Mediaconcentratie in Beeld 2003
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
mediaconcentratie in beeld concentratie en pluriformiteit van de nederlandse media 2003 © november 2004 Commissariaat voor de Media inhoud Voorwoord 4 1. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 5 2. Pers 11 2.1 Inleiding 11 2.2 De dagbladsector 14 2.3 Mediaconcentratie binnen de dagbladsector 20 2.4 Pluriformiteit dagbladsector 23 2.5 Mediaconcentratie bij nieuws- en huis-aan-huisbladen 25 2.6 De tijdschriftensector 26 2.7 Mediaconcentratie en pluriformiteit binnen de tijdschriftensector 30 3. Televisie 33 3.1 Inleiding 33 3.2 De omroepsector 34 3.3 Mediaconcentratie binnen de televisiesector 40 3.4 Pluriformiteit televisiesector 44 3.5 Productie 49 3.6 Distributie 56 4. Radio 64 4.1 Inleiding 64 4.2 De omroepsector 65 4.3 Mediaconcentratie binnen de radiosector 72 4.4 Pluriformiteit radiosector 74 4.5 Distributie 78 5. Internationaal 85 5.1 Inleiding 85 5.2 Mediaconcentratie 85 5.2.1 De dagbladsector 85 5.2.2 De omroepsector 88 5.2.3 Samenvatting 92 5.3 Regelgeving 98 Annex 102 Literatuur 106 Colofon Het rapport Mediaconcentratie in Beeld is een uitgave van het Commissariaat voor de Media. Vormgeving ankerxstrijbos. vormgeving, communicatie. Utrecht Druk Plantijn Caspari Commissariaat voor de Media Hoge Naarderweg 78 lllll 1217 AH Hilversum Postbus 1426 lllll 1200 BK Hilversum T 035 773 77 00 lllll F 035 773 77 99 lllll [email protected] lllll www.cvdm.nl lllll www.mediamonitor.nl 3 voorwoord 1. samenvatting, conclusies en aanbevelingen Nieuws en informatie is voortdurend om ons heen. Kranten, tijdschriften, radio en televisie en in In deze Mediaconcentratiemonitor 2003 wordt een beschrijving gegeven van de spelers die met toenemende mate internet concurreren met elkaar om de aandacht van het publiek. Het Sociaal elkaar de informatievoorziening in Nederland verzorgen. Het gaat om de aanbieders van Cultureel Planbureau heeft in het onderzoek "25 jaar trends in tijdsbesteding" laten zien, dat kranten en tijdschriften, van radio- en televisiezenders. De monitor die tot doel heeft de gevol- hoewel het aanbod van informatie de afgelopen jaren explosief is gegroeid, de tijd die mensen gen van mediaconcentratie in kaart te brengen geeft een overzicht van de belangrijkste eigena- eraan besteden nauwelijks is toegenomen. Daarmee is de felle strijd om de aandacht van het ren in deze sector, de eigendomsverhoudingen, de mate van concentratie en de gevolgen publiek tussen alle verschillende media een gegeven. Aantrekkelijke soundbytes, sensatie en een daarvan voor pluriformiteit en onafhankelijkheid. vleugje erotiek trekken makkelijker aandacht dan doorwrochte artikelen of documentaires. Maar voor een goed functionerende democratische samenleving zullen burgers goed geïnfor- Ten opzichte van voorgaande jaren zijn er in de eigendomsverhoudingen geen grote wijzigingen meerd moeten worden, zijn kwalitatief hoogwaardige kranten en programma’s een vereiste, en opgetreden. De ‘wet van drie’, het feit dat in de sectoren dagbladen, televisie en kabel slechts zullen de media meer moeten bieden dan alleen de soundbytes. nog drie grote aanbieders de dienst uitmaken, handhaaft zich. Een verdere internationalisering zet door. De grootste mediabedrijven in Nederland zijn in internationale handen. SBS en RTL Nederland kent een degelijke traditie van sterke, onafhankelijke kranten, een goede pluriforme behoren tot Europese ondernemers (SBS S.A. respectievelijk Bertelsmann). UPC is in handen van publieke omroep en commerciële omroepen die eveneens informatieve programma’s bieden. het internationale Liberty concern, en twee radiozenders behoren tot de internationale onder- Kortom: een rijkgeschakeerde geschreven pers en een goed functionerend duaal omroepbestel. neming van Newscorporation. Daar waar de positie van het krantenconcern PCM eerder als Vervlakking en verruwing zijn echter waarneembaar en pluriformiteit en onafhankelijkheid kwetsbaar werd aangemerkt, blijkt het concern steun te hebben gezocht bij een Britse investe- staan onder druk. Media maken in toenemende mate deel uit van grote internationale concerns, ringsmaatschappij. Apax bezit de meerderheid van de aandelen van krantenconcern PCM. Het veelal beursgenoteerde bedrijven, die conjunctuurgevoelig zijn en zich steeds meer richten op Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) kent sinds vorig jaar een investeringsmaatschappij als de algemene noemer van het grote publiek. Toch heeft de internationalisering ook zijn positieve belangrijkste aandeelhouder. Nederlandse nieuwkomer is investeringsmaatschappij Talpa, van kanten. Door het internationale aanbod van omroepen is de pluriformiteit en diversiteit van John de Mol die zowel op radio, als in 2004 op televisie de markt betreedt. televisiezenders onmiskenbaar toegenomen. De mogelijkheden van internet om juist ook voor kleine doelgroepen informatie te bieden, lijken onbegrensd. Zo ontstaat een divers beeld van de effecten van allerlei ontwikkelingen op de markt van media en distributie op de informatievoor- Geschreven pers ziening. De Monitor beschrijft de markt van dagbladen, tijdschriften, nieuwsbladen en huis-aan-huisbladen. De Monitor Mediaconcentraties van het Commissariaat voor de Media beschrijft wie de eigenaren Aangezien de dagbladen de belangrijkste bron zijn voor de nieuws- en informatievoorziening achter de media zijn, volgt de concentraties tussen media en brengt in kaart wat het media- gaat de meeste aandacht hiernaar uit. Een vrij gedetailleerd overzicht van de omvangrijke markt aanbod in Nederland is. De effecten van concentratie op pluriformiteit, onafhankelijkheid en van nieuws- en huis-aan-huisbladen is in kaart gebracht door het Bedrijfsfonds voor de Pers. toegankelijkheid van media worden jaarlijks aan een analyse onderworpen. Voorts worden aan- bevelingen gedaan voor een passend mediabeleid. De dagbladmarkt wordt gevormd door 11 uitgevers, die met elkaar 34 zelfstandige kranten uit- geven. Acht landelijke kranten, 21 regionale, twee gratis dagbladen en drie specialistische. De Dit rapport is het derde in een rij van uitgaven van het Commissariaat voor de Media, uitgebracht gezamenlijke oplage is 4,8 miljoen kranten die dagelijks hun weg naar de lezer weten te vinden. onder de titel ‘Mediaconcentratie in beeld’ en is door commissaris Inge Brakman aangeboden 77 van de 100 Nederlanders krijgen dagelijks een (betaalde) krant onder ogen. Los van de twee aan de staatssecretaris voor de media, Medy C. van der Laan. Het rapport en de data die voor de gratis dagbladen worden de kranten gemiddeld voor 51 procent gefinancierd door de lezers en rapportage zijn gebruikt zijn ook elektronisch beschikbaar via de website www.mediamonitor.nl. 49 procent van de inkomsten komt binnen via advertenties. De totale advertentie-inkomsten over 2003 van de betaalde en gratis dagbladen komt over 2003 uit op ca. € 907 miljoen. Gezamenlijk met dit rapport worden twee studies gepubliceerd die in opdracht van het Commissariaat zijn opgesteld door TNO/STB. Deze studies betreffen een marktverkenning van de Het Commissariaat voor de Media heeft in deze Monitor voor een iets andere definitie van producentensector en een marktverkenning Facilitaire Bedrijven. In juni dit jaar heeft het ‘dagblad’ gekozen dan in de Mediawet is gegeven. In de Mediawet worden alleen dagbladen Commissariaat een vergelijking van de mediaconcentratie in tien West-Europese landen uitge- met een door lezers (abonnementen, losse verkoop) betaalde oplage tot de categorie van ‘dag- bracht onder de titel: ‘a mapping study of mediaconcentration and ownership in ten European bladen’ gerekend. Het Commissariaat stelt echter vast dat gratis verspreide dagbladen (Metro en countries’. De vertaalde samenvatting van dit rapport is in deze publicatie opgenomen. Sp!ts) een belangrijke plaats op de mediamarkt hebben veroverd en voor veel forensen een niet te onderschatten bron van nieuws en informatie zijn. Deze bladen vormen naast de conventio- Het Commissariaat beoogt met deze rapportage een bijdrage te leveren aan het inzicht in de nele dagbladen een ‘opiniemacht’ op de ‘opiniemarkt’. Deze kranten zijn daarom opgenomen in mediamarkt en in de pluriformiteit en onafhankelijkheid van de media, die noodzakelijk zijn ter de totaaloverzichten van de dagbladmarkt. Dit is de voornaamste oorzaak van de verschillen in schraging van een goed functionerende samenleving. marktaandelen ten opzichte van vorig jaar. In dit rapport wordt het Financieele Dagblad gerekend tot de algemene bladen en niet meer tot de specialistische. Ook hieraan ligt een overweging met Hilversum, november 2004 betrekking tot de inhoud van de krant ten grondslag. Commissariaat voor de Media, De drie grootste uitgevers, de Telegraaf, Wegener en PCM verzorgen met elkaar 82 procent van Prof. dr. Jan van Cuilenburg, voorzitter de totale oplage. Volgens de nieuwe berekeningen komt het marktaandeel van de Telegraaf uit Prof. dr. Tineke Bahlmann, commissaris op 33,5 procent, Wegener op 24,7 procent en PCM op 24 procent. De aanbiedersconcentratie op Mr. Inge Brakman, commissaris de landelijke markt van dagbladuitgevers is, statistisch, als gevolg van een ruimere definitie van 5 de dagbladmarkt geringer dan in voorgaande jaren werd gerapporteerd. De positie van de drama. IdtV, Eyeworks en Nl film en TV leveren daar eveneens een belangrijke bijdrage aan. Telegraaf is door het meetellen van Sp!ts weliswaar versterkt, maar Metro International neemt Daarbij valt op dat televisieformats in toenemende mate multimediaal worden ingericht, vooral als nieuwkomer 10 procent van de landelijke markt voor zijn rekening. De herschikking heeft vanwege de mogelijkheden