f-AŃSTWO\V A OPERA \VE \VROC::. A W I U
CARL MILLOCKER STUDENT • ZEBRAK DYREKTOR I KIEROWNIK ARTYSTYCZNY CARL MILLOCKER • STUDENT ZEBRAK (Der Bettelstudent) Operetka w 2 aktach Libretto: F. Camillo Zell i Richard Genee Tłumaczenie tekstów śpiewanych: Krystyna Chudowolska Tłumaczenie prozy: r. s. Kierownictwo muzyczne: ROBERT SATANOWSRI Inscenizacja i reżyseria: Dekoracje: FRANK de QUELL (Włochy ) MAREK DOBROWOLSRI Choreografia: Kostiumy: HERBERT SCHUBERT (RFN) IRENA BIEGAŃSKA Kierownik chóru: GRAŻYNA IKOWSKA Asystent reżysera: VVspółpraca dyrygencka: Feliks Tarnawski Bogdan Hoffmann Urszula Walczak Lucjan Laprus Asystent choreografa: Asystent ~cenografa: ""CARL MILLOCKER Emil Wesołowski Zbigniew Pośko ~Ą Premiera MAJ 1980 r. ,. " ROBERT SATANOWSKI FRANK DE QUELL Wangenheim - JERZY KWOLEK (art. chóru) OBSADA: Richthofen _ oficerowie sascy - MARIAN SZPAK (art. chóru) Schweinitz Palmatica - HALINA SŁONIOWSKA --- hrabina Nowalska URSZULA WALCZAK Henri ci - JAN DUKSZTA (art. chóru) JOLANTA ZIELIŃSKA Burmistrz - ROMAN GRZESIK (art. chóru) TADEUSZ WOJNAROWICZ (art. chóru) Laura - URSZULA HOŁUBOWSKA DANUTA PAZIUKÓWNA - jej córki ANNA WITKOWSKA Onoufrie - ALEKSANDRA NIKONOW (art. chóru) - ELŻBIETA PAL Kotlistka - ELŻBIETA BEGA Bronisława KRYSTYNA TYBURWOSKA MARIANNA WUDARSKA (art. chóru) JOLANTA ŻMURKO soliści baletu: - MIECzySt,AW MILUN Alicja Jaskóła, Krystyna Kosarewicz, Maria Kijak, Ewa Lewandowska, Alicja Lickie Ollendorf wicz, Anna Staszak, Beata Starczewska, Ewa Zając, Waldemar Karst, Franciszek Komendant Krakowa STANISŁAW STOJEK JANUSZ WOLNY Knapik, Witold Krasuski, Janusz Łaznowski, Zbigniew Owczarzak, Emil Wesołowski, oraz koryfeje i zespół baletowy, - TADEUSZ GALCZUK Jan Janicki Chór i orkiestra Państwowej Opery we Wrocławiu student Uniwersytetu WIESŁAW PIETRZAI( Jagi e lloński e go w Krakowie JAN ZAKRZEWSKI Szymon Rymanowicz - MARIUSZ MAJEWSKI Dyryguje: student Uniwersytetu ROBERT WORONIECKI ROBERT SATANOWSKI Jagi e lloń ski e go w Krakowie JANUSZ ZIPSER BOGDAN HOFFMANN LUCJAN LAPRUS Enterich - LUDWIK MIKA; Komendant w i ę zienia JÓZEF WALCZAK Przygotowanie zespołów wokalnych: Zofia Urbanyi-Krasnodębska - LUDWIK MIKA Piffke Przygotowanie solistów: Łucja Boguszyńska, Barbara Jakóbczak, Maria Kaczoruk, - klucznicy więzienia WIESŁAW PIETRZAK Maria Kowalewska. JÓZEF WALCZAK lspicjenci: Andrzej Kaperwas, Franciszek Warliński . Puffke - ANTONIBOGUCKI KRZYSZTOF SITARSKI retkowego, pis z ącego mu zykę „rozrywkową", miały DLACZEGO pr emierę na scenie s p ecjali zu jącej się w insceniza cjach operetkowych - a zatem „szufladkuje się" te „STUDENT ŻEBRAK"? dz ieła pod r o zdział „operetka" ... A z kolei: „S łu żąca panią" Pergolesiego, „Bastien i Bastienne", „Up:·owadzenie z Seraju", „Dyrektor teatru" Mozarta, „Włoszka w Algerze" i „Turek w M ożna odpowiedzieć na to pytanie jednym zda Itali'' Rossiniego (aby nie wyrwać się z „Cyrulikiem niem: Sewilskim"?), „Napój miłosny" Donizettiego, „Marta" ponieważ jest to jedna z najwartościowszych po F lotowa, „ Wesołe kumoszki z \.Yindsoru" Nicolaia, zycji literatury operetkowej ... „Nędza u szczęś l iwona" Kamieńskiego, „Krakowiacy Operetkowej? i górale" Stefaniego, „Flis", „Verbum Nobile" Mo I tu już wkradają się wątpliwości „natury formal niuszki, „Sprzedana narzeczona" Smetany, „Casano• nej''. va" Różyckiego, „Czterech gburów" Wolf-Ferrariego Zwyczaj, tradycja, przyzwyczajenie, autorzy ... strzelam, nie wysilając się, z pamięci jedną nazwę „przewodników", każą niektóre muzyczne dzieła tea po drugiej - czy nie są to dzieła, znajdujące się na tralne klasyfikować w dziale „operetki" (z podkre pograniczu owego umownego przedziału, za którym śleniem, że są to tzw. „operetki klasyczne"), podczas znajduje się j u ż kraina „lekkomyślnej siostry opery"? gdy zarówno wartość muzyczna, jak i struktura Pojęc i e dz i eła operetkowego opiera się na pew utworu a także stopień tr u dności wykonania wokal nych formalnych wymogach - przeplatanie akcji nego jak i instrumentalnego predysponują te dzieła dramatycznej mówionej prozą akcją muzyczną i wo do działu opery komicznej ... kalną, liczne arie, ansamble, sceny baletowe, niekie Opera komiczna - klasyczna operetka - Sing dy stosowane jedynie w charakterze muzycznych i spiel - czy to nie wszystko jedno do jakiej „szuflad wizualnych ozdobników, „melodramy" i „Nachtanze", ki" włożymy dzieło muzyczno-teatralne, które żyje często stosowany schemat dramatyczny dwóch par własnym, indywidualnym i niepowtarzalnym życiem amantów - pary lirycznej i pary charakterystycznej, artystycznym? „Piękna Helena", „Orfeusz w piekle", przewaga rytmów tanecznych itd... to cechy szanu i „Rycerz Sinobrody", „Zemsta Nietoperza", „Noc w jącej się operetki. Czyż jednak w cytowanej przed Wenecji" i „Baron Cygański", „Piękna Galatea", chwilą liście słynnych oper komicznych nie znajdzie „Fatinitza" i „Boccaccio", „Student Żebrak" i „Gas• my tych właśn i e cech charakterystycznych, które parone", „Dzwony Kornewilskie", „Mikado", „Gej• mają być monopolem gatunku muzycznego zwanego sza", „Córka pani Angot", „Polska krew", „Wesoła operetką? wdówka", „Carewicz" i „Kraina uśmiechu", „Księ Bernard Grun wybitny teoretyk, kompozytor, dy Typowy obrazek z niezwykle modnych w czasach Straus:;::i, Suppego i Milli.ickera koncertów ogródkowych: Johann Straus · pro wadzi .,,·oią kapelę na Wystawie Światowej ,,. Wiedniu w 1873 r. żniczka czardasza" itd. itd - można by wyliczyć rygent, autor licznych dzieł krytycznych o teatrze całą litanię „klasycznych operetek" Offenbacha, muzycznym, powiada w swojej książce „Kulturge• - Audrana, Straussa, Suppego, Millockera, Zellera, schichte der Operette", że operetka jest osobliwą i Rosalindę, Gardefeu i Metellę, „gene!·ała Buma Przy tym wszystkim - a może właś ni e dlatego - i pułkownika Żupana, Lecocq' a, Planq uetta, J ohnes' a, Sullivana, Lehara, mieszanką partii śpiewanych, mówionych i tanecz Ollendorfa, S:nobrodego Fals dzieło op2retkowe wymaga znakomitego wykonaw Kalmana, Frimmla itp. kolekcję wielkich, przepełnio nych, przyjmowanych na skutek „cichej zmowy ' cappę i Froscha za pełnowartościO\\·e i realistyczne stwa - zarówno muzycznego - ze strony wszystkich postacie teatralne, stanowi najwymowniejszy dowód nych świetną muz yką widowisk teatralnych, granych między wykonawcami i słuchaczami, jako pełna zespołów instrumentalnych, wokalnych, tanecznych, dramaturgicznej witalności tego gatunku ... ". C yt uję na najczcigodniejszych scenach operowych świata, i zamknięta w sobie forma rozrywki. „W operze po ze strony solistów, jak i wykonawstwa wokalnego, tu zdanie Gruna (z książki „Dzieje Operetki" w tłu pod dyrekcją znakomitych mistrzów batuty, z udzia waga tematu i związana z nią liryczno-epicka rozle aktorskiego a także - nie zapominajmy o tym - maczeniu Lucjana Kydryńskiego), gdyż wydaje mi łem najsłynniejszych śpiewaków operowych ... głość realizacji, maskują tę osobliwość C..), powsze precyzycyjnej i bogatej realizacji technicznej na się, iż ujął specyfikę Operetki to są czy opery komiczne? Napisane zo chny realizm roześmianej operetki ukazuje ją tym on bardzo trafnie teatralnej scenie i na jej zapleczu, gdyż feeria i tempo spekta struktury i szczególnej logiki „realizmu" d zieła ope stały przez kompozytora uważanego za muzyka ope- dobitniej. Fakt, że mimo to uznajemy Eisensteina klu operetkowego decydują również o wartości i suk retkowego. cesie przedstawienia. najpełniejszą formę artystyc-ną o dziewczętach spotkanych „w podróży" i jego oś i) Dlatego uzyskJ wyrzucałem go migiem na ulicę. Takiej metody ob ją dzieła w wiadczyny, wyznanie miłości Jana - to wybrane operetkowe (te tzw. klasyc:-ne) realirn ZŁOTNIK WIEDEŃSKIEJ rabiania szlachetnych metali nigdy dotąd nie stoso cjach podjętych przez duże i dośw i ad::zone teat:y spośród wielu pięknych fragmentów przykłady arii, OPERETKI wano w całym szlachetnym cechu wiedeńskich złot operowe, d ysponujące odpowiednimi z e społami o:- stanowiących nie tylko popisy wokalne dla dysponu ników. A ponieważ ojciec mój jął żywić uzasadnione kiestralnymi, chóralnymi, tanecznymi, odpowiednio jących dużym wolumenem, szeroką skalą i dobrą S iedziałem w ojcowskim warsztacie, a gdy mi się wątpliwości, czy dzięki tej metodzie warsztat jego technicznie wyposażoną sceną, zasceniem i warszta techniką wokalną śpiewaków, lecz również melodyj który z owych złotych łańcuszków nie od razu udawał, rozkwitnie, wyrządził zarówno sobie, jak i sztuce tami i - co najv.·ażniejsze - odpowiednim zespołem ny tekst, pozostający długo w pamięci słuchaczy ... solistów - śpiewaków - aktorów, zarówno liry I jeszcze libretto oryginalne i pełne niespodzie cznych jak i charakterystycznych. wanych zdarzeń, rozgrywających się w jakże interesu Operetka klasycrna jest bez wątpienia trudnym jącym okresie historycznym, interesującym szcze egzaminem i wielką szkołą - „gimnastyką" muzy gólnie dla publiczności polskiej, gdyż mówiącym czną, akto:-ską, ruchową dla całego z e~ połu artysty o niezwykłym odcinku czasu w dziejach naszej ojczy czr:ego i technicznego teatru .. . zny. Akcja rozgrywa się z rzadką w librettach ope Ale ,v,racajmy do naszego „Skd:mta Żebraka" : retkowych konsekwencją i obok niecodzienności Pow~cdzidiśmy już, że ocok „Zemsty Nietoperza", przedstawionych wydarzeń jest także wykładnikiem „Nocy w Wenecji", „Boccaccia" - „Bettelst"Jdent" nieprzemijającego· patriotyzmu Polaków„. Millocke ·a ;-aj mu je c:ołową pozycję wśród najren Wszystkie te cechy składają się na wartościową niejszych dz'eł klasyc:-nej literatury wiedeński e 130 całość, na bogate w muzykę i akcję sceniczną wido teatru muzyczne::;o. - Partytura Millock'.:!ra p s.mn wisko, będące ozdobą repertuaru wielu czołowych dla specjalimjące:=-o się w wielkich ~pektaklach cpc teatrów operowych świata, stanowiące temat do pro retko-.vych i oper kom:cznych Teatru nad Wieną, dla gramów telewizyjnych i filmów muzycznych, których zespołu p::-owad:::oncgo r~ką samego kompozyto:-a, :·o twórcy co raz częściej sięgają po dzieła kompozyto stała ~konstruowana z rzadkm w dziełach operetko rów klasycznych operetek. wych rozmach'2m: duża o::-kicstra sym:oniczna ma do Camil Saint-Saens nazwał operetkę zbłąkaną na spełnienia trudne i odpowiedzialne zadanie, charak manowce córką opery, „choć nie oznacza to bynaj terystyczną dla Millockera „ludowość" brzmienia poJ mniej - dorzucił - że córki, które zbłądziły na ma kreśla w czasie zabawy na rynku krakowskim do nowce, są mniej urocze.„" datkowa kapela na scenie. Liczne i trudno napisane Wojciech Dzieduszycki sceny ansamblowe wymagają od całego zespołu soli stów wielkiej muzykalności i sprawności wokalnej, podobnie partie :::hóralne pisane są w stylu operowym (np. w I akcie chór kobiet, chóry w scenie na rynku krakowskim, skomplikowane finały) i stawiają przed zespołami chóralnymi niełatwe zadanie muzyczne, rytmiczne i wokalne. W akcję wplecione są sceny baletowe, które stanowią o dramatycznej ciągłości spektaklu i wymagają zarówno od choreografa jak i od całego zespołu baletowego dużej świadomości rozgrywających się konfliktów jak i sprawności te chnicznej i aktorskiej. Każda nieomal z postaci w „Studencie Żebraku" posiada w partyturze piękne arie i ustępy melodycz na-wokalne: śpiewana na wstępie aria Ollendorfa o incydencie na balu z Laurą, opowiadanie Szymona złotniczej nieocenion .ą przysługę i zrobił ze mnie mu waczki, dyrektorki Teatru nad Wieną, Marie Geistin- tl przedstawieniach. Następna operetka MJli:ickera Genee miał zostać z woli ojca lekarzem, lecz - zyka, czegom zawsze z całego serca pragnął".„ tak ger i wybitnego. aktora, ubóstwianego przez publi oparta na folklorze rumuńskim „Apajune, der \Vas podobnie jak Milli:icker - interesował się jedynie opowiadał kompozytor „Studenta Żebraka" już w czność wiedeiiską od lóż po „paradyz", Aleksandra sermann" wystawiona z przepychem w Carl-Thea muzyką, został kapelmistrzem w Theater an der latach sławy, tak bowiem przeniósł się z ojcowskiego Girardiego. Kuplety Millockera śpiewane w Theater ter z Mizzi Gunter i Louisem Treumannem przy Wien, współpracował z Johannem Straussem prz:v warsztatu w wiedeńskim przedmieściu Mariahilfe an der Wien rozbrzmiewały w każdym wiedeńskim niosła od dawna oczekiwany sukces trójki autorów pisaniu „Karnawału Weneckiego" i „Zemsty Nietope do Wiedeńskiego Konserwatorium, gdzie uczył się domu, nic zatem dziwnego, że wkrótce Teatr nad F.C. Zella, R. Genee i Karla Milli:ickera. Odtąd Zell rza" a w końcu, gdy zrozumiał, że jako kompozy gry na flecie i fortepianie, zaś u dziwacznego orygina Wieną wystawił cały szereg „dobrze skrojonych" i Genee stale towarzyszą sukcesom Milli:ickerowskich tor nie może konkurować ze Straussem, Suppem i ła, dyrektora sądu krajowego, Józefa Laineggera - komedii z muzyką Millockera, pełnych zabawnych operetek. Milli:ickerem, postanowił dla tych mistrzów operetk" teorii muzyki i kompozycji. Mając 16 lat zabiegał o efektów, charakterystycznych postaci, aktualnych F. Zell a właściwie Camillo Walzel był z zawodu wiedeńskiej pisać libretta. Zawiązał spółkę autorską 2 posadę flecisty w J osephstadttheater, gdzie kapelmi kupletów, wodewili, zręczniej i dowcipniej napisa 1 litografem, lecz wkrótce jako dziennikarz i doradca Walzelem, noszącym już zresztą nazv„isko artystycz strzem był nie byle kt~: sam Franz von Suppe, który nych od tych, które wyszły spod ręki samego mistrza Towarzystwa Żeglugi Parowej po Dunaju przybył do ne - Zell: Zell improwizował pomysł, Genee obmy tak sobie upodobał muzykalnego flecistę, że uczył Franza von Suppe. ł Budapesztu, gdzie ofiarowano mu, jako byłemu ofice ślał konstrukcję całej sztuki, Zell pisał prozę, Genee go, pomagał mu, po przyjacielsku doradzał. I właśnie Osiągnąwszy popularność, Millocker postanowił rowi, komendę nad najpiękniejszym statkiem tego teksty piosenek, obaj byli niesłychanie pracowici radą później za Suppego w kilka lat Millocker przy zrealizować swój ideał: operetkę ludową, opowieść Towarzystwa, „Mathyas Kiraly". Przez szesnaście i obrotni i dzięki znakomitej organizacji pracy, po jął stanowisko kapelmistrza w Grazu, gdzie też w o wiernej wiejskiej miłości, ukwieconą charakterys lat pływał Camillo Walzel jako kapitan „Mathyasa legającej na notowaniu setek pomysłów, sytuacji, wystawił 1865 roku swój pierwszy singspiel: „Der tyczną, ludową muzyką. Materiału folklorystyczne Kiraly" po Dunaju od Passau do Budapesztu i z po dowcipów, gagów a nawet rymów w specjalnie ułożo następnym brakowało , zwłaszcza iż wła Tote Gast". W roku dyrektor Strampfer go nie Habsburgowie wrotem i osiągnąwszy wreszcie emeryturę zaczął pi nej kartotece, zdołali w niedługim czasie opanować zap:-oponował posadę wiedeńskim Millockerowi w dali wó\vczas 18 krajami o wielce charakterystycznej sywać felietony, opracowy\vać francuskie sztuki a w . rynek wiedeńskiej operetki, zaopatrując najsłynniej Theate:- an der Wien, aby w kilka tygodni później kulturze. Gorzej z librettem. Żaden z współpraco końcu - poznawszy Richarda Genee - odkrył w so szych kompozytorów i tych, którzy mieli nadzieję zwolnić młodego muzyka „z powo:lu nieprzydatności". potrafił napisać wników nie prawdziwie wiejskiego bie prawdziwy talent librecisty. pozyskać sławę, w libretta własnego ... a raczej cudze szczęście znalazł odpowiadające pomysły 'Wiedeńskich Na Karl szybko mu libretta, wszystkie autorów go pomysłu, zgrabnie przerabiane, przycinane, dosto wydawały się płas stanowisko w Harmonie-Theater, gdzie wraz z zna burlesek i wode•vili Milli:ickerowi sowane do gustu europejskiej publiczności . Tak po kie i nieprawdziwe. Słusznie powiedział Descey, że komitym aktorem charakterystycznym i facecjonis wstało napisane dla Milli:ickera libretto do operetki „łatwiej ganić zły niż znaleźć tą Ludwikiem Anzengruberem, za poparciem przy tekst, dobry", wreszcie „Niewiniątko z Balleville", przerobione z powieśc i stojnej dyrektorki teatru, baronowej Pasqualati, za jednak Milli:icker znalazł libretto jakiego szukał: Paula de Kocka, naszpikowane pikantnymi dowci „Zaklętne \V czął pisać na codzienny uż ytek teatru muzykę do zamczysko" Aloisa Berli. tej historii pami, tak wreszcie narodziło się libretto do najsłn właścicielu straszył włościan operetek, wodewili, burlesek, muzycznych krotochwi o zamku, który swoich niejszego dzieła Karla Milli:ickera „Bettelstudent" li. Pierwszą wielką sztuką z muzyką Millockera była „duchami" w zamczysku, aby spokojnie zabawiać czyli „Student Żebrak" . się w swym zamku z tancerkami z Wiednia, wieśnia wystawiona w 1863 roku w Budapeszcie operetka Temat „Bettelstudenta" nie był nowy - intryga są chłopakami „Die Fraueninsel" - „Wyspa niewiast", a niezadłu cy Milli:ickera nie niestety i dziewu wykorzystana była przez wielu autorów - m. in. go okazało się, że w Teatrze nad Wieną zmieniły chami z Tyrolu. Poklepują się wprawdzie po udach autor .. Ostatnich dni Pompei" i równie popularnego się gusta i zaproponowano Millockerowi stanowisko i wyśpiewują Millockerowskie piosenki o szarotkach w owych czasach romansu historycznego pt. „Rienzi" dyrygenta w Theater an der Wien. - Dyrygował i polnych różyczkach - w istocie są poprzebieranymi (przypomnijmy sobie: Wagner!) lord Bulwer-Lytton za chłopów dowcipnymi Wiedeńczykami. tam przez dziesięć lat, jako jeden z najpopularniej napisał dramat o intrydze identycznej z intrygą 01- Po miernym sukcesie „Zaklętego zamczyska". J szych kapelmistrzów wiedeńskiej operetki, pisał też lendorfa w „Studencie Żebraku'" podobny tema jedną po drugiej krotochwilę muzyczną do tekstów któremu nie pomogło nawet aktorstwo znakomitej ' znajdziemy w „Fernande" mistrza „dobrze skrojo ulubieńców Wednia - Berli, Costy, Helda. Owocem primadonny Józefiny Gallmeyer i Aleksandra Girar nej sztuki francuskiej" Victorien Sardou. Zell i Genee diego, Milli:icker zrozumiał, że a by stworzyć operetkę tej współprac y był „żywy obraz z tańcami i śpiewem" pomysł lorda Bulwera i Sardou po mistrzowsku wy ludową, trzeba doskonale poznać ten lud, jego zwy „Trzy pary bucików" napisany w 1871 roku, grany cyzelowali, akcję przenieśli do Polski w czasy burzli w całej nieomal Europie, m. in. wystawiany w Pol czaje, kulturę, ludowe pieśni, muzykę, poezję - za we i dramatyczne: rywalizacji Augusta II Mocnego czął więc studiować folklor tyrolski, węgierski, ru sce w adaptacji Błotnickiego pt. „Pani majstrowa". i Stanisława Leszczyńskiego. Dobrze napsane libretto Do wiedeńskiego sukcesu „Drei Paar Schuhe'' przy muński, polski - tymczasem jednak napisał dla Gi Josephine Gallmeyer primadonna nabrało w ręku Milli:ickera blasku i barwy a pełne rardiego i Józefiny Gallmeyer „historyczną" operet czyniła się walnie znakomita gra świetnej pary ko operetki wiede11skiej, kreowała rolę polotu dzieło było realizacją idei prawdziwej opery micznej - słynnej aktorki charakterystycznej i śpie- kę „Hrabina Dubarry", która znikła z afisza po 35 Laury na prapremierze „STUDENTA ŻEBRAKA "" ludowej, stając w jednym rzędzie z wielkimi dzieła- mi romantyków niemieckich i narodowych kompo r ych wychodziły drogocenne dzieła sztuki użytkowe ji '•! ; c zytorów rosyjskich, polskich, czeskich .. . - bez których życie nasze byłoby uboższe i mniej .! Wprawdzie muzyka Millockera nosi wyraźne kolorowe .. . wpływy Flotowa, Lortzinga, Offenbacha, Suppego - Wojciech Dzieduszycki \ ~- ·est jednak tak żywa, pełna temperamentu, melodyj ~ na i porywająca, że wkrótce po premierze, która od tł była się w Theater an der Wien 6 grudnia 1882 roku, ~~ cały Wiedeń, a niezadługo cała Europa śpiewała me l odie ze „Studenta Żebraka". Pierwsze 57 przedsta -· 3- wień przyniosło wpływy w wysokości 130 tysięcy ._„,:-~;:;~~~ guldenów - można było za tę sumę kupić kilkanaś \ \ cie folwarków, a w drugie Święto Bożego Narodze ' nia Teatr nad Wieną osiągnął największy w swej historii dochód 2366 guldenów i 80 grajcarów. Kom ~„ pozytor uzyskał tantiemy w wysokości 6500 guldenów oraz pokaźne wpływy z każdego dwudziestego „ przedstawienia, które - zgodnie z umową - było spektaklem benefisowym, z którego dochód szedł do J ani Szika, obdarzony piękn y m gł o kieszeni kompozytora. Niemcy, Francja, Anglia, Feli ks Sch\\"eighofer , wybitny aktor Marie Geistingcr, pr ze d s i~b io r cza d y charakt er ystyczny. odtwórca roli rektorka Theatcr an der Wi en i św i e sem, ś pie wał par ti ę Jana na prapre ' mierze „Studenta Ż ebraka " Ameryka -wszędzie „Student Żebrak" odnosił nie Ollendorfa na prapremierze „Studen ma odt wórczvni r oli Br on i s ł awy w prapremier ze- .. Studenta Ż eb r aka" wiarygodne sukcesy, pozostając wraz z „Zemstą Nie ta ż eb r ak " t operza" i „Wesołą Wdówką " najpopularniejszą ope retką wiedeńską . Nie mniej s ł a wny od Teatru „an der Wien" Raimund. - The Po sukcesach „Studenta Żebraka" wydawało się, ater w Wi edniu, w któr ym r ównie ż o db ywa ł y się prapremier y że nic już nie dorówna tej niezwykłej operetce, tym operetek wi e d e ń s kic h twórców. Teatr ten miał by ć rozebrany ale J an Kiepura zo rga niz owa ł a k cj ę konce r t ową w której czasem szóste z wielkich dzi e ł Millockera, „Gaspa• wzię li ud z iał naj w i ę k s i ś pi ewacy św i a t a, wyst ępują cy kie irone", dzięki pełnej przygód treści i przepełnionej dyś na tej scenie. Za zebrane fundusze odremontowano za bytkowy teatr, który s łu ży do d ziś jako teatr rewiowy i ope melodiami muzyce, utrwaliło jeszcze popularność retkowy. •, złotnika z Mariahilfe". „Millocker. ależ pan ma melodię!" krzyknął podobno słynny dyrygent Hans v on Bilkow po wysłuchaniu „Gasparone" ... A Millo clcer zmęczony cowieczornym kapelmistrzowaniem, odbieraniem hołdów od nie mającej pojęcia o walo r ach jego muzyki publiczności operetkowej, kupił sobie w Baden pod Wiedniem willę i zagłębił się w nowej namiętności: kolekcjonował widokówki z ca lego świata a w wolnych chwilach od zajęć kolekcjo nera pisał najpiękniejsze melodie ... sobie a muzom ... T heater an der Wien Współpracownik Karla Millockera nazwał go cy- 2elatorem, szlifierzem i filigranistą ... bez uszczerbku dla wartości muzycznego dorobku twórcy „Studenta Żebraka ". Jako kompozytor był Millocker spadkobier cą swoich przodków złotników - pracowitych, rze- elnych, sumiennych rzemieślników, spod ręki któ- ki bezpośrednio w wypadki historyczne naszego kra ju a sytuacja polityczna i społeczna w XVIII-wiecz nym Krakowie ma decydujące znaczenie na rozwią zanie konfliktów libretta. Warto zatem przerzucić stronice historii, aby sprawdzić czy wydarzenia, któ• re prezentują nam autorzy w naszej operze komicz nej, mogły mieć miejsce w Krakowie w tak dokład nie zaznaczonym przez Zella, Genee i Millockera 1704 roku? Były to lata nabrzmiałe w Rzeczypospolitej wy padkami tak dramatycznymi, iż nadawały się one ra czej na treść historycznej epopei, muzycznej trage dii, aniżeli na kanwę operetko\.vego libretta, nie mniej w tych niezwykle burzliwych czasach rozgry wało się niejedno wydarzenie stanowiące idealny Fragment panoramy Krakowa z widokiem na Wawel. Sztych temat dla autora przygodowej powieści historycznej C. Visschera de Jonge wg rysun ku Meriana z XVII w. - przypomnijmy sobie chociażby wielką „trylogię saską" Józefa Ignacego Kraszewskiego z romansem hrabiny Cosel na czele„. A jeśli romans historyczny - to dlaczego nie libretto historycznej opery komi cznej?„. szlacheckiej wolności, a kiedy jeszcze wyszło na jaw. Historycznej? A zatem jak to było naprawdę ? że król obiecywał sąsiednim mocarstwom ustępstwa W 1696 roku umiera Jan III Sobieski nie zdoław terytorialne w zamian za pomoc w przeobrażeniu szy zapewnić synowi, Jakubowi, następstwa na tronie ustroju Rzeczypospolitej w monarchię absolutną i w polskim. Rzeczpospolita stała się przedmiotem roz dodatku wplątał Polskę i Saksonię w t.zw. „wojnę grywki wielkich mocarstw. Wbrew woli większości północną", w której Szwedzi po zwycięstwie nad szlachty, która w czasie elekcji głosowała za wysu Rosją i Saksonią, wkroczyli do Polski, opanowując wanym przez Francję księciem Conti, wybrany przez pod wodzą Karola XII znaczną część Rzeczypospoli mniejszość August II elektor saski, dla potężnej bu tej - przeciwna Augustowi II szlachta zawiązała Widok Rynku G ł ów n e go w Kra kowie. wg. r ys. J. W ojciechow~ k iego z cza~ow prapremiery ,, Studenta ż e b ra ka ". dowy ciała i siły zwany Mocnym, popierany przez konfederację warszawską i 14 lutego 1704 roku ogło Rosję i Austrię koronował się w 1697 roku na Wawe szono bezkrólewie a następnie, pod naciskiem Szwe lu, przyjąwsz y uprzednio pośpiesznie katolicyzm - dów, obrano królem Stanisława Leszczyńskiego. JAK TO BYŁO NAPRAWDĘ Czy historia opisywana przez F.C. Zella i Richar jako religię konstytucyjnie wymaganą od monarchy Leszczyński , przedstawiciel jednego z najzna da Genee mogła si ę w y darz y ć w Rzeczypospolitej w Rzeczypospolitej Polski. czniejszych rodów wielkopolskich, dzięki małżeństwu czyli pierwszych latach XVIII wieku? August II b y ł zwolennikiem monarchii absolutnej z Katarzyną Opalińską - jeden z najzamożniejszych KRAKOW W 1704 ROKU Dla widzów w Wiedniu, w Berlinie, Par y żu, Bu - zamierzał wzmocnić władzę królewską, zapewnić magnatów w Rzeczypospolitej - b ył przed laty dapeszcie„. historyczna wiar y godność sytuacji w lib synowi sukcesję, powiększ y ć armię , rozwinąć handel, stronnikiem Augusta II, lecz w 1703 roku, po śmierci retcie operowym, czy operetkowym rozgr y wającym zbudować przemysł . Plany swe z powodzeniem wpro swego ojca, zwolennika Rosji i Austrii, stanął na cze się przed prawie 300 laty nad Wi s łą, jest zapewne ma wadzał w Saksonii, doprowadzając niewielkie pań le wielkopolskiej opozycji antykrólewskiej a nastę ło w ażna - jak i dla nas nie posiada większej wagi stwo do rozkwitu. W Polsce jednak reformy gospo pnie, jako jeden z inicjatorów generalnej konfedera zg o dn ość z historią libretta np. „Carewicza" , „Baro• darcze związane z rozwojem handlu i przemysłu a cji warszawskiej, przy czynił si ę do ogłoszenia bez na C y g a ń s ki e go '', „Krainy uśmi ec hu ", „Machiavel zwłaszcza plany ·wprowadzenia dziedziczenia tronu królewia. Wysunięty przez Karola XII jako kandy liego", „Krysi L e śn ic zanki ".„ W „Studencie Żebraku " i wzmocnienia władz y królewskiej do absolutyzmu, dat do korony polskiej, uzyskał na elekcji w dniu jednak li br e c i ści wplątują dzie je bohaterów operet- wywarły ostre sprzeciwy szlachty, przywiązanej do 12 lipca 1704 roku na skutek nacisku wojsk szwedz- ne moskiewskie - 161690 złp . i 32 gr ... Jeśli dodamy ~~- - ·- „ do tego spalenie zamku wawelskiego, zniszczenie fol ;::: -:- . ·- -- warków przedsiębiorstw miejskich, wreszcie zarazę, która zabrała połowę bydląt gospodarskich i 2/3 lud 1 • T ności - życie pod panowaniem Stanisława Leszczyń skiego, tak entuzjastycznie przyjmowanego według librecistów Millóckera - jako gwaranta szlachec kiej wolności i sprawiedliwości dla ludu - nie było łatwe i wkrótce król Stanisław Leszczyński, uzys kawszy wprawdzie poparcie części magnatów, stał się wielce niepopularny a nawet znienawidzony przez większość obywateli Rzeczypospolitej, składających na niego winę za bezprawie, grabieże, despotyczne ' -- - ' •, ,,_„-_-..: rządy sojuszników szwedzkich. ···;;. Nie będziemy się zatem dziwić suplice miasta . Krakowa skierowanej do Augusta II, któremu po . zwycięstwie Piotra Wielkiego nad Szwedami pod Poł .•• „ tawą, ucieczka Stanisława Leszczyńskiego do Szcze cina a następnie do Szwecji, umożliwiła powrót na -=.:... :=,,-_._„_,T;' ------~,..;,,-.; „ •• „ •. ' "li "• • • •• , tron polski w 1709 roku: ,.,,,..„ --' . „Po wyciśnionych przez kilkanaście lat milionach, _ .... „ - . „ _ 1.:- - -·..... przed nieznośnymi ciężkościami, których uprzykrzo ne praezydium i komisarze auksyliarnych wojsk Plan Krakowa i okolic z 1846 roku JKMci codziennie miastu przyczynia, gdy opuściw szy ojczyste domy obywatele z miasta uchodzą , a przez to obmierzłego spustoszenia przymnażają „. nie kich na nielicznych elektorów - tytuł króla - co Niemniej, jeśli już odkrywamy prawdę - to mając innego sposobu ratowania się, gorzkich łez po wywołało gwałtowny sprzeciw szlacheckiej większo sytuacja w „wyzwolonym" spod okupacji saskiej toki przed majestatem WKMci wylewamy i póty ści i w konsekwencji rozpaliło wojnę domową. Krakowie w roku 1704 nie wyglądała tak rozowo zwycięskich nóg WKMci zlewać nie przestaniemy, Ambitny, lecz pozbawiony siły militarnej i środ jak w radosnym finale „Studenta Żebraka". August póki po żądanego miłosierdzia w uwolnieniu od prze ków materialnych, król Stanisław musiał się całko II, którego oddziały wkroczyły do Krakowa w pierw łożonych ciężarów nie otrzymamy„." wicie oprzeć o sprzymierzeńców szwedzkich, pociąga szych tygodniach 1704 roku, już na początku marca I oto znów znajdujemy się w podwórzu więzien jąc za sobą wreszcie dużą część szlachty, zwłaszcza owego roku uciekły do Niepołomic a Kraków zos nym krakowskiej cytadeli w I akcie „Studenta że w Krakowskiem, gdzie kontrybucje nakładane przez tał zajęty przez oddział 750 rajtarów szwedzkich ge braka" „. jak to historia wyciska na sztuce co raz Sasów i grabieże dokonywane przez oddziały Augu nerała Renskjolda, który zciągnął z miasta kontrybu głc:bsze piętno.„ sta II, dały się szczególnie we znaki. cję w wysokości 30000 tymfów i 300 czerwonych Jest to właśnie okres, w którym rozgrywa się ak złotych„. suma ogromna, paraliżująca gospodarkę cja „Studenta Żebraka" - obraz sytuacji w Krako Krakowa. Do roku 1709 okupacja Krakowa powta wie przedstawiony przez librecistów Millockera jest rzała się czterokrotnie a koszty tych najazdów wy - ogólnie biorąc - zgodny z historyczną rzeczywis niosły 796488 złotych polskich i 42 grosze„. Ciężkie tością - naturalnie z wyjątkiem perypetii głów to były czasy dla mieszkańców Krakowa i okolicy nych bohaterów i ich nazwisk, które są przecież wy W tym samym czasie \'.rydatki na wojsko polskie tworem fantazji autorów. i saskie wyniosły 495871 złp. i 61 gr, na auksylidar- Carl Millocker ten sposób każdy z bohaterów naszej opowieści jest Laura wie wszystko i przebaczyła mu, łiiorąc go Z1it STUDENT ŻEBRAK uszczęśliwiony, choć każdy z innego powodu. Bawią męża takim, jakim jest w rzeczywistości. Po ślubie się więc beztrosko, tańcząc w rytm przygrywającej gdy zebrani goście piją zdrowie młodej pary, z pan skoczne melodie strażackiej orkiestry: tofelka narzeczonej, do salonu wpada gromada włó Prapremiera: Wiedeń - Theater an der Wien 6.VII.1882 Na wszystkie święta częgów - to współwięźniowie „zięcia" z cytadeli orkiestra dęta krakowskiej przyszli złożyć mu gratulacje. Oto zem w waltornie i puzony dmie - sta Ollendorfa, który sam wyjaśnia hrabinie ze zło Rzecz dzieje się w Krakowie i w majątku hrabiny bo tak tradycja dobra chce! śliwą satysfakcją: Palmatiki Nowalskiej w okolicy Krakowa w 1704 ro Nie będę tracił słów, ku w okresie, kiedy August II Mocny po zwycięstwie AKT II opowiem krótko, zwięźle: Szwedów nad wojskami rosyjskimi i saskimi zmu w tym cały dowcip tkwi, Ceremonia \Veselna ma się odbyć w dworze hra szony jest uchodzić z Polski, konfederaci warszaw źe to jest student - żebrak, biny Nowalskiej. Trzy panie przygotowują się na scy ogłaszają bezkrólewie i wybierają na tron polski nie żaden książę krwi! przyjęcie ślubne. Szczęśliwa Laura stroi się w suknię wysuniętego przez króla szwedzkiego Karola XII ślubną, przygląda się jej Bronisława - pełna lęku Stanisława Leszczyńskiego. W Krakowie stoi jeszcze i niepokoju: Oto zakochała się w Janie „sekretarzu garnizon saski, ale obywatele krakowscy szykują Goście rozchodzą się zgorszeni bezczelnym poa przeciw znienawidzonym „saksom" powstanie pod księcia" - czy on ją też kocha? a jeśli kocha, czy wypada hrabiance Nowalskiej połączyć się z jakimś stępem mściwego Ollendorfa. Nagle słychać strzal dowództwem księcia Adama Kazimierza ... Janem Janickim? Właśnie Jan wchodzi, abv zaanon armatni - to sygnał rozpoczęcia powstania w Kra sować przybycie „księcia Wybickiego"; wy"korzystu kowie. Cytadela przeszła w ręce Polaków. Wbiega jąc chwilę sam na sam z Bronisławą wyznaje jej Jan - już jako przywódca powstania - książę Adam Kazimierz Wybicki, a Szymon otrzymawszy od księ AKTi jącego karę za kłusownictwo, przystojnego, ale bied swą miłość i przekonuje się, że piękna panna również cia tytuł szlachecki bierze w ramiona Laurę. Broni Do komendantury krakowskiej cytadeli wpada nego, jak mysz kościelna, Szymona Rymanowicza. darzy go szczerym uczuciem. sława pada w ramiona swego ukochanego - wzburzony komendant Krakowa, pułkownik armii Młodego studenta bawi plan Ollendorfa, zwłaszcza Szymon ma wyrzuty sumienia: kocha Laurę i nie Nad krajem znów wolności blask: saskiej, Ollendorf. Opowiada zebranym kolegom, ofi iż ten go sowicie opłaca, dodając jeszcze „dla splen chce jej okłamywać, pragnie jej powiedzieć prawdę odważny czyn wyzwolił nas! cerom saskich oddziałów okupacyjnych, jaki go spot doru", jako „sekretarza", współtowarzysza z więzie i zwierza się ze swych trosk Janowi. Szczerość za Miłości w tym niemały wkład , kał wczoraj na balu afront: gdy usiłował ucałować nia. Szymonowi udaje się na „sekretarza" pozyskać szczerość - Jan ujęty wyznaniem Szymona, zwie że wróg we własne sidła wpadł! ramię pięknej, adorowanej przez niego hrabianki współwięźnia, z którym się zaprzyjaźnił: Jana Janic rza mu też swoją tajemnicę: nie jest studentem Ja I tak kończy się historyczna opowieść o fałszywym Laury Nowalskiej, został przez nią na oczach wszys kiego. Jak się później okazuje, jest to przebywający nickim, lecz przywódcą powstania polskiego na rzecz księciu i szczęśliwym studencie - żebraku ... tkich gości balowych, uderzony w twarz wachlarzem! z tajną misją w Krakowie, przywódca przygotowy króla Stanisława Leszczyńskiego, księciem Adamem • Ach, do dziś wanego powstania przeciw saskim okupantom, ksią Kazimierzem Wybickim. Powstanie ma wybuchnąć Zgodnie z tradycją realizacji klasycznych opere ten policzek wciąż pali mą twarz! żę Adam Kazimierz Wybicki. lada dzień. Szymon przyrzeka przyjacielowi dopomóc tek, partyturę „Studenta Żebraka" wzbogacono w Ach, strzeż się, piękna, strzeż - Uradowany nagłą zmianą losu, Szymon śpiewa we ze wszystkich sił i w każdej sytuacji, tymczasem spektaklu wrocławskim fragmentami muzycznyri ja się mścić potrafię też ... sołą arię: jednak postanawia wyznać Laurze prawdę: z innych dzieł Carla Millockera, a zwłaszcza z kapi sp1ewa pułkownik Ollendorf efektowną arię, obmy Bez większych starań z mojej strony Powiedzmy, że talnej, dziś już - ze względu na słabe libretto - ślając plan zemsty nad hardą polską arystokratką, do łask przywrócił mnie znów los. „ nie jestem z rodu książęcego . nie grywanej, ale pełnej niezwykle melodyjnych• która w dodatku w liście do matki (przejętym przez „Książę" zostaje przedstawiony przez pułkownika Powiedzmy, że arii, zespołowych numerów i tańców, „Jungfrau von szeląga nie mam złamanego ... konfidentów Ollendorfa) śmiała napisać, że wyjdzie Ollendorfa hrabinie Palmatice Nowalskiej i jej cór• Belleville". W scenie na rynku krakowskim - dl'a.i za mąż jedynie za młodego człowieka z arystokraty kom - Laurze i Bronisławie - jako jeden z najza ale Laura nie bierze tego wyznania poważnie, uwa podkreślenia polskiego klimatu przedstawienia - cznego domu - nigdy za takiego prostaka jak Ollen możniejszych magnatów w Rzeczypospolitej. Wy ża, że jest to żart. Szymon postanawia zatem wyznać wstawiono fragment z pierwszej polskiej śpiewogr · dorf! młodzieniec wrażenie Laurze prawdę w liście. twornie odziany robi na hra narodowej „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Gó Mimo próśb i gróźb Ollendorfa, Szymon chce od Plan zemsty jest prosty: Ollendorf każe wybrać binie Palmatice, marzącej o bogatym ożenku dla rale" Jana Stefaniego. spośród uwięzionych w krakowskiej cytadeli Pola swych córek, podoba się też - od pierwszego wejrze dać list z wyznaniem Laurze. Chce to uczynić za poś ków, przystojnego, postawnego włóczęgę, przebrać go nia - romantycznej Laurze, zwłaszcza iż opowiada rednictwem matki ukochanej, oddaje więc list hrabi w wytworne ubranie, zaopatrzyć w pieniądze i przed jej o swych fantastycznych podróżach po całym nie nie Palmatice Nowalskiej z prośbą o jak najszybsze stawić hrabiance Nowalskiej jako arystokratę - omal świecie, z których powrócił do kraju z przeko przekazanie go córce. Ollendorf jednak przekonuje księcia przybyłego do Krakowa z innej dzielnicy naniem, iż najpiękniejszy m cudem całego świata są hrabinę, że nie należy mącić poetycznego nastroju Rzeczypospolitej. Gdy Laura, ujęta jego urodą i rze urocze Polki. „ zaślubin i że wystarczy oddać list narzeczonego po komym majątkiem zgodzi się poślubić owego „księ Szymon też od pierwszego wejrzenia zakochuje -ceremonii ślubu Hrabina Palmatika zatrzymuje cia", Ollendorf zdemaskuje całą mistyfikację , kom się w Laurze - nie myśli już o wypełnieniu poleceń więc pismo Szymona, oznajmiając mu, że zgodnie z promitując hardą arystokratkę. Spośród więźniów Ollendorfa - poruszony własnym uczuciem wyzna jego życzeniem oddała list Laurze i kiedy hrabianka wybierają studenta krakowskiej Akademii, odsiadu- je hrabiance Nowalskiej miłość i prosi ~ jej rękę . W ~owalska wychodzi w sukni ślubnej, aby połączyć się węzłem małżeńskim z Szymonem, ten myśli, że źRODŁA I MATERIAŁY Bernard Grun - Kulturgeschichte der Operette - VEB Lied óer ZEIT, Musikverlag - Berlin - 1967 Bernard Grun - Dzieje Operetki - PWM - Kraków - 1974 Lucjan Kydryński - Przewodnik Operetkowy - PWM - Kraków - 1977 Otto Schneidereit - Operette von Abraham bis Ziehret - Henschelverlag - Berlin - 1967 Rudolf Kastner - Fi.ihrer durch die Operetten - Globus Verlag - Berlin - 1933 Reclams Opem - und Operettenfi.ihrer - Verlag von Ph. Reclam jun. Leipzig - 1942 L. Michejewa i A. Orełowicz - W Mire Operetty - Izdatelstwo „Sowieckij Kompozytor" - Leningrad - 1977 Otto Keller - Die Operette in ihrer geschichtlichen Entwicklung - Stein - Verlag - Leipzig - Wien - New York 1926 Gervase Hughes - Composers of Operetta - Mackmillan Co LTD - London - 1962 K.V. Burian - Die Oper, Ihre Geschichte in Wart und Bild - Artia - Praha - 1961 J. Feldman - Stanisław Leszczyń s ki - Warszawa 1959 J. Lechicka - Rola dziejowa Stanisława Leszczyńskiego oraz w ybór z jego pism - Toruń - 1951 Szkice z dziejów Krakowa - Wydawnictwo Literackie - Kraków - 1968 Mirosław Francie -Kalendarz dziejów Krakowa - Wydawnictwo Literackie - Kraków - 1964 Mieczysław Tobiasz - Fortyfikacje dawnego Krakowa - Wydawnictwo Literackie - Kraków - 1973 Broni sław Schćinborn - Oglądamy Kraków - Wydawnictwo Literackie - Kraków 1979 Janina Bieniarzówna - Lata klęsk i niewoli - z pracy zbiorowej pt. Szkice z dziejów Krakowa. Wydawnictwo Literackie Kra ków - 1968 Barbakan i mury obronne z ba.-ztami 1 bramą Florianską \\ Krakowie. WYDAWCA PAŃSTWOWA OPERA WE WROCŁAWIU Redakcja WOJCIECH DZIEDUSZYCKI ,. Opracowanie graficzne JERZY WAYGART Reprodukcje MARIA BEłfRENDT Okładka wg fotoi;afii barwneJ tefana Arczvnskiego STASISŁA \V :\I. BRZEZICKI Druk okładki barwnej PRASOWE ZAKŁADY GRAFICZNE RSW „PRASA-KSl.\ŻKA-RUCff' WROCŁAW WZGra1. TnebnJCa 721-&0 >OOO B-~ Cena 20,- zł· PAŃSTWOWA OPERA WE WROCŁAWIU CARL MILLOCKER • STUDENT ZEBRAK (Der Bettelstudent) Operetka w 3 aktach (4 obrazach) Libretto: F . Camillo Zell i Richard Genee Tłumaczenie tekstów śpiewanych: Krystyna Chudowolska Tłumaczenie prozy: Robert Satanowski Kierownictwo muzyczne: ROBERT SATANOWSRI Inscenizacja i reżyseria: Dekoracje: FRANK de QUELL (Włochy) MAREK DOBROWOLSKI Choreografia: Kostiumy: HERBERT SCHUBERT (RFN) IRENA BIEGANSKA Kierownik chóru: GRAŻYNA IKOWSKA Asystent reżysera: Współpraca dyrygencka: Feliks Tarnawski Lucjan Laprus Urszula Walczak Zofia Urbanyi - Krasnodębska Asystent choreografa: Asystent scenografa: Emil Wesołowski Zbigniew Pośko Premiera MAJ 1980 r. OBSADA: Carl Millocker Palmatica HALINA SŁONIOWSKA hrabina Nowalska JOLANTA ZIELIŃSKA STUDENT ŻEBRAK :ib Ozz° I łr a cJ 0 "il((! URSZULA HOŁUBOWSKA Prapremiera: Wiedeń - Theater an der Wien 6. VII.1882 - jej córki DANUTA PAZIUKÓWNA v ANNA WITKOWSKA .I.oma ~O V\\•\~Q ELŻBIETA PAL KRYSTYNA TYBURWOSKA v Rzecz dzieje s i ę w Krakowie i w majątku hrabiny Palmatiki Nowalskiej w okolicy Krakowa w 1704 ro JOLANTA ŻMURKO ku w okresie, kiedy August II Mocny po zwycięstwi e Olłendorf MIECZYSŁAW MILUN Szwedów nad wojskami rosyjskimi i saskimi zmu Komendant Krako\Va STANISŁAW STOJEK szony jest uchod zić z Polski, konfederaci warszaw JANUSZ WOLNY scy ogłaszają bezkrólewie i wybiera j ą na tron polski wys uni ętego przez króla szwedzkiego Karola XII Jan Janicki TADEUSZ GAL~ZUK v Stanisława L eszczyńs ki ego. W Krakowie stoi jeszcze student Uniwersytetu WIE SŁAW PIETRZAK garnizon saski, ale obywatele krakowscy szykują Jagi e lloń sk iego w Krakowie JÓZEF PRZESTRZELSKI przeciw znienawidzonym „saksom" powstanie pod Szymon Rymanowicz MARIUSZ MAJEWSKI 1/ dowództwem księcia Adama Kazimierza„. student Uniwersytetu ROBERT WORONIECKI Jagiellońskiego w Krakowie JANUSZ ZIPSER Enterich LUDWIK MIKA'v' AKTi j ącego karę za kłusownictwo, przystojnego, ale bied Komendant w i ęzi e ni a STANISŁAW KOLADA Do komendantury krakowskiej cytadeli wpada nego, jak mysz kościelna, Szymona Rymanowicza. Piffke LUDWIK MIKA' wzburzony komendant Krakowa, pułkownik armii M łod ego studenta bawi plan Ollendorfa, zwłaszcza iż ten go sowicie opłaca, dodając jeszcze „dla splen - klucznicy więz i e ni a WIESŁAW PIETRZAK v saskiej, Ollendorf. Opowiada zebranym kolegom, ofi doru", jako „sekretarza", współtowarzysza z więzie ANTONI BOGUCKI cerom saskich oddziałów okupacyjnych, jaki go spot Puffke kał wczoraj na balu afront: gdy u siłowa ł u ca ło .vać nia. Szymonowi udaje się na „sekretarza" poz ys kać KRZYSZTOF SITARSKI v ramię pięknej, adorowanej przez niego hrabianki współwięźnia, z którym się zaprzyjaźnił: Jana Janic von Wangenheim JERZY KWOLEK (art. chóru) v Laury Nowalskiej, został przez n ią na oczach wszys kiego. Jak się później okazuje, jest to przebywający MARIAN SZPAK (art. chóru) L../ tkich gośc i balowych, uderzony w twarz wachlarzem' z tajną misją w Krakowie, przywódca przygotowy von Richthofen - oficerowie sascy KRZYSZTOF ANTKOWIAK ,_/ Ach, do dziś wanego powstania przeciw saskim okupantom, ksią von Schweinitz żę Adam Kazimierz Wybicki. (art. chóru) ten policzek wc ią ż pali mą twarz! Ach, strzeż się, piękna, strzeż - Uradowany nagłą zmianą losu, Szymon śpiewa we von Henrici JAN DUKSZTA (art. chóru) V ja się mścić potrafię też „. so ł ą arię : Burmistrz ROMAN GRZESIK (art. chóru)v ś pi ewa pułko wnik Ollendorf efektowną arię, obmy Bez większych starań z mojej strony TADEUSZ WOJNAROWICZ (art. chóru) ś l a j ąc plan zemsty nad hardą polską arystokratką, do łask przywrócił mnie znów los. „ Onoufrie - ALEKSANDRA NIKONOW (art. chóru) która w dcdatku w liście do matki ( pr ze j ęty m przez „Ks i ążę" zostaje przedstawiony przez pułkownika konfidentów Ollendorfa) ś mi a ł a nap isać, że wyjdzie Ollendorfa hrabinie Palmatice Nowalskiej i jej cór• ELŻBIETA BEGAv Kotlistka za mąż jedynie za młodego człowieka z arystokraty kom - Laurze i Bronisławi e - jako jeden z najza MARIANN A WUDARSKA (art. chóru) cznego domu - nigdy za takiego prostaka jak Ollen możniejszych magnatów w Rzeczypospolitej. Wy soliści baletu: dori! twornie odziany młodzieni ec robi wrażenie na hra Alicja Jaskóła, Krystyna Kosarewicz, Maria Kijak, Ewa Lewandowska, Alicja Lickie Plan zemsty jest prosty: Ollendorf każe wybrać binie Palmatice, marzącej o bogatym ożenku dla wicz, Anna Staszak, Beata Starczewska, Ewa Zając, Waldemar Karst, Franciszek s po śród u więzionyc h w krakowskiej cytadeli Pola swych córek, podoba się też - od pierwszego wejrze ków, przystojnego, postawnego w łó częgę, p r zebrać go nia - romantycznej Laurze, zwłaszcza iż opowiada Knapik, Witold Krasuski, Janusz Łaznowski, Zbigniew Owczarzak, Emil Wesołowski, w wytworne ubranie, zaopatrzyć w pi en i ądze i przed jej o swych fantastycznych p odróżach po całym nie oraz koryfeje i zespół baletowy, staw i ć hrabiance Nowalskiej jako arystokratę - omal św i ec i e, z których powrócił do kraju z przeko Chór i orkiestra Państwow ej Opery we Wrocła w iu księcia p rzy b yłego do Krakowa z innej dzielnicy naniem, iż najpiękni e jsz y m cudem całego świata są Dyryguje: ~ Rzeczypospolitej. Gdy Laura, ujęta jego urodą i rze urocze Polki„. ROBERT SATANOWSKI komym majątkiem zgodzi s i ę poślubić owego „księ Szymon t eż od pierwszego wejrzenia zakochuje cia", Ollendorf zdemaskuje całą mistyfikację, kom się w Laurze - nie myśli już o wypełnieniu poleceń LUCJAN LAPRUS promitując h ardą arystokratkę. Spośród w i ęź nió w Ollendorfa - poruszony własnym uczuciem wyzna ZOFIA URBANYI-KRASNODĘBSKA wy bi erają studenta krakowskiej Akademii, odsiactu- je hrabiance Nowalskiej miłość i prosi ,, jej rąką. W ten sposób każdy z bohaterów naszej opowieści jest Laura wie wszystko i przebaczyła mu, biorąc go za uszczęśliwiony, choć każdy z innego powodu. Bawią męża takim, jakim jest w rzeczywistości. Po ślubie się więc beztrosko, tańcząc w rytm przygrywającej gdy zebrani goście piją zdrowie młodej pary, z pan skoczne melodie strażackiej orkiestry: tofelka narzeczonej, do salonu wpada gromada włó Na wszystkie święta częgów - to współwiężniowie „zięcia" z cytadeli orkiestra dęta krakowskiej przyszli złożyć mu gratulacje. Oto zem w waltornie i puzony dmie - sta Ollendorfa, który sam wyjaśnia hrabinie ze zło bo tak tradycja dobra chce' śliwą satysfakcją: Nie będę tracił słów, AKT II opowiem krótko, zwięźle: w tym cały dowcip tkwi, Ceremonia weselna ma się odbyć w dworze hra że to jest student - żebrak, biny Nowalskiej. Trzy panie przygotowują się na n '. e żaden książę krwi! przyjęcie ślubne. Szczęśliwa Laura stroi się w suknię ślubną, przygląda się jej Bronisława - pełna lęku i niepokoju: Oto zakochała się w Janie „sekretarzu AKT III księcia" - czy on ją też kocha? a jeśli kocha, czy Goście rozchodzą się zgorszeni bezczelnym pod wypada hrabiance Nowalskiej połączyć się z jakimś stępem mściwego Ollendorfa. Nagle słychać strzał Janem Janickim? Właśnie Jan wchodzi, aby zaanon armatni - to sygnał rozpoczęcia powstania w Kra sować przybycie „księcia Wybickiego"; wykorzystu kowie. Cytadela przeszła w ręce Polaków. Wbiega jąc chwilę sam na sam z Bronisławą wyznaje jej Jan - już jako przywódca powstania - książę Adam swą miłość i przekonuje się, że piękna panna również Kazimierz Wybicki, a Szymon otrzymawszy od księ darzy go szczerym uczuciem. cia tytuł szlachecki bierze w ramiona Laurę. Broni Szymon ma wyrzuty sumienia: kocha Laurę i nie sława pada w ramiona swego ukochanego - chce jej okłamywać, pragnie jej powiedzieć prawdę Nad krajem znów wolności blask: i zwierza się ze swych trosk Janowi. Szczerość za odważny czyn wyzwolił nas! szczerość - Jan ujęty wyznaniem Szymona, zwie Miłości w tym nie mały wkład, rza mu też swoją tajemnicę: nie jest studentem Ja że wróg we własne sidła wpadł! nickim, lecz przywódcą powstania polskiego na rzecz I tak kończy się historyczna opowieść o fałszywym króla Stanisława Leszczyńskiego, księciem Adamem księciu i szczęśliwym studencie - żebraku .. . Kazimierzem Wybickim. Powstanie ma wybuchnąć * lada dzień. Szymon przyrzeka przyjacielowi dopomóc Zgodnie z tradycją realizacji klasycznych opere ze wszystkich sił i w każdej sytuacji, tymczasem tek, partyturę „Studenta Żebraka" wzbogacono w jednak postanawia wyznać Laurze prawdę: spektaklu wrocławskim fragmentami muzycznymi dzieł zwłaszcza Powiedzmy, że z innych Carla Millockera, a z kapi dziś już względu słabe nie jestem z rodu książęcego . talnej, - ze na libretto - nie grywanej, ale pełnej niezwykle melodyjnych Powiedzmy, że arii, zespołowych numerów i tańców, „Jungfrau von szeląga nie mam złamanego. „ ale Laura nie bierze tego wyznania poważnie, uwa Belleville". W scenie na rynku krakowskim - dla podkreślenia polskiego klimatu przedstawienia - ża, że jest to żart. Szymon postanawia zatem wyznać wstawiono fragment z pierwszej polskiej śpiewogry Laurze prawdę w liście. narodowej „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Gó• Mimo próśb i gróźb Ollendorfa, Szymon chce od dać list z wyznaniem Laurze. Chce to uczynić za poś rale" Jana Stefaniego. rednictwem matki ukochanej, oddaje więc list hrabi nie Palmatice Nowalskiej z prośbą o jak najszybsze przekazanie go córce. Ollendorf jednak przekonuje hrabinę, że nie należy mącić poetycznego nastroju zaślubin i że wystarczy oddać list narzeczonego po ceremonii ślubu. Hrabina Palmatika zatrzymuje Redakcja: WOJCIECH DZIEDUSZYCKI więc pismo Szymona, oznajmiając mu że zgodnie z Opr. graficzne: JERZY W A YGAR jego życzeniem oddała list Laurze i kiedy hrabianka Nowalska wychodzi w sukni ślubnej, aby połączyć cena 10,- zł sif:l WElZłem małżeńskim z Szymonem, ten myśli , że WZGraf T rzebnica zam. 72 6-8 0 500 B - 6