Ook Estland Kent Een Eigen Schilderstraditie
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
De kleuren van Estland Oost-Europa speelt een steeds grotere rol binnen de internationale kunstwereld. En hoe jong het land ook is: ook Estland kent een eigen schilderstraditie. Verzamelaar en cultuurmecenas Enn Kunila nodigde Tableau uit in Tallinn. Resultaat van het bezoek is een city special over een verrassend kleurrijke en actieve Estlandse kunstscene in een sprookjesachtige stad. tekST: WALter DE VRIES FotoGRAFIE: WOUter JANSEN E.A. Konrad Mägi (1878-1925), Landschap in het zuiden van Estland (detail), 1915, olie op doek City special bomen het Kumu Art Museum 6. Pas van dichtbij zie je het ge- vaarte van beton en glas verrijzen. Toen het museum in 2006 werd geopend stond de internationale kunstwereld perplex. Dat zo’n jong land zoveel geld en energie in kunst stak. Het opvallende gebouw werd ontworpen door de Finse architect Pekka Vapaavuori. Het is volgens Enn Kunila de beste plek om 4 kennis te maken met de kunst van Estland. Een verdieping bevat schilderijen uit de periode tot 1940. Ku- nila laat enkele schilderijen van kunstenaars die hij ook in zijn collectie heeft: landschappen van Nikolai Triik en op Goya en El Greco geïnspireerde portretten van Johannes Greenberg en een sterk zelfportret van Paul Raud 7 uit 1900. Kunila bezit van zijn hand een even naturalistisch geschilderd pad met bomen uit 1910. Raud studeerde aan de academie in Düsseldorf en verbleef na 1894 overigens ook een half jaar in Nederland. De meeste Estlandse kunstenaars uit de eerste helft van de 20ste 2 3 5 eeuw kregen hun opleiding aan de Pallas School voor Beel- dende Kunst in Tartu, het tegenwoordige Tartu Art College. Een zeer productieve avant-garde kunstenaar was Adamson- Eric. Invloeden van expressionisme, kubisme en futurisme, waarmee hij tijdens zijn buitenlandse trips kennismaakte, zijn amen met zakenman en kunstverzamelaar voor en door leden van de landadel, meestal afkomstig uit duidelijk zichtbaar in zijn werk. In de jaren ’30 richtte hij ech- Enn Kunila (1950) 2 wandelen we door het Duitsland. Maar er waren een paar uitzonderingen. Johann ter zijn aandacht op de toegepaste kunst en art deco. In het sprookjesachtige centrum van Tallinn. Het Köler (1826-1899) wordt beschouwd als de grondlegger van centrum van Tallinn is een museum aan hem gewijd met meer is, gesticht in 1219 door Valdemar II van de Estlandse schilderkunst. Na zijn studie aan de Academie dan duizend schilderijen en kunstvoorwerpen die in 1983 Denemarken, een van de oudste en best in Sint-Petersburg, de toenmalige hoofdstad van Rusland, door zijn weduwe aan de staat zijn geschonken. bewaarde middeleeuwse steden van Eu- maakte hij reizen naar Duitsland, Nederland, Frankrijk en Ita- Op een andere verdieping van het Kumu Art Museum zijn ropa 3, 11. We zijn op weg naar zijn galerie lië. Daar kwam hij in aanraking met het realisme. ‘Dit Italiaanse de schilderijen te zien van kunstenaars uit de periode 1940- waar een deel van zijn collectie met werk uit de eerste helft landschap 9 is een mooi voorbeeld waarin je kunt zien dat 1992, ten tijde van de Sovjetoverheersing. ‘Elmar Kits wordt de Estland is de meest noor- van de twintigste eeuw van ruim zestig kunstenaars is te zien. Köler is geïnspireerd door de natuur en niet schildert volgens Picasso van Estland genoemd,’ zegt Kunila. ‘Dit vanwege zijn S delijk gelegen Baltische ‘Ik wil niet alleen dat Estlandse kunst wordt bewaard, maar de academische principes, zoals ze die in Sint-Petersburg ge- staat en grenst direct aan enorme productiviteit en de opeenvolging van stijlen waarin ook dat anderen er kennis mee kunnen maken,’ zegt Kunila. wend waren,’ zegt Kunila. ‘Köler werd een door de Russische Rusland. Ten zuiden ligt hij werkte: van postimpressionisme tot abstract.’ Ook zijn er de Letland. In het westen 6 7 ‘Daarnaast probeer ik kunstwerken terug te vinden. Door onze crème de la crème veelgevraagd portretschilder. Tegelijkertijd wordt het begrensd kleurrijke landschappen en stadsportretten van Endel Kõks geschiedenis zijn veel Estlanders het land ontvlucht en na- promootte hij jonge Estlandse kunstenaars en het Estlandse door de Oostzee, in het te zien, die hij tijdens de WOII schilderde. Na de oorlog ont- men hun kunstwerken mee. Ik volg daarom de internationale gedachtengoed. Terug in Estland legt hij zich als een van de noorden door de Finse vluchtte hij samen met vele andere Estlanders het land. Golf, waarin 1500, meest kunstveilingen op de voet.’ eerste naturalistische kunstschilders toe op Estlandse land- Het moderne museumgebouw is fascinerend, evenals de op- onbewoonde, eilanden Na binnenkomst in de Haus Gallery 5 brengt Kunila ons naar schappen en boerenportretten, waarmee hij het land en de liggen. Helsinki ligt op stelling van honderden bustes 8 op de vloer en hoog tegen de een hoek waar zes schilderijen van Konrad Mägi (1878-1925) inwoners een identiteit gaf.’ twee uur varen van de muur van een van de scherpe hoeken van het gebouw. hoofdstad Tallinn. Van de hangen. ‘Hij is een van de belangrijkste kunstenaars van ons 1,3 miljoen inwoners van land,’ zegt Kunila. ‘In zijn beginjaren schilderde Mägi voorna- Museumpark Estland wonen er hier zo’n Barokpaleis melijk impressionistische landschappen. Ze onderscheiden We gaan op weg naar Kadriorg Park, het museumpark van Tal- 400.000. Na in 1918 van 6 Een groter contrast met het Kadriorg Art Museum 12,13 is nau- zich van andere landschapschilderijen uit die tijd door het linn. Onderweg nemen we een kijkje in het Niguliste Museum, Rusland onafhankelijk welijks denkbaar. Het paleis, dat in 1718 werd gebouwd voor te zijn geworden, werd felle kleurgebruik. Mägi maakte tijdens zijn vele buitenlandse gevestigd in de voormalige Sint-Nicolaaskerk. Kunila laat ons Estland van 1945 tot 1992 Peter de Grote door zijn hofarchitect, de Italiaan Niccolò Mi- reizen kennis met het kubisme, het expressionisme en het het enorme schilderij Danse Macabre 10 van de uit Lübeck af- door de Sovjet-Unie bezet. chetti, in de door de tsaar zo geliefde barokstijl. Tegenwoordig Vlak voor de val van de fauvisme. Zijn Landschap met roze velden uit 1915 4 en deze komstige Bernt Notke (1435-1508/1509) zien. Het doek meet 8 biedt het onderdak aan een verzameling buitenlandse kunst Sovjet-Unie woonden er serie Italiaanse landschappen zijn daar het resultaat van. Hij nog slechts 8 meter van de oorspronkelijke 30 en toont in rode meer Russen dan autoch- van voor de onafhankelijkheid van 1918. Het hart van de col- heeft, vooral door zijn kleurgebruik, grote invloed gehad op mantels gehulde heiligen omringd door uitdagend kijkende, tone inwoners in Tallinn. lectie wordt gevormd door de ruim honderd schilderijen en Estlandse kunstenaars,’ legt Kunila uit, terwijl hij een gezicht dansende skeletten. Het hoogaltaar van de kerk werd iets la- De officiële taal is Estisch gravures van Hollandse en Vlaamse meesters en verschillende maar nog steeds spreekt op Capri uit 1922-23 toont. ter ook in Lübeck besteld door de ‘Bruderschaft der Schwarz- 40% van de bevolking van Delftsblauwe voorwerpen. Conservator Greta Koppel ver- häupter’, een vereniging van kooplieden die in veel Baltische Tallinn Russisch. De wer- klaart: ‘Je zou kunnen zeggen dat deze kunstwerken per on- Jonge kunst steden vertegenwoordigd was. De panelen van het altaar to- keloosheid is relatief laag, geluk in deze collectie terecht zijn gekomen. Het merendeel de buitenlandse schuld is Estlandse kunst is relatief jong. Het land kreeg in 1918 de onaf- nen het leven van de heilige Nicolaas. In de zilverkamer is een een van de laagste binnen hiervan werd in 1920 gekocht bij kunsthandelaren in Rusland hankelijkheid na eeuwenlang door Denen, Duitsers, Zweden, uitgebreide collectie gildezilver te zien uit de roemrijke Han- de EG. Het gebruik van in de hoop om deze later met winst door te verkopen. Met de Polen en Russen te zijn overheerst. Vanaf dat moment spreekt zeperiode, waaronder emblemen, drinkhoorns en kerkelijke het internet behoort tot opbrengsten wilde men de repatriëringskosten van gevluchte de hoogste binnen de EG. men ook over de klassieke ‘gouden periode’ van de Estlandse stukken voor het gilde-altaar. Estlanders betalen. Toen bleek dat de te verwachten winst niet Niet verwonderlijk dat 7 9 10 kunst. In de periode daarvoor werd de meeste kunst gemaakt Aan de rand van het Kadriorg Park ligt verscholen tussen de Skype hier is uitgevonden. zo hoog zou zijn, besloot de regering de kunstwerken te ›› 92 | TABLEAU FINE ARTS MAGAZINE DECEMBER 2013/JANUARI 2014 DECEMBER 2013/JANUARI 2014 TABLEAU FINE ARTS MAGAZINE | 93 City special lijn volgt en waaraan diverse musea liggen. Aan het begin ligt in een nog nauwelijks gerestaureerd fabriekspand het EKKM, Tallinn is een van het Museum voor Hedendaagse Kunst van Estland 17, opge- zet door de kunstenaars Marco Laimre en Neeme Külm. Het in de oudste en best 2006 gekraakte pand is alleen van april tot oktober geopend, aangezien het nog geen verwarming heeft. De kunstenaars begonnen het museum als protest tegen de opening van het bewaarde mid- Kumu Art Museum, omdat die te weinig aandacht zou schen- ken aan hedendaagse kunst. In de loop der tijd wijzigde het deleeuwse steden Kumu het beleid en de meeste exposities worden tegenwoor- dig ook door de huidige generatie kunstenaars enthousiast ontvangen. Tegelijkertijd heeft ook het EKKM zijn positie we- behouden. Volgens Koppel is dit ook de reden dat er geen dui- 4 ten te veroveren, niet alleen als museum, maar ook als ruimte delijke lijn is te vinden in de collectie Hollandse en Vlaamse voor performances en alternatieve dance-events. Intussen 11 15 16 oude meesters. Er zijn schilderijen te zien van onder anderen zijn er ook subsidies toegekend om het pand te renoveren. Van der Helst, Wouwerman en Jordaens en gravures van Golt- De exposities die er worden georganiseerd van de Estlandse zius. Daarnaast zijn er ook enkele vertrekken waar Russische, avant-garde trekken een internationaal publiek.