Kuq e zi – 2015– viti XXII Nr. 97
R E V I S T E K U L T U R O R E E U R O – S H Q I P T A R E
SHBA – Washington Memorial për fundin e Luftës Dytë Botnore
Shqiptarve s’kanë ç’u duhën ideologjitë e hueja duke pasë një te vetmën të tynën, Shqiptarizmin, Idealin P E R M B A J T J E
Kombëtar.
Nderi i Revistës : Arshi Pipa, Mikel Koliqi, Guljelm Deda, Nermin Vlora, Renzo Falaschi, Injaz Zamputi, * Editorial 97 Mitat Araniti, Lazer Radi, Mark Dema, Zef Pllumi, Frano Lek Pervizi ...... 3 Ilija, Nikoll Mazrreku, Ambroz Martini. Ishin këta që të parët e miratuen dhe përkrahën Revistën Kuq e Zi, që mbetën të * Fitorja mbi fashizmin apo përmbytje përhershëm Anëtarë Nderi të saj.. nen komunizëm Frank Shreli...... 4
THEMELUE NE BRUKSEL ME TETOR 1993 E DREJTUE * Nga tigani në zjarr (vjershë) NGA LEK PERVIZI Lahutari Shqiptar ………………………………6
BASHKEPUNTORE * Gjyqi Special kundër fashistëve e …. Mërgim Korça………………………………….....7 Myrteza Bajraktari, Robert Elsie, H.-J. Lanksch, Mergim Korça, * Një udhëtim virtual mbi Kurbinin Thanas Gjika, Frtiz Radovani, Kastriot Marku…………………………………14 Paul Tedeschini, Eugjen Merlika Piro M. Tase, Arben Sebastej, * Zog d’Albania e tre emblematiche date Mark Bregu, Gjovalin Kola, Tiberio Occhionero ...... 19 Kastriot Marku, Visar Zhiti, Gjovalin Kola, Peter Tase, * Prof. Gjon Shinishta Bajame Hoxha, Eurial Vinka, Frtz Radovani...... 21 Lahutari Shqiptar, Ivan Pozzoni, Shqiponja Duro, Jusuf Zenunaj, * Prenk Pervizi Gjeneral Shqiptar Lek Pervizi……………………………………...23 ======* .Ditar Lufte i Komandës gjerlmane… PAJTIMI VJETOR Saimir Lolja……………………………………29
Belgjikë...... 40 Euro Europë...... 50 “ Amerikë, Australi...... 60 “ Shqipni, Kosovë...... 20 “
======
Llogari Bankare
Nr. 001-2138758-81 BNP PARIBAS FORTIS BELGIQUE Adresa : Revista Kuq e Zi Lëxoni e perhapni Rue de la Victoire, 18 1060 Bruxelles Revistën Kuq e Zi Belgique E-mail : [email protected]
EDITORIAL 97
Kur mori fund lufta e dytë botnore, këmbanat e lirisë kumbuen festive në vendet perëndimore duke përshëndetun mbarimin e luftës dhe fitorën mbi nazi- fashizmin. Ndërsa në vendet lindore këmbanat heshtën dhe veç dëgjohëshin bataret e armëve që pushkatonin njerëz të pafajshëm dhe terrorizonin popullin duke e mbushun burgjet e kampet me mija viktima të tjera. Kjo fatkeqësisht ndodhi edhe në Shqipninë tone të vogël dhe krismat morrtore të armëve dukëshin të pakta, kundrejt atyne të Rusisë 300 milonëshe, megjithëse ishin me mija ato që korrëshin në lule të rinisë. Partia komuniste shqiptare, LEK PERVIZI në shëmbullin dhe udhëzimet që i vinin nga bab Stalini Në moshën kur u arrestua, më 1950, burgos e internua, dhe nga motra Jugoasllavi po bante kërdinë mbi bijt me të 40 vjet , gjithë kohën 1950-1990, kur doli në Belgjikë. denjë të popullit shqiptar. E si të quhej 5 maji 1945 dita e fitorës ? Gjyqet speciale po dënonin me vdekje me qindra intelektualë të lartë dhe patriotë të shquar. Po shuenin peng shtëpitë e konfiskueme ? E sa të tjera padrejtësi, elitën e kulturës e të atdhetarizmit shqiptar. E gjithë kjo nën në kurriz të internuemve, që një pjesë kanë mbetun bekimin e gjeneralisimit Stalin e të mareshallit Tito, akoma në kampet ku ishin dënue, sepse nuk kane ku përfaqësuesit me të shquar të sllavizmit. Këtyne liderve të shkojne ? Shteti demokratik as që e ka ça kokën për ta, sllavo-komunizmit iu përgjërohëshin me servilizëm të dhe ato vazhdojnë të jetojnë e të vdesin aty, të harruem madh deri në adhurim, sllavo-komunistët shqiptarë, që ua e të stërdenuem përsëri nga mospërfillja që u bahet, kishin shit shpirtin (si Fausti djallit) bolshevizmit stalinist nën flamurin e demokracisë. Të kthehëmi te dhe sllavizmit jugosllav (serb) titist. E si të binin këmbanat “Memoriali”, po si u projektoka një memorial i tillë aq festive të lirisë, aty ku liria mbytej në gjak e krime të simbolik nga njerëz dosido, as artiste as arkitektë ? Pse përbindshme ? Mirë e pat thane Lek Valesa në 50 vjetorin e nuk paska në Shqipni artiste skulptorë, inxhinierë e mbarimit të luftës dhe fitorës më 1995, “ne nuk e njohim arkitektë ? Aq poshtë paska ra katundi ? Na qenka 50vjetorin e fitorës, sepse ramë nën një pushtim tjetër ma të kujtue partia demokratike me udhëheqësit e saj, pas 25 urryeme e gjakatare, atë të Bashkimit Sovjetik, alias të vjet, me ba gjoja se po ua nderojmë kujtimin viktimave komunizmit që nuk ka fare ndryshim nga nazismi, mos edhe ma i të komunizmit, ndersa nga ana tjetër nuk ua kanë egër e shtypës. Asnjë nga liderët shqiptarë postkomonostë nuk u njohun të drejta e biles i kanë trajtue me përbuzje dhe shpreh në këtë mënyrë, por në të kundërt vazhdoinë të kremtojnë hipokrizi të madhe. Kanë shumë të drejtë ish të pervjetorin e mbarimit të luftës, që shënonte edhe çlirimin e përdjekurit që janë shprehun kundër një “Memoriali” popujve nga pushtimi nazi-fashist. Ndërsa Shqipnia po të tillë i ngritun qëllimisht për të fitue prestizhin e gremisej nën një pushtim tjetër që ia zuni frymën lirisë dhe humbun të partisë demokratike dhe te lidërve të saj, që e kthej vendin në një kaspane, në burgje e kampe lëshuen fjalë të mëdha për dëmokracinë dhe derdhën internimi, që në vendet simotra te Europës lindore nuk lot krokodili mbi vuejtjet dhe sakrificat e të ndodhën në të tillë terrorizëm total që nuk kursente as përdjekurve, pa i dhanë zgjidhje problemëve të tyne, qenjet njerezore ma të pafashme, siç ishin pleq e plaka dhe ku kulmi ishte ajo sjellje e poshtër të shtypjës së grevës gra e fëmijë, të mbyllun në kampe si t’ishn berre. Europa së urisë 1994 të ish te burgosunve, ku u përdor dhuna perendimore njohu vetëm njenën anë të medaljës, atë të dhe dajaku. Atëherë ç’besim mund te kenë shqiptarët qëndisun në përkujtim të fitorës që arritën mbi anmikun mbi këta udhëheqës që e përdorin autoritein e fuqinë e nazi-fashist, ndërsa n’ana tjetër e medaljës ishte boshe e pa tyne, për të shtypun, në emën të demokracisë, të drejta punueme, siç boshe mbeti, sepse vendin e kryqit të thyem themelor të njeriut, ndërsa nga goja e tyne dalin nazist e kishte zanë drapni e çekani bolshevik. Ky symbol sloganet e fitorës së lirisë e demokracisë, së cilave makabër dhe i urryem iu shpalos edhe shqiptarve bashke ideale u vetquhën përfaqësues e lidera, fare të paqenë e me yilin e kuq, gjatë një gjysmë shekulli. Nuk po zgjatemi, të pameritueshëm të jenë. Ky lloj “Memoriali” i pa por nuk na rrihet pa përmendë çeshjën e një “Memoriali’ projektuem dhe i pa zbatuem nga artiste, inxhenierë- për krimet e komunizmit, që nuk u ngrit në Shqipni gjatë arkitektë e njerëz kompetentë të objektëve 25 vjetët e demokracisë, dhe tashti na del se ai qenka monumentale, tregon se ky akt u krye sa për sy e faqe, ngritun pikërisht në këtë muej. Prej kujt ? Po prej asaj partie sa me la gojën e duert. Sepakut; edhe ashtu dosido, ta demokratike qe mori përsipër të mbrojë të drejtat e të kishin ba qyshë në vitet e para të Demokracisë”, së cilës përdjekurve politikë dhe te nderimit të viktimave të i dolën dhe vazhdojnë t’i dalin Zot me llafollogji bajate komunizmit. As pare as dëgjuar. Asgjë nuk u ba, veç llafe e se me vepra e kane tregue se nuk e kanë prirjen as përciellje sot për nesër, dhe askurrë. Sa të përndjekut qejfin. Gjithshka e bajnë nga zori. Nuk e kanë në dorë, politikë vdiqën e po vdesin pa shijue të drejtën e se “vallahi bilahi” do ta kishin kthye Shqipninë shpërblimit për vitet e dënimit, që njkohësih do t’ishte dhe përsëri nën diktaturë, pa atë Enverin e vërtetë, por me nje njohje morale e vuejtjëve e sakrificave të tyne ? ? Sa të një shembulltyrë të tij, ndoshta jo ë ngjashëm si pamje, tjerëve nuk u janë kthye pronat e disave u mbahen akoma por fort të ngjashëm për veti diktatoriale. Përfundimi, Shqipnisë nuk i përshtatet fare pervjetori i mbarimit të Luftës Dytë Botërore, sepse nga një pushtim kaloj në pushtim tjetër, ku edhe sot e kësaj dite i ndihet pesha shtypëse, jo me vepra faktike, por me qëndrime e sjellje krejtësish të ngjashme. Nuk ka përsekutim politik fizik, po shumë qartë dallohet përsekutimi moral, ku ajo “lufta e klasave” nuk zhvillohet haptazi, por nën rrogoz dhe vazhdon të jetë në urdhën të ditës, ndaj po atyne që peshën e asaj lufte klasore e ndien dhe pësuen në kurriz të tyne, e cila vazhdon të pëshoje në meny ra e mjete të sofistitueme nën kostumin e demokracisë.
Mbarimi I Luftës Dytë Boterore, shnqipërisë I solli fatkeqësinë e madhe të kalimit nha puishtimi Nazi-fashist në atë komunist, që zbatoi politikën sllavo-bolshevike ttë terroerit, duke çue në pushkatime me mija shqiptarë.
Gjyqet Speciale çuen ne pushkatim me qindra intelektualë e pâtriotë të ndërshëm krejt të pafajshëm për të realizuar politikën e asgjësimit të diçktuar nga Kremlini dhe Belgradi.
INTELEKTUALE TE PUSHKATUAR
Asgjësimi i shtresës intelketaule e patriotike shqiptare hapte rrugën drej sllavizimit të Shqipërisë, që do të realizohej me përfshirjën e saj në FederatënE Jugosllave si republikë e shtatë, të cilën tradhëti kishin pranuar vetë Enver Hoxha me partinë sllavo- komunuiste shqiptare.
70 vjetori i mbarimit të Luftës Dyte Botërore e pasojat shkatërrues të saj.
Qyteti Dresdën në Gjermani u bë shkrum e hi nga bombardimet e flotës ajrore aleate.
Treshja që e ndau në dy ka mpe kundështare për 45 vjet, ku e pësoi edhe Shqipëria prej diktaturës komuniste.
Stalini i kenaqur nga firma e traktatit Ruso-Gjermùan , alias Ribentrop-Molotov, ku nazi-fashizmie komunizmi gjetën gjuhën e përbashkët, çudi e madhe !
Pasojat e luftës dytë boterore, shkatërrime qytetësh kudo ne Evropë e në botë ku viktimat arritën në milionë.
Lufta e dytë për shqiptarët nisi me zbarkimi i trupave te Italisë fashiste në Durrës me 7 prill 1939, në qetësi të mùadhe, ku dikush ka prallisur që aty ishte zhvilluar një betejë që kishte zgjatur tre ditë, ndërsa nuk kishin kaluar tri Rrënimet e luftës në Francë, ishin kolosale, kur orë. Si duket kanë ngatërruar orët me ditët. Pastaj lufta Aleatët ndërmorën zbarkimin e tyre në Normandi. paskej vazhduar disa ditë të tjera në mbrojtje të Tiranës, ndërsa trupat italiane të patrazuara fare kishin hyrë triumfalisht në Kryeqytin shqiptar ditën tjetër me 8 prill. Kështu ndodh kur historinë kërkojnë ta shkruajnë disa individë të diplomuar me “injorancë”. njëkohësisht të jemi të bashkuar kundër urrejtjes në të FITORJA MBIFASHIIZMN APO gjitha format dhe pamjet e sajë, për t'i dhënë kuptimin domethënës, zotimit: "Kurrë mos harro. Kurrë më", një PERMBUTJE NËN KOMUNIZMIN betim ky që ka për qëllim që kjo histori të mos përsëritet më, në çfardo forme ose ideologjie qoftë. Frank Shkreli Ndërkaq, Sekretari Amerikan i Shtetit, John Kerry gjatë një vizite në Francë, shënoi këtë përvjetor duke vendosur lule tek baza e Arc d'Triomphe, në një shënjë simbolike për të nderuar miliona veta të guximshëm nga të gjitha vendet aleate të cilët me sakrificat e tyre bënë të mundur arritjen e fitores. Sekretari Kerry, tha se me këtë gjest, ai "Kujtoi të gjithë të humburit nga të gjitha palët në atë luftë, dhe me dhimbje ishte atje për të kujtuar miliona viktima të agresionit nazist." Duke Këtu në Shtetet e Bashkuara dhe në Europë u shënua 70- thënë se lufta na prekë të gjithëve, kryedipolamti vjetori i fitores në kontinentin europian dhe mbarimi i amerikan theksoi në deklaratën e tij se, "Është me Luftës së Dytë Botërore. Me këtë rast, Presidenti i Shteteve rëndësi, që në këtë ditë, të mos harrojmë arsyen se pse të Bashkuara, Barak Obama, në fjalimin e tij të përjavëshëm u bë kjo luftë dhe si u arrijtë fitorja. Kjo luftë u bë", tha të shtunën drejtuar kombit, kujtoi fitoren e aleatëve në ai, sepse "agresioni, fanaticizmi dhe urrjetja, nuk u Europë, duke sjellur në kujtesë njoftimin e thjeshtë të kundërshtuan në kohhë dhe si rrjedhim ato zunë rrënjë Komandantit Suprem të Forcave Aleate në Europë, edhe më të thella. Lufta u fitua", shtoi ai, "sepse popuj Gjeneralit Dwight Eisenhower, i cili 70-vjetë më parë njoftoi të ndershëm anë e mbanë botës u bashkuan për një kombin e vet dhe botën se me fitoren kundër nacizmit, kauzë të përbashkët, para se të ishte tepër vonë." Nga "Misjoni i kësaj Force Aleate, u krye." kjo luftë, tha John Kerry, doli një angazhim i ri në mbështetje të të drejtave të nejriut, begatisë së Presidenti amerikan theksoi me këtë rast se "Kjo është një përbashkët dhe paqës. Në deklaratën e tij me rastin e ditë për të kujtuar burra dhe gra, të cilët dekada më parë 70-vjetorit të Fitores në Europë, Sekretari Amerikan i shërbyen dhe sakrifikuan për kauzën e lirisë". Ai vazhdoi Shtetit pohoi se nga kjo luftë doli gjithashtu edhe një duke thënë se me sakrificën e tyre për t'i dhënë fund luftës, vendosmëri e përbashkët për të qenë vigjilentë kundër mund të thuhet se ata shpëtuan botën, dhe vendosën kujdo qoftë që do të abuzonte me pushtetin, me qëllim themelet për paqë. Në fjalimin e tij fund javën që kaloi, për të zhdukur kundërshtarët duke përdorur dhunë Presidenti Obama u kërkoi amerikanëve, që përveç kujtimit kundër tyre, për arritjen e objektivave politike dhe të këtij përvjetori të rëndësishëm historik, ata gjithashtu "të ideologjike. John Kerry përfundoi deklaratën e tij nderojmë burrat dhe gratë që sot shërbejnë në forcat e duke theksuar angazhimin e Shteteve të Bashkuara se, armatosura të Shteteve të Bashkuara dhe njëkohësisht të "Ndërsa kujtojmë të kaluarën, ne pranojmë riangazhohemi”, theksoi presidenti amerikan, “ndaj përgjegjësinë për të mbajtur fjalën për angazhimin mbrojtjes së vlerave, të cilat ne i ndajmë me aleatët tanë në tonë në mbështetje të drejtësisë, ndaj zbatimit të ligjit, si Europë dhe mëtej, vlera këto që përfshijnë: lirinë, sigurinë, dhe për të bashkpunuar me Aleatët dhe me miqtë demokracinë, të drejtat e njeriut dhe zbatimin e ligjit anë e tanë në mbrojtje të të drejtave dhe të dinjitetit mbanë botës", tha presidenti amerikan në fjalimin e tij njerëzor për secilin person kudo. Këtë, ne ua kemi kushtuar 70-vjetorit të mbarimit të Luftës së Dytë Botërore. borxh atyre të cilët sakrifikuan aq shumë për kauzën e lirisë", përfundoi John Kerry deklaratën e tij me rastin Presidenti Obama vzahdoi duke thënë se "Ne do tu jemi e 70-vjetorit të mbarimit të Luftës së dytë Botërore në përgjithmonë mirënjohës këtyre burrave edhe grave të Europë. jashtzakonshëm për veprën dhe për altruizmin e tyre që ata treguan në njërën prej periudhave më të errëta të historisë. Por, akademikë, analistë komentatorë dhe autorë -- në Por, ndërsa shënojmë këtë 70-vjetor”, shtoi ai, “le të mos të kaluarën dhe tani me rastin e 70-vjetorit -- kanë jetë ky vetëm një kujtim i një historie të kaluar, por le të shkruar dhe kanë komentuar për hir të së vërtetës përdorim këtë përvjetor si një rast i mirë që të "dedikohemi historike, nëse fitorja mbi nacizmin me të vërtetë solli rishtas në mbështetje të lirisë, për të cilën luftuan ata dhe lirinë dhe demokracinë dhe respektin për të drejtat e humbën jetën." njeriut anë e mabnë Europës, apo siç kanë argumentuar shumë prej tyre, kjo fitore mbi nacizmin, Siç duket në një referencë të tërthortë ndaj gjëndjes së u shëndrrua në të vërtetë në një fitore për komunizmin sotëme në Europë, të krijuar nga agresioni rus në Ukrainë, duke mbytur lirinë dhe demokracinë në pjesën më të Presidenti amerikan përfundoi fjalimin e tij kushtuar 70- madhe të Europës, nga një sistem aq brutal dhe vjetorit të Fitores në Europë mbi fashizmin, duke theksuar pamëshirëshëm sa ishte edhe nacizmi. A ishte fitorja angazhimin e tij për të qenë të, “Bashkuar me aleatët tanë mbi nacizmin, mbarimi i një lufte për të siguruar lirinë në Europë dhe më gjërë, në mbrojtje të vlerave të dhe dinjitetin e secilit person kudo, e sidomos popujve përbashkëta: lirisë, sigurisë, demokracisë, të drejtave të Europës, a por ishte zëvëndësimi i një dikakture të të njeriut dhe zbatimit të ligjit anë e mbanë botës – dhe egër me një tjetër? Për më tepër -- për të parafrazuar fjalët e Sekretarit amerikan të Shtetit John Kerry, nëse pas vepër që kritikët e kanë cilësuar si një libër i cili kërkon kësaj fitoreje mbi nacizmin -- a u tregua vigjilenca e një përballim historik dhe moral me ngjarjet e pas nevojshme nga Perëndimi kryesisht, por edhe nga forcat luftës në Europë. Autorja e njohur amerikane shkruan demokratike anë e mbanë Europës, kundër atyre që në librin e saj se ndonëse popujt e Europës Qëndrore përfaqësonin sistemin komunist të pas luftës, i cili u vendos dhe Lindore pritshin që të ringjalleshin shpirtërisht dhe në pushtet anë e mbanë Europës duke abuzuar me ekonomikisht pas humbjes së regjimit nazist, ato tani pushtetin dhe duke zhdukur kundërshtarët me dhunë, ishin pushtuar nga një tirani tjetër e cila i përngjante duke i zhdukur ata fizikisht dhe duke i dërguar në kampet shumë tiranisë nga e cila sapo kishin shpëtuar. Anne e përqendrimit, ndërkohë që nëdrmorën lloj-lloj krimesh të Applebaum shkruan në hollësi se si komunizmi iu tjera kundër njerëzimit për të arritur objektivat e tyre imponua vendeve të Europës. Ajo përshkruan mënyrat politike dhe ideologjike? se si regjimet komuniste zhdukën menjëherë partitë politike kundërshtare, kishat, median, organizatat e Dihet se pas fitores mbi fashizmin në Europë, një murtajë rinisë dhe të gjitha organizatat e shoqërisë civile, në të tjetër e zezë mbuloi pjesën më të madhe të kontinentit të gjitha nivelet e shoqërisë. Komentatorja e shquar vjetër. Ishte kulshedra e sllavo-komunizmit që pushtoi dhe amerikane, duke përdorur materiale arkivore të pa robëroi popujt e atij kontinenti dhe më gjërë -- jo për 4-5 njohura deri tani, përshkruan taktikat komuniste se si vjetë -- por për pothuaj një gjysëm shekulli. Historianë, ata erdhën në fuqi duke kërcënuar dhe duke zhdukur autorë, ekspertë dhe analistë të ndryshëm konsiderojnë se të gjitha ata që i kundërshtonin. Ajo përmend edhe humbja e fashizmit u zëvëndsua fatkeqsisht me fitoren e raste individësh për të dokumentuar se si njerëzit, komunizmit, duke zëvendësuar kështu tiraninë nacizste përball këtyre taktikave të egëra komuniste, me një tirani tjetër, atë komuniste. Njëri prej tyre këtyre detyroheshin të luftonin, të arratiseshin ose të historianëve, Norman Davies një historian britanik dhe bashkpunonin me komunistët. Ajo shkruan se autor i më shumë se një dyzinë librash i cili ka shkruar mbrenda një periudhe jashtzakonisht të shkurtë shumë për periudhën e Luftës së dytë Botërore, përfshirë Europa Lindore ishte stalinizuar në mënyrën më edhe librin: “Europa në Luftë, 1939-1945 – Jo një Fitore e brutale që ishte e mundur. Thjeshtë”, është shprehur se Lufta e Dytë Botërore nuk ishte, ajo “lufta e mirë”, ashtu siç konsiderohet dhe Fund javën që kaloi pati komente dhe shkrime edhe në festohet, por ishte sipas tij, një luftë në Europën Lindore median amerikane në përkujtim të 70-vjetorit të dhe Qëndrore e cila vuri një tirani kundër një tjetre, një mbarimit të luftës në Europë. Një nga komentet ishte tirani e cila më në fund, megjithë fitoren mbi nacizmin, edhe ai që më rekomandoi miku i im Profesor Sami robëroi popujt dhe mbyti demokracinë në pjesën më të Repishti, një shkrim me titull: “Si Rusët e Humbën madhe të Europës për dekada që pasuan fitoren mbi Luftën”, i novelistit dhe autorit të njohur rus Mikhail nacizmin. Në një fjalim kohë më parë, Profesor Davies në Shishkin, botuar fund javën që kaloi në gazetën New mbështetje të qëndrimit të tij ai vuri në dukje përvojën e York Times. Është një koment që do të meritonte të babait të bashkshortes së tij -- një biologu polak – fati përkëthehej në terësi, por për qëllimet e këtij shkrimi, personal i të cilit, thotë ai, është i krahasueshëm me atë që po sjelll thelbin e asaj që ai dëshironte t’u thoshte ka ndodhur në Europën Lindore gjatë dhe pas luftës. Babai lexuesve të tij me rastin e 70-vjetorit të mbarimit të i gruas së tij, ka thënë ai, ishte arrestuar nga gjermanët më luftës në Europë. Në atë koment, autori rus që tani 1939, një muaj pas shpërthimit të luftës dhe ishte burgosur jeton në Zvicër, shkruan se, “Babai i im luftoi të keqën nga nacistët në Dachau dhe në Matthausen vetëm e vetëm e fashizmit, por ai u keqpërdor dhe u abuzua nga një e sepse ai i përkiste elitës akademike polake. Pasi mbijetoi keqe tjetër. Ai dhe miliona të tjerë ushtarësh luftën në një kamp përqëndrimi gjerman, ai u lirua për t’u sovjetikë….i sollën botës jo lirinë, por një skllavëri arrestuar menjëherë nga sovjetikët komunistë sepse kishte tjetër. Njerëzit sakrifikuan çdo gjë për fitoren, por mbijetuar në kampet gjermane. Sipas Profesorit Davies, frutat e kësaj fitoreje ishin, më pak liri dhe më shumë babai i të shoqes së tij u torturua nga Gestapo më 1939 dhe varfëri.” Ai vazhdon komentin e tij me rastin e 70- pastaj më 1945, përsëri u torturua nga policia sekrete vjetorit të fitores kundër nacizmit duke shkruar se, sovjetike. Në të dy rastet, ka pohuar Profesori, ai u torturua “Sot, Dita e Fitores nuk ka të bëjë aspak me fitoren e “mbi të njëjtën tavolinë dhe në të njëjtën qëndër policie”, në popullit as me atë të babait tim. Kjo nuk është një ditë vendlindjen e tij. Kjo përvojë e dyfishtë e babait të paqeje dhe kujtese për viktimat”, shkruan ai. Duke iu bashkshortes së tij, ka thënë Profesori Davies, është thelbi i referuar agresionit rus në Ukrainë, ai thotë se “Kjo asaj që ka ndodhur gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore, është një ditë që të kujton vrigëllimën e shpatave, një dmth, lufta ka thënë ai, ishte një përplasje në Europën ditë për arkivole prej zinku, një ditë agresioni dhe një Lindore, “midis dy regjimeve vrasëse të cilat zhdukën ditë hipokrizie të madhe”. miliona njerëz pa asnjë arsye të logjikshme.” “Është e pamundur”, shkruan autori rus Mikhail Ndërsa autorja dhe komentatorja e njohur amerikane Anne Shishkin, “të marrësh frymë në një vend ku ajri është i Applebaum me librin e saj të fundit, Iron Curtain: The ndotur nga urrjejtja. Historikisht, urrejtja është pasuar Crushing of Eastern Europe, 1944-1956, (Perdja e Hekurt: gjithmonë me shumë gjakderdhje. Çfarë e pret vendin Shtypja e Europë Lindore, 1944-1956) përshkruan tim”, pyet ai, dhe komenton duke thënë se: “Edhe imponimin me forcë të sllavo-komunizmit totalitar njlherë, diktatura po u bën thirrje subjekteve të saj të stalinist, në vendet e Europës Qëndrore. Është kjo një mbrojnë atdheun, duke shfrytëzuar pamëshirshëm ndjenjat atdhetare të popullit rus dhe Luftën e Madhe Intelektualë të lartë e patriotë të shquar, Patriotike. ”Udhëheqsit rus”, përfundon novelisti që n’Evropë shkollat kishin mbarue, po dënohëshin nga injorantë të harbuar, Shishkin, “kanë vjedhur vajin e popullit, kanë vjedhur që me lexue nuk dinin as me shkrue. votën e popullit dhe kanë plaçkitur vendin”. Dhe më në fund shkruan ai, “Ata kanë vjedhur edhe fitoren, duke Kështu në Shqipni nisi ajo kërdia, përfunduar komentin me titullin me të cilin e kishte filluar që çoi ne vdekje me sa mija vetë, shkrimin duke I drejtuar babait të tij të vdekur gjithë popullatën e zuni lemëria, për fatkeqësinë e madje që e kish gjetë pjesëëmarrës në luftën kundër nacizmit: “Baba, ne e kemi humbur luftën.” Lufta kish mbarue, e madhe fitore, për popujt që vuejtën nën fashizmin, Jam i mendimit se në këtë përvjetor shumë veta i por kjo nuk ndodhi në trojet arbnore, që u përfshinë në sllavo-komunizmin. bashkohen zhgënjimeve historike dhe të tanishme të autorit rus -- i cili në shkrimin e tij ai kujton sakrificën e Nëse lufta botnore zgjati gjashtë vjet, babait të vet dhe të bashkluftëtarve të tij-- duke kujtuar dhe shumë v iktima kishte shkaktue, gjithashtu miliona veta të zhdukur anë e mbanë Europës manëfund paqja u rivendos opet, dhe ish Bashkimit Sovjetik, të cilët u vranë, u torturuan dhe dhe lirinë popujt filluen me gëzue. Por një padrejtësi e madhe historike, u shtypën në emër të diktaturave komuniste dhe naziste. kryhej në Teheran e në Jaltë, Prandaj në këtë 70-vjetor të mbarimit të Luftës së dytë nga treshja e mallkueme, karabedike, Botërore, jo vetëm historianë dhe komentues, por dhe që gjysmën e Evropës e la në baltë. njërëz të thjeshtë konsiderojnë se fitorja mbi fashizmin 70- vjetë më parë, në të vërtetë, nuk solli lirinë për të cilën aq Rusvelti, Stalini dhe Cerçilli, të mbledhun luftës me i dhanë karar, shumë veta sakrifikuan jetën, por solli përmbytjen e ranë në kurthën e një Stalin bandilli, Europës nën diktaturën e komunizmit gjysëm shekullor, në dysh Evropën duke e ndarë. pasojat e të cilit shihen ende kudo, madje edhe pas një çerek shekulli nga shëmbja e komunizmit në Europë. Dy kampe u krijuen kundërshtare, komunizmi gllabëroi Evropën Lindore, ku mjerish u përfshin tokat shqiptare, Lahutari Shqiptar Shqipnia e humbi lirinë ksodore.
Një diktaturë e egër gjakakatare, me në krye një diktator supër xhelat, NGA TIGANI NE ZJARR që atdhetarët i dënoi i zhduku fare, dhe nuk kurseu as te vetin kunat.
Kur muer fund lufta e dytë botnore, Ish Enver Hoxha ky tiran lubi, dhe kuimbuen këmbanat e lirisë, Iishitun te Belgradi dhe Kremlini, gufuen edhe zemrat arbënore, që Shqipninë e qiti me krye në hi, për rimkambjën e përparimin e Shqipnisë. siç pat shkrue Vaso Pashë trimi.
Të zhgënjyem mbetën, t’çoroditun, per 45 vjet u mbajt Shqipnia, një qeveri bolshevike na ishte vendosë, larg Evropës nanë, pse desh Enveri, me sllavizmin rusomadh ajo e ngjitun, njerëzit si sardelet ne kutija, me terrirrozëm vendin tuj rroposë. në burgje e kampe, nga Jugu e Veri.
Gjithë atdheun anëmbanë e kish mblue zija, I erdhi fundi edhe atij diktatori, tmerre po përjetonte populli shqiptar, që si idhull kujtonte se nuk do të vdesë, nga tigani në zjarr kish ra Shqipnia, po ish idhull i rremë ai lloj mizori, na ishe vendosun regjim totalitar. ateist i shpallun kundra fesë.
Me hekor e zjarr krahinat tuj rrenue, Ndodh që Zoti vonon por nuk harron, tuj djeg, tuj vra ku ishin buura ne za, vendin ia tregon Ai çdo lloj sherrit, tuj mos kursye asken, tuj pushkatue, njerëzit e këqij rrebt i ndëshkon, tuj burgosë e tu mos lane gja pa ba. vendin ua cakton në fund të ferrit.
Në rrugët e kryequtetit të Shqipnisë, Parajza dhe Ferri, ta dini, ekzistojnë, gjaku i atdhetarësh u derdh rrëke, si në tokën tonë, ashtu n’atë jetë, nga komunistët kriminelë klyshë të Rusisë, e qartë te jetë edhe p’r ata që s’besojnë, që nuk njihnin mëshirë, xhelatë të pafé. që njena prej të dyve ka me i gjetë.
Të shitun te Belgradi e te Kremlini, Prandaj diktatorët sado që krenohën, sllavo-komuniste ishte krijue partia, për të pabërat e tyne gjakatare, vlla për ta ish Tito, dhe babë Stalini., atje në Ferr mire do përcëllohën, motër e dashun ishte Jugosllavia. me la gjynahet e tyne barbare.
Masakrat nisën me gjyqet speciale, Ngadhnjimi mbi fashizmin që festohët, ku kryegjykatësi na ish teneqexhi, në botën mbarë me haré e gezime, dhe antarët e tjerë që s’lidhnin dot një fjalë, në Shqipninë tonë të injorohet, prokurori një i pashpirt e delenxhi. komunizmi solli veç mjerime.
Gjyqi special kundra fashistëve e tradhëtarëve të vëndit (Prill i vitit 1945) kujtime si dhe konsiderata
Shkruar nga : Mërgim Korça
Ftesa e mikut tim z. Simon Mirakaj të hidhja në letër kujtime si edhe mendime të mijtë rreth atij që u quajt e tashmë njihet si “Gjyqi Special kundra fashistëve si edhe tradhëtarëve të vëndit ” i zhvilluar nga muaji Mars dhe përfunduar më 15 Prill të vitit 1945, doemos nga njera anë më preku por ... edhe më tronditi. Cilësimi i parë kuptohet pa vështirësí. Kjo ësht’e qartë. Kurse pjes’e dytë ngjalli në trurin tim tamam si një ciklon të papritur në vorbullën e të cilit ndiqnin njeratjetrën ngjarje që nga Komuna e Parisit, Revolucioni i Tetorit 1917, pohime duke filluar që nga Marxi, Lenini, Stalini, Mao Tse Tungu dhe Enver Hoxha etj. që në vazhdim pastaj përlesheshin njeri me tjetrin e né, spektatorë por të interesuar t’ia shuanim vrullin asaj vorbulle e t’i trajtonim faktet qetësisht duke vënë në vënd thënjen madhore e cila thotë : Të mënçur janë ata që dijnë të përfitojnë nga përvoj’e kaluar ! Kësisoji ... kujtimet tona na kthyen në të largëtin vit 1944, e pikërisht natën e 17 Nëntorit kur një grup partizanësh trokitën në derën e apartamentit dhe kërkuan të takonin Xhevat Korçën si edhe Gencin, (të birin), dhe ne vumë ré se mes tyre kishin futur edhe Bahri Omarin i cili banonte një kat nënë né. Me ata ishte edhe teto Fahrieja, (e shoqja e Bahri Omarit). Sapo dolën im Atë me t’im vëlla, komandanti i tyre u tha se do t’i merrnin për nja dy pyetje në komandë. N’atë ndërkohë ndërhyri teto Fahrieja, (e cila më pas na tha se edhe dhjetë minuta më parë tek e kishin marrë Bahri Omarin në katin e dytë), ajo u kishte thënë dhe e përsëriti së rishmi, se ishte e motra e Enver Hoxhës dhe se do të shkonte me ta në komandën e tyre e do të priste derisa të mbaronin pyetjet e tyre. Kështu i morën që të tre, por nga që me ta shkoi edhe e shoqja e Bahri Omarit, i çuan tek Pallatet e Moscat-it, (ashtu thirreshin asokohe), dhe u njoftuam si familje se ku mund t’i gjenim të nesërmen. Ditët në vazhdim, dora-dorës mësonim se si kishin përfunduar dhjetra të thirrurit për një pyetje në komandë ... e që kurrë nuk u kthyen më në shtëpit’e tyre, duke filluar nga publicisti e demokrati i madh Nebil Çika, vëllezërit Vesim e Mumtaz Kokalari, Lluka Xhumari, Anton Fekeçi, Nazmi Uruçi, Abdulla Saraçi, Muharrem Lleshi, tre Deliallisët Kapllan, Jakup edhe Shefqet, etj., etj. (për të cilët e kemi brengë në ndërgjegje që nuk i zemë dot në gojë të gjithë sepse lista e tyre është shum’e gjatë dhe del nga kufijt’e këtij shkrimi), por kuptohet sipas pohimit të Gogo Nushit bërë Enver Hoxhës, ku del në pah edhe pozicionimi i vetë sekretarit të qarkorit të P.K. për Tiranën: “...Me hyrjen e forcave tona në Tiranë, janë vrarë 60 vetë. Listën e kemi. Unë mendoj që asnjë nga ata nuk e meritonte këtë dënim. Jemi të sigurtë se do të kemi edhe të tjerë. Numri do të ketë kaluar edhe të 100”. Kurse Tuk Jakova, nga ana e tij deklaronte : “... Shum njerz janë vra pa gjygj e pa faj ... Kët frymë e ka futë Dushan Mugosha. Kështu sot ushtrija duket sikur ka dalë t’a mysin popullin. Partizanët vrasin vetë pa i çue hiç njerzit përpara gjygjit ... “
Vëllezërit sllavo-komunistë varrmihësit e Shqipërisë : Miladin Popoviç, Enver Hoxhe e Dushan Mugosha…dhe EH me Titon bashkëpuntorët e idelogjisë staliniste.
Kjo ishte vija që mbështeste komandanti Enver Hoxha, intelektuali i dështuar, të cilit i vinte mbarë që urdhërat dhe direktivat që jepnin jugosllavët në Shqipëri lidhur me zhdukjen nga themelet të klasës intelektuale me pregatitje universitare perëndimore ... përputheshin me egoizmin si edhe cmirën e tij ! Doemos përgjatë kësaj brazde u zhvilluan edhe seancat e Gjyqit Special, aksjoni i parë me karakter juridik në Shqipërin’e mbas luftës II-të Botërore ku, kryesin’e trupit gjykues e drejtonte gjeneral majori Koçi Xoxi, (ish teneqexhi e me ngritje intelektuale të po atij liveli), e me prokuror i cili përfaqësonte akt akuzën, Bedri Spahiun, pa asnjë njohuri juridike ! E kjo dyshe do të përballohej me ajkën intelektuale si edhe patriotët e mirëfilltë që përbënin 58 të pandehurit e Gjyqit Special ! Çfarë komedije apo më saktë, çfarë farse e montuar ! Nga 58 të pandehurit, 17 u dënuan me vdekje dhe u pushkatuan, pra 29 % e tyre. Në vazhdim, 39 u dënuan me dënime të ndryshëme, pra 68 % e tyre u dënuan nga burgim për jetë e poshtë e së fundi 2 u liruan për mungesë provash, pra 3 % e të pandehurve. Kjo ka ndodhur në Shqipëri. Sa për një krahasim e ftoj tashti lexuesin të nxjerrë përfundime të ndërsjella sa u takon pushkatimeve të kryera në Hollandë ndaj bashkëpunëtorëve të nazizmit. Atje janë pushkatuar gjithsej 4 kolaboracionistë, (shtet me një popullatë të atëherëshme nëntë herë më të madhe se Shqipëria) ! Ditën e parë që filloi Gjyqi Special, prokurori Bedri Spahiu iu drejtua të pandehurve duke u thënë : “ Të pandehur ! Veprimtaria e juaj e këtyre viteve ka përbërë tradhëtí ndaj fateve të popullit dhe Atdheut. Ju keni përdhosur cilësit’e larta patriotike të vëndit duke e njollosur emrin tuaj me atë të tradhëtarit ... ! “ Kësaj replike i u përgjigj në fjalën e tij Kolë Tromara, (njeri nga të 17 të pushkatuarit me vendimin e kësaj gjykate), i cili shprehimisht mes tjerash pati thënë : “ Se kush është tradhëtar, heret apo vonë do t’a mësojë populli “. Ndërsa Xhevat Korça, (mbasi prokurori Bedri Spahiu kishte kërkuar për të dënimin kapital, me pushkatim, (si fashist e tradhëtar), në fjalën e tij të fundit i u drejtua kryetarit të trupit gjykues Koçi Xoxit dhe i thá : “ Mos ia vini ré se ç’thotë prokurori, por gjemëni një fjalë timen thënë publikisht pro fashizmit ose një fjalí gjithashtu në favorin e fashizmit dhe ... dënomëni me pushkatim ! ” E ftojmë tashti lexuesin të na ndjekë tek e largojmë objektivin e aparatit tonë nga përqëndrimi ndaj Gjyqit Special dhe e zgjerojmë disi këndvështrimin tonë. Pjesa m’ e madhe e intelektualëve, gjeneralëve si edhe oficerëve madhorë që u dënuan nga ai trup gjykues vetëm për faktin se u radhitën me anën e kundërshtarëve të Partisë Komuniste Shqiptare, i kishin pjesë përbërëse të kulturës së tyre pohime si edhe fakte historike ngjarjesh të kaluara, duke filluar p.sh. me faktin se si Karl Marxi i cili tek Manifesti i Partisë Komuniste, (i vitit 1848), pohon : “ Ajo q’e shquan komunizmin nuk është zhdukja e pronës në përgjithësí, porse zhdukja e pronës borgjeze. “ E doemos, nisur tashti nga ky pohim madhor i Karl Marxit mbi t’ardhmen e pronës me t’u vendosur sistemi komunist, nuk mund të heshtim e të mos të vemë në dukje disa fakte të cilat, si gjurmët e furçes piktorit, e përvijojnë të plotë kuadrin e objektit rreth të cilit përqëndrohemi. Karl Marxi kurrë nuk ka drejtuar një sipërmarrje. Asnjë herë nuk ka patur post politik. Ai kurrë nuk ka mbikqyrur analiza financiare. Kurrë nuk ka qen'i punësuar, (asnjë lloj punësimi). Përgjatë gjithë jetës i mbështetur ekonomikisht nga shoku i tij Friedrich Engels, (bir i një fabrikanti të pasur). KarI Marxi i konsideruar nga shumë njerëz si filozofi m'i madh politik, ekonomik dhe shoqëror i të gjitha kohërave por, kudo q'u zbatuan teorit'e tija an’e kënd globit tokësor, përfunduan me dështim ! Përgjatë kësaj hullíje e ngushtojmë këndvështrimin tonë tek zbatuesi konkret i teorive të K.Marxit, Vladimir Iliç Lenini i cili ka pasë bërë shumë pohime, prej të cilëve po zemë në gojë vetëm ndonjë ... nga më thelbësorët. Ai ka pasë pohuar se “ Me premtimin e lirisë do t’a tund botën !” (Nuk ka se si të mos nënvizohet fakti madhor i ndryshimit themelor ndërmjet premtimit si edhe garantimit të LIRISË !) Duke e ndjekur tashti këtë brazdë zhvillimesh, mbasi Lenini e fitoi udhëheqjen e pakundërshtuar të lëvizjes revolucionare, kërkoi nga bashkësít’e marxistë-leninistëve të përjashtonin nga radhët e tyre grupimet reformiste, të ndërronin emrin e tyre në Parti Komuniste e të bashkoheshin në një Internacionale të Ré (e treta) e cila në vazhdim u quajt Internacionalja Komuniste (shkurtimisht KOMINTERN). Kjo internacionale e ré, e pranon pakundërshtim udhëheqjen e Partisë Komuniste (bolshevike) Sovjetike dhe zbaton versionin bolshevik të marxizmit. Secila parti e cila donte të bëhej pjes’e kësaj internacionaleje duhej të pranonte të “Njëzet’e një Konditat” e vendosura nga kongresi i dyt’i Internacionales ndër të cilat e dymbëdhjeta përcaktonte se si partitë pjesëmarrëse duhej t’i nënështroheshin parimit të centralizmit demokratik duke e pranuar debatin e brëndshëm por që ndalonte kategorikisht të shprehurit jashtë partisë mendimesh jo konform vijës zyrtare të saj ! E për t’a mbyllur fluturimthi edhe me Leninin, nuk e lemë dot pa përmëndur faktin se si ai i drejtoi një letër K.Q.P.K.(b) të B.S. të cilën e dorëzoi e shoqja e Leninit, Krupskaja, (sepse Lenini i pamundur mbas një hemorragjije cerebrale), ku Lenini me 4 Janar 1923 shprehej tekstualisht : “ Stalini është jashtë mase arrogant dhe kjo mangësí nuk ësht’e tolerueshme për personin që mbulon një post Sekretari të Përgjithshëm . Prandaj u propozoj shokëve t’a shqyrtojnë mundësínë t’a largojnë Stalinin nga ky post duke e zëvëndësuar me tjetër person i cili kryesisht të jetë më tolerant dhe me një temperament më pak tekanjoz ! Vazhdojmë fluturimthi, (për sa na nevoiten konkretisht lidhur me temën që trajtojmë), me radhitje faktesh këtë herë sa i takon Stalinit. Letra e Leninit nuk i a arriti qëllimit dhe Stalini vazhdoi të qëndrojë sekretar i përgjithshëm i P.K.(b) të B.S. duke zbatuar një politikë të jashtme e cila përkrahte haptas lëvizjet kundra-fashiste sa kohë që pozicioni i vetë Stalinit vijonte të forcohej. Por amá, kur Stalini nuhaste se interesat e tija e kërkonin një kthesë të fortë, as që stepej edhe lidhte marrëveshje si ajo me Gjermaninë naziste, (pakti Molotov – Ribentrop i 1939-ës), me pikësynim ndarjen e Polonisë mes dy shteteve njeri i qeverisur nga Partia Komuniste Bolshevike e tjetri nga Partia Naziste ! E nuk mund të lihet pa u theksuar fakti se Kominterni qé kthyer në një rrip transmisioni të aspiratave të drejtuesve sovietikë ! Cilido që mbështeste qoft’edhe një tezë kundërshtuese përndiqej, e dhuna e detyronte të heshtë sepse ... emërtohej tradhëtar ! Dhe shëmbullin e kemi konkret tek nobelisti André Gide, i cili me tendencat komuniste që kish, demaskoi shfrytëzimin kapitalist që ndërmarrjeve franceze u sillte fitime të mëdhá. Kësisoji humanisti dhe moralisti u ftua në vitin 1936 të vizitonte Bashkimin Sovjetik dhe kur u kthye që andej botoi librin me titull “ Kthim nga Bashkimi Sovjetik “ ku mes tjerave pohon : “Unë mendoj që në asnjë vënd sot, qoft’edhe në Gjermanin’e Hitlerit, shpirti të jetë më pak i lirë, gjithashtu i terrorizuar dhe i skllavëruar se sa në B.S. ! Nga ana tjetër kemi librin e shkruar nga Arthur Koestler me titullin “ Errësirë në mesditë “ (1941), vepër e cila vé në dukje dhunën e skajëshme të ushtruar nga ana e Stalinit nëpërmjet kampeve të internimit ! Lidhur me gjykatat Stalini pati këmbëngulur prerazi se si ato duhej jo t’i vinin pritë terrorit por përkundrazi t’a sanksjononin atë, (terrorin – shënim i M.K.), si princip, qart’edhe shquar ! E sa për t’a shuar një kureshtje eventuale, do të rikujtojmë se si gjatë viteve 1936 – 38, (vitet e quajtura të spastrimeve të mëdha), gjatë vitit 1936 u pushkatuan 1118 udhëheqës partije. Gjatë vitit 1937 u pushkatuan 353074 kryesisht ushtarakë. Kurse gjatë vitit 1938 u pushkatuan 328618 persona që Ezhovi, (kryetari i NKVD-së i konsideronte armiq). Në vazhdim edhe Ezhovi, me urdhrin e Stalinit u pushkatua ! Të gjithë këta të dënuar për krime kundra partisë edhe popullit i përmblidhte kapitulli 58 i ndarë në 14 paragrafë që parashikonin dënimin me vdekje ku formulimi ishte shum’i përgjithshëm me qëllim që si e si të mbështetej akuza për dënim kapital ! E për t’a mbyllur edhe me Stalinin, për ata që nuk e dijnë saktë ose nuk e dijnë fare, e shoqja e tij Nadjezhda Allilueva u detyrua të vrasë veten mbas një sherri të madh me të shoqin, tek ajo mundohej t’i shpjegonte se dëshmitarë pamorë i kishin treguar se si në Ukrainë, nisur nga kondita të tmerrshme mangësíshë ushqimore, ishin vërtetuar edhe episode kanibalizmi ! Sa i takon Enver Hoxhës, ai i prirë nga egoizmi i tij vetqendërzues, jo vetëm që i zhduku të githë ata që futën ideologjinë komuniste në Shqipëri duke filluar nga Llazar Fundoja për të cilin dërgoi me shkrim urdhërin e torturimit deri në vdekje, e duke vazhduar me Sejfulla Malëshovën, Koço Tashkon e Zef Malën me shokë. (Krahasoni vrasjen e Kirovit në Leningrad ku Stalini akuzohet si nxitës i atij krimi), e për të cilin pastaj bëri krimet masive të viteve 1936-1938), vetëm si e si të përqëndronte pushtetin në duart e tija. Maníja e vetëqendërzimit të Enver Hoxhës u zhvillua edhe ajo hap pas hapi. Në fillim paranoja e tij e shtyri të bëhej “beniamini” i Titos e ksisoji t’a siguronte pushtetin e tij mbi Shqipëri. Historianët nuk e kanë thënë kurrë, po a nuk qe Enver Hoxha me fjalimin e tij të datës 15 Dhjetor 1947 në Byronë Politike ku tha shprehimisht : “... Duhet t’a fitojmë kohën e humbur e të bëjmë sa më shpejtë bashkimin DE FACTO të Shqipërisë me Jugosllavinë në të gjitha fushat, (parti, ekonomi, ushtri, etj.), se Shqipëria nuk mund të qëndrojë si shtet i pavarur dhe aq më pak të ndërtojë Socializmin, PA U BASHKUAR ME JUGOSLLAVINË ...”. Mirëpo kur B.Sovietik i prishi marrëdhënjet me Jugosllavinë, Enver Hoxha pa asnjë mëdyshje i thirri mëndjes se duke e mbështetur B.S. ai vetë nuk kishte pse t’ishte drejtuesi i njerës nga republikat federative të Jugosllavisë, (por gjithmonë nën Titon), dhe ... e mbështeti qëndrimin e B.S. ! E për t’a fituar besimin e këtij të fundit nuk u step aspak dhe mbajti qëndrimin tejet kriminal lidhur me ngjarjen që njihet si “bomba në ambasadën Sovietike” e 19 Shkurtit 1951 për të cilën ngjarje u pushkatuan 22 intelektualë PA GJYQ !(?) E ky vendim u muar asgjëkundi tjetër por në Byronë Politike ! Kësisoji vazhdoi konsolidimi i miqësisë shqiptaro-sovietike. Mirëpo kur Enver Hoxha krijoi bindjen se B.S. e kish të plotë besimin në besnikërin’e Shqipërisë, erdhi e papritura shum’e pakëndëshme për të : vdekja e Stalinit ! Në vijim, politika e Hrushovit drejtë riafrimit me Jugosllavinë e shto këtu pastaj insinuatat e tija për zëvëndësimin e udhëheqjes shqiptare me gjak të ri, ishin pika q’e mbushi kupën dhe Enver Hoxha, nisur nga egoizmi i tij i shfrenuar për pushtet, i prishi marrëdhënjet me B.S. (1968) dhe iu kthye miqësisë me Kinën ! E këtë në një kohë që prijësi m’i talentuar edhe zbatuesi më besnik i idealeve të Marxit, Mao Tse Tungu ishte shprehur
Gjyqi special, te panderhurit para trupit gjykues në pritje që të merren në pyetje.. Gjyq që përfundoi me 17 denian me vdekje dhe 41 me burg te rende.
KOMUNIZMI NUK ËSHTË DASHURI POR NJË PRESË PËR TË SHTYPUR ARMIQTË !
Mirëpo në vitet 1977-1978, nga që Kina qé prirur të bëhej m’e hapur me perëndimin, (doemos për interesat e saja duke u bërë më pragmatiste), në një kohë që Shqipëria tashmë ishte izoluar krejtësisht nga Europa, vëndi ynë u distancua edhe nga Kina dhe, falë egoizmit të skajshëm të Enver Hoxhës për të qëndruar me çdo kusht në krye të udhëheqjes deri në fund, ekonomia e vëndit tonë u katandis në një autark skajore ku sundonte parulla: Çdo gjë me forcat tona ! Mbasi i analizuam tashti, ndonëse shumë fluturimthi, zhvillimet si edhe ngjarjet që nga hedhja e idesë nga Karl Marxi se vendosja e komunizmit do të qé shpëtimi i njerëzimit, e deri në shkërmoqjen e atij sistemi thuajse gjysëm shekullor në vëndin tonë, e ngushtojmë së rishmi këndvështrimin tonë duke u munduar t’i lidhim zhvillimet me përvjetorin e 70-të të Gjyqit Special. Në parim del e qartë, shpresoj ideja, se pse ndër hapat e parë të ndërmarrë nga qeveria e ashuquajtur demokratike, me t’a marrë pushtetin në dorë, nxorri para trupit gjykues 58 persona nga më intelektualët e vëndit si edhe nga drejtuesit ushtarakë më të shquar. E çvendosim tashti objektivin tonë dhe shikojmë se si diktatori i ardhshëm i vëndit, e filloi spastrimin e rrugës tij jo vetëm nga intelektualët dhe atdhetarët e mirëfilltë por, nisur nga paranoia e tij kë eliminoi mbas katër vitesh ? Më 11 Qershor të vitit 1949 u pushkatua njeri nga bashkëpunëtorët më të afërt të Enver Hoxhës, pikërisht ai Gjeneral Leitnant që i dënoi të pandehurit e Gjyqit Special duke e kryesuar trupin gjykues t’atij gjyqi, Koçi Xoxi ! Cili cilësor iu mvesh atij ? Agjent i jugosllavëve si edhe tradhëtar i atdheut ! Dakord. Mirëpo historianët tanë të nderuar që i shërbyen diktatorit me një servilizëm dhe mungesë personaliteti të pashok, mirë para vitit 1991 po pas këtij viti si nuk u kujtuan t’a shkruajnë e zezë mbi të bardhë formulimin që bëri Enver Hoxha në mbledhjen e Byrosë Politike më 15 Dhjetor të vitit 1947 lidhur me aneksimin e Shqipërisë si republik’e 7-të e Federatës Jugosllave ? Mirë Koçi Xoxi u pushkatua si agjent i jugosllavëve, po Enver Hoxha q’e dha direktivën e shkrirjes së Shqipërisë me Jugosllavinë, si duhet quajtur ? Vazhdojmë përgjatë kësaj hullíje dhe sjellim në pah faktin se si prokuror në gjyqin e Koçi Xoxit kush ishte caktuar ? Po ai Gjeneral Major, Bedri Spahiu, i cili bëri edhe pretencën për 58 të pandehurit e Gjyqit Special ! E pikërisht po ky prokuror më 17 Qershor të vitit 1955 arrestohet si armik i partisë dhe i popullit ! E mbasi Bedri Spahiu kaloi 36 vite në burgje e internime, në vitin 1991, duke i thirrur mëndjes e brejtjes së ndërgjegjes, shkruan në gazetën “Republika” të muajit Qershor 1991 sa më poshtë : “... Duke u krijuar këto 46 vite terrori, (nga diktatura komuniste – shënim M.K.), mizoríe e mjerimi që ka kaluar populli im, mua më vjen turp që kam qenë prokuror i atij Gjyqi Special. Nuk jam më ai prokuror që nxorri Lufta Nacional Çlirimtare, as përkrahës i utopísë komuniste më të lemeritëshme që nxorri gjenerata e jonë ... “
Nuk mundemi t’a kalojmë pa e vënë në dukje edhe faktin se si në trupin gjykues të Gjyqit Special bënte pjes’edhe Kolonel Beqir Balluku, ish komandant i Brigadës së II-të të formacioneve partizane, anëtar i Byrosë Politike, Zv/Kryeministër edhe Ministër i Mbrojtjes e më në fund ... i akuzuar si puçist që donte t’ përmbyste pushtetin popullor, pushkatohet më 5 Nëntor të vitit 1975. Me këtë rast nuk ka se si mos t’a rikujtojmë se si u shpreh Z.Kolë Tromara ndaj akuzës së prokurorit Gjykatës Speciale, Bedri Spahiut ... për veprimtarí tradhëtare ndaj popullit dhe atdheut ... : Se kush është tradhëtar, heret apo vonë do t’a mësojë populli ! E ne sot nuk kemi se si mos t’a vlerësojmë këtë pohim të të pushkatuarit me grupin e 17 vetëve të Gjyqit Special ku tre nga anëtarët e trupit gjykues, (njeri Kryetar, tjetri prokuror dhe i treti anëtar i trupit gjykues), dy syresh u pushkatuan si tradhëtarë dhe armiq dhe i treti (ish prokurori) u kalb burgjeve dhe internimeve ! Por, nga ana tjetër, nuk ka se si të kalohet në heshtje edhe ç’i tha trupit gjykues të Gjyqit Special i pandehuri, i akuzuat si fashist e tradhëtar Xhevat Korça, që u tha : “ Mos ia vini ré se ç’thotë prokurori, por gjemëni një fjalë timen thënë publikisht pro fashizmit ose një fjalí gjithashtu në favorin e fashizmit dhe ... dënomëni me pushkatim ! ” Sa i takon këtij pohimi unë shtroj pyetjen : A ka në mesin e shkrimtarëve të mëdhenj e të shquar të Realizmit Socialist e që sot pretendojnë t’u jepet flamuri si disidentë të flaktë përgjatë viteve të diktaturës komuniste, të cilët jo një fjalë të thënë botërisht ose vetëm një fjalí të shtypur, por kanë shkruar vargje mbas vargjesh si edhe poezí mbas poezíshë e gjithashtu faqe mbas faqesh romanesh kushtuar diktatorit, partisë më partí, diktaturës proletare tek né si edhe komunizmit në botë ? Përgjatë kësaj brazde, sado të duam, nuk ka se si të mos na kujtohen pohimet e profesorit të nderuar Arben Puto i cili në intervistën e tij të fundit tek zë në gojë lëvizjen e studentëve kundra diktaturës komuniste është shprehur : “ ... E ndjeva se nuk mund të rrija indiferent ... kështu u shkëputa nga veprimtaria e ime shkencore dhe i u përkushtova të drejtave të njeriut ... Shqipëria më shumë se kushdo ka nevojë për guxim qytetar ... “ Dhe neve, krejtë natyrshëm na vjen në mëndje t’a pyesim profesor Puton, harroji të tjerat por thjeshtë pëqëndruar rreth kësaj teme : Si e ndjente veten profesor Putua i nderuar kur në vitin 1959, Xhevat Korça në Burgun famëkeq të Burrelit, pikërisht se të burgosurve u merreshin nëpër këmbë të drejtat më elementare të njeriut, e filloi dhe e çoi deri në fund grevën e shpallur të urísë ? Mundësitë janë dy : 1-Ose profesor Putua në vitin 1959 ishte akoma nën ndikimin (siç e ka përshkruar vetë) e të qënit krenár se ishte anëtar i P.K.fillimisht e në vazhdim i P.P.Sh. dhe vdekjen në grevë urije të të burgosurit Xhevat Korça as që e përfillte, përkundrazi e quante një reaksjonar më pak. 2-Ose i kishte ardhur keq për atë qëndrim si edhe veprim dhe mbas 32 vitesh, (e ç’është ky cak kohor për historinë), guxonte të çfaqej si mbrojtës i flakt’i të drejtave të njeriut. Kurse zonja Liri Belishova, në njerën nga intervistat e saja nga të fundit, qe shprehur se të dhënat që ata kishin, (ajo me shokë), ishin aq të pakta sa që ajo kategori nuk mund të fajësohej për faktin që komunizmin e kishin konsideruar SHPËTIMTARIN E SHOQËRISË NJERËZORE dhe kishin punuar aktivisht në drejtim të zhvillimit të tij duke theksuar : “Si mund të ngarkohemi me përgjegjësí për gjëra që nuk i dinim ?” Kurse ne shtojmë se naiviteti i skajshëm i zonjës Liri Belishova duke u munduar të justifikojë bëmat e tyre kriminale me mosdijen dhe zhvillimin e fakteve historike, na e bën tejet më të thjeshtë pohimin se nuk e dijmë a kishte ndonjë person nga 58 të pandehurit e Gjyqit Special i cili mos t’i njihte biografitë e Karl Marxit, Vladimir Leninit, Josif Stalinit, Mao Tse Tungut si edhe Enver Hoxhës si edhe pohimet e thëna në vazhdimin e veprimtarive të tyre ? Me pak fjalë Liri Belishova bashkëpunimin me mish e me shpirt me luftën e ashtuquajtur Nacional-Çlirimtare të transformuar në Luftë Civile si edhe me vënjen dora-dorës të çdo veprimtaríe në dorë të Partisë Komuniste i trajton n’atë mënyrë që ... vehten e nxjerr naive si edhe krejtë të pafajëshme ! Zoti e mëshiroftë ! Ja pra që i erdhi radha edhe mbylljes së këtij shkrimi përgjatë të cilit, me rastin e 70-vjetorit të zhvillimit të Gjyqit Special, u munduam të hedhim drit’edhe rreth disa prej problemeve nga më kardinalet që kishin lidhje me shtrirjen e komunizmit në Europ’e më gjerë e doemos që e përfshinë edhe vëndin tonë me mbarimin e Luftës së II-të botërore e prandaj nuk rrijmë dot pa e kujtuar aforizmën tashmë të famëshme të ish Presidentit të Çekosllovakisë Havelit që thotë se : “ Nuk ka kategori më të poshtër se sa ish komunistët e transformuar në demokratë !” Dhe me kaq mendova se i dhashë fund shkrimit ! Mirëpo, mbas një ore pushim, do ti e më hipi edhe një herë në kokë t’a rilexoja ç’ishte shkruar. Nga rileximi, (e posaçërisht nisur nga aforizma e Presidentit Havel), e kuptova se si kisha harruar pa i futur në kornizën e këtij shkrimi edhe dy fakte të fundit. Me 17 Prill të vitit 2014 Presidenti Nishani, ish oficer i periudhës diktatoriale, dekoroi me titullin Nderi i Kombit ish Gjeneral Leitnantin dhe për 30 vite radhazi edhe fillimisht anëtar i K.Q. të P.K.Sh. e në vazhdim i K.Q.P.P.Sh. si edhe Hero i Popullit, Rahman Parllakun. Ky i fundit së bashku me Ramiz Alinë ua kanë pasë dorëzuar jugosllavëve listat emërore te 3447 bijve vullnetarë kosovarë të cilët i pushkatoi Brigada e X-të malazeze në Tivar. Por nga ana tjetër, po me këtë titull të lartë Presidenti Nishani dekoroi me datën 24 Nëntor të vitit 2014 edhe tre të pushkatuarit nga Gjyqi Special Bahri Omarin, Kolë Tromarën si edhe Gjeneralin Aqif Përmeti. Me pak fjalë u dekoruan me të njajtin titull nderi si gjakatari e gjithasht u edhe viktimat !
KRIMINELE TRADHETARE BASHKEPUNTORE dëshmuar me gojnë e tyre.
“Një revolucion socialist ësht’i pakonceptueshëm pa një luftë të brëndë- shme, e gjithashtu pa një luftë civile ”. (Vepra të zgjedhura, vëll. 2, faqe 277). Ky mësim Leninist
radiogramit të dërguar nga Enver Hoxha me datën 21-09-1944 komandantit të Korparmatës I-rë Dali Ndreut, (të cilin në vazhdim e pushkatoi së bashku me të shoqen Liri Gegën) : “Zai Fundo është armik i poshtër i partisë … torturojeni deri në vdekje dhe pastaj pushkatojeni andej.” Dhe Zai Fundua u pushkatua pa gjyq më 23 Shtator 1944 duke ia hedhur kufomën nuk dihet se në ç’rrëzë !
E për t’a mbyllur krejtë fluturimthi edhe me Zef Malën, njerin nga ideollogët më të hershëm të komunizmit në Shqipëri, nuk rrijmë dot pa ia vënë në dukje faktin se më 1978-ën ai ka patur kurajën civile t’i pohojë Mehmet Shehut : “… Komunizmi si sistem politik është një zbythje për njerëzimin, është një utopí !”
Për periudhën diktatoriale mbas ditës që e quajnë ajo e çlirimit, E PËR 47 VITE RADHAZI, duket qartazi, sipas përcaktimit të studjuesit të filozofisë dhe kritikut të marxizmit prof.Karl Popper-it, se edhe Shqipëria e përforcon pohimin e tij se :
“ DUKE I ANALIZUAR MBAS FAKTIT TË GJITHË REVOLUCIONET NË BOTË ARRIHET NË TË NJAJTIN PËRFUNDIM : U PREMTOHET MASAVE TË VARFËRA LIRIA DHE BEGATIA E MBAS FITORES SË REVOLUCIONIT, KUDO PËRFUNDOHET NË SHTET TOTALITAR E DIKTATORIAL !
Enver Hoxhës më 15 Dhjetor të vitit1947 në mbledhjen e Byrosë Politike të K.Q.P.K.Sh., në pranín’e të dërguarit të Mareshallit Tito, Sava Zllatiç-it ku Enver Hoxha deklaron, (proçes-verbali i asaj mbledhje ruhet në Arkivin e Shtetit - shënim M.K.) :” ... Tani që e likuiduam këtë pengesë, (Nako Spirun - shënim M.K.), duhet t’a fitojmë kohën e humbur e të bëjmë sa më shpejtë bashkimin DE FACTO të Shqipërisë me Jugosllavinë në të gjitha fushat, (parti, ekonomi, ushtri, etj.), se Shqipëria nuk mund të qëndrojë si shtet i pavarur dhe aq më pak të ndërtojë Socializmin, PA U BASHKUAR ME JUGOSLLAVINË ...
në mbledhjen e Byrosë Politike të K.Q.P.K.Sh. e 15 dhjetorit të vitit 1947, Enver Hoxha u shpreh tekstualisht : . ” ... Duhet t’a fitojmë kohën e humbur e të bëjmë sa më shpejtë bashkimin DE FACTO të Shqipërisë me Jugosllavinë në të gjitha fushat, (parti, ekonomi, ushtri, etj.), se Shqipëria nuk mund të qëndrojë si shtet i pavarur dhe aq më pak të ndërtojë Socializmin, PA U BASHKUAR ME JUGOSLLAVINË ...”.
Në përkthimin anglisht, në faqen 245, është vendosur pohimi i përfaqësuesit të Jugosllavisë Velimir Stojniç-it në Plenumin e 2-të të Beratit të dates 23 nëndor të vitit 1944 sipas të cilit ai shprehet si vijon : “Shqipëria jo që nuk e rrit dot ekonomín’e saj, por as e zhvillon dot atë sepse imperializmi do t’a gëlltiste; … e vetmja zgjidhje e saj është të bashkohet në një konfederatë me Jugosllavinë.
JURISQTE TE PUSHKATUAR
NJË UDHËTIM « VIRTUAL » MBI KURBININ
Nga Kastriot Marku
Të shkruash për vendlindjen tënde nuk është e lehtë, ngaqë për t’ia mbërritur kësaj ashtu si duhet, duhet që së pari të shkarkosh çdo nostalgji a emocion personal lidhur me të, edhe pse kjo jo gjithnjë është e mundur, sepse jo gjithkush i reziston mundimshëm këtij tundimi. Unë jam lindur dhe rritur në Kurbin duke u përkundur këtu me historinë, legjendat, përrallat, këngët, vajet, vallet, ritualet e motomotit, me kostumet popullore, prodhimet dhe gatimet vendase të krahinës, anipse të gjitha këto gjallonin nën një anonimat me synim qartësisht rrafshues dhe unifikues me krahinat ngjitur. Kështu vepronte regjimi komunist në emër të krijimit të “njeriut të ri” pa identitet Kulla e Gjon Pjetrit e ri,dërtuarn vendas, ngaqë larmia dhe shumësia nuk i shkonin Djegur me dy të tjera tri herë rresht, ngaé rturqit, përshtat ideologjisë. Kur isha i vogël, teksa hyja në “kullë” 1881 e 1911. Nga komunistët më 1945. e veja kjo ka në dhomën e miqve, më binte rasti shpesh të dëgjoja mbetur në këmbë. bisedat e pleqve me mustaqe e flokë të thinjur me qeleshe të bardhë të ulur këmbëkryq pranë oxhakut, teksa u shkëlqente brezi ngjeshur trupit, dhe tek përmendin rast pas rasti sintagmat “paria e Kurbinit” “shtëpitë e para të Kurbinit” “zakoni i Kurbini”, “n’Kurbì”, “Kurbisë” etj., të cilat i dëgjoja tek nyjëtëoheshin vetëm aty, sepse përtej asaj dhome nuk i dëgjoja më, sepse në librat e historisë nuk e takoje më këtë emër, si emër krahine territoriale dhe administrative. Të flisje për të e për këto gjëra dukej dhe konsiderohej pak a shumë një tabu e cila merrej përnjëherësh prej tjetrit si një mentalitet i vjetëruar në të cilin vegjetonin “zakone prapanike” dhe “reaksionare”, prej të cilave duhej të distancoheshe menjëherë dhe më e pakta duhej të mbaje “qëndrim kritik”, sepse ato Kol Pal Gjini, nipi i Gjin Pjetrit paraqisnin rrezik për “shoqërinë socialiste”, e cila duhej që rindertoi kullën dhe qendroj aty deri më “t’i luftonte ato me zjarr dhe me hekur”. Kur pyesja të janar 2015 e ku ndërroi jetë në moshën 94 vjeç. moshuarit për përkufizimin gjeografik të krahinës ata nuk I fundit i katë vllazënve, ku dy u vranë e njeni vdiq në ngurronin të më tregonin ashtu me thjeshtësinë e tyre kampin e Tepelenës. sfiduese se Kurbini “fillo prej lumit Mat e shko deri Kola respektohej e ndertohej nga gjithe Kurbini. n’prrue t’Droes”. Kurbini ishte shmangur qëllimisht prej regjimit të mëhershëm, për qëllime unifikuese, duke u doket, zakonet, traditat, etrnografinë, follkorin mundur kështu të përhumbte një krahinë të etj, si pjesë e moslëshimit të konstitucionit të tij shpirtëror mëvetësishme me tipare të përcaktuara lashtësore e cila që frymoi paprerë. Në festivalin Folklorik të Gjirokastrës kishte krijuar ndër shekuj një entitet dhe identitet të qartë (1988), kënga “Gjall a dek nusen t’ma bini”, një nga e të dallueshëm. Mbi të gjitha Kurbini paraqitej një këngët perla muzikore të krahinës së Kurbinit, përcolli krahinë thellësisht “reaksionare” e mbushur me “banda përmes vargjeve: “Veç nje besë t’ma mbajë Kurbini/Gjallë kriminelësh dhe të arratisurish”, me “armiq të partisë e të a dek nusen t’ma bini!, të gjithë koloritin muzikor pushtetit popullor”, prej së cilës regjimi kishte jo pak burimor të krahinës, përmes një bashkëpunimi të frikë, ndaj të vetmen mënyrë për t’a nënshtruar në një farë shkëlqyer të bardëve të shquar të folkut vinjollas, mënyre gjeti duke e copëtuar dhe duke ia harruar emrin. ndërtuar mbi një sfond historik të një ngjarjeje të vërtetë, Përkundrejt këtij anashkalimi dhe shmangie të në trajtën e një balade sa tragjike aq edhe heroike, e cila qëllimshme nga pikëpamja referenciale zyrtare, përcolli jo vetëm ndjeshmëri, tragjizëm dhe emocion, por përkundrejt këtij poshtërimi politik, Kurbini vijonte të mbi të gjitha virtytet e trimërisë bazuar mbi nderin, mbijetonte, vijonte të gjallonte në substancën e vet moralin dhe dinjitetin e kurbinasit dhe veçanërisht kulturore me të gjithë elementët e tij identifikues në femrës së kësaj krahine. Kjo këngë u bë simbol i krahinës, e cila përgjatë periudhës fundore të regjimit komunist të shekullit XIX. Ato mund të ndahen në katër periudha ringjalli dhe risolli në rivështrimin e saj kulturor një lloj kryesore. Periudha e parë përfshin gjithë shekullin XIX identifikimi në kushtet e asaj kohe. deri me krijimin e shtetit shqiptar në vitin 1912; periudha Gjatë punës dhjetëvjeçare (1998-2008), për hartimin e e dytë nga viti 1913 deri në vitin 1944, kur monografisë Kishat e Kurbinit, Tiranë, 2008, m’u desh të edhe përfundon Lufta e Dytë Botërore ; periudha e tretë shqyrtoj të gjithë dokumentacionin historik të botuar; nis nga viti 1945 deri dhe përfundon në vitin 1990 me dokumentacionin arkivor në arkivat shqiptare; rënien e regjimit komunist dhe periudha e katërt nis nga përshkrimet e udhëtarëve të huaj që kishin kaluar nëpër viti 1991 për të vijuar deri sot, pra në vitin 2015. Secila krahinë, së bashku me të gjitha studimet e kryera për prej periudhave të sipërshënuara do të duhej të trajtohej krahinën e Kurbinit. Të dhënave të siguruara nga ky përmes një vështrimi kronologjik dhe tematiko-tipologjik, kërkim iu shtuan kërkimet dhe vrojtimet e drejtpërdrejta gjë që nuk është vendi ta bëjmë këtu, por do të duhet të në terren përgjatë së cilave përftova një profil të qartë dhe ndaleshim shkurtimisht në periudhën fundore, ku thuajse të kompletuar lidhur me historinë dhe etnografinë shkrimet dhe studimet janë më të shumta, qoftë edhe me e krahinës, duke bërë që materiali studimor t’i tejkalonte monografi të posaçme. Të dhënat thuajse të para dhe parashikimet qëllimore të vëna në krye të herës, aq sa mjaft të rëndësishme rreth historisë së krahinës së projektin mendova t’a ndajë në katër pjesë studimore të Kurbinit i kemi kryesisht nga udhëpërshkruesit dhe veçanta: 1. «Kurbini një vështrim historik dhe njëkohësisht studiues të huaj si: Johan Georg von Hahn etnokulturor»; 2. «Kishat dhe organizimi kishtar në (1863), Theodor Ippen (1900-1908), P. Lovro Mihaçeviq Kurbin»; 3. «Selia e Shenjtë dhe arsimi shqip. Shkolla e O.FM. (1911), Hugo Adolf Bernatzik (1929) Erik von Kurbinit», 1632, si dhe 4. «Enciklopedia e Kurbinit». Luchëald (1936), At Giuseppe Valentini S.J. (1941), etj., por edhe nga studiues shqiptarë, kryesisht meshtarë katolikë si: At Shtjefën Gjeçovi O.F.M, At Marin Sirdani O.F.M., At Klement Miraj O.F.M., At Marjan Prelaj O.F.M., At Donat Kurti O.F.M., Imzot Frano Illia, Dom Mark Dushi, një pjesë e punëve të të cilëve ka mbetur ende në dorëshkrim. Këtyre u duhen shtuar edhe mjaft studiues të profiluar, ku veçohen gjuhëtari David Luka, gjeografi Sabri Laçi, arkeologu Gjergj Saraçi, studiuesit Haxhi Goci, Luan Bajo, Hajredin Isufi, për të shtuar të tjerë si: ushtaraku Pjetër Hidri, shkrimtari dhe piktori Lekë Pervizi, apo arsimtarë si: Vlash Prendi, Nikollë Lleshi, Zef Kola, Zef Pjetri, Reshit Bara, Mehmet Nelaj, Baki Dollma, nëpunës si Idriz Xaka dhe së fundmi Pjetër Nikolla dhe Imer Hysa, (autorë monografish), por edhe Hilë Kamani, Shpëtim Cami etj. Atyre që janë marrë me Kurbinin u duhen shtuar edhe gazetarët, ku veçohen realizuesit e dokumentarit « Kurbini » (2005), prodhim i Televizionit Shqiptar nga Ndue Ukcama, Ilir Buçpapaj dhe Mark Lalaj, por edhe shkrime nga Dashnor Kaloçi, Fatos Baxhaku, Ardian Bushi, Violeta Murati, Ligor (Grigor) Jovani, Bektash Zeneli, Isuf Myrtaj etj. Më ka rastisur shpesh përgjatë udhëtimeve të mia studimore vetjake në terren përqark trevës, të pyesë banorët lidhur me origjinën dhe hershmërinë e emrit të vendbanimit të tyre. Për shumicën prej tyre ajo datohej "para kohës së Skënderbeut". Ky gur kufitar historik, dokumentuar gojarisht nuk do të thotë asgjë në kuptimin e faktit historik, ngaqë çdo gjë duhet provuar së paku me dokumente ose me të dhënat që ofron arkeologjia. Duhej të provohej saktësisht përmendja e parë e emrit me dokumete. Krahina të tilla si: Çamëria, Dibra, Luma, Permbledhje shkrimesh e dshmishë realizuar nga Lek Pervizi Martaneshi, Golloborda, Dropulli, Himara, Durrësi, Botim nga LULU, New York, 2012 Elbasani, Benda, Kanovia, Korça, Kruja, Kurveleshi, Mallakastra, Mokra, Labëria, Malësia e Madhe, Mati, Prej këtyre katër punimeve, tashmë të Mirdita, Myzeqeja, Dukagjini, Shkodra, Tirana, Zadrima, përfunduara, sikurse e theksova më sipër, deri tani vetëm Malësia e Gjakovës, Nikaj-Merturi, Lekbibaj etj., duhet t’a monografia Kishat e Kurbinit (2008), (e cila nga pikëpamja masin hershmërinë e tyre përmes dokumenteve dhe në vëllimore përbën 1/3 e lëndës), është botuar, ndërsa tre të këtë kontekst ngjashëm e mat shtatin e saj historik dhe tjerat presin ende dritën e botimit. etnokulturor edhe krahina e Kurbinit. Për të siguruar një Shkrimet dhe studimet e ndryshme të kryera për njohje rigorioze thellësore mbi një krahinë të caktuar krahinën e Kurbinit nisin përafërsisht në gjysmën e dytë studiuesi i duhet të përpiqet ta orientojë studimin e tij në disa drejtime: së pari: në dëshmitë dokumentare arkivore grykëderdhje të lumit Mat gjendej asokohe skela detaro- (dokumente të ndryshme, si regjistra, harta, dëshmi lumore e Shufadasë, (Suffada, Zufada, Semphanday) qendër pronësie, akte noteriale, letërkëmbim etj.,) që dëshmojnë kjo e rëndësishme tregtare dhe doganore prej nga nisnin daljen për herë të parë të emrit të vendit apo banorëve të rrugët tregtare që e lidhnin atë skelë me qytete të tij, fotografi dhe materiale ilustruese etj., së dyti: studimin rëndësishme si Lezha, Shkodra deri në Prizren në Kosovë e dëshmive gjuhësore, kryesisht toponimisë (emrat të dhe Dibër e Ohër në Maqedoni. Malësia e Kurbini, vendeve) si psh. emrat e burimeve, përrenjve, lumenjve, sidomos Mali i Skënderbeut dhe e gjithë zona përreth tij, kodrave, livadheve, rrugëve, lagjeve, shkëmbinjve, kanë qenë pjesë e rëndësishme e veprimeve luftarake të grykave etj, të cilët na çojnë tek emërtimet më të hershme, Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastriotit (Skënderbeut) që kanë patur), tek të cilat kërkojmë origjinën e tyre mbi të gjatë viteve 1443-1468 kundër ushtrive osmane, ku një cilat duhet të ndërtohet etimologia (historia e fjalëve); së vend të posaçëm zë beteja historike e Ujit të Bardhë, treti: kërkimin dhe studimin e gjetjeve arkeologjike të cilat ndryshe Albulenës (lat. Albulae Ascqua) në fshatin Zhejë sigurohen nga gërmimet nëpër vendbanimet e vjetra, më 2 shtator 1457*. Kurbini ka qenë një krahinë varreza të hershme, objektet e kultit, kryesisht kishat, prej homogjene e për rrjedhojë edhe e qetë, e cila e ka ruajtur të cilave sigurohet materiali arkeologjik, si enë të traditën e komunikimit e të dialogut mes vetes dhe të përdorimit të përditshëm, enë gatimi, vegla pune, stoli të tjerëve ndër shekuj, me një fisnikëri që ka qenë ndryshme, unaza, varëse, vathë, mjete luftimi si shpata, shembullore, sikurse ishin familjet Skura dhe Gjonima, mburoja etj, të cilat janë me mjaft rëndësi sepse përmes me të cilën ajo ka vetëqeverisur vetveten me norma të tyre mund të datojmë periudhën e përdorimit të tyre, e matura dhe urtësi. Kurbini është shquar për kuvendet me me këtë rast edhe kohën e banimit të vendit të cilin po referencë të rëndësishme historike, falë prijësve, pleqve, studiojmë. të urtëve, të cilët kishin vlerësim për fjalën dhe dinjitetin Krahina e Kurbinit përbën në vetvete një element e personit dhe askush nuk mund të dilte jashtë këtij substancial, themeltar në truallin e së cilës u përudh rregulli. Burrat e Dheut mblidheshin në kuvende dhe në formacioni i parë shtetëror shqiptar i shtetit të Arbënit, i krye të herës dorëzonin armët tek vendi i përcaktuar dhe ftilluar me sa shihet përmes njësisë administrative askush nuk kishte aq guxim sa të mbërrinte t’i përdorte, kishtare të njohur si Ipeshkvia e Arbënit. Kisha abaciale sepse tradita kuvendore kishte mbi gjithçka kultin e benediktine e Shën Prenës (Santa Veneranda di Curbino), shenjtë të fjalës. Përfaqësuesit e krahinës së Kurbinit përbën mbase komplesin më enigmatik dhe më morën pjesë në kuvendet ndërkrahinore shqiptare në të mbresëlënës njëherësh, në qerthullin e rrjetit kishtar cilët u diskutuan pjesmarrja dhe organizimi në projektet mesjetar shqiptar duke nisur nga Durrësi, Kruja, Lezha, për kryengritjet antiosmane si në kuvendin e Lezhës (2 Mirdita e deri në Mat e Dibër, për të mos thënë nga Tivari mars 1444), në kuvendin që u mbajt në Shën Llezhdër e deri ne Prevezë. Do të jetë pikërisht kjo rezidencë (Shën Aleksandër) të krahinës së Dukagjinit më 15 shkurt ipeshkvore e cila do të mbajë peshën kryesore në të vitit 1602, ku morën pjesë edhe 4 përfaqësuesit e organizimin kishtar të vendit përgjatë gjithë shekujve krahinës, po ashtu në Kuvendin e Arbënit të 14-15 janarit XVII-XIX, prej së cilës do të ftilloheshin nismat më të të 1703, që u mbajt në Mërqinë të Lezhës, mbajtja e të cilit rëndësishme fetare, arsimore, kulturore dhe identitare të u njoftua më 2 dhjetor 1702 nga Selia Ipeshkvore e shqiptarëve të brendashkruar hapësirës territoriale gjatë Durrësit në Shën Prenë të Kurbinit; në kuvendet e vetë kësaj periudhe historike. Vështirë të gjendet një vend krahinës të mbajtura në vitet 1903, 1904, 1905, ku veçohet tjetër i cili ka ruajtur një komunikim/raportim konstant të ai i 5, 6 e 7 gushtit 1906 në Delbnisht; në Kuvendin e paprerë për tre shekuj radhazi me Selinë e Shenjtë e Zejmenit, të Manatisë, të Shënkollit, të Pllanës dhe të konkretisht me Congregazione de Propaganda Rubikut gjatë vitit të Pavarësisë 1912. Kurbini është vendi Fide/Kongregata e Përhapjes së Fesë (1622), e cila mbështeti i kuvendeve dhe manastireve benediktine e françeskane financiarisht shkollën e Kurbinit. Kjo qendër fillimisht dhe më shumë se 30 kishave, një pjesë e të cilave janë rezidencë e Selisë Ipeshkvore të Arbënit (1615-1640), në monumente të denja të arkitekturës; është vendi i katër Shën Prenë në fshatin Gallatë dhe mandej si Seli e kështjellave mesjetare (Sebaste, Daul, Pervizit e Kokë Arkidioqezës Metropolitane të Durrësit (1640-1858), po Malçit), vendi i mullirit Fall, i Pallatit të Arqipeshkvisë, i aty në Shën Prenë, me t’u transferuar në gjysmën e dytë të Teqes Baba Isak, i Urës së Matit dhe i afreskeve të Shën shekullit të XIX, po në Kurbin, në fshatin Delbnisht, kësaj Mërisë; Kurbini është vendi i çeljes së njërës prej veprimtarie do t’i shtojë një tjetër përmasë me rëndësi; shkollave të para në gjuhën shqipe (1632), në të cilën u mirëorganizimin e viseve kryesisht katolike nën varësinë përdorën si tekste didaktike kryetekstet e shkrimit shqip e Kryeipeshkvisë së Durrësit nga Durrësi deri në Mirditë si: Dictionarium Latino-Epiroticum/Fjalori latinisht-shqip, drejt pavarësimit të vendit, e ku vendin kryesor do t’a (Romë, 1635) i Frang Bardhit, Cuneus Prophetarum/Çeta e zinin personalitete si: Dom Nikoll Kaçorri, Imzot Primo Profetëve, (Padovë, 1685) e Pjetër Bogdanit, Il Dittionario Bianchi (Prend Bardhi) dhe prijësi i krahinës Gjin Pjetri. italiano-albanese. Në terma të përgjithshëm kaq do të mjaftonte që Kurbini ______të përfaqësojë dinjitetshëm një pjesë të rëndësishme të *-- Nga përshkrimi i hollësishëm i Dhmitër Frangut (1480) rezulton qe identitetit tonë kombëtar, ndërkohë në terma të përveçëm ajo betejë të jetë zhvilluar ne Fushën e Milotit, gjatëe bregut të Mati deri në detin Adriatik. Frangu e ka shoqëruar Skënderbeun gjatë gjithe jetës ky kontribut mbetet ende për t’u zbuluar. e betejave, dhe ishte shoqërues i tij në udhëtimin në Romë më 1464., në Kurbini së paku që prej Mesjetës ka qenë një nyje e takimin me Papën Pali II. rëndësishme komunikimi për Arbërinë Qendrore e (Dhimitër Frangu “ Veprat e Lavdishme të Skënderbeut, Arbëria, Tiranë 2005). Veriore dhe më gjërë në Detin Adriatik, sepse në burgimeve, ndjekjeve e persekutimeve të familjeve me në zë të saj; Kurbini është vendorigjina e të parëve të Papa Klementit XI, vendlindja e Imzot Prend Bardhit, Imzot Pashk Trokshit; vendlindje e dytë për At Shtjefën Gjeçovin, Imzot Frano Illinë; është ashti i prijësve popullorë nga Imzot Mark Skura deri tek Marka Kuli e Gjin Pjetri, i pleqtarëve mentarë të familjes Malqi, Murataj e Hasneziri. Kurbini është po ashtu vendi i shkrimtarëve dhe i artistëve, “i dashuruari” pas skuadrës së tij të futbollit, por edhe vendi i qitësve, atletëve dhe bilardistëve kampionë kombëtarë e ndërkombëtarë, vendi ku Bajram e Pashkë festohen në sofër gjithmonë bashkë e ku vëllazëria ndërmjetësohet në lutje në Shenjtnoren Kombëtare të Shna Ndout të Padovës. Do të mjaftonin vetëm komplesi kuvendor rezidencial i Shën Prenës dhe Mulliri Fall, që të merreshin në mbrojtje nga shteti shqiptar, për t’ çmuar si pjesë e trashëgimisë historiko-kulturore të kësaj krahine. Drejtoria Rajonale e Kulturës Kombëtare Shkodër, së paku të kishte marrë mundimin për t’i vizituar, qoftë edhe për kureshtje këto dy monumente, dhe nuk besoj se do të mund t’i kishte rezistuar tundimit për t’i vënë në mbrojtje shtetërore këto pasuri kombëtare. (Majtas), Mali ku gjëndët vorri kalaja e Pervizit Çdo brez shkruan historinë e tij dhe në këtë kuptim edhe (majtas poshtë )Vau e Gjin Pjetrit e gryka e Shkopetit shkrimi i historisë së krahinës së Kurbinit dhe përcjellja e (djathtas) mali i Skurajt ku gjendet edhe fshati omonim. saj brezave përbën një detyrë dhe njëkohësisht një sfidë (1702) dhe Osservazioni gramaticalli nella lingua për brezin e ri të sotëm. Janë me dhjetëra studentë nga albanese/Vëzhgime gramatikore në gjuhën shqipe, (Romë, Kurbini që studiojnë në universitete brenda dhe jashtë 1716), të P. Francesco Maria Da Lecce-s, Conciλi vendit në degë të ndryshme si gjuhë-letërsi, histori, Provintiaaλi o Cuvendi i Arbenit. (Romë, 1706), Breve gjeografi, shkencat sociale etj,. të cilët përmes punimeve copendio della dottrina cristiana/Përmbledhje e shkurtër e të tyre të diplomimit të ndërtuara me subjekt tematik mbi doktrinës kristiane së krishterë (1743) e Gjon Nikollë Kazazit Kurbinin mund të realizojnë kërkime të vogla të cilat nëse etj. Kurbini është vendi i hartimit të së parës gramatikë në do të rimerreshin apo thelloheshin më tej do të përbënin gjuhën shqipe të botuar (1716) dhe vendi i hartimit të një punë të vyer për njohjen dhe studimin e kësaj krahine. njërit prej fjalorëve të parë dhe më të pasur të gjuhës Toponomastika, folklori i gojor dhe ai muzikor, e folmja e shqipe (1702) deri në Kongresin e Alfabetit të Gjuhës krahinës, monumentet e artit dhe kulturës, e drejta shqipe në Manastir (Nëntor 1908), fjalor i cili u hartua zakonore, veshjet popullore, mënyra e jetesës, krijimtaria sikurse e përmendëm më sipër nga Francesco Maria Da letrare dhe artistike, monumentet e natyrës, flora dhe Lecce (botuar në vitin 2009); Kurbini është vendi i fauna, mjedisi dhe klima, popullsia dhe ekonomia, arkivave dhe bibliotekave ipeshkvore dhe famullitare, i arsimi, sporti, shëndetsia janë vetëm disa nga subjektet që kodifikimit dhe i mbarështimit të Kanunit të Skënderbeut; do të mund të meritonin vëmendje të shtuar me studime është vendi i legjendave, gojëdhënave, përrallave, përkatëse. këngëve dhe ritualeve pagane të motmotit, i zejeve dhe mjeshtrive popullore, është vendi i gurrave, krojeve e lumenjve, i detit i florës dhe faunës tejet të pasur nga Laguna e Patokut deri në Trodhën, i klimës së mrekullueshme nga bregdeti deri në kullotat alpine, vendi i prodhimeve bujqësore e blektorale i vreshtarisë, i tregut dhe panaireve, i kuzhinës bio dhe i kafes unikale të Maries së Lul Palit të mirënjohur anë e kënd vendit. E gjithë krahina nga Kanioni i Shkopetit, Frashërat në Skuraj Sipër, Burimi i Vinjollit, Gështenjat e Selitës, Rrapi i Daulës, Lisat e Shën Mëhillit (Malbardhë, ullinjtë e Gjormit e deri tek Selvitë e Shëmrisë, i është besuar nën projë lumit Mat, Hurdhazës dhe Drojës që e qarkojnë nga verilindja deri në në juglindje, për të cilët dorëzanë është deti Adriatik. Kurbini është vendi i martirëve si Dom Zef Bici, Dom Mark Dushi, Dom Shtjefën Kurti, vendi ku u Kryengritës kurbinas e mirditorë. ushtrua sistematikisht kalvari i pafund i vuajtjeve nga Ulur ne karrikë Ndrec Pjetri, vëlla i Gjin Pjetrit këmbëkryq, kushrijt e tij, Nikoll Llesh , Frrok Prendi, Gjergj Lleshi. regjimi komunist përmes internimeve, pushkatimeve,
Fotografi të Vjetra,(1900)
Prej librit të Kroatit Lovro Mihaçeviç Po Albaniji Nëpër Shqipëri
Nga Anton Kaçinari
Stema e Skurajve ,që u trashëgue nga fisi i Ukasanajve (Pervizi) ,si fisi i ukut, prej figurës se skalitur aty. Figure qe gjendet dendur ne Europë në stemat e fisnikëve dhe qytetëve.
Duke qenë se me miratimin e ligjit për ndarjen e re territoriale të vendit, riorganizimi i ri administrativ i krahinës së Kurbinit ngushtohet nga katër njësi vendore Malësor nga Iballa që kishte më parë (dy bashki, Laç dhe Mamurras dhe dy komuna Milot dhe Fushë-Kuqe), në një bashki të vetme: në bashkinë Kurbin, administrim i cili do të bëhet fakt real menjëherë pas zgjedhjeve vendore të muajit qershor 2015, vihet re se kjo ndarje ka marrë parasysh më shumë parcelat zgjedhore sipas interesit të partisë qeverisëse, thuajse thjesht për qëllime elektorale se sa për administrimin e burimeve njerëzore dhe ekonomike, (gjë që mund të shihet fare lehtë në ndarjen e hartës së re territoriale dhe statistikat demografike krahasuar me mjaft bashki të tjera, kryesisht në Jug të vendit), por që gjithsesi shtron përpara disa zgjidhje në dukje simbolike por që kanë vlera bazike. E para ka të bëjë me statutin e bashkisë së re, në të cilin do të duhej të përcaktoheshin dhe rregulloheshin me nene përkatëse emblema/stema, flamuri dhe vula e bashkisë së re Kurbinit, të cilët do të Malësorë nga Hoti duhej të përmbanin elementët më autentikë historikë dhe kulturorë të krahinës, çfarë do të kërkonte një punë profesionale deri në miratimin e saj nga këshilli bashkiak, për tu përdorur më pas në mënyrë legale; së dyti festën e bashkisë e cila do të mund të zgjidhej mes Shna Prenës/Shën Prenës (26 korrik) dhe Shna Ndojit/Shën Antonit (13 qershor), festa të mirënjohura tradicionale të zonës, ose ta zëmë një datë tjetër si p.sh., e shtuna e parë e muajit gusht apo një datë tjetër, dhe së fundi ndërtesën ku do të vendosej bashkia e re. Prej një çerek shekulli që rrethi i Kurbinit funksionon më vete, por bashkia kryesore e tij, Laçi, qe vendosur në një mënyrë absurde në një ndërtesë banimi, ku qëndron edhe sot e kësaj dite, një precedent i pashembullt ky papërgjegjësisë publike ndaj qytetarëve të saj. Urojmë që qeveria më në fund t’i japë Malësorë rrerë fisësh Kurbinit ndërtesën bashkiake që meriton.
Zog d’Albania e tre emblematiche date Shkrim nga arbëreshi del suo Regno Tiberio Occhionero
28 NOVEMBRE 1937 / Questa data rappresenta una opportunità unica e irripetibile per l’ancora giovane Regno Shqipëtar. Sua Maestà il Re Zog I intende dare, pertanto, la massima solennità al XXV° Anniversario dell’Indipendenza Nazionale Albanese. Vi sono un pranzo e un ballo a Corte. Particolare rilievo viene dato alla inaugurazione di un arco monumentale nella piazza del Municipio, che è stato chiamato “Arco della Libertà”.
All’intimità dei rapporti italo-albanesi dà particolare risalto la Tiberio Occhionero (Syziu), foto 1960. nga Campobasso (Abuzzo) presenza di un rappresentante straordinario del Governo italiano: il Conte quarantanovenne Paolo Ignazio Thaòn de Revèl. È offerta, così, al Ministro italiano delle Finanze shqipëtar in Italia. Neppure Matilde Kastriota l’occasione di rendersi conto dell’utilità delle spese per il incontra il favore del Re. Quest’ultimo, per dirla tutta, giudica inadeguata la Discendente diretta del perseguimento della politica di alleanza. Grande Kreshnìk Shqipëtar, per il semplice fatto che la Famiglia Kastriota Skanderbeg viene considerata appartenente alla nobiltà italiana più che a quella albanese. Ciò dà nuova consistenza alle ombre già precedentemente sorte nei rapporti fra Zog e il Governo di Roma a causa della sua contrarietà a propositi di matrimonio con giovani donne italiane. È chiaro che il Sovrano prepara altrove la sua scelta. Il suo segretario particolare, Jak Koçi, autorevole personalità politica, presenta a Corte in tale occasione una ragazza dell’arisatocrazia ungherese, nella speranza che essa attiri su di sé le aspirazioni matrimoniali del Re. Ciò non accade, ma la stessa giovane, resasi conto dell’ambiente e forse anche dei gusti personali di Zog, fa invitare a Tirana la ventunenne Contessa Geraldina Apponyi (4) che, giunta nel febbraio 1938, non deve più lasciare la città fino al suo matrimonio con il Re nell’aprile dello Pullë poste me fotografine e Mbretëreshë Gjeralldina. stesso anno. La sua superba ciprigna bellezza, la sua me rastin e 10 vjetorut të Mbretërisë. signorilità e dolcezza di carattere hanno di colpo conquistato il Sovrano e i suoi familiari. Prende parte ai festeggiamenti anche una delegazione di italo- albanesi capeggiati da Francesco Kastriota Skanderbeg, Marchese di Auletta (1). Con la delegazione sono giunte anche ● 27 APRILE 1938 – Sponsali Regali / otto coppie di giovani arbëreshë nei loro splendidi costumi. Essi suscitano in Albania le più vive simpatie. Accompagnano I festeggiamenti si svolgono con grandissimo sfarzo. il Marchese d’Auletta un suo cugino Ferdinando Kastriota Il trentaquattrenne Conte di Cortellazzo Galeazzo Skanderbeg, Barone di Fossaceca-Castelluccio (2) e la di lui Ciano (genero di Benito Mussolini) è stato invitato a sorella Matilde (3), sulla quale, come erede del più grande fare da testimone. Il Re d’Italia Vittorio Emanuele III nome d’Albania, si è fatto conto per attirare l’interesse di Zog, ha desiderato che alle nozze sia presente anche un in vista sempre di un possibile matrimonio. Al Re ne ha già membro di Casa Savoia e ha prescelto il quarantenne parlato un altro arbëresh, il dott. Francesco Chinigò, al quale Principe Adalberto (ramo Savoia-Genova), Duca di sia per le sue buone relazioni con la miglior società romana e Bergamo. Il Palazzo Reale, per dare posto ai sia per la fiducia che in lui ripone Re Zog, è stata rivolta la numerosi invitati, è stato ampliato. Il quadro della preghiera di interessarsi per un matrimonio del Sovrano cerimonia è grandioso: lo rallegra anche la presenza di molti parenti della Sposa che indossano i ricchi costumi dell’aristocrazia magiara. È fra loro una numerosa e lieta rappresentanza della avvenente gioventù ● ……. 7 APRILE 1939 / Svaniscono femminile di Budapest, venuta a festeggiare l’amica che sale ai fastigi di una Corona. Assistono il Corpo Diplomatico al all’alba i futuri meravigliosi sogni completo, i membri del Governo albanese e i rappresentanti del piccolo Aleksàndër (Leka). del Parlamento, delle Forze Armate e delle alte magistrature dello Stato. Sono presenti giornalisti di varie Nazioni. Fra gli italiani si notano il quaratatreenne Giovanni Ansaldo, direttore del “TELEGRAFO”, Guido Barone della “STAMPA”, il Per bilanciare le sempre più vigorose iniziative tedesche nell’Europa danubiana, l’Italia, su pressione in particolare trentunenne Virgilio Lilli del “CORRIERE DELLA SERA”, il del Ministro degli Esteri Galeazzo Ciano, decide di quarantanovenne Francesco Maratea del “MESSAGGERO” e il effettuare l’occupazione militare dell’Albania con una quarantenne Orio Vergani. Il Re, in alta uniforme di motivazione qualsiasi e servendosi di una clausola del trattato italo-albanese del 22 ottobre 1927 che fa già in pratica dell’Albania un Protettorato italiano prevede l’invio di truppe per ristabilire l’ordine nel Paese. Lo sbarco di cinque divisioni italiane (a Sarandë, Vlorë, Durrës e Sën Xhuàni Mèdhues) avviene nella notte fra il 6 e il 7 aprile 1939. La pluridecennale influenza che l’Italia esercita sull’Albania fa si che le operazioni incontrino scarsa resistenza da parte della popolazione. La Regina Geraldina è fuggita in automobile verso la Grecia all’alba del 6 aprile, vigilia dello sbarco, con il figlioletto Leka, che ha dato alla luce il giorno prima. Il Re, dopo essersi nascosto in una moschea presso Tirana, si rifugia anch’egli in Grecia, attraversando indisturbato (a pomeriggio inoltrato del giorno 7) il territorio di Elbasan. È superfluo aggiungere che Zog I viene subito dichiarato decaduto dal Comando Supremo delle Forze Militari Italiane di occupazione e la Corona d’Albania offerta a Vittorio Emanuele III. L’Albania viene mantenuta formalmente come Stato indipendente e Qifti Mbretëror pas cerimonisë së Martesës. sovrano sotto l’amministrazione di un Luogotenente del Re (per quest’ultima altissima carica viene designato, anche Comandante Supremo delle Forze Armate Albanesi, precede il perché stimatissimo dagli albanesi, il calabrese corteo dando il braccio alla Sposa in abito bianco e con quarataseienne Francesco Jacomoni di San Savino, Ministro lunghissimo strascico sorretto da ufficiali della Guardia. Plenipotenziario che a Tirana lavora dal 1936 in modo abile Vengono, dopo di lui, il trentaquattrenne Duca di Bergamo ed equilibrato), coadiuvato da un Governo locale protetto, Adalberto e i due testimoni dello Sposo: il Conte Ciano e il con Ministri, questori e prefetti shqipëtarë. Gli italiani sono Principe Hamid, figlio dell’ultimo Sultano ottomano (5). Dietro presenti in funzione di Consiglieri politici ed economici, e mantengono in Albania cinque divisioni dislocate lungo le di loro i due testimoni della Sposa: il Barone Villani (Ministro frontiere. Con l’occupazione dell’Albania, Paese di Ungheria a Roma) e il sessantatreenne Conte Mihàly Kàrolyi dall’economia ancora bisognosa di aiuti per la quale il di Nagykàroly, zio della Sposa. La fanfara della Guardia suona Governo italiano prende una serie di iniziative, l’Inno Reale albanese e quello magiaro. La cerimonia del potenziando quelle già contemplate dai precedenti Trattati, matrimonio (filmata dalle cineprese dall’Istituto Italiano Luce), l’Adriatico viene a costituire un mare completamente celebrato solo civilmente, è breve: è limitata alla lettura dei tre italiano. Nonostante i timori di Benito Mussolini, dapprima articoli del Codice, corrispondenti a quelli del vecchio Codice riluttante all’impresa nel desiderio di non compromettere Civile italiano, fatta dal Presidente della Camera dei Deputati gli “Accordi di Pasqua” stretti l’anno precedente con la che, chiesto l’assenso degli Sposi, li dichiara uniti in Gran Bretagna, l’equilibrio mediterraneo rimane sostanzialmente inalterato. Il Regno creato dal figlio matrimonio. Ha poi luogo un suntuoso pranzo a Palazzo Reale. prediletto della Principessa Sadijè Toptani cessa, così, di Fierezza illiro-magiara, serenità di spirito, gioia di vivere e esistere, dopo appena 10 anni, 4 mesi e 6 giorni! E la nuova grande generosa disponibilità ad operare per il benessere dei Regina? Si presenta con una “marcia” in più rispetto alla fratelli e sudditi shqipëtarë (tutti genuini sentimenti alberganti pur giovanissima e bellissima Geraldina. La nell’animo della Augusta Real Coppia d’Albania) sono sessantacinquenne Elena del Montenegro, infatti, già destinati a “vivere” soltanto per una breve seppur intensissima Sovrana d’Italia (dal luglio 1900) e Imperatrice d’Etiopia stagione: appena trecentoquarantacinque giorni! Sulla scena (dal maggio 1936), è di nobilissimo sangue shqipëtar e può poilitico-militare della Patria di Skanderbeg, difatti, sta per vantare una lontana parentela con la Stirpe di Skanderbeg. irrompere l’amaro e fatale ……. In che modo? Il suo antenato Gushi Balsha era fratellastro di quel Principe Grika, quadrisnonno di Stresio marito
della Principessa Gjella Kastriota (una delle cinque sorelle del Kreshnìk Gijergj).
Nga Fritz RADOVANI
PROF. GJON SINISHTA (8 Prill 1929 – 9 Maji 1995)
“Mos të lejohet ma që Shqipnia të lahet me lot gjaku! Përsëritja e lotëve për Shqipninë, së pari do të jetë faj i intelektualëve!..” Gjon SINISHTA
Zogu me Gjeraldinën kur e braktisën Shqipërinë, u detyruan të enëshin nga një shtet në tjerin. : Greqi, Turqi, Cekosllavaki, Suedi, A ngli, Francë,, Amarikë, Egjypt, përfundimish në France, ku Zogu vdiq.
ANNOTAZIONI /
(1) – Francesco Kastriota Skanderbeg (Marchese d’Auletta /
1875-1943) a Tirana, nel novembre 1937, viene invitato e considerato come Capo del Ramo arbëresh discendente dall’Eroe Giorgio Skanderbeg. Në Shkoder, 16 Tetor 1994 (2) – Ferdinando Kastriota Skanderbeg (Barone di Fossaceca e
Castelluccio / 1893-1978) è cugino in 3° con Francesco. Sposa, Fisnik i nderuem! nel 1924, Carolina dei Conti Mattiazzi. Ndër ata male të nalta, maje degëve të një lisi (3) – Matilde Kastriota Skanderbeg (sorella minore di shekullor asht edhe një çerdhe e bame me krande e Ferdinando / 1902-1984) sposa, nell’ottobre 1939, Domenico baltë, ku Nana, vështron e rritë zogjtë e sajë tue i Lomonaco, Commendatore della Corona d’Italia. mëkue... (4) – Il breve lasso di tempo che la vede Sovrana d’Albania Njëditë ata fluturojnë, ... ikin... registra una miriade di importanti e benemerite attività social- Në muzg, pa ra dielli, Ajo me sy vështron se, culturali. È Geraldina, ad esempio, che per prima intuisce la mos po këthejnë të vegjlit prej detit a rrugëve të necessità di “scovare” giovani talenti shqipëtarë (presenti nei pafund të pyllit... Dikur, kotët, e kështu, fillon vari settori della cultura umanistica, scientifica ed artistica) al vetmia... fine di sostenerli ed accompagnarli passo passo sino al Herët në mëngjez, një pupul që sjell era ia raggiungimento concreto delle loro mete. Ricordiamo il caso di këputë shpirtin, një copë skjep i thyem e disa njolla të Ibrahìm Kodra (scomparso il 7 febbraio 2006 a Milano), il kuqe, që tokën tonë vaditën për kaq shumë vite, janë quale, grazie alla Regina, riesce ad ottenere nel 1938 una borsa aty... di studio che gli permetterà di seguire specialissimi corsi di Tue fluturue mbi një gêm, mendon me vete: pittura nelle varie capitali d’Europa. Una breve digressione. Ci “Po tjerët, a thue, kanë shpëtue?”.... sovviene, in questo momento, un altro Ibrahìm. La morte Dhimbje, dashni, ankth e trishtim, tue pritë (avvenuta il 21 gennaio 2006 a Prishtìna) del Presidente njëditë me i pa... kosovaro Rugòva lasciava orfani e sgomenti anche noi Vajza e zbathun me velin e bardhë si bora me Arbëreshë. Non crediamo nella metempsicòsi, assolutamente. vija të holla bojë qielli që valvitë era, morrlani i Dobbiamo, però, ammettere che questo eccezionale Leader vorfnisë pashoqe, mjedis jetëshkurtëve, ringjallë Albanese merita di passare alla Storia come il “Mahàtma dei jetën, besimin e shpnesën, vetëm, tue i prekë me Balcani” (una autentica ed eroica incarnazione di Mohàndas duert e Saja të bekueme, e ata, në dhimbje të Karamchànd Gàndhi). Onore e pace a te, fratello Rugòva! Noi pakundshoqe thërrasin: ti ricorderemo sempre come l’Ultimo dei Grandi Illiri! “Ooo... Nanë!...” (5) – Si tratta di Maometto VI Vahid ud-Din (1861-1926), Djali me dru Krygjet në dorë, i zgaçun, me trentaseiesimo ed ultimo Sovrano dell’Impero òsmanlo dal post të ngjeshun krah e qafë... nisët drejt rrugëve të 1918 al 1922. largëta ku, dielli atje përëndon herët prej shtëpijave të nalta. Nëpër shkëlqimet e vezullimet e vetrinave që të Fotografi të Vjetra (1900) marrin sytë, sheh edhe shamia kuq e zi, ashtusi i “pëlqenin” Nanës... Asaj çdo natë, kur kapaktë e territ i bashkojnë çerpiktë, Nga libri i Lovro Mihaçeviç mendja tek ti i fluturonte edhe pse ti kishe humbë. Nëpër Shqipëri, Zagreb 1911. I dukej e zhdukej hija yte por, gjumi e kotollonte e aty kah e vona e merrte me të mirë me andrra të gjata. As dy gisht letër Gjomarkajt nuk gjejnë plasë me hi tek perdja që lak ka ba. Nuk asht thanë me u gëzue zemra e Saj e djegun në mall. Vetëm rrin në vetmi...tue të pritë ty! Fe e Atdhé, për ty Fatos i dijës, ishin arma e yte vërbuese për t’ patënzonë... E... njëditë Fitove! Atëditë, të pashë dhe unë së parit më 25 prill 1993. Papa Gjon Pali II-të, na njohu: “Jemi vëllazën” na tha, na i shtërnguem dorën fort njeni tjetrit si burrat, e kryet për krye zatetëm si dikur motit ndeshte Shqiptari. Mbi kokat tona valvitëshin flamujt nga flladi i Lirisë së dishrueme... Kur ike s’parit, Fëtyra e yte ishte si maza e tamlit që milte Lokja. Kur erdhe në krahët e Sajë, Ajo nuk të njohu atëditë edhe pse shtëpia mori dritë. Çerdhja ishte çartë e krandët shkapërda. Ajo ndjeu erën tande, e era Yte i mbushi gjoksin me gëzim e hare, ku i rrahte e bardha zemër edhe pse ka 50 vjetë që asht qorre biro! Ajo nuk i sheh thinjat e mjekrrën tande të zbardhun si biluri, veç buzët e shkrumueme të Sajat Bib Dod Pasha Gruaja e Bib Dodës për ballin tand të vizatun ngjëshi sidikur, kur të kishte në prehën e frigohëj nga zjermia. Ajo ngrohtësi e ytja ishte prap ndër buzët e Saja të plasarituna e të bame shkrum... Rozafa sot për parzëm të ka shtërngue, për atë gji, në të cilin, ti thithe mjaltën që nxjerr pa da goja yte. Ndër ata mure të asaj Kështjellë, tash sa vjet veç kullonte tamth ‘e Sh’Njon në Sh’Njon... për të gjatë Bunës rrëkajë derdhëj në det, me lot përzi... e porsi tallaz përplasej për brigjët e asaj toke të bekueme, ku ishe Ti, o Gjon Shqiptari! Ti sot, jé këtu, tek Nana! Fé e Atdhé, ishin dashtnia e vepra yte, e qé, ku janë!.. Ashtu si i mblodhe me Dritë, Dije e Përparim, Ti Rinisë Shqiptare ia solle pasuninë ma të madhe të Tandën; Virtytin, mundin e djersën, veprën e përjetëshme... Të pastë Nana Yte...Shqipni, me shumë djelm’ e Fatosa si Ti! Davida, motra e Bib Dodës I biri Preng Bib Doda
Në Muzeun Historik të Shkodrës, më 16 tetor 1994. Botohet me rasen e 20 vjetorit vdekjes Prof. Gj. Sinishtes. Melbourne, 9 Maji 2015.
Preng Bib Doda Gruieja e Preng Bib Dodës
në kostume princor
TE NJOHIM HISTORINE E SHQIPERISE NEPERMJET FIGURAVE PATRIOTIKE QE E SHOQERUEN
II
Në shërbim të Atdheut
Emnimi me detyrё si rrethkomandant i Krujёs erdhi ne nje kohё kur Shqipnia sa kishte dalё prej luftёs botnore. Ndersa austriakёt qё kishin humb luftёn ishin kthye ne vend tё tyne, forcat e tjera si ato serbe, italiane, franceze, greke e bullgare, qendronin akoma nё territorin shqiptar, me qёllime tё kёqia tё Ballina e Librit njё ndarje mes tyne tё trojeve arbnore. Forcat serbe kishin zbrit deri ne Mat e afër Krujës. Italianёt ishin vendos nё Vlorё Kullajt, Kupët, Tagajt, Tushajt, Qesjet, duke u shtri mbi gjithё Kurveleshin deri nё Gjirokastёr e Merlikët, Hajdarët e të tjerë, kishin luftue përkrah Sarandё, duke i perzanё Grekёt. Francezët ishin vendosë në Gjin Pjetrit, në bëtejen e Tallajbesë e gjetke, e kishin Korçë e bashkëpunonin me Grekёt, të cilët nga ana tyne marrë pjesë në ngritjën e flamurit në Milot. donin të aneksonin Korçën dhe synonin pёr Vorio Epirin. Kruetanёt kishin njё respekt e admirim tё madh pёr Qyshё nё prag tё luftёs mё 1913 kishte pasё orvatje tё tilla dhe Gjin Pjetrin, dhe babёs i ra me takue njerёz qё kishin kishin plasё luftime çetash midis forcave greke e atyne qёnё pёrkrah Gjinit nё kryengritjёn e artmatosun shqiptare. Shteti shqiptar i shpallun i pavarun mё 1912 nuk kundёr turqёve. Im atë i lidhi dhe ma fort ato miqësi arrinte te kontrollonte e pёrballonte situatёn, pa ushtri, pa dhe tregoi në kryemjen e detyrave, aftësi ushtarake të armatime e mjete. Ismail Qemali ishte detyrue me dhanё nivelit të mirë, duke fitue simpatinë e të gjithëve. Kur dorёheqjen dhe ishte largue nё Itali. Dihet se Konferenca e erdhi koha për të lindun e nisi gruen në Skuraj. Ambasadorёve nё Londёr mё 1913, kishte marrё vendime tё Fëmijët e tij do të lindnin atje ku kishin lindun të padrejta ndaj Shqipnisё, nga ku kёrkonin tё pёrfitonin fqinjёt parët. I pari fëmi ishte vajzë, me emnin Marie, por toksorё dhe tё pёrtej detit. Nё kёto rrethana mё 25 dhjetor 1913 ajo nuk jetoi ma shumë së gjashtë muej. Ne të tre u mblodh Kongresi Kombёtar nё Durrёs ku u formue njё djemt e tij, Valentini, Genci e Leka, do të lindnim të qeveri tjetёr provizore. Aty u hodhёn bazat pёr njё kuvend gjithë në Skuraj. Djalin e parë, Valentin, ia fali Zoti kombёtar pёr formimin zyrtar te njё Shtetit ligjor, qё do tё me 1 korrik 1920. arrihej nё Kongresin e Lushnjё mё 21 Janar 1920. Qeveria e Durrёsi kryesohej nga Turhan Pasha, qё pati mёritёn tё pёrfaqёsojё Shqipninё nё Konferencёn e Vesailles mё 1919. Nё kёto rrethana emnimi me detyrё nё Krujё vinte nga Qeveria e Durrёsit. Im atё kishte shkue nё Tiranё, ku ishte takue me Ahmet Zogun, i cili e kishte sigurue qё me formimin e njё qeverie ligjore, ku ai patjetёr do tё zinte njё post, do tё mendonte edhe pёr tё, aq ma tepёr se ishte ndёr fare tё paktёt oficerё me Akademi ushtarake tё kryeme, e ku ? Nё Vjenё t’Austrisё ! Ai ishte rrethkomandanti i parë shqiptar i emruem nga një qeveri shqiptare. Kruetanët e pritën mirë oficerin e ri, që i përkiste një fisi të njohun e të nderuem, me të cilin kishin pasë gjithmonë lidhje miqsore Kruja me kalanë. Nё kёto rrethana rrezikshmёnie nga ana e serbёve, ai i dorë me anë të forcës së armëve. Vepronin edhe shtoi stёrvitjet duke angazhue e mobilizue edhe vullnetarё bandat ordinere që grabisnin e plaçkisnin karvanët e civilё me forcat e pakta efektive qё kishte. Nё kёto stёrvitje i rrugtarët. Duke ditun se asokohë mungonin rrugët e ndodhi një incident. Duke ba stërvtje në qitje i kishte plasë udhëtohej nëpër shtigje me kambë e kafshë mbartëse. pushka, dhe baroti i kishte ra në fytyrë e në sy. Rrezik t’ishte Ndonse ishte emnue një Këshillë i Naltë dhe qorrue po mos të kishte qëllue një mjek popullor që arriti të ia funksiononte një qeveri ligjore, opozita, në vend që të pastrojë sytë me marifetet e veta. Pastaj mori mjekime ma zhvillonte një luftë parlamentare orvatej të krijonte cilësore në spitalin ushtarak të Tiranës, dhe fytyra dhe sytë i situata të rrezikshme, shkurt, të bante një grusht erdhën në rregull. Por prap se prap disa vjet ma vonë që i ishte shteti, duke shkaktue trubullina të njëpasnjëshme. Im shfaq një si alergji në fytyre ishte detyrue me shkue në Vjenë atë, tashma kapiten, ishte për ta kurue, e nuk pati ma shqetsime. transferue me bataljonin e tij në Shijak, për të mos Në Janar 1920 merr pjesë në mbrojtjen e Kongresit të lejue shregullime dhe organizime kundër qeverisë në Lushnjës, me forcat e tjera shqiptare, që rrezikohej nga fuqi, e cila po bante hapat e para drejt stabilizimit të ndërhyrja e ushtrisë italiane, që ishte përqendrue në kodrat e gjëndjes në mbarë vendin. Ardenicës. Kjo ndërhyrje dështoi dhe italianët u dëbuen po atё Duhet ditun se gjatë Luftës së Madhe, ne Shqipni vit nga Vlona, si pasojë e luftës heroike të popullit të Labërisë, kishin vërshue armët e të gjithë shteteve ndërluftuese. të udhëhequn nga trimi me fletë Selam Musaj, hero e dëshmor i Vendi ishte mbushë me mauzer austrie, turku e asaj lufte. Në ato kushte ai i forcoi lidhjet me shumë kolegë, maliher greku, pushkë italiane, franceze, serbe, oficerë të rij si ai, me të cilët ma vonë do të miqësohej dhe me belgjike, e të tjëra marka, si dhe me municione të të të cilët do të bashkëpunonte në veprimet e ndryshme luftarake gjithë llojëve. Populli ishte fumizue mirë dhe pushka për stabilitetin e vendit. Nga Kongresi i Lushnjës doli një kërsiste ditë e natë, në dasma, lindje, festa , ... por, qeveri me Kryeministër, Sulejman Delvinën; Ministër i fatkeqësisht, dhe për hakmarrje e banditizëm. Banda Jashtëm Mehmet Konica dhe i Brendshëm Ahmet Zogu; kurse kriminale, siç e thamë, sulmonin e grabitnin Ministër i Financës, Ndoc Çoba shtegtarët, karvanet, shpitë, stanet. Kjo veçanërisht në dhe i Arsimit Sotir Peci. Kongresi kishte zgjedhë edhe një zonat veriore : Mirditë, Kthellë, Tropojë, Lumë, Keshill të Naltë për në krye të shtetit, dy myslymanë e dy të Kukës, Mat e Dibër, etj. Paraqitej urgjente dorëzimi i krishtenë: Aqif Pashë Biçaku, Avdi Bej Toptani, Imzot Luigj armëve nga ana e popullsisë e zhdukja e bandave.. Bumçi e Dr. Mihal Turtulli. Fill mbas Kongresit im atë Për këtë punë ishin krijue forcat e xhandarmërisë të caktohet në Tiranë pranë Komandës së Përgjithëshme me përforcueme nga ato të ushtrisë, të cilat ishin vu në detyrë të posaçme e kalon në dispozicion të Ministrisë dispozicion të Ministrisë së Brendëshme. Ministri i Brendëshme, ku e kishte tërhequn Ahmet Zogu, i cili tashma e Brëndëshëm, Ahmet Zogu, kishte caktue në konsideronte mik të shtrejtë dhe kishte dallue tek ai veti të komanden e operacioneve oficerët ma të aftë, si spikatuna burmie e trimnie si dhe aftësitë ushtarake, të cilat do Major Preng Jakun, bashkë me oficerë të tjerë të rij, të shfaqëshin në detyrat që do të kryente. Prej atij çasti, im atë si Prenk Pervizin, Muharrem Bajraktarin, Fiqri qëndroj në marëdhanje të ngushta me Zogun, në të gjithë Dinen, Hysni Demën, Gjon Fushën, Lek Margjinin, kohën që u gjet në Shqipni. Zogu e mbante atë, si krahun e Lek Marashin, etj., ku shquhej Bajram Curri me djathtë e bensnik të madh, e këshillohej vazhdimisht me të, siç gradën kolonel kreshnik. Këto ushtarakë ishin do ta tregonte koha. Im atë, ndonse oficer i ri, zuni vend dallue në detyrat e tyne. kryesor në komandën e operacionëve për zonat e veriut, kryesisht për dëbimin e forcave serbe që kishin përfitue nga lufta për të depërtue në Shqipni e mos me luejt ma prej saj. Serbët kishin kalue në zonat veriore, Tropojë, Dibër, deri në Mat dhe poshte te Shkalla e Tiranës, me qëllim destabilizimi të gjëndjës. Por planet u kishin dështue sepse forcat e armatosuna shqiptare u mobilizuen nën komandën e burrave si Bajram Curri, Preng Jaku, Prenk Pervizi, Elez Isufi, Alush Aga i Lumës, Gjon Fusha, Muharrem Bajraktari, Lek Margjini, Dervish Duma, Ahmet Sata, Ali Erebara, Ceno Beg Kryeziu, Hysni Dema, Fiqri Dine, Murat Kaloshhi e të tjerë, ku bashkohej herë pas here edhe Ahmet Zogu. Jo vetëm që u dëbuen serbët nga trojet shqiptare, por u vendos dhe rregull e qetësi, duke u zhdukun bandat kriminale ordinere e duke u ba dorëzimi i armëve. Në këto operacione, im atë u dallue dhe u afirmue si një oficer me përgatitje e aftësi të spikatuna ushtarake. Ndërkohë, fatkeqësisht, kishte fillue dhe lufta Ndërtesa ku u mbajt Kongresi i Lushnjë politike, dhe grupe të ndryshme rebele nën maskën e opozitës më 21 janar 1920. kërkonin të destabilizonin vendin për të marrë pushtetin në . Im atë kishte fitue eksperiencë të madhe dhe ishte shque në Bajram Curri, kur zbriste në Tiranë me burra të tjerë operacionet kundër forcave serbe, siç e kemi thanë, në kosovarë, të mos vinte në shpinë e tyne. Çështja e komandën e operacioneve bashkë me Bajram Currin e major Kosovës ishte në plan të parë të politikës popullore Preng Jakun, ky, një ndër oficerët ma të shquem të kohës, me shqiptare për ta dallue nga ajo zyrtare e qeveritarve përvojë të madhe ushtarake, krijues i bataljonëve autonomë që përlyhej me interesa meskine vetjake. Për të tilla (baone) shetitës (shetica), që kishin detyrën për të lëvizun interesa e allishverishe, çeshtja e Kosovës mbeti vazhdimisht nga një vend në tjetrin, me shpejtësi dhe befasi. pezull e mund ta themi me plot gojë që u Siç dihet major Preng Jaku vdiq nga plasja e një kallepi nënvleftësue e u sabotue vazhdimisht në forma të dinamiti, ndërsa gjuente peshk në lumin e Valbonës, që i këputi hapta dhe të fshehta, jo vetëm nga serbët e krahun e djathtë. përkrahësit e tyne, por edhe nga disa shqiptarë Për ata që nuk i dinë këto punë, ngjarja ndodhi kështu. renegatë e të shitun për përfitime t’ulta vetjake. Na Major Preng Jaku kishte zakon me gjuejt peshk me dinamit në tregonte mama, se Bajram Curri kishte miqësi të fortë lumin e Valbonës kur ishte me detyrë në Tropojë. Ai kishte me Ahmet Zogun, me të cilin vinte e u takonte qejf ta përgatiste e ta hidhte vetë dinamitin, ku e ndizte fitilin vazhdimisht. Kishte qëllue që të takohëshin edhe në me anë të cigares që zakonisht mbante në gojë. Gjithçka ishte shpinë tonë. Tregonte im atë se kur luftonin kunfër në rregull. Ai ndezi fitilin e ... dinamiti plasi dhe i këputi dorën forcave serben, ku Ahmet Zogu vinte në ispektim, e i damtoi randë krahun e djathtë. Por ishte humbja e gjakut rrinin në një çadë, ku mblidhësin me Bajram Currin, që i shkaktoi vdekjen, nga kohëzgjatja prej Valbone në Tiranë, Preng Jakun dhe të tjerë oficerë për të marrë me kushtet e atëhershme, pa rrugë e pa mjete. vendime e hartue plane. Dhe gjithkush ishte çudit kur Im atë që ishte adjutant i tij, u përpoq që majori të arrinte sa Bajram Curri mori krahun e opozitës, që kishte arritë ma parë në Tiranë, duke e shoqnue vetë. Sado që arriti gjallë në ta mashtronte e ta bante për vete. Në këtë kurthë të Tiranë ku e bani*operacion kirurgu i njohun Sinani, ai vdiq opozitës kishte ra edhe Elez Isufi. Prandaj punët e për arësyen që thamë të humbjës së gjakut. Spitalet nuk i Shqipnisë nuk shkonin mbarë, përderisa, burra në za kishin akoma mjetet e nevojshme e të tjera shërbime. Ishte një e patriotë nuk binin dakord midis tyne dhe arrinin humbje e madhe për ushtrinë shqiptare, dhe për Shqipninë, edhe të anmiqësohëshin pa një arësye të bindshme. sepse Preng Jaku kishte dhe tiparet e një burrë shteti, e Sigurisht se në këto veprime të damshme për vendin, përspektivat për të ishin të favorshme e të shkëlqyeshme. kishte gisht politika e të huejve, dhe mjerisht në Besnikët e kushrijtë deshën ta vrisnin kirurgun sepse, sipas Shqipni kishin depërtue edhe idetë komuniste që tyne, nuk e kishte ba operacionin mirë. U desh ndërhyemja e ushqehëshin nga Moska dhe që opozita donte t’i tim etit e të Ahmet Zogut që të ftofnin gjaknat. Preng Jaku zbatonte në Shqipni. Bajram Curri dhe Elez Isufi gëzonte simpati e influencë tepër të madhe në popull, kryesisht ishin burra ne za dhe luftëtarë e patriotë të shquem, në Veri, e në radhet e ushtrisë. Mik i ngushtë i Bajram Currit, por të pashkolluem e analfabetë, ku propaganda Prenk Pervizit dhe Ahmet Zogut, me ndikim të madh në komuniste zuni vend. Kjo gjëndje i hapte rrugë Mirditë dhe krahinat e tjera veriore. Me babën miqësia shtrihej rrezikut të destabilizimit të Shtetit shqiptar të sapo ma thellë në lidhje ma të vjetra ndërfisnore, prandaj emnat e krijuem. Sepse opozita kishte vendos me perdorë këtyne dy oficerëve nuk mund të përmendeshin pa njeni tjetrin, forcën e armëve për të rrexue qeverinë ligjore dhe edhe për arësye se i bashkonte i njejti koncept i artit ushtarak me ia zanë vendin. dhe i atij të luftës popullore, të kalitun në të njejtat shkolla e të njetat kushte të traditave luftarake të shqiptarve. Edhe me Bajram Currin, im atë ishte lidhë me miqësi të Operacione qetësuese fortë. Jo vetëm sepse i kishte ra me luftue se bashku kundër serbëve, por dhe për faktin se Bajram Curri kishte pasë takime Pas Kongresit të Lushnjës qeveria shqiptare u e marrëveshje me Gjin Pjetrin, për të bashkëpunue në levizjen gjet para problemit të çarmatosjës së vendit. Siç e kryengritëse që kishte përfshi mbarë veriun. Baca Bajram kemi thanë, Shqipnia ishte mbush me armë gjatë kishte qenë në Skuraj në kohën e Gjin Pjetrit. Ai mendonte se periudhës së luftës 1914-18. Ndërkaq vepronin edhe nipi i Gjinit i kishte cilësitë e një komandanti të shquem, i banda ordinere grabitëse, veçanërisht në zonat e denjë me i pri ushtrisë shqiptare. Bajram Curri mendonte për veriut. Njëkohësisht disa krahina të varfëra vuenin t'ardhmen dhe shtjellimet që mund të vinin, kryesisht për një për bukë. Ndër to Mirdita, që njihej si një krahinë e bashkim kombëtar, dhe e vlerësonte babën si një ushtarak ashpër, sa që, as Turkia nuk e kishte randue me taksa, shumë të përgatitun, që do të lozte rol kryesor në ngjarjet që do duke i lanë një far autonomie duke e njohun shpinë e të interesonin çështjen shqiptare si komandant i forcave Gjomarkajve si Kapidana të saj, në rang princor. Nga t'armatosuna shqiptare, ku do të përfshihëshin dhe çetat e ana tjetër qeveria pa asnjë kriter dallues, kërkonte luftëtarve vullnetarë në Kosovë. Sa herë që zbriste në Tiranë, nga të gjithë krahinat që të paguenin taksa shtetit, ku Bajram Curri vinte vazhdimisht ne shpinë tonë, ku kalonte përfshihej Mirdita. Mirditorët ishin revoltue. Ata nuk mbramjet deri natën vonë, me babën e patriotë të tjerë, duke i kishin pague taksa Turkisë e jo të ia paguenin një bisedue për çështjen shqiptare, gjithmonë ne kuptimin e qeverie shqiptare. E ku t’i merrnin paret, mos vallë bashkimit kombëtar. Thoshte nana ime, se nuk kalonte natë që binin nga qielli ? Në këtë kohë, im atë tashma kapiten, ishte përfshi në dërgue menjëherë një komision të kryesuem nga batalionin e Major Preng Jakut si adjutant i tij. Bataljoni ishte profesori suedez Soderholm, që raporton se në caktue me ba dorëzimin e armëve dhe me zhduk banditizmin Mirditë mbretnonte qetësia e plotë dhe se Marka që ishte përhapë dhe krijonte pasiguri. Në ato kushte primitive Gjoni ishte largue në Kosovë. Kështu ajo çeshtje u njerëzit udhëtonin në kambë apo kafshë ngarkese, ku binin pré mbyll. Sa e vërtetë qendron kjo punë, u mbetët të hajdutëve t’organizuem në banda. Por kryesor mbetej historianeve të paanshëm ta gjajnë. Fakti asht se çarmatimi, ku, siç e kemi thanë, vendi ishte mbushë me armë të qellilmisht janë krijue trillime të teprueme, sepse po çdo lloj marke gjatë kohës së luftës. t’ishte e vërtetë, Kapidani i Mirditës ishte në gjëndje Në këto operacione, bataljoni kaloi veprues në Mirditë, ku të mblidhte 5000 mirditorë të armatosun e ishin shkaktue disa trubullina, që u paraqitën si rebelizëm t’organizuem, të cilëve zor t’u bante ballë Mirditës. kundër shtetit. Mirditorët vendosën me e kundërshtue vendimet e Si rodhën punët? Kapidani i Mirditës Marka Gjoni, kishte qeverisë, deri dhe me armë. Këtu filloi ashtuquejtuni shkue me u takue me Mehdi Frashërin, asokohë Ministër i rebelimi i Mirditës e paraqitur si kryengritje. . Brendshëm, në zyrën e tij. I paraqet gjendjen e mjerueshme te Mehdi Frashëri, ngarkon major Preng Jakun e Prenk Mirditës, ku banorët po vuenin deri për bukën e gojës. Qeveria Pervizin, për rivendosjën e rregullit atje, dhe fillon nuk kishte vu dore fare për t’i ardhu në ndihmë krahinës. Biles operacioni për qetësimin e gjendjës. Në këtë kerkonte të vilte taksa, qe edhe nën sundimin e Turkisë nuk i komandë merrte pjesë oficerë të tjerë si Lek kishin pague. Fjalë në fjalë e biseda acarohet. Mehdi Beu e Margjini, Preng Marka Perzefi, Gjin Noku, Ded fajson Kapidanin, që nuk ka ba dorëzimin e armëve dhe se Lufi, etj. pothuej të gjithë mirditorë. Operacioni mirditorët nuk pranojnë me pague taksat e detyrueshme të kishte qëllim ma tepër me vendosë qetësinë e me ba shtetit. Kapidani revoltohet në kulm nga ajo përgjgje e del prej dorëzimin e armëve se sa me ndez luftë dhe derdh zyres pa ia dhanë dorën e duke përplas derën e fill e në Orosh gjak. Dhe ashtu ndodhi. Një grumbull mirditorësh që ku mbledh krenët e Mirditës. Mirditorët vendosën me e ishin përqëndrue në Orosh, aritën të mbajnë të kundërshtue vendimet e qeverisë, deri dhe me armë. Këtu rtrethuem bataljonin në kishën e Oroshit. Rrezik me filloi ashtuquejtuni rebelimi i Mirditës e paraqitur si kris pushka dhe me u derdh gjak. E keqja ishte se kryengritje. . Mehdi Frashëri, ngarkon major Preng Jakun e batalioni ishte mangut me ushqime sa kishte arritë Prenk Pervizin, për rivendosjën e rregullit atje, dhe fillon puna me nda nga një grusht misër në ditë për njeri. operacioni për qetësimin e gjendjës. Në këtë komandë merrte Preng Jaku konsultohët me oficerët, dhe nëntoger pjesë oficerë të tjerë si Lek Margjini, Preng Marka Perzefi, Ded Luf ngarkohët me dalë prej rrthimit për me Gjin Noku, Ded Lufi, etj. pothuej të gjithë mirditorë. kerkue perforcime dhe ushqime. Deda arrin të kalojë. Operacioni kishte qëllim ma tepër me vendosë qetësinë e me Por duhet ditun se çdo lëvizje bahej me kambë, dhe ba dorëzimin e armëve se sa me ndez luftë dhe derdh gjak. Dhe veç pas dy ditëve erdhën përforcimet me Ndrec ashtu ndodhi. Një grumbull mirditorësh që ishin përqëndrue në Lufin, axhën e Dedës, që kishte ngarkue disa mushka Orosh, aritën të mbajnë të rtrethuem bataljonin në kishën e me ushqime e municione. Forcat e Ndrecës filluen të Oroshit. Rrezik me kris pushka dhe me u derdh gjak. E keqja gjuejnë batare me pushkë. Mirditorët e hoqën ishte se batalioni ishte mangut me ushqime sa kishte arritë rrethimin dhe u drejtuen për në Shpal. puna me nda nga një grusht misër në ditë për njeri. Preng Jaku konsultohët me oficerët, dhe nëntoger Ded Luf ngarkohët me dalë prej rrthimit për me kerkue perforcime dhe ushqime. Deda arrin të kalojë. Por duhet ditun se çdo lëvizje bahej me kambë, dhe veç pas dy ditëve erdhën përforcimet me Ndrec Lufin, axhën e Dedës, që kishte ngarkue disa mushka me ushqime e municione. Forcat e Ndrecës filluen të gjuejnë batare me pushkë. Mirditorët e hoqën rrethimin dhe u drejtuen për në Shpal. Preng Jaku, iu ngjit mbrapa e i rrethoi aty. Mirditorët s’patën kah me ia mbajtë dhe u shpërndanë. Kështu mori fund rebelimi i Mirditës. U ba dorëzimi i armëve dhe u vendos një far qetesie. Qeveria e tërhoqi vendimin e taksave. Por Marka Gjoni u detyrue të kalojë përkohësisht në Kosovë Kryengritës mirditorë, 1921. me njerëzit e tij, sepse revolta e Mirditës ishte paraqitë nga ana e Jugosllavisë si një orvatje kryengritëse kundër Shtetit Preng Jaku, iu ngjit mbrapa e i rrethoi aty. Shqiptar. Që pati një formë rebelimi, pranohet, por thjesht Mirditorët s’patën kah me ia mbajtë dhe u për çështje ekonomike e varferinë që sundonte në atë krahinë. shpërndanë. Kështu mori fund rebelimi i Mirditës. U Ishte Jugosllavia pra që e kishte ngritë çeshtjën e Mirditës në ba dorëzimi i armëve dhe u vendos një far qetesie. Lidhjen e Kombëve, se ajo lrahinë katolike kërkonte të ndahej Qeveria e tërhoqi vendimin e taksave. Por Marka në një Republikë të pavarur, por qeveria shqiptare formue me Gjoni u detyrue të kalojë përkohësisht në Kosovë me musulmanë, po e shtypte me ushtri. Lidhja e Kombëve kishte njerëzit e tij, sepse revolta e Mirditës ishte paraqitë nga ana e Jugosllavisë si një orvatje kryengritëse kundër Shtetit historikisht. Dokumentat janё pakta, për mos me Shqiptar. Që pati një formë rebelimi, pranohet, por thjesht thanë se nuk ka fare, ose janë të manipuluem. Ata që për çështje ekonomike e varferinë që sundonte në atë krahinë. ishin protagonistët kryesorë nuk u pyetën për të Ishte Jugosllavia pra që e kishte ngritë çeshtjën e Mirditës në dhanë dëshmitë e tyne të mirëfillta, si Prenk Pervizi, Lidhjen e Kombëve, se ajo lrahinë katolike kërkonte të ndahej Muharrem Bajraktari etj. që jetuen deri vonë. Disa që në një Republikë të pavarur, por qeveria shqiptare formue me u orvaten të shkruejnë historinë ia veshën me musulmanë, po e shtypte me ushtri. Lidhja e Kombëve kishte hamendje, kodra pas bregut, sipas oreksit të tyne dërgue menjëherë një komision të kryesuem nga profesori politik, partiak, fetar, krahinor e klanor. Kapiteni suedez Soderholm, që raporton se në Mirditë mbretnonte mirditor Nikoll Melyshi në librin e tij " Ngjarje qetësia e plotë dhe se Marka Gjoni ishte largue në Kosovë. Historike" (New Yok, 1976), që i kishte përjetue ato Kështu ajo çeshtje u mbyll. Sa e vërtetë qendron kjo punë, u rrethana, do të shkruente me të drejtë: mbetët historianeve të paanshëm ta gjajnë. Fakti asht se - ….Shkruesat e këtyne historive... kishin qellilmisht janë krijue trillime të teprueme, sepse po t’ishte e muejtë me e gjetë të vërtetën ... prej disa burrave të vërtetë, Kapidani i Mirditës ishte në gjëndje të mblidhte 5000 ndershëm ... që kanë qenë ndër ato vende ku asht mirditorë të armatosun e t’organizuem, të cilëve zor t’u bante zhvillue lufta dhe e kanë pa me sy, sikur e kam pa ballë kush. Nga kjo punë, të vjen keq se kane perfitue disa unë. Këto burra përpara se me u shkrue historinat njerëz për të rrit prestizhin e tyne, duke trillue se kanë marrë kanë qenë në botën e lirë ku janë dhe sot, si.p.sh. pjesë me forcatt e tyne (cilat forca ?) për të shtyp Gjeneral Prenk Pervizi nga Kurbini-Krujë, ish oficer i “kryengritjën” e Mirditës, sa qe kanë krijue edhe dokumentë Bataljonit të Preng Jakut kundër Marka Gjonit. fallso për të marrë përsipër veprime qe nuk i kanë krye kurrë. Kolonel Muharrem Bajraktari, nga Luma... sot Pra rrena të thata. ndodhën në Belgjikë të dy këto oficera të mëdhej. E treguem këtë ngjarje sepse në të ishte përfshi im atë. Mandej vijnë me radhë, zz. Asllan Zeneli nga Luma Shuemja e rebelimit iu dedikue Preng Jakut e Prenk Pervizit. ... Tahir Kolgjini, nga Luma ... e plot të tjerë. Prandaj e kemi ditë shumë mirë se si shkuen punët. Asht Nikoll Mëlyshi e kishte fjalën për Tajar spekullue për ta paraqitë çështjën sikur Mirdita po donte me u Zavalanin me kolegë, që duke shkrue Historinë e shpall Republikë me Kapidan Marka Gjonin në krye, dhe me Shqipnisë, në shumë raste ia këputën Romaq per mbështejen e Jugosllavisë. As parë as dëgjuar do thoshte Toma , ndërsa kishin mundësinë me marrë toska. Faktikisht për sa kemi jetue në Shqipni nuk e kemi informata të sakta nga ato njerëz e dëshmitarë që e dëgjue kurrë prej askujt një gja të tillë. As prej t’im etit as prej përjetuen historinë e Shqipnisë nga 1918 deri 1944, rrethit tij ushtarak, duke fillue nga oficerët deri te ushtarët e jo thjesht si spektatorë por si pjesmarrës e në role thjeshtë, që kishin marrë pjesë në atë operacion qetësues. kryesore e vendimtare. Por, mjerisht po dallohen Sipas një dëshmie të besueshme, siç asht ajo e Dom Ndoc edhe njerëz që me titullin e historianit i paraqesin Nikajt, që kishte qenë famullitar në Mirditë, mirditorët kishin ngjarjet me qëllim të paramenduem, duke ia ngjeshun ngritun krye, nga fukaralleku e mungesa e bukës e kërkonin ato personave të tjerë të paqenë në vend të atyne që ndihmën e qeverisë, që nga ana e saj ngulmonte të pagueshin faktikisht ishin përfshi në to. Të vjen keq që edhe taksat që ajo kishte caktue Ishte një periudhe e keqe personalitete e figura të njohuna të botës shqiptare, ekonomike, e kishte shkue puna deri aty sa me u përzie mielli kanë arritë të bien aq poshtë sa me deformue e me tallazhin e sharrës (thanje të popullit) e me u ushqye me fallsifikue historinë me pohime të gesnjeshtra të lende e lakna t’egra. neveritshme. Jo ma kur lexon çfar shkruejnë disa të Në këtë periudhë, Kryeministër ishte Iliaz Vrioni e ashtuquejtun historianë te huej për historinë Ministër i Brendëshëm, Mehdi Frashëri. Ahmet Zogu ishte shqiptare, që ia këpusin si t’iu teket dhe shqiptarët caktue në komandën e përgjithëshme të operacioneve për thonë “ këtë e ka shkruejt Prof. Dr. filan fisteku, Veriun, me qëndër në Shkodër. Ai ndërhyni për pajtimin mes historian europian ose amerikan, prandaj çka thonë kundështarëve, e me u marr vesh me Kapidan Marka Gjonin. ata quhet e vërtetë, kurse çka ka përjetue shqiptari Në këtë pajtim luejtën rol Preng Jaku dhe Prenk Pervizi, që vetë, me trup, me sy, me gojë e me veshë, s’merret kishin lidhje gjaku dhe krushqi me Gjomarkajt. Marka Gjoni parasyshë. Ana tjetër asht se ato bazohën mbi veprat ishte kushri i parë me gjyshën tonë, me nanat motra. Im atë i e diktaturës komuniste, ku marrim të dhana binte kushri i dytë me djalin e Markut, Gjonin. Gjoni vetë ishte krejtësisht të fallsifikueme, siç janë radhitë në dhandërr i Pervizajve se kishte për grue kushrinën e babës, Fjalorin Enciklopedik”, 1985, të Akademisë së Mrikën, të bijën Gjok Pjetrit, axhë i t’im etit. Edhe Preng Jaku Shkencave. binte kushri me Marka Gjonin me anë martesash.. Mbas Sepse bota shkencore e jashtme, nuk mund të këtyne ngjarjeve Ahmet Zogu u ba përsëri Ministër i konceptojë se një Akademi Shkecash mund ta ulë Brendëshëm, funksion që mbajti deri në nëndor 1922 kur u veten aq poshte sa me e mbush atë vepër me trillime, ngrit në detyrën e Kryeministrit. Në këtë post ai u ngrit pas deformime e fallsifikime. ngjarjeve të marsit 1922, për të cilat do të flasim ma tutj Asht për t’ardhun keq por ja që asht e vërtetë. Duke u kthye përsëri tek e ashtuquejtuna “kryengritje” e Diktatori Hoxha e kishte leshue vetë udhëzimin e Mirditës, ajo mbetet një çështje e pa sqarueme mirë fallsifikilit të historisë, duke e mendue se sistemi komunist nuk do shuhej kurrë, dhe kështu e gjithë historia do udhëheq shtetin, dhe i vetëdishëm se pa njerëz me t’i servirej si e vërtetë rinisë shkollore të brezave të ardhshëm. cilësi e aftësi ushtarake nuk mund të arrinte asnjë Por shembja e komunizmi i prishi ato plane dhe historia do të sukses, as qellimin e tij madhor, që të bahej Mbret i rikthet në binarët e saj. Theksojmë këtë, sepse në tregimin që Shqiptarve. Im atë dhe të tjerë kolegë e miq po rreshtojmë të jetës e veprimtarisë së prindit tim, ushtarakë, ia dinin edhe të metat, po i kapërcenin ato pasqyrohen ngjarje siç kanë ndodhun realisht, duke qenë se ai për të mirën e vendit. ishte i lidhun ngusht me gjithë atë pjesë të historisë ku ishte Pas vendosjës së një farë qetësië, keshilli i parë përfshi nga 1918 deri më 1944, që përbën atë periudhë ma të i Naltë dha dorëheqjen dhe u zevendësue nga një paqartë të historisë sonë, sepse e dominueme dhe shkrueme katërshe tjetër : Ymer Pashë Vrioni, Refik Bej nga njerëz e historianë të angazhuem politikisht, krahinorisht, Toptani, Sotir Peci e Ndoc Pistulli. Kryeministër klanorisht, fetarisht dhe ideologjikisht. Lene që asokohë nuk ka Abdyl Ypi, Ministër i Brendshëm, Ahmet Zogu. Këtë pasun as shtyp të rregullt as gazetarë dhe aspak historianë. detyrë Zogu e përdori, dhe për këtë ka mëritë, për të Këto u shfaqen dhe u formuen shum ma vonë, mjerisht si vendosë rendin e qetësinë, pas shregullimëve të komunistë, për t’i shërbye diktaturës së cilës i ishin mëdha që kishte shkaktue Lufta e Madhe. Kjo i bashkangjitun. Nuk ka dyshim se pas leximit të këtij libri shërbente me forcue edhe pozitën e tij në hypjen e lexuesi do të gjendet para fakteve e ngjarjeve që ai, jo vetëm shkallës së pushtetit deri në krye të vendit. Këtë nuk i ka dëgjue por edhe që ia kanë paraqitun tjetër për tjetër, synim ia kishte imponue vetvetës, dhe bani çmos që te veshuna me përshkrime krejtësisht të sajueme, për të ta realizonte. E kemi thanë se si ima atë e kishte fallsifikue jo vetëm ngjarjet, por edhe për të injorue njerëzit që psikollogjisë qyshë në Vienë, se Zogu ishte i u përfshinë në to. Me këtë tregim të zgjanuem të prindit tim, vetbindun se do të ndikonte në politikën shqitare dhe ky hyjnë dhe ngjarjet e marëdhanjet që shoqnuen e shoqnojnë se do të zinte pozita të nalta. Një lloj arrivizmi që e familjen tonë, lexuesi të jetë i sigurtë se do të njihet me fakte e shtynte të përxdorë çdo lloj mjeti për të arrit qëllimin. situata krejtësisht të vërteta, që erdhi koha që të thuhen, që Ishte një kohë kur mungonte stabiliteti prej historia moderne shqiptare të njihet e të shkruhet ashtu siç u mosfunksionimit të shtetit shqiptar pas shpalljës së zhvillue, sepse e tregueme nga dikush që atë histori e ka Pavarësisë, ku qeveria e Ismail Qemalit u detyrue të shoqnue nga afër, nëpërmjet vetvetes dhe njerëzve me të cilët binte dhe të zëvendesohej nga një qeveri e Durrësit, ndau të mirat e të keqijat. Kam pasë fatin të jetoj në një mjedis me Princ Vidin, dhe pastaj me Esad Pashën. Ky, pas njerëzish që banë historinë shqiptare, nga ngjarjet ma të vogla largimit të Vidit, donte me ia zanë vendin si princ në ato ma të mëdhatë, ku një vend nderi e zen dhe im atë, i ose mbret. Dhe ishte i gatshëm të shiste gjysmën e cili, bashkë me kolegë e bashkatdhetarë të tjerë patriotë, u gjet Shqipnisë për principatën e Topijajve për të cilën gjithmonë në ballë të situatave ma të rrezikshme për vetë andrronte dhe i luente të gjithë gurët. Ai për këtë ekzistencën e kombit tonë, duke i zgjidhë ato me aftësitë e tij qëllim do të ia kishte shit shpirtin djallit për së gjalli, ushtarake, kur dihet se roli i ushtrisë asht vendimtar në kushtet por nuk ia arriti, e mbeti me ia shit përsëvdekmi në e krijimit të një shteti të ri, siç ndodhi me Shqipninë, që për Ferr. Kongresi i Lushnjës u dha fund këtyne herë të parë në histori u njoh si shtet më 21 Janar 1920 në allishvërishëve dhe i dha afirmim Ahmet Zogut si një Kongresin Lushnjës. Ky rol ushtarak njihet në të gjithë botën burrë shteti i ri dhe i aftë me sundue. Për çdo ditë e si vendimtar, përveç se në Shqipni, ku as që përmendet, veçse ma tepër ai po imponohej si njeriu që do të merrte në shkarazi. E pra ky rol ka qenë ma se vendimtar, për ata që dorë fatet e Shqipnisë dhe të Kombit. Parashikimet e kuptojnë. E kam fjalën për periudhën para 1944. Asht tim etit dolën ma së të vërteta. pikërisht nga udhëheqësit ushtarakë, fitoret ose humbjet e tyne, që krijohet e shkruhet historia e një populli dhe e një Kombi. Politikanët nuk janë tjetër veçse përciellës e sajues situatash ne kontekstin diplomatik dhe administrativ, por asnjëherë zgjidhës faktikë të tyne. Në qoftë se ka zgjidhje, veçanërisht në Shqipni, ajo vjen nga ushtria, e kur themi nga ushtria, nënkuptohet se nga udhëheqësit e strategët e saj. Këto zgjidhje situatash reflektohen te qeveria e politikanët, që i përvetësojnë për vete duke lanë në hije ata që ua dhanë në dorë. Kështu u veprue në Shqipni. Në rastin e Ahmet Zogut, gjithçka iu vesh atij, duke qenë se punët i kryenin të tjerët. Ai u paraqit si një “Superman”. Sigurisht se merita e tij si burrë shteti qëndron, por pa ato burra të tjerë që ia hapën rrugën kudo dhe e përkrahën fuqimisht ai nuk mund të kishte ba një hap përpara. Asht sipas këtij kandvështrimi që duhet kuptue e shkrue historia shqiptare. Ata që e mbështeten Zogun, panë tek ai shqiptarin që i përmbushte të gjitha kushtet e një burrë shteti Preng Jaku mes dy kapitenëve, Lek Margjini e Prenk Pervizi, oficerët të aftë dhe autoritar. Të vendosun dhe imponues. I zoti me që shuan kryengritjën e Mirditës, 19 Përkthyer nga Ana Kolevica, redaktuar nga Saimir Lolja
Vëllimi IV 1 Janar 1944 - 22 Maj 1945
Roli i Grup-Armatave dhe Komandave të tyre
Faqe 35. Sado i madh është roli i komandave dhe Armatave të tjera, roli i Armatës dhe komandës juglindore (Grup-Armata E me kryekomandant gjeneral-kolonelin Alexander Löhr) ishte i jashtëzakonshëm. Lexuesi i këtij libri do vëreje se si Hitleri nuk i mori parasysh këshillat e “ekspertëve” të cilët ishin ushtarakë të shkolluar porqë ai i shikonte me dyshim dhe përbuzje. Vetëm me shumë vonesë ai lejoi largimin e trupave nga Kreta dhe ishuj të tjerë të Egjeut, ku ishin akoma 60'000 ushtarë. Për çudi, u krye edhe largimi i trupave nga Peleponezi ku kishte vetëm një hekurudhë dhe një urë lidhëse me pjesën tjetër të Abacia ose Kisha e Oroshit, qendra hspirtrore e Mirditës, Greqisë. U krye edhe largimi i trupave nga Greqia, ajo u dogj prej komunistëve më 1967.. megjithëse aty vepronin dy palë forca partizane që për fat luftonin kundër njëra-tjetrës. Katastrofa ishte në prag, kur trupat tërhiqeshin nëpër malet e Ballkanit, sepse nën shtysën sovjetike forcat DITAR LUFTE I KOMANDËS bullgare që deri në atë kohë kishin luftuar në anën tonë na sulmuan nga krahu i pambrojtur lindor. Por ai sulm jo SUPREME TË FORCAVE TË vetëm që u përballua por edhe u mbajtën pozicionet derisa ushtari i fundit u largua nga Shqipëria. Tërheqja e ARMATOSURA GJERMANE mëtejshme pengohej nga male të larta deri në 1400 metra dhe ngrica e dimrit që po fillonte, dy faktorë tmerret e të cilëve vështirë se mund të mbivlerësohen; megjithatë u Ditaret e luftës të Komandës Supreme të Forcave të rrezikua edhe më shumë ngase trupat e Titos, që deri në atë Armatosura Gjermane (Kriegstagebuch des Oberkommandos der kohë ishin mbajtur në fre nga trupat gjermane, tani mund Wehrmacht, KTB OKW) në vitet 1940-1945 u mbajtën nga Zyra e Mbrojtjes Kombëtare pranë Shtabit të Operacioneve të Forcave të vepronin lirshëm. Prandaj ushtria e Titos mundi të bashkohej me trupat e ushtrisë së kuqe që po vinin nga Ushtarake gjermane (Abteilung Landesverteidigung im Rumania dhe pushtuan Beogradin. Wehrmachtführungsstabamt). Me gjithë ato vështirësi Grup-Armata E e Sekretari i Ditareve të Luftës në Komandën Supreme të gjeneralit Alexander Löhr arriti të mbante deri në Prill 1945 Forcave të Armatosura Gjermane (K.S.F.A.) ishte Helmuth Greiner një front të mbyllur që shtrihej nëpër Kroaci dhe Bosnje, me deri më Mars 1943 dhe më pas Percy Ernst Schramm. Në vitet 1961- një gjatësi prej 1500 km. Gjenerali Alexander Löhr arriti të 1965 ditaret e luftës u përpiluan nga historianët dhe u botuan nga bënte atë që nuk arriti ta bënte Napoleoni Bonaparti gjatë shtëpia botuese Bernard & Graefe Verlag für Wehrwesen, Frankfurt am tërheqjes nga Rusia: ai tërhoqi trupat e tij dhe arriti të Main. Historiani kryesor ishte Percy Ernst Schramm dhe ndihmësit e ndërtonte një front të ri i cili nuk u prish ballë për ballë por tij historianë përkatësisht sipas vëllimeve ishin si më poshtë: nga shpina. Hans-Adolf Jacobsen: Vëllimi I, 1517 faqe, periudha 01.08.1940 - 31.12.1941, botuar 1965. Andreas Fritz Hillgruber: Vëllimi II 1-2, 1477 faqe, periudha Teatri Italian i Luftës (01.04.1944 - 01.01 - 31.12.1942, botuar 1963. 31.12.1944) Walther Hubatsch: Vëllimi III 1-2, 1673 faqe, periudha 01.01 - II. Luftimet nga marrja e Romës më 4 31.12.1943, botuar 1963. Qershor 1944 deri në marrjen e Firences (10 Gusht Percy Ernst Schramm: Vëllimi IV 1-2, 1976 faqe, periudha 1944) dhe zbarkimit të armikut në Francën jugore 01.01.1944 - 22.05.1945, botuar 1961. më 15 Gusht 1944 Më poshtë do jepen të përkthyera në Shqip, sipas vëllimeve të 4. Mbrojtja e zonës operative të bregut botuara, vetëm pjesët ku shkruhet për Shqipërinë. Vëllimi I (1 Gusht Adriatik përfshirë edhe Istrian 1940 - 31 Dhjetor 1941) u botua më 2 Nëndor 2014 dhe Vëllimet II-III (1 Janar 1942 - 31 Dhjetor 1943) u botuan më 16 Dhjetor 2014 në Faqe 540. Shtimi i veprimit të bandave në Greqinë gazetën Tirana Observer. veriore, Shqipëri dhe Mal të Zi mund t'i shërbejë bllokimit
të forcave gjermane dhe përgatitjes së zbarkimit të trupave
polake ose trupave të tjera sllave. Faqe 541. Prandaj duhet që komanda juglindore të jetë e së lartë në juglindje më 12.03.1944 do të krijohej nga trupa përgatitur të përballojë një zbarkim në Shqipërinë jugore ose Greqinë shqiptare të ndodhura në Divizionin 13 SS Boshnjak dhe veriperendimore...... Për mbrojtjen e brigjeve të rrezikuara, Hitleri ka trupa milice shqiptare. urdhëruar përforcimin dhe zgjerimin e mbrojtjes së brigjeve detare, përforcimin e artilerisë bregdetare me qendër rëndese brigjet e Serbia dhe Mihaloviçi në dimrin 1943-1944 Adriatikut, duke futur në veprim forcat e artilerisë që kanë qenë në Krime dhe që tani janë të gatshme për luftim kundër bandave në Faqe 639. Edhe në Shqipëri pati në fillim kushte të Shqipërinë e jugut dhe Greqinë e veriut. përshtatshme për bashkimin e forcave kundra-komuniste dhe ngritjen e njësive milice në përputhje me planin nga Zhvillimet Luftarake në Juglindje (01.01.1944 - Hermann Neubacher. Fuqia shtytëse në atë drejtim ishte 31.03.1944) Ministri gjermanodashës Xheva. Në bashkëpunim me të Hapësira juglindore si pjesë e teatrit të përgjithshëm filloi në Janar 1944 ngritja e një aparati shteteror zbatues. luftarak Bëhej fjale në fillim për mbeshtetjen e katër batalioneve Vështrim mbrapa i vitit 1943 këmbësorie të cilët ishin tashmë në veprim dhe forcat pushtuese do t'i ndihmonin nëpërmjet dhënies së armatimit, pajisjeve, personelit stërvitës dhe mbikqyrës. Faqe 603. Fronti i tretë në zonën juglindore, bregu shqiptaro- Veç asaj do të përgatitej bashkimi i të gjitha malazez-dalmat, nuk paraqiste rrezik të madh në kohën që tokat njësive që ndodheshin nën udhëheqjen e krerëve të fiseve italiane në bregun e përtejmë ishin të gjitha në duart e fuqive të ose udhëhqësve në një ushtri kombëtare. Udhëheqja ishte boshtit. Sidoqoftë, dendësia shumë e vogël e rrjetit rrugor, mungesa në dorën e një SS të lartë dhe kryekomandanti policie në pothuajse e plotë e hekurudhave, gjendja e ujësjellsave, etj., do ta Shqipëri, Gjeneral-Majorit dhe Komandant-Brigade SS Josef vështirësojnë përparimin e forcave armike dhe do t'i japin kohë Fitzthum, i cili në dukje ishte këshilltar i Sekretarit të komandave tona të marrin masat e nevojshme. Shtetit Shqiptar për sigurinë kombëtare. Komanda Faqe 604. Pasi më 25.07.1943 ra qeveria e Musolinit në Itali, u operacionale e njësive ushtarake shqiptare të përmendura zbatua me atë rast plani "Achse" (më parë i quajtur "Alarich" për më lart në të gjitha çeshtjet e veprimit ushtarak, të Italinë dhe “Konstantin” për Ballkanin): ndërhyrja në Itali dhe në vendndodhjes dhe kohës së veprimit të trupave ishte në zonën juglindore, çarmatosja e italianëve dhe marrja përsipër e dorën e komandës së përgjithshme të Korparmatës XXI në mbrojtjes së zonave që më parë ishin të mbajtura nga italianet në Tiranë. Kroaci, Mal të Zi, Shqipëri dhe Greqi. Atëhere ishte edhe posti i gjeneralit të Faqe 605. Një pjesë e trupave italiane u hodh në anën e plotfuqishëm gjerman, në fillim gjenerali Theodore Geib kryengritësve, sidomos pasi u dha lajmi se Italia nuk luftonte më në dhe pastaj gjenerali Otto Gullmann, të cilët fillimisht kishin krah të Gjermanisë, dhe mbanin nën kontroll një pjesë të madhe të për detyrë të ushtronin ndikimin e tyre mbi autoritetet bregut dalmatiko-malazezo-shqiptar. shqiptare (për të cilat Ministria e Jashtme gjermane kërkon Faqe 606-607. Hitleri theksoi në ditët e fundit të Dhjetorit një pavarësi sa më të madhe) sipas udhëzimeve të 1943 se ai parashikonte një sulm armik në zonën e Ballkanit sidomos komandës së lartë juglindore. Shtabi i gjeneralit të në krahun e bregut dalmatiko-malazezo-shqiptar. plotfuqishëm gjerman u zvogëlua në periudhën fundviti
1943 - fillimviti 1944; për ca kohë u hodh mendimi të bëhej Shpërndarja e forcave në fillim të vitit 1944 një bashkim me komandën e gjeneralit të Korparmatës XXI, por ajo nuk u ndoq më tej. Bashkë-egzistenca e këtyre Faqe 611. Në Shqipëri kishte dy njësi ushtarake gjermane: në komandave të ndryshme të cilave iu shtohej edhe i afërsi të bregdetit në perëndim të Beratit ndodhej Divizioni 100 plotfuqishmi i Ministrisë së Jashtme Gjermane [Hermann Gjuajtës dhe në zonën e Crna-s [Malit të Zi - shën. red.] Divizioni 297 Neubacher] krijoi njësoj si në Kroaci vështirësi të mëdha. Këmbësor, të dy nën komandën e Korparmatës XXI. Të gjitha ato masa vështirësoheshin njësoj si në Mal të Zi prej situates së vështirë ekonomike dhe furnizimit Analiza dhe masat kundrejt një zbarkimi të aleatëve të keq me ushqime. Masat parandaluese të autoriteteve në Nettuno të Italisë (22.01.1944) gjermane, para së gjithash të të dërguarit Hermann Neubacher kundër ngritjes së çmimeve dhe inflacionit, Faqe 613. .... Operacionet e zbarkimit të aleatëve janë të ishin vetëm pjesërisht të mbara. Në Mars – Prill 1944 të dy mundshëm së pari në bregun perendimor të Ballkanit nga Arta deri vendet kërcënoheshin nga uria. I dërguari Hermann në jug të Splitit dhe së dyti përmes Detit Egje drejt Selanikut. Në atë Neubacher u përpoq të ndihmonte nëpërmjet ushtrisë rast Turqia do të braktiste asnjanësinë e saj ose edhe nëse do zbatohej gjermane dhe ndër të tjera kërkoi dërgimin e 120 operacioni "Gertrude" [i pushtimit të Turqisë nga ushtria gjermane - kamionëve. Meqenëse ato mund të dërgoheshin vetëm shën. red.] aleaët do të zbarkonin në bregun perendimor të Ballkanit. pjesë-pjesë, Komanda Supreme Gjermane i lejoi komandës juglindore të ndihmonte me mjetet e veta; ideja ishte që Riorganizimi i njësive SS komanda juglindore në zonat ku popullsia civile nuk furnizohej dot nëpërmjet administratës vendore të merrte Faqe 623-624. Më 02.03.1944 iu bë me dije komandës së lartë përsipër jo vetëm furnizimin por edhe përgjegjësinë për ato juglindore se i jepej komanda taktike mbi Divizionin 18 SS zona, kuptohet në bashkëpunim të ngushtë me të Këmbësorie të Motorizuar "Horst Wessel", përfshirë edhe trupat e dërguarin Hermann Neubacher. zëvëndë-komandës së përgjithshme të Korparmatës XVII. Deri në një urdhër të ri, ky Divizion lejohej të përdorej vetëm për detyra të Luftimet në muajt e dimrit dhe të pranverës ruajtjes së sigurisë brenda rajonit ku ai ndodhej. E njëjta gjë vlente edhe për Divizionin SS "Skanderbeg", i cili siç iu bë me dije komandës Faqe 647. Më 13.02.1944 komanda në juglindje mori udhërin që Divizioni 100 Gjuajtës, i cili shërbente për mbrojtjen e brigjeve të Shqipërisë, të largohej që andej me shpejtesi në juglindore njofton më tej se me përjashtim të një zone të mbrojtje të hekurudhës në rajonin Manastir-Shkup. ngushtë në bregdet dhe disa pikave mbështetëse përgjatë Faqe 649. (Këtu bëhet fjalë kryesisht për luftën e Titos në rrugës Korçë-Janinë, egziston në atë zonë pararoja e një Serbi kundër gjermanëve e cila u krye me ndihmën e këshilltarëve trupe armike zbarkuese, e cila duhej marrë shumë rusë dhe furnizimeve angleze dhe që e goditi ushtrinë gjermane në një seriozisht edhe për shkak të afërsisë me Barin, Brindizin periudhë tepër të papërshtatshme pasi trupat e duhura për ta dhe Tarentin që krijonin mundësinë e një zbarkimi të përballuar atë ofensivë ndodheshin në Hungari. Duke bërë bilancin e papritur dhe se Korfuzi kërcënohej rëndë nga sulme forcave në të dy anët dhe rigrupimin e forcave gjermane për të armike. përballuar atë ofensivë, shkruhet edhe: - shën. përkth.) ..... Në ditët e Komanda juglindore kishte parashikuar për atë fundit të Marsit 1944 duhet të zhvendoseshin edhe batalione të tjera operacion spastrues Divizionin 4 SS të Këmbësorisë së bullgare dhe dy kompani të Divizionit 297 Këmbësor nga Shqipëria Motorizuar të policisë kufitare, por shtabi drejtues i lindore. ushtrisë gjermane nuk qe dakort me atë vendim, meqenëse Faqe 654. Kur nuk ishte akoma e qartë se si anglo-amerikanët ay Division si njësia e vetme e motorizuar nuk duhej të do t'i zhvillonin luftimet pasi kishin pushtuar Italinë, komanda ngatërrohej në luftën me bandat, por për më tepër të gjermane u muar gjërësisht me mundësinë e një zbarkimi armik në mbahej gati atje ku ndodhej (në Thesali) si një rezervë e anën perendimore të gadishullit ballkanik duke u nisur nga Italia. motorizuar "me sytë nga bregu". Prandaj ajo dhe u përpoq të kontrollonte sa më shpejt portet dhe Përparimi i Divizionit I Malor hasi në një ishujt e bregut dalmatin-malazez-shqiptar-grek. Gjë që dhe e arritën rezistencë të fortë të forcave kryengritëse që ishin të në shumicën e rasteve në muajt e vjeshtës së vitit 1943...... Në zonën armatosura mirë. Si edhe në operacionin “Rösselsprung“ bregdetare të mësiperme që mund të kërcënohej nga një zbarkim i [më 25.05.1944 - 06.06.1944 për kapjen e Titos në Drvar të aleatëve mendohej se vepronin trupa banditeske të një numri prej Kroacisë - shën. red.] forcat anglo-amerikane bombardonin rreth 20'000 vetësh. duke u nisur nga aeroportet italiane, duke ndërhyrë kështu seriozisht në luftime. Më 12.06.1944 Divizioni I Malor arriti "Bardhë" dhe "Kuq" në Greqi bregun dhe u kthye nga jugu drejt linjës siguruese të ngritur më parë në kufi. Si rrjedhim i operacionit, Faqe 669-670. Ndërsa vëmëndja e ushtrisë gjermane në verën lajmëronte komanda e lartë juglindore më 25.06.1944, e viti 1944 ishte përqëndruar në Kroaci, forcat ushtarake në Greqi armiku kishte pësuar humbje të mëdha dhe në zonën e ishin të pakta në numër me detyrë kryesore mbrotjen bregdetare dhe Shqipërisë jugore ishte e garantuar tani për tani liria e operacioneve të spastrimit në rrethina. .... Lëvizjet e rezistencës greke lëvizjeve operative. kurrë nuk u shndërruan në operacione në shkallë të gjërë, ashtu siç Faqe 672-673. Në zonën e Shqipërisë së veriut u ndodhi me Titon dhe tre ofensivat e tija në Serbi. Ato ishin të lidhur zhvilluan në gjysmën e dytë të Korrikut 1944 luftime të shumë ngushtë me rajonin ku kishin fuqi dhe ndikim. Ndërsa ELAS ashpra mes Divizionit Skanderbeg (i krijuar nga forca [forcat komuniste - shën. red.] kishte ndikim në shumicën e shqiptare fillimisht pjesë të Divizionit 13 SS Malor Peloponezit, në Boeti, Thesali-Trakë (shtabi i tyre ishte në Verna në "Hanxhar") që ndodhej atje që në Maj 1944 dhe forcave jug të Edesës) dhe në thellësi të Epirit; EDES [forcat jokomuniste - komuniste për të cilat këtu nuk po flitet më hollësisht. Ky shën. red.] ishte i kufizuar në veri të Gjirit të Artës deri në Parga. Me Divizion pati këtu luftime të vështira (shiko Librin e udhëheqësin e forcave EDES kolonel Zerva, dhe sipas planit të të Situatës më 24.07, 25.07, 28.07.1944). Në armatimet dhe dërguarit të posaçëm Hermann Neubacher, Korparmata XXII Malore mënyrën e luftimit të trupave komuniste u vu re përparim në vjeshtën e vitit 1943 bëri një marrëveshje armëpushimi të në bashkimin e grupeve të veçanta komuniste dhe lidhja e përgjithshëm e cila u respektua deri në Korrik 1944. Në anën tjetër, me tyre e ngushtë me Titon. Nga fundi i muajit, ky Divizion u forcat ELAS marrëveshjet kanë qenë vetëm të veçanta dhe sipas ndesh në kufirin shqiptaro-malazez me një sulm të ri të vendit. komunistëve që përpiqeshin të hynin në Serbinë jugore Meqenëse marrëdhëniet ndërmjet grupeve të rezistëncës (shih Librin e Situatës 28.07.1944). Atëhere Divizioni mori greke ndryshonin vazhdimisht (ELAS dhe EDES kalonin nëpër urdhërin (operacioni “Draufgänger“) të krijonte një zonë marrëveshje afatshkurtëra dhe të izoluara), udhëheqja gjermane kishte përgatitore për një ofensivë të madhe të mëvoneshme, më shumë raste për të ndërhyrë për të nxjerrë jashtë lojë njërën palë duke u nisur nga rajoni në perëndim të Pejës me sulmuar dhe penguar një operacion të përbashkët të tyre. në drejtim të Beranit. Në luftimet kundër forcave të organizuara të Titos Lufta kundër kryengritësve në drejtimin juglindor në qendra e rëndesës, megjithë humbjet e mëdha që kishte kohën e ofensivës së përgjithshme të aleatëve dhe tërheqjes pësuar lëvizja e Titos në Prill dhe gjysmën e parë të Majit 1944, ishte përsëri në zonën kufitare të Serbisë dhe Malit të së trupave gjermane Zi si dhe në vetë Malin e Zi. Komanda e lartë juglindore vinte në dukje që më 17.05.1944 se Mali i Zi në vend që të Faqe 670. Komanda e lartë juglindore lajmëronte më ishte një pjesë izoluese mes Kroacisë dhe Shqipërisë, 21.06.1944 se nuk priste ndonjë sulm frontal në Peleponez dhe as në rrezikonte të kthehej në një zonë të fuqishme të pushtetit të rajonin e ishujve Kretë-Rodos. Megjithatë duheshin llogaritur sulme të kuq. Korparmata e dytë komuniste kishte arritur të ruante vogla vendore në zonën e veriperëndimit të Greqisë dhe në Shqipëri. këtu fuqinë e saj goditëse duke u bërë kështu pikë Faqe 671-672. Më 05.06.1944 Divizioni I Malor filloi grumbullimi për trupa bandite që ishin goditur dhe operacionin “Gemsbock” (Cjapi i Egër) në zonën kufitare Shqipëri- dobësuar në rajonet e tjera. Me sa duket udhëheqja e kuqe Greqi duke u nisur nga Maqedonia. Pas ngritjes së një linje bllokuese ka për qëllim të rifreskojë trupat në Mal të Zi dhe të fillojë në kufi, duke u nisur nga liqenet, duhej ecur përpara në drejtimin një ofensivë të re në drejtim të Serbisë. Në ditët e fundit të jugperendimor në drejtim të bregdetit. Në këtë zonë, pas largimit të Majit 1944, ndërkohë që në Bosnje zhvillohej operacioni Divizionit 100 Gjuajtës, siç thekson komanda e lartë juglindore me "Rösselsprung", forca të fuqishme komuniste u përpoqën të 17.05.1944, është rritur tej mase veprimi banditesk i mbështetur nga futeshin në Serbi nga pjesa juglindore e kufirit serbo- anglezët dhe ka arritur një nivel të lartë rrezikshmërie. Komanda malazez (Libri i Situatës 30.05.1944). Në fillim të Qershorit u grumbulluan trupa në verilindje të Malit të Zi nën komandën e forcat ELAS në Beoti dhe në jug të Pindit. Përshtypja që do gjeneralit Leeb [Helge Auleb? - shën. red.] për të pushtuar aeroportet lenë sukseset gjermane në këto beteja ndoshta do të ndikojë dhe vendet ku mund futeshin bandat (Libri i Situatës 06.06.1944). Në që Zerva të pranojë kërkesat gjermane; përndryshe, pas fund të Qershorit u hartua plani për të ndërmarrë një operacion tjetër përfundimit të operacionit "Kreuzotter", forcat e liruara do spastrimi, në të cilin do të merrnin pjesë Divizioni shqiptar SS të sulmojnë rajonin e mbajtur prej tij. Skanderbeg së bashku me forcat malore dhe të policisë SS (Libri i Faqe 680-681. .... d) Ndikimet e kthesës (Gusht- Situatës 20.06.1944). Operacioni përfundoi më 30.06.1944 pa arritur që Shtator 1944): ..... Kur komandanti i komandës së lartë të shkatërronte forcat e grumbulluara armike të cilat përpiqeshin me u juglindore, i dërguari Herman Neubacher, Ministri i futur në Serbinë jugore (Libri i Situatës 01.07.1944). Jashtëm [Joachim von Ribbentrop], kryekomandanti i SS Faqe 674. Gjenerali nacionalist grek Zervas që pati bërë [Heinrich Himmler], etj. u mblodhën më 22.08.1944 në marrëveshje për qëndrim asnjanës me gjermanët, i sulmoi forcat shtabin e Hitlerit, një udhëzim i ri për zhvillimin e gjermane papritmas më 05.07.1944 në linjën Prevezë-Agrinio. operacioneve në drejtimin juglindor ishte përgatitur Mendohet se atë ta ketë bërë mbase nën nxitjen e anglezëve, por nuk (22.08.1944). Ai nuk u firmos, sepse ditën tjetër një situatë përjashtohet mundësia ta ketë bërë edhe thjesht për interesin vetiak. krejtësisht e re ndodhi në Rumani [forcat sovjetike çajnë ...... Në një përmbledhje të vlerësimit të situatës më 12.07.1944, frontin në Rumani, Rumania kaloi në anën sovjetike - shën. komanda juglindore thekson se egziston mundësia e një lidhjeje mes red.]. Kështu edhe lëkundjet e Turqisë dhe ndryshimi i gjallërimit të forcave të Zervës dhe qëllimeve të zbarkimit të anglo- qëndrimit në Bullgari [Bullgaria u shpall asnjanëse më amerikanëve në Greqinë perendimore ose në Shqipërinë jugore dhe e 26.08.1944 dhe kërkoi largimin e trupave gjermane - shën. quante në këtë çeshtje shkatërrimin e trupave të Zervës si një detyrë red.] sollën ndryshimin në rajonin juglindor. Pozita e shumë të rëndësishme. mëparshme gjermane në këtë rajon nuk mund të ruhej më: Një rrezik tjetër i rëndësishëm, siç theksonte komanda më 26.08.1944 komanda e lartë juglindore mori urdhërin e juglindore, ishin përgatitjet për një ofensive komuniste në drejtim të përgatitjeve për tërheqje të tërë trupave dhe paisjeve në jug Serbisë jugore ose në zonën e Kosovës me qendër rëndese në rajonin të linjës Korfuz-Janinë-Kalabaka-Olimp, kështu braktisja e Berani-Bjelopolje, gjë që u vërtetua nga masat e marra nga komunistët Detit Egje dhe Greqisë filloi. në zonën e Serbisë juglindore. Faqe 681. .... e) Rasti i tretë i Titos në Serbi (Korrik- Faqe 675. Shtabi suprem i ushtrisë gjermane, i cili më Gusht 1944): ..... Operacioni “Draufgänger“ i Divizionit SS 15.07.1944 vlerësoi situatën e paraqitur nga komanda juglindore, Malor Skanderbeg në kufirin malazezo-shqiptar (Berane) llogariste prej kohësh një sulm të aleateve të nisur nga Italia kundër tërhoqi trupa të shumta armike në luftim, por nuk mundi Greqisë veriore dhe Shqipërisë jugore, sulm i cili mund të ndërthurej të ndalonte ofensivën e Korparmatave I dhe II komuniste edhe me një operacion në ishullin Rhodos (Komunikata e gjeneralit në drejtim të Serbisë. von Buttlar 29.06.1944). Prandaj shtabi suprem e quante të Faqe 682. Grumbullimi i Divizionit I Malor u padëshiruar largimin e Divizionit 1 Malor për në Mal të Zi; ky vonua sepse mbartja e tij nuk ishte planifikuar. Më Divizion kishte rëndësi të madhe në përballimin e ofensivës së 03.08.1944, hekurudha afër Mitrovicës u ndërpre ndërsa aleatëve në Greqinë veriore dhe Shqipërinë jugore; po më parë ai pjesët e Divizonit që arrinin u detyruan të futeshin në duhej të shkatërronte bandat e Zervës, gjë që ishte kusht paraprak për luftime përreth rajonit të Pejës. (Libri i Situatës 04.08.1944) përbalimin e zbarkimit të forcave aleate. Por tani për tani nuk është Faqe 685. Në Divizionin SS Malor Skanderbeg u marrë ndonjë vendim, meqenëse këto çeshtje do të diskutohen gjatë vunë re në fillim të Shtatorit raste të përsëritura të një vizite të afërt të shefit të shtabit juglindor, gjeneral-majorit August dezertimit dhe shpërbërjes, kështuqë u urdhërua Winter - takim i cili u zhvillua më 20.07.1944. shpërndarja e tij. Faqe 675-676. Komanda e lartë juglindore përsëriti kërkesën Faqe 686. Një ofensivë [e aleatëve] kundër ishujve [më 17.07.1944] për ta dërguar Divizionin I Malor në Mal të Zi, duke Rhodos-Karpathos, Peleponezit, brigjeve të Greqisë veriore theksuar ndikimin psikologjik të tij në një betejë për Sofien. Për dhe të Shqipërisë jugore vlerësohet si e mundëshme, Greqinë perendimore, ajo kërkoi daljen nga rezerva në Thesali të sidomos duke patur parasysh përgatitjet në zonën Divizionit 4 SS të Policisë së Motorizuar, i cili bashkë më njësitë e tjera egjiptiano-syriano-palestineze. të Gruparmatës E mund të përdoreshin kundër forcave edhe Faqe 690. (Këtu shkruhet për tërheqjen e trupave komuniste edhe të Zervës, ose të paktën të përdoreshin në rast të një gjermane nga Ballkani, tërheqje e cila filloi në Tetor 1944 - zbarkimi të aletaëve në rajonin e Janinës. shën. përk.) .... Pak më ngadalë u krye tërheqja nga zonat Faqe 677. .... c) EDES dhe ELAS në Greqinë veriperendimore: bregdetare të Malit të Zi dhe Shqipërisë gjë e cila lidhej Përdorimi i Divizionit 4 SS të Policisë së Motorizuar në bregun ngushtë me tërheqjen e Grup-Armatës E (Durrës perendimor të Greqisë filloi më 27.07.1944 (Libri i Situatës 28.07.1944). 12.01.1945, Cetinje 17.01.1945, Kotorr 21.01.1945, etj.). Ndërkohë një situatë e re u krijua, siç paraqitet në një njoftim të Faqe 699. Deri në javën e parë të Tetorit 1944, komandës së lartë juglindore. Forcat e Zervës ndërprenë sulmet, qëllimi i komandës gjermane ishte që me Grup-Armatën E kështu që duket e mundshme me i rifilluar bisedimet me to. Komanda (e cila mori më 03.10.1944 urdhërin për t'u tërhequr nga e lartë juglindore kërkon të ndiqet ky qëndrim i cili ka lidhje me Greqia, Shqipëria jugore dhe Maqedonia jugore) e ndodhur situatën në Greqi, veçanërisht në Athinë ku qarqet nacionaliste janë në „Linjën blu“ Shkodër-Shkup-Këlcyrë [në Greqinë gati të bëjnë marrëveshje me fuqinë pushtuese [gjermane] dhe nuk veriore - shën. red.] dhe me Grup-Armatën Serbia e mendohet e pamundur për Zervën të pranojë kërkesat gjermane ndodhur në linjën Negotin-Danub (që nga 01.10.1944) dhe (largimin nga bregu dhe porti i Pargës, luftën kundër forcave atë Vlasotince-Bela Palanka-Zajeçar-D. Milanovac (që nga komuniste, etj.). Nga ana tjetër, situata është përkeqësuar në Epirin 05.10.1944), të mbahej zona kroato-malazeze-shqiptaro jugor nga veprimi i 7 Brigadave komuniste. Synimi i këtij grupi ishte veriore dhe serbe. Por shumë shpejt u pa se pjesa më e ndoshta pushtimi i rripit bregdetar Prevezë-Mesolongji. Prandaj madhe e Serbisë ishte humbur. Me 10.10.1944 u dha komanda e lartë juglindore hartoi në marrëveshje me Grup-Armatën urdhëri për tërheqjen përtej [lumit të] Moravës. E operacionin "Kreuzotter" me anë të cilit Divizioni 4 SS i Policisë së Faqe 701. Në javën e parë të Nentorit u qartësua Motorizuar dhe njësi të Divizionit 104 Këmbësor sulmojnë në plotësisht se cilat ishin qëllimet e udhëheqjes sovjetike: drejtimin jugor nga Janina mbi Artë; në të njëjtën kohë sulmohen Armatat sovjetike kishin filluar ofensivën në Hungari, kurse detyra e bullgarëve dhe e njësive të Titos ishte shkatërrimi i veri dhe lindje të Prishtinës dhe krijoi një front të harkuar. pozicioneve gjermane në zonën kroato-malazeze-shqiptaro-veriore ..... Betejat më 02.11.1944 dhe përparimi i tre Divizioneve dhe në atë mënyrë të futej nën kontrollin sovjetik pjesa perendimore e bullgare dhe një brigade tankiste në veri të Podujevës gadishullit ballkanik pak a shumë sipër linjës Shkodër-Velesh [në shkaktuan çarjen e frontit në Qafën e Mërdarës dhe Maqedoni - shën. red.], në përputhje me ndarjen e zonave në Moskë. kërcënimin e nyjes rrugore në Prishtinë...... Një tërheqje Faqe 704. Lëvizja komuniste shqiptare, që ndoshta me sa e planifikuar nga Maqedonia u hartua. Më 06.11.1944 duket pat filluar me nismën vendase, gjatë verës [1944] u bë pjesë e Strumica u lirua; më 07.11.1944 praparoja e Korparmatës qëndrueshme e organizatës së Titos si "Shtab Qëndror për XX ishtë në Shtip. Më 11.11.1944 u braktis Veleshi dhe në Shqipërinë“. Krijohet përshtypja se për ca kohë ka egzistuar edhe natën e datave 13/14.11.1944 u lirua Shkupi. Në Prishtinë, plani për ta futur Shqipërinë në federatën jugosllave (Libri i po zhvillohen beteja të ashpra me bullgarët. Situatës 25.07.1944). Faqe 725. Në tërheqjen e Grup-Armatës E, tërheqja Faqe 706. Në pritje të një ofensive të përgjithshme dhe mjaft e Korparmatës XXI (Divizionet 181, 297 Këmbësore, kërcënuese të aleatëve, shtimi i veprimeve të kryengritësve në rajonet Brigadat e Fortesave, etj.) nga Shqipëria zë një vend të e Europës juglindore akoma nën zotërimin gjerman dhe dështimi i veçantë. Tërheqja ishte planifikuar fillimisht të kalonte nga krijimit të qeverive në Mal të Zi dhe Shqipëri rishtruan pyetjen: nëse Nikshiçi [në Mal të Zi] dhe Trebinja [në Bosnien jugore] për të paktën organizatat vullnetare serbe dhe lëvizjet politike prapa tyre të arritur në Mostar, gjë që u bë e pamundur mbasi armiku duke marrë më shumë ndihmë në armatime dhe furnizime a do mund zuri daljen në Adriatik të lumit Neretva. Kështuqë trupave të bëheshin një forcë ndihmëse edhe luftarake për ushtrinë gjermane iu pre rruga e tërheqjes dhe do iu duhej të provonin të edhe për të krijuar një zonë sigurie për të gjithë. çanin nëpër një malësi në drejtimin verilindor të zotëruar Faqe 707. I dërguari i posaçëm për zonën juglindore nga forcat e Titos. Hermann Neubacher u ndodh në Prill 1944 për ca kohë në shtabin Mbas largimit nga Tirana më 17.11.1944, u mblodh qëndror të udhëheqjes për të diskutuar çeshtje të kohës. Ndër të tjera: një njësi ushtarake në Podgoricë për të sulmuar Nikshiçin, ..... d) Dhënien e 120 kamionëve të cilët siç është përmendur më herët sulm i cili dështoi. Më 22.11.1944 krye-komandanti i ishin kërkuar më parë për të mënjanuar problemet e furnizimit të trupave të juglindjes shkoi vetë me avion në Shqipëri për të popullsisë në Shqipëri dhe Mal të Zi ku kërcënonte uria. Kjo kish vlerësuar mundësinë e një çarje të frontit për këtë njësi rëndësi sepse shtimi i veprimtarisë së bandave kishte lidhje edhe me ushtarake. U vendos që njësia të kthehej nga Podgorica në mungesën e ushqimeve. Me ato masa i dërguari i posaçëm shpresonte Prijepolje nëpërmjet Kolashinit dhe Bjelopoljes dhe atje të të organizonte forcat kombëtare shqiptare me qëllim që të arrinin një bashkohej me trupat që tërhiqeshin nga Maqedonia. numër prej rreth 20'000 vetësh. Për atë i nevojiteshin automatikë për Më 29.11.1944 u larguan nga Shkodra prapavijat e 10-15000 vetë dhe futja e njësive të vogla gjermane me granatahedhës kësaj trupe, por u mbajtën edhe për ca kohë pozicionet më në forcat kombëtare shqiptare. Veç kësaj i dërguari i posaçëm në veri. Divizioni 181 Këmbësor ishte larguar nga Kotorri Hermann Neubacher duhej të diskutonte në shtabin qëndror të më 21.11.1944. Marshimi vazhdonte i shoqëruar me luftime udhëheqjes gjermane edhe çeshtjen e financimit të ushtrisë gjermane të ashpra me forcat e Titos dhe vështirësohej edhe më në Greqi dhe Shqipëri, pasi falimentimi i plotë i monedhave vendase shumë nga reshjet e deborës dhe një përmbytje të madhe që dukej i pashmangshëm. ndodhi më 11.12.1944 prej së cilës u prishën të gjitha urat e Faqe 708...... Në të njëjtën kohë, Janar 1944, organet rëndësishme. qeveritare të sapongritura në Shqipëri u shpërndanë. Pjesëtarët e Faqe 815. Komanda juglindore ndërmerr në fillim besueshëm të batalioneve gjuajtës që u shpërndanë u rigrupuan në të Korrikut një operacion të madh për pastrimin e Divizionin SS shqiptar "Skanderbeg". Shqipërise jugore nga bandat komuniste të atjeshme, Faqe 720. Komanda juglindore duke vënë në dukje operacion i cili nën udhëheqjen e Grup-Armatës E që mori kërcënimin ndaj hekurudhës në Maqedoni, gjendjen e rëndë të për ndihmë edhe Divizionin 1 Malor arriti një sukses të transportit dhe mungesën e qymyrit për shkak të sabotazhit, kërkoi në plotë dhe prishi lidhjen që po krijohej me zonat qëndrore të mënyrë të përsëritur një vendim në lidhje me Greqinë derisa më vendit. 03.10.1944 mori urdhërin për t'u tërhequr nga Greqia, Shqipëria e Faqe 820. Më 03.10.1944 Hitleri lëshon urdhërin jugut dhe Maqedonia e jugut...... Më 16.10.1944 u tërhoqën nga për tërheqjen nga Greqia, Shqipëria jugore dhe Maqedonia [qytetet greke] Teba dhe Itea, njëkohësisht filloi tërheqja edhe nga jugore. ishulli Lemnos. Më 21.10.1944 prapavija gjermane ndodhej në linjën Faqe 821...... Trupat gjermane largohen më Larisë-Qafë e Metsovonit; më 23.10.1944 u krijua një linjë bllokuese në 12.10.1944 nga Vlona, nga Selaniku më 31.10.1944. të dy anët e Korçës. Dy ditë më parë u tërhoqën nga Volosi, porti i Prapavijat kalojnë kufirin greko-maqedonas më 1-2.11.1944. fundit i rëndësishëm në jug të Selanikut. Më 25.10.1944 fronti kalonte Por në Shqipëri u krijua një front i ri në linjën Durrës – në liqenet e Shqipërisë jugore. Elbasan. Faqe 721. Në Shqipëri vazhdonte të mbahej linja Durrës- Faqe 822. Për të mbrojtur luginën e lumit Ibër [në Elbasan. Në natën nga data 1 në 2 Nëntor 1944, prapavija e Grup- Kosovën veriore - shën. red.] prej bullgarëve që po Armatës E kalon kufirin greko-maqedonas pa ndonjë trysni armike të afroheshin nga jugu nëpër malësinë e Kopanikut, Grup- rëndësishme. Dalja nga Greqia kishte përfunduar. Armata E grumbulloi forca kombëtare shqiptare të cilat nën Faqe 723. Më rëniën e qytetit të Njishit, Grup-Armata E udhëheqjen gjermane bëjnë një luftë shembullore. humbi lidhjen hekurudhore. Por ofensiva ruse në Serbinë jugore dhe e ..... Nga Tetori në mes të Nëndorit 1944, armiku bullgarëve në jug dhe jugperëndim të Njishit po kërcënonte edhe përparon me humbje të jashtëzakonshme në njerëz rrugën e fundit të rëndësishme të marshimit nga Shkupi nëpër kundrejt tërheqjes tonë duke u mbrojtur. Një situatë e Mitrovicë, Kraljevo, Uzice për të arritur në Sarajevë. Kalimi nëpër veçantë u krijua më 02.11.1944 dhe në ditët më pas kur tre malësinë e Shqipërisë lindore dhe në lindje të Malit të Zi do të ishte Divizione armike dhe një Brigadë tankiste sulmojnë në veri fundi i një tërheqje të bashkuar për Grup-Armatën E. të Podujevës dhe çajnë në Qafën e Mërdarës. Nyja e Faqe 724. ... Në të njëjtën kohë bullgarët lëshuan një ofensivë rëndësishme rrugore e Prishtinës u rrezikua mjaft. në shkallë të gjërë kundër Shkupit dhe kështu rreziku i coptimit për Megjithatë, duke përdorur rezervat e fundit, u bë e mundur Grup-Armatën E u rrit...... Divizioni 11 Trupave Ajrore u tërhoq në brenda mbrëmjes të së njëjtës ditë me e ndalur përparimin dhe sulmet Shënime të Gjeneralit Alfred Jodl në e tjera të armikut. burgun e Nurembergut në lidhje me ndikimin e Faqe 822-823. Vendimet e komandës së lartë juglindore për Hitlerit në mënyrën e zhvillimit të luftës tërheqjen e Grup-Armatës E janë në kohën kur Armata II Tankiste po sulmon në Drin dhe Srem. Praparoja u tërhoq nga Maqdonia e jugut; Faqe 1719...... Tanket angleze i shtynë trupat Veleshi u braktis më 11.11.1944, Shkupi në natën e datave italiane të gjeneral Rodolfo Grazianit deri në kufijtë e 13/14.11.1944, bullgarët risulmojnë furishëm në veri të Prishtinës më Cyrenaices [rajoni lindor i Libisë] dhe në vend që Italia të 20.11.1944. arrinte një fitore të shpejtë në Greqi po rrezikonte dhe Faqe 823...... Tërheqja e trupave gjermane për në veri u humbjen e Shqipërisë. Në atë situatë në Romë ndjenja e vonua me të paktën 10 ditë për shkak të veprimeve të shumta humbjes doli mbi krenarinë dhe thirrjet për ndihmë arritën banditeske në zonën e Tiranës. Prandaj trupat gjermane u larguan më deri në Berlin. Në atë situatë Hitleri vendosi: Në kushtet e 17.11.1944 prej Tiranës. Më 20.11.1944 mblidhet në Podgoricë një trupë luftës moderne ajrore, lufta duhej mbajtur sa më larg e cila është mjaft e fuqishme që mund të guxojë të sulmojë Nikshiçin. kufinjve të Gjermanisë. Me Greqinë ai nuk donte përplasje, Por ky sulm dështon dhe tregon se edhe duke sjellë pjesë të tjera të prandaj dhe nuk pranoi të ndihmonte Italinë në Shqipëri. Korparmatës XXI do të jetë shumë e vështirë për të çarë frontin aty. Faqe 824. Çarja e frontit prej Korparmatës XXI duket shumë e vështirë. Mbas një sulmi të fuqishëm merret ura në Bioçe [verilindje, sipër Podgoricës] më 28.11.1944, e cila edhe duhet riparuar në kushte shumë të vështira nën goditjen e avionëve armiq në mënyrë që të mundësohet largimi i shumicës së trupave prej Shqipërisë. Largimi nga Shkodra mundësohet vetëm më 30.11.1944. Më tej duhet luftuar për çdo kilometër jo vetëm kundër armikut të pabesë por edhe kundër fuqive natyrore. Më 12.12.1944 ndodh një përmbytje e madhe e cila shkatërron gjithë urat e sapo rindërtuara dhe vonon kështu proçesin e tërheqjes. Anglezët të cilët bashkëpunonin me bandat, e shfrytëzojnë këtë rast për ndjekjen e trupave përgjatë rrugës së tërheqjes duke mundur t'u shkaktojnë dëme të ndjeshme sidomos në makina kolonave të marshimit, pasi ato ishin në pritje dhe në terren të hapur. Faqe 863. Forcat gjermane të cilat ndodhen në Shqipëri kërcënohen të shkëputen nga bashkimi me forcat e tjera dhe sipas urdhërit për tërheqje largohen më 20 Nëntor 1944 nga Tirana, më 29 Nëntor 1944 nga Shkodra dhe arrijnë të bashkohen më 18 Dhjetor 1944 me Grup-Armatën E e cila u liroi rrugën e bashkimit...... Mbas tërheqjes prej Shqipërisë dhe Serbisë, Grup-Armata Shqipëria nga lufta në diktaturë E zuri një pozicion të tillë që mundëson tërheqjen e forcave që dalin nga Bosnja-Hercegovina dhe që shtrihet në linjën Mostar-Vishegrad- Autokolonat gjermane kalimtare. Drina. Faqe 865. (Këtu përshkruhet situata në fund të vitit 1944. - shën. përkth.) …. Në juglindje BRSS zotëron Rumaninë, Bullgarinë dhe Shqipërinë. Grup-Armata E (gjeneral-koloneli Alexander Löhr) kishte në zotërim ende pjesë të Kroacisë; Serbia ishte tashmë nën Titon. Gjysma e Hungarisë ishte e humbur, Budapesti ishte i rrethuar. Hapësirat gjermane dhe austriake ishin tani të rrezikuara drejtpërsëdrejti.
Lufta e armikut për të penguar shfrytëzimin e pasurive minerale dhe lëndëve të tjera të para
Faqe 936...... 5. Një metal tjetër i nevojitur ishte kromi. Kërkesat në rritje për të mundën të plotësoheshin gjithnjë e më mirë pasi ushtria gjermane pushtoi Ballkanin. Sepse në atë mënyrë u krijua mundësia e shfrytëzimit të minierave në Greqi, Bullgari, Serbi dhe mbas kapitullimit të Italisë edhe në Shqipëri. Ballkani pas shëmbjës së komunizmit Librat e Situatës (01.01.1945 - 20.04.1945) dhe pavarësisë së kosovës.
Faqe 1013 - 14.01.1945. Gjendja e armikut në Kroaci: Njësitë shqiptare mbetën mbrapa. Kundërshtari po përpiqet të dërgojë njësi serbe në drejtim të verilindjes në zonën në jug të Syrmies duke anashkaluar Sllavoninë [në Kroaci]. Faqe 1184 - 19.03.1945. Politikë: Një i dërguar anglez ka Disa foto e shënime me rastin e arritur në Shqipëri dhe anglezët i kanë kërkuar Titos të tërheqë 70vjetorit të mbarimit të Luftës trupat e tij. Dytë Botërore
Prishja e postoblloqëve kufitare nga gjermanët ku nisi invazioni Disa pamje nga lufta e dytë botërore ku Gjermania shpalosi fuqinë e madhe ushtarake IiPolonisë. qe tronditi botën. Aleatët, Anglia, Amerika, Franca, Bashkimi Sovjetik, të bashkuar, arritën t’i bëjnë ballë e ta mundin, pas pesë vjet betejash të përgjakshme.
Potenciali ushtrarak gjerman mbështetëj mbi n ë ushtri të fuqishme, të organizuar e disiplinuar e të pajisur me armatime moderne, që e bënin ushtarin gjerman më t’aftë e trim në aspektin luftarak, ku mbeti si proverb, se mjaftonte një motociklist për të pushtuar një qytet. Në Shqipëri gjermanët nuk pushtuan asnjë qytet me veprime Divizioneve e blinduara gjermane nuk mund t’u banin ballë regjimentët e luftarake, dhe në dy raste, të provokuar nga komunistër, dogjën dy fshatra duke vra kalorsëse polake, që u asgjësuan.n Sacrifuca e tyre akti më i lartë ui disa fshatarë, nga shkaku i provokimit të bërë kastile nga partizanët, që në ato raste ia vetmohimit për mbrojtjën e Atdheut. mbathnin këmbëve.
Gjenerali Petein dhe Hitleri, nënshkruan kapitullimin e Francës për të shpëtuar Parisin, që Hitleri kishte deklaruar që do ta rrafshonte të tërin. Peteini u detyrua të pranojë për atë pjesë që u quiajt Qevria e Vishis (Vichy) duke e mbajtur territorin e brendshëm të Fracës të paprekur. Gjermanët zunë vetëm bregun e oceanit Atllantik dhe rrypin e territorit te Qeverisë të Vishis. Peteinit, kjo marrëveshje iu quejt tradhëti dhe u dënua , pavarësisht së ishte i shpallur Hero i Luftës Parë Botërore, titull që nuk iu hoq. Me kapitullimin e Francës lufta mori përpjestime të mëdha dhe u shtri në gjithë Europën dhr zfrikën veriore.
Gjermania e Bashkimi Sovjetik e ndanë Poloninë midis tyre si plaçke lufte. Nazismi dhe komunizmi e gjetën gjuhën e përbashkët në dëm të një Polonie martire.
Monument i diktarurës
Projekt ideuar nga Lek Pervizi Apoteoza e diktaturës komuniste. Një absurditet e çmenduri, sepse me 700.000 bunkerë qe mbushën Shqiperinë anëmbanë, i binte 7 bunkere për një ushtar ??!! Jo që pastaj, me ato shpënzime ishin ndetue sepakut 100.000 apartamente për 200.000 familje shqiptare që do të thoshte strehim për një milion banorë.
Libri i fundit i Robert Eklsie, mbi Fiset Shqiptare