Euskal Kristautasunaren Zabalkuntza.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
EDITA: © WILSEN EDITORIAL Mayor, sIn Teléfono (948) 54 00 22 31241 OLLOBARREN (Navarra) AUTOR: Vicente Latiegui Ricardo Buesa, 1-3° Teléfono (945) 13 22 11 01008 VITORIA LIBURU ONEN AZALA (EGUZKI - LORE JENTILLEN ARTEAN KRISTAUTASUNA ZABALTZEN ARI ) Iber Saenz - andereñoak margoztua ISBN: -84-85918-99-1 Depósito legal: NA-81-1997 IMPRIME: Wilsen Editorial 31241 OLLOBARREN (Navarra) LATIEGI ELOSTA ARRIETA IGERATEGITAR FELIS ORONOZ SORABILLA ETXANIZ ELORTZATAR JUANA ERASO MUÑAGORRI OTAMENDIA ARSUAGATAR FRANTZISKO IGERABIDE GOIKOETXEA BALIA IRIARTETAR JOXEPA NERE AITON-AMONEN OROIZ LIBURU ONTAKO GAIAK IV MENDETIK WERA. LAU IDAZLE. EUSKALERRIAREN ETSAIAK? ............................................................................ 319 Abieno, Orosio, Nolako Paulino Donea. Nere ustez oker ulertuak izan diran idazleak. V MENDEKO GIRO ZALLA.! ................................................ 59 BARBARITARREN ETORRERARI BEGIRA. ........................... 63 Tolosako Erreiñu Bisigot arianikeri-zalea, Eliz-zigortzaille?. Bagaudak. Bagaudak kristauak? Euskalerriko bagaudak. BARBARITARREN NORTASUNA TA NOLAKOTASUNA. ...... 79 Zer ziran eta zer izan zirala esan oi dan. Bandalitarrak eta Kristautasuna. Leobigildo. SILBANO KALAGURRIKO GOTZAIAREN AUZIA. ................ 95 V MENDEAN EUSKALERRIKO TA EUSKALERRIAREN INGURUKO ELIZBARRUTIAK. GALIETAN .............................. ............................................ I43 Bordele, 65 or. Tolosa, 71 or. Narbona or. Iliberri or. Karkasona or. Albiga or. Tarbe or. Laktora or. Elusa or. Eliberri or. Begorra or. Akize or. Oloron or. Konbenerria or. Kontsora or. ISPANIETAN ............................................. ............................................. 199 Salduba or. Ilerda or. ISPANIETAN LURRARTEKO ITXASOAREN ALBOKOAK. ..... 211 Rodope or. Anpuri or. Gerona or. ISPANT LEGORREKOAK .............. ..................................................... 219 Ausona or. Uregel or. Turiaso or. Kalagurri or. EUSKO-LEKAIDETZA .............. .................................................... 225 Euskalerriko Priszilikeria. Araba'ko "Gobiak". Bilibio'ko Felize Donea ta Kukulla'ko Donernillian, aren ikaslea. 5 SARKALDEAN ZARRENETAKOAK, EUSKALERRI Z A RREK 0 PARROKIAK.. ............ ............................................................................. 299 6 BIBLIOGRAFIA. ITURRI IZAN ZAIZKIDAN IDAZTIAK Liburu ta aldizkari asko erabilli bear izan ditut lan asko eta oso asti luzea kosta zaidan idazki au bere elbururaiño eraman aal izateko. Liburu oietatik geien-geienak Gazteiz'ko gure seminarioko liburutegian aurkitu ditut. Besteak, Gazteizen bertan "Santxo Jakintsua" deritzan Erakundea- renean. - Antonino: "Itinerarium Provinciarum Omnium Imperii". Nik liburu au beste ontan aurkitu dut: "Vetera Romanorum itineraria sive Antonini Augusti Itinerarium. Itinerarium Hierosolymitanum". Amsterdam, 1.735. "Archivo Español de Arqueologfa". Consejo Superior de Investiga- ciones Cientfficas. Madrid. Arrinda Donato, Estomba Manuel: "Historia General del Pafs Vas- co". Bilbao, 1.980. Ausonio. (Decimus Magnus Ausonius). Nik, onako liburu ontan erabilli dut: "Oeuvres Completes d'Ausone. Traduction Nouvelle par E. F. Compert". Paris, 1842-1843". Bi liburu dira. Aymeric Picaud: "V Llber Sancti Jacobi": "Jakoba Deunaren Bosga- rren Liburua". "Gula del Peregrino" edo "Erromesaren Esku-Liburua" ere esan oi zaio. Eta baita "Codes Calixtinus. Llber V" edo ''Kalisto'ren Bildu- ma'ko Bosgarren Liburua". Izan ere, bera bait da bost liburuk osotzen duten Bilduma ortan bosgarrena. 1.124'ean il zan Kalisto Aitasantuak ez zuan Bilduma orrekin zer ikusirik izan, baiñan bere izena eman zitzaion gero, berari leporatutako itzaurre apokrifo baten erruz. Nik, Jeanne Vielliard'ek prantzeraz eta lateraz 1,938'an argira eman- dako "Le Guide du Merin de Saint Jacques de Cornpostelle" erabilli dut nere lan ontarako. 7 - Azkarate Garai-Olaun, Agustfn: "Arqueologfa Cristiana de la Anti- giledad Tardfa en Alava, Guipuzcoa y Vizcaya". Gazteiz'en; 1.988'an. 553 orri eta argazki ta marrazki askoz eratutako liburu mardul ederra. Gai oni- buniz, orain arte, libururik onena. Egillea, Euskal-kristautasunaren atzera- tzailleekin zerbaittxo bat legunagoa dala dirudi, aurreratzailleekin baiño, - Azcona, Jesus: "La Escuela Histdrica de Viena y la Antropologfa Vasca. (Cuadernos de Etiologfa y Etnograffa de Navarra"). 43. 1984. 137- I53 - "Bibliotheca Patrum et Veterorum Auctorum Ecclesiasticorum". Margarinum de la Bigne'k antolatua. Paris, 1.609. 8 liburu dira. Nik 8' erabilli dut. - "Bibliotheca Sanctorum. Instituto Giovani XXIII nella Pontificia Universita Lateranense". 24 liburu, 1.961'tik 1.969'ra. Geigarri bat badu; 1.987'koa; ia osoki Españi'n "gorrien" aldean eraildakoen berri emanez osotua. Aipatzen dituan donegai oiek egiazko martiriak izan ziranik ukatu gabe, nere ustez oar bat eskatzen zuan zintzotasunak, Españi'ko gudu nar- dagarri artan "gorriek" aiña jende edo geiago "zuriek" ere erail zutela esanez. - Cange, Iateraz, Cangius: Glossarium mediae et infimae latinitatis, conditum a Carolo Dufresne Domino du Cange. Cum suplementis integris Monachorum Ordinis Sancti Benedicti, D.P. Carpinterii, Adelungii, alioé rum, suisque digessit G.A.L Henschel". Paris, 1.840-1.850. Zazpi liburu dira. - Caro Baroja Julio: "San Amando y loa Vascones", "Principe de Viana"n 122-123 (1971), 7-26. - Caro Baroja, Julio: "Los Pueblos del Norte de la Peninsula Ibérica". Madrid, 1.943. Liburu ontako zatirik jakingarriena, 101 garren orrian. Oker dabil nere ustez Caro Baroja, ikusi aal izango dugun bezala, Bordele'- ko Ausonio eta Nola'ko Paulino'ren olerki txit ezagunei berenez ez duten garrantzia ematerakoan. - "The Catholic Encyclopedia". Yorke Berrian I.907'tik 1.912'ra bitartean argitaratua. 18 liburu dira eta 2 geigarri. Biotan azkenekoa, 1951é 'garren urtekoa. Gauza askorako idazti egokia da, besteek ematen ez dituz- ten albisteak berak ematen ditualako. Badakit, orain oso-osoan, berriro, zearo aldaturik eta gaur-eguneraturik birr-argitaratzeko asmotan dabiltzala. 8 - "Catholicisrne Aujourd'hui, Demain. Dirigee par G. Jaque- ment, du cierge de Paris". VI liburuan gero "Centre Interdisciplinaire des Facult6 Catholiques de Lille" izeneko bazkunaren zaintzapean agertzen zaigu. 1.948'kea du lenen liburua. Eta, 11 'garrenean, "propres" itzaraiño iritxi da. Oso Iztegi ederra; baiñan Frantzi'ko gauzei arreta geiago eta jaramon kuttunagoa ematen diela gogoan euki bearra da. - Chadwick, Henry: "The Early Church". Portugaleraz, "A Igreja Primitiva" izenez erabilli dut nik, Maria Helena Albarran de Carvalho'- ren itzulpenean. - "Conciliorum Collectio Regia Maxima, ad P. Philippi Labhei & P. Gabrielis Cossartii e Societate Jesu labores haud modica accessione facta & emendationihus plurimis additis, praesertim ex codicibus manuscriptis; cum novis & locupletissimis indicibus: Studio P. Joannis Harduini ex eadem Societate Jesu presbyteri". XII tomoa. Paris, 1.715. - "Corpus Christianorum". Bilduma onek iru sail ditu: Aurrenekoa, erromatean Iateraz idatzitako idaztiena, 1.954'ean asia. Bigarrena, erroma- tean eleneraz idatzitakoena, 1.977'an asia. Eta, irugarrena, oraindik azalduz diarduna, erdiaroko idaztiena. Belxika'ko Turnay urian ari da argitaratzen. "Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum". Biena. 1.882. " Dictionnaire de la Bible publiē par F. Vigouroux. Bost liburu lodi dira. Parisen 1.895a eta I.912 1 aren artean argitaratuak. gero, geigarri asko argitaratu ditu: Amaika, orain artean. Eta argitaratuz jarraitzen du. Nik, lan eder orren III liburua erabilli dut, Erodes Antipas erregearen eta Erodias bere sasiemaztearen eriotza, Flabio Josefok idatzi zuan lez Euskaldunen artean gertatu ote zan ikusteko. - "Diccionario de Historia Eclesiastica de España dirigido por Quintfn Aldea Vaquero, Marfn Martfnez y Jase Vives Castell. Instituto Enrique FliSrez. Consejo Superior de Investigaciones Cientfficas". 1.972'tik 1.9- 75'era bitartean argitara azaldua. 4 Liburu dira eta geigarri bat. Au, 1.987,, 'koa. Garrantzizko alhiste ta gai asko aipatu ere gabe utzi dituelako, ez da liburu atsegiñegia gertatzen. Gaiñera damaizkigun gaiak billatzeko, ez du batere erreztasunik eskeintzen, eta, orregaitik zailla egiten da bere erabilke- ta. Ori, españi-zaleegia dala esateke! - "Diccionario de Historia de España". Revista de Occidente'k Ma- drid'en 1.952'an argitaratua. Bi liburu dira. Egille askoren zitua. Edes- 9 tiaurreari eta Aro Zarrari dagozkien gai guztiak, Antonio Garefa Bellido'k idatziak ditu. - "Diccionario del Mundo Cffiico redactado por catedr&icos y profe- sores de arqueologfa y arte clsico, filosofia griega y latina, especialistas en derecho romano, medicina y ciencias de la antigiiedad, archiveros, biblio- tecarios y eruditos escritores bajo la direccidn del Rvdo. P. Ignacio Erran- donea S. J. (B. Lit. Oxford). 1.954". Bi liburu dira. Arras interesgarriak. - "Dictionarium Morale et Canonicum", P. Pallazzini'k zuzendua. 3 liburu dira, I.962'tik 1.966'ra Erroma'n argitaratuak. Priszilikeriari-buruz ikustaldi batzuk eman dizkiot. Gai ontaz "Catholicisme" Iztegia duzu iturri- rik egokienetakoa. - "Dictionaire d'Archeologie Chrétienne et de Liturgie publio par le R.P. Dom Fernand Cabrel abbé de Saint-Michel de Farmborough (Anglate- rre)". l.913'az gero asten da Dorn H. Leclercq ere zuzendaritza lanean. Azkenekoa H. Morrou'k zuzendua da. 1.907'an asi ziran iztegi bikain au argitaratzen, eta 1.953'an bukatu. Guztira 30 liburu mardul dira iztegi eder au osotzen dutenak. - " Diccionnaire de Droit Canonique publié sous la direction de R. Naz, ancien professeur