154 cal inspiration in this piece. Ntuthuko Mbuyazi 155 locatie venue: locatie venue: THE WELCOME Internationaal Theater LISTENING PARTY Internationaal Theater TABLE Amsterdam, foyers EDDYEDDY DEDE CLERCQCLERCQ Amsterdam, Rotonde za 22.6 12:00 za 22.6 22:00

AFRAFROPEANOPEAN tickets € 15 gratis toegang free entrance context bij: William Kentridge, Faustin context bij: Linyekula Cion; Requiem of Ravel’s Bolero, p 154

duur running time: 6 uur, inclusief pauzes 6 hours, including intervals

Hoe kunnen we de overheersende narratieve How can we disrupt the predominant narrative structuren van dit informatietijdperk ontrege structures in this information era? Afropean – len? Afropean – een multidisciplinair online a multidisciplinary online magazine about the magazine over de sociale, culturele en esthe social, cultural and aesthetic aspects of the Eddy De Clercq is een van de pioniers Eddy De Clercq is one of the pioneers of Dutch tische aspecten van de vermenging van zwarte blending of black and European culture – and van de Nederlandse dancecultuur. De in dance culture. The Belgian Amsterdammer has en Europese cultuur – organiseert samen the Holland Festival are organising a symposium Amsterdam woonachtige Belg houdt al been writing the blog Soul Safari about African met Holland Festival een symposium waar which will present various answers to this ques- jaren de blog Soul Safari bij over Afrikaanse music for years. He also releases long-forgotten verschillende antwoorden op deze vraag ge- tion. The topics include spiritualism, graffiti and muziek. Hij brengt ook lang vergeten South African music under his Ubuntu Publishing presenteerd worden. Aan bod komen onder griot storytelling. A day with various events, such Zuid-Afrikaanse muziek uit op zijn Ubuntu label. At this listening party, following the perfor- andere spiritualisme, graffiti en griot-storytel as panel discussions, conversations and more. Publishing label. Tijdens deze listening mance of Cion; Requiem of Ravel’s Bolero, he will ling. Een dag met uiteenlopende events, zoals party, die aansluit op de voorstelling Cion; play his favourite songs. paneldiscussies, gesprekken en meer. Requiem of Ravel’s Bolero, draait hij zijn favoriete plaatjes.

156 157 ELECTRO MUZIEK SYMPHONIC ORCHESTRA

Colin Benders

Een symfonieorkest van synthesizers en luidsprekers

De grenzen tussen akoestische en elektronische muziek verdwijnen tijdens dit concert van Colin Benders’ Electro Symphonic Orchestra. Na een succesvolle voorproef vorig jaar op het Holland Festival presenteert hij nu in de Grote Zaal van Het Concertgebouw – het walhalla van de orkestmuziek – een avond- vullende compositie voor zijn splinternieuwe orkest van modulaire synthesizers en vele luidsprekers. Door deze luidsprekers ruimtelijk op te stellen op het podium en in de zaal wil Benders elektronische muziek maken die niet simpelweg in stereo klinkt, maar die de transparantie, dynamiek en expressiviteit heeft van een symfonieorkest. Voor de liefhebbers van ongehoorde klanken uit nog onontgonnen muzikale landschappen. © Janiek Dam The boundaries between acoustic and electronic music disappear locatie venue: duur running time: muziek, uitvoering music performance: 1 uur 20 minuten, geen pauze Colin Benders in this concert by Colin Benders’ Electro Symphonic Orchestra. Het Concertgebouw 1 hour 20 minutes, no interval After a successful preview at last year’s Holland Festival, he now inleiding introduction: presents a full length composition for his brand new orchestra of za 22.6 21:00 20:15 modular synthesisers and many speakers at the Concertgebouw’s 8.15 pm

Main Hall – the Valhalla of orchestral music. By setting up the tickets € 15 Aansluitend organiseert HF Young speakers on stage and in the auditorium, Benders wants to make studenten/CJP € 10 een spetterende afterparty in samenwerking met Entrée, de jonge- electronic music not simply in stereo, but with the transpar- HF Young/Entrée € 10 renclub van Het Concertgebouw en ency, dynamics and expressiveness of a symphony orchestra. Concertgebouworkest. Afterwards HF Young is organising a Something not to be missed by lovers of unheard sounds from wereldpremière spectacular after-party in collaboration as-yet unexplored musical landscapes. tem with Entrée, the Royal Concertgebouw en pe and Royal Concertgebouw Orchestra’s e l , youth club.

g g

l e

e e

selectie p

m d

e young € 15r 158 159 y EDUCATIE

Het Holland Festival organiseert diverse The Holland Festival organises various edu- educatieve activiteiten voor verschillende doel- cational activities for different target groups. groepen. Zo krijgen leerlingen van het Hyperion Pupils at the Hyperion Lyceum and the Lyceum en Open Schoolgemeenschap Bijlmer Open Schoolgemeenschap Bijlmer will have op maat gemaakte educatieprogramma’s en tailor-made educational programmes and workshops op en rond het festival. In samen- workshops during and around the festival. In werking met Frascati en Internationaal Theater collaboration with Frascati and International Amsterdam organiseert het festival een work- Theater Amsterdam, the festival will organ- shop voor professionele toneelschrijvers. Ook ise a workshop for professional playwrights. geven festivalkunstenaars, zoals regisseur Festival artists, such as Triptych (Eyes of One Daniel Fish van Triptych (Eyes of One on Another) on Another) director Daniel Fish (p 148), will (p 148), besloten masterclasses voor professio- also give master classes for professionals. - Daniel Fish Blow © Tei nals, en leden van het creatieve team van aus Members of the aus LICHT creative team LICHT (p 51) verzorgen colleges op de Universiteit (p 51) will give lessons at the University of Triptych 160 van Amsterdam. Amsterdam. 161 × HLL N FESTIV L

Als productiepartner van het Holland Festival ondersteunt Ammodo de totstandkoming van nieuwe (co)producties.

WWW /HLL N-FESTIV L HOOFDBEGUNSTIGER HOLLAND FESTIVAL THE HEAD AND LOAD / STELLA OLIVIER What’s hotelcasa.nl THE HEAD & THE LOAD LOS INCONTADOS: next? WHEN UN TRÍPTICO ACTRESS X STOCKHAUSEN SIN {X} II EIGHT ANTONY AND CLEOPATRA THE Opera Forward Festival - Homo Instrumentalis | maart AUS LICHT: MICHAEL AUS LICHT: LUCIFER EN Christies - Contemporary art fair | april World Press Photo - Photography festival | april EVA CURTAINS AUS LICHT: SAMENWERKEN Holland Festival - aus LICHT | mei - juni EN HET OPENEN VAN DE RUIMTE SUR Unseen - Photography fair | september LES TRACES DE DINOZORD CLOSE TURAN Art on Paper - Art fair | september DOKHT PELLÉAS ET MÉLISANDE DE ZES BRANDENBURGSE CONCERTEN NOT ANOTHER DIVA 10 DRAWINGS CRASH PARK – LA VIE D’UNE ÎLE ANTONY THE AND CLEOPATRA MITRA ROUGHHOUSE LE JEUNE NOIR À L’EPÉE DE SHOW KERSENTUIN VAN MANEN, FORSYTHE, ARQUÉS PAPER MUSIC TRIPTYCH (EYES OF ONE ON ANOTHER) PROCES CION: REQUIEM OF CONTINUES RAVEL’S BOLERO PARLEMENT DEBOUT INVISIBLE EXHIBITION VEHICLE PIKI PIKI LA DANSE DE LA RUE 19 CONGO THE WELCOME TABLE PARTITA FOR HERE EIGHT VOICES ELECTRO SYMPHONIC ORCHESTRA ENYANGENI / URSONATE DE DROOM VAN STOCKHAUSEN PARLEMENT DEBOUT PAISAJES PARA NO COLOREAR EYES ON ROBERT CONGO INVISIBLE EXHIBITION BEAUTIFUL ME HOME OF HOLLAND FESTIVAL

Bij de Westergasfabriek is altijd wat te doen.

Volg ons: R www.westergasfabriek.nl Hotel Casa Amsterdam foto: Janiek Dam. Until The Lions (Holland Festival 2015) in de Gashouder Holland Festival bij de NTR

Kijk en luister naar NPO 2, NPO Radio 4 en NPO 2 Extra ERVAREN VOLVO ZOEKT NIEUWE EIGENAAR

• Jonger dan 60 maanden Bent u op zoek naar een Volvo-occasion? Dan wilt u natuurlijk absolute zekerheid • Maximaal 150.000 km gereden over de kwaliteit. Daarom hebben we het Volvo Selekt-programma ontwikkeld: • 12 maanden garantieonbeperkte kilometergarantie eerst kiezen we de beste auto’s. Onze technici upgraden vervolgens de software • Volvo Selekt Health-checklist gecontroleerd en controleren de auto’s op meer dan 100 punten om de Volvo-kwaliteit te door de erkende Volvo-dealer. garanderen. Tot slot voegen we de rust van 12 maanden Europese garantie toe. • Gratis 24 uur wegenhulp in heel Europa Omdat bij Volvo Selekt alles om u draait houden we er zelfs rekening mee dat uw • Omruilgarantie 30binnen dagen/1500 30 dagen/1500 km km auto ondanks alles niet bevalt. Daarom kunt u uw Volvo Selekt-occasion binnen 30 • Complete software-upgrade van dagen of 1500 kilometer altijd omruilen. Zo bieden we u de veiligste manier om motormanagement & aandrijﬂ ijn een Volvo-occasion te kopen.

VOLVOCARS.nl/SELEKT

Meeuwenlaan 128 - Amsterdam-Noord - T 020-6369222 - www.vloten-amsterdam.nl

ALBERT VERLINDE PRESENTEERT DE STAGE ENTERTAINMENT PRODUCTIE Ik theater, IN SAMENWERKING MET ROBERT FOX EN JONES/TINTORETTO ENTERTAINMENT dus lees ik Scènes EN THE NEW YORK THEATRE WORKSHOP

Theatermagazine Scènes trakteert je ieder nummer op heel 1 jaar veel kijktips, bevlogen recensies, verrassende gesprekken nummers met acteurs en actrices, regisseurs en cabaretiers, unieke 6 €29,95 kijkjes achter de schermen en warme verhalen waarin leven en werk van onze theatericonen worden gevierd. Kortom, €15,– LAZARUS een must voor iedere theaterliefhebber. DOOR DAVID BOWIE + ENDA WALSH 49 % WWW.SCENES.NU/AANBIEDING korting GEÏNSPIREERD OP DE ROMAN THE MAN WHO FELL TO EARTH DOOR WALTER TEVIS

REGIE IVO VAN HOVE Ik dans, dus lees ik Dans Magazine

Dans Magazine is hét tijdschrift voor iedereen met een passie voor dans. Boordevol dansnieuws, 1 jaar interviews, reportages & veel aandacht voor de 6 nummers ‘WILD, nieuwste danstrends & dansproducties van nu. €36,95 FANTASTICAL, Bovendien gunt Dans Magazine je ieder nummer €17,50 een exclusief kijkje achter de schermen. Dans EYE-POPPING. Magazine is een tijdschrift dat je niet mág missen! 49 % korting WWW.DANSMAGAZINE.NL/AANBIEDING A SURREALISTIC TOUR DE FORCE.’ ROLLING STONE Jaarabonnement Scénes (6 nrs) het 1e jaar van € 29,95 voor € 15,– Jaarabonnement Dans Magazine (6 nrs) het 1e jaar van € 36,95 voor € 17,50

Ik kies voor een factuur (€4,45 administratiekosten) NAAM Ik machtig Virtúmedia het abonnementsgeld jaarlijks van mijn rekening af te schrijven ADRES

POSTCODE IBANREKENINGNR. EVANS PHOTO- GAVIN

PLAATS HANDTEKENING

TELEFOON Stuur deze bon in een envelop naar: SLECHTS 3 MAANDEN IN NEDERLAND Uitgeverij Virtùmedia, Antwoordnummer 7086, 3700 TB Zeist (Binnen Nederland kan dit zonder postzegel!) VANAF 3 OKTOBER DELAMAR THEATER E MAIL Een abonnement wordt aangegaan voor de opgegeven periode en wordt daarna automatisch voortgezet voor onbepaalde tijd. Binnen de eerste abonnementstermijn kan het abonnement alleen tegen het einde van de overeengekomen abonnementstermijn worden beeindigd, met inachtneming van een opzegtermijn van twee maanden. Welkomstgeschenken worden toegestuurd na BOWIELAZARUS.NL betaling van het abonnementsgeld. HF2019 Wij bezorgen u graag een leuk programma 12 13 14 19 Veel plezier het komend seizoen

Opera Forward Festival Forward Festival Festival ’19

Forward

18 feb 28 feb — 10 maart 10 maart operaforward.nl Tickets & info Tickets & info

Holland Festival Ticketservice Kunstvakstudenten Holland Festival Ticket Service Art students • hollandfestival.nl Kunstvakstudenten kunnen met een speciale • hollandfestival.nl Art students can use a special last-minute pass • [email protected] pas voorstellingen lastminute bezoeken voor • [email protected] to attend performances for € 6. You can regis- • Festivalkassa Internationaal Theater € 6. Aanmelding verloopt via hollandfestival.nl. • Festival Box Office Internationaal Theater ter at hollandfestival.nl. Amsterdam, Leidseplein 26 Amsterdam, Leidseplein 26 telefoon: 020 – 523 77 87 Lastminute-aanbiedingen telephone: +31 (0)20 – 523 77 87 Last-minute offers maandag t/m zaterdag, 12:00 – 18:00, Schrijf u in voor onze lastminute-nieuwsbrief via Monday–Saturday 12am – 6pm, Sign up at hollandfestival.nl for our last-minute vanaf 26 mei alle dagen van de week hollandfestival.nl. U ontvangt dan tijdens het from 26 May all days of the week news letter. During the festival you will receive Tickets zijn op de voorstellingsdatum tot 12:00 festival ’s avonds een e-mail waarmee u de vol- Tickets can be purchased from the Holland emails in the morning which you can use to buy te koop via Holland Festival Ticketservice. Na gende dag aan de kassa van het betreffende Festival Ticket Service up to 12 pm on the date discounted tickets at the relevant theatre’s 12:00 kunt u terecht bij de voorstellingslocatie. theater voordelig kaartjes kunt kopen. of the performance. After 12 pm tickets can be box office that evening. Theater Amsterdam en Cultureel Educatief purchased at the performance venue. Centrum hebben vanaf een uur voor aanvang Na aanvang geen toegang There will be a box office at Theater Amster- No admission after a performance een kassa op locatie van de betreffende voor- Na aanvang van de voorstelling is toegang niet dam and Cultureel Educatief Centrum one has started stelling. De kassa van de Gashouder (aus LICHT) meer mogelijk. Als er een pauze is, kunnen we hour before the relevant performance. The Admission is not possible after a performance zal twee uur voor aanvang geopend zijn. u alsnog binnenlaten. Er wordt geen restitutie box office at the at the Gashouder (aus has started. If there is an interval, you may be verleend. LICHT), will be open two hours before the admitted at this time. You will not be refunded. Verkoop via locaties performance. Tickets kunnen vanaf 25 februari ook gekocht Inleidingen en Meet the artist Introductions and Meet the artist worden bij de theaters en concertzalen waar Geen mogelijkheid om bij een inleiding aan- Sales at venues Are you unable to attend an introduction, but de betreffende voorstelling plaatsvindt. Hier wezig te zijn, maar wel geïnteresseerd in meer From 25 February tickets can also be pur- you are interested in more information about kunnen ticketingkosten in rekening worden informatie over de voorstelling? Geen nood, een chased at the theatre or concert hall where the performance? Don’t worry, some of the in- gebracht. aantal inleidingen en nagesprekken wordt live the performance will take place. These sales troductions are streamed live on the Holland gestreamd via de Holland Festival-app. Zo blijft points may charge ticketing fees. Festival app, so you can always keep Uitverkochte voorstellingen u altijd op de hoogte. up-to-date. Bij sommige uitverkochte voorstellingen stelt het Sold-out performances Holland Festival een wachtlijst in. Meld u aan via Holland Festival App The Holland Festival has a waiting list for Holland Festival App de website voor de voorstelling die u wilt bezoe- Download de gratis Holland Festival-app in de some sold-out performances. After registering You can download the app from the App Store ken en u ontvangt per e-mail informatie als er App Store en via Google Play. Hiermee bent u for the performance in question on our web- and Google Play for free. With this app you will weer tickets beschikbaar zijn. altijd op de hoogte tijdens het festival. De app site, you will be informed when tickets are always be up-to-date during the festival. It is is de ideale aanvulling op de website en het available again. the perfect complement to the website and the Kortingsregelingen gedrukte programma. Natuurlijk kunt u er ook printed programme. You can of course also buy Voorwaarden en bestellen: hollandfestival.nl. kaartjes mee kopen. Discounts tickets with it. Terms & conditions and ticket orders: Studenten, CJP Holland Festival Blog hollandfestival.nl. Holland Festival Blog Er is voor bijna alle voorstellingen een korting Holland Festival Blog is de online festivalkrant The Holland Festival Blog is the Holland Festi- voor studenten en houders van een CJP-pas. van het Holland Festival. Tijdens het festi- Students, CJP val’s online festival news magazine. During the Deze kunnen het Holland Festival al bezoeken val publiceren we elke dag het laatste nieuws, Students and CJP pass holders pay a reduced festival, we will publish the latest news, back- vanaf € 8. Bezoekers moeten hun CJP-pas of achtergrondverhalen, interviews, foto- en video- rate for almost all performances. They can ground stories, interviews, photos and video studentenkaart kunnen tonen bij de reportages op hollandfestival.nl. visit the Holland Festival for as little as € 8. reports daily on hollandfestival.nl. toegangscontrole. Visitors must be able to show their CJP or stu- Meer informatie dent pass at admission. More information HF Young Meer informatie over onder andere voorstellin- Go to hollandfestival.nl for more information Leden van HF Young kunnen voor € 20/€ 10 gen, locaties, foto’s, videobeelden en gratis te HF Young about the performances, venues, photos, naar geselecteerde voorstellingen. p 20 downloaden programmaboeken vindt u op HF Young members can attend a selection of videos, and free downloadable evening 176 hollandfestival.nl. performances for € 20/€ 10. p 20 programmes. 177 Televisie & radio Locaties

Televisie Radio De Balie Nationale Opera & Ballet NTR en VPRO, beide mediapartner van Holland NTR zendt al vele jaren een groot aantal Kleine-Gartmanplantsoen 10 Amstel 3 Festival, besteden in de festivalperiode aan- Holland Festivalconcerten uit op NPO Radio 4. t 020 – 553 51 00, debalie.nl t 020 – 625 54 55 dacht aan de festivalprogramma’s op NPO 2. Kijk vanaf 1 mei voor het uitzendschema op operaballet.nl Kijk vanaf 1 mei voor programma’s, data en tijd- hollandfestival.nl en radio4.nl. Cultureel Educatief Centrum (CEC) stippen op: hollandfestival.nl, ntr.nl en vpro.nl Bijlmerdreef 1289, cec-amsterdam.nl OT301 For many years, NTR has broadcast numerous Overtoom 301 During the festival, Holland Festival media part- Holland Festival concerts on NPO Radio 4. You Het Concertgebouw t 020 – 412 29 54 ners NTR and VPRO will cover the festival on can view this year’s schedule from 1 May on Concertgebouwplein 10 ot301.nl NPO 2. Dates and times will be published from hollandfestival.nl and radio4.nl t 0900 – 671 83 45 (€ 1 per gesprek) 1 May on hollandfestival.nl, ntr.nl and vpro.nl. concertgebouw.nl Podium Mozaïek Bos en Lommerweg 191 Eye Filmmuseum t 020 – 580 03 80 IJpromenade 1 podiummozaiek.nl t 020 – 5891400, eyefilm.nl Park Frankendael Frascati Middenweg Nes 63 park-frankendael.nl t 020 – 626 68 66 frascatitheater.nl Stedelijk Museum Museumplein 10 Vereniging Ons Suriname t 020 – 573 29 11 Hugo Olijfveldhuis stedelijk.nl Zeeburgerdijk 19-a theblackarchives.nl Theater Amsterdam Danzigerkade 5 Internationaal Theater Amsterdam t 020 – 705 50 55 Leidseplein 26 theateramsterdam.nl t 020 – 624 23 11 ita.nl Westergasfabriek Gashouder Klönneplein 1 Koninklijk Theater Carré westergasfabriek.nl Amstel 115 - 125 t 0900 – 25 25 255 (€ 0,45 p/m) Westergasfabriek Het Ketelhuis carre.nl Pazzanistraat 4 t 020 – 684 00 90 Melkweg Expo ketelhuis.nl Marnixstraat 409 Ingang via MILK Zuid-Afrikahuis t 020 – 531 81 81 Keizersgracht 141 –c melkweg.nl t 0206249318 zuidafrikahuis.nl Muziekgebouw Piet Heinkade 1 t 020 – 788 20 00 178 muziekgebouw.nl 179 Maak het Holland Festival mee en word vriend!

Ieder jaar haalt het Holland Festival het beste Hartsvriend wat er aan podiumkunsten in de wereld te zien Vanaf € 5.000 per jaar bent u Hartsvriend. is naar Amsterdam. Het festival vindt plaats Als Hartsvriend nodigen we u uit om dichter bij op culturele podia en onverwachte loca- de makers te komen. Met gelijkgestemden en ties door de hele stad. Bezoekers ontmoeten gasten van het festival verwelkomen we u graag elkaar daar in een gastvrije en feestelijke sfeer op speciale gelegenheden en geven we u een en hebben altijd iets om over te praten: het blik achter de schermen. spraakmakende werk van de kunstenaars en de onweerstaanbare magie van theater en muziek. Governors Het Holland Festival kan niet gemaakt worden De grootste particuliere giften ontvangt het zonder de steun van particuliere donateurs. festival van de Governors, die ook met hun Wordt u ook Vriend? expertise, inhoudelijke betrokkenheid en netwerk bijdragen aan het succes van het Holland Liefhebber Festival. Wilt u meer weten over Governorschap, Vanaf € 55 per jaar bent u al Liefhebber. U ont- neemt u dan contact op met Leonie Kruizenga, vangt het programmaboek als eerste, u heeft via 020-7882118 of leonie.kruizenga@hollandfes- voorrang bij de kaartverkoop en u krijgt korting tival.nl. op tickets. Geefwet Begunstiger Het Holland Festival heeft een culturele ANBI- Vanaf € 250 per jaar (of € 21 per maand) bent u status. Daarom zijn giften aftrekbaar voor de Begunstiger. U ontvangt dezelfde voordelen als inkomstenbelasting. Sinds 2012 is de Nieuwe de Liefhebbers, u heeft recht op vrijkaarten en u Geefwet van kracht. Deze regeling maakt ontvangt uitnodigingen om achter de schermen schenken nog voordeliger. Onder de nieuwe van het festival te kijken. Geefwet mogen giften aan het Holland Festival voor 125% worden afgetrokken van de inkomsten- Jonge Begunstiger – t/m 42 jaar belasting. Hiervoor geldt een plafond voor het Vanaf € 250 per jaar (of € 21 per maand) ben totaal aan giften van € 5.000. je Jonge Begunstiger. Laat jij je inspireren door internationale podiumkunsten? Wil je meer Raadpleeg voor meer informatie weten over de kunstenaars die je in het Holland hollandfestival.nl en lees verder onder Festival mee op avontuur nemen? Als Jonge Steun HF. Of neem vrijblijvend contact op Begunstiger maak je deel uit van de toekomst met Liza Meulenbroek, via 020-7882120 of van het Holland Festival. Sluit je nu aan bij deze [email protected]. bijzondere groep en geniet extra!

Beschermer Vanaf € 1.500 per jaar (of € 125 per maand) © Mauricio Esguerra Mauricio © bent u Beschermer. Als dank voor uw aanzienlijke bijdrage aan de internationale programmering van het Holland Festival, ontvangt u een uitnodiging voor de openingsvoorstelling en bijeenkomsten, naast vrijkaarten en andere voordelen. Los Incontados: un tríptico un Incontados: Los 180 181 Support the Holland Festival Nalaten aan het Holland Leave a legacy or a bequest and become a Friend! Festival

Every year the Holland Festival brings world class Hartsvriend Het Holland Festival gelooft dat podiumkunsten The Holland Festival believes that live, perform- international performing arts to Amsterdam. For € 5,000 a year you can be a Hartsvriend. bijdragen aan een betere wereld. Kunst verruimt ing art can contribute to a better world. Art The festival is staged at theatres, concert halls As a Hartsvriend we invite you to get closer to de blik van de toeschouwer. Daarvoor vraagt expands the viewer’s horizon. It requires effort and unexpected venues throughout the city. the artists. We are pleased to welcome you, het wel iets: stil zitten, telefoon uitzetten en over- from the audience: sitting still, turning off the Visitors meet in a welcoming and festive atmos- along with like-minded people and festival gave aan het kunstwerk. Die investering levert phone and surrendering to the art work. This phere and always have something to talk about: guests, to special occasions and behind the een ander perspectief op – een blik op andere investment and concentration offers a differ- the artists’ high-profile and innovative work and scenes. mensen, andere levens, andere keuzes – en ent perspective – a look at other people’s lives the irresistible magic of theatre and music. The zorgt ervoor dat toeschouwers verrast, geschokt and their choices, which can lead to surprising or Holland Festival cannot be made without the Governors of ontroerd worden. shocking insights and move the viewer. support of private donors. Please join us and The generous, multi-year support of the become a Friend. Governors not only consists of a financial com- Het festival neemt al ruim eenenzeventig jaar For over 71 years the festival has played a lead- ponent. With their expertise, active involvement het voortouw bij de introductie van nieuwe ing role in the introduction of new names to a Liefhebber and network they contribute significantly to the namen bij een groot publiek. Met zijn pro- large audience. It invests in artistic venture cap- For € 55 a year you can be a Liefhebber. success of the Holland Festival. If you would like grammabudget beschikt het over artistiek ital, which produces unforgettable eye-opening You are the first to receive the programme book, to know more about Governorship, please con- durfkapitaal en de investering daarvan levert and exciting experiences. can purchase tickets before the general public tact Leonie Kruizenga, at +31 (0)20-7882118 or onvergetelijke eyeopeners en enerverende and get discounts. [email protected]. ervaringen op. Remembering the Holland Festival by leaving a gift in your will, no matter what size, allows the Begunstiger Fiscal benefits U kunt het Holland Festival opnemen in uw tes- festival to build and develop its work for future From € 250 a year (or € 21 a month) you can be Since 2012 there is a special tax law in place, tament. Via een erfstelling of legaat kunt u na generations. We are happy to discuss the pos- a Begunstiger. You have the same benefits as which makes it more advantageous to make uw overlijden een belangrijke bijdrage leve- sibilities with you. For more information, please Liefhebbers, you receive complimentary tickets a charitable donation. This so called Geefwet ren om het Holland Festival ook in de toekomst contact Leonie Kruizenga, via +31 (0)20 7882118 and are invited to tour behind the scenes and to allows you to claim your donations to organi- mogelijk te maken. Nalatenschappen in de vorm or [email protected]. other special events. zations with a cultural ANBI status for 125%. The van een legaat of erfstelling zijn eenvoudig te Holland Festival has such an ANBI status. The fis- regelen via de notaris. Wij denken graag met u Jonge Begunstiger – up to the age cal advantage is valid for donations that total a mee over de mogelijkheden. of 42 maximum of € 5,000 annually. Voor meer informatie kunt u terecht bij From € 250 a year (or € 21 a month) you can be Leonie Kruizenga, via 020-7882118 of a Jonge Begunstiger. Are you inspired by inter- For more information please visit [email protected]. national performing arts? Do you want to know hollandfestival.nl, ‘Support HF’ or contact more about the artists who take you on adven- Liza Meulenbroek, on +31 (0)20 7882120 or tures during the Holland Festival? As a Jonge [email protected]. Begunstiger you are part of the festival’s future. Join this special group now and enjoy even more!

Beschermer From € 1,500 a year (or € 125 a month) you can be a Beschermer. To thank you for your sig- nificant contribution to the Holland Festival’s international programming you will receive an invitation for the official opening and special events, as well as complimentary tickets and other benefits.

182 183 Holland Festival bedankt: Holland Festival would like to thank:

Governors Ronald Bax en Frank Lunenburg G.J. van den Bergh en C. van den Bergh-Raat Leni Boeren Jéhan van Dijk Bernard en Ineke Dijkhuizen Jeroen Fleming Arent Fock H.J. ten Have en G.C. de Rooij J. Kat en B. Johnson Ton en Maya Meijer-Bergmans Françoise van Rappard-Wanninkhof M. Sanders Tom de Swaan Elise Wessels-van Houdt

Governors die anoniem wensen te blijven. Governors who choose to be anonymous.

Hartsvrienden De zes Brandenburgse Concerten © Anne van Aerschot R.F. van den Bergh, Kommer en Josien Damen, Monique Laenen en Titus Darley, A. van der E. Hummelen, Wendy van Ierschot, Yolanda Sabine van Delft-Vroom, J. Fleury, V. Halberstadt, Linden-Taverne, F. Mulder, Adriaan en Glenda Jansen, P. Jochems, Jan de Kater, Ytha Jonge Begunstigers Nienke van den Hoek en Alexander Ribbink, Nühn-Morris, G. van Oenen, Marinus Pannevis Kempkes, J. Keukens, E. Kocken, Bas Köhler, Helene Bakker, Aram Balian, Ilonka van den Isaäc en Francien Kalisvaart, Giovanna en Caroline Polak, H. Pinkster, Pim en Antoinette A. Ladan, M. Le Poole, M. Leenaers, K. Leering, Bercken, Femke Blokhuis, Quirijn Bongaerts, Kampouri Monnas, Luuk H. Karsten, Kristine Polak, H. Sauerwein, Lisette Schuitemaker en Jos M. Levenbach, T. Liefaard, A. Ligeon, T. Lodder, Melanie Bosveld, Jonne ter Braak, Dirk Dekker, Kohlstrand, Joost en Marcelle Kuiper, Cees van Merendonk, C.W.M. Schunck, A.N. Stoop en R. Mackenzie, D. van der Meer, E. van der Meer- Matthijs Geneste, Hagar Heijmans, Ric van Lafeber, Emma Moloney, Sijbolt Noorda en S. Hazelhoff, Wolbert en Barbara Vroom, Blok, A. de Meijere, E. Merkx, Jaap Mulders, Holthe tot Echten, Brendon Humble, Jort van Mieke van der Weij, Ben Noteboom, Robert P. Wakkie, Martine Willekens, O.L.O. en Tineke H. Nagtegaal, La Nube, Kay Bing Oen*, P.M. Op Jaarsveld, Aron Kovacs, Judith Lekkerkerker, Jan en Mélanie van Ogtrop-Quintus, Jeroen de Witt Wijnen-Jansen Schoonhoven de Coul, E. Overkamp en A. Verhoog, P. Price, Gustavo López, Pieter van der Meché, Frans Ouwehand, Marsha Plotnitsky, Anthony en F. Racké, H. Ramaker, Wessel Reinink, Muller, Boris van Overbeeke, Jill Pisters, Menzo Melanie Ruys, Rob van Schaik en Wijnanda Begunstigers L. Remarque-van Toorn, M. Roozen, A. Schneider, Reinders, Peter Ruys, Guus Schaepman, Eerke Rutten, Ingeborg Snelleman en Arie Vreugdenhil, B. Amesz, A. van de Beek en S. van Basten H. Schnitzler, G. Scholten, Joanne Schouten, Steller, David van Traa, Frank Uffen, Frank Coen Teulings en Salomé Bentinck, Patty Batenburg, Ellen Birnie, Co Bleeker*, Jasper E. Schreve-Brinkman, R.W. Siemers en I. Janssen, Verschoor, Tristen Vreugdenhil, Lonneke van Voorsmit, Hans Wolfert en Marijke Brinkman Bode, K. Bodon, Jan Bouws, E. Bracht, W.L.J. P. Smit, G. Smits, A. Sonnen, W. Sorgdrager en der Waa Bröcker, F. van den Broek, G. Bromberger, F. Lekkerkerker, K. Spanjer, Reinout Steenhuizen, Beschermers D. de Bruijn, G. van Capelleveen, M. Daamen, Farid Tabarki, C. Teulings, H. Tjeenk Willink, Vrienden die anoniem wensen te blijven. Lodewijk Baljon en Ineke Hellingman, Maarten J. Dekker, M. Doorman, Sylvia Dornseiffer, Chr. A. Tjoa, M. Tjoe-Nij, Y. Tomberg, Kurt Tschenett Friends who choose to be anonymous. Biermans en Helena Verhagen, S. Brada, van Eeghen*, Ch. Engeler*, E.L. Eshuis*, Sandra en Sasha Brunsmann, H. van der Veen, Frans en Dorry Cladder-van Haersolte, J. Docter Geisler, Susan Gloudemans, E. de Graaff Van M.T.F. Vencken, R. Verhoeff, A. van Vliet, Liefhebbers en E. van Luijk, Huub A. Doek, L. Dommering- Meeteren, F. Grimmelikhuizen, D. Grobbe, R. Vogelenzang, M.M. de Vos van Steenwijk, Alle all 631 Liefhebbers. van Rongen, E. Granpré Moliere, M. Grotenhuis, Annelies Heidstra en Renze Hasper, A. Wertheim, M. Witter, M. van Wulfften Palthe, S. Haringa, J. Houwert, W. en J. Jansen-Straver, J. Hennephof, G. van Heteren, L. van Heteren, M. Yazdanbakhsh, P. van der Zant, M.J. Zomer, R. Katwijk, R. Kupers en H. van Eeghen, S. Hodes, J. Hopman*, J. Houtman, P. van Zwieten en N. Aarnink 184 *extra bijdrage *additional contribution 185 Trefwoorden Keywords

A D Het Nationale Ballet p 137 M Abderhalden, Heidi p 53 Dabashi, Hamid p 55 HF Young p 20 Maeterlinck, Maurice p 69 Abderhalden, Rolf p 53 Darvishi, Aftab p 66 Magnin, Pierre Henri p 53 Actress p 138 Debussy, Claude p 68 I Mahlangu, Nhlanhla p 92, 94 Afropean p 156 De Clercq, Eddy p 157 Identiteit p 101 Mambembe, Roger p 85 Akbari, Sarah p 66 De droom van Stockhausen p 49 IVKO-school p 51 Mambéty, Djibril Diop p 27 Al Malik, Abd p 27, 132 Defence of the Less Good Idea p 92 Mapa Teatro p 52 Ame, Robert p 139 De Keersmaeker, Anne Teresa p 70 J Mapplethorpe, Robert p 148 Antony and Cleopatra p 86 De kersentuin p 130 Jafari, Peyman p 55 Maqoma, Gregory p 33, 92, 102 Arditti Quartet p 49 De Nationale Opera p 40, 68 Jansen, Boudewijn p 65 Mardo, Majd p 131 Arqués, Juanjo p 137 Denève, Stéphane p 69 Johannesburg: city of 1000 faces p 54 Marx, Gerhard p 91 Arrington Tuttle, Korde p 148 Dessner, Bryce p 148 McBurney, Simon p 130 Asko|Schönberg p 148 De zes Brandenburgse Concerten p 70 K McFadden, Claron p 126 Associate artists p 14, 15, 19, 27, 60, 117, 118, 119 Dias, Sofia p 86 Kabako, Richard p 63 Meet the artists p 25 Atra Bilis Teatro p 125 Díaz, Juan Ernesto p 53 Kentridge, William p 14, 33, 58, 60, 92, 94, 116, Michael p 43 Audi, Pierre p 41 Dziedzic, Wojciech p 41 134, 135, 145 Miller-Heidke, Kate p 65 aus LICHT p 40 Khorrami, Nasrin p 66 Miller, Philip p 33, 145 E Kolk, Livia p 65 Minailo, Sjaron p 51 B Educatie p 51, 161 Kondek, Chris p 41 Misala, Bogumił p 153 Bach, Johann Sebastian p 71 Eelman, Vakil p 65 Koninklijk Concertgebouworkest p 69 Mitra p 126 Ballet of Difference p 129 Eight p 64 Koninklijk Conservatorium Den Haag p 40, 43 Moka, Franck p 85 Beautiful Me p 102 Electro Symphonic Orchestra p 158 Koor van De Nationale Opera p 69 Montessuis, Joachim p 63 Benders, Colin p 158 Ensemble Schauspiel Köln p 129 Kremerata Baltica p 122 Mosk, Theun p 65 Bester, Gerard p 103 Enyangeni / Ursonate p 94 Kremer, Gidon p 122 Mozart, Wolfgang Amadeus p 63 Beyer, Amandine p 70 Eyes on Robert p 150 Kumbonyeki, Jeannot p 105 Mwamba, Yves p 56 Black Heritage Tour p 97 Blind Mass Orchestra p 92 F L N Boekentafel p 96 Film op zondag p 26 Lace, Bronwyn p 89 Naghshbandi, Siavash p 66 B’Rock Orchestra p 70 Fish, Daniel p 148 La danse de la rue 19 p 105 Nationaal Gemengd Jeugdkoor p 44 Forsythe, William p 137 Lakerveld, Miranda p 12, 66 Nationaal Jongenskoor p 44 C Frascati-programma associate artists p 80 Landloos p 112 Nationaal Kinderkoor p 44 Charles Lwanga Choir of Kisangani p 63 Layera, Marco p 140 Nationaal Vrouwen Jeugdkoor p 44 Chronicle of Current Events p 122 G Le jeune noir à l’epée p 132 Nedaei, Niloofar p 66 CJP p 22 Geef een Toegift p 23 León, Jorge p 126 Nederlands Kamerkoor p 65, 138 Codarts p 44 Geen tempel, geen drempel p 23 Levental, Ekaterina p 66 Négritude p 100 Collectif Faire-Part p 107 Glissant, Édouard p 12 LICHT p 38 Nietvelt, Chris p 131 Congo p 78, 108 González, Tomás p 141 Liddell, Angélica p 125 Nilper Orchestra p 66 Conservatorium van Amsterdam p 51 Linyekula, Faustin p 11, 14, 56, 60, 62, 76, 120 North, Alex p 86 Context p 50 H Locaties p 179 Not Another Diva ... p 112, 120 Cooper, Shane p 91 Hawthorne, Nathaniel p 125 Los Incontados: un tríptico p 52 Nowy Teatr p 152 Crash Park, la vie d’une île p 72 Hazaveh, Tahere p 66 Lucifer en Eva p 44 Cunningham, Darren p 139 Heger, Adrian p 43 Lupa, Krystian p 12, 152 Helicopter String Quartet p 49 Lushaba, Hlengiwe p 120 Hendrix, Jimi p 63 186 187 Trefwoorden Keywords

O Serebrennikov, Kirill p 122 Vumilia Muhindo, Antoine p 63 One World in Relation p 111 Seyed-Gohrab, Ashgar p 66 Vuyani Dance Theatre p 102 Opera in het park: Pelléas et Mélisande p 146 Sibisi, Thuthuka p 33 Orecchia Zúñiga, Renato João p 92, 186 Siegal, Richard p 129 W Skidmore, Jeffrey p 46 Weerkeren p 29 P Slegers, Bart p 131 Weinberg, Mieczysław p 122 Paisajes para no colorear p 140 Stockhausen, Karlheinz p 13, 36, 40, 43 Paper Music p 118, 145 Stockhausen Sin {x} II p 138 Z Parlement debout p 56 Stockhausen-Stiftung für Musik p 40 Zadeh, Behzad Hassan p 66 Pärt, Arvo p 63 Studios Kabako p 12, 15, 62, 85, 120 Partita for 8 voices p 142 Subbacultcha x Holland Festival Club Night p 151 Pasveer, Kathinka p 41 Sur les traces de Dinozord p 62, 78 Pelléas et Mélisande p 68, 146 Persian culture on the global scene p 55 T Phuphuma Love Minus p 92 Teatro Nacional D. Maria II p 86 Piki Piki p 85 Ten Drawings for Projection p 11, 58, 117 Post-Colonial Body p 110 The Centre for the Less Good Idea p 89, 91, 92, Proces p 152 94 Py, Oliver p 69 The Dark Edition p 28 The Head & The Load p 18, 33 Q The Invisible Exhibition p 89 Qu’Allah bénisse la France p 27 The Scarlet Letter p 125 Quesne, Philippe p 72 The Welcome Table p 98 Tolinga, Huguette p 105 R Touki Bouki p 27 Raad, Walid p 135 Triptych (Eyes of One on Another) p 148 Reiter, Eva p 126 Tsjelovek s kinoapparatom p 27 Requiem Request p 92 Turan Dokht p 55, 66 Reuss, Daniel p 46 Rodrigues, Tiago p 86 U Roomful of Teeth p 142, 148 Universiteit van Amsterdam p 51 Roozbehi, Arash p 66 Roriz, Vítor p 86 V Rosas p 70 van Dam, George p 126 Roughhouse p 129 van Den Heuvel, Bart p 66 Royal Northern College of Music p 44 van der Aa, Michel p 64 Van Manen, Forsythe, Arqués p 137 S van Manen, Hans p 137 Sabin, Djino Alolo p 85 Vargas, Ximena p 53 Samenwerken en het openen van de ruimte Vehicle p 91 p 46 Vertov, Dziga p 27 Sandberg Instituut p 51 Verzet p 106 Scholten van Aschat, Gijs p 131 Verzwegen verhalen p 134 Schönebaum, Urs p 41 Vrije Academie p 51 188 Schwitters, Kurt p 11 Vuillard, Éric p 108 189 Organisatie Organisation Colofon Colophon Follow us

raad van toezicht supervisory board productie production samenstelling compilation Martijn Sanders, voorzitter chairman Han van Poucke, hoofd productie head of Norbert Bode hollandfestival Gert-Jan van den Bergh production Ravian van den Hil Mavis Carrilho Sigi Giesler, artistiek producer/coördinator aus Annemieke Keurentjes hollandfestivalyoung Astrid Helstone LICHT artistic producer/co-ordinator aus LICHT Annet Lekkerkerker Jet de Ranitz Hidde Bisschop Erna Theys hollandfestival Tom de Swaan Ad van der Koog Jochem Valkenburg Ilaria Forciniti hollandfestival directie management Rosa Hendriks redactie editors hollandfestivalams Annet Lekkerkerker, directeur general director Djoere de Jong Vincent Kouters Levar Matroos Erna Theys programmering programming Hans Oosterhaven Moniek de Zeeuw klimaatneutraal natureOffice.com | NL-077-936629 Annemieke Keurentjes, programma-manager Peter Poel gedrukt programming director dance & theatre Romy Rigter tekst & interview text & interview Jochem Valkenburg, programma-manager David Frerichs, stagiair intern Vincent Kouters programming director music & music theatre Ravian van den Hil, programmamaker technische productie eindredactie tekst text editor programme maker technical production Karen Welling Peter Romkema, technisch coördinator development development technical co-ordinator vertaling translation Leonie Kruizenga, hoofd development Wannes van der Veer Brendan Monaghan development director Tiedo Wilschut Ghislaine Huizinga (tot 1 augustus) Erik Borgman, boventiteling surtitles ontwerp design Liza Meulenbroek thonik Esther van der Veldt (verlof tot 1 augustus) bedrijfsvoering operations Mimy Jadoenathmisier, aus LICHT Servaas Hensen, hoofd bedrijfsvoering lay-out layout Berbe Maltha, stagiaire intern head of operations Mark Drillich, Erna Theys Joke van der Helm communicatie & marketing Rianne Meehan advertentieacquisitie advertising Wijzigingen voorbehouden. Holland Festival communication & marketing Ellen Bijsterbosch acquisition heeft getracht alle rechthebbenden te achter- Norbert Bode, hoofd communicatie & marketing Marian van Wijngaarden Gertjan Pruim halen. Diegenen die menen alsnog aanspraken communication & marketing director te kunnen maken, wordt verzocht contact op te Moniek de Zeeuw, hoofd communicatie & marke- HF Young Circle drukker printed by nemen. ting a.i. director communication & marketing a.i. Ikenna Azuike Tuijtel Henny Knap-Go, archief archive Hassina Bahar All information and programmes are subject Vincent Kouters, tekst copywriter Victorine Dijkstra oplage circulation to change. The Holland Festival has done its Gertjan Pruim Steven van den Haak 60.000 utmost to notify all legal claimants. Any person An De Ridder, perschef press officer Omar de Jong claiming rights to material contained herein is Runa Stam, ticketing Andrea Kristić verschijningsdatum date of requested to contact the Holland Festival. Erna Theys Naomi van der Linden publication Kenza Cruden, stagiaire intern Rick Nelson 25 februari 2019 Holland Festival Suzanne Wolfert, stagiaire intern Bart Truijens Piet Heinkade 5 Cornell Vernooij 1019 BR Amsterdam Esther Zijtregtop t +31 (0)20 – 788 21 00 [email protected] 190 hollandfestival.nl 191 192 wo do vr za zo ma di wo do vr za zo ma di wo do vr za zo ma di wo do vr za zo 29.5 30.5 31.5 1.6 2.6 3.6 4.6 5.6 6.6 7. 6 8.6 9.6 10.6 11.6 12.6 13.6 14.6 15.6 16.6 17.6 18.6 19.6 20.6 21.6 22.6 23.6 Met dank aan Diverse Theater Theater Theater kruising Carré Carré Carré Nationaal Hugo Olijf- De Balie Stedelijk Nationaal Melkweg Melkweg Melkweg Melkweg Melkweg Melkweg locaties Amsterdam Amsterdam Amsterdam Gulden Kruis- De zes De zes De zes Monument veldhuis Verzwegen Museum Monument Galerie Galerie Galerie Galerie Galerie Galerie The Head & The Head & The Head & pad/Kelber- Brandenburgse Brandenburgse Brandenburgse op de Dam The Welcome Verhalen William op de Dam Eyes on Robert Eyes on Robert Eyes on Robert Eyes on Robert Eyes on Robert Eyes on Robert SUBSIDIËNTEN The Load The Load The Load genpad Concerten Concerten Concerten Black Table – Verzet 20:00 Kentridge en Black 11:00-1:00 11:00-1:00 11:00-1:00 11:00-3:00 11:00-3:00 11:00-1:00 20:30 15:00, 20:30 p 33 Parlement 20:15 p 70 20:15 p 70 20:15 Heritage Tour 15:00 p 134 Walid Raad Heritage Tour p 150 p 150 p 150 p 150 p 150 p 150 Opening 2019 20:30 debout p 70 12:00 p 106 20:00 12:00 p 33 p 33 Zuid- 15:00 p 56 podium Cultureel p 97 p 135 p 97 park OT301 Concert- Nationaal Afrikahuis Mozaïek Educatief Frankendael Subbacultcha gebouw Monument do 9.5 Johannes - Hamid Dabashi Centrum Opera in het x Holland Electro op de Dam De Balie burg: – Persian Not Another Park 19:30 Festival Club Symphonic Black Heritage Weerkeren city of 1000 Culture on the Diva ... p 146 Night 21:00 Orchestra Tour 12:00 20:00 p 29 faces, 15:00 Global Scene 20:30 p 120 p 151 21:00 pp 97 p 54 16:00 p 55 p 158

Westergas- aus LICHT - aus LICHT - aus LICHT - aus LICHT - aus LICHT - aus LICHT - aus LICHT - aus LICHT - aus LICHT - PRODUCTIEPARTNER HOOFDBEGUNSTIGER fabriek deel 1 deel 2 deel 3 deel 1 deel 2 deel 3 deel 1 deel 2 deel 3 Gashouder 19:30 p 43 15:00 p 44 14:00 p 46 19:30 p 43 15:00 p 44 14:00 p 46 19:30 p 43 15:00 p 44 14:00 p 46

Internationaal Los Los William Los Los Sur les traces Crash park – Crash park – The Scarlet Roughhouse De De kersentuin De De kersentuin De kersentuin Triptych De kersentuin De kersentuin De kersentuin The Welcome De kersentuin Theater Incontados: Incontados: Kentridge & Incontados: Incontados: de Dinozord la vie d'une île la vie d'une île Letter 20:30 p 129 kersentuin 20:00 p 130 kersentuin 20:00 p 130 16:00 p 130 (Eyes of One 20:00 p 130 20:00 p 130 20:00 p 130 Table – 16:00 p 130 Amsterdam un tríptico un tríptico Faustin un tríptico un tríptico 20:30 p 62 20:00 p 72 20:00 p 72 20:30 p 125 14:00 p 130 20:00 p 130 on Another) Afropean 20:00 p 52 20:00 p 52 Linyekula 20:00 p 52 20:00 p 52 Paisajes para 20:30 p 148 Triptych Cion; 12:00 p 156 15:30 p 60 The Scarlet Roughhouse Paisajes para no colorear (Eyes of One Requiem of Sur les traces Letter 20:30 p 129 no colorear 20:30 p 140 on Another) Ravel’s Bolero De kersentuin de Dinozord 20:30 p 125 20:30 p 140 20:30 p 148 20:30 p 154 20:00 p 130 20:30 p 62 SPONSORS, FONDSEN, INSTELLINGEN Cion 20:30 p 154

Listening party Eddy De Clercq 22:00 p 157

Muziek- Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight Eight gebouw diverse diverse diverse diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse diverse diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse tijden diverse tijden tijden tijden tijden p 64 p 64 p 64 tijden tijden p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 p 64 Actress x Chronicle of Not Another Le jeune noir Stockhausen Partita for Paper Music Proces Proces Proces Turan Dokht Turan Dokht Current Events Diva ... Mitra à l'epée Sin {x} II 8 Voices 20:30 17:00 15:00 15:00 20:30 p 66 20:30 p 66 20:30 p 122 20:30 p 120 20:30 p 126 20:30 p 132 20:30 p 138 20:30 p 142 p 145 p 152 p 152 p 152

Nationale Pelléas et Pelléas et Pelléas et Van Manen, Van Manen, Pelléas et Pelléas et Van Manen, Van Manen, Pelléas et Opera & Mélisande Mélisande Mélisande Forsythe, Arqués Forsythe, Arqués Mélisande Mélisande Forsythe, Arqués Forsythe, Arqués Mélisande Ballet 19:30 p 68 19:30 p 68 19:30 p 68 20:15 p 137 20:15 p 137 14:00 p 68 19:30 p 68 20:15 p 137 20:15 p 137 14:00 p 68

Eye Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings Ten Drawings MEDIAPARTNERS Filmmuseum for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection for Projection 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-10 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58 10-19 p 58

Frascati ma 8.4 Piki Piki Piki Piki Antony and Vehicle (inst.) Vehicle (inst.) Vehicle (inst.) The Welcome La danse la La danse la The Welcome Landloos HF Young 19:30 p 85 19:30 p 85 Cleopatra 16:00-23:00 14:00-24:00 14:00-23:00 Table – rue 19 rue 19 Table – Post- 17:00 p 112 Academy: 21:00 p 86 p 91 The Invisible The Invisible Identiteit 19:30 p 105 19:30 p 105 Colonial Body The Dark The Welcome Antony and The Invisible Exhibition Exhibition 17:00 p 101 17:00 p 110 Congo Edition Table – Cleopatra Exhibition 14:00-24:00 14:00-23:00 Beautiful me 21:00 p 108 HF BUSINESS 20:00 p 28 Négritude 21:00 p 86 16:00-23:00 p 89 Vehicle (perf.) Beautiful me 21:00 p 102 Congo 21:00 p 100 p 89 Defence of ... 15:00, 18:30, 21:00 p 102 21:00 p 108 Vehicle (perf.) 16:30 p 92 22:30 19:30, 22:30 Vehicle (perf.) Enyangeni/ p 91 15:30, 18:30, Ursonate Defence of 19:30, 23:00 16:00 p 94 the Less Good Enyangeni/ Defence of ... Idea ... 20:30 Ursonate 20:30 p 92 p 92 20:30 p 94

Het Ketelhuis zo 31.3, Helicopter Helicopter Helicopter Helicopter Helicopter Helicopter Helicopter Helicopter Helicopter Helicopter Helicopter The Welcome The Welcome zo 28.4, String Quartet String Quartet String Quartet String Quartet String Quartet String Quartet String Quartet String Quartet String Quartet String Quartet String Quartet Table – Table – zo 26.5 17:30 p 49 14:30 p 49 17:30 p 49 17:30 p 49 14:30 p 49 17:30 p 49 17:30 p 49 17:30 p 49 14:30 p 49 17:30 p 49 17:30 p 49 Collectif One World Film op Faire-Part in Relation zondag De droom van De droom van De droom De droom van De droom van De droom van De droom van De droom van De droom van De droom van De droom van 14:30 p 107 11:00 p 111 1 11:00 p 26 Stockhausen Stockhausen van ... Stockhausen Stockhausen Stockhausen Stockhausen Stockhausen Stockhausen Stockhausen Stockhausen 2 3 19:30 p 49 16:30 p 49 19:30 p 49 19:30 p 49 16:30 p 49 19:30 p 49 19:30 p 49 19:30 p 49 16:30 p 49 19:30 p 49 19:30 p 49

Schema.indd 2-3 24-1-2019 20:08:59 productiepartner / production partner

hoofdbegunstiger / patron