nr 6 / (38) czerwiec 2013 ISSN 2081-1683 Cena 40 PLN / 10 Euro (w tym 8% VAT) CZERWIEC 2013

NAJEMCA WYBIERA PLAŻA, SŁOŃCE Z ROZWAGĄ I PIENIĄDZE – wywiad z DIANĄ PASZKOWSKĄ, – rynek nieruchomości dyrektor operacyjną w sieci Centro wakacyjnych odżywa

POCIĄG DO NIERUCHOMOŚCI wywiad z JAROSŁAWEM BATOREM, dyrektorem zarządzającym ds. nieruchomości w PKP SA

Zapraszamy do serwisu WWW.THECITY.COM.PL

LACINA_TheCity200x260_ENG.indd 1 22-kwi-13 12:26 CZERWIEC 2013 SPIS TREŚCI 03

TEMAT NUMERU KOMENTARZE I OPINIE 24 W POLSCE JEST MIEJSCE NA KOLEJNY TYSIĄC KINOWYCH EKRANÓW Tomasz Jagiełło prezes sieci kin Helios

UTYLIZACJA ODPADÓW SZANSĄ NA ROZWÓJ BIZNESU Jan Mroczka prezes zarządu Rank Progress POCIĄG DO NIERUCHOMOŚCI Polskie Koleje Państwowe wciąż mają bank nieruchomości o powierzchni 105 tys. ha WYŚCIGI: MUR DO REMONTU, 10 wyceniany na ponad 4 mld zł. Niektóre z nich są już komercyjnie zagospodarowywane, GRAFFITI ZOSTAJE ale nadal spora część czeka na swoją kolej. O tym, co PKP zamierzają zrobić z tak ogromnym zasobem nieruchomości, opowiada JAROSŁAW BATOR, dyrektor zarządzający ds. nieruchomości PKP SA, Przemysław Stasz w rozmowie z Martą Ryczywolską. rzecznik Toru Wyścigów Konnych na Służewcu

06 ...... EDYTORIAL WIADOMOŚCI W SKRÓCIE 08 ...... FOKUS 25 . . . RYNEK INWESTYCYJNY 09 ...... DANE Z RYNKÓW 26 ...... BIURA

WYWIAD 29 ...... HANDEL WYBIERAMY Z ROZWAGĄ Jeszcze rok temu, otwierając sklepy, 31 ...... MAGAZYNY 16 musieliśmy udowadniać, że jesteśmy wiarygodnym i stabilnym fi nansowo partnerem. 32 ...... HOTELE Dzisiaj centra handlowe same składają nam pro- pozycje – w rozmowie z Magdaleną Fabijańczuk- Antkowicz mówi DIANA PASZKOWSKA, 33 ...... TRANSFERY dyrektor operacyjna w sieci Centro. 34 ...... ENGLISH PAGES

Projekt okładki: NIERUCHOMOŚCI WAKACYJNE Arkadiusz Chorąży

(w tym 8% VAT)

0 PLN / 10 Euro

ISSN 2081-1683 Cena 4 c 2013 czerwie Zdjęcie na okładce: PLAŻA, SŁOŃCE I PIENIĄDZE nr 6 / (38) Fotolia.pl

W czasach kiedy lokaty bankowe, CZERWIEC 2013 PLAŻA, SŁOŃCE Jeśli nie zaznaczono inaczej, I PIENIĄDZE – rynek nieruchomości fotografi e i wizualizacje wakacyjnych odżywa giełda i inne tradycyjne formy lokowa- NAJEMCA WYBIERA , Z ROZWAGĄ zamieszczone w magazynie DIANĄ PASZKOWSKĄ Centro 18 – wywiad z nia kapitału straciły na atrakcyjności, coraz dyrektor operacyjną w sieci pochodzą z materiałów prasowych. ciekawszą alternatywą wydają się nieruchomo- Redakcja nie zwraca ści wakacyjne. Rynek ten niepostrzeżenie materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo stał się kuszącą opcją dla zainteresowanych redagowania nadsyłanych POCIĄG tekstów oraz nie odpowiada stabilnym zyskiem, a gwarantowana stopa DO NIERUCHOMOŚCI, za treść zamieszczonych dyrektorem zarządzającym ds. nieruchomości w PKP SA reklam i ogłoszeń. zwrotu z inwestycji może sięgać nawet WWW.THECITY.COM.PL Zapraszamy do serwisu 9 proc. rocznie.IAD

LACINA_TheCity200x260_ENG.indd 1 22-kwi-13 12:26 04 ALMANACH 2013/2014

Już w lipcu 4. edycja

T H E C I T

uż w lipcu dostępna będzie czwarta edycja Almanachu Y Centrów Handlowych 2013/2014. Wydawnictwo powstaje 2011 Jw szczególnym dla branży okresie. Po raz pierwszy od dłu- Almanach giego czasu spada dynamika sprzedaży detalicznej. To wyzwanie centrów handlowych w Polsce zarówno dla najemców, jak i właścicieli powierzchni handlo- alManac oF shoPPInG centres ISSN 2081-1683 c e n a 9 8 (w tym 8% VAT) wych. Kolejnym problemem jest starzenie się budynków. Aby

nie wypaść z gry, trzeba trzymać rękę na pulsie i w odpowiednim m l A

momencie zdecydować się na unowocześnienie centrum, zanim A N A konkurencja przejmie klientów. e c h c T N h w ó r N A h c y w o l d 1 1 0 2 A / m l A N A c T

H

o E S F C I o h T G N I P P Y

2010 e c T N a acentrówlmanach handlowych w Polsce e r h c y w o l d n a h w ó r t n e c h c a n a m l I s s n 2081-1683 C e n a 9 8 (w tym 7% V a t ) 1 1 0 2 S

Partnerzy merytoryczni / Contents Partners Sponsorzy / Sponsors Patroni honorowi / Honorary Partners

OKLADKA 2011 AKTUALNAAAAAAAAA.indd 1 2013-01-30 13:49:54

oraz większe znaczenie odgrywa też e-handel. Dla jednych 0 1 0 2 jest on zagrożeniem, inni traktują to jako wyzwanie. Do Cgłosu dochodzi pokolenie, dla którego świat wirtualny nie jest wcale tak odległy od rzeczywistego. Podejmowanie decyzji w takich warunkach nie jest łatwe i wymaga odpowiedniej wie- dzy. Celem Almanachu jest przedstawienie praktycznych informa- cji, które pozwolą na budowanie strategii zarówno dla sprzedają- cych w centrach handlowych, jak i dostarczających powierzchnię handlową i zarządzających nią. Współpracujemy z ekspertami z branży. Udział w przygotowaniu Almanachu będą mieli przed- s ponsor Główny P a r t n e r m erytoryczny s p o n s o r stawiciele m.in. TPA Horwath, BNP Paribas Real Estate Poland i DTZ. Przedsięwzięciu patronuje Metro Properties, a partnera- mi są: Apsys i ECE Projektmanagement Polska.

OKLADKA.indd 1 2013-01-30 13:48:33 ALMANACH 2013/2014 05

Celem Almanachu jest przedstawienie praktycznych informacji, które pozwolą na budowanie strategii zarówno dla sprzedających w centrach handlowych, jak i dostarczających powierzchnię handlową i zarządzają- cych nią.

THECITY T H E C I T lmanach to też prezentacja centrów handlowych działa- Y jących w Polsce. Uzupełniona o nowe obiekty handlowe Almanach2012 lista znajdzie się i tym razem. Almanach dostępny będzie centrów handlowych w Polsce A ISSN 2081-1683 c e n a 9 8 (w tym 8% VAT) na targach Expo Real, MAPIC i MIPIM oraz konferencjach alManac oF shoPPInG centres PRCH i ICSC. m l A A N A e c h c T N h w ó r

Almanach to jedno N A h c y w o l d z ważniejszych 2 1 0 2

kompendiów wiedzy A / m l A N A

i źródło rzetelnych c

o S F o h

informacji na temat rynku G N I P P nieruchomości handlowych e c T N e r w Polsce. Ceniony zarówno 2 1 0 2 S

przez najemców, inwestorów, Partnerzy merytoryczni / Contents Partners Partner strategiczny / Strategic Partner deweloperów, firmy doradcze oraz innych uczestników Sponsorzy / Sponsors Patroni honorowi / Honorary Partners rynku obiektów handlowych.

OKLADKA 2012 NOWA.indd 1 2012-09-26 01:27:58

Partner strategiczny

Partnerzy merytoryczni

Partnerzy 06 WSTĘP CZERWIEC 2013

REDAKCJA:

Tomasz Szpyt redaktor naczelny Łowcy okazji [email protected] Magdalena Fabijańczuk-Antkowicz redaktor poszukiwani [email protected] Marta Ryczywolska dziennikarz O tym, że w latach 2006–2007 ceny nieruchomości opuściły orbitę [email protected] zdrowego rozsądku, nie trzeba przekonywać. Niewielu się jednak Łukasz Marynowski dziennikarz spodziewało, że powrót na ziemię może być aż tak bolesny. [email protected]

TOMASZ SZPYT / redaktor naczelny Tomasz Papiernik dziennikarz/tłumacz [email protected]

okazję i dopiero teraz restrukturyzują Arkadiusz Chorąży DFG studio portfel swoich nieruchomości. Portfel skład, łamanie bardzo gruby – mieści się w nim ponad i opracowanie grafi czne 100 tys. ha. Czy znajdą się chętni? W wy- Ewa Cichocka wiadzie na łamach czerwcowego wydania korektorka „The City” prezentujemy, co państwowe koleje chcą zrobić, aby na nieruchomo- REKLAMA: ściach zarabiać, a nie tracić. Daniel Jabłoński Zjazd z górki zaczął się też na rynku dyrektor zarządzający powierzchni handlowych. Wprawdzie [email protected] Silesia City Center sprzedała się świetnie, Hubert Wasiak ale coraz większej liczbie deweloperów project manager i najemców spadek popytu daje się we [email protected] znaki. O sytuacji na rynku handlowym Cezary Goss opowiada na naszych łamach Diana project manager Bolesny zwłaszcza dla inwestorów, Paszkowska, dyrektor operacyjna w sieci [email protected] którzy bujali w obłokach i stać ich było Centro. na to. Niewielka parcela ze starą kamieni- Odżywać zaczyna natomiast rynek cą przy pl. Trzech Krzyży w Warszawie apartamentów wakacyjnych. Segment, osiągnęła w 2007 r. zawrotną cenę ponad który przez ostatnie lata nie mógł wydo- 30 tys. zł za 1 mkw. Po sześciu latach być się z marazmu, zaczyna znów kusić grunt jest znowu do wzięcia. Syndyk szu- inwestorów. Niektórzy przekonują na- ka chętnego, ale już tylko za nieco ponad wet, że można na nim nieźle zarobić. ul. Stępińska 22/30 00-739 Warszawa 10 tys. zł za 1 mkw. Zapraszamy również do naszego ser- tel. + 48 22 840 65 21 Na nieruchomościowej górce mogły wisu www.TheCity.com.pl, w którym tel. + 48 22 841 31 52 skorzystać również instytucje publiczne znajdą Państwo najświeższe informacje www.thecity.com.pl i niektóre to robiły. PKP jednak przespały z polskiego rynku nieruchomości. wzgorze200x260_pl_press.pdf 1 27.03.2013 00:26

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K 06 FOKUS CZERWIEC 2013

Deweloper z Bielska nowym sponsorem Polonii Warszawa Nowym sponsorem KLUBU została firma Murapol SA. Sponsor będzie reklamował się na przodzie koszulek piłkarzy „Czarnych Koszul”.

– Umowa będzie obowiązywała do będziemy odpowiadać na pytania końca sezonu. Gramy z nowym logo dotyczące zakresu, w jakim Murapol i cieszymy się, że firma Murapol do- włączył się w sponsorowanie klubu łączyła do grona sponsorów Polonii – dodał. Zarówno dokładne warunki Warszawa – powiedział rzecznik pra- umowy, jak i zawarte w niej kwoty W poszukiwaniu idealnych sowy Polonii Adam Drygalski. – Nie pozostają tajemnicą. zdjęć Poszukiwanie kolejnego zwycięzcy konkursu fotogra- ficznego „Urban Photographer of the Year” (Miasta w obiektywie) Rozpoczęto. W ubiegłorocznej edycji otrzymano ponad 8000 zgłoszeń ze 115 krajów.

elem konkursu jest zachę- dowane przez CBRE. Przewidziane Ccenie fotografów, zarówno są również nagrody dla zdobywców profesjonalnych, jak i amatorów, dwóch kolejnych miejsc oraz do uchwycenia kwintesencji życia dodatkowo za 24 wyróżniające się i pracy w miastach i miasteczkach fotografie przedstawiające każdą na całym świecie o każdej porze godzinę doby z życia miasta – dlate- dnia i nocy. Główną nagrodą dla go w zgłoszeniach trzeba określić globalnego zwycięzcy konkursu m.in. godzinę wykonania zdjęcia. „Miasta w obiektywie” jest fotosa- Ostateczny termin nadsyłania fari w egzotycznej lokalizacji, ufun- zgłoszeń: 31 sierpnia 2013 r.

Pracownicy Prologis pracują społecznie Prologis, Inc. – właściciel, zarządca i deweloper nierucho- mości przemysłowych – poinformował, że 17 maja pracow- CBRE na Madagaskarze nicy firmy w Europie Środkowo-Wschodniej brali udział CBRE współpracuje z UNICEF, wspierając pomocowy w pracach społecznych w ramach nowej ogólnoświato- program tej organizacji na Madagaskarze. Dzięki wej inicjatywy spółki pod hasłem Prologis Impact Day. datkom pracowników i przyjaciół firmy do 2015 r. ma powstać na wyspie 10 szkół (z dwoma salami w każdej) racownicy Prologis z Polski, Helenów w budowie minizoo zabezpieczonych przed cyklonami. PCzech, Słowacji, Węgier na terenie placówki. i Rumunii są zaangażowani Prace społeczne odbywają się zięki wsparciu możliwa jest ków i przyjaciół CBRE do 2015 r. w wiele projektów realizowa- w pierwszym globalnym Impact Dbudowa szkół zabezpieczo- wybudujemy na wyspie 10 szkół nych przez lokalne organizacje Day organizowanym przez spółkę. nych przed cyklonami i edukacja (z dwoma salami w każdej) non profit. Ben Bannatyne, dy- Ponad 1400 pracowników Prologis lokalnych społeczności, jak odpornych na cyklony. Szkoły te rektor zarządzający Prologis na w 21 krajach zgłosiło chęć przepra- radzić sobie ze skutkami zmian zlokalizowane są najczęściej w Europę Środkowo-Wschodnią, cowania w charakterze wolonta- klimatycznych. W dniach 22–26 wioskach położonych w górach, razem z polskim zespołem riuszy jednego dnia, co daje łącznie kwietnia 2013 r. udała się na w miejscach, które w trakcie będzie pomagał Centrum Re- ponad 7000 godzin pracy na rzecz Madagaskar specjalna delegacja, pory deszczowej odcięte są od habilitacji, Edukacji i Opieki TPD lokalnych społeczności. w której udział wzięło sześciu świata. Pełnią one nie tylko pracowników CBRE z Europy, funkcję edukacyjną, ale są rów- w tym Aneta Mandziuk z Polski. nież schronem dla całych rodzin – Około 1,5 mln dzieci na Ma- w trakcie ataku cyklonu – często dagaskarze nie ma dostępu do murowana szkoła jest jedynym szkoły podstawowej, a z tych, budynkiem, który zostaje ocalo- którym udało się rozpocząć na- ny po przejściu niszczycielskiego ukę, tylko 3 na 10 dzieci kończy żywiołu – mówi Aneta Mandziuk, podstawówkę (w systemie 5 starszy menedżer ds. marketingu klas). Dzięki datkom pracowni- i komunikacji w CBRE w Polsce. czerwiec 2013 DANE Z RYNKÓW 09

RYNEK HANDLOWY/EUROPA Centra handlowe – gla (mkw.) na 1000 mieszkańców

Według stanu na dzień 1 stycznia 2013 r. łączne zasoby powierzchni w centrach handlowych w Europie wynosiły ok. 148 mln mkw., przy czym najwięcej przypadało na Francję i Wielką Brytanię – odpowiednio 16,95 mln mkw. i 16,48 mln mkw. GLA. Rosja jest trzecim największym rynkiem centrów handlowych z zasobami wynoszącymi 16,476 mln mkw. GLA i wkrótce wyprzedzi Wielką Brytanię z uwagi na planowane inwestycje na poziomie 2,4 mln mkw. GLA w latach 2013 – 2014, co stanowi ponad 22 proc. łącznej podaży w przygotowaniu w Europie w tym okresie. Jednak terminy oddania do użytku wielu planowanych obiektów mogą ulec przesunięciu.

0 100 200 300 400 500 600 700 Źródło: Cushman & Wakefield

RYNEK BIUROWY/WARSZAWA RYNEK BIUROWY/TRÓJMIASTO Popyt na powierzchnie biurowe Podsumowanie danych dotyczących rynku i poziom pustostanów biurowego w Trójmieście

KW. I KW. II KW. III KW. IV Poziom pustostanów Zmiana statystyki I kw. 2013 trend 2013 r-d-r 800 000 16% Popyt brutto * (mkw.) 12 600 -20 500  Popyt netto (mkw.) 7000 -26 100  600 000 12% Powierzchnia niewynajęta (mkw.) 56 100 +31 700 

Wskaźnik powierzchni  400 000 8% wynajętej (%) niewynajętej (%) 13,7 +6,7p.p Powierzchnia oddana 31 600 +31 600  200 000 4% do użytku (mkw.) Powierzchnia w budowie (mkw.) 80 800 -14 500  0 0 Czynsze bazowe (€ / mkw. / m-c) 12–14 0%  2008 2009 2010 2011 2012 2013 * Popyt brutto=popyt netto wraz z przedłużeniami umów

Źródło: CBRE Źródło: Jones Lang LaSalle 10 TEMAT NUMERU czerwiec 2013 Pociąg do nieruchomości Polskie Koleje Państwowe wciąż mają bank nieruchomości o powierzchni 105 tys. ha wyceniany na ponad 4 mld zł. Niektóre z nich są już komercyjnie zagospodarowywane, ale nadal spora część czeka na swoją kolej. O tym, co PKP zamierzają zrobić z tak ogromnym zasobem nieruchomości, opowiada Jarosław Bator, dyrektor zarządzający ds. PKP SA, w rozmowie z Martą Ryczywolską.

Na ukończeniu są Poznań City Inwestycyjną. My jako partner jesteśmy Urząd Zamówień Publicznych, bo jest to Center i Galeria Katowicka, zaczęła się troszeczkę z boku, ale otrzymamy na dość duży kontrakt. Kiedy się skończy, budowa kompleksu nowego dworca końcu dworzec w zamian za grunty, będziemy mogli podpisać umowę. Mamy w Sopocie. Jakiś czas temu zdradził Pan, które wnosimy do tego biznesu. nadzieję, że uda nam się porozumieć jesz- że macie w planach kilka podobnych Zintegrowane centrum za chwilę bę- cze z PKS w Olsztynie i tam też wspólnie projektów. Gdzie? dziemy wspólnie z partnerami otwierać zrealizujemy podobny projekt. Rzeczywiście kończymy Katowice. w Krakowie. Tam z jednej strony mamy Część obsługująca transport jest już Galerię Krakowską, dalej są nasze pero- A Bydgoszcz? praktycznie gotowa, brakuje jeszcze cen- ny, a po drugiej stronie jest Regionalny Bydgoszcz jest w końcowej fazie trum handlowego. Poznań też będzie do Dworzec Autobusowy. Na jesieni zakoń- studium wykonalności i czekamy na końca roku gotowy. Nowy dworzec już czymy budowę podziemnego dworca. rezultaty prac. Z unijnych projektów jest jest czynny, powstaną jeszcze terminal Były przejściowe perturbacje związane jeszcze Szczecin. Miasto prawdopodob- autobusowy i centrum handlowe. Jeżeli z tym, że generalnym wykonawcą był nie przesunie swoją część inwestycji na chodzi o Sopot, tam rozpoczyna się in- Budus, który ogłosił upadłość. Jesteśmy nową perspektywę budżetową UE. My westycja i ona będzie głównie prowadzo- już po wyborze nowego wykonawcy. wykonamy na razie część kolejową tak, na przez miasto i przez Bałtycką Grupę Obecnie proces wyboru kontroluje żeby ją dopasować do zamierzeń miasta, żeby to potem połączyć i skoordynować. No i w Gliwicach też planujemy kolejny Wizualizacja kompleksu nowego dworca w Sopocie unijny projekt.

A kiedy koparki wjadą na dworzec Warszawa Zachodnia? To, co zrealizujemy na Zachodniej wspólnie z HB Reavis, jest pierwszym etapem cywilizowania tych okolic. W tej chwili mamy jedynie dworzec, który przy- zwoicie wygląda, ale nikt go nie odwiedza, ponieważ jest schowany od strony pół- nocnej, tunelowej. On jest niewielki i nie obsługuje ruchu od południa, czyli od Al. Jerozolimskich. Do 2014 r. będzie gotowy nowy dworzec, którego zadaniem będzie obsługa ruchu podmiejskiego. Zarzuca się nam, że jest on za mały, ale jest właśnie tak zaprojektowany. Po pierwsze dlatego, że zmieniają się potrzeby naszych klientów, czyli pasażerów. A po drugie w ruchu czerwiec 2013 TEMAT NUMERU 11

podmiejskim ludzie głównie jeżdżą na bile- ty okresowe i nie korzystają prawie w ogó- le z dworca. Ruch podmiejski działa trochę tak jak komunikacja miejska: biegnie się na pociąg, wsiada i jedzie do domu. Nikt nie zatrzymuje się, żeby kupić bilet czy nawet sprawdzić, o której odjeżdża pociąg. W planach jest przebudowa peronów przez spółkę z Grupy PKP PLK, ale pewnie w następnej perspektywie unijnej za około pięć lat. Po drugiej stronie Zachodniej mamy jeszcze grunt, włącznie z ul. Tunelo- wą, na którym planujemy budowę centrum i drugiego dworca do obsługi ruchu dale- kobieżnego od północy. HB Reavis zreali- zuje swoją inwestycję biurową w dwóch fazach. Ale zgodnie z umową inwestycyjną mają jeszcze czas się zastanowić, co zbu- dują po drugiej stronie torów i może tam planują kolejne biurowce. O tym mamy jeszcze rozmawiać.

Kiedy zaczniecie tę inwestycję? Na początku przyszłego roku musimy rozpocząć prace. Harmonogram przewi- duje, że do końca 2014 r. ma być czynny nowy dworzec. HB Reavis jest bliski uzyskania wuzetki. Pierwszy biurowiec ma powstać rok później, czyli na przeło- mie 2015 i 2016 r. Tam jest jeszcze wiele inwestycji niezwiązanych z PKP, które powstaną w przyszłości. Jest dworzec autobusowy i biurowiec kojarzony z Zachodnią, ale w rzeczywistości należący do PKS-u, któ- ry już kilkukrotnie wsytawiał budynki na sprzedaż, ale na razie nic z tego nie wyszło. Mówi się, że w tym miejscu może powstać centrum komercyjne i zostanie jeszcze dużo miejsca na inną zabudowę. Są też in- westycje miejskie, o których miasto z nami dyskutuje. Jest plan przeprowadzenia pod torami linii tramwajowej, która zepnie Ochotę z Bemowem. No i jest projekt III linii metra, która może kiedyś powstanie. To wszystko stworzy na Zachodniej po- tężny tygiel komunikacyjny.

Podobny projekt ma ruszyć na dworcu Warszawa Gdańska. Macie już prywatnego partnera? Partnera będziemy szukać, nie patrząc wyłącznie na „cenę”, ale na inne parame- try: zabudowę, zwrot z inwestycji, po- dział obowiązków, ryzyka i późniejszych zysków. Ocenimy pomysły i doświadcze- nie tych firm, które składają nam propo- zycje. Na Gdańskiej już mamy warunki zabudowy, ale one są dość ogólnikowe, określają w zasadzie tylko powierzchnię zabudowy. W związku z tym będziemy Jarosław Bator, dyrektor zarządzający ds. nieruchomości w PKP oczekiwać od inwestorów kreatywności 12 TEMAT NUMERU czerwiec 2013

w zakresie tego, co tam może powstać. A co z działką na Towarowej, która nad tym, co się z projektem dzieje. Jeśli Obok jest Balmoral, który stawia miesz- zostanie po Muzeum Kolejnictwa? koncepcja zabudowy uwzględnia elementy kaniówkę i biura, inni inwestorzy w są- Działka, na której znajduje się Mu- które trzeba zrealizować nad torami, to siedztwie też budują dużo biur, niedaleko zeum Kolejnictwa, jest bardzo atrakcyjna trzeba się zastanowić, tak jak w przypadku jest Arkadia. To jest miejsce pod inwesty- z punktu widzenia komercyjnego, to nawet Warszawy Głównej, czy pewnych funkcji cje biurowo-usługowe, mieszkaniówka trywializm. My ją chcemy zagospodarować np. parkingowych, nie przesunąć nad tory, wydaje mi się mało realna, zresztą ciężko komercyjnie. Bardzo nam zależy na Mu- które leżą w wykopie i wydają się idealnym mówić o mieszkaniach zaraz obok torów zeum Kolejnictwa, ale niekoniecznie w tej miejscem, żeby położyć płytę i ją zabudo- Ale nie przesądzamy – poszukamy po- lokalizacji. Złożyliśmy zastępcze propozy- wać. Prawdę mówiąc, mieliśmy już taką mysłu na zagospodarowanie tego terenu, cje, jesteśmy znowu w sporach sądowych. koncepcję. W tym wypadku nasz udział który na końcu zapewni nam dworzec Otrzymaliśmy wyrok pierwszej instancji jest wskazany, bo chcemy mieć kontrolę, co i godziwy zwrot z inwestycji. na naszą korzyść, ale ponieważ jesteśmy i w jaki sposób się dzieje nad torami. Z dru- spółką kolejową, to zależy nam, żeby się Niedawno PKP wystąpiły z muzeum dogadać. Co do terenów, zaczę- o zasiedzenie gruntu nad tunelem liśmy na razie zupełnie niezobowiązujące średnicowym na pl. Defilad, w miejscu, rozmowy i część deweloperów jest zdania, Dworzec PKP Wrocław Główny w którym była planowana nowa pierzeja że najlepsze będzie centrum handlowe. Ale Al. Jerozolimskich. Jakie macie plany nie znamy dokładnych zamierzeń Jupitera, zagospodarowania tej działki, no i jakie z drugiej strony mamy Złote Tarasy, a nie- są szanse, że uda się ją przejąć? daleko dwa ogromne centra handlowe. W sprawie działki na pl. Defilad przede wszystkim musimy się dogadać z mia- A naprzeciwko hotel… stem. Jesteśmy w trakcie dyskusji, która No właśnie, jest spore nasycenie w pewnych aspektach skończyła się spo- rynku. Ale może wszystko zależy od rami sądowymi: kto tak naprawdę dys- koncepcji tego centrum handlowego ponuje gruntem na pl. Defilad, który jest w tym miejscu? W każdym razie na nad tunelem średnicowym i nad naszą pewno zabudowa komercyjna, ja też nie infrastrukturą. Myślę, że dużo zależy od wykluczam na pewnej części mieszka- dobrej woli miasta i liczymy na porozu- niówki. Po sąsiedzku powstaje przecież mienie: wtedy będzie można uruchomić 19. Dzielnica. procedurę. Według mnie trzeba poszukać prywatnych inwestorów, którzy będą Też przy współpracy z dewelo- mieli pomysł i zasób, żeby tę działkę na perem czy raczej sprzedacie działkę? pl. Defilad zagospodarować. To nie po- Nad tym się zastanawiamy. Jeżeli w grę winno być trudne, ponieważ nie ma tam wchodzi budowa centrum komercyjnego, roszczeń. A nie ma roszczeń, bo zawsze to preferujemy partnerstwo, dlatego że była tam kolej. musimy odzyskać dworzec i mieć kontrolę

Elewacja dworca Wrocław Główny czerwiec 2013 TEMAT NUMERU 13

giej strony jeżeli grunt jest czysto komer- Jeżeli dzielimy na mniejsze działki i sprze- Na Odolanach staramy się w mieście cyjny, tak jak działka na Chmielnej, którą dajemy, to tracimy kontrolę nad tym, co się o kilka wuzetek na mieszkaniówkę na w zeszłym roku sprzedaliśmy HB Reavis, dzieje. A wolna amerykanka jest niestety naszych gruntach. Nie chcę zapeszać, to w grę wchodzi również sprzedaż. możliwa nawet przy planie zagospodaro- ale już niedługo, mam nadzieję, otrzy- Innym przykładem jest 30 ha przy wania przestrzennego. Tego chcielibyśmy mamy dwie wuzetki i te tereny pójdą na Dworcu Świebodzkim we Wrocławiu. uniknąć. sprzedaż. Taka skala przedsięwzięcia może być nawet dla największych deweloperów ciężka do Wracając do sprzedaży gruntów, Jest zainteresowanie udźwignięcia naraz, więc zależy nam, żeby w zeszłym roku HB Reavis kupił deweloperów? zatrzymać ten teren, porozumieć się z mar- działkę na Chmielnej za 171 mln zł. Owszem, zainteresowanie jest. Ale szałkiem, z miastem i wspólnie szukać Czy w Warszawie macie jeszcze jakieś jak ono się przełoży na oferty, ciężko inwestorów do konkretnych projektów. atrakcyjne tereny stricte na sprzedaż? powiedzieć. Bardzo dużo zależy od tych 14 TEMAT NUMERU czerwiec 2013

Wnętrze Dworca Głównego PKP we Wrocławiu wuzetek: jakie one będą i na co i jak W Gdańsku na Wyspie Spichrzów Chodzi o ten 70-metrowy inwestorzy to sobie wykalkulują. Drob- mamy jeszcze 5 ha i ośrodek wczasowy. wieżowiec w sąsiedztwie Spodka? niejsze działki będziemy sprzedawać na Inne perełki… We Wrocławiu przy ul. Su- Tak, w tej chwili już wyłączony bieżąco, jest ich sporo, bo i tereny kole- chej, w sąsiedztwie dworca PKS i PKP, z użytku. Przed kryzysem Hines miał jowe są bardzo rozległe. jest działka pod biura. Naprzeciwko Ro- z PKP umowę inwestycyjną i chciał damco będzie stawiało galerię handlową. w tym miejscu budować nowy biuro- A poza Warszawą? W Gdańsku PKP To jest na sprzedaż. Rondo Rodzińskiego wiec. PKP opróżniły budynek, a później chciały sprzedać 4 ha w sąsiedztwie PGE w Katowicach bardzo chętnie sprzedamy, przyszedł kryzys, no i Hines, trudno im Areny. Macie więcej takich perełek? jeśli tylko znajdzie się chętny. się dziwić, nie zrealizował tej umowy, więc ona wygasła. Zastanawiamy się mocno, co z nim zrobić, najprawdopo- Wizualizacja kompleksu nowego dworca dobniej trafi na przetarg. w Sopocie A kiedy ogłosicie przetargi na te wszystkie nieruchomości? Jeszcze w tym roku. Ale z punktu wi- dzenia biznesowego my nie robimy żad- nego firesale’a. Jeżeli uznamy, że warto, aby nieruchomość poczekała dwa lata na lepsze czasy, to tak będziemy robić. Jeśli uznamy, że przygotowanie jakiejś działki – czyli na przykład uzyskanie warunków zabudowy albo wyburzenie budynków – sprawi, że będzie ona atrakcyjniejsza dla inwestora, to też będziemy tak robić. Ponieważ profesjonalizujemy się w PKP, czerwiec 2013 TEMAT NUMERU 15

możemy zacząć dzielić nieruchomość. Musimy oddzielić linię kolejową od tego, co nie jest nam potrzebne.

A gdzie jeszcze chcecie się uwłaszczyć poza gruntem na pl. Defilad? W bardzo wielu miejscach. Najwięcej do zrobienia mamy na Śląsku, ale też w Małopolsce, na Podkarpaciu, Kielecczyź- nie. Zdziwiłaby się pani, ale ten podział idzie zaborami. Ściana zachodnia jest na tyle uporządkowana, że praktycznie ten proces uwłaszczania nas jest już zakoń- czony. Na przykład w Zachodniopo- morskiem wszystko jest załatwione. Ale Mazowieckie i strona wschodnia – tutaj jest jeszcze ciągle dużo pracy.

To konkretnie, gdzie jeszcze? Przy Warszawie Zachodniej na przy- kład. Tam jest działka, która ma w sumie 43 ha. Większość zajmuje układ torowy, w górnej części mamy dworzec. I teraz to jest w procesie uwłaszczania – my Dworzec w Katowicach się musimy na tym uwłaszczyć, żeby to będziemy te nieruchomości bardziej tej sytuacji prawnej. Teraz mogę powie- móc podzielić ten grunt, oddzielić linię świadomie przygotowywać do sprzeda- dzieć, że 78 proc. naszych gruntów ma kolejową i wtedy zostanie część do zago- ży. Za każdym razem podejmiemy de- uregulowany stan prawny, gdzie PKP spodarowania. Powstaną tu funkcje pu- cyzję: czy sprzedawać tak jak teraz, czy są wpisane jako użytkownik wieczysty. bliczne, tzn. dworzec, może parking i na zaczekać, bo różnica, którą zarobimy, jest Cała reszta się przedłuża, bo to nie jest pewno zostanie coś jeszcze na komercję. niewielka. prosta procedura. Żeby przygotować do Zdaje się, że jesteśmy już bardzo blisko obrotu nieruchomość w instytucji takiej porozumienia z miastem, które pozwoli No właśnie. Koleje wciąż mają jak PKP, musi zostać dochowanych wiele nam zamknąć tę procedurę. bank nieruchomości o powierzchni formalności. Pierwsza rzecz to uwłasz- Więcej w serwisie 105 tys. ha, wart ponad 4 mld zł. Nie czenie. Jak się uwłaszczymy, to dopiero www.TheCity.com.pl przespaliście czasem hossy na rynku? Może już jest trochę za późno? Też mi się tak wydawało, jak nie pra- Wnętrze dworca w Katowicach cowałem w PKP. Ale tak naprawdę przez ostatnie 10 lat PKP porządkowały stan prawny nieruchomości. Część gruntów nie była w użytkowaniu, a raczej we władaniu PKP i to zamykało drogę do ich zagospodarowania. Bardzo dużo zostało zrobione w celu wyczyszczenia

Wizualizacja nowego dworca w Krakowie 16 WYWIAD czerwiec 2013

Wybieramy z rozwagą

Jeszcze rok temu, otwierając sklepy, musieliśmy udowadniać, że jesteśmy wiarygodnym i stabilnym finansowo partnerem. Dzisiaj centra handlowe same składają nam propozycje – w rozmowie z Magdaleną Fabijańczuk-Antkowicz mówi Diana Paszkowska, dyrektor operacyjna w sieci Centro.

Marka Centro zadebiutowała w Polsce, otwierając sklep w Porcie Łódź w czerwcu 2011 r. Czy wszystkie plany udało się zrealizować przez te dwa lata? Pierwsze otwarcia i to, co działo się potem, były dla nas dużym zaskoczeniem. W 2011 r. otworzyliśmy trzy sklepy – w Łodzi, Białymstoku (Centrum Alfa) i we Wrocławiu (Ma- gnolia Park). Zainteresowanie butami Centro tak bardzo nas zaskoczyło, że prawie od razu zdecydowaliśmy o dużej ekspan- sji w kolejnym roku, i faktycznie w 2012 r. otworzyliśmy 55 kolejnych punktów. Od początku stycznia 2013 r. dołączyły do nich sklepy w C.H. Atrium Targówek i Galerii MM Poznań.

Dwa sklepy w 2013 r. w porównaniu z 55 w roku poprzed- nim to duże spowolnienie. Dlaczego? Zaczęliśmy naprawdę mocnym uderzeniem, ale nie wszystkie lokalizacje są tak dobre, jak byśmy chcieli. Przyszła pora, żeby zweryfikować plany i wybierać je z większą rozwagą. Rynek bardzo się zmienił, a razem z nim również pozycja naszej sieci. Jeszcze rok czy półtora roku temu, otwierając sklepy, musieli- śmy udowadniać, że jesteśmy wiarygodnym i stabilnym finan- sowo partnerem. Dzisiaj centra handlowe same składają nam propozycje.

Które lokalizacje okazały się najbardziej trafione? Dobre centrum handlowe z dużą odświeżalnością oznacza również dobre obroty dla naszego sklepu. I ta prosta zależność się sprawdza, dlatego nikogo pewnie nie zdziwię, jeśli powiem, że największe sukcesy odnoszą nasze sklepy w łódzkiej Manu- fakturze, Galerii Dominikańskiej we Wrocławiu, w krakowskiej Bonarce i warszawskim Wola Parku. Pozytywnym zaskocze- niem jest dla nas również sklep w Centrum Alfa Białystok, gdzie Diana Paszkowska ponad 50 proc. obrotów robią klienci z Białorusi. dyrektor operacyjna w sieci Centro Wchodząc na polski rynek, chcieliśmy zbadać też potencjał mniejszych miast. Otworzyliśmy kilka sklepów w miejscowo- ściach poniżej 100 tys. mieszkańców i to są właśnie te mniej trafione lokalizacje. Dzisiaj młodzież kupuje właśnie takie buty? Tak, jest duża grupa młodych ludzi, przede wszystkim dziew- Do kogo kierują Państwo swoje produkty? czyn, które lubią bawić się modą. Śledzą trendy i nowinki, Centro powstało w 2008 r., w pewnym sensie jako uzupełnie- a w Centro mogą kupić sobie buty do konkretnej kreacji na nie oferty rosyjskiej spółki Centro Obuw i swoją ofertę kieruje imprezę, bo takie buty u nas kosztują 50–60 zł. Dzisiaj to są przede wszystkim do młodzieży. Sprzedajemy to, co pokazuje przede wszystkim wysokie szpilki ozdobione dżetami, cekinami się na pokazach mody – nasze buty są dość ekstrawaganckie, albo motywem trupiej czaszki. I to sprzedaje się dużo lepiej niż oryginalne, a niektóre modele bardzo zmysłowe. klasyka. czerwiec 2013 wywiad 17

Salon Centro w Forum Gliwice

Można powiedzieć, że kryzys finansowy był jednym z na- z cekinami. Wzorzyste, kolorowe buty cieszą się największym szych sprzymierzeńców i pomógł w debiucie. Młodzi ludzie nie zainteresowaniem na Ścianie Wschodniej, a spokojniejsze mo- chcą rezygnować z wyglądania oryginalnie, ciekawie, a jedno- dele, jak mokasyny i beżowe pantofle na 4-, 5-centymetrowym cześnie nie stać ich na kilka par butów w sezonie, jeśli za każdą obcasie – w Warszawie. musieliby zapłacić kilkaset złotych. I między innymi dla nich są takie marki, jak Centro. Ile sklepów chcą Państwo otworzyć w Polsce do końca 2013 r.? W jakim wieku jest ta młodzież? W sumie w tym roku otworzymy 10 sklepów. W planach Największa grupa naszych klientów ma 17–35 lat. Dla nich mamy m.in. takie lokalizacje, jak Poznań City Center, Atrium bardzo ważny jest wizerunek. Dlatego cały czas pracujemy nad Felicity w Lublinie i jeden sklep w Krakowie. Dodatkowo do- rozpoznawalnością brandu, która niestety ciągle jest za mała. staliśmy też zgodę zarządu na jedną lokalizację uliczną w Byd- Wracając jeszcze do naszej grupy docelowej, warto powiedzieć goszczy. Ale tak naprawdę to marzy mi się sklep na ulicy han- o tym, że cały wystrój sklepów Centro wzorowany jest na atmos- dlowej w Warszawie. Centro ma bardzo ładny model sklepów ferze klubu – czarne sufity i podłogi, różowe dodatki, piktogramy, przy ulicach – z wejściem stylizowanym na butik, kwiatami dużo luster i wygodne pufy, a na suficie lustrzana kula. w dużych donicach i czerwonym dywanem. Najpierw jednak musimy zobaczyć, jak sprawdzi nam się sklep w Bydgoszczy. Centro to rosyjska marka, poza Polską obecna również na Litwie, Łotwie i Ukrainie. Czy we wszystkich tych państwach A w Warszawie, które ulice biorą Państwo pod uwagę? podobnie sprzedają się te same kolekcje, czy polscy klienci Na pewno nie będzie to ul. Mokotowska, gdzie swoje butiki mają inne wymagania? otwierają znani projektanci i drogie marki. Handel na Chmiel- Polacy wybierają bardziej stonowane modele i kolory. Ale nej w ogóle nie funkcjonuje, dlatego zdecydowanie najlepszym różnice obserwujemy również w poszczególnych regionach kra- miejscem dla nas byłyby domy towarowe przy ul. Marszałkow- ju. Na przykład na Śląsku bardzo dobrze sprzedają się szpilki skiej, w centrum miasta. n

Zaczęliśmy naprawdę mocnym uderzeniem, ale nie wszystkie lokalizacje są tak dobre, jak byśmy chcieli. Przyszła pora, żeby zweryfikować plany i wybierać je z większą rozwagą. 18 Nieruchomości czerwiec 2013 Plaża, słońce i pieniądze W czasach kiedy lokaty bankowe, giełda i inne tradycyjne formy lokowania kapitału straciły na atrakcyj- ności, coraz ciekawszą alternatywą wydają się nieruchomości wakacyjne. Rynek ten niepostrzeżenie stał się kuszącą opcją dla zainteresowanych stabilnym zyskiem, a gwarantowana stopa zwrotu z inwestycji może sięgać nawet 9 proc. rocznie.

Łukasz Marynowski

unkcjonujące w Polsce apartamenty znających rynek, na którym funkcjonują, działają głównie więksi gracze, którzy wakacyjne, condohotele, second i elastycznie dostosowujących swoją ofertę specjalizują się w tym segmencie. home czy po prostu nieruchomości do potrzeb coraz bardziej świadomych Najwięcej inwestycji powstaje nad F Bałtykiem – ponad 220. Drugą pod wakacyjne to stosunkowo młody rynek, i wymagających klientów. Jak mówi Mar- który wciąż się rozwija. I to rozwija się lena Kosiura z portalu InwestycjewKuror- względem liczby kategorię stanowią bardzo dynamicznie. tach.pl, rynek nieruchomości wakacyjnych obiekty planowane, budowane lub zre- Według szacunków portalu Inwesty- możemy podzielić na dwie kategorie. alizowane w górach – jest ich ponad 74. cjewKurortach.pl obecnie w Polsce funk- Pierwsza to apartamenty budowane na za- Połowę mniej – 41 inwestycji, powstaje cjonują ponad 362 obiekty, które można sadzie second home, dla ludzi, którzy chcą w sąsiedztwie jezior. W otoczeniu lasów określić mianem nieruchomości wakacyj- w nich wypoczywać, i na tym rynku działa lub pięknie położonych terenów poza nych. Co ciekawe, nie są to obiekty reali- właśnie bardzo dużo małych, regionalnych miastem, które portal kategoryzuje jako zowane tylko przez dużych deweloperów firm budujących mniejsze obiekty. Druga „country”, powstaje ponad 20 projek- specjalizujących się w tej gałęzi rynku real część rynku to nieruchomości budowane tów – wynika z danych zebranych przez estate. Wiele z powstających inwestycji to z myślą o zarabianiu i to są zazwyczaj con- portal InwestycjewKurortach.pl. zasługa lokalnych deweloperów, doskonale dohotele lub apartamentowce z gwarancją Wielkość, standard i ceny apartamentów zarządzania najmem. Na tej części rynku second home są bardzo zróżnicowane.

Cristal Resort Szklarska Poręba ZAREJESTRUJ SIĘ 20 NIERUCHOMOŚCI czerwiec 2013

Także same obiekty mają różną wielkość. Według analizy portalu w chwili obecnej na rynku jest 56 obiektów, w których za- planowano nie więcej niż 60 apartamentów. Nieco mniej – 49 inwestycji – to obiekty większe, posiadające od 60 do nawet 400 lokali w ramach budynku. Najwięcej realizowanych i planowanych apartamentów ma małe lub średnie metraże 18–40 mkw. Wynika to głównie z faktu, że lokale typu studio lub apartamenty dwupo- kojowe są najchętniej wynajmowane przez turystów. Nie oznacza to jednak, że dewe- loperzy nie stawiają na grupę najbardziej zamożnych klientów. Ponad 60 inwestycji ma w swojej ofercie lokale o powierzchni Apartamenty Dune, Mielno powyżej 100 mkw. – informuje portal InwestycjewKurortach.pl. doskonałym czasem na nowe inwestycje. kolejne w roku następnym. Z kolei Jan Stein Christian Knutsen, prezes Firmus Wróblewski, członek zarządu Zdrojowej Kiedy budować, Group, dewelopera skupiającego się Invest, która (oprócz Wybrzeża) pracuje kiedy sprzedawać? na zachodnim Wybrzeżu, mówi: dla nad inwestycjami w Szklarskiej Porębie rynku nieruchomości luksusowych jest i Kudowie-Zdroju, mówi, że wbrew Deweloperzy nieruchomości waka- to bardzo dobry okres. Planujemy roz- pozorom właśnie okres spowolnienia cyjnych zgodnie przyznają, że okres poczęcie w tym roku dwóch nowych gospodarczego doskonale nadaje się do spowolnienia jest dla nich, paradoksalnie, projektów i myślimy, aby dodać do nich rozpoczęcia budowy nowych inwestycji.

Apartamenty Dune, Mielno czerwiec 2013 NIERUCHOMOŚCI 21

Prawa ekonomii są nieubłagane, ceny usług i materiałów budowlanych są wte- Komentarze dy niższe, a wkrótce zmienią się nastroje na rynku, ponieważ rozpocznie się czas Stein Christian Knutsen, prezes Firmus Group prosperity. Będzie to idealny moment czasach kiedy oprocentowanie lokat stale spada, klienci szukają na sprzedaż apartamentów wybudowa- Wbezpiecznych alternatyw lokowania oszczędności. W tym samym nych w mniej sprzyjających warunkach, czasie niższe oprocentowanie kredytów hipotecznych ułatwia nabycie second home. a wybudowanie condohotelu czy obiektu z apartamentami wakacyjnymi to proces rozłożony na lata. Jak widać, deweloperom żaden okres Jan Wróblewski, członek zarządu Zdrojowej Invest nie jest straszny, aby rozpocząć nową eny apartamentów wakacyjnych kształtują się na poziomie netto 7–15 inwestycję, ale czy łatwo jest sprzedać Ctys. zł za 1 mkw. i 300–500 tys. zł za apartament. Najtrudniej sprzedają gotowy produkt, wizję słonecznej plaży się apartamenty największe i o nietypowej charakterystyce. Jednak powo- za oknem, kiedy trwa zima? Czy w bran- dzenie sprzedażowe, a co za tym idzie cena są ze względu na większe na- ży nieruchomości wakacyjnych można sycenie rynku bardziej niż kiedykolwiek uzależnione od dwóch zmiennych: mówić o sezonowości: wraz z pierwszym atrakcyjności lokalizacji oraz funkcjonalności obiektu. słońcem klienci przypominają sobie o ist- Marcin Dumania, prezes zarządu spółki Sun & Snow nieniu możliwości ulokowania pieniędzy lienci, którzy nabywają nieruchomość wakacyjną z myślą o zarabianiu w wakacyjnym kurorcie? Kna jej wynajmie, szukają lokali już wykończonych bądź od razu zlecają Marcin Dumania, prezes zarządu spółki taką usługę deweloperowi za dodatkową opłatą. Dużym powodzeniem Sun & Snow, zajmującej się zarządzaniem kupujących cieszą się apartamenty dwu- i trzypokojowe o powierzchni ok. i wynajmem apartamentów wakacyjnych 40–60 mkw., bo są to najchętniej wynajmowane lokale przez turystów. oraz realizującej taki obiekt, mówi, że choć sprzedaż apartamentów trwa cały rok, to

Lipki Park Zakopane 22 NIERUCHOMOŚCI czerwiec 2013

Ultra Marine, Kołobrzeg obserwujemy dwa wyraźne okresy, w któ- – sierpień) odnotowujemy sprzedaż apar- zainteresowanie ich produktem przeja- rych zawieranych jest najwięcej tego typu tamentów – w tym czasie nasi klienci od- wiają indywidualni inwestorzy. Zakupy transakcji. Pierwszy to kwiecień – maj, poczywają na wakacjach. Wielu z nich woli ze strony większych podmiotów należą czyli pierwsze cieplejsze i słoneczne mie- spędzać czas nad morzem wiosną i jesienią. jeszcze do rzadkości. Nie oznacza to siące roku. Wiele osób zaczyna wówczas Zwykle największa sprzedaż odbywa się jednak, że klienci podchodzą do zakupu intensywnie badać rynek nieruchomości w okresach od kwietnia do czerwca oraz w sposób nieświadomy i nieprzemyślany. wakacyjnych z myślą o zbliżającym się od września do listopada. Wiąże się to – Trzeba przyznać, że klienci zain- sezonie. Drugi okres trwa mniej więcej od z obserwacją – podczas wakacji nasi po- teresowani inwestowaniem na rynku sierpnia do początków listopada. Kupujący tencjalni klienci oglądają wiele pięknych nieruchomości wakacyjnych są coraz w tym czasie to osoby, które same skorzy- miejsc, porównują, a następnie wybierają lepiej wyedukowani. Doskonale wiedzą, stały z oferty apartamentów wakacyjnych miejsce, w którym chcą mieć swój własny że z dość licznej oferty tylko część pro- i z tych pozytywnych doświadczeń wy- apartament wypoczynkowy. jektów spełnia wymogi dobrej inwestycji, rasta pomysł na zakup własnego lokum czyli takiej, która będzie przynosiła w górach, nad morzem lub na Mazurach. Kto kupuje? właścicielowi zyski w długim okresie Potwierdza to Stein Christian Knutsen: Osoby związane z branżą nierucho- i będzie odporna na utratę wartości. – Rzadko kiedy w ścisłym sezonie (lipiec mości zgodnie przyznają, że największe Mniej rygorystyczne kryteria dotyczą apartamentów wypoczynkowych, któ- Marine Hotel, Kołobrzeg re nabywane są jako tak zwane drugie domy, czyli jako miejsce wypoczynku wakacyjnego bądź jako stałe miejsce za- mieszkania np. na emeryturze. Inwesto- rzy biorą pod uwagęprzede wszystkim jak najlepszą lokalizację budynku aparta- mentowego w ramach mapy danej miej- scowości wypoczynkowej, a także pakiet dodatkowych atrakcji zapewnianych przez dewelopera, takich jak plac zabaw, basen, SPA, siłownia czy nawet restaura- cja, które wydłużają sezon i przyciągają turystów bez względu na pogodę – wylicza Marcin Dumania. Nie wystarczy kupić, żeby zarobić W przypadku zakupu nieruchomości wakacyjnej, o ile nie jest ona traktowana jako second home, ale jako inwestycja, czerwiec 2013 NIERUCHOMOŚCI 23

która ma na siebie zarabiać, równie waż- firmie zajmującej się profesjonalny zarzą- w wysokości 40–50 proc. od przychodów nym czynnikiem jak lokalizacja obiektu dzaniem nieruchomościami wakacyjnymi, z wynajmu. jest zarządzanie nim. wynosi 30 proc. i obejmuje działania – Produkt inwestycyjny, jakim jest Jednym z wyjść z sytuacji jest umowa reklamowe i marketingowe, utrzymanie zakup apartamentu wakacyjnego, jest bezpośrednio z deweloperem obiektu, biura przyjmującego rezerwacje, a także stosunkowo nowy na polskim rynku który zajmie się za nas zarządzaniem nie- biur lokalnych, które dbają o sprzątanie i wymaga konsekwentnej edukacji. ruchomością lub podpisanie umowy z fir- i konserwację techniczną apartamentów. Niewielu potencjalnych kupujących mą specjalizującą się w zarządzaniu tego Pracownicy tych biur wydają i odbierają jest świadomych np., że lokale w con- typu obiektami. Zdrojowa Invest stosuje klucze turystom, udzielają informacji tu- dohotelu zapewniają zasadniczo wyższą w tym przypadku dwa modele bizneso- rystycznych, a także zapewniają wsparcie stopę zwrotu niż typowe apartamenty we: gwarantowany zysk na poziomie ok. we wszystkich nietypowych sprawach. wakacyjne bez zorganizowanego syste- 7 proc. w zależności od apartamentu przy Warto zwracać uwagę na wysokość pro- mu zarządzania wynajmem dla całego umowie najmu zawieranej na kilka, kilka- wizji pobieranej przez operatora. Oka- obiektu, ze względu na udogodnienia i naście lat lub gwarantowany zysk przez zuje się często, że im wyższa prowizja, usługi hotelowe, które wydłużają sezon. pierwsze dwa lata, a następnie podział tym operator ma większe możliwości Nie wszyscy są też świadomi, że kupując w przychodach 50/50 (45/55 – gdy klient w zakresie sprzedaży noclegów poprzez taki apartament, można odliczyć podatek preferuje wydłużenie pobytu w wy- zewnętrzne biura turystyczne oraz ma VAT – podsumowuje Jan Wróblewski. sokim sezonie, świadomie rezygnując większy budżet na reklamowanie danego Przyszłość przed stosunkowo młodym z większego zysku) – takie rozwiązanie apartamentu. Wówczas wyższa prowizja rynkiem nieruchomości wakacyjnych umożliwia osiąganie większych zysków w efekcie przekłada się na wyższy ogól- w Polsce maluje się w dość jasnych bar- w późniejszym okresie. Oczekiwana ny dochód dla właściciela. Warto jednak wach. Coraz lepszy produkt oraz klient, rentowność będzie na poziomie 8–9 proc. zaznaczyć, że w krajach zachodnich który zaczyna dostrzegać jego walory, to Z kolei koszt zarządzania wynajmem operatorzy mają znacznie wyższe koszty dobry prognostyk na najbliższe lata dla krótkoterminowym w Sun & Snow, działania, nabywcy zwykle płacą prowizję branży. n 24 KOMENTARZE i opinie CZERWIEC 2013

Tomasz Jagiełło Jan Mroczka prezes sieci kin Helios prezes zarządu Rank Progress SA W Polsce jest miejsce na kolejny tysiąc Utylizacja odpadów szansą na rozwój kinowych ekranów biznesu plany inwestycyjne dotyczące stosowane do lokalnych potrzeb. kilkunastu nowych lokalizacji. Możemy stawiać obiekty o moż- Obecnie w budowie znajdują liwościach przerobowych od 20 się kolejne galerie handlowe, tys. ton odpadów. Technologię w których mają się pojawić nasze dostarcza nasz partner – Waste multipleksy, m.in. w Nowym to Energy Canada – doświadczo- Sączu (Galeria Trzy Korony), Gdyni na firma, która wdrożyła swoje (Centrum Handlowe Wzgórze), rozwiązania w kilkudziesięciu Kaliszu (Galeria Amber), Jeleniej miejscach na całym świecie. Górze (Galeria Sudecka), Siedlcach Na razie w Polsce planowanych (Galeria S) oraz Łodzi (Centrum jest 21 zakładów, w wypadku Handlowo-Rozrywkowe Sukcesja). pięciu wybrano już wykonawców. elios jest obecny na rynku ki- Data uruchomienia poszczególnych olska musi, zgodnie z wprowa- Będą one jednak zlokalizowane Hnowym już od dwóch dekad kin jest zależna od harmonogramu Pdzonymi w tym roku w życie tylko przy dużych aglomeracjach. – w kwietniu br. świętowaliśmy prac budowlanych galerii handlo- przepisami, stopniowo przechodzić Mniejsze miejscowości będą dwudziestolecie istnienia naszej wych, w których lokujemy nasze od składowania odpadów do ich skazane na kosztowny dowóz sieci. Należymy do tzw. wielkiej multipleksy. Najbliższe otwarcia są utylizacji lub recyklingu. Obowią- odpadów do tych centralnych za- trójki rynku multipleksów. Pod ko- zaplanowane na drugą połowę br. zek ten spada na lokalne władze, kładów. My proponujemy tańszą niec ubiegłego roku zrównaliśmy W naszym kraju do dyspozycji które są jak na razie zupełnie alternatywę. Koszt budowy jest się pod względem liczby obiektów widzów jest obecnie ponad nieprzygotowane do jego realizacji o ok. 20 proc. niższy niż w wypad- w Polsce z dotychczasowym lide- tysiąc ekranów. Rynek ma duży – w Polsce jest obecnie jeden ku tradycyjnych instalacji, a dzięki rem, Cinema City. Dysponujemy potencjał rozwojowy, w Polsce zakład utylizacji. O nadchodzących temu, że odpady przewozi się 31 kinami, liczącymi łącznie 166 wciąż jest miejsce na kolejny zmianach było wiadomo już od na mniejsze odległości, spadają ekranów. Jesteśmy zdecydowa- tysiąc ekranów. W najbliższych dawna, ale niewiele podmiotów również koszty transportu. nym liderem rynku kinowego latach zwiększać się będzie podjęło wysiłek zmierzenia się Zgodnie z obowiązującymi obec- w małych i średnich miastach. dominacja kin wielosalowych, z tym dość skomplikowanym tema- nie ustaleniami mamy zamiar, W 15 spośród 28 miast, w których zintegrowanych z obiektami tem. Zauważyliśmy tu naszą szansę w ramach joint venture, wybudo- mamy swoje obiekty, Helios jest handlowo-rozrywkowymi, w pełni na rozwój biznesu. wać wspólnie z Kanadyjczykami jedynym działającym operatorem scyfryzowanych i wyposażonych Nad projektem tym pracowaliśmy w ciągu pięciu lat co najmniej kin wielosalowych. Tak jest m.in. w wysokiej jakości sprzęt. Dalszy w ramach spółki Rank Recykling kilka obiektów w całej Polsce. w przypadku otwartych w 2012 r. wzrost w tym segmencie będzie Energy przez dwa lata. Chcemy Pracujemy w tej chwili intensyw- kin w Grudziądzu, Tczewie, Kę- wynikiem oczekiwań rynku – mul- pomagać gminom w spełnieniu nie nad trzema projektami, w tym dzierzynie-Koźlu i Bełchatowie. tipleksy najlepiej odpowiadają ustawowych wymagań, propo- jednym relatywnie dużym na Przed nami dalszy rozwój. Mamy na oczekiwania współczesnego nując instalacje modułowe do- Górnym Śląsku.

Przemysław Stasz rzecznik Toru Wyścigów Konnych na Służewcu

Wyścigi: mur do remontu, graffiti zostaje założeniu planów rewita- wymagające konserwacji. podjęli decyzję o dalszym losie Wlizacyjnych dotyczących Co do sprawy graffiti na Murze, to części prac bez konsultacji ze samego Toru uwzględnione nie planujemy zmiany charakteru środowiskiem oraz przedsta- zostały prace naprawcze muru tego miejsca, które stało się kulto- wicielami Urzędu Dzielnicy okalającego Wyścigi na Służewcu. we dla warszawskiego streetartu. Ursynów. Jesteśmy pewni, że Jesteśmy na etapie inwentary- Jest to przestrzeń, gdzie od lat ak- artyści zrozumieją konieczność zacji, oceny skali potrzebnych tywni są artyści z całej Polski, a my przeprowadzenia gruntownej środków i przygotowywania respektujemy ten stan rzeczy. modernizacji i wspólnie określimy planu naprawy. Czekamy na opi- Jako gospodarz Toru na Służewcu wszelkie szczegóły odbudowy nię specjalistów w tej kwestii. Za szanujemy powstałą przez lata muru oraz jego przyszły kształt. pieniądze z ustalanego budżetu legendę muru oraz jego znaczenie Konieczne też jest uszanowanie będziemy sukcesywnie uzupeł- dla Warszawy jako jednego ze fragmentu upamiętniającego niać Mur, czyli łatać powstałe współczesnych symboli naszej heroiczną postawę powstańców dziury i naprawiać fragmenty stolicy. Nie było możliwe, abyśmy warszawskich. czerwiec 2013 RYNEK INWESTYCYJNY 25

dusz zarządzany przez PZU Asset Najdroższe działki Management. Wcześniejsze dwa (A3 w Warszawie wróciły i A4) zakupił on w maju ubiegłego na rynek roku. Syndyk masy upadłości spółki Wisła sp. z o.o. Spółka Komandytowa (Wisła) wystawił ją na sprzedaż. Głównymi jej aktywami są nie- Biurowa część ruchomości w pobliżu pl. Trzech wieżowca Cosmopolitan Krzyży w Warszawie. Sześć lat temu zostały one kupione przez Wisłę za sprzedana zawrotną kwotę 58 mln zł. Teraz Za 20 mln zł plus VAT spółka Kro- cała spółka sprzedawana jest notex z Mielca, część austriackiej trzykrotnie taniej. grupy Kronospan Worldwide, kupiła biurowe skrzydło Cosmopolitana. Tacit Development sprzedał dotąd Do sprzedawanego przedsiębior- 20 proc. powierzchni w wieżowcu stwa należy prawo użytkowania i od dalszych wyników uzależnia wieczystego nieruchomości przy swoje kolejne inwestycje. ul. Hożej 1A i Mokotowskiej 73, w skład których wchodzą niezabudo- – Około 20 proc. powierzchni wana działka przy ul. Hożej 1A o po- w Cosmopolitanie, zarówno miesz- wierzchni 408 mkw. oraz zabudowa- kaniowej, jak i biurowej, jest już na działka przy ulicy Hożej 1/3 oraz sprzedane albo w ostatniej fazie Mokotowskiej 73, o powierzchni negocjacji – mówi Michał Borowski, Biurowiec Rondo 1 1468 mkw. wraz z posadowionym na prezes Tacit Development. Oprócz niej budynkiem mieszkalnym o po- 252 apartamentów w wieżowcu jest BlackRock przejmuje wierzchni użytkowej 1950 mkw. też 7 tys. mkw. powierzchni komer- MGPA W 2007 r. Wisła kupiła prawo użyt- cyjnej. Mniejsze, 5-kondygnacyjne kowania wieczystego tych nierucho- skrzydło biurowe wieżowca o pow. BlackRock poinformował, że podpisał ostateczne porozumienie mości od spółki Mardex (zależnej od prawie 1,3 tys. mkw. kupiła właśnie w sprawie przejęcia grupy kapita- Zachodniego Funduszu Inwestycyj- spółka Kronotex z Mielca. To część łowej MGPA, do której funduszu nego NFI) za 58 mln zł netto, co daje austriackiej grupy Kronospan Worl- należy m.in. wieżowiec Rondo 1 ponad 31 tys. zł na 1 mkw. Na zaku- dwide, obecnej w 25 krajach świata, w Warszawie. Transakcja ma być zamknięta w III kw. 2013 r. Marka pionym gruncie miał powstać aparta- która zajmuje się produkcją płyt MGPA zniknie z rynku. mentowiec z częścią usługową, którego drewnopochodnych. Spółka zapłaciła koszty szacowano na prawie 50 mln zł. 20 mln zł (kwota bez podatku VAT), – MGPA zostanie w pełni zintegro- Inwestycja jednak nie wypaliła. w przybliżeniu 17 tys. zł za mkw. wane z BlackRock Global Real Estate Spółka Wisła jest teraz w upadłości Kronotex potwierdza zakup, ale i zmieni nazwę na BlackRock RE. likwidacyjnej, a syndyk chce za nią nie chce go komentować. Firma nie Nie wpłynie to jednak na struktury 19 mln zł. Nieruchomości spółki ob- ujawnia, czy w Warszawie znajdzie MGPA w Polsce. Również polskie ciążone są jednak wielomilionowymi aktywa MGPA pozostaną w portfelu hipotekami na rzecz Banku Zachodnie- – zapowiada w imieniu MGPA Tom go WBK, który w ten sposób zabez- Baldock z CitigateDeweRogerson. pieczył udzielone jej kredyty. Więcej BlackRock to jedna z największych w serwisie www.TheCity.com.pl. światowych grup inwestujących i za- rządzających na rynku nieruchomości z aktywami pod zarządem o wartości Torus sprzedał ostatni prawie 4 bln dol. budynek Arkońska MGPA to niezależna grupą kapi- tałowa (private equity) działającą na Business Park rynkach nieruchomości w Europie Gdański deweloper Torus sprze- oraz regionie Azji i Pacyfiku. Zatrud- dał kolejny i ostatni już budynek wchodzący w skład kompleksu nia ok. 220 osób w 13 biurach. Łącz- biurowego Arkońska Business Park na wartość aktywów zarządzanych w Gdańsku. przez MGPA wynosi ok. 12 mld dol. Firma realizuje projekty dewe- Jego nabywcą, tak jak dwóch loperskie w sektorze powierzchni poprzednich, jest fundusz zarządza- biurowych, handlowych, przemysło- ny przez PZU Asset Management. wych, mieszkaniowych i hotelowych Sprzedany ostatnio biurowiec (A5) oraz zarządza nimi. W negocjacjach to już trzeci budynek ABP (z pięciu z BlackRock MGPA doradza firma wchodzących w skład kompleksu), Berkshire Capital Securities LL. w którego posiadanie wszedł fun- Wieżowiec Cosmopolitan 26 BIURA czerwiec 2013

zajmie nowoczesny, wielofunkcyjny kompleks biurowo-handlowo-miesz- kaniowy. Spółdzielnia podpisała w kwietniu umowę z deweloperem Dantex. Firma jest znana na stołecz- nym rynku między innymi z inwe- stycji mieszkaniowych Dobra Wola i Dobrolin przy ul. Jana Kazimierza. Przy rondzie Wiatraczna deweloper zbuduje dwa 16-kondygnacyjne budynki połączone ośmiopiętrowym łącznikiem. Wystąpił już o decyzję środowiskową dla tej inwestycji. – Wciąż jesteśmy jeszcze na etapie prac koncepcyjnych – mówi Marek Roefler, prezes firmy Dantex. – Obie wieże będą połączone w jeden kom- pleks. W podziemiu znajdzie się garaż, dwie kolejne kondygnacje zajmie część usługowa i handlowa, taki nowy Uni- versam. Nad nim będą następne dwie Atrium Centrum kondygnacje garażowe dla klientów Universamu, łącznie zmieści się ponad się polska centrala grupy, czy też biu- Na inwestycje mamy kilkadziesiąt 700 samochodów. Wyższe piętra zajmą ra zostaną przeznaczone na wynajem milionów euro – mówi Daniel Pa- biura. Najwyższe kondygnacje, od bądź powierzchnia zostanie przezna- ter i zapowiada, że w planach jest piątego piętra wzwyż, zajmą mieszka- czona na inne cele. Więcej w serwisie też otwarcie kolejnego funduszu. nia. Takie rozwiązanie dyktują między www.TheCity.com.pl. Przedstawiciel Peakside Polonia innymi względy finansowe – opowiada Management zdementował pogłoski o projekcie Marek Roefler. Cały kom- o rzekomym wyburzeniu obiektów pleks będzie miał powierzchnię użyt- Polonia Property Fund I w centrum Warszawy i zastąpieniu kową ponad 30 tys. mkw. Projektują ich nowymi. Budynki Polonia I prze- go architekci z pracowni FS&P Arcus, na dłużej. Możliwe chodzą właśnie rewitalizację i reko- z której wyszły plany m.in. gocław- kolejne inwestycje mercjalizację. Więcej w serwisie skiego CH Promenada, Karolkowa i nowy fundusz www.TheCity.com.pl. Business Park czy Concept Tower przy Grzybowskiej. Na razie są to Najprawdopodobniej o trzy lata przedłużona zostanie działalność jeszcze szkice. Zdaniem Marka Roefle- funduszu Polonia Property Fund Warszawa: dwie wieże ra inwestycja mogłaby ruszyć za dwa LP (Polonia I) – powiedział Daniel lata. – Myślę, że rozpoczęcie budowy Pater, Head of Asset Management zamiast Universamu nastąpi w 2015 r. Tyle czasu upłynie, Polonia I. Grochów zanim dopniemy projekt, dostaniemy Należące do funduszu nierucho- Universam Grochów zostanie zbu- wuzetkę, pozwolenie na budowę, mości przechodzą rewitalizację i in- rzony. Jego miejsce zajmie kompleks a jeszcze infrastruktura, uzgodnienia złożony z dwóch połączonych, drogowe z miastem. Prace budowlane tensywną rekomercjalizację, a Daniel 16-piętrowych wież. W środku Pater zapowiada, że firma rozgląda znajdą się biura, mieszkania zajmą około dwóch lat – przewiduje się za zakupami w regionie CEE i lokale handlowe. prezes Dantexu. i planuje otwarcie nowego funduszu. Polonia I, którego aktywa wyce- Universam przy rondzie Wiatracz- niane są na ok. 400 mln euro, miał na to jeden z charakterystycznych Jest pozwolenie na pierwotnie funkcjonować do sierpnia budynków warszawskiego Gro- budowę I etapu wielkiej 2013 r., ze względu na uwarunkowa- chowa. Wybudowany w 1977 r., był nia rynkowe zostanie on najprawdo- ówcześnie luksusowym centrum inwestycji w Warszawie podobniej przedłużony. Ostateczna handlowym. Dzisiaj trzykondy- Firma J.W. Construction Holding decyzja uzależniona będzie od wyni- gnacyjny blaszak jest oklejony ob- otrzymała pozwolenie na budowę I etapu inwestycji Bliska Wola przy ku analiz rynkowych. dartymi reklamami i szyldami, ale ul. Kasprzaka w Warszawie. W planach firmy są też kolejne w PRL-u zachwycał nowoczesnością. zakupy. – Peakside to inwestor W budynku, którego właścicielem W I kw. 2013 r. spółka J.W. Con- oportunistyczny, który szuka nie- jest WSS Społem, handel kręci się do struction Holding podjęła działania ruchomości dających możliwość dziś. Wokół wyrósł nawet bazarek, na pozwalające uruchomić w najbliż- zwiększenia ich wartości. Interesuje którym można kupić wszystko: od szym czasie realizację ośmiu projek- nas region Europy Środkowej, a bielizny po żarówki. Universam cze- tów mieszkaniowych. To m.in.: inwe- zwłaszcza Czechy, Polska i Niemcy. ka jednak rozbiórka, bo jego miejsce stycja przy ulicy Kasprzaka w War- czerwiec 2013 BIURA 27

termin rozpoczęcia budowy zostanie ogłoszony, kiedy zakończą się nego- cjacje w tej sprawie z centralą firmy w Niemczech. ów ów

t Bolero Office Point: .

e pierwszy biurowiec pod

oko koniec 2013 r. M

owi Bolero Office Point, kompleks złożo-

t ny z trzech biurowców, powstaje na warszawskich Włochach. Pierwszy

ksu ksu etap inwestycji zakończy się pod e koniec roku, w styczniu wprowadzi oko się pierwszy najemca. M Inwestycja powstaje w trzech etapach. Budowa pierwszego biu- kompl rowca na działce przy ul. Równole- A Inwestycja JWCH przy ul. Kasprzaka w Warszawie głej 4 zakończy się pod koniec roku. W I etapie powstanie 17,5 tys. mkw., szawie, a także osiedle Millennium Kaufland wybuduje z czego 12 tys. mkw. to powierzchnia w Katowicach. Te i kolejne projekty we Wrocławiu biurowiec najmu. 7-kondygnacyjny budynek mieszkaniowe spółki zlokalizowane będzie miał elewację w całości ze w Warszawie oraz innych miastach na główną siedzibę szkła, z nocną iluminacją. W pod- Polski pozwalają podtrzymać plan Spółka, do której należy sieć skle- ziemnym garażu zmieszczą się 162 wprowadzenia do oferty w ciągu pów Kaufland, zbuduje we Wrocła- samochody. Wejście do biurowca wiu nową centralę główną firmy. dwóch lat ponad 6 tysięcy lokali. Biurowiec o powierzchni użytkowej budynku w l będzie prowadzić przez eleganckie W I kw. 2013 r. spółka otrzymała ok. 16,3 tys. mkw. stanie u zbiegu e lobby. Powierzchnia najmu typowej prawomocne pozwolenie na użyt- ul. Ziębickiej i al. Armii Krajowej. kondygnacji biurowej to 1,6 tys. kowanie dla dwóch inwestycji war- mkw., a poszczególne biura będą szawskich: Zielona Dolina I, Osiedle Spółka Kaufland Polska Markety chronione czujnikami dostępu. Światowida. Natomiast w kwietniu na działce przy ul. Ziębickiej 31 roz- uzyskała pozwolenie na budowę pocznie budowę biurowca, w którym inwestycji mieszkaniowej na stołecz- znajdzie się siedziba firmy. Jego Warsaw Spire: nej Woli. koncepcja powstała w krakowskiej we wrześniu poziom zero – Uzyskanie pozwolenia na budo- pracowni Quarch. wę inwestycji przy ul. Kasprzaka na Główne wejście do budynku Budynek B Warsaw Spire osiągnął warszawskiej Woli ma dla nas ogrom- poziom 0 i pnie się w górę. Pozostałe od strony al. Armii Krajowej jest budynki kompleksu – A i C osiągną ne znaczenie. Pozwoli już niedługo zaakcentowane wysoką na dwie poziom gruntu odpowiednio: wzbogacić ofertę o prestiżowy pro- kondygnacje, przeszkloną do hallu w sierpniu i we wrześniu 2013 r. ova znajdującym się na warszawskim warszawskim na się znajdującym ova jekt w świetnej lokalizacji – Bliska wnęką. Dodatkowym akcentem są N wynajęła firma EmiT firma wynajęła Wola, tak finalnie będzie nazywał symetrycznie ułożone po obydwu Aktualnie na działce w kwartale się nasz wielofunkcyjny kompleks stronach kolumny, które stanowią ulic Grzybowska, Łucka, Towarowa mieszkalno-usługowo-handlowy element konstrukcji nośnej budyn- i Wronia powstaje konstrukcja bu- – mówi Małgorzata Szwarc-Sroka, ku. Frontowa elewacja, którą tworzą dynku B, fundament budynku A oraz dyrektor Pionu Ekonomicznego na przemian poziome pasy okien trwają prace ziemne pod budynkiem C. J.W. Construction Holding. Projekt aluminiowych oraz pasy między- Bieżący harmonogram obejmuje za- obejmuje budowę 3000 lokali miesz- okienne, jest akcentowana znakiem kończenie prac nad osiągnięciem po- kalnych oraz ponad 70 tys. mkw. firmowym Kaufland umieszczo- ziomu 0 przez dwa pozostałe budynki powierzchni o charakterze biurowo- nym nad wejściem. Budynek za- A i C kolejno w sierpniu i wrześniu usługowo-handlowym. W pierwszym projektowano w taki sposób, aby 2013 r. Garaż podziemny znajdujący etapie powstać mają 153 mieszkania. podstawowe elementy jego bryły się poza budynkami kompleksu rów- Drugi etap tego projektu, na ponad były podporządkowane kierunkom nież zostanie ukończony w sierpniu. 900 lokali mieszkalnych, deweloper skrzyżowania. Elewacja wschodnia Prace przy elewacji budynku B chce uruchomić w IV kw. 2013 r. Pro- jest równoległa do ul. Ziębickiej, rozpoczną są już w drugiej połowie jekt zostanie zrealizowany w ramach wzdłuż al. Armii Krajowej jej kie- czerwca tego roku, a przy budyn- spółki celowej J.W. Group sp. z o.o. runek wyznacza obowiązująca linia kach C i A na przełomie paździer- 1 S.K.A. Teren przeznaczony pod zabudowy. Obie strony łączy łagod- nika/ listopada 2013 r. i w styczniu inwestycję obejmuje powierzchnię ny łuk, który akcentuje narożnik ulic 2014 r. Inwestycja zostanie oddana 8,1 ha. Inwestycja realizowana będzie – zdradzają autorzy koncepcji. Jak do użytku w 2015 r. (niższe budyn-

w pięciu etapach. poinformował rzecznik Kauflandu, mkw. 1100 ki w roku 2014). Budynek B we 28 BIURA MAJ 2013

W Polsce Google otworzył do tej pory trzy biura: w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu. Do Warsaw Financial Center wprowadził się w 2009 r., zajmując początkowo 400 mkw.

Nowe umowy w kompleksie biurowym GTC w Krakowie Globe Trade Centre SA (GTC) zawarła dwie umowy najmu powierzchni w Centrum Biurowym Korona w Krakowie. Jeden z kluczowych najemców kompleksu, firma IBM, przedłu- Warsaw Spire żyła umowę najmu na 3 tys. mkw. powierzchni. Do grona najemców wrześniu 2014 r. zostanie oddany Wiśniowy Business Park to zespół dołączyła agencja reklamowo-marke- do dyspozycji pierwszego najem- obiektów biurowych położony przy tingowa Event. cy – Agencji Frontex, która zacznie ul. 1 Sierpnia w Warszawie. Kom- IBM pozostanie przez kolejne lata przygotowywać swoje biura. pleks składa się z sześciu budynków. najemcą 3 tys. mkw. powierzchni Najemcami budynku są m.in.: IBM, w budynku Edison wchodzącym Avnet, Johnon & Johnson, Jansen w skład Centrum Biurowego Korona Bank RBS i prywatna Cillag. w Krakowie. Łącznie firma wynaj- Właścicielem Wiśniowy Business muje 14,5 tys. mkw. powierzchni klinika przedłużają Park jest fundusz Polonia Property biurowej we wszystkich trzech bu- umowy w Wiśniowy Fund I (PPF) zarządzany przez dynkach tworzących ten kompleks Business Park Peakside Polonia Management (Edison, Galileo, Newton). Royal Bank of Scotland i LuxMed Sp. z o.o. Dodatkowo, nowym najemcą przedłużyły umowy najmu w war- Centrum Biurowego Korona została szawskim kompleksie Wiśniowy krakowska agencja reklamowo-mar- Business Park. Firmy zajmą łącznie Google zostaje ketingowa Event, która wynajęła powierzchnię 6700 mkw. 500 mkw. powierzchni w budynku Zgodnie z nowo podpisaną umową na dłużej w Warszawie Galileo. najmu Royal Bank of Scotland pozo- Firma Google przedłużyła umowę stanie w Wiśniowy Business Park E najmu biura w budynku Warsaw Financial Center na kolejne 10 lat. oraz powiększy swój dotychczasowy Millward Brown lokal do 5700 mkw. Przedłużona została także umowa z firmą medyczną, która Zawarte porozumienie określa przeprowadza się do w Wiśniowy Business Park F zajmuje warunki najmu ponad 3,5 tys. mkw. Wilanów Office Park biuro o powierzchni 1000 mkw. powierzchni z opcją rozszerzenia. Firma Millward Brown podpisała ze spółką Polnord umowę najmu 3064 mkw. powierzchni w biurowcu B3 Wiśniowy Business Park w kompleksie Wilanów Office Park w Warszawie. W Wilanów Office Park Mill- ward Brown wynajął całe piętro biurowca B3 oraz pomieszczenia magazynowe i miejsca garażowe. Firma wprowadzi się najpóźniej 1 listopada 2013 r. Millward Brown (dawniej SMG/KRC Poland) to jeden z pierwszych w Polsce in- stytutów badawczych. Zajmuje się badaniem rynku i opinii na całym obszarze Europy Środko- wej i Wschodniej. Od 2000 r. jest członkiem globalnej sieci Millward Brown International. czerwiec 2013 HANDEL 29

Mirbud zbuduje dla Mikuśkiewicza Spółka Mirbud podpisała umowę

go go z firmą Marka Mikuśkiewicza na e budowę dwóch centrów handlowo- usługowych zlokalizowanych ór w Nowym Dworze Mazowieckim. t W jednym centrum zostanie oddany

k do użytku supermarket Marcpol. owicach. e t l a e Szacunkowa wartość umowy wy- K nosi ponad 36 mln zł. Termin zakoń- czenia umowy wynosi 24 miesiące.

r w w r Spółka Mirbud działa przede wszyst- kim jako generalny wykonawca lub te generalny realizator we wszystkich n segmentach budownictwa. Supersam Katowice Ce Marek Mikuśkiewicz jest zało- orów, na cz na orów, y y życielem sieci sklepów MarcPol. t t i

usługowej (GLA). Zawarte jak dotąd s W 2006 r. Mikuśkiewicz zajął siódme C

Katowicki Supersam e umowy najmu obejmują ok. 60 proc. miejsce na liście 100 najbogatszych w portfeluG riffina tejże. Z końcem kwietnia podpisano Polaków tygodnika „Wprost”, 65. Griffin Group poinformował, że kontrakt z generalnym wykonawcą, sia wśród 100 najbogatszych Europy e firma rozszerzyła swój portfel nie- którym została firma Hochtief. Według Środkowej i Wschodniej. ruchomości o katowicki Supersam. il Wartość realizacji tej inwestycji to harmonogramu inwestycji otwarcie S ok. 50 mln euro. Supersamu nastąpi w 2015 r. Więcej w serwisie www.TheCity.com.pl. Jones Lang LaSalle Fundusz inwestycyjny zarządzany przez Griffin Real Estate (spółka zarządcą kolejnego wchodząca w skład Griffin Group) Kolejne centra projektu z portfolio nabył od Centrum Development & elbfonds Development w portfolioA psys Polska za llianz, Investments projekt budowy centrum

A Jones Lang LaSalle został wybrany handlowego przy ul. Piotra Skargi 6 Firma Apsys Polska została wybrana

e na zarządcę Centrum Handlowego przez Aerium na zarządcę czterech Józefosław, projektu z portfolio w Katowicach. Powstanie tam nowy centrów handlowych zlokalizowa- elbfonds Development. Supersam, kontynuujący zakupową nych w Warszawie, Krakowie, Łodzi i Toruniu. Obecnie Apsys zarządza już ani

tradycję tego miejsca trwającą od lat t s 30. XX w., którą zapoczątkowała 18 centrami handlowymi w Polsce. inw konsorcjum zapłaci Firma odpowiada za kompleksowe zbudowana tam hala targowa.W ciągu zarządzanie operacyjne obiektem, kilku tygodni ruszyć ma rozbiórka Apsys Polska powiększa grono w tym nadzór techniczny, finansowy hali targowej Supersamu w Katowi- zarządzanych obiektów o cztery nad umowami najmu oraz dbałość o re- cach. Obiekt z lat 30 XX w. zastą- nowe centra. Są to: Galeria Bemowo lacje z najemcami centrum. Centrum piony zostanie przez nowoczesne w Warszawie, Czyżyny w Krakowie, Józefosław jest drugim, po Marcredo centrum handlowe. Guliwer w Łodzi i Bielawy w Toruniu. Ciechanów, obiektem należącym do Nowy Supersam będzie liczył blisko Firma przejmie zarządzanie nowymi elbfonds Development, którym zarzą- 21 tys. mkw. powierzchni handlowo- obiektami w drugiej połowie 2013 r. dza zespół Jones Lang LaSalle. Centrum Józefosław otwarte zo- stało we wrześniu 2011 r. przy ulicy Geodetów 23 w podwarszawskim Józefosławiu, jest obiektem typu

CH Czyżyny, Kraków euro mln 412 Centrum Handlowe Józefosław 30 HANDEL czerwiec 2013

convenience. Łączna powierzchnia jektu wartego 160 mln euro w dwóch Kielce Plaza powstanie na trzyhek- najmu to prawie 4 tys. mkw. Do fazach (w etapach po 45 oraz 15 tys. tarowej działce i ma być dwupoziomo- grona najemców projektu należą mkw.). Alain Ickovics poinformował, wym centrum handlowo-rozrywko- m.in. delikatesy Piotr i Paweł, droge- że obie galerie powinny być gotowe wym o powierzchni 33 tys. mkw. GLA ria Rossmann, salon obuwniczy CCC w 2015 bądź 2016 r. z parkingiem na ok. 1000 samochodów. oraz sklep sieci Pepco. W 2011 r. wartość obiektu po otwarciu szacowano na 15,2 mln euro. PlazaCenters planuje PlazaCenters ma też w swoim GTC: w tym roku oddanie trzech centrów portfelu projekt mieszkaniowy w Ło- pozwolenia na budowę dzi, zlokalizowany ok. 500 m od ul. w latach 2015–2016 Piotrkowskiej. Powierzchnia zabu- dwóch galerii Na lata 2015–2016 PlazaCenters za- dowy w tej inwestycji wynosi ok. 80 w Warszawie planowało oddanie trzech centrów tys. mkw., a wartość rynkowa gruntu handlowych w Polsce – wynika GTC liczy, że w II bądź na początku z raportu rocznego spółki. wraz z projektem szacowana jest na III kw. tego roku wystąpi o pozwole- 8,4 mln zł. Firma nie podaje jednak nia na budowę galerii handlowych W dokumencie podano, że w 2015 r. czasu realizacji tego przedsięwzięcia. w Wilanowie i na Białołęce. ma być ukończone centrum Łódź Plaza. Inwestycja ma dysponować – Zakładaliśmy, że dokumenty ok. 35 tys. mkw. powierzchni handlo- ITI sprzedaje Multikino złożymy w I kw., teraz mówimy albo wej pod wynajem oraz parkingiem na o końcówce II kw., albo o początku 1000 samochodów. Początek budowy Vue Entertainment, Grupa ITI i AREA Property Partners ogłosiły, że Vue III kw. – powiedział Alain Ickovics. zaplanowano na 2014 r. W nowym Entertainment nabędzie 100 proc. Poinformował również, że GTC pro- obiekcie powstanie ok. 120 sklepów akcji spółki Multikino. wadzi rozmowy w sprawie sprzedaży polskich i międzynarodowych marek, niektórych swoich aktywów. supermarket, strefa gastronomiczna Transakcja zostanie zrealizowana Galeria Wilanów ma powstać na i usługowa oraz rozbudowana część po uzyskaniu zgody Urzędu Ochrony 7,5-hektarowej działce. Docelowo za- rozrywkowa. Oprócz 10-salowego kina Konkurencji i Konsumentów. Multi- oferuje ok. 76,5 tys. mkw. powierzch- Cinema City w obiekcie pojawi się park kino otworzyło pierwszy multipleks ni handlowej netto do wynajęcia. gier i rozrywek Fantasy Park. Rynkowa w Polsce w Poznaniu w 1998 r. i jest W pierwszej fazie projektu powstanie wartość obiektu po oddaniu do użytku obecnie drugim co do wielkości opera- 60 tys. mkw., czyli mniej więcej tyle, ile szacowana jest na 83 mln euro. torem multipleksów w Polsce. Zarzą- ma Galeria Mokotów. Koszt inwestycji Na lata 2015–2016 PlazaCenters dza siecią 28 kin z 231 ekranami w 22 szacowany jest na ok. 680 mln zł. zapisała też oddanie centrów Kielce miastach w Polsce oraz 2 multipleksami W centrum handlowo-rozrywko- Plaza i Leszno Plaza (16 tys. mkw. z 15 ekranami w krajach nadbałtyckich. wym na Białołęce znajdzie się ok. 60 GLA). Ten ostatni obiekt ma być Vue Entertainment to operator i dewe- tys. mkw. powierzchni netto prze- wart po otwarciu 26 mln euro. Za- loper kin wielosalowych, posiada 116 znaczonej na wynajem. Spółka GTC planowano w nim ponad 70 sklepów kin z ponad 1,075 ekranami w Wielkiej rozważa możliwość realizacji pro- i parking na 450 aut. Brytanii, Niemczech, Irlandii, Danii, Portugalii i na Tajwanie.

Galeria w Wilanowie powi e rzchni zajmi skl p R T V Euro AGD w c n t rum handlowym I n te r k e a Ce t G roup w L ublini .

Arkadia z nowym najemcą: pierwszy w Europie Bering Do grona najemców warszawskiego centrum handlowego Arkadia dołą- czy pierwszy w Polsce i Europie sklep marki Bering. Salon zajmie powierzch- nię 28 mkw. i otworzy się w czerwcu. Bering to marka zegarków i biżuterii pochodzących z Danii, sprzedawanych do tej pory w sklepach multibrando- wych na całym świecie. Po raz pierw- szy w Europie zostanie oprawiona w format sklepu monobrandowego. Marka wchodzi do Polski za pośred- nictwem butiku w Arkadii, a od końca 2011 r. obecna jest w naszym kraju także w sklepach oferujących zegarki. Salon Bering zlokalizowany będzie na

1 tys. mkw. tys. 1 I piętrze w pasażu Wisła. Czerwiec 2013 MAGAZYNY 31

Panattoni przedłuża klient parku, zwiększył zajmowaną mkw. powierzchni magazynowej umowy najmu powierzchnię o 1500 mkw. i biurowej z przeznaczeniem pod na 30 tys. mkw. Operator w zakresie krajowej logistykę kontraktową. i międzynarodowej spedycji trans- Firma Panattoni Europe poinfor- portu drogowego – DSV Road mowała o przedłużeniach umów – pozostanie w parku, zajmując najmu na blisko 30 tys. mkw. Tym sa- Essilor zostaje w Żerań mym do portfolio stałych klientów dotychczasowe 5360 mkw. Drugim Parku na kolejne 11 lat dewelopera dołączyły następujące klientem, który pozostanie w parku firmy: Inter Cars, który jednocze- logistycznym w Pruszkowie, jest JAS Producent soczewek korekcyjnych śnie zwiększył metraż do 17,6 tys. Essilor przedłużył umowę najmu mkw., oraz z dotychczas zajmowaną FBG SA, który oprócz przedłużenia na powierzchnie magazynowe powierzchnią 14,8 tys. mkw. – firma kontraktu, zwiększył wynajmowany i biurowe w warszawskim Żerań Henkel. metraż o 1800 mkw. i obecnie ko- ParkU I. Firma wynajęła łącznie rzysta z 7014 mkw. Natomiast inny ponad 7 tys. mkw. Umowa skończy Inter Cars zostanie w Panattoni klient parku – dystrybutor zabawek, się w 2014 r. Park Mysłowice. Dotychczas firma firma Simba Toys Polska – wynajął zajmowała prawie 15 tys. mkw., a wraz dodatkowe 1500 mkw. Panattoni Park Polski oddział Essilor wynajmo- z przedłużeniem umowy klient zde- Pruszków to zespół trzech obiektów wał dotychczas w Żerań Parku 5 tys. cydował się na dodatkowe 2,8 tys. o łącznej powierzchni 79 tys. mkw. mkw. powierzchni. Zgodnie z nową mkw., wynajmując łącznie ponad umową obowiązującą do marca 17,6 tys. mkw. 2024 r., firma rozszerzyła swoje za- Henkel, producent marek kon- Dwóch nowych potrzebowanie o dodatkowe prawie sumenckich i technologii przemy- najemców w Europolis 2 tys. mkw. powierzchni w tej loka- słowych, przedłużył umowę najmu lizacji. Właścicielem obiektu, którym na zajmowane dotychczas 14,8 tys. Park Błonie zarządza AIG/Lincoln Polska, jest mkw. w Panattoni Park Poznań II. Ponad 7 tys. mkw. powierzchni firma Heitman. Powierzchnia wykorzystywana jest magazynowo-biurowej i chłodni- czej w Europolis Park Błonie pod jako nowoczesne centrum logistyczne Warszawą wynajęły firmy Green kosmetyków, klejów konsumenckich Factory Logistics i PCMS Sp. z o.o. North-West Logistic oraz chemii budowlanej. Park: hala A wynajęta, Green Factory Logistics łącz- nie wynajął 4700 mkw., w tym we wrześniu ruszy Transakcje na ponad 3400 mkw. powierzchni chłodniczej, budowa hali B 13 tys. mkw. w parku 576 mkw. powierzchni magazynowej Do grona najemców Hali A i 476 mkw. biurowej. Od zeszłego North-West Logistic Park magazynowym roku ten sam najemca zajmuje już w Szczecinie dołączył trzeci na- w Pruszkowie jemca i tym samym hala została w obiekcie 2725 mkw. powierzchni wynajęta w 100 proc. Firma Panattoni Europe podpisała magazynowo-biurowej. Green Facto- trzy umowy najmu w Panattoni ry Logistics jest częścią grupy Green Powierzchnię wynajęła firma In- Park Pruszków, łącznie na ponad Factory – producenta i dystrybutora Com Polska – hiszpański producent w P oznaniu. powi e rzchni będzi miał magazyn K ompu t ronika 13,8 tys. mkw. warzyw oraz owoców, zajmuje się komponentów do produkcji elemen- pełną obsługą logistyczną produktów, tów dla elektrowni wiatrowych, która Dwie firmy przedłużyły kontrakty: wymagających odpowiedniej tempe- zajęła powierzchnię 2000 mkw. Nowy DSV Road oraz JAS FBG SA, która ratury przechowywania i transportu. najemca przeniósł swoją produkcję jednocześnie wynajęła dodatkowe 1800 Drugi z klientów, operator logi- z Goleniowa do Szczecina. Do koń- mkw. Natomiast Simba Toys, obecny styczny firma PCMS, wynajął 2336 ca maja Hala A o powierzchni 6850 mkw. zostanie przekazana najemcom. Pannatoni Park Pruszków Obecnie prowadzone są prace związane z uzyskaniem pozwoleń na użytkowanie hali A North-West Logistic Park w Szczecinie. Najemcami Hali A obok hiszpań- skiej firmy InCom Polska będzie sieć dystrybucji alkoholu – firma Premium Distributors oraz firma IQ Metal Polska działająca w sektorze obróbki metali. Już we wrześniu rozpocznie się budowa kolejnej hali B o powierzchni 14 tys. mkw. Prowadzone są już roz- mowy z zainteresowanymi wynajmem podmiotami. Inwestorem kompleksu, którego budowa ruszyła jesienią 2012 r.,

4 tys. mkw. tys. 4 jest spółka North-West Logistic Park. 32 HOTELE czerwiec 2013

Za koncepcję architektoniczną i aran- żację wnętrz hotelu odpowiada firma Broadway Malyan.

Lipki Park wyrośnie w Zakopanem Kompleks obejmujący pięć budynków, a także basen odkryty, restaurację oraz minispa, powstanie w Zakopanem. Deweloperem inwestycji jest MC Real Property, a za sprzedaż oraz wynajem apartamentów oraz pokoi hotelo- wych odpowiada Sun & Snow.

Zamek Horeszków Lipki Park Zakopane to nowy łączenia – mówi Magdalena Kardasze- obiekt na mapie nieruchomości wy- Zrujnowany Zamek wicz. Inwestor w ostrożnych szacun- poczynkowych w Polsce. Położony Horeszków na Wiśle kach podaje, że odbudowany Zamek przy ulicy Struga ośrodek składa się będzie luksusowym Horeszków może ruszyć za pięć lat, z pięciu budynków utrzymanych hotelem czyli w 2018 r. Na razie rozpoczęły w góralskiej stylistyce, zaoferuje się porządkowanie terenu i wstępne inwestorom oraz gościom lokale Zrujnowany spichlerz z XIX w. w rozwidleniu Narwi i Wisły czeka rozmowy z wojewódzkim konser- w trzech budynkach apartamento- rewitalizacja. Zabytek, znany jako watorem zabytków – czyścimy teren, wych oraz w dwóch hotelowych. Do Zamek Horeszków, przekształci się porządkujemy zieleń, nawozimy dyspozycji mieszkańców przewidzia- w pięciogwiazdkowy hotel. Inwestor piach, żeby wyrównać teren – mówi no odkryty basen, restaurację, salę rozpoczął już porządkowanie terenu i uzgodnienia z konserwatorem. Magdalena Kardaszewicz. – Na razie kominkową oraz minispa. Pierwszy uzgadniamy koncepcję z konserwato- budynek apartamentowy został już Zrujnowany gmach z 1844 r. to rem i to on tak naprawdę zdecyduje, wybudowany oraz w całości sprze- najbardziej malownicza ruina w okoli- jak to będzie wyglądać. Ponieważ nie dany. Budowa dwóch pozostałych cach Warszawy. Budynek zagrał Za- mamy jeszcze ostatecznych uzgodnień budynków apartamentowych oraz mek Horeszków w filmowej adaptacji i zgody konserwatorskiej, to na razie części hotelowej rusza w II połowie Pana Tadeusza w reżyserii Andrzeja ciężko mówić na przykład o tym, jak 2013 r. Średnia cena brutto kształtuje Wajdy. Trzy lata temu lokalny dewe- duży będzie ten projekt – tłumaczy. się na poziomie 10 tys. zł za 1 mkw. loper, firma Banaszek Nieruchomości, powierzchni w stanie deweloperskim. odkupiła zabytek od miasta Nowy Metraże pokoi hotelowych zaczynają Dwór Mazowiecki za 1,2 mln zł. Gwiazda Morza się do 25 mkw., a apartamentów od Teraz chce w niego zainwestować powstanie 40 mkw. i przekształcić go w pięciogwiazdko- wy hotel z centrum konferencyjnym. we Władysławowie – Projekt zakłada, że sale konferen- Czterogwiazdkowy hotel Gwiazda Łódzki Novotel otwarty cyjne pomieszczą ok. tysiąca osób. Ta Morza powstanie we Władysławo- część zabytkowa zostanie przywróco- wie, nadbałtyckim kurorcie zlo- W maju otwarto czterogwiazd- kalizowanym 60 km na północ od kowy hotel Novotel zrealizowany na, w porozumieniu z konserwatorem, Trójmiasta. Deweloperem projektu za t yl e G rupa O rbis sprz dała wszys ki swoj udziały w spółc zal e żn j O rbis Transpor t . N abywcą s NFM Se rvic s. przez spółkę Echo Investment do pierwotnego stanu, a wnętrze jest trójmiejska spółka komandyto- w centrum Łodzi. będzie zaadaptowane na hotel. Dobu- wo-akcyjna Gwiazda Morza. dowana zostanie nowa, przeszklona Hotel Novotel Łódź Centrum to część. Chcemy zachować historyczne Budynek będzie centralnym elemen- 11-kondygnacyjny obiekt zlokalizo- walory całości. W nowej części znajdą tem kompleksu składającego się z apar- wany przy al. Piłsudskiego. Budynek się lofty, obok planujemy przystań tamentów wakacyjnych i hotelu. Czte- dysponuje powierzchnią blisko 7300 dla jachtów i lądowisko dla helikopte- rogwiazdkowy hotel poza 120 poko- mkw., na której znalazło się 161 kli- rów – mówi Magdalena Kardaszewicz jami oraz dużymi apartamentami typu matyzowanych pokoi (w tym pokoje z Banaszek Nieruchomości. Dostęp condo z widokiem na morze zapewni biznes, twin, dla niepełnosprawnych do spichlerza jest obecnie utrudniony, również swoim gościom możliwość i apartamenty), a także sale konferen- zabytek jest z trzech stron otoczony skorzystania ze spa, basenu, sal konfe- cyjne, bar, fitness i restauracja. W ho- wodą, a jedyna droga wiedzie przez rencyjnych oraz autorskiej restauracji. telu może nocować ok. 350 osób. poligon wojskowy. – Chcemy temu Obiekt powstaje na skraju sosnowego Głównym projektantem inwestycji zaradzić, odbudowując most łączący lasu porastającego nadbałtyckie wy- jest Biuro Architektoniczne Litobor- cypel ze stałym lądem. Taki most tu dmy, a z wyższych kondygnacji będzie ski & Marciniak z Poznania. To ko- był, jego ruiny leżą już pod wodą, ale można podziwiać rozległy widok na lejny projekt hotelowy zrealizowany

mamy w planie odtworzenie tego po- morze, półwysep helski, port i marinę. zł mln 3 przez spółkę Echo Investment. czerwiec 2013 TRANSFERY 33

Kobiety awansują w DTZ

Barbara Przesmycka została powołana na stanowisko dyrektora Działu Powierzchni Biurowych, Kamila Wykrota została mianowana szefem Działu Doradztwa i Analiz Rynkowych, a Ewa Duszyńska-Malinowska promowana na associate directora w Dziale Powierzchni Biurowych.

Barbara Przesmycka objęła stanowisko dyrektora Działu Powierzchni Biurowych DTZ. Barbara Przesmycka związana jest z firmą od ponad dziewięciu lat, przez sześć lat pełniła funkcję Associate Directora. Uczest- niczyła w kilku największych transakcjach na rynku powierzchni biurowych w Polsce, reprezentując między innymi T-Mobile (ok. 27 tys. mkw.). Obecnie Barbara Przesmycka będzie nadzorowała pracę zespołów odpo- wiedzialnych za reprezentację najemcy, reprezentację wynajmującego oraz globalcorporate services. Kamila Wykrota została mianowana szefem Działu Doradztwa i Analiz Rynkowych DTZ. Kamila Wykrota dołączyła do zespołu w 2004 r. i posiada ponad 15-letnie doświadczenie na rynku nieruchomości oraz w sek- torze bankowo-finansowym. Kamila Wykrota doradzała m.in. w transakcji M&A przy konsolidacji spółek na- leżących do Skarbu Państwa, opracowaniu strategii dla portfela inwestycyjnego i strategii wejścia na giełdę. Kamila Wykrota świadczy usługi z zakresu doradztwa biznesowo-strategicznego w obszarze nieruchomości. Ewa Duszyńska-Malinowska objęła stanowisko Associate Directora w Dziale Najmu Powierzchni Biuro- wych DTZ. Dołączyła do DTZ w 2006 r. Obejmując nowe stanowisko, Ewa Duszyńska-Malinowska przejmie odpowiedzialność za projekty realizowane przez globalnych klientów DTZ na terenie rynku polskiego. Ewa Duszyńska reprezentowała m.in. takich klientów jak: Hewlett Packard (suma transakcji 9000 mkw. w Warsza- wie i Wrocławiu), MTV Viacom, Tebodin – SAP Project, Bank Handlowy w Warszawie SA, HSBC, Coty Polska.

Globe Trade Center z nowym rady dyrektorów spółki Esytyt Investments Od 2007 r. związana jest z rynkiem kapita- prezesem & Management Ltd. łowym. Od 2009 r. jest członkiem Stowarzy- szenia Emitentów Giełdowych. Pełni funkcję Rada nadzorcza Globe Trade prezesa Atlantis SA spółki giełdowej od 2008 r. Center powołała Alaina Ickovicsa Z Immofinanz do CBRE Od 2009 r. prezes Atlantis Energy SA. Od na stanowisko prezesa zarządu 2010 do końca 2012 r. wiceprezes Elkop SA. z dniem 1 czerwca. Walter Wölfler obiął stanowisko Head of Retail, Central &Eastern Alain Ickovics pełnił dotychczas funkcję prze- Europe (CEE) w CBRE. Zmiana na stanowisku prezesa wodniczącego rady nadzorczej spółki Globe Trade Center. Na złożenie rezygnacji z tego Walter Wölfler będzie od- Czerwonej Torebki stanowiska ma czas do 31 maja. Jego miej- powiedzialny za rozwój sce zajmie Shouky Oren, wybrany przez radę segment retail w Austrii, Paweł Ciszek został powołany na nadzorczą na nowego przewodniczącego. Rosji i innych krajach funkcję prezesa Czerwona Toreb- W latach 1994–2002 Alain Ickovics był już regionu. Dotychczas ka SA. Zastąpił na tym stanowisku prezesem zarządu spółki Globe Trade Cen- pracował jako Head of Ireneusza Kazimierczyka, który będzie tre, a od 2002 r. członkiem rady nadzorczej. Retail Developments dla teraz odpowiedzialny za rozwój W maju 2013 r. został przewodniczącym Immofinanz Group. Był przejętej spółki Merlin.pl SA. rady nadzorczej GTC. odpowiedzialny m.in. za rozbudowę Silesia City Ukończył Izraelski Instytut Technologii, Center i Maritimo Constanta w Rumunii. Rada nadzorcza spółki gdzie w 1982 r. uzyskał tytuł BSc in Indu- Czerwona Torebka SA strial Engineering, a w 1984 r. otrzymał powierzyła Pawłowi dyplom MBA z Graduate School of Busi- Nowa prezes spółki Resbud Ciszkowi stanowisko ness na Uniwersytecie Columbia. W latach prezesa zarządu 1984–1990 był wiceprezesem w Citibank Zarząd Resbud w Rzeszowie poinfor- grupy rozwijającej sieć N.A. w Nowym Jorku. Od 1990 r. do 2001 r. mował, że wobec złożonej rezygnacji pasaży handlowych. był dyrektorem zarządzającym Talladium przez dotychczasową prezes spółki Paweł Ciszek od pięciu International Investments N.V. i Develop- Annę Sobol na jej zastępstwo lat związany jest z Czerwoną Torebką. ment Sources International SA. W 2002 r. powołana została Anna Kajkowska. Ostatnio, jako dyrektor Departamentu Ope- został nominowany na członka rady racyjnego, odpowiadał za komercjalizację nadzorczej TBIH Financial Services Group Anna Kajkowska ukończyła studia na wy- powierzchni handlowych w wybudowanych N.V. i piastował tę funkcję do roku 2011. dziale administracji, kierunek administracja obiektach. W latach 2006–2012 był prezesem zarządu w SWPW w Płocku, ukończyła również stu- Paweł Ciszek na stanowisku prezesa Czer- Kardan N.V. oraz członkiem zarządu lub dia podyplomowe na wydziale zarządzania, wonej Torebki zastąpił Ireneusza Kazimier- rady nadzorczej wielu spółek z grupy Kar- kierunek zarządzanie przedsiębiorstwem, czyka, który będzie teraz odpowiedzialny za dan. Od 2009 r. pełni także funkcję członka zarządzanie zasobami ludzkimi. rozwój przejętej spółki Merlin.pl SA. 34 TABLE OF CONTENTS JUNE 2013

COVeR STORY

COMMeNTARY 45 THERE IS ROOM FOR ANOTHER THOUSAND OF CINEMA SCREENS Tomasz Jagiełło, President of the Management Board of Helios

WASTE DISPOSAL AN OPPORTUNITY FOR BUSINESS DEVELOPMENT Jan Mroczka, CEO of Rank Progress

HORSE RACE TRACK: WALL TO BE RENOVATED, GRAFFITI TO STAY Przemysław Stasz, spokesman of Służewiec Horse Race Track in Warsaw

REAL ESTATE BY RAILWAY Polskie Koleje Państwowe (Polish State Railway, the dominant railway operator in Poland), NeWS iN BRieF 38 sti ll has property portf olio with an area of 105,000 hectares, worth approx. PLN 4 billion. Some of them have been put to business use, but a large part is sti ll waiti ng for their turn. JARO- 46 . . .INVESTMENT MARKET SŁAW BATOR, Managing Director for Real Estate at PKP SA tells about plans of PKP concerning such a huge property portf olio in the interview withMarta Ryczywolska. 47 ...... OFFICES 50 ...... RETAIL 35 ...... EDITORIAL 52 ...... WAREHOUSES 36 ...... HIGHLIGHTS 53 ...... HOTELS 37 ...... MARKET DATA 54 ...... TRANSFERS

Cover photo: Fotolia.pl VAT) (w tym 8% / 10 Euro FACe TO FACe na 40 PLN 1683 Ce ISSN 2081- 013 ) czerwiec 2 Cover project: nr 6 / (38 WE CHOOSE WISELY Arkadiusz Chorąży CZER OńCE

WIEC 2013 PLaża, sł ąDzE Unless otherwise stated, I PIENI bIEra – rynek nieruchomości Even a year ago, we had to prove we are EMCa WY wakacyjnych odżywa photographs and visuali- Naj , OzWagą OWską z r DIaNą Paszk – wywiad z sati on published in the a reliable and fi nancially stable partner dyrektor operacyjną w sieci Centro 43 magazine come from press when opening new shops. Nowadays, shopping releases. centres make off ers to us on their own, says Property Media Group does not take any DiANA PASZKOWSKA, Operati ng Director Pociąg responsibility for the , sa do nieruchomości kP contents of the of Centro in the interview with Magdalena jar wywiad z dyrektorem zarządzającym ds. nieruchomości w P adverti sements published 2013-06-05 11:16:15 THECITY.COM.PL serwisu WWW. Fabijańczuk-Antkowicz. Zapraszamy do in the magazine.

ndd 1 01 okladka czerwiec.i JUNE 2013 EDITORIAL 35

The City:

Tomasz Szpyt Bargain hunters editor-in-chief [email protected] Magdalena Fabijańczuk-Antkowicz editor wanted [email protected] Marta Ryczywolska journalist No one needs to be convinced that he property prices in the years 2006 – [email protected] 2007 went up beyond reason. Few, however, expected that coming down Łukasz Marynowski could be so painful. journalist [email protected] Tomasz Papiernik TOMASZ SZPYT / editor-in-chief journalist/translator [email protected] Arkadiusz Chorąży them did. PKP, however, missed the chance DFG studio and started to restructure its property DTP, graphics portfolio only now. The portfolio is quite sizeable – it contains over 100,000 hectares. Sales: Will there be any interested? In the inter- Daniel Jabłoński view published in the June issue of The managing director [email protected] City we present what state railways intend to do in order to profit instead of losing on Hubert Wasiak properties. project manager [email protected] The slide down the hill has also started in the retail market. Although the sales of Cezary Goss Silesia City Center was a major hit, the project manager [email protected] decrease of demand has become a major problem for an increasing number of de- velopers and tenants. Diana Paszkowska, Operating Director of Centro tells us about And painful it was, especially for inves- the situation in the retail market. tors who had their heads in the clouds and On the other hand, the holiday apart- could afford it. A small parcel with an old ment market is coming back to life. The ul. Stępińska 22/30 tenement at Plac Trzech Krzyży in Warsaw segment, which recently could not over- 00-739 Warszawa reached an astonishing price of over PLN came the stagnation, is starting to tempt tel. + 48 (22) 840 65 21 30,000 per 1 sqm in 2007. After six years, investors once again. Some have found that tel. + 48 (22) 841-31-52 www.thecity.com.pl the land is again for sale. Trustee is looking it can even be quite profitable… for interested, but now for a bit above PLN We also invite you to visit our portal 10,000 per a sqm. www.TheCity.com.pl, where you will find Public institutions could also profit on the latest news from the Polish property the real property market peak and some of market. 36 higlights june 2013

Developer from Bielsko a new sponsor of Polonia Warszawa Polonia Warszawa football club has got a new sponsor - Murapol S.A. The logo of the sponsor will be placed on the front of players t-shirts.

„The agreement will be valid until „We are not going to answer the end of the season. We are play- questions about the extent to which ing with the new logo and are glad Murapul got involved in sponso- that Murapol joined to the sponsors ring the club,” he added. Both the of Polonia Warszawa,” said, Adam detailed terms of the contract and Drygalski, spokesman of Polonia. amounts involved remain a secret. Searching for perfect photography The search for the next winner of the „Urban Photogra- pher of the Year” contest has started. The last year’s edition saw over 8,000 applications from 115 countries.

he aim of the contest is to en- CBRE. There will be also prizes Tcourage photographers, both for those who take second and professional and amateurs to third place, and additionally for capture the quintessence of living 24 distinguished photographies and working in cities and town all which depict each hour of city-life over the world day and night. The – therefore, applications require main prize for the global winner i.a. stating the time the photo of the Urban Photographer of was taken. the Year contest is a photo safari The final deadline for sending in an exotic location, funded by application is 31 August 2013.

Prologis employees do social work Prologis, Inc. the owner and developer of industrial property has announced that on 17 May, the employees of the company in CEE took part in social work as part CBRE on Madagascar of a new global initiative of the company named Prologis Impact Day. CBRE, in cooperation with UNICEF, supports its aid programme for Madagascar. Owing to donations from rologis employees from tion, education and welfare) employees and friends of the company, 10 cyclone resistant PPoland, Czech, Slovakia, Hun- to construct a mini Zoo in the schools (two classes each) are to be constructed by 2015. gary and Romania are involved premises of the centre. in many projects carried out by Social work takes places on the hanks to the support, it is and friends of CBRE, we will build non-profit organisations. Ben first global Impact Day organised Tpossible to build cyclone 10 cyclone resistant schools (two Bannatyne, Prologis Managing by the company. Over 1,400 resistant schools and to educate classes each) by 2015. These Director & Regional Head CEE, employees of Prologis in 21 local communities how to cope schools are located mostly in together with the Polish team countries have applied to work with the results of climatic villages located high in the moun- will help the Centrum Reha- as volunteers one day, which changes. On 22-26 April 2013, a tains, in places which are cut off bilitacji, Edukacji i Opieki TPD given a total of 7,000 hours of special delegation, consisting of 6 from the rest of the world during Helenów (centre for rehabilita- work for local communities. CBRE employees, including Aneta the rainy season. Not only do the Mandziuk from Poland. provide educational function – „About 1.5 million children on they can also act as a shelter for Madagascar doest not have ac- entire families during the attack cess to primary school, and from of a cyclone – often, a brick build- among those who managed to ing of school is the only one that start their education, only 3 of 10 survives the destruction,” says children graduate from primary Aneta Mandziuk, Senior Market- school (in a 5-grade system). Ow- ing and Communication Manager ing to donations from employees at CBRE Poland. JUNE 2013 Market Data 37

RETAIL MARKET/EUROPE Shopping centres – GLA (sqm) per 1,000 inhabitants

Norway Luxembourg Sweden Estonia Slovenia Finland Ireland Netherlands Switzerland Austria Denmark Lithuania Latvia Portugal United Kingdom France EU-27 Average Croatia Spain Poland Italy Slovakia Czech Rep. As of 1 January 2013, the total shopping centre floorspace in Europe Germany was approx. 148 million sqm, out of which the most was located in France Malta and the UK– respectively 16.95 million sqm and 16.48 million sqm GLA. Hungary Russia is the third largest shopping centre market with the stock Romania of 16.476 million sqm GLA and it will soon overtake the UK given the pipeline Russia investments of 2.4 million sqm GLA in the years 2013 Belgium – 2014, which is over 22% of total stock to be completed in Europe at that period. Turkey However, the commissioning terms of many of those facilities may be delayed Bulgaria Ukraine Greece Bosnia Herz. Serbia 0 100 200 300 400 500 600 700 Source: Cushman & Wakefield

OFFICE MARKET/WARSAW OFFICE MARKET/TRI-CITY Take-up of office space and vacancy rate Summary of data concerning office market in Tri-city

Q1 Q2 Q3 Q4 Vacancy rate change statistics I Q trend 2013 800 000 16% Y-o-Y Gross take-up* (sqm) 12,600 -20,500  600 000 12% New take-up* (sqm) 7,000 -26,100  Vacant space (sqm) 56,100 +31,700 

400 000 8% Occupancy rate (%)  vacancy rate (%) 13,7 +6,7p.p Delivered space (sqm) 31 600 +31 600  200 000 4% Space under construction 80 800 -14 500  Base rents (€ / sqm / month) 12-14 0%  0 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 * Gross take-up=net take-up plus prolonged agreements

Source: CBRE Source: Jones Lang LaSalle 38 COVER STORY june 2013 Real Estate by Railway Polskie Koleje Państwowe (Polish State Railway, the dominant railway operator in Poland), still has property portfolio with an area of 105,000 hectares, worth approx. PLN 4 billion. Some of them have been put to business use, but a large part is still waiting for their turn. Jarosław Bator, Managing Director for Real Estate at PKP SA tells about plans of PKP concerning such a huge property portfolio in the interview with Marta Ryczywolska.

Poznań City Center and Galeria ping centre. As far as Sopot is concerned, underground railway station, which PKP Katowicka are nearing completion, the the investment is starting; it will be carried started some time ago. There were tempo- construction of a new railway station out mainly by the city and Bałtycka Grupa rary problems stemming from the fact that in Sopot has started. Some time ago, Inwestycyjna. We, as a partner, stand a bit Budus, the former general contractor, had you revealed that you have a number of aside, but eventually we will get the railway to declared bankruptcy. We have already similar projects in plans. Where? station in return of the land we contributed chosen a new one. Currently, the process We are indeed finishing in Katowice. The to the project. of choosing the contractor is supervised by part supporting transportation is practically We are going to open the Integrated Public Procurement Office as it is a quite ready; we are waiting only for the comple- Transport Centre together with our part- big deal. When it is completed, we will be tion of the shopping centre. Poznań is go- ners in Cracow soon. It contains Galeria able to sign the contract. We hope that we ing to be ready by the end of the year. The Krakowska, our train platforms and the can come to terms with PKS in Olsztyn new railway station is ready and operating, Regional Bus Station. In the autumn, we and together develop a similar project there. what is left is the bus station and the shop- are going to finish the construction of the What about Bydgoszcz? The project in Bydgoszcz is in the final Wrocław Central stage of feasibility study and we are wait- ing for its results. There is also Szczecin among the projects subsidized by the EU. The city will probably move its part of the investment to the new EU budget perspective. We will develop the railway part so as to adapt it to the intentions of the city, so that they can be later joined and coordinated. We are also working on another EU project in Gliwice.

When will excavators enter the site of Warszawa Zachodnia railway station? What we are developing in Warszawa Zachodnia, together with HB Reavis, is the fist stage of making this area civilized. Now, there is only the railway station, which looks OK, but no one visits is, as it is hidden looking from the north, looking from ul. Tunelowa. It is small and does not service traffic from the south, i.e. Al. Jerozolimskie. Until 2014, there will be JUNE 2013 COVER STORY 39

a new railway station, which will service pursuant to the investment agreement, belong to us but to PKS, which had put suburban railway traffic. We are being ac- they still have the time to consider what it up for sale a few times; so far it has not cused that it is too small, but this is exactly they will build on the other side of the worked out. The rumour has it that the the way it was designed. First, because the tracks – maybe they are planning further place can house a conference centre and needs of our customers, i.e. passengers, office buildings there. We are going to talk there still will be a lot of space left for are changing. Second, in the suburban about it. other developments. There are also the railway traffic, people use mostly season city’s investments, which the city does tickets and do not use the railway station When will you start this not discuss with us. There is also the plan at all. Suburban railway traffic is a bit like investment? to lead a railway line under the tracks municipal transport: you run to the train, We must start the construction at the to connect the Ochota and Bemowo get in and ride home. No one stops to buy beginning of the next year. According to districts. And there is the project of the a ticket or even check what time does the the schedule, the new railway station is third line of the Warsaw Underground train leave. There are plans to reconstruct to be operative by the end of 2014. HB which, who knows, might be constructed train platforms by Grupa PKP PLK., but Reavis is close to getting the land devel- one day. All these will create a kind of probably in the next EU perspective in opment conditions decision. The first transportation melting pot in the area of about five years time. On the other side office building is to be completed a year Warszawa Zachodnia. of Warszawa Zachodnia, we own the land later, i.e. at the turn of 2015/2016. including ul. Tunelowa, where we plan to There are a number of investments un- A similar project is to start build a centre and the second railway sta- related to PKP which will be developed in Warszawa Gdańska railway station. tion to service long-distance railway traffic in the future. There is the bus station and Do you already have a private partner? from the north. HB Reavis will develop its a really ugly office building associated We are going to search for the partner office investment in two phases. However, with Warszawa Zachodnia. It doest not looking not only at the price but also at

Wrocław Central 40 COVER STORY june 2013

Jerozolimskie was planned. What are the development plans concerning this plot and what are the chances that it will be taken over? As far as the plot on Pl. Defilad square is concerned, we must first of all come to an agreement with the city. We are also in the middle of a discussion which, in cer- tain aspects, has ended up in court: who is the actual owner of the land at Pl. Defi- lad which is above the cross-city railway tunnel and our infrastructure. I think that a lot depends on the good will of the city and we hope we can come to terms; then, the procedures can be started. In my opinion, we must find private investors who will have the idea and the means to develop this plot on Pl. Defilad. It should not be difficult, as there are no claims of heirs of former owners. And there are no claims, as this land has always belonged to the state railways.

Main railway station, Katowice What about the plot in ul. Towarowa, which will remain other parameters: zoning, rate of return not far from the Arkadia shopping cen- after the Warsaw Railway Museum? on the investment, distribution of du- tre. This is a place for office and services The plot, on which the Railway Mu- ties, risks and future gains. We will assess investments, the residential sector does seum is located, is very attractive from the ideas and experience of those firms not seem a viable option for me, besides the commercial point of view. And we that make us offers. We have already got it is hard to talk about apartments next would like to develop it commercially. land development conditions decision to railway tracks. But we are not making We are very keen on having the Rail- for Warszawa Gdańskiej, but they are any final decisions here - we will find way Museum, but not necessary in this rather vague - they only determine the an idea to develop this land, which will very location. We have proposed some buildings’ footprints size. Therefore, we eventually provide us with a railway sta- alternative location, and we are again in will expect the investors to show some tion and profits from the investment. the court. We received the first instance creativity in terms of what is to be cre- judgement in our favour, but because we ated there. Nearby, we have Balmoral, Recently, PKP has applied for usu- are a railway company, we really would which is constructing residential and caption of the land above the cross-city like to come to terms with the museum. office buildings; other investors in the railway tunnel at Pl. Defilad square, in As far as the land is concerned, we have vicinity have many buildings as well; it is the place where a new frontage of Al. started some unofficial talks and some developers agree that a shopping centre Main railway station, Katowice would be the best. However, we do not know the detailed intention of the Jupiter shopping centre, and on the other side there are Złote Tarasy, and two enormous shopping centres nearby.

And a hotel across the street… Exactly, the market is really saturated. But maybe everything depends on the concept of the shopping centre to be constructed there? Anyway, it will cer- tainly be commercial property, although I do not exclude some residential develop- ments. The 19. Dzielnica housing estate will be our neighbour, after all.

Is it being created in cooperation with the developer as well, or are you simply selling the plot? We are thinking about it. When a commercial centre is involved, we prefer JUNE 2013 COVER STORY 41

partnership, because we must regain the We have 5 ha more and a holiday resort Yes, presently it is out of use. Before railway station and have control over on Wyspa Spichrzów island in Gdańsk. the crisis, Hines concluded an invest- what is going on there. If the develop- As for other jewels… In Wrocław in ul. ment agreement with PKP and wanted ment concept includes elements that must Sucha, next to the PKS and PKP sta- to develop a new office building there. be developed above the railway tracks, tions, there is a plot for office buildings. PKP emptied the building and then the we must think, just like in the case of Rodamco is going to develop a shopping crisis came. Hines – hard to blame them Warszawa Główna, whether some func- centre opposite. It is for sales. We would - did not carry out the agreement and tions, e.g. car park, cannot be moved be reaaally interested in selling Rondo it expired. We wonder what to do with above the tracks which are located in the Rodzińskiego in Katowice provided that it, most probably it will be put out to ditch and seem a perfect place to be cov- we find someone interested. tender. ered. To be honest, we have already had such a concept. In this case, our participa- Do you mean the 70-metres sky- And when will you announce ten- tion is recommended, as we would like to scraper in the vicinity of the Spodek ders for all these properties? know what is going on above the tracks. arena? On the other hand, if the plot is purely commercial, like the plot in ul. Chmielna, which we sold to HB Reavis last year, sales is also possible. Another example is 30 hectares next to Świebodzki Railway Station in Wrocław. Such a scale of the investment can be difficult to cope with at one time for even the largest developers, therefore we insist on keeping this land until we come to agreement with the Marshall of the Voivodeship and the city and can look for investors in particular projects together . If we divide a plot into smaller ones and sell them, we loose control over what is going on there. And free-for-all is pos- sible, even given the spatial development conditions. We would like to avoid that.

Coming back to the sale of land, last year HB Reavis purchased the plot in ul. Chmielna for PLN 171 million. Do you have any other attractive land strictly for sale? In Odolany we are trying to get land development conditions decision for residential buildings to be located on our land. I would not want to jinx it, but I hope we will get two land development conditions decisions and the land will be sold.

Is there any interest on the part of developers? Yes, there is. But it is hard to say how it will translate into offers. Much depends on these land development conditions decisions; what they will be like and for what and what do investors make of it. We will be selling smaller plots on a current basis as there are plenty of them since railway’s land is vast.

And out of Warsaw? In Gdańskm, PKP wanted to sell 4 ha in the vicinity of PGE Arena. Do you have any more jew- els like that up your sleeve? Jarosław Bator, Managing Director for Real Estate at PKP SA 42 COVER STORY JUNE 2013

This year. But from the business point of view we are not making and fire sale. If we decide it is worth for a property to wait two more years for better times, we will do so. If we decide that preparing a plot, e.g. getting land development condi- tions decision or demolishing buildings, will make it more attractive for investors, we will do so as well. As we are get- ting more specialised in PKP, we will be preparing these properties for sale in a more informed fashion. Every time we will make the decision: to sell as it is or to wait, because the difference we will gain is insignificant.

PKP still has property portfolio with an area of 105,000 hectares, worth approx. PLN 4 billion. Did you not sleep through the bull market? Maybe it is a bit too late? This is what I though when I did not work in PKP. Actually, PKP has been organising the legal status of properties for last 10 years. Some land was not used, but rather in the hands of PKP, which Wrocław Central, interiors closed the way to develop them. A lot has been done in order to clear up the legal situation. Now I can say that 78 percent pacie or Kielecczyzna. You would be while the top of the plot is covered by of our land has settled legal status, with surprised, but the division lines run along the railway station. And now it is being PKP being the perpetual usufructuary. the former borders of the partitioned appropriated - it must be appropriated so The rest prolongs because the procedure territories of Poland during the period that we can divide the land, separate the is not easy. In order to prepare a prop- of Partitions between the 18th-20th cen- railway tracks and then the fragment for erty in an institution such as PKP for the tury. The west of Poland is in order and development will remain. It will house market, many formalities must be com- the appropriation of land is practically public functions, namely a railway sta- pleted. The first thing is appropriation of finished. E.g. in Zachodniopomorkskie tion, maybe a car park, and certainly land. After we have appropriated it, we Voivodeship everything is completed. But there will be something left for com- can start dividing the property. We must Mazowieckie Voivodeship and the east of merce. separate the railway track from the land the country - there is still a lot of work to I think we are very close to coming to we do not need. be done. an agreement with the city, which would allow is to complete the whole procedure. And where else do you want to ap- Where exactly? propriate land apart from Pl. Defilad ? Near Warszawa Zachodnia for exam- In many places. There is lot to do in ple. There is a plot which has 43 hectares. The entire interview is available at Silesia, but also in Małopolska, Podkar- Most is covered by the railway tracks, www.TheCity.com.pl

Planned railway station in Sopot Planned railway station in Kraków JUNE 2013 FACE to face 43

We choose wisely

Even a year ago, we had to prove we are a reliable and financially stable partner when opening new shops. Nowadays, shopping centres make offers to us on their own, says Diana Paszkowska, Operating Director of Centro in the interview with Magdalena Fabijańczuk-Antkowicz.

Centro made its début in Poland opening its shop in Port Łódź in June 2011. Were all the plans carried out throughout those two years? The first opening, and what happened then, was a huge surprise for us. In 2011, we opened three shops – in Łódź, Białystok (Centrum Alfa) and in Wrocław (Magnolia Park). Interest in Centro shoes was such a big surprise for us that we have almost instantly decided on a major expansion the next year and we managed to open 55 new locations in 2012. Since the beginning of 2013 they were joined by stores in the shopping centres C.H. Atrium Targówek and Galeria MM Poznań.

Two shops in 2013, compared to 55 in the previous years is a significant slowdown. Why? We started really big, but not all locations are as good as we would like them to be. The time has come to verify plans and choose them more carefully. The market has changed and, to- gether with it, the position of our chain. A year or a year and half ago, we had to prove we were a reliable and financially stable partner when opening new shops. Nowadays, shopping centres make offers to us on their own.

Which locations turned out to ‚hit the spot’? A good shopping centre with high footfall also means high turnover for our shop. This simple correlation works, and I don’t think I will surprise anyone by saying that our shops in Manufaktura in Łódź, Galeria Dominikańska in Wrocław, Bonarka in Cracow and Wola Park in Warsaw are the most suc- cessful ones. Our location in Centrum Alfa Białystok, where 50 percent of turnover comes from customers from Belarus, is also a positive surprise for us. Diana Paszkowska, Operating Director of Centro Entering the Polish market, we wanted to analyse the poten- tial of smaller cities. We have opened a few shops in cities under 100,000 inhabitants and they are these less successful locations. Why do the young buy such shoes? Who is the target group of your products? There is a large group of young people, especially girls, who Centro was established in 2008, to a certain extent as an ad- like playing with fashion. They follow trends and novelties, and dition to the offer of Russian Centro Obuw; its offer is aimed in Centro they can purchase shoes fitting a particular creation mostly at young people. We sell products that are presented on for a party, because we sell such shoes for PLN 50–60. Today, fashion shows – our shoes are quite extravagant, original and these are primarily high heels decorated with jets, sequins or some models can be very sensuous. a skull motive. They sell much better than classics. 44 FACE to face JUNE 2013

One could say that the financial crisis was one of our allies and helped us to make the début. Young people do not want to resign from looking originally and interesting, and at the same We started really time they can’t afford a few pairs of shoes in a season, especially if they have to pay a few hundred zlotys for each. Brands such big, but not all as Centro are for them. locations are as What age are those young people? good as we would like The largest group of our customers is 17-35 years old. Image is very important to them. Therefore, we work on the recognisa- them to be. The time has bility of our brand, which unfortunately is still low. Getting back to our target group, it might be worth saying that come to verify plans the interior design in Centro shops is modelled after clubs – black and choose them more ceilings and floors, pink add-ons, pictogrammes, plenty of mirrors and comfortable poufs and a mirror ball under the ceiling. carefully. The market Centro is a Russian brand, which apart from Poland is has changed and, together also present in Vilnius, Riga and Ukraine. Do the same collec- tions sell equally well in all those countries, or do Polish cus- with it, the position of our tomers have different needs? chain. Poles choose more toned down models and colours. But there are also differences between regions of the country. For example, in Silesia, high heels with sequins sell really well. Ornamented, colourful shoes enjoy the greatest interest in the east of Poland, street in Warsaw. Centro has a really nice model of shopping while calmer models, such as moccasins and beige slippers on a stores by the streets - with an entrance pretending a boutique, 4-5-cm heel – in Warsaw. flowers in large pots and red carpet. However, first we have to see how the shop in Bydgoszcz turns out. How many shops do you intend to open by the end of 2013? Which streets in Warsaw do you take into account? Altogether, we are going to open 10 shops this year. In plans, Most certainly, it won’t be Mokotowska Street, where well- there are locations such as Poznań City Center, Atrium Felicity known designers and expensive brands open their boutiques. in Lublin and one shop in Cracow. Additionally, the Manage- There is practically no retail in Chmielna Street, therefore the ment Board agreed to open one shopping street venue in Byd- best place for us would be department stores in Marszałkowska goszcz. What I would really love to see is a store in a shopping Street in the centre of the city. n

Centro, Forum Gliwice JUNE 2013 COMMENTARY 45

Tomasz Jagiełło Jan Mroczka President of the Management Board of Helios CEO of Rank Progress There is room for another thousand Waste disposal an opportunity of cinema screens for business development We have investment plans concern- suited to local needs. We can build ing a number of new locations. facilities with processing power Currently, there are new shopping from 20,000 tonnes of waste. The centres under construction, which technology is provided by our part- will house our multiplexes, among ner – Waste to Energy Canada – an others in Nowy Sącz (Galeria experienced firm which has imple- Trzy Korony), Gdynia (Centrum mented its solutions in a number Handlowe Wzgórze), Kalisz (Galeria of places all over the world. Amber), Jelenia Góra (Galeria So far, there are 21 facilities Sudecka), Siedlce (Galeria S) and in the pipeline in Poland, and Łódź (Centrum Handlowo-Roz- general contractors have been rywkowe Sukcesja). The opening chosen for 5 of them. However, elios has been present in the date of each cinema depends on oland, pursuant to the regula- they will be only situated near Hmarket for two decades – in the construction works schedule in Ptions which entered into force large agglomerations. Smaller April we celebrated the twentieth shopping centres where we situate this year, must gradually move cities will be forced to transport anniversary of our chain existence. our multiplexes. The nearest open- from storing waste to its disposal their waste to those central We belong to the so-called Big ings are scheduled for the second or recycling. This duty falls upon facilities at expensive prices. We Three of the market of multiplexes half of this year. the local authorities, which so are offering a cheaper alterna- in Poland. By the end of the previ- In Poland, there are over one far are completely unprepared to tive. The construction cost is by ous year, we equalised, in terms of thousand screens available for the take on this obligation – currently approx. 20 percent lower than in the number of cinemas in Poland, customers. The market has a high in Poland, there is only one waste the case of a traditional installa- with the until-then-leader, Cinema development potential and there is disposal facility. The coming tions, and owing to the fact that City. We have 31 cinemas with still place for another thousand of changes haven’t been a secret for waste is transported over shorter a total number of 166 screens. screens. In the nearest years, the a long time; however, few entities distances, the transportation We are definitely the cinema mar- domination of multi-screen cin- have taken the effort to deal with costs are lower as well. ket leader in small and medium- emas integrated with shopping and this rather complicated topic. We In accordance with the current sized cities. In 15 from among 28 entertainment centres which are have noticed an opportunity to agreement, we are going to de- cities, in which we have our facili- fully digitalised and which use high develop business here. velop at least a few facilities across ties, Helios is the only active opera- quality equipment will continues We have been working on this Poland in 5 years, cooperating with tor of multi-screen cinemas. This is to increase. The further expansion project in Rank Recykling Energy the Canadian within joint venture the case e.g. with cinemas opened in this segment will result from for two years. We want to help formula. Currently, we are inten- in 2012 in Grudziądz, Tczew, the expectations of the market, urban and rural communes to sively working on three projects, Kędzierzyn-Koźle and Bełchatów. multiplexes suit the expectations of meet statutory requirements, by the one situated in Upper Silesia We are facing further development. an average customer the best. proposing modular installations being relatively big.

Przemysław Stasz spokesman of Służewiec Horse Race Track in Warsaw

Horse Race Track: wall to be renovated, graffiti to stay the wall surrounding the Służewiec the character of this place which without having consulting the local Horse Race Track. Currently, we are has become famous for Warsaw’s community and the representati- preparing the inventory, assessing street art. It is space where artists ves of the District hall of Ursynów. the scale of necessary funds and from all over Poland have been We are convinced that the artists drafting the renovation plan. We active for years, and we respect will understand the necessity for are waiting for specialists’ opinion this state of affairs. performing the thorough moder- on this matter. On the basis of the As the host of Służewiec Horse nisation and that we will together budget, which is being determined, Race Track we respect the legend determine all the details related we are going to consequently of the wall and its meaning for to the reconstruction of the wall restore the Wall; the holes will be Warsaw as one of the modern and its future shape. It is also an filled in and fragments requiring symbols of the capital, which has absolute necessity to pay respect conservation will be repaired. been created over the years. We to the fragment which memorises he revitalisation plans for the As for the graffiti on the Wall, it couldn’t make the decision about the heroic stance of the fighters in Tracing track include repair of is not our intention to change the future fate of part of works the Warsaw Uprising. 46 Investment market JUNE 2013

The most expensive Part of Cosmopolitan plots in Warsaw are back office building has been in the market sold The trustee in bankruptcy of the Kronotex based in Mielec, part firm „Wisła sp. z o.o. Spółka Koman- of an Austrian group Kronospan dytowa” (Wisła) has put it up for Worldwide, has purchased the sale. Its main assets include proper- office wing of Cosmopolitan for ties near Trzech Krzyży Square in PLN 20 million plus VAT. So far, Tacit Warsaw. Six years ago, they were Development has sold 20 percent purchased by Wisła for an aston- of space in the skyscraper; its next ishing amount of PLN 58 million. investments depend on the further Now, the whole firm is being sold results of the project. at a price three times cheaper.

The business being sold has the „Approx. 20 percent of space in perpetual usufruct right for the Cosmopolitan, both residential and properties at ul. Hoża 1A and Mo- office has already been sold or is kotowska 73, which include an unde- subject to the final phase of negotia- veloped plot at Hoża 1A with an area tion,” says Michał Borowski, CEO of 408 sqm and a developed plot at of Tacit Dewelopment. Apart from at ul. Hoża 1/3 and ul. Mokotowska 252 apartments, there are 7,000 sqm 73, with an area of 1,468 sqm together of commercial space in the skyscrap- with a residential building standing er. The lower, 5-storey office wing of on it, with floorage of 1,950 sqm. the skyscraper with an area of almost In 2007, Wisła purchased the per- 1,300 sqm has been just bought Kro- Rondo 1 petual usufruct right of these proper- notex from Mielec. It is part of the ties from Mardex (subsidiary of Za- Austrian group Kronospan World- chodni Fundusz Inwestycyjny NFI) wide, which operates in 25 countries BlackRock to take over for PLN 58 million net, which trans- all over the world, manufacturing MGPA lates into over 31,000 sqm per 1 sqm. wood-based panels. The firm paid BlackRock has announced it signed An apartment building with services, PLN 20 million (prior to VAT taxa- the final agreement concerning cost of which was estimated at nearly tion), approximately 17,000 sqm per overtaking of MGPA group of com- PLN 50 million, was to be developed a sqm. Kronotex confirmed the panies, whose fund owns, among others, the Rondo 1 skyscraper in on the purchased land. However, the purchase, but did not want to com- Warsaw. The deal is to be completed investment did not work out. ment on it. The firm did not disclose in Q3 2013. MGPA will disappear from Wisła is now in liquidation bank- whether its Polish headquarters will the market. ruptcy, and the trustee wants PLN 19 be situated in Warsaw, or whether million for it. However, properties new offices will be designated for „MGPA will be fully integrated owner by the firm are encumbered rent, or whether the space will serve with Blackrock Global Real Estate with multi-million mortgages in fa- some other purpose. More at www. and will change its name to Black- vour of Bank Zachodni WBK, which TheCity.com.pl rock RE. It will, however, not affect secured the loans that way. More at MGPA structures in Poland. Also www.TheCity.com.pl Polish assets of MGPA will remain in the portfolio,” informed Tom Bal- dock from Citigate Dewe Rogerson Torus has sold the last on behalf of MGPA. building of Arkońska BlackRock is one of the largest worldwide groups investing in and Business Park managing real estate assets worth The developer based in Gdańsk, almost USD 4 billion. Torus, has sold the final building being part of the office complex MGPA is an independent group of Arkońska Business Park in Gdańsk. companies (private equity) operat- ing in property markets in Europe Like the two previous ones it and in the Asia and Pacific region. It was purchased by a fund managed hires around 220 people in 13 offices. by PZU Asset Management. The The total value of assets under man- recently sold office building (A5) is agement of MGPA is approx. USD the third one of ABP (out of the five 12 billion. The firm develops and creating the complex) to be acquired manages projects in the office, retail, by the fund managed by PZU Asset industrial, residential and hospitality Management. The two previous ones sectors. MGPA was advised by Berk- (A3 and A4), were bought in May shire Capital Securities LLC. last year. Cosmopolitan JUNE 2013 OFFICES 47

In Q1 2013, the firm was granted the final occupancy permit for two investments in Warsaw: Zielona Do- lina I and Osiedle Światowida. In April, it got the building permit for a housing investment in the dis- trict of Wola in Warsaw. „Getting the building permit for the investment in ul. Kasprzaka in Wola District is of great importance for us. It will allow us to augment our offer with a prestigious project in a fantastic loca- tion. „Bliska Wola” will be the ultimate name of our mixed-use residential, services and retail complex,” says Małgorzata Szwarc-Sroka, Director of the Economic Division at J.W. Con- struction Holding. The project involves construction of over 3,000 residential apartments and of over 70,000 sqm of office, services and retail space. The first phase will include 153 apartments. The developer wants to start the second phase, including over 900 residential apartments in Q4 of 2013. The proj- Atrium Centrum ect will be developed under a special purpose vehicle J.W. Group sp. z o.o. 1 Polonia Property Fund says Daniel Pater and announces that S.K.A. The land for the investment will I will operate longer. starting another fund is also in plans. cover 8.1 hectare. The investment will The representative of Peakside Po- be developed in five phases. Possible further lonia Management denied rumours investments and about alleged demolition of buildings a new fund in the centre of Warsaw and replacing Warsaw: two towers them with new ones. The buildings „The activity of Polonia Property instead of Universam Fund LP (Polonia I) will probably of Polonia I are currently undergoing be prolonged for another three revitalisation and re-commercialisa- Grochów years,” said Daniel Pater, Head of tion. More at www.TheCity.com.pl Universam Grochów will be demol- Asset Management Polonia I. ished. Instead, a complex consisting of two connected, 16-storey tow- ers will be erected. Apartments, The properties belonging to the Building permit for retail units and offices will be fund are undergoing revitalisation 1st phase of great located inside. and intensive re-commercialisation, and Daniel Pater announces that the investment in Warsaw Universam at Rondo Wiatrac- firm is planning new acquisitions J.W. Construction Holding has been zna to is one of the landmarks of in the CEE region and opening of granted the building permit for the Grochów district in Warsaw. the 1st stage of the „Bliska Wola” a new fund. investment in ul. Kasprzaka in Constructed in 1977, it used to be Polonia I, whose assets are esti- Warsaw. a luxurious shopping centre at that mated for EUR 400 million, was first time. Nowadays, the three-storey expected to operate until August In Q1 2013, J.W. Construction „tin” pavilion is covered with rugged 2013; however due to market con- Holding started actions aiming at advertisements, but at the times when ditions this term will be probably starting development of eight resi- Poland used to be „People’s Republic prolonged. The final decision will dential projects in the nearest future. of Poland” it was delightfully mod- depend on market analyses. They include, among others, the in- ern. The building, owned by WSS The plans of the firm involve fur- vestment in ul. Kasprzaka in Warsaw, Społem, is still a place for retail. It is ther purchases as well. „Peakside is as well as the Millennium housing surrounded by a market, where any- an opportunistic investor, looking for estate in Katowice. These and fur- thing can be bought, starting from properties whose value can be in- ther housing projects in Warsaw and underwear to light bulbs. Universam, crease. We are interested in the Cen- in other Polish cities will allow to however, is going to be demolished, tral Europe region, especially Czech, maintain the plan of delivering over as its place will be taken by a modern Poland and Germany. We have sev- 6,000 residential apartments within mixed-use office, retail and residen- eral millions euros for investments,” two years. tial complex. In April, WSS Społem 48 OFFICES JUNE 2013

its basic elements correspond with the directions of the intersection. The eastern elevation is parallel to ul. Ziębicka, along al. Armii Krajowej its direction is limited by the cur- rent line of buildings. Both sides are linked by a gentle arch which accents the corner of the streets. According to Kaufland’s spokesman, the date of the start of the construction will be announced when negotiations with the firm’s head office in Germany come to an end.

The construction of new office building in Poznań has started Kasprzaka project, Warsaw According to portal codzienny- poznan.pl, a new six-storey office building is being developed in the signed the agreement with the prop- will take place in 2015. We will need district of Jeżyce in Poznań, next to erty development company - Dantex. this time to finish the design, get the the Central Railway Station. The firm is well-know in Warsaw for land development conditions deci- its residential investments „Dobra sion, and there still remains the infra- The office building being de- Wola” and „Dobrolin” in ul. Jana structure, and the issue of road access veloped at the intersection of ul. Kazimierza. At Rondo Wiatraczna, to be agreed upon with the city. Bukowińska and ul. Kraszewskiego the developer will build two 16-sto- Construction works will take about 2 in the centre of Poznań was named rey buildings linked with an 8-storey years,” the CEO of Dantex estimates. Nowe Jeżyce. The building will ground connector. The developer deliver 2,200 sqm of office space has already applied for the decision and 950 sqm of services space on the on environmental conditions of ap- Kaufland to build office ground floor. The level -1 will house proval of the investment. building in Wrocław to a car park. The office building will „We are still in the conceptual have 6-storeys, out of which five works stage,” says Marek Roefler, be its headquarters are designated for offices and shops. CEO of Dantex. „Both towers will The company which owns the Kau- Open space areas for rent have from constitute a single complex. The fland shops chain, will construct 60 to over 2,000 sqm, while the retail the new headquarters of the firm underground level will house a car in Wroclaw. The office building areas – from 60 sqm. park, two further storeys will be with an area of 16,300 sqm will be occupied by the services and retail developed on the intersection of part, a new Universam, one could ul. Ziębicka and al. Armii Krajowej. Bolero Office Point: the say. Above, there will be two other first office building by car park levels for the customers of Kaufland Polska Markety will start Universam, which will offer over 700 the construction of the building to the end of 2013 parking spaces. Storeys above will house the new headquarters of the Bolero Office Point, a complex house offices. The storeys starting company on the plot at ul. Ziębicka consisting of three office buildings from the fifth floor and above will is being developed in the district 31. Its architectural concept was of Włochy in Warsaw. The first house residential apartments. This created by the architectural studio phase of the investment will end solutions is the result of, i.a. financial Quarch based in Cracow. by the end of the year, and the first issues,” Marek Roefler describes the The main entrance to the build- tenant will move in January. project. The floorage of the entire ing facing al. Armii Krajowej is complex will total over 30,000 sqm. emphasised by a two-storey high The investment is being developed It is being designed by architects glassed niche . An additional accent is in three phases. The construction of from FS&P Arcus, which prepared provided by columns symmetrically the first office building on the plot at the designs of CH Promenada in the arranged on both sides, which are ul. Równoległa 4 will be completed by Gocław District, Karolkowa Busi- part of the support structure of the the end of the year. In the 1st phase, ness Park or Concept Tower in ul. building. The frontal façade, created 17,500 sqm will be developed, out of Grzybowska, among others. So far, by alternated aluminium window which 12,000 sqm are leasable space. they are only sketches. According to stripes and inter-windows stripes, The 7-storey building will have a fully Marek Roefler, the investment could is decorated with a Kaufland logo glassed façade, including a night illumi- start in two years time. „I think the placed above the entrance. The nation. The underground car park will commencement of the construction building was designed so as to make have 162 parking spaces. The entrance JUNE 2013 OFFICES 49

The agreement determines the lease terms of over 3,500 sqm of space with a possibility of extend- ing. Google has opened 3 offices in Poland so far: in Warsaw, Cracow and Wrocław. It moved into Warsaw Financial Center in 2009, initially taking 400 sqm.

New agreements in the GTC office complex in Cracow Globe Trade Centre S.A. (GTC) has concluded two lease agreements for space in Centrum Biurowe Koro- na in Cracow. Warsaw Spire One of the key tenants, IBM, has to the building will lead through an remaining buildings A and C respec- prolonged the lease agreement of elegant lobby. The leasable area of a tively in August and September 2013. 3,000 sqm. The group of tenants was typical office storey will be 1,600 sqm, The underground car park, located joined by an advertising and market- and each office will be protected by outside the buildings of the complex ing agency Event. access sensors. is to be finished in August as well. For the next 3 years, IBM will Works on the façade of the build- remain the tenant for 3,000 sqm of ing B will start in the second half of space in the Edison building, which Warsaw Spire: level zero June this year, and, in the case of the is part of Centrum Biurowe Korona in September buildings A and C in turn of Octo- in Cracow. Altogether, the firm leases ber/November 2013 and in January 14,500 sqm of office space in all three The building B of Warsaw Spire 2014. The investment will be com- buildings of the complex (Edison, reached the level zero and still goes up. The remaining buildings of missioned in 2015 (lower buildings in Galileo, Newton). the complex – A and C will reach the 2014). In September 2014, the build- Furthermore, the advertising and ground level respectively in August ing B will be handed over to the first marketing agency Event based in and September 2013. tenant – Frontex Agency, which will Cracow, has become the new ten- start preparing its offices. ant in Centrum Biurowe Korona, Currently, on the plot limited by leasing 500 sqm in the Galileo Grzybowska, Łucka, Towarowa and building. Wronia streets, the structure of the building B and the foundations of Google will stay longer in the building A are being constructed Warsaw Millward Brown and earthworks under the building C Google has prolonged the office moves to Wilanów are underway. The current schedule lease agreement in the Warsaw assumes the completion of works Financial Center building for ano- Office Park ther 10 years. on reaching the level 0 by the two Millward Brown has signed a lease agreement with Polnord Wiśniowy Business Park for 3,064 sqm in the office building B3 in Wilanów Office Park in Warsaw.

Millward Brown has leased an entire floor in the building B3 as well as storage space and parking spaces in Wilanów Office Park. The firm will move in by 1 November 2013 at the latest. Millward Brown (formerly SMG/KRC Poland) is one of the first research institutes in Poland. It deals with market research and surveys in the entire CEE region. Since 2000 it has been the member of the global Millward Brown International net- work. 50 RETAIL JUNE 2013

Mirbud to build for Mikuśkiewicz Mirbud has signed an agreement with Marek Mikuśkiewicz’s firm for the construction of two shopping and services centres in Nowy Dwór Mazowiecki. One of the centres will house a Marcpol supermarket.

The estimated value of the invest- ment is approx. PLN 36 million. The contract completion date is 24 months. Mirbud is acting primarily as the general contractor and devel- oper operating in all segments of the enter in Katowice. in enter construction sector. C Marek Mikuśkiewicz is the founder Supersam Katowice of the MarcPol retail chain. In 2006, ity ity

C Marek Mikuśkiewicz ranked 7th on Supersam in Katowice space GLA. The agreements, which the list of the 100 richest Poles by the have been concluded so far, cover „Wprost” magazine, and 65th among in Griffin’s portfolio around 60 percent of space. By the the 100 richest people of the CEE

Griffin Group has informed that end of April, the contract with ilesia region. the firm expanded its property port- Hochtief, the general contractor, was S folio with Supersam in Katowice. The value of the investment is ap- signed. According to the investment prox. PLN 50 million. schedule, the opening of Supersam Jones Lang LaSalle to will take place in 2015. More at manage another project An investment fund managed by www.TheCity.com.pl Griffin Real Estate (company belong- from elbfonds Develop- ment’s portfolio

ing to Griffin Group) has purchased for llianz the construction project of a shopping Four new centres in A Jones Lang LaSalle has been chosen centre at ul. Piotra Skargi 6 in Katowice the manager of another project by by Apsys Polska’s portfolio headed investors of consortium a by paid be to from Centrum Development & Invest- from the portfolio of elbfonds ments. A new Supersam will be created Apsys Polska has been chosen Development by Aerium to be the manager of there; it will continue the shopping four shopping centres situated in tradition of the location, which started Warsaw, Cracow, Łódź and Toruń. The firms is responsible for the in the 30s of the 20th century, with a Currently, Apsys already manages 18 operational management of the facil- market hall that was constructed there. shopping centres in Poland. ity, including technical and financial Within a few weeks time, the demoli- Apsys Polska increases the group supervision of lease agreements as tion of the market hall of Supersam of facilities it manages by four new well as caring about relations with in Katowice will start. The building centres: Galeria Bemowo in Warsaw, tenants of the centre. Centrum from the 30s of the 20th century will be Czyżyny in Cracow, Guliwer in Józefosław is the second facility fol- replaced by a modern shopping centre. Łódź and Bielawy in Toruń. The firm lowing Marcredo Ciechanów which New Supersam will have a total will take up managing new facilities belongs to elbfonds Development and of 21,000 sqm of retail and services in the second half of 2013. is managed by Jones Lang LaSalle. Centrum Józefosław was opened in September 2011 at ul. Geodetów 23 in Józefosław near Warsaw; it is a con- venience centre. The total leasable

Czyżyny in Cracow million 412 EUR Centrum Józefosław JUNE 2013 RETAIL 51

area of the centre is almost 4,000 sqm. Alain Ickovicshas informed that shopping and entertainment centre Among tenants, there are brands such both centres should be ready in 2015 with an area of 33,000 sqm. GLA with as Piotr i Paweł, a Rossmann beauty or 2016. a car park for 1,000 cars. In 2011, the supply store, a CCC footwear store value of the centre after opening was and a Pepco shop. estimated at EUR 15.2 million. Plaza Centers is going Plaza Centers also has a residential to deliver 3 centres in project in Łódź in its portfolio; it is GTC is going to apply 2015-2016 situated about 500 metres from Pi- for permits for two otrkowska street. The floorage of the According to the firm’s annual investment is 80,000 sqm, and the mar- new shopping centres report, Plaza Centers has planned ket value of the land together with the in Warsaw this years to deliver three shopping centres in Poland in the years 2015-2016. project is estimated at PLN 8.4 million. According to Alain Ickovics, Presi- The firm did not state, however, how dent of the Management Board of The document states that the Łódź long the investment will take. GTC, the firm is going to apply for Plaza centre is to be completed by building permits for two shopping centres in Wilanów and Białołęka in the end of 2015. The investment will Q2 or at the beginning of Q3 this year. provide approx. 35,000 sqm of leas- ITI sells Multikino able retail space and a car park with Vue Entertainment, Grupa ITI and “We assumed that we would apply 1,000 parking spaces. The start of the AREA Property Partners announced for them in Q1, but now we are think- construction was scheduled for 2014. that Vue Entertainment will ing rather about the end of Q2 or the The new retail facility will house over acquire 100 percent of shares of beginning of Q3,” said Alain Ickovics. 120 shops of Polish and international Multikino. He also informed that GTC is in talks brands, a supermarket, a food court concerning sales of some of its assets. and services area as well as an exten- The deal we take place after ob- Galeria Wilanów is to be built on sive entertainment area. Apart from taining the consent from the Polish a 7.5-hectare plot. Eventually, it will a 10-screen Cinema City, the facility Office of Competition and Consumer offer 76,500 sqm of lettable retail will house a games and attractions park Protection. Multikino opened its first space net. In the first phase, 60,000 Fantasy Park. The market value of the complex in Poland in Poznań in 1998 sqm will be developed, which is more project after its completion is estimated and is currently the second largest or less the size of Galeria Mokotów. at EUR 83 million. cinema multiplex operator in Poland. The cost of the investment is estimat- For the years 2015-2016, Plaza Cen- I manages a chain of 28 cinemas with ed at approx. PLN 680 million. ters scheduled delivering the centres 231 screens in 22 cities in Poland and The mixed-use shopping and Kielce Plaza and Leszno Plaza (16,000 two multiplexes with 15 screens in entertainment centre in Białołęka sqm GLA). The latter one will be Baltic countries. Vue Entertainment will have approx. 60,000 sqm of net worth EUR 26 million after launch. It is an operator and developer of multi- leasable space. GTC considers de- is going to house 70 shopping units and screen cinemas; it owns 116 cinemas veloping a project worth EUR 160 a car park with 450 parking spaces. with over 1,075 screens in Great million in two phases (consisting of Kielce Plaza will be developed on Britain, Germany, Ireland, Denmark, respectively 45,000 and 15,000 sqm). a 3-hectare plot; it will be a two-storey Portugal and Taiwan.

Planned shopping centre in Wilanów distric Arkadia has a new will be ta k en up by an RTV E uro A G D shop in the I nter Ik ea C entre Group shoppin g centre in L ublin. tenant: the firstB ering in Europe The tenants of the Arkadia shop- ping centre in Warsaw will be joined by the first store of Bering in Poland and Europe. The shop will take up 28 sqm and will be opened in June.

Bering is a watch and jewellery brand from Denmark. Until now, its products were sold in multibrand shops all over the world. For the first time in Europe it will be presented in a mono- brand store. The brand enters Poland through the boutique in Arkadia; since 2011 it has also been present in Polish shops offering watches. The Bering shop will be situated on the first floor

1,000 sqm 1,000 of the „Wisła” walkway. 52 WAREHOUSES JUNE 2013

Panattoni prolongs additional 1,800 sqm. Simba Toys, The second customer, PCMS, has lease agreements for the current client of the park, has leased 2,336 sqm of industrial and 30,000 sqm. increased the occupied space by 1,500 office space designated for contract sqm. logistics. Panattoni Europe has informed DSV Road, an operator in the about prolonging lease agree- ments for nearly 30,000 sqm. Thus, field of domestic and international the portfolio of regular custom- road transport shopping will stay in Essilor to stay in Żerań ers of the developer was joined by the park with the same area of 5,360 Park for next 11 years the following firms: Inter Cars, sqm. The second customer to stay which also increased occupied area in the logistics park in Pruszków Essilor, a manufacturer of correc- to 17,600 sqm and, with the same tive lenses has prolonged the lease area of 14,800 sqm it occupied previ- is JAS FBG S.A., which apart from agreement for warehouse and of- ously – Henkel. prolonging the contract has also fice space in Żerań Park I in Warsaw. increased the space occupied by 1,800 Alltogether, the firm leased over Inter Cars will stay in Panattoni sqm and currently uses 7,014 sqm. 7,000 sqm. The agreement will ter- Park Mysłowice. Previosuly, the Another customer of the park, Simba minate in 2014. firm occupied almost 15,000 sqm, Toys Polska, has leased additional and together with prolonging the 1,500 sqm. Panattoni Park Pruszków The Polish branch of Essilor has agreement, the customer decided on is a complex of three buildings with been leasing 5,000 sqm in Żerań Park. another 2,800 sqm, alltogether leasing a total area of 7,900 sqm. According to the new agreement over 17,600 sqm. which will be in force until 2024, Henkel, a manufacturer of con- the firm has increased its demand by sumer brands and industrial technol- Two new tenants additional 2,000 sqm of space in this ogies, has prolonged the lease agree- in Europolis Park Błonie location. Heitman is the owner of ment for the previously occupied the facility managed by AIG/Lincoln 14,800 sqm in Panattoni Park Poznań Over 7,000 sqm of industrial and of- Polska. fice space as well as cold-storage II. Space is being used as a modern space in Europolis Park Błonie near logistics centre for cosmetics, con- Warsaw were rented by Green Fac- sumer adhesives and construction tory Logistics and PCMS Sp z o. o. North-West Logistic chemicals. Park: Hall A fully let, Green Factory Logistics has leased 4,700 sqm altogether, including 3,400 construction of Hall B to Deals for over 13,000 sqm of cold-storage space, 576 sqm of start in September sqm in industrial park warehouse space and 476 sqm of of- Tenants of Hall A at North-West Lo- fice space. Since the last year, the ten- gistic Park in Szczecin were joined by in Pruszków ant has been occupying 2,725 sqm of the third tenant, which means that the facility is now 100 percent let. Panattoni Europe has signed three industrial and office space in the facil- lease agreements in Panattoni Park ity. Green Factory Logistics is part of Pruszków, for a total of 13,800 sqm. Green Factory group - a manufacturer The space was leased by InCom and distributor of fruit and vegetables, Polska – a Spanish manufacturer of Two firms prolonged their agree- dealing with full logistic services re- components for wind power plants, ments: DSV Road and JAS FBG lated to products which require proper which has taken up 2,000 sqm. The new S.A., which at the same time leased storage and shipping temperature. tenant moved its production lines from

this will be the area of a Komputroni k warehouse in P oznań. Goleniów to Szczecin. Hall A with an Europilis Park Błonie area of 6,850 sqm will be handed over to tenants by the end of May. Currently, works related to obtain- ing occupancy permits for Hall A of North-West Logistic Park in Szc- zecin are underway. Apart from the Spanish firm InCom Polska, among tenants in Hall A there will be an alcohol distribution chains - Premium Distributors and IQ Metal Polska, which operates in the metal processing industry. The construc- tion of the next Hall B, with an area of 14,000 sqm is to start in September. Negotiations with entities interested in leasing are underway. North-West Logistic Park is the investor of the complex whose construction started in

4,000 sqm 4,000 the autumn 2012. JUNE 2013 HOTELS 53

of a pine forest growing on Baltic Sea dunes; the upper storeys will provide an extensive panorama of the sea, the Hel Peninsula, the port and the mari- na. Broadway Malyan is responsible for architectural concept and interior design of the hotel.

Lipki Park to be erected in Zakopane The complex, consisting of five build- ings as well as a uncovered swim- ming pool, a restaurant and a mini SPA, will be constructed in Zakopane. Zamek Horeszków MC Real Property is the developer of the property, Sun & Snow is respon- sible for leasing and sales of apart- to remedy it by rebuilding the brid- ments and hotel rooms. Ruined „Zamek ge connecting the promontory with Horeszów” on the Vistula the mainland. The bridge used to be Lipki Park Zakopane is a new to become a luxurious there, its ruins lie under water, but we development on the hospitality castle plan to recreate this connection,” says property map in Poland. Located in Magdalena Kardaszewicz. The investor ul. Struga, the centre consists of five The ruined granary from the 19th century, located in the fork of the carefully estimated that the rebuilt buildings built in traditional Polish Vistula and the Narwia Rivers is Zamek Horeszków may be launched highlands fashion and will offer the going to be revitalised. The historic in five years time, i.e. in 2018. „So far, investors and guests apartments in building, known as „Zamek Horesz- we have started preparing the site and three apartment buildings and two ków” (Horeszków Castle) will be transformed into a five-star hotel. begun preliminary talks with the pro- hotel buildings. Residents will be able The investor has already started pre- vince monument conservation officer to use an uncovered swimming pool, paring the site and making arrange- - we are cleaning the site, sorting the a restaurant, a fireplace room and a ments with the monument conserva- greenery and bringing in sand to level mini SPA. The first apartment buil- tion officer. the land,” says Magdalena Kardasze- ding has been already built and fully The derelict building dating back to wicz. „Currently we are discussing the sold. The construction of the two re- 1844 is the most picturesque ruin in the concept with the monument conserva- maining apartment buildings and the area of Warsaw. The building starred tion officer who will have the final say is the amount for which Grupa O rbis sold all its shares in its subsidiary O rbis T ransport. hotel part will start in H2 2013. The as the Horeszko Castle in Andrzej on the design. Since we do not have average gross price is PLN 10,000 Wajda’s film adaptation of „Pan Ta- final permits and the consent from the for 1 sqm of space in shell units. The deusz”. Three years ago, a local deve- conservation officer, it is hard to say floorage of the hotel rooms starts loper, Banaszek Nieruchomości, has e.g. how big the project will be,” she from 25 sqm, and of the apartments purchased the building from the city explains. from 40 sqm. of Nowy Dwór Mazowiecki for PLN 1.2 million. Now it plans to invest in it and transform it into a five-star hotel Gwiazda Morza to be Novotel in Łódź launched with a conference centre. „The project built in Władysławowo In May, a four-star Novotel hotel, assumes that conference rooms will developed by Echo Investment in the A four-star hotel „Gwiazda Morza” hold around a thousand people. This centre of Łódź was opened. will be constructed in Władysławo- historical part will be restored to the wo, a Baltic Sea resort situated 60 km original state in cooperation with the north from Tri-City. Gwiazda Morza, Hotel Novotel Łódź Centrum is monument conservation officer, and limited joint-stock partnership an 11-storey building situated in al. the interior will be adapted to serve seated in Tri-City is the developer of Piłsudskiego. The building’s area is as a hotel. A new glassed part will be the project. almost 7,300 sqm, covered by 161 added. We want to preserve the histo- air-conditioned rooms (including rical value of the property. The new The building will be the central business, twin, room for handicapped part will house lofts, nearby we plan- element of the complex consisting of and apartments), as well as conferen- ned a marina for yachts and a landing holiday apartments and a hotel. The million 3 ce rooms, a bar, a fitness club and a pad for helicopters,” says Magdalena four-star hotel, apart from 120 rooms restaurant. The hotel offers 350 beds. Kardaszewicz from Banaszek Nieru- and large condo apartments overlo- The architectural studio Biuro chomości. The access to the granary is oking the sea, will provide its guests Architektoniczne Litoborski & Mar- currently impeded; the historic buil- with the possibility of using a spa, a ciniak based in Poznań is the main ding is surrounded by water on three swimming pool, conference rooms LN designed of the investment. This is sides, and the only road leads through and a designer restaurant. The buil- another hotel building developed by military training grounds. „We want ding is being developed on the edge P Echo Investment. 54 TRANSFERS JUNE 2013

WOMEN GET PROMOTED IN DTZ

BARBARA PRZESMYCKA HAS BEEN APPOINTED DIRECTOR OF OFFICE AGENCY, KAMILA WYKROTA – HEAD OF CONSULTING & RESEARCH AND EWA DUSZYŃSKA MALINOWSKA – ASSOCIATE DIRECTOR OFFICE AGENCY.

Barbara Przesmycka took the position of Director of Offi ce Agency, DTZ. She joined the company 9 years ago and has been an Associate Director for 6 years. She was involved in a few major deals in the offi ce market in Poland, representing among others, T-Mobile (approx. 27,000 sqm). From now on, Barbara Przesmycka will supervise teams responsible for Tenant Representation and Landlord Repre- sentation as well as for Global Corporate Services. Kamila Wykrota has been appointed Head of Consulting & Research, DTZ. Kamila Wykrota joined the ream in 2004 and has over 15 years of experience in the property market and the banking and fi nancial sector. Kamila Wykrota advised, among others, in a M&A transaction in consolidation of companies belonging to the State Treasury, preparing investment portfolio strategies and IPO strategies. She provides business and strategic consulting services in the real property market. Ewa Duszyńska Malinowska took the position of Associate Director, Offi ce Agency, DTZ. She joined DTZ in 2006. Taking the new post, she will take up the responsibility for projects of global clients of DTZ in the Polish market. Ewa Duszyńska has represented clients such as: Hewlett Packard (a total of trans- actions – 9,000 sqm in Warsaw and Wrocław), MTV Viacom, Tebodin – SAP Project, Bank Handlowy w Warszawie S.A., HSBC, Coty Polska.

Globe Trade Center Board of Directors at Esytyt Investments at Faculty of Administration in the fi eld has a new CEO & Management Ltd. of Administration; she also completed Postgraduate Studies in Business Man- THE SUPERVISORY BOARD OF GLOBE TRADE agement and HR at the Department of CENTER APPOINTED ALAIN ICKOVICS FOR THE From Immofi nanz to CBRE Administration. POSITION OF THE PRESIDENT OF THE MAN- AGEMENT BOARD, EFFECTIVE SINCE 1 JUNE. WALTER WÖLFLER TOOK THE POSITION OF HEAD OF RETAIL, CENTRAL & EASTERN EU- A change on the positi on of Previously, Alain Ickovics acted as the Chair- ROPE (CEE) IN CBRE. man of the Supervisory Board of Globe Trade the CEO of Czerwona Torebka Center. He is to resign from that position until Walter Wölfl er will 31 May. His positions will be taken by Shouky be responsible for PAWEŁ CISZEK HAS BEEN APPOINTED AS THE Oren, who has been chosen the new Chair- the development of CEO OF „CZERWONA TOREBKA” SA. HE RE- man by the Supervisory Board. the retail sector in PLACED IRENEUSZ KAZIMIERCZYK, WHO WILL In the years 1994-2002 Alain Ickovics was Austria, Russia and BE RESPONSIBLE FOR THE DEVELOPMENT OF the President of the Management Board other countries of the OVERTAKEN COMPANY MERLIN.PL SA FROM of Globe Trade Centre, and since 2002, region. Previously, he NOW ON. he has been Supervisory Board Member. worked as Head of In 2013 he became t he Chairman of GTC Retail Developments for Immofi nanz Group. The Supervisory Supervisory Board. He was responsible, among others, for the Board of „Czerwona He graduated at Israeli University of Technolo- expansion of Silesia City Center in Poland Torebka” SA entrusted gy, where he was awarded BSc title in 1982; in and Maritimo Constanta in Romania. Paweł Ciszek with the 1984 he got the MBA diploma from Graduate position of the Chair- School of Business at the Columbia University. man of the Group In the years 1984-1990 he was the Vice- New Chairman of the Management Board at President of Citibank N.A. in New York. From the expanding chain of 1990 to 2001 he was the Managing Director Management Board at Resbud strip malls. Paweł Ciszek joined Czerwona at Talladium International Investments N.V. Torebka fi ve years ago. Lately, as the and Development Sources International S.A. THE MANAGEMENT BOARD OF RESBUD BASED Director of the Operations Department, he In 2002 he was nominated for the Supervisory IN RZESZÓW HAS INFORMED THAT, DUE TO was responsible for the commercialisation Board Member at TBIH Financial Services THE RESIGNATION OF THE PREVIOUS CHAIR- of retail space in constructed buildings. Group N.V., and he held this position till 2011. MAN OF THE MANAGEMENT BOARD OF THE Paweł Ciszek has replaced Ireneusz In the years 2006-2012 he was the President COMPANY – ANNA SOBOL, ANNA KAJKOWSKA Kazimierczyk on the position of the of the Board of Kardan N.V. and a member of HAS BEEN APPOINTED TO REPLACE HER. President of Czerwona Torebka; Ireneusz management or supervisory boards of many Kazimierczyk will now be responsible for companies from the Kardan group. Since Anna Kajkowska graduated from Pawel the development of a recently overtaken 2009, he is also acting as a Member of the Wlodkowic University College in Płock Merlin.pl SA. Business in the City

nr 06/(28) czerwiec 2012 ISSN 2081-1683 Cena 40 PLN / 10 Euro (w tym 8% VAT) 11/(22) grudzień 2011 2011 grudzień 11/(22) 06/(28) czerwiec czerwiec 06/(28)

2012 THE I

MAGAZYN NIERUCHOMOŚCIC TKOMERCYJNYCHY e¸ konomia scieRa sie¸

z ekologia¸ Retail The CiTy Business Forum Rozpoczyna¸ pogon – doing business in real estate za ceRtyfikatami

The CiTy powieRzchnie biuRowe THE ENGLISH i centRa logistyczne VERSION40 na Rynkach Regionalnych Commercial real estate magazine FROM PAGE THECITY w polsce

Już wkrótce Almanach Centrów Handlowych – więcej informacji na stronach 6 – 7 T H News, interviews, reports, analyses OKLADKA zcerwiec.indd 1 2012-06-10 20:56:51 E C I T Y Almanach2012 centrów handlowych w Polsce alManac oF shoPPInG centres ISSN 2081-1683 c e n a 9 8 (w tym 8% VAT) m l A A N A e c h c T N h w ó r N A h c y w o l d The ALmAnAC oF shoPPinG CenTres 2 1 0 2 A /

m l The PolISh A N A Yearbook, a compendium of knowledge about

c CommerCIAl

o S F

o h REAL ESTATE G N I P P the situation of retail property in Poland REVIEW e c ISSN 2081-1683 (w tym 8% VAT) T N BOOKCena 98 e r 2 1 0 2 S

Partnerzy merytoryczni / Contents Partners Partner strategiczny / Strategic Partner

Sponsorzy / Sponsors Patroni honorowi / Honorary Partners

OKLADKA 2012 NOWA.indd 1 2012-09-26 01:27:58 ProPerTy BooK The only complete guide on the market PROPERTY BOOK that presents new investments in commercial 3 1 0 2 real estate in Poland – shopping centres, THECITY Partnerzy Merytoryczni / Contents Partners Partner REAL ESTATE ISSN 2081-1683 Cena 98 PLN (w tym 8% VAT) 01/ 2012 offices, warehouses ® ProPerty FINaNCINg 001 okladka RER 2013.indd 1 2013-02-06 17:34:07 in PolAnd FinAnsowAnie nieruchomości komercyjnych

Regulacje ProPerTy FinAnCinG in PoLAnd pRawne i podatkowe Yearbook presenting sources of funding due diligence nieRuchomości real estate investments, legal regulations StRategie finanSowania and methods of tax optimisation

OKLADKA.indd 1 2012-04-26 23:52:42 of real estate ventures

PorTAL And dAiLy newsLeTTer Latest information, opinions and comments from the market

Property Media Group tel. +48 22 851 03 05 [email protected] www.thecity.com.pl

78 transfery.indd 79 2013-04-08 20:28:42 the international

retail property market

13-15 NOVEMBER 2013 Cannes - France 3 days of exhibition, conference and networking to build the future of retail

8,200 participants 69 countries 2,300 international developers & owners 2,400 retailers 340 investment companies 90 local authorities

Join us at MaPiC 2013 www.MaPiC.CoM

200-260 MAPIC GEN.indd 1 10/04/13 10:55