Strategia Rozwoju Gminy Postomino Na Lata 2016-2025” Jest Długookresowym Planem Działania, Określającym Strategiczne Cele Rozwoju Gminy

UCHWAŁA NR XXXII/323/17 RADY GMINY POSTOMINO

z dnia 21 czerwca 2017 r.

w sprawie przyjęcia "Strategii Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016-2025"

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2016 r., poz.446 z późn. zm.) uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się "Strategię Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016-2025", stanowiącą załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Postomino. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Przewodniczący Rady Gminy

Daniel Pakos

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 1 z 218

Strategia Rozwoju Gminy Postomino

na lata 2016 -2025

Postomino, lipiec 2016

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 2 z 218

Spis treści

WSTĘP ...... 4 METODOLOGIA ...... 6 1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ...... 7 1.1. UWARUNKOWANIA PRAWNO – POLITYCZNE MAKROOTOCZENIA ...... 7 1.2. UWARUNKOWANIA PRAWNO-POLITYCZNE MIKROOTOCZENIA ...... 12 2. RAPORT O STANIE SPOŁECZNO – GOSPODARCZYM GMINY POSTOMINO ...... 19 2.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE GMINY POSTOMINO ...... 19 2.2. RYS HISTORYCZNY ...... 22 2.3. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE ...... 23 2.3.1. Planowanie przestrzenne i urbanizacja ...... 23 2.3.2. Struktura użytkowania gruntów ...... 27 2.3.3. Zasoby mieszkaniowe ...... 29 2.3.4. Infrastruktura techniczna ...... 31 2.4. GOSPODARKA ...... 49 2.4.1. Rolnictwo ...... 49 2.4.2. Leśnictwo ...... 53 2.4.3. Podmioty gospodarcze...... 55 2.4.4. Turystyka i zagospodarowanie turystyczne ...... 60 2.5. SFERA SPOŁECZNA ...... 70 2.5.1. Struktura społeczna ...... 70 2.5.2. Grupy ryzyka społecznego ...... 76 2.5.3. Bezpieczeństwo publiczne ...... 91 2.5.4. Ochrona zdrowia ...... 95 2.5.5. Oświata i wychowanie ...... 97 2.5.6. Formy zorganizowania społeczeństwa ...... 104 2.6. WALORY KULTUROWE...... 106 2.6.1. Obiekty architektury i budownictwa ...... 106 2.6.2. Instytucje kultury i sportu, współpraca międzygminna ...... 110 2.7. WALORY PRZYRODNICZE I KRAJOBRAZOWE ...... 123 2.7.1. Warunki klimatyczne ...... 123 2.7.2. Prawne formy ochrony przyrody ...... 124 2.7.3. Zasoby naturalne ...... 128 2.8. WIELKOŚĆ I STRUKTURA BUDŻETU GMINY POSTOMINO ...... 129 2.8.1. Polityka finansowa gminy Postomino...... 129

2 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 3 z 218

2.8.2. Struktura dochodów gminy Postomino ...... 132 2.8.3. Struktura wydatków gminy Postomino ...... 135 2.8.4. Działalność inwestycyjna ...... 136 3. ANKIETYZACJA MIESZKAŃCÓW I LIDERÓW LOKALNYCH ...... 152 GMINY POSTOMINO ...... 152 3.1. WYNIKI PRZEPROWADZONEJ ANKIETY ...... 153 3.2. PODSUMOWANIE...... 171 4. ANALIZA SWOT ...... 172 5. DIAGNOZA STANU GMINY ...... 178 6. ZAŁOŻENIA DO STRATEGII ROZWOJU GOSPODARCZEGO GMINY POSTOMINO ………………………………………………………………………………………………..…….. 184 7. MISJA ...... 184 8. SŁOWNICZEK ...... 186 9. PRIORYTETY, CELE SZCZEGÓŁOWE, KIERUNKI DZIAŁANIA ...... 188 10. MONITORING I EWALUACJA STRATEGII ...... 198 WYKAZ RYSUNKÓW: ...... 210 WYKAZ TABEL: ...... 210 WYKAZ WYKRESÓW: ...... 213

3 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 4 z 218

WSTĘP

Dotychczas obowiązującym dokumentem strategicznym w gminie Postomino była uchwalona w roku 2007 Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy Postomino na lata 2007-2015, sporządzona głównie dla potrzeb skorelowania działań strategicznych i inwestycyjnych z dostępnymi, programowanymi źródłami dofinansowania przedsięwzięć realizowanych na poziomie gminy przez programy operacyjne, dostępne na poziomie regionalnym i centralnym do roku 2015. Plan określał metody przygotowania i realizację działań administracyjno-gospodarczych, służących rozwojowi gminy. Autorzy przedstawili priorytety inwestycyjne jakie miały być podstawą rozwoju gminy na kolejne lata oraz określili zadania, jakie gmina powinna podjąć. Zadania priorytetowe wskazane w poprzedniej strategii w obszarze infrastruktury technicznej, takie jak rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej oraz budowa i modernizacja gminnych oczyszczalni ścieków, przebudowa istniejących ujęć wody dla poprawy jakości wody pitnej, aktualizacja dokumentów planistycznych dla swobodnego otwarcia i gospodarowania przestrzenią sprzyjającą rozwojowi MSP, budowa obiektów sportowych o znaczeniu regionalnym (kompleksy sportowe), utworzenie Gminnego Ośrodka Kultury wraz z niezbędną infrastrukturą oraz budowa sali wielofunkcyjnej, w znacznym stopniu zostały zrealizowane lub są na etapie realizacji. Dokument uchwalony w roku 2007 w swoich celach zakładał głęboką interwencję gminy w zakresie rozwoju poszczególnych gałęzi sektora przetwórstwa, usług i produkcji rolnej. Z perspektywy kilkunastu lat i po wejściu do Unii Europejskiej wyznaczone cele w tych obszarach zostały zdeterminowane przez wolny rynek, uwarunkowania wynikające z Traktatu Lizbońskiego i ogólną kondycję ekonomiczną gospodarki europejskiej i światowej. Nie udało się zrealizować założeń poprzedniej Strategii głównie w zakresie uruchomienia instrumentów wspierających sektor mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Z dużych zamierzeń inwestycyjnych nie zrealizowano w pełnym zakresie zagospodarowania Jeziora Wicko dla celów rekreacyjnych oraz nie zrealizowano szeregu inwestycji związanych z modernizacją i przebudowa dróg gminnych. Stąd Strategia Rozwoju Gminy Postomino do roku 2025 wraca do tych tematów, zarówno w diagnozie stanu, jak i zaprojektowanych celach i kierunkach działania. Od przyjęcia poprzedniego dokumentu strategicznego minęło ponad 9 lat. W tym czasie nastąpiło wiele przełomowych wydarzeń. Proces wejścia Polski do Unii Europejskiej wniósł istotne zmiany w sposobie przygotowania i realizacji przedsięwzięć rozwojowych gminy, a w świecie zapanował kryzys gospodarczy, którego skutki miały również wpływ na społeczne i gospodarcze funkcjonowanie gminy Postomino. Wszystkie te czynniki, jak również stopień zaawansowania finansowego gminy w realizację projektów współfinansowanych przez Unię Europejską powodują, że procesu rozwoju gminy nie można już opierać na nieaktualnej strategii, gdyż nowe wyzwania i nowa perspektywa finansowania inwestycji w ramach dotacji przyznanych Polsce w ramach 4 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 5 z 218

zatwierdzonego w listopadzie 2013 budżetu UE wymuszają opracowanie nowych priorytetów i celów strategicznych dla gminy Postomino, spójnych z polityką Unii Europejskiej w zakresie wsparcia inwestycji na poziomie lokalnym. Nowy dokument strategiczny powinien być powiązany z aktualną Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego, jak również skorelowany z głównymi programami inwestycyjnymi na poziomie regionalnym. W związku z powyższym podstawą rozwoju gminy Postomino jest Strategia, która określa misję oraz cele i kierunki działania do roku 2025. Jest to długookresowy plan działania, określający strategiczne cele rozwoju gminy i przyjmujący takie cele i kierunki działania, które są niezbędne dla realizacji przyjętych zamierzeń rozwojowych. Strategia stanowi podstawę do właściwego zarządzania gminą, a także do ubiegania się o środki zewnętrzne, zwłaszcza z Unii Europejskiej. Ustalenia zawarte w Strategii stanowią podstawę do prowadzenia przez władze gminy długookresowej polityki rozwoju społecznego i gospodarczego. Ponadto Strategia wskazuje, jakie są najważniejsze do rozwiązania problemy społeczne, gospodarcze, infrastrukturalne i ekologiczne, na których powinna być skoncentrowana uwaga Rady Gminy w przyjętym horyzoncie czasowym. Czynnikiem mającym wpływ na ostateczny kształt dokumentu jest charakterystyka i diagnoza aktualnego stanu społeczno - gospodarczego gminy Postomino, zawierająca podstawowe informacje o gminie. Raport, stanowiący integralną część Strategii, został opracowany według wcześniej przygotowanego schematu przy udziale pracowników Urzędu Gminy w Postominie oraz jednostek organizacyjnych gminy. Na podstawie rzetelnego i obiektywnego opisu kondycji gospodarczej i społecznej gminy zespół ekspercki we współpracy z przedstawicielami jednostek gospodarczych i społecznych gminy Postomino wypracował cele strategiczne, służące wzmocnieniu samorządu do sprostania wyzwaniom polityki rozwojowej. Strategia Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016 – 2025 pozwala na realizację kluczowych dla rozwoju gminy projektów, będących wynikiem strategicznej koncepcji rozwoju. Tworząc strategię uwzględniono również zasadnicze elementy wpływające na realizację polityki rozwojowej, jak ocena i weryfikacja szans i słabości rozwojowych gminy oraz czynników rozwoju społeczno-ekonomicznego. Proces aktualizacji Strategii będzie przyjmowany jako systemowy element zarządzania strategicznego gminą Postomino. Strategia winna być aktualizowana i korygowana w takt zachodzących istotnych zmian w otoczeniu wewnętrznym, jak i zewnętrznym gminy.

5 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 6 z 218

METODOLOGIA

Przy realizacji Strategii Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016 – 2025 obrano Metodę Ekspercko - Partnerską, która pozwoliła połączyć wiedzę i doświadczenie ekspertów i samorządu oraz uczestnictwo społeczne, zarówno instytucji, podmiotów gospodarczych, organizacji pozarządowych, jak i mieszkańców gminy. Proces zapoznawania się z atutami i słabymi stronami gminy Postomino obejmował badanie opinii liderów publicznych, mieszkańców i przedsiębiorców działających na terenie gminy w zakresie postrzegania przez nich zagadnień społecznych, gospodarczych i przestrzennych. Wyniki badań ankietowych stały się podstawą do wnioskowania o społecznym odbiorze rzeczywistej sytuacji w gminie, wykrycia różnic pomiędzy społecznymi ocenami faktów, a ich rzeczywistym stanem, a także problemów najbardziej dotykających mieszkańców i przedsiębiorców. Na podstawie wypracowanej analizy SWOT: silne strony (wewnętrzne) gminy, słabe strony (wewnętrzne), szanse (zewnętrzne) i zagrożenia (zewnętrzne) zespół ekspercki postawił pytanie: Co należy zrobić, albo jakie podjąć działania lub spowodować efekty tych działań, żeby zlikwidować słabe strony gminy i zniwelować zagrożenia? Następnie opracowano kilkanaście celów operacyjnych opierając się na wcześniej wybranych słabych stronach i zagrożeniach. W podobny sposób zespół pracował przy budowaniu celów określonych na podstawie mocnych stron i szans. Kolejnym etapem prac zespołu ekspertów było zidentyfikowanie kierunków działań do wypracowanych wcześniej celów. Zadaniem metodycznym podczas tworzenia Strategii Rozwoju było również dostosowanie dokumentu do celów i priorytetów Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020. Zbieżność kierunków rozwoju obu dokumentów może być argumentem przy ubieganiu się przez samorząd o środki budżetu państwa oraz funduszy unijnych na realizację przedsięwzięć strategicznych.

6 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 7 z 218

1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE

1.1. UWARUNKOWANIA PRAWNO – POLITYCZNE MAKROOTOCZENIA

Z chwilą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej zaczęły obowiązywać przewidziane w art. 91 Konstytucji RP zasady określające stosunek prawa wspólnotowego do prawa krajowego, tj. zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec prawa państw członkowskich oraz zasada bezpośredniego stosowania. Obowiązywanie tych zasad jest o tyle istotne dla władz samorządowych, że powoduje znaczącą zmianę w katalogu źródeł prawa stanowiących podstawę funkcjonowania administracji publicznej. Obok norm krajowego porządku prawnego administracja samorządowa zobowiązana jest do stosowania norm pierwotnego i wtórnego prawa wspólnotowego. Prawo Wspólnoty Europejskiej ma w dominującej części charakter gospodarczy. To ono jest głównym (aczkolwiek nie jedynym) środkiem, za pomocą którego realizuje się szeroko rozumiana integracja ekonomiczna państw UE. Gminy są jednostkami gospodarczymi jednolitego rynku Unii Europejskiej, gdyż po pierwsze, korzystają z uregulowań kształtujących jego działanie współuczestnicząc jako podmioty gospodarujące w obrocie handlowym a po drugie, mają do nich zastosowanie istotne ograniczenia wynikające z ochrony tego rynku przed zniekształceniami konkurencji lub zaburzeniami jego funkcjonowania spowodowanymi brakiem wyraźnego rozdziału pomiędzy spełniającymi także funkcje władcze organami działającymi w sektorze publicznym a sektorem prywatnym. Ograniczenie to wynika z prawa Unii Europejskiej, nawet chociażby konkretne akty prawne, które mają zastosowanie do gmin miały postać ustaw lub aktów niższego rzędu wydanych przez parlament krajowy. Reasumując, można najogólniej stwierdzić, iż prawo europejskie ma na gminy wpływ w trzech obszarach: - po pierwsze, w istotnym stopniu określa warunki makroekonomiczne ich funkcjonowania, - po drugie, tworzy narzędzia wspomagające (w szczególności o charakterze finansowym), - po trzecie, tworzy nowe zadania w stosunku do gmin lub też znacząco modyfikuje zadania już istniejące (powodując także konieczność wypracowania nowych kompetencji).

Jak to wynika z art. 5 TWE, Unia Europejska nie reguluje wszystkich sfer działania gmin. W zakresie kompetencji wspólnych z państwami członkowskimi musi się ona kierować zasadą subsydiarności i pozostawić wiele istotnych kwestii do regulacji prawodawców krajowych.

Tabela 1. Dyrektywy i zalecenia Unii Europejskiej Układ Europejski

Układ Europejski (Europe Agreement) z 16 grudnia 1991 r., ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, był umową międzynarodową, która wyznaczyła ramy

7 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 8 z 218

instytucjonalno-prawne stosunków Polski z Unią Europejską. Wszedł w życie, po zakończeniu po obu stronach procedury ratyfikacyjnej, 1 lutego 1994 r. Wcześniej jednak, bo od 1 marca 1992 r., rozpoczęto realizację handlowej części tego układu, pod postacią tzw. Umowy Przejściowej (Interim Agreement). Układ został opublikowany w Załączniku do nr 11 Dziennika Ustaw RP, poz. 38 z 27 stycznia 1994 r., a także w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich - OJ L 348/93. W Preambule Układu odnajdujemy ważny zapis, że „końcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnotach, a Stowarzyszenie, zdaniem Umawiających się Stron, pomoże Polsce osiągnąć ten cel”. Artykuł 1 definiuje następujące cele Układu:  ustanowienie odpowiednich ram dla dialogu politycznego, który umożliwi rozwój bliskich stosunków politycznych między stronami,  popieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych między stronami, w celu sprzyjania dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu i dobrobytowi w Polsce,  stworzenie podstawy dla pomocy finansowej i technicznej Wspólnoty dla Polski,  stworzenie właściwych ram dla stopniowej integracji Polski ze Wspólnotą,  popieranie współpracy w dziedzinie kultury.

Ten układ stał się podstawą integracji Polski z UE i przyjęcia przez nasz kraj kolejnych praw obowiązujących w całej Unii Europejskiej. Traktat Akcesyjny

Na mocy niniejszego Aktu nowe Państwa Członkowskie, w tym Polska przystąpiły do decyzji i umów przyjętych przez przedstawicieli rządów Państw Członkowskich zebranych w ramach Rady Wspólnoty. Nowe Państwa Członkowskie zobowiązały się przystąpić od dnia przystąpienia do wszystkich innych umów zawartych przez obecne Państwa Członkowskie i dotyczących funkcjonowania Unii lub związanych z jej działaniami. Co oznacza, że Polska zobowiązała się do przestrzegania wszystkich norm prawnych i przyjętych strategii rozwojowych dla poszczególnych obszarów życia społeczno – gospodarczego, w tym polityki społecznej wyrażonej m.in. w Strategii Lizbońskiej przyjętej przez Unię Europejska w 2000 roku. Strategia Lizbońska

Celem Strategii Lizbońskiej jest uczynienie z UE obszaru o dynamicznie rozwijającej się gospodarce, jednocześnie zachowującego wysoką spójność społeczną. Spójność społeczna rozumiana jest tutaj jako zdolność społeczeństwa do zapewnienia dobrobytu wszystkim swoim członkom oraz minimalizowania rozbieżności między nimi. Polega więc nie tylko na zwalczaniu wykluczenia społecznego i ubóstwa, ale przede wszystkim na tworzeniu solidarności w społeczeństwie, tak aby ograniczać zasięg występowania tego zjawiska. Strategia ta opiera się na trzech filarach: konkurencyjności, zatrudnieniu i spójności społecznej. Założeniem europejskiego modelu społecznego Unii Europejskiej i Rady Europy jest:  odpowiedzialność państwa za poziom i jakość życia wszystkich obywateli wyrażająca się m.in. w aktywnym przeciwdziałaniu rosnącemu ubóstwu i nadmiernemu rozwarstwieniu społecznemu,  oparcie polityki społecznej na prawach społecznych i socjalnych, których katalog zawiera Zrewidowana Europejska Karta Społeczna - podstawowy dla Europejskiego Modelu Społecznego dokument Rady Europy, jak i Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej włączona w całości do projektu Traktatu Konstytucyjnego (w ostatecznej wersji do Traktatu Lizbońskiego), a następnie Traktatu Reformującego,  wielosektorowość i wielopoziomowość polityki społecznej, w której ważną rolę do odegrania mają sektor obywatelski i rynkowy oraz władze regionalne i lokalne przy aktywnej postawie państwa realizującego interes wspólny i chroniącego najbardziej podatnych na wykluczenie społeczne,  uznanie znaczenia mocnych i trwałych więzi rodzinnych i społecznych za jeden z istotnych czynników zapobiegających powstawaniu problemów społecznych i gospodarczych,  uwzględnianie trendów demograficznych w planowaniu polityki społecznej, a szczególnie takich zjawisk jak: zmieniająca się struktura wiekowa społeczeństwa, zmiany wzorów życia rodzinnego oraz migracje. Traktat Lizboński

13 grudnia 2007 r. podpisano w Lizbonie Traktat Lizboński, który ustanawia nowe ramy prawne i sposób zorganizowania

8 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 9 z 218

Unii Europejskiej. Traktat został opracowany po to, aby Unia Europejska w XXI wieku lepiej odpowiadała na stojące przed nią wyzwania. Dzięki wprowadzanym w Traktacie zmianom Unia będzie bardziej demokratyczna, przejrzysta i skuteczna w działaniu. Traktat wzmacnia rolę Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych, gwarantując obywatelom większą możliwość uczestnictwa w procesie decyzyjnym UE. Uproszczeniu i usprawnieniu ulegną metody pracy i zasady podejmowania decyzji w UE. Instytucje europejskie w istotnym zakresie zostaną zreformowane. Zwiększą się możliwości działania w dziedzinach o istotnym znaczeniu dla dzisiejszej Unii takich jak bezpieczeństwo energetyczne czy walka z terroryzmem. Traktat wprowadza ponadto istotne zmiany w tak ważnej sferze działalności, jak polityka zagraniczna, m.in. poprzez ustanowienie funkcji Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych oraz powołanie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. Zmiany te przyczynią się do lepszego promowania interesów i wartości europejskich w świecie oraz umocnienia pozycji międzynarodowej UE. Traktat lizboński został ratyfikowany przez wszystkie 27 państw członkowskich i wszedł w życie 1 grudnia 2009 roku.

Tabela 2. Akty prawne i dokumenty strategiczno – planistyczne odnoszące się do rozwoju społeczno - gospodarczego – obecnie obowiązujące w Polsce Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej ( tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 584 ze zm.)

Ustawa reguluje podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania organów administracji publicznej w tym zakresie. Art.7 Państwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji. Art. 8.1.Organy administracji publicznej wspierają rozwój przedsiębiorczości, tworząc korzystne warunki do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności wspierają mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 446) Konieczność posiadania aktualnej strategii rozwoju gminy podyktowana jest nie tylko względami praktycznymi „dobrego rządzenia”, ale również wynika z uregulowań prawnych, w tym w ustawie o samorządzie gminnym, która stanowi, iż do zadań gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, a art. 18 ustawy wśród kompetencji rady gminy wymienia „uchwalanie programów gospodarczych”.

Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 383))

Ustawa określa zasady prowadzenia polityki rozwoju, podmioty prowadzące tę politykę oraz tryb współpracy między nimi. Art. 2. Przez politykę rozwoju rozumie się zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej. Ustawa ta obliguje samorządy do posiadania aktualnej strategii rozwoju, zaliczając strategie gmin i powiatów – obok strategii rozwoju kraju, strategii sektorowych oraz strategii wojewódzkich – do kluczowych dokumentów planistycznych, na podstawie których winna być prowadzona polityka rozwoju kraju.

Narodowa Strategia Integracji Społecznej

Celem prac nad Narodową Strategią Integracji Społecznej jest pomoc w procesie włączania się Polski w realizację drugiego z celów Strategii Lizbońskiej UE stawiającego na modernizację europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Konkretne działania mają przyczynić się do:  dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów życia i pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy,  rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniającej się do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy,  modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilności oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia,  wspierania integracji społecznej, aby uniknąć pojawienia się trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społeczeństwie opartym na wiedzy oraz konkretyzacja Strategii Lizbońskiej w obszarze integracji

9 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 10 z 218

Priorytety krajowe wyznaczające cele szczegółowe lokalnych strategii polityki społecznej opracowywanych na szczeblu samorządów lokalnych to:  Wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym,  Poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim,  Upowszechnienie kształcenia wyższego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy,  Rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci,  Radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego,  Ograniczenie tendencji do wzrostu różnic dochodowych,  Ograniczenie bezrobocia długookresowego,  Zmniejszenie bezrobocia młodzieży,  Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych,  Zwiększenie liczby uczestników w aktywnej polityce rynku pracy,  Upowszechnienie kształcenia ustawicznego,  Wydłużenie przeciętnego dalszego trwania życia w sprawności,  Powszechne ubezpieczenie zdrowotne,  Kobiety i dzieci objęte programami zdrowia publicznego,  Wzrost dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością,  Dostęp do pracowników socjalnych,  Rozwój pomocy środowiskowej – zwiększenie liczby osób objętych usługami pomocy środowiskowej,  Zaangażowanie obywateli w działalność społeczną,  Realizacja Narodowej Strategii Integracji Społecznej przez samorządy terytorialne,  Dostęp do informacji obywatelskiej i poradnictwa obywatelskiego. Programowanie perspektywy finansowej 2014–2020 Umowa Partnerstwa

Umowa Partnerstwa jest dokumentem określającym kierunki interwencji w latach 2014-2020 trzech polityk unijnych w Polsce – Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej Wspólnej Polityki Rybołówstwa.

Dokumenty te wraz z UP tworzą spójny system dokumentów strategicznych i programowych na nową perspektywę finansową. UP określa z jednej strony kontekst strategiczny w wymiarze tematycznym i terytorialnym, z drugiej zaś wskazuje oczekiwane rezultaty oraz obowiązujące ramy finansowe i wdrożeniowe. UP stanowi punkt odniesienia do określania szczegółowej zawartości programów operacyjnych. Programy operacyjne precyzują specyficzne obszary wsparcia i instrumenty realizacji, z poszanowaniem zapisów UP. Wynegocjowana z Komisją Europejską (KE) UP oraz programy operacyjne stanowią podstawę do realizacji nowej perspektywy finansowej w Polsce.

wsparcia i instrumenty realizacji, z poszanowaniem zapisów UP. Wynegocjowana z Komisją Europejską (KE) UP oraz programy operacyjne stanowią podstawę do realizacji nowej perspektywy finansowej w Polsce.

Strategia Rozwoju Kraju 2020

Strategia Rozwoju Kraju 2020 (ŚSRK) jest elementem nowego systemu zarządzania rozwojem kraju, którego fundamenty zostały określone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jedn.Dz.U. z 2016 r., poz. 383) oraz w przyjętym przez Radę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. dokumencie Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. W związku z koniecznością dostosowania Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015, przyjętej 29 listopada 2006 r., do nowych uwarunkowań społeczno-gospodarczych oraz do wyzwań wewnętrznych i zewnętrznych, a także wymogów wprowadzanego systemu zarządzania polityką rozwoju, podjęto decyzję o jej aktualizacji oraz o wydłużeniu horyzontu czasowego do 2020 roku. a nie tylko na alokację środków bezpośrednio w dziedziny, w których występują największe deficyty. Tym samym ŚSRK nie rozwija wszystkich obszarów istotnych z samego faktu funkcjonowania państwa, lecz koncentruje się głównie na tych, w których powinny zostać podjęte działania wzmacniające i przyspieszające procesy rozwojowe (w tym niezbędne zmiany strukturalne) w ciągu najbliższych dziesięciu lat.

10 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 11 z 218

GŁÓWNE OBSZARY INTERWENCJI, CELE I PRIORYTETY ROZWOJOWE ŚSRK: Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem Cel I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka Cel II.1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna Cel III.1. Integracja społeczna Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2010-2020 Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR) 1 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR) wyznacza cele polityki regionalnej wobec poszczególnych terytoriów w kraju, w tym w szczególności obszarów miejskich i wiejskich, oraz definiuje ich relacje w odniesieniu do innych polityk publicznych o wyraźnym terytorialnym ukierunkowaniu. Dokument ten określa także sposób działania podmiotów publicznych, a w szczególności rządu i samorządów województw dla osiągnięcia strategicznych celów rozwoju kraju. Wizja rozwoju regionalnego: W 2020 roku polskie regiony mają stanowić lepsze miejsce do życia dzięki zwiększeniu poziomu i jakości życia oraz przez stworzenie takich ram gospodarczo-społecznych i instytucjonalnych, które zwiększają szanse rozwojowe we wszystkich regionach oraz realizacji aspiracji i możliwości zamieszkujących je jednostek i wspólnot lokalnych. Celem strategicznym polityki regionalnej - będącym jednym z kluczowych elementów osiągania celów rozwoju kraju - jest wzrost, zatrudnienie i spójność w horyzoncie długookresowym. Jego realizacja wymaga efektywnego wykorzystywania właściwych dla poszczególnych regionów lub terytoriów potencjałów rozwojowych oraz wzmocnienia przewag konkurencyjnych przy jednoczesnym usuwaniu barier rozwojowych. Cel strategiczny obejmuje trzy cele szczegółowe: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów (konkurencyjność), 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych (spójność), Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie (sprawność).

Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPPZK)2 - dokument planistyczny określający przyrodnicze, kulturowe, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania oraz cele polityki przestrzennej Polski. Dokument stanowi podstawę dla programowania ponadlokalnych przedsięwzięć publicznych, wpływających na przestrzenne zagospodarowanie kraju.

W dokumencie przedstawiono wizję zagospodarowania przestrzennego kraju w perspektywie najbliższych dwudziestu lat, określono cele i kierunki polityki zagospodarowania kraju służące jej urzeczywistnieniu oraz wskazano zasady oraz

1 Źródło: www.mrr.gov.pl – Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, Warszawa, 13 lipca 2010 r.

2 Źródło: http://monitorpolski.gov.pl/mp/2012/252, Uchwała Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030.

11 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 12 z 218

mechanizmy koordynacji i wdrażania publicznych polityk rozwojowych mających istotny wpływ terytorialny. Cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraj:

Cel 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich66 Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności. Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski Cel 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego

Wyciąg Podstawową rolą systemu prowadzenia polityki przestrzennej jest zapewnienie skutecznego i efektywnego urzeczywistnienia priorytetów formułowanych w KPZK 2030 oraz dokumentach planistycznych różnego szczebla. Dla właściwej realizacji tych zadań niezbędny jest stabilny i przejrzysty system prawny oraz dostosowany do zadań system instytucjonalny, który zapewni współdziałanie i koordynację działań różnych podmiotów i szczebli biorących udział w realizacji polityki przestrzennej kraju. System realizacji KPZK 2030 uwzględnia: aktualny stan prawny dotyczący planowania i zagospodarowania przestrzennego, zasady prowadzenia polityki rozwoju, propozycje założeń nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i powiązanych aktów prawnych. KPKZ 2030 zawiera w dużej mierze elementy postulatywne wobec systemu planowania przestrzennego i szeroko rozumianego gospodarowania przestrzenią. Dokument proponuje dokonanie zasadniczego przeorganizowania systemu, w tym wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych i instytucjonalnych. W ten sposób zostaną stworzone w Polsce warunki budowy spójnego, zintegrowanego i hierarchicznego układu planowania i gospodarowania przestrzenią. Zintegrowany system będzie pozytywnie oddziaływał na realizację celów społeczno- gospodarczych wyznaczanych w odniesieniu do przestrzeni. Sprawny system musi zapewniać realizację ponadlokalnych celów publicznych. Wiąże się to z koniecznością zapewnienia warunków dla łączenia celów realizacji polityki przestrzennej z działaniami na poziomie regionalnym. Temu celowi służy propozycja silniejszego powiązania planowania przestrzennego i społeczno-gospodarczego, tj. strategii rozwoju i studiów uwarunkowań oraz dokumentów realizacyjnych, tj. programów operacyjnych oraz planów zagospodarowania przestrzennego.

1.2. UWARUNKOWANIA PRAWNO-POLITYCZNE MIKROOTOCZENIA Informacje zebrane w tabelach przedstawiają wybrane zapisy w dokumentach określających kierunki i cele rozwoju województwa zachodniopomorskiego oraz powiatu sławieńskiego jako determinanty planowania strategicznego w gminie Postomino.

Tabela 3. Dokumenty strategiczno – planistyczne obowiązujące w województwie zachodniopomorskim i powiecie sławieńskim

Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020

Uwzględniając nową sytuację w otoczeniu, wzrost możliwości rozwojowych i oczekiwań mieszkańców regionu, sformułowano następującą misję dla województwa zachodniopomorskiego: Stworzenie warunków do stabilnego i zrównoważonego rozwoju województwa zachodniopomorskiego opartego na konkurencyjnej gospodarce i przedsiębiorczości mieszkańców oraz aktywności społecznej przy optymalnym wykorzystaniu istniejących zasobów. Misja ta znajduje swoje potwierdzenie w następujących zaprojektowanych do roku 2010 celach:

12 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 13 z 218

Realizacja celu numer 1. „Wzrost innowacyjności i efektywności gospodarowania” wspierana przez przedstawione w matrycy cele kierunkowe.

1.1.Wzrost innowacyjności gospodarki 1.2.Rozwój i promocja produktów turystycznych regionu 1.3.Wspieranie współpracy i rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości 1.4.Wspieranie wzrostu eksportu 1.5.Zrównoważony rozwój gospodarki morskiej 1.6.Restrukturyzacja i wspieranie prorynkowych form produkcji rolnej i rybołówstwa

Realizacja celu numer 2. „Wzmacnianie mechanizmów rynkowych i otoczenia gospodarczego” wspierana przez przedstawione w matrycy cele kierunkowe:

2.1.Podnoszenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego 2.2.Popieranie rozwoju lokalnych produktów i usług 2.3.Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu 2.4.Wspieranie rozwoju instytucjonalnego, finansowego i usługowego otoczenia biznesu

Realizacja celu numer 3. „Zwiększenie przestrzennej konkurencyjności regionu” wspierana przez przedstawione w matrycy cele kierunkowe:

3.1.Wzmocnienie roli Szczecina – stolicy regionu oraz Koszalina – krajowego ośrodka równoważenia rozwoju 3.2.Wspieranie rozwoju struktur funkcjonalno-przestrzennych 3.3.Aktywizacja regionalnych ośrodków rozwoju liczących od 20 do 100 tys. mieszkańców 3.4.Rozwój małych miast (do 20 tys. mieszkańców), rewitalizacja i rozwój obszarów wiejskich 3.5.Stworzenie efektywnego, dostępnego i zintegrowanego systemu transportowego 3.6.Wspieranie rozwoju budownictwa mieszkaniowego i rynku mieszkaniowego

Realizacja celu numer 4. „Zachowanie i ochrona wartości przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami” – wspierana przez przedstawione w matrycy cele kierunkowe:

4.1.Usuwanie skutków i przeciwdziałanie degradacji środowiska 4.2.Zachowanie, ochrona i odtwarzanie walorów i zasobów środowiska naturalnego 4.3.Racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi regionu, efektywne wykorzystanie zasobów i odnawialnych źródeł energii 4.4.Rewitalizacja obszarów zurbanizowanych

Realizacja celu numer 5. „Budowanie otwartej i konkurencyjnej społeczności” wspierana przez przedstawione w matrycy cele kierunkowe:

5.1.Rozwój infrastruktury społecznej na obszarach wiejskich 5.2.Kształtowanie postaw przedsiębiorczych, innowacyjnych i proekologicznych 5.3.Budowanie społeczeństwa uczącego się 5.4.Wzmacnianie środowiskowej roli systemu edukacyjnego i europejskiej współpracy w edukacji 5.5.Budowanie społeczeństwa informacyjnego 5.6.Poprawa przestrzennej i zawodowej struktury rynku pracy, wzrost mobilności zawodowej ludności 5.7.Podnoszenie jakości kształcenia oraz dostępności i jakości programów edukacyjnych 5.8.Współpraca międzynarodowa, transgraniczna i regionalna

Realizacja celu numer 6. „Wzrost tożsamości i spójności społecznej regionu” wspierana przez przedstawione w matrycy cele kierunkowe:

6.1.Wzmacnianie tożsamości społeczności lokalnych 6.2.Wspieranie rozwoju demokracji lokalnej i społeczeństwa obywatelskiego 6.3.Wzmacnianie więzi i warunków funkcjonowania rodziny 6.4.Zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego – zwiększenie poczucia bezpieczeństwa ludności 6.5.Opieka i wspieranie aktywności osób w wieku poprodukcyjnym

13 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 14 z 218

6.6.Rozwój sportu i rekreacji, promocja zdrowego stylu życia 6.7.Stworzenie spójnego systemu realizacji zadań ochrony zdrowia i bezpieczeństwa zdrowotnego 6.8.Wspieranie działań aktywizujących rynek pracy 6.9.Przeciwdziałanie procesom marginalizacji społecznej 6.10.Stworzenie systemu realizacji zadań polityki socjalnej

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2030

Polityka zagospodarowania przestrzennego stanowi o tym, że województwo zachodniopolskie ma być regionem wykorzystującym szanse rozwojowe wynikające z jego korzystnego położenia geograficznego, zasobów przyrodniczych i jego potencjału demograficznego, społecznego i gospodarczego, szerokich komunikacyjnych powiązań zewnętrznych i wewnętrznych oraz możliwości dynamizacji głównych ośrodków i obszarów wzrostu. Spośród licznych scenariuszy ilustrujących realizację tę zasady za docelowy i pożądany przyjmuje się scenariusz, który zakłada utrzymanie sprzyjających warunków rozwoju społeczno – gospodarczego województwa oraz sprzyjającej koniunktury rozwojowej w kraju i Europie. Ich skutkiem będzie m.in. możliwość wdrażania i finansowania planowanych inwestycji i działań z dziedziny polityki regionalnej i zagospodarowania przestrzennego. Wszelkie zjawiska kryzysowe, procesy utrudniające lub opóźniające realizację przedsięwzięć wskazanych w planie, są elementami scenariusza niepożądanego i mogą w różnym stopniu wpływać na kształt wizji rozwoju województwa.

Wizja województwa w planowaniu przestrzennym zagłada jej realizację poprzez następujące cele:  Pogłębienie integracji województwa zachodniopomorskiego z przestrzenią krajową, europejską i Regionem Morza Bałtyckiego, sprzyjającą podniesieniu konkurencyjności województwa  Chronienie środowiska i jego walorów oraz prowadzenie racjonalnej gospodarki zasobami przyrody, kopalin i wód, gleb i lasów.  Chronienie zasobów dziedzictwa kulturowego, zabytki, dobra kultury współczesnej i krajobraz.  Wpływanie na kształtowanie w województwie policentrycznej sieci osadniczej z biegunami wzrostu w Szczecinie i Koszalinie, wzmacniać powiązania miedzy tymi miastami.  Rozwijanie i wzmacnianie funkcji metropolitalnych Szczecina, dążąc do nadania im wymiaru ponadregionalnego i transgranicznego.  Rozwijanie infrastruktury społecznej, zaspakajając potrzeby zwłaszcza w dziedzinie mieszkalnictwa, ochrony zdrowia i edukacji.  Wzmacnianie potencjału akademickiego i naukowego województwa.  Stymulowanie rozwoju gospodarczego z wykorzystaniem istniejącego potencjału gospodarczego, kadr i zasobów naturalnych, wspieranie sektora gospodarki opartej na wiedzy i innowacyjności.  Rozwijanie systemu transportowego zintegrowanego z systemem krajowym i europejskim, zapewniającym spójność wewnętrzną województwa.  Rozwijanie systemu infrastruktury technicznej, zapewniającej odpowiedni standard życia i ochronę środowiska.  Wspieranie przekształcenia na obszarach wiejskich w kierunku rozwoju pozarolniczej aktywności ekonomicznej jej mieszkańców i przekształcenie popegerowskiego systemu osadniczego.  Likwidowanie problemów rozwojowych na obszarach stagnacyjnych, kreowanie nowych obszarów wzrostu.

Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego wytycza kierunek innowacyjnego rozwoju województwa w oparciu o istotne procesy, które należałoby uruchomić i wspierać przy współudziale podmiotów gospodarczych, instytucji badawczo-rozwojowych, instytucji otoczenia biznesu oraz władz samo -rządowych wokół 3 kluczowych wyzwań w perspektywie 2011-2020r. Działania skoncentrowane na procesach pobudzania aktywności poszczególnych środowisk w procesach tworzenia, absorpcji i dyfuzji innowacji wokół endogenicznego potencjału wzrostu oraz specjalizacji regionalnych, umożliwią osiągnięcie wartości dodanej w gospodarce województwa zachodniopomorskiego w najbliższych 10 latach, a w konsekwencji zrealizowanie głównych założeń wizji sformułowanej w Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 r. Cele strategiczne: Wzrost świadomości i kompetencji innowacyjnych społeczeństwa oraz przedsiębiorstw.

14 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 15 z 218

Cele operacyjne: Pobudzanie kreatywności, przedsiębiorczości i postaw innowacyjnych w społeczeństwie. Zwiększanie kompetencji pracowników i kadr menedżerskich w zakresie innowacji. Poprawa salda migracji kadr gospodarki opartej na wiedzy.

Rozwój specjalizacji regionalnych w oparciu o endogeniczny potencjał województwa. Cele operacyjne: Identyfikacja specjalizacji regionalnych o największym potencjale wzrostu. Kreowanie współpracy, kompetencji oraz infrastruktury wokół zidentyfikowanych obszarów specjalizacji regionalnych.

Rozwój systemu tworzenia, dyfuzji i absorpcji innowacji. Cele operacyjne: Wzmacnianie instytucji zaangażowanych w procesy rozwoju innowacji i transferu technologii. Wzmacnianie instytucji badawczo-rozwojowych i współpracy zespołów badawczych. Realizacja projektów pilotażowych służących absorpcji innowacji. Rozwój współpracy w ramach klastrów i innych powiązań kooperacyjnych. Wykorzystanie inwestycji zewnętrznych jako nośnika innowacji do regionu

Strategia Województwa Zachodniopomorskiego w zakresie Polityki Społecznej

Misją polityki społecznej w województwie zachodniopomorskim jest podnoszenie jakości życia wśród mieszkańców regionu szczególnie tych, którzy ze względu na trudną sytuację życiową nie są w stanie samodzielnie zaspokoić podstawowych potrzeb bytowych, a przez to nie mogą uczestniczyć lub mają ograniczony udział w życiu rodzinnym, zawodowym i społecznym.

Obszar problemowy: DŁUGOTRWAŁE BEZROBOCIE.

I. Cel strategiczny: Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia.

Cel operacyjny 1: Aktywizacja osób długotrwale bezrobotnych. Cel operacyjny 2: Promocja na rzecz zatrudnienia osób długotrwale bezrobotnych. Cel operacyjny 3: Podnoszenie kwalifikacji i umiejętności osób długotrwale bezrobotnych. Cel operacyjny 4: Przeciwdziałanie „dziedziczeniu” długotrwałego bezrobocia przez mieszkańców województwa.

Obszar problemowy: KRYZYS RODZINY

II. Cel strategiczny: Pomoc rodzinom w prawidłowym wypełnianiu ról społecznych.

Cel operacyjny 1: Tworzenie lokalnego systemu wsparcia dla rodzin. Cel operacyjny 2: Pomoc dla rodzin znajdujących się w sytuacjach kryzysowych. Cel operacyjny 3: Poprawa jakości i dostępu do usług socjalnych.

Obszar problemowy: MARGINALIZACJA GRUP SPOŁECZNYCH

III. Cel strategiczny: Przeciwdziałanie i łagodzenie negatywnych skutków marginalizacji grup społecznych

Cel operacyjny 1: Rozbudowa zaplecza instytucjonalnego i poza-instytucjonalnego na rzecz rozwiązywania problemów społecznych. Cel operacyjny 2: Aktywizacja mieszkańców województwa zagrożonych marginalizacją społeczną, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet. Cel operacyjny 3: Edukacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych marginalizacją społeczną, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet.

Obszar problemowy: UZALEŻNIENIA

IV. Cel strategiczny: Zmniejszenie spożycia alkoholu i używania środków psychoaktywnych oraz ograniczanie ich

15 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 16 z 218

negatywnych skutków wśród mieszkańców województwa.

Cel operacyjny 1: Edukacja społeczna i działalność wychowawcza. Cel operacyjny 2: Lecznictwo odwykowe oraz rehabilitacja osób uzależnionych. Cel operacyjny 3: Przeciwdziałanie negatywnym następstwom używania środków psychoaktywnych.

Obszar problemowy: OGRANICZONY DOSTĘP OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH DO ŻYCIA ZAWODOWEGO I SPOŁECZNEGO

V. Cel strategiczny: Tworzenie warunków równego dostępu osób niepełnosprawnych do życia zawodowego i społecznego.

Cel operacyjny 1: Integracja społeczna osób niepełnosprawnych, we wszystkich grupach wiekowych Cel operacyjny 2: Integracja zawodowa osób niepełnosprawnych.

Obszar problemowy: STARZENIE SIĘ SPOŁECZEŃSTWA

VI. Cel strategiczny: Podniesienie bezpieczeństwa społecznego i socjalnego wśród osób starszych.

Cel operacyjny 1: Poprawa bezpieczeństwa socjalnego wśród ludzi starszych. Cel operacyjny 2: Aktywizacja społeczna osób starszych. Cel operacyjny 3: Wzmocnienie roli i miejsca osób starszych w środowiskach lokalnych

Strategia Rozwoju Powiatu Sławieńskiego do roku 2015 (brak aktualnej strategii)

Powiat sławieński w roku 2015: jest piękną małą ojczyzną, ze swoistym klimatem, z zachowanym krajobrazem przyrodniczym, i zadbanym dziedzictwem kulturowym, ekologiczny, czysty, zielony, ukwiecony, wyróżnia się pod względem oferty edukacyjnej oraz możliwości wszechstronnego rozwoju mieszkańców. Jest atrakcyjnym, tętniącym życiem a przy tym bezpiecznym, regionem turystycznym z bogatą ofertą usług i dobrą infrastrukturą techniczną, charakteryzuje się rozwiniętym i wielokierunkowo oraz ekologicznie zorientowanym rolnictwem powiązanym z przetwórstwem, współtworzącym produkty kompleksowe. Jest w dużym stopniu samowystarczalny w zakresie energii cieplnej i elektrycznej. Jest powiązany z morzem poprzez nowoczesny port w Darłowie o znaczeniu regionalnym, stanowiący aktywny o środek gospodarczy i dostępny komunikacyjnie. Ma dobrze rozwinięty przemysł powiązany z innymi działami gospodarki, tworzący z nimi różnorodne produkty kompleksowe, wykorzystuje różnorodne czynniki rozwojowe, w tym szczególnie kapitał społeczny i ludzki oraz wiedzę i informację. Współpracuje z partnerami krajowymi i zagranicznymi, tworzy sieci współpracy, rozwija się zgodnie z zasadami rozwoju zintegrowanego i zrównoważonego.

Tabela 4. Miejscowe akty prawne dotyczące rozwoju społeczno – gospodarczego obowiązujące w gminie Postomino

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Postomino (5 stycznia 1996 r. z późniejszymi zmianami z roku 2004, 2006, 2007, 2008, 2010 oraz 2013 (aktualnie w trakcie aktualizacji)

Studium koncentrują się przede wszystkim w następujących kierunkach:  wielofunkcyjny rozwój wsi, ze szczególnym uwzględnieniem zmian jakościowych w tym modernizacji infrastruktury,  właściwe wykorzystanie walorów przyrodniczo krajobrazowych w tym rozwój turystyki,  rozwój terenów inwestycyjnych oraz lokalizacja odnawialnych źródeł energii. Ogólne kierunki rozwoju zostały ujęte następująco:  koncentracja zabudowy w nawiązaniu do istniejącego układu drogowego,  powiększanie terenów zabudowy mieszkaniowej, 16 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 17 z 218

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Gminy Postomino na lata 2015-2021

Główny obszar strategii rozwiązywania problemów społecznych w gminie Postomino: Polityka społeczna prowadzona przez samorząd lokalny gminy Postomino w celu przeciwdziałania marginalizacji i wykluczeniu społecznemu zapewnia naszym mieszkańcom poczucie bezpieczeństwa, kompleksową opiekę nad rodziną, wspomaga najsłabszych, służy rozwiązywaniu problemów uzależnień oraz umożliwia pełne uczestnictwo w życiu społeczności lokalnej. Główne cele strategiczne, cele szczegółowe. Pomoc na rzecz rodzin i środowisk dotkniętych problemem bezrobocia Cel strategiczny1: Aktywizacja środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym zpowodu bezrobocia. Cele operacyjne:1. 1. Usamodzielnienie bezrobotnych poprzez ułatwienie im podjęcia zatrudnienia. 2. Stwarzanie warunków do zdobycia doświadczenia zawodowego przez bezrobotnych absolwentówróżnych typów szkół. 3. Aktywizacja bezrobotnych zmierzająca do polepszenia ich pozycji na rynku pracy. 4. Ograniczenie negatywnych konsekwencji bezrobocia, w tym szczególnie bezrobocia długotrwałego. 5. Współpraca z organizacjami, podmiotami prywatnymi, instytucjami na rzecz kreowania aktywnej polityki w zakresie przeciwdziałania bezrobociu. 6. Wsparcie dla rozwoju drobnej przedsiębiorczości. 7. Rozwój podmiotów ekonomii społecznej. Pomoc na rzecz rodzin i środowisk dotkniętych problemem ubóstwa Cel strategiczny 2: Profesjonalizacja działalności systemu pomocy społecznej w zapobieganiu ubóstwu i łagodzeniu jego skutków. Cele operacyjne 2: 1. Umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji, których nie są wstanie pokonać, wykorzystując własne środki i możliwości. 2. Zapobieganie powstaniu takich sytuacji. 3. Zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. 4. Doprowadzenie w miarę możliwości do usamodzielnienia osób. 5. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób irodzin dotkniętych problemami społecznymi. 6. Wzrost kompetencji mieszkańców sprzyjających samodzielności i zaradności życiowej. 7. Zwiększenie dostępu do podstawowych dóbr i zasobów 8. Poprawa sytuacji mieszkaniowej w gminie. Pomoc na rzecz rodzin z problemami opiekuńczo -wychowawczymi Cel strategiczny 3:Kompleksowa opieka nad rodziną i dzieckiem. Wzmocnienie trwałości rodziny i przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom dezorganizacyjnym życia rodzinne. 17 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 18 z 218

Cele operacyjne: 1. Rozwijanie form kompleksowego systemu pomocy dziecku i rodzinie, uwzględniającego działania środowiskowe i instytucjonalne (począwszy od wsparcia dla rodziny, poprzez działania socjalizacyjne, opiekuńcze i korekcyjne, na resocjalizacyjnych skończywszy). 2. Pomoc dzieciom z rodzin dysfunkcyjnych poprzez działania edukacyjne i wspierające by lepiej radziły sobie z trudną sytuacją rodzinną, ograniczając działania nastawione na izolacje fizyczną i psychiczną dziecka od środowiska rodzinnego. 3. Wdrożenie działań w zakresie opieki nad dziećmi do lat trzech. 4. Udzielanie wsparcia rodzinom wielodzietnym. 5. Wzrost roli aktywnych form pomocy, programów, usług oraz profilaktyki w systemie pomocy dziecku i rodzinie. Rozwój systemu wspierania rodziny i pieczy zastępczej. 6. Rozwój współpracy samorządów i NGO z obszaru wsparcia dziecka i rodziny. 7. Rozwijanie adekwatnych do potrzeb form wspierania rodzin dysfunkcyjnych. 8. Rozwój specjalistycznego poradnictwa rodzinnego. 9. Wzrost roli aktywnych form pomocy, programów, usług oraz profilaktyki w systemie pomocy dziecku i rodzinie. Skuteczne zapobieganie i rozwiązywanie problemów alkoholowych oraz przemocy wrodzinie. Cel strategiczny4: Rozwój zintegrowanego systemu przeciwdziałania uzależnieniom oraz przemocy w rodzinie. Cele operacyjne: 1. Zintegrowanie działań wszystkich instytucji i organizacji działających na terenie Gminy Postomino w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 2. Udzielanie pomocy psychospołecznej i prawnej ofiarom przemocy w rodzinie. 3. Pomoc dzieciom, jako szczególnej grupie ofiar przemocy domowej. 4. Zwiększanie świadomości społecznej do pomagania ofiarom przemocy domowej poprzez prowadzenie kampanii edukacyjnych. 5. Zapobieganie powstawaniu nowych problemów alkoholowych i narkomanii. 6. Zmniejszenie rozmiarów problemów, które aktualnie występują. 7. Ulepszenie sposobów niezbędnych do radzenia sobie już z istniejącymi problemami. 8. Zwiększenie dostępności i skuteczności terapii dla uzależnionych i ich rodzin. Wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży. Cel strategiczny5: Podwyższenie jakości zasobów ludzkich na terenie gminy poprzez przebudowę gminnego systemu edukacji. Cele operacyjne: 1. Zwiększenie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. 2.Wzmocnienie kompetencji ułatwiających pełnienie ról rodzinnych, społecznych izawodowych. 3.Wzrost aktywności środowisk młodzieżowych w gminie. 4. Zmniejszenie problemu demoralizacji oraz zachowań ryzykownych wśród dzieci i młodzieży. Działania na rzecz włączenia osób starszych i niepełnosprawnych. Cel strategiczny6: Budowanie systemu oparcia społecznego dla osób niepełnosprawnych iseniorów. Cele operacyjne: 1.Stworzenie osobom niepełnosprawnym i starszym warunków do aktywnego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej. 2.Wyrównanie szans życiowych osób niepełnosprawnych. 3.Poprawa sytuacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy. 4.Przeciwdziałanie izolacji społeczne niepełnosprawnych dzieci. 5.Likwidacja barier architektonicznych i komunikacyjnych. 6.Doskonalenie systemu pomocy osobom niepełnosprawnym i w podeszłym wieku. 7.Poprawa dostępu osób niesamodzielnych do usług społecznych. 8.Wzrost aktywności osób starszych, niepełnosprawnych i przewlekle chorujących. Pobudzenie aktywności i integracji społecznej. Cel strategiczny7: Zwiększenie aktywności społecznej oraz poczucia integracji w środowisku lokalnym. Cele operacyjne: 1.Profesjonalizacja pomocy społecznej w ramach pracy socjalnej metodą CAL. 2.Rozszerzenie współpracy pomiędzy grupami społecznymi i organizacjami pozarządowymi a instytucjami samorządowymi. 3.Wzmocnienie wspólnej tożsamości i odpowiedzialności mieszkańców za otoczenie. 4.Wzrost wiedzy i świadomości społecznej w ważnych obszarach życia. 5.Poprawa dostępności przestrzeni publicznej. 6.Poprawa stanu bezpieczeństwa publicznego.

18 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 19 z 218

2. RAPORT O STANIE SPOŁECZNO – GOSPODARCZYM GMINY POSTOMINO

2.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE GMINY POSTOMINO

Gmina Postomino położona jest w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego w północno-wschodniej części powiatu sławieńskiego. Wschodnia granica gminy jest równocześnie granicą między województwami zachodniopomorskim i pomorskim. Od północy gmina graniczy z Morzem Bałtyckim, którego linia brzegowa ma około 15 kilometrów długości. Gmina jest jedną z 6 podstawowych jednostek administracyjnych w powiecie sławieńskim i jedną ze 114 gmin województwa zachodniopomorskiego. W skali województwa zachodniopomorskiego jest gminą średniej wielkości. Zajmuje obszar ok. 227 km², co daje jej 4 miejsce w powiecie sławieńskim i 43 miejsce w województwie zachodniopomorskim. Stanowi 21,8% powierzchni powiatu sławieńskiego i ok. 1% województwa zachodniopomorskiego.

Rysunek 1. Mapa gminy Postomino

Źródło: Zasoby internetowe https://pl.wikipedia.org/wiki/Postomino_%28gmina%29

19 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 20 z 218

Rysunek 2. Gmina Postomino na mapie powiatu sławieńskiego

Źródło: Zasoby internetowe http://www.kupsprzedaj.pl/mapa/zachodniopomorskie-slawienski

Na system osadniczy składa się 35 miejscowości, które tworzą 28 sołectw. Rolę ośrodka gminnego pełni miejscowość Postomino, które jest drugą, co do wielkości po Pieńkowie, miejscowością gminy.

Tabela 5. Wykaz sołectw w gminie Postomino

POWIERZCHNIA L.P. WYSZCZEGÓLNIENIE HA 1. Bylica 294,84 2. Chudaczewo 517,57 3. Dzierżęcin 342,17 4. Górsko 436,11 5. Jarosławiec 534,64 6. Jezierzany 359,7 Wicko Morskie 1936,85 7. Kanin 509,84 8. Karsino 350,91 9. Korlino 547,45 10. Królewo 970,71 Królewice 1636,84 11. Łącko 467,23 12. Marszewo 519,99 13. Masłowice 813,28 14. Mazów 247,63 Chudaczewko 1363,25 15. Nacmierz 1150,48 16. Nosalin 784,47

20 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 21 z 218

POWIERZCHNIA L.P. WYSZCZEGÓLNIENIE HA 17. Pałowo 400,37 18. Pałówko 542,48 19. Pieńkowo 1097,81 20. Pieńkówko (powierzchnia łącznie z powierzchnią m. Pieńkowo) 21. Pieszcz 1988,49 22. Postomino 1353,04 23. Rusinowo 1011,96 24. Staniewice 931,22 25. Tyń 214,32 26. Wilkowice 389,1 27. Wszedzień 334,07 28. Złakowo 637,17

Razem 22 684 (powierzchnia ewidencyjna)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

Odległość miejscowości Postomino - siedziby władz gminnych od siedziby władz powiatu sławieńskiego – Sławna wynosi około 15 km. Od pozostałych większych ośrodków miejskich Postomino dzieli dystans:  ok. 25 km do Słupska,  ok. 20 km do Darłowa,  ok. 15 km do Ustki. Gmina graniczy z pięcioma gminami: od wschodu sąsiaduje z gminą Ustka, od południowego wschodu z gminą Słupsk i Kobylnica, od południa z gminą Sławno, od zachodu z gminą Darłowo. Przez teren gminy Postomino przebiega droga wojewódzka Darłowo-Ustka. Równina Słupska, w obrębie której położona jest południowa i środkowa część gminy Postomino, charakteryzuje się nizinnym ukształtowaniem terenu. Występują tu niewielkie lasy z przewagą drzew iglastych i dominującą sosną. Są one bogate w grzyby i zwierzynę leśną. Północna, nadmorska część gminy należy do Pobrzeża Słowińskiego. Dominują tu morenowe wysoczyzny, utworzone z gliniastych gleb. Miejscami opadają one ku morzu stromymi brzegami klifowymi. Rosnące tu lasy to typowe liściaste buczyny oraz lasy mieszane. Nadmorska część gminy wchodzi w zasięg obszaru krajobrazu chronionego Pas pobrzeża na zachód od Ustki. Obejmuje on plażę i jej bezpośrednie zaplecze, z wybrzeżem wydmowym w okolicach Wicka oraz klifowym niedaleko Jarosławca. Na obszarze tym występuje wiele gatunków roślin typowych dla pasa nadmorskiego. Przez obszar Gminy Postomino przepływają rzeki: Klasztorna, Głownica, Marszewka, Jasiennica, Kniewka, Moszczeniczka, Kanał Głownicki, Kanał Świdnik, Stobnica, Struga

21 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 22 z 218

Królewiecka, Wieprza. Największym jeziorem na terenie Gminy Postomino jest jezioro Wicko. Zbiornik ten wykorzystywany jest głównie dla celów rybactwa śródlądowego. Pozostałe dwa jeziora to Marszewo oraz Pieńkowo. Powierzchnia lasów stanowi 21,5%, natomiast użytki rolne stanowią 61,5% - wskazuje to na rolniczy charakter gminy. Ze względu na niewielką odległość od Bałtyku przeważa tu klimat morski. Cechuje go występowanie bryz, cieplejszych zim i nieco chłodniejszych miesięcy letnich, a także dłuższej jesieni. Teren gminy charakteryzuje się niskim stopniem uprzemysłowienia. Gmina zorientowana jest głównie na rolnictwo i rybołówstwo. Obok tych dwóch dziedzin rozwija się turystyka, której rozwój wiąże się z atrakcyjnością krajobrazu gminy, a przede wszystkim z sąsiedztwem morza. Zasoby przyrodnicze i krajobrazowe stawiają gminę w pierwszym szeregu gmin o nieprzeciętnych walorach turystycznych ze szczególnym uprzywilejowaniem do agroturystyki. Według Urzędu Gminy Postomino na terenie gminy w dniu 31.12.2015 r. zameldowanych na pobyt stały było 7 068 mieszkańców, natomiast na pobyt czasowy dodatkowo 135.

2.2. RYS HISTORYCZNY

W obszarze, zajmowanym obecnie przez gminę Postomino, obecność siedzib ludzkich została potwierdzona źródłowo dla środkowej epoki kamienia (mezolitu 8200 - 4200 p.n.e.), ślady zachowały się w dnach torfowych dolin w okolicy Jarosławca, Rusinowa i Królewa. Umiejętność uprawy roli i hodowli spowodowały pojawienie się pierwszych skupisk osadniczych, potwierdzonych przez badania archeologiczne, w okolicy Jarosławca, Rusinowa, Nacmierza, Dzierżęcina, Nosalina, Królewa. Społeczności kultury łużyckiej (epoka brązu 1700-400 p.n.e.) wykazują się już daleko idącą specjalizacją gospodarczą, której ślady w postaci osad i cmentarzysk kurhanowych odkryto w okolicy Chudaczewa i Wilkowic. We wczesnej epoce żelaza nastąpiło rozbicie dużych struktur społecznych na mniejsze wspólnoty kultury pomorskiej, których ślady odkryto w okolicy miejscowości: Kanin Bylica, Wszedzień, Pałówko w postaci cmentarzysk z grobami skrzynkowymi. Na przełomie er powstają mniejsze struktury osadnicze kultury oksywsko-wielbarskiej. Kolejny archeologiczny ślad to wczesnośredniowieczne wspólnoty terytorialno-rodowe, odkryte w okolicy Wicka Morskiego, Staniewic, Pieńkowa, Kanina, Górska, Postomina3. Obszar gminy Postomino już w średniowieczu odznaczał się gęstą siecią osadniczą, niektóre z istniejących wsi: Łącko, Nosalin, Marszewo, Pałowo i Pieszcz zachowały pierwotny układ owalnicy. W latach 1332-1333 jako pan ziem wokół Postomina wzmiankowany jest Gerd z Below, który założył swą siedzibę rodową w Pieszczu. Po reformacji ród ten posiadał już znaczną część ziem aktualnej gminy Postomino, należały do nich m. in. Pieńkowo i wieś szlachecka Zaleskie (gmina Ustka). Ziemie

3 Skrzypek, Ignacy. Z najdawniejszych dziejów gminy Postomino. W: Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej. T. 3. Gmina Postomino. Red. Włodzimerz Rączkowski, Jan Sroka, Sławno 2004, s. 35-74.

22 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 23 z 218

Belowów położone były przy ważnym na Pomorzu szlaku łączącym Darłowo ze Słupskiem. Murowane i otoczone wałami i fosami siedziby rycerskie istniały na Pomorzu w strefie południowego Bałtyku powszechnie już w XVII w. Założenia szlacheckie na terenie Pomorza przyjmowały dwie podstawowe formy: majątki oraz folwarki. Podstawą gospodarki w majątkach ziemskich była uprawa ziemi, gospodarka łąkowa, rybacka i leśna, hodowla zwierząt, ogrody oraz przetwórstwo: browarnictwo, olejarstwo, młynarstwo itp. Gospodarka folwarczna opierała się na zagospodarowywaniu nieużytków, wylesień oraz przejmowania gruntów chłopskich. Majątki pańszczyźniane zniosło uwłaszczenie, przeprowadzone w Pieńkowie i Postominie w 1813r. Do dziś zachowały się, w wielu miejscowościach, na terenie gminy pozostałości po pałacach i dworskich siedzibach4. W zakresie architektury typowym elementem, dla tego rejonu, są zagrody czworoboczne z II połowy XIX w.; wjazd do nich stanowi budynek bramowy z posadowionym wewnątrz budynkiem mieszkalnym, po bokach obudowany stodołą z budynkami gospodarczymi. Typową konstrukcją w tym przypadku jest szachulec zastępowany stopniowo murem ceglanym, charakterystyczne przykłady tego typu zabudowy znajdują się w Chudaczewie, Masłowicach, Marszewie i Łącku.

2.3. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE

2.3.1. Planowanie przestrzenne i urbanizacja

Gmina posiada Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Postomino zatwierdzone Uchwałą Rady Gminy Postomino z dnia 5 stycznia 1996 r. z późniejszymi zmianami z roku 2004, 2006, 2007, 2008, 2010 oraz 2013 (w trakcie aktualizacji), a także 49 obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Łączna powierzchnia wszystkich obowiązujących planów miejscowych wynosi: 7 268,14 ha co stanowi – 32% powierzchni gminy. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest podstawowym dokumentem dla władz samorządowych gminy, na podstawie, którego powinna być prowadzona polityka i strategia działań, przede wszystkim w sferze zagospodarowania przestrzennego, a także w sferze społeczno-gospodarczej i ekologicznej, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na kształtowanie struktury przestrzennej i układu funkcjonalno-przestrzennego. Podstawowym celem zagospodarowania przestrzennego jest umożliwienie zrównoważonego rozwoju gminy. Rozwój ten powinien w pełni wykorzystać walory i możliwości gminy przy zachowaniu zasad ochrony środowiska, dla poprawy życia jej mieszkańców. W Studium gminy

4 Szalewska, Elżbieta. Siedziby dworskie i architektura pałaców Ziemi Postomińskiej. W: Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej. T. 3, dz. cyt., s. s.148.

23 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 24 z 218

przyjęto, że podstawowymi funkcjami dla obszaru gminy są rolnictwo oraz turystyka, wypoczynek i funkcja turystyczno-uzdrowiskowa. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Postomino wskazuje główne problemy z zakresu gospodarki przestrzennej gminy oraz określa kierunki zagospodarowania przestrzennego, w tym między innymi:  ustalenia dotyczące układu przestrzennego,  zasady rozwoju usług,  ustalenia dotyczące ochrony środowiska,  ustalenia w zakresie ochrony wartości kulturowych,  ustalenia w zakresie rolniczej przestrzeni produkcyjnej,  zasady ochrony i kształtowania obszarów leśnych,  ustalenia w zakresie turystyki,  ustalenia w zakresie komunikacji,  ustalenia w zakresie inżynierii sanitarnej,  ustalenia w zakresie elektroenergetyki i telekomunikacji,  ustalenia w zakresie obrony cywilnej. Nie mniej z punktu widzenia istoty Strategii, której głównym przesłaniem jest wyznaczenie celów i kierunków działania, najważniejszym celem jest osiągnięcie synergii pomiędzy planowaniem strategicznym a planowaniem przestrzeni całego obszaru gminy. Kierunki zagospodarowania przestrzennego wskazane w Studium są kontynuacją dotychczasowych procesów inwestycyjnych, zapisów obowiązujących dotychczas planów miejscowych, a także dokonanych podziałów geodezyjnych i trwających inwestycji lokalizowanych na podstawie indywidualnych decyzji o warunkach zabudowy oraz zgłoszonych wniosków i propozycji dotyczących zagospodarowania. Z uwagi na uwarunkowania środowiska, uwarunkowania społeczno – demograficzne i pełnione przez gminę funkcje, proponowane zmiany Studium koncentrują się przede wszystkim w następujących kierunkach:  wielofunkcyjny rozwój wsi, ze szczególnym uwzględnieniem zmian jakościowych, w tym modernizacji infrastruktury,  właściwe wykorzystanie walorów przyrodniczo - krajobrazowych w tym rozwój turystyki,  rozwój terenów inwestycyjnych oraz lokalizacja odnawialnych źródeł energii. Ogólne kierunki rozwoju zostały ujęte następująco:  koncentracja zabudowy w nawiązaniu do istniejącego układu drogowego,  powiększanie terenów zabudowy mieszkaniowej,

24 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 25 z 218

 lokalizacja zabudowy mieszkaniowej na terenach dogodnych pod względem fizjograficznym, uwzględniając nasłonecznienie, poziom wód gruntowych, strefy zagrożenia powodziowego, strefy zagrożenia osuwiskami, przewietrzanie,  sytuowanie zabudowy mieszkaniowej poza strefami uciążliwości komunikacyjnych i przemysłowych (hałas, zanieczyszczenia),  w strefie mieszkaniowej sukcesywne przekształcanie terenów zabudowy zagrodowej na tereny zabudowy jednorodzinnej i rekreacyjnej,  rozwój układu komunikacyjnego i sieci infrastruktury technicznej wraz z powiększaniem terenów mieszkaniowych. Jednym z ważniejszych aspektów rozwoju gospodarczego jest tworzenie wielu atrakcyjnych i zróżnicowanych możliwości dla życia na wysokim poziomie jakości. Zakłada się, że gmina, aby odnieść sukces na tym polu, musi zabiegać o rozwój funkcji usługowej, o dobrej jakości obsługę mieszkańców i turystów. Powinna także przyciągać inwestorów, pozwalając na podjęcie na jego obszarze różnorodnych działalności i prowadzenie ich w sposób skuteczny, korzystny, wygodny, prestiżowy i przyjemny. W gminie Postomino prowadzona jest aktywna polityka przestrzenna. Uznano, iż najskuteczniejszym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego, dającym największe gwarancje realizacji polityki przestrzennej określonej w Studium, jest plan miejscowy, stąd też przyjęto zasadę pokrycia w jak największym procencie powierzchni gminy. Plany miejscowe były w latach 2003 – 2010 sukcesywnie uchwalane przez Radę Gminy. W kolejnych latach wykonano kilka zmian punktowych obowiązujących planów miejscowych. Obowiązujące na terenie gminy miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zostały sporządzone na podstawie przyjętych wcześniej założeń programowych. Obecnie ze względu na dalszą aktualność tych opracowań wielkości programowe w nich ustalone stanowią uwarunkowania w rozwoju gminy Postomino. Pozwalają one na prowadzenie racjonalnej gospodarki przestrzennej. Wyznaczone w planach tereny budownictwa mieszkaniowego i zabudowy turystyczno-wczasowej zabezpieczają istotne potrzeby rozwoju w tym zakresie. Jednocześnie opracowania te przesądzają o wiodących funkcjach miejscowości i są istotnym czynnikiem rozwoju gminy. Zachodzące zmiany gospodarcze przyspieszają potrzebę przekształcenia wiejskich gmin w ośrodki o funkcjach wychodzących zdecydowanie poza rolnictwo. Planami miejscowymi objęte są obszary o największych predyspozycjach rozwojowych i najbardziej atrakcyjnych ofertach inwestycyjnych. Najbardziej intensywne procesy zagospodarowania w gminie mają miejsce w miejscowościach położonych na obszarze nadmorskim. Miejscowości te objęte są obowiązującymi planami miejscowymi. W oparciu o Uchwałę Rady Gminy Postomino nr XV/145/16 z 24 lutego 2016 r., wg analizy przeprowadzonej w sprawie oceny aktualności Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania 25 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 26 z 218

przestrzennego gminy Postomino oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zauważa się rozwój pozostałych miejscowości w gminie Postomino. W związku z tym dla realizacji polityki przestrzennej proponuje się sporządzenie planów miejscowych miejscowości Pieńkowo, Pałowo, Pałówko oraz Nacmierz – Wszedzień i Złakowo. Zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym gminy Postomino ukierunkowane są głównie na poprawę jakości życia mieszkańców gminy poprzez:  realizację budownictwa mieszkaniowego (w tym budownictwa komunalnego) w ramach uzupełnienia struktury istniejących osiedli mieszkaniowych lub w ramach realizacji planów miejscowych,  budownictwo jednorodzinne realizowane indywidualnie, rozmieszczone na obszarze całej gminy, jako uzupełnienie ciągów zabudowy wzdłuż istniejących dróg lub w ramach realizacji miejscowych planów,  poprawę jakości życia mieszkańców gminy poprzez budowę obiektów usługowych lub adaptacji innych obiektów na potrzeby lokali usługowych, towarzyszących zabudowie mieszkaniowej oraz budowę obiektów przemysłowych, magazynowych – stwarzających nowe miejsca pracy,  poprawę układu komunikacyjnego, uzbrojenia technicznego gminy, poprzez budowę nowych odcinków ulic i modernizację istniejących oraz rozbudowę sieci uzbrojenia (tereny niezwodociągowane, nieskanlizowane). W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Postomino zapisano poza głównym kierunkiem rozwoju gminy, którym jest turystyka, korzystne warunki lokalizacji źródeł energii odnawialnej bez określenia ich konkretnej lokalizacji. Gmina wspiera tworzenie farm wiatrowych z zachowaniem walorów krajobrazu i wymogów ekologii. Rozwój energetyki wykorzystującej odnawialne źródła jest bardzo ważnym kierunkiem postępu. Mając na uwadze korzystne uwarunkowania wiatrowe, na wnioski inwestorów prywatnych zostały opracowane plany miejscowe dla terenów położonych w obrębach geodezyjnych: zespół parków wiatrowych Marszewo z możliwością lokalizacji 25 siłowni; Pieńkowo – lokalizacja 18 siłowni; kompleks Pałowo – Nosalin – 18 siłowni; Pieszcz – 5 siłowni; kompleks Postomino, Pieńkowo, Chudaczewo – 8 siłowni; Dzierżęcin, Rusinowo, Bylica, Nacmierz – 15 siłowni; Kanin. Masłowice, Chudaczewko – 9 siłowni oraz kompleks Korlino, Łącko, Nacmierz – 1 siłownia. Na terenie gminy zaplanowano możliwość lokalizacji łącznie 99 siłowni o mocy turbiny 3 MW każda. Wszystkie opracowane plany miejscowego określają lokalizację siłowni wiatrowych o mocy max. 3,0 MW każdej turbiny. Plany miejscowe przewidziane pod lokalizację siłowni zajmują powierzchnię 3.354,0 ha, co stanowi 14,8% powierzchni gminy. Wszystkie opracowane plany miejscowe, obejmują powierzchnię 7.231,8 ha, co stanowi 31,8% powierzchni gminy. Nie mniej projektowana w 2016 roku zmiana przepisów dotyczących budowy

26 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 27 z 218

farm wiatrowych z ograniczeniem ich lokalizacji i sposobem opodatkowania może znacznie ograniczyć na terenie gminy inwestycje związane z energią odnawialną opartą o siłownie wiatrowe.

Struktura funkcjonalno – przestrzenna gminy

Teren gminy Postomino już w średniowieczu charakteryzowała gęsta sieć osadnicza. Część z istniejących wsi – Łącko, Marszewo, Nosalin, Pałowo i Pieszcz mimo przebudowy zachowały prawie niezmieniony układ przestrzenny owalnicy. Występują również układy ulicówek (Wicko Morskie, Pieńkowo, Nacmierz, Górsko, pierwotnie również Jarosławiec), jak również ulicówek wielodrożnych (Wszedzień, Karsino, Korlino). W zakresie architektury typowym elementem są zagrody czworoboczne z II połowy XIX w. Wjazd do nich stanowi budynek bramowy z posadowionym w głębi budynkiem mieszkalnym i po bokach obudowany stodołą z budynkami gospodarczymi. Typową konstrukcją jest szachulec w części obiektów szczególnie gospodarczych zastąpiony ścianą murowaną. Charakterystyczne przykłady tego typu zabudowy znajdują się w Chudaczewie, Masłowicach, Karsinie i Łącku.

2.3.2. Struktura użytkowania gruntów

Powierzchnia gminy wynosi ok. 22 686 ha – 227 km², co stanowi 21,75% powierzchni powiatu sławieńskiego oraz niecały 1% województwa zachodniopomorskiego. W przestrzeni gminy dominują użytki rolne, które stanowią 62,4% powierzchni gminy oraz ok. 14 159 ha, z czego 46,84% przypada na grunty orne. Statystycznie na koniec 2014 r. na 1 mieszkańca gminy przypadały 2 ha użytków rolnych (powiat sławieński 1,07 ha, województwo zachodniopomorskie 0,65 ha) - wskazuje to na jej rolniczy charakter. Drugie miejsce pod względem zajmowanej powierzchni przypada na lasy, które zajmują wraz z gruntami zadrzewionymi 22,3% powierzchni gminy, a tym samym stanowią 5 068 ha. Niewielkie lasy z przewagą drzew iglastych i dominującą sosną, bogate w grzyby i zwierzynę leśną, zajmują część południową i środkową gminy. W północnej, nadmorskiej części gminy dominują lasy liściaste - buczyny oraz lasy mieszane. Przeszło 96% lasów należy do Skarbu Państwa. Charakteryzują się wysoką bioróżnorodnością, są walorem, który przyczynia się do rozwoju turystki i agroturystyki, a także rozwoju gospodarczego. Stosunkowo duża powierzchnia gminy zajęta jest przez wody powierzchniowe – 5,4%, co wyróżnia gminę spośród gmin w powiecie sławieńskim. Przez tereny gminy Postomino przepływa jedna z największych i najpiękniejszych rzek Pomorza - Wieprza wraz z jej dopływami – Stobnicą, Moszczeniczką z Zieloną Strugą i Niemętem oraz Kniewka. Na terenie gminy znajdują się również jeziora: Wicko, Marszewo oraz Pieńkowo. Z kolei tereny zurbanizowane stanowią nieduży udział w ogólnej powierzchni gminy, bo zaledwie 3,8%.

27 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 28 z 218

Do dalszego perspektywicznego rozwoju przestrzennego gminy potrzebna jest przestrzeń rozwojowa. Potencjalną przestrzenią rozwojową gminy jest niezurbanizowana przestrzeń rolnicza. Jednakże w kontekście ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, przedmiotem zainteresowania są przede wszystkim grunty orne niższych klas bonitacyjnych. Grunty orne zajmują przede wszystkim gleby brunatne i pseudobielicowe, które powstały na podłożu kwaśnych glin piaszczystych i piasków gliniastych. Gleby użytków zielonych są bardziej zróżnicowane. Pod względem bonitacyjnym wśród gruntów ornych przeważają grunty kompleksu 2 i 4 (pszennego i żytniego bardzo dobrego), które zajmują 58% powierzchni gruntów ornych. Znaczną powierzchnię zajmują również gleby kompleksu 8 – zbożowo-pastewnego. Są to, w przewadze gleby klas IVa i IVb, jednak nadmiernie uwilgotnione, zakwaszone i w niskiej kulturze. Użytki zielone w 80% zaliczono do kompleksu 2z – średniego, charakteryzującego się okresowo niewłaściwym ich uwilgotnieniem5. Sposób użytkowania gruntów przedstawia poniższy wykres i tabela:

Tabela 6. Sposób użytkowania gruntów w gminie Postomino w latach 2012-2015

2012 2013 2014 2015 Wyszczególnienie Powierzchnia % Powierzchnia % Powierzchnia % Powierzchnia % (ha) (ha) (ha) (ha) Użytki rolne 14 170 62,46 14 170 62,46 14 159 62,41 14 159 62,41 Lasy i grunty 5 071 22,35 5 071 22,35 5 068 22,34 5 068 22,34 leśne Grunty 845 3,72 845 3,72 861 3,80 861 3,80 zabudowane i zurbanizowane Grunty pod 1 223 5,39 1 223 5,39 1 223 5,39 1 223 5,39 wodami Użytki 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 ekologiczne Nieużytki rolne 592 2,61 592 2,61 590 2,60 590 2,60 Tereny różne 785 3,46 785 3,46 785 3,46 785 3,46 Razem 22 686 100,00 22 686 100,00 22 686 100,00 22 686 100,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Uwzględniając fakt, że układ przestrzenny gruntów ornych i sadów nie zawsze odpowiada potrzebom kształtowania rozwoju gminy, zachodzi konieczność przejęcia na cele rozwojowe także gruntów ornych wykazujących wyższą klasę bonitacyjną gleb. Wysoki udział użytków rolnych oraz lasów i gruntów leśnych w powierzchni gminy związany jest z rolniczą tradycją regionu i świadczy o znaczącej roli rolnictwa na terenie gminy. Z kolei udział kompleksów przyrodniczych, tj. lasów, gruntów leśnych odgrywa istotną rolę w obrazie gminy, wzbogacając jej walory krajobrazowe. Czynniki te stanowią silną determinantę rozwoju gminy.

5 Waloryzacja przyrodnicza gminy Postomino, Szczecin 2003.

28 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 29 z 218

Wykres 1. Sposób użytkowania gruntów w gminie Postomino w 2015 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wg danych Urzędu Gminy w Postominie udział gruntów komunalnych w ogólnej powierzchni gminy jest niewielki i wynosi 653 ha, co stanowi ok. 2,9% powierzchni gminy. W ogólnej powierzchni gruntów dominuje udział dróg (59,6%). Prawie 16,5% stanowią grunty orne, 5,3% - tereny zabudowane, 4,6% - wody, 14% pozostałe grunty. Największa powierzchnia gruntów komunalnych znajduje się w Jarosławcu (75,5 ha) i Postominie (70,1 ha).

2.3.3. Zasoby mieszkaniowe Problemy mieszkaniowe gminy zajmują ważne miejsce wśród bieżących zadań gminy i planach inwestycyjnych będących w gestii władz samorządowych. Obowiązkiem gminy jest posiadanie zasobu socjalnego i zamiennego oraz zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych o niskich dochodach. Z drugiej strony na gminie spoczywa także obowiązek utrzymania posiadanego zasobu na odpowiednim poziomie technicznym, funkcjonalnym i estetycznym. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego oraz Urzędu Gminy Postomino na obszarze gminy Postomino według stanu na 31.12.2014 r. było w 1498 budynkach mieszkalnych 2 121 mieszkań, o łącznej powierzchni 203 615 m². Liczba budynków, a co za tym idzie mieszkań nieznacznie, ale systematycznie rośnie - w porównaniu z 2011 r. przybyło 60 mieszkań, co stanowi ok. 3%. W związku z tym, że samorząd stwarza warunki do rozwoju budownictwa indywidualnego, przeważająca większość to zasoby osób fizycznych. W zasobach mieszkaniowych stanowiących własność gminy na koniec 2015 r. było 47 mieszkań o łącznej powierzchni 2 411 m², w tym 3 mieszkania socjalne o powierzchni 60 m². Według danych GUS na koniec 2014 r. przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania to 96 m² (powiat – 81 m², województwo – 70,3 m²), a przeciętna 29 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 30 z 218

powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę to 28,9 m² (powiat i województwo – po 26 m²), co na tle powiatu i województwa wygląda korzystnie i świadczy o wyższym standardzie mieszkaniowym. Wg danych ewidencyjnych na 1000 mieszkańców gminy przypadało 300 mieszkań. W roku 2012 do użytku oddano 26 mieszkań indywidualnych (własność osób fizycznych), w roku 2013 – 22, w roku 2014 – 17, w roku 2015 – 14 mieszkań o tym samym charakterze własności. Dla gminy charakterystyczna jest zabudowa jednorodzinna i zagrodowa, o niskiej intensywności. Dane dotyczące liczby mieszkań w gminie Postomino wg charakteru własności wraz z powierzchnią łączną przedstawia poniższa tabela:

Tabela 7. Zasoby mieszkaniowe gminy Postomino w latach 2011-2015

2011 2012 2013 2014 2015

Rodzaj pow. w pow. w pow. w pow. w pow. w liczba liczba liczba liczba liczba zasobu m² m² m² m² m²

zasoby b.d. b.d. 41 2.104 43 2 193 45 2.277 47 2.411 gminy

zasoby zakładów b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. pracy

zasoby osób b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. fizycznych

zasoby pozostałych b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. podmiotów

Razem 2061 194 772 2 085 198 592 2 106 201 911 2 121 203 615 b.d. b.d.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i Urzędu Gminy Postomino.

Tabela 8. Budynki mieszkalne w gminie Postomino w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014

1 445 1 467 1 483 1 498

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Dodatkowe potrzeby mieszkniowe gminy w okresie perspektywicznym będą zależały od wzrostu liczby mieszkańców gminy oraz od pożądanego standardu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.

30 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 31 z 218

2.3.4. Infrastruktura techniczna Układ drogowy i komunikacyjny

Rysunek 3. Mapa gminy Postomino wraz z ciągami komunikacyjnymi

Źródło: Zasoby internetowe http://ztikm.univ.szczecin.pl/projekty/zachod/postom.html.

Gmina Postomino położona jest w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego i graniczy z województwem pomorskim. Sytuację komunikacyjną kształtują najbliższe miasta leżące za granicami gminy: Słupsk, Ustka, Sławno i Darłowo. Szkielet dróg gminy Postomino opiera się na jednej drodze wojewódzkiej i dziesięciu drogach powiatowych, o łącznej długości 99,51 km służących zapewnieniu dostępu do dróg wojewódzkich oraz najważniejszych ośrodków w powiecie. Sieć dróg gminnych ma łącznie długość 54,44, w tym ok. 50 km dróg utwardzonych.

Tabela 9. Szkielet układu drogowego gminy Postomino na koniec 2015 r.

długość ogółem w tym utwardzone Lp. rodzaj drogi w km w km

1. drogi wojewódzkie 14,803 14,803

2. drogi powiatowe 84,71 84,71

3. drogi gminne 54,443 50,033

Razem 153,956 149,546

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino oraz Starostwa Powiatowego w Sławnie.

31 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 32 z 218

Wykres 2. Struktura dróg w gminie Postomino

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino oraz Starostwa Powiatowego w Sławnie.

Długości tych dróg stanowią odpowiednio 35,36% (gminne), 9,62% (wojewódzkie) i 55,02% (powiatowe) udziału w całości, co zostało zobrazowane na powyższym wykresie. Przez teren gminy Postomino przebiega na kierunku wschód – zachód droga wojewódzka nr 203 relacji Darłowo – Ustka. Droga ta zabezpiecza regionalne i sąsiedzkie związki gminy i jest w dobrym stanie technicznym. Dzięki sieci dróg powiatowych możliwe są połączenia między sąsiadującymi gminami. Główne połączenie z siedzibą powiatu stanowi droga 3741 Z Postomino – Sławno. Drogi gminne stanowią istotny element obsługi mniejszych miejscowości w południowej części gminy: Mazów-Staniewice-Nosalin i Tyń-Pałówko. Ważną rolę odgrywa połączenie Górsko -Marszewo-Postomino, łączące równoległą drogę Rusinowo-Złakowo z Postominem. Poniżej w ujęciu tabelarycznym przedstawiono wykaz dróg powiatowych, przebiegających przez gminę Postomino:

Tabela 10. Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Postomino

Długości Określenie odcinka Numer odcinka Lp. Nazwa odcinka drogi drogi Rodzaj początek koniec - w km nawierzchni 1 3726Z Drozdowo-Barzowice-Zaleskie Drozdowo Zaleskie 18,288 Asfalt 2 3729Z Łącko – do drogi powiatowej Łącko 3726Z 2,020 Asfalt 3 3730Z Nacmierz-Bylica Nacmierz Bylica 1,511 Asfalt 4 3732Z Rusinowo-Jarosławiec-Grzybno Rusinowo Grzybno 17,671 Asfalt 5 3733Z Korlino-Łężek Korino Łężek 1,538 Kruszywo 6 3734Z Górsko-Postomino Górsko Postomino 5,756 Asfalt 7 3738Z Królewo-Wrześnica Królewo Wrześnica 18,680 Asfalt 8 3739Z Wilkowice-Radosław-Sławsko Wilkowice Sławsko 1,350 Asfalt 9 3741Z Postomino-Sławno Postomino Sławno 9,352 Asfalt 10 3742Z Tyń-Sycewice Tyń Sycewice 8,544 Asfalt Razem 84,71 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Sławnie. 32 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 33 z 218

Najniższą kategorię połączeń stanowią drogi gminne, które zaliczone są do klasy L - drogi lokalne. Drogi gminne, to drogi przeznaczone także dla wszystkich użytkowników, służące miejscowym potrzebom. Na terenie gminy znajduje się 54,4 km dróg gminnych, których wykaz przedstawia poniższa tabela:

Tabela 11. Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Postomino

Określenie odcinka Długości Numer Lp. Nazwa odcinka drogi odcinka Rodzaj nawierzchni drogi początek koniec - w km

1 160001Z ul. Admiralska ul. Bałtycka dz. nr 115 0,488 twarda ulepszona

2 160002Z ul. Bursztynowa ul. Admiralska ul. Dorszowa 0,199 gruntowa

3 160003Z ul. Chabrowa ul. Osiedlowa dz. nr 455 0,252 twarda ulepszona

4 160004Z ul. Dorszowa ul. Bałtycka ul. Szkolna 0,500 twarda ulepszona

5 160005Z ul. Fiołkowa dz. 455 dz. nr 453 0,097 twarda ulepszona

6 160006Z ul. Józka Grzejszczaka ul. Bałtycka ul. Nadmorska 0,158 twarda ulepszona

7 160007Z ul. Jałowcowa ul. Sosnowa ul. Polna 0,256 gruntowa

8 160008Z ul. Jantarowa ul. Bałtycka ul. Nadmorska 0,174 twarda ulepszona

9 160009Z ul. Klifowa ul. Bałtycka ul. Nadmorska 0,182 twarda ulepszona

10 160010Z ul. Konwaliowa ul. Osiedlowa dz. nr 455 0,236 twarda ulepszona

11 160011Z ul. Krokusowa ul. Osiedlowa dz. nr 455 0,199 twarda ulepszona

12 160012Z ul. Kwiatowa dz. nr 455 dz. nr 166 0,036 twarda ulepszona

13 160013Z Nacmierz – Jarosławiec dr. pow. 0526Z nr 160017Z 4,158 twarda ulepszona i nieulepszona (żwir)

14 160014Z ul. Łąkowa ul. Bałtycka dz. nr 98/5 0,642 twarda ulepszona

15 160015Z ul. Łososiowa ul. Admiralska ul. Dorszowa 0,218 twarda ulepszona

16 160016Z ul. Morska ul. Łososiowa dz. nr 133/1 0,512 twarda ulepszona, gruntowa

17 160017Z ul. Nadmorska ul. Bałtycka ul. Leśna 1,043 twarda ulepszona

18 160018Z ul. Osiedlowa ul. Bałtycka do dz. nr 459 1,195 twarda ulepszona

19 160019Z ul. Parkowa ul. Bałtycka ul. Leśna 0,153 twarda ulepszona

20 160020Z ul. Piaskowa ul. Bałtycka ul. Leśna 0,335 twarda ulepszona

33 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 34 z 218

Określenie odcinka Długości Numer Lp. Nazwa odcinka drogi odcinka Rodzaj nawierzchni drogi początek koniec - w km

21 160021Z ul. Polna ul. Za lasem dz. nr 7 0,760 gruntowa

22 160022Z ul. Różana ul. Osiedlowa ddz. Nr 160/1 0,173 twarda ulepszona

23 160023Z ul. Rybacka ul. Nadmorska ul. Słoneczna 0,368 twarda ulepszona, gruntowa

24 160024Z ul. Słoneczna ul. Nadmorska ul. Spacerowa 0,470 twarda ulepszona

25 160025Z ul. Sosnowa ul. Polna dz. nr 2/2 0,465 gruntowa

26 160026Z ul. Szkolna ul. Bałtycka dz. nr 345 0,532 twarda ulepszona, gruntowa

27 160027Z ul. Wczasowa ul. Osiedlowa dz. nr 180/2 0,179 twarda ulepszona

28 160028Z ul. Wydmowa ul. Bałtycka ul. Nadmorska 0,180 twarda ulepszona

29 160029Z ul. Za lasem ul. Leśna dz. nr 4 1,148 gruntowa

30 160030Z Rusinowo granica gminy dr pow. 0526Z 1,870 twarda ulepszona i nieulepszona (żwir)

31 160031Z Jezierzany dr pow. 0532Z dr gminna 1,816 twarda ulepszona i 160032Z nieulepszona, gruntowa

32 160032Z Jezierzany -Łącko- dr pow. 0532Z 0529Z, 0526Z 3,215 twarda ulepszona Korlino

33 160033Z Łącko zach. dr pow. 0529Z dr pow. 0529Z 0,297 twarda nieulepszona, gruntowa

34 160034Z Łącko wsch. dr pow. 0529Z dr pow. 0529Z 0,491 twarda ulepszona

35 160035Z Nacmierz dr gm. 160003 dr pow. 0528Z 0,616 gruntowa

36 160036Z Bylica-Nacmierz- dr pow. 0530Z dr pow. 0532Z 4,175 twarda ulepszona i Wszedzień nieulepszona,

37 160037Z Karsino-Dzierżęcin dr woj. 203 granica gminy 2,562 twarda ulepszona i nieulepszona,

38 160038Z Masłowice dr woj. 203 koniec zab. wsi 0,919 twarda ulepszona i nieulepszona,

39 160039Z Chudaczewo dr pow. 053Z dr woj. 203 0,353 twarda ulepszona

40 160040Z Pieńkowo dr woj. 203 dr woj. 203 0,632 twarda ulepszona

41 160041Z Marszewo-Królewo dr pow. 0534Z dr pow. 0526Z 2,922 twarda ulepszona i nieulepszona

42 160042Z Marszewo dr pow. 0534Z dr gm. 160042Z 1,010 twarda ulepszona

34 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 35 z 218

Określenie odcinka Długości Numer Lp. Nazwa odcinka drogi odcinka Rodzaj nawierzchni drogi początek koniec - w km

43 160043Z Marszewo dr pow. 0534Z do nasypu 0,685 twarda ulepszona kolejowego

44 160044Z Złakowo dr pow. 0526Z dr pow. 0526Z 1,150 twarda ulepszona i nieulepszona

45 160045Z Postomino dr woj.. 203 dr woj. 203 0,560 twarda ulepszona

46 160046Z Pieńkówko -Tyń dr pow. 0541Z nasyp kolejowy 2,563 twarda ulepszona i nieulepszona, gruntowa

47 160047Z Pieszcz dr pow. 0542Z dr pow. 0542Z 0,952 twarda nieulepszona, gruntowa

48 160048Z Nosalin-Pałowo dr pow. 0542Z 2,570 twarda ulepszona

49 160049Z Pałowo dr pow. 0542Z Pałowo 0,755 twarda nieulepszona

50 160050Z Pałówko gr pow. 0542Z Pałówko 1,600 twarda ulepszona, gruntowa

51 160051Z droga pow. 0538Z – droga pow. 0538Z Granica gminy 1,040 twarda ulepszona, granica gminy gruntowa

52 160052Z ul. Spacerowa ul. Spacerowa ul. Spacerowa 0,436 twarda ulepszona,

53 160053Z Droga gminna 160030Z Droga gminna Ostatnie 0,420 twarda ulepszona – ostatnie zabudowanie 160030Z zabudowania

54 160054Z Droga powiatowa Droga powiatowa dr. woj. 2013 3,798 twarda ulepszona 0526Z – przybudówka 0526Z – Chudaczewo Królewo – dr. woj. przybudówka 2013 Chudaczewo Królewo

55 160055Z ul. Letniskowa ul. Letniskowa ul. Letniskowa 0,563 twarda ulepszona

56 160056Z ul. Bzowa ul. Bzowa ul. Bzowa 0,068 twarda ulepszona

57 160057Z Dr. gminna nr 160053Z Dr. gminna nr Rusinowo 1,035 twarda ulepszona - Rusinowo 160053Z

Razem 54,443

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Postomino.

Gmina posiada dobrze rozbudowaną sieć gminnych dróg publicznych. Drogi te (poza niewielkimi wyjątkami) są w dobrym stanie technicznym. Rozbudowy i modernizacji wymagają drogi stanowiące własność gminy Postomino, zlokalizowane na nowo wyznaczonych terenach budowlanych oraz gminne drogi gruntowe dojazdowe do pól rolników oraz pojedynczych budynków mieszkalnych, zlokalizowanych poza zwartą zabudową wsi. Bezpieczeństwu ruchu zagraża zły stan techniczny dróg

35 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 36 z 218

powiatowych, ze względu na zły stan nawierzchni dróg oraz nieutwardzonych poboczy, co znacząco wpływa na komfort poruszania się nimi. Ok. 50% dróg powiatowych zlokalizowanych na terenie gminy wymaga przebudowy. W analizowanych latach 2012-2015 w zakresie dróg publicznych wykonano następujące inwestycje drogowe: 2012 - budowa ścieżki rowerowej wzdłuż J. Wicko na odcinku Jezierzany- Łącko dł. 930 mb; 2013 - budowa ścieżki rowerowej wzdłuż J. Wicko w miejscowości Jezierzany o dł. 1670 mb o nawierzchni z kostki betonowej, - przebudowa ul. Małej na długości 169,62 mb wraz z utwardzeniem i zagospodarowaniem terenu między ul. Szkolną, ul. Małą a ul. Bałtycką w m. Jarosławiec, - przebudowa ul. Łąkowej o dł. 220,28 mb o nawierzchni z betonu asfaltowego oraz budowa ul. Letniskowej o dł. 548,47 mb o nawierzchni z betonu asfaltowego w m. Jarosławiec, - przebudowano 1220 mb dróg w m. Postomino, Dzierżęcin, Rusinowo i Ronino. 2014 - przebudowa drogi gminnej dł. 540 w m. Pieńkówko-Pieńkowo z płyt betonowych typu JOMB, - przebudowa drogi gminnej dł. 760 m w m. Łącko na nawierzchnię z betonu asfaltowego, - przebudowa drogi powiatowej Staniewice – Tyń, - remont drogi w Korlinie o dł. 410 m, - przebudowa 230 m dróg w m. Wszedzień i Złakowo. 2015 - przebudowa drogi powiatowej Tyń – Pieszcz – Pałowo, - przebudowa ulic: Kąpielowej, Rybackiej, Słonecznej i Letniskowej o nawierzchni z kostki betonowej w m. Jezierzany oraz przebudowa drogi w m. Łącko wraz z odcinkiem drogi Łącko-Korlino z betonu asfaltowego. Niezadowalający stan części infrastruktury drogowej na obszarze gminy, generuje działania z zakresu ich modernizacji i przebudowy, budowy chodników i miejsc parkingowych w celu zapewnienia bezpieczeństwa jej użytkowania. Rozbudowana, wysokiej jakości infrastruktura techniczna i komunikacyjna jest gwarantem rozwoju przedsiębiorczości oraz zainteresowania potencjalnych inwestorów zewnętrznych gminą Postomino, a tym samym warunkiem rozwoju gospodarczego obszaru. Dostępność czasowa samochodem osobowym z Postomina do stolicy województwa, powiatu oraz powiatów i niektórych gmin ościennych wygląda następująco:  centrum Szczecina, w obecnie funkcjonującym układzie połączeń, ok 180 min,  do centrum Sławna - ok. 25 min, 36 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 37 z 218

 Koszalina – ok. 55 min,  Słupska - ok. 30 min,  Darłowa - ok. 20 min,  Ustki - ok. 15 min. Komunikacja autobusowa Przewozy pasażerskie są wykonywane przez PKS oraz przewoźników prywatnych głównie w kierunku Słupska, Sławna, Darłowa, Koszalina i Ustki. Dzięki połączeniom autobusowym można dotrzeć do wielu miejscowości gminy oraz najbliższych miast. W dużej mierze komunikacja autobusowa zastępuje brak dostępności bezpośredniej do przewozów PKP.

Infrastruktura i komunikacja kolejowa

Układ kolejowy na terenie gminy nie istnieje. Połączenie Sławno - Ustka w 1945 zostało zlikwidowane, a linia kolejowa została rozebrana. Najbliższy dworzec kolejowy znajduje się w Sławnie bądź w Słupsku, do którego dostać się można za pośrednictwem autobusowej komunikacji publicznej.

Komunikacja lotnicza

Gmina Postomino jest usytuowana pomiędzy dwoma dużymi portami lotniczymi. Pierwszy z nich to oddalony o ok. 160 km Port Lotniczy w Gdańsku, natomiast drugi w Szczecinie –Goleniowie (ok. 170 km). Dzięki temu mieszkańcy mają dostęp do portów lotniczych całego świata, jednak nie jest on komfortowy, zgodnie z założeniem Unii Europejskiej, które mówi, że "komfort inwestycyjny i turystyczny" mieści się w granicach do 60 km od najbliższego międzynarodowego portu lotniczego. Z uwagi na odległości ta forma komunikacji z gminą jest mało atrakcyjna, ale nie niemożliwa przy organizacji zbiorowego wypoczynku z odległych krańców Europy czy innych kontynentów, o ile wzrośnie promocja gminy Postomino na rynkach międzynarodowych. Szansą na atrakcyjną formę komunikacji dla turystów odwiedzających gminę Postomino są próby reaktywacji portu lotniczego Koszalin/Kołobrzeg lub lotnisko Koszalin-Zegrze Pomorskie dla ruchu rejsowego i czarterowego. Jest to powojskowe lotnisko sportowe, dawniej funkcjonujące jako cywilny port lotniczy położone w Zegrzu Pomorskim ok. 18 km od Koszalina, a 25 km od Morza Bałtyckiego. Na terenie gminy znajduje się lądowisko w Pałowie, które powstało w 2009 r. Przystosowane jest do startów i lądowań statków powietrznych z pasem startowym o nawierzchni darniowej. Lądowisko przeznaczone jest dla samolotów lotnictwa ogólnego o masie całkowitej do 5700 kg. Lądowisko należy do Fundacji Słupskie Skrzydła i figuruje w ewidencji lądowisk Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

37 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 38 z 218

Gospodarka wodno – ściekowa

Sieć wodociągowa

Świadczeniem usług wodno-kanalizacyjnych na terenie gminy Postomino zajmuje się Gminne Przedsiębiorstwo Komunalne sp. z o.o. w Postominie. Poziom zwodociągowania gminy wynosi ok. 99,9%. Zasoby wodne pokrywają pełne zapotrzebowanie użytkowników gminy – wydajność ujęć wody jest wystarczająca dla zapewnienia zaopatrzenia w wodę dla potrzeb mieszkańców i przemysłu. Długość sieci wraz z przyłączami na terenie gminy w 2015 r. wynosiła 149,8 km i w porównaniu z 2012 r. wzrosła o blisko 9 km. W tym samym czasie liczba przyłączy do budynków mieszkalnych wynosiła 1 568 sztuk (w 2012 r. – 1 373 szt. - przyrost o ok. 14%).

Tabela 12. Stan infrastruktury wodociągowej na terenie gminy Postomino w latach 2012-2015

Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2015

Długość sieci wodociągowej (km) 140,9 142,1 147,6 149,8

Długość przyłączy prowadzących 22,4 22,9 24,4 25,0 do budynków (km)

Liczba przyłączy prowadzących do 1 373 1 409 1 535 1 568 budynków (szt.)

Liczba podłączonych gospodarstw do 1 345 1 381 1 535 1 568 mowych (szt.)

% ogółu ludności korzystający w sieci 88,0 81,7 99,9 99,9 wodociągowej

Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych (na 1 21,0 30,5 30,9 b.d. mieszkańca) w m ³

Liczba stacji uzdatniania wody 11 9 9 8 (technologia)

Liczba ujęć wody 17 17 17 17

Liczba wodociągów grupowych 11 8 8 8

Podmiot odpowiedzialny za Gminne Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Postominie zaopatrzenie w wodę

Liczba studni 17 17 17 17

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych – GUS, Urzędu Gminy Postomino oraz Gminnego Przedsiębiorstwa Komunalnego sp.z o.o. w Postominie.

38 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 39 z 218

Źródłem wody pitnej na terenie gminy Postomino są wody podziemne. Woda ujmowana jest przy pomocy studni głębinowych z czwartorzędowego, trzeciorzędowego i kredowego poziomu wodonośnego. Ujmowana woda z poziomu wodonośnego kredowego jest bardzo dobrej jakości - nie wymaga chlorowania i innych dodatkowych zabiegów uzdatniania (poza standardowymi – filtry, odżelaziacze, odmanganiacze). Gmina Postomino zaopatrywana jest w wodę z 8 odrębnych układów wodociągowych zbiorowych, zasilanych z głębinowych komunalnych ujęć wody:  SUW Łącko: dwa ujęcia głębinowe, SUW zasila miejscowości: Łącko, Rusinowo, Bylica, Korlino, Łężek, Jezierzany, Nacmierz;  SUW Złakowo: dwa ujęcia głębinowe, SUW zasila miejscowości: Złakowo, Górsko, Królewo, Marszewo;  SUW Pałowo: dwa ujęcia głębinowe, SUW zasila miejscowości: Pałowo, Pałówko, Nosalin;  SUW Postomino: trzy ujęcia głębinowe, SUW zasila miejscowości: Postomino, Pieńkowo, Chudaczewo;  SUW Staniewice: dwa ujęcia głębinowe, SUW zasila miejscowości: Staniewice, Wilkowice, Kłośnik, Pieńkówko, Tyń, Pieszcz;  SUW Kanin: dwa ujęcia głębinowe, SUW zasila miejscowości: Kanin, Karsino, Dzierżęcin, Wszedzień, Masłowice, Ronino;  SUW Chudaczewko: jedno ujęcie głębinowe, SUW zasila miejscowości: Chudaczewko, Mazów;  SUW Jarosławiec: trzy ujęcia głębinowe, SUW zasila wyłącznie Jarosławiec;  (SUW Pieszcz: - dwa ujęcia głębinowe, SUW zasilała miejscowość Pieszcz – (wyłączona z eksploatacji w październiku 2015 r.). Wszystkie miejscowości na terenie gminy Postomino są zwodociągowane. Do zwodociągowania pozostają małe skupiska poza miejscowościami, kilka domów i nowe osiedla powstające przy miejscowościach turystycznych (Rusinowo, Jezierzany, Jarosławiec, Łącko). Poszczególne etapy sieci wodociągowej na terenie gminy zostały wybudowane w roku 1990, 2000 oraz w 2006. Stan techniczny sieci można ocenić jako dobry. Pozwala na podłączenie nowych użytkowników (oczywiście z uwzględnieniem ich zapotrzebowania w stosunku do zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych danego ujęcia). Planowana jest rozbudowa wodociągu Jarosławiec (Jarosławiec Południe), rozbudowa wodociągu Nacmierz wraz z Łąckiem w kierunku Jarosławca i wodociągu Jezierzany (osiedle od strony Nacmierza).

39 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 40 z 218

Ludność w procentach ogółu ludności korzystająca z instalacji wodociągowej w gminie w 2015 r. wynosiła – 99,9%, co daje ostatnie – 1 miejsce w powiecie sławieńskim oraz 8 miejsce w województwie. W samym powiecie - 95,4% ludności korzystało z sieci wodociągowej. Z danych uzyskanych w Gminnym Przedsiębiorstwie Komunalnym sp. z o.o. w Postominie wynika, iż istnieje potrzeba modernizacji SUW Pałowo (ze względu na stan techniczny) i SUW Łącko (ze względu na rozbudowę i unowocześnienie). Pozostałe SUW (oprócz Złakowa), są po modernizacji. Stopień wyposażenia mieszkań w instalacje wodociągowe jest wysoki i utrzymuje się w analizowanym okresie na niezmienionym poziomie (96% przez cały badany okres). Potencjalne zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych stanowi niedostateczny rozwój sieci kanalizacyjnej (ok. 33% ludności korzysta z sieci kanalizacyjnej). Ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych, tzw. szambach, w przypadku ich nieszczelności, co jak wykazuje praktyka jest częstym zjawiskiem i/lub wylewania ścieków w przypadkowe miejsca. Źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych mogą być nawozy, zarówno sztuczne jak i organiczne oraz chemiczne środki ochrony roślin stosowane w rolnictwie. Przy nieprawidłowym składowaniu następuje zanieczyszczenie wód gruntowych znacznie stężonymi składnikami nawozu, oddziałującymi na środowisko przez dłuższy czas. Poza tym stanowią potencjalne źródło zanieczyszczenia sanitarnego organizmami chorobotwórczymi. Zanieczyszczone wody powierzchniowe odgrywają istotną rolę w zasilaniu wód podziemnych, a istniejące warunki litologiczne stwarzają możliwości infiltracji skażeń z gleby, a pośrednio także z atmosfery w ich głąb. Zawodzi także infrastruktura techniczna – wodociągowanie następuje szybciej niż budowa systemów kanalizacji sanitarnej wraz z oczyszczalniami ścieków o odpowiedniej przepustowości. Oprócz tego istnieją liczne, nieszczelne szamba oraz nielegalne zrzuty nieczystości płynnych do rowów lub na powierzchnię. Wszystkie te czynniki sprawiają, że stosunki wodne na analizowanym obszarze uległy zmianom nie tylko ilościowym, ale przede wszystkim jakościowym. Wody podziemne na obszarze gminy są dobrze izolowane od powierzchni terenu, ale zdarzają się przypadki filtracji zanieczyszczeń (dawny SUW Pieszcz).

Zasoby wodne

Przez teren gminy biegną dwa wododziały I rzędu. Pierwszy z nich oddziela wąską, skrajną strefę bezpośrednio przylegającą do linii brzegowej Bałtyku oraz zlewnię jeziora Wicko, drugi z nich stanowi północną granicę zlewni rzeki Wieprzy i biegnie ciągiem kulminacji czołowomorenowej od Barzowic, w kierunku Postomina. Północna część gminy ma wyjątkowo ubogą sieć hydrograficzną. Główną rzeką przepływającą przez teren gminy jest rzeka Wieprza. Równolegle do niej, wykorzystując szerokie, płaskie obniżenie płynie jej prawobrzeżny dopływ Stobnica, która odprowadza wody spływające spod wału moren

40 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 41 z 218

spiętrzonych. Do rzeki Wieprzy odprowadzają swe wody w okolicach Pieszcza i Tynia kolejne dwa prawobrzeżne dopływy: Moszczeniczka z Zieloną Strugą i Niemętem oraz Kniewka. Tereny doliny Wieprzy w okolicy Tynia i Chudaczewka oraz zlewni jeziora Wicko zagrożone są powodzią (prawdopodobieństwo wody stuletniej). Poniżej przedstawiono wykaz wszystkich rzek z terenu gminy Postomino:

 Klasztorna – 6,5 km,  Głownica – 2,1 km,  Marszewka – 8,0 km,  Jasiennica – 7,2 km,  Kniewka – 6,5 km,  Moszczeniczka – 14,3 km,  Kanał Głownicki – 4,7 km,  Kanał Świdnik – 11,1 km,  Stobnica – 11,0 km,  Struga Królewiecka – 5,2 km,  Wieprza – 18,125 km.

Największym jeziorem na terenie gminy Postomino jest jezioro Wicko. Jest to płytki zbiornik przybrzeżny o średniej głębokości 2,7 m, a maksymalnej 6,1 m. Powierzchnia zawierająca wody wynosi 1.058,9 ha. Zbiornik ten podatny jest na degradację, podlega przyspieszonej eutrofizacji. Jezioro to wykorzystywane jest głównie dla celów rybactwa śródlądowego. Niskie położenie jeziora Wicko powoduje wysoki poziom wód gruntowych. Jezioro Wicko jest zbiornikiem przybrzeżnym, zasilanym licznymi ciekami spływającymi ze zlewni użytkowanej w większości rolniczo, w tym rzeką Klasztorną i Świdnikiem. Cieki te są również odbiornikami cieków z miejscowości położonych w ich sąsiedztwie. Pozostałe dwa jeziora o powierzchni powyżej 1 ha to jezioro Marszewo – pow. 18,31 ha oraz jezioro Pieńkowo o pow. 8,82 ha. Jezioro Marszewo jest czystym zbiornikiem, jego wody zaliczane są do II klasy czystości. Oprócz w/w jezior na terenie gminy znajduje się wiele niewielkich okrągłych lub owalnych jeziorek znajdujących się w niewielkich zagłębieniach bezodpływowych. Wody powierzchniowe na terenie gminy są w większości poważnie zanieczyszczone. Rzeka Wieprza na całym odcinku położonym na terenie gminy prowadzi wody nieodpowiadające normom. Decyduje o tym silne zanieczyszczenie bakteriologiczne oraz zanieczyszczenia substancjami naftopochodnymi. Podobnie zanieczyszczone są ujściowe odcinki jej dopływów – Moszczeniczki i Kniewki 6.

6 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Postomino na lata 2007-2013.

41 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 42 z 218

Sieć kanalizacyjna

Gospodarka ściekowa na terenie gminy obejmuje głównie zakres zagospodarowania ścieków komunalnych. Nie występują trudności ze ściekami przemysłowymi, dla których nie występuje przekroczenie dopuszczalnych ładunków oraz zagrożeń dla czystości wód w odbiornikach. W gminie Postomino funkcjonują 3 mechaniczno – biologiczne oczyszczalnie ścieków w miejscowościach: Jarosławiec (o przepustowości 2500m3/d, podłączone miejscowości– Jarosławiec, Rusinowo, Jezierzany i Łącko), Pieńkowo (513,5m3/d, podłączone miejscowości – Pieńkowo i Postomino) oraz Kłośnik (o przepustowości 10m3/d). W miejscowości Górsko znajduje się czwarta oczyszczalnia, ale jest ona aktualnie nieczynna. Pozostała część gminy nie posiada obecnie kanalizacji sanitarnej. Ścieki odprowadzane są do zbiorników szczelnych (szamb) indywidualnych i zbiorczych i okresowo wywożone są do istniejących oczyszczalni. Stopień skanalizowania gminy na koniec 2015 r. wynosił 21,4%. Niski stopień skanalizowania zagraża rozwojowi gminy utrudniając rozwój gospodarczy i wpływając negatywnie na jakość życia mieszkańców. W celu poprawy sytuacji niezbędna jest budowa nowych sieci kanalizacyjnych obsługujących kolejne miejscowości. W większości stan sieci kanalizacyjnej jest dobry. Dodatkowo wskazane jest systematyczne jej czyszczenie. Sieć kanalizacyjna w gminie Postomino została wybudowana latach 1990-2015. Na koniec 2015 r. sieć liczyła 66,76 km oraz 487 sztuk przyłączy. Wg danych pochodzących z Urzędu Gminy w Postominie na koniec 2015 r. na terenie gminy z sieci kanalizacyjnej korzystało około 33,2% mieszkańców. Liczba ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków w 2015 r. – 2 346.

Tabela 13. Stan infrastruktury ściekowej na terenie gminy Postomino w latach 2012-2015

Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2015

Długość sieci kanalizacyjnej (km) 66,3 66,3 66,6 66,76

Długość przyłączy prowadzących do budynków 15,6 16,0 16,4 16,7 (km)

Liczba przyłączy prowadzących do budynków 415 441 470 487 mieszkalnych (szt.)

Liczba podłączonych gospodarstw domowych (szt.) 414 440 470 486

% ogółu ludności korzystający w sieci 30,2 30,8 32,0 33,2 kanalizacyjnej

Ścieki odprowadzone siecią kanalizacyjną 412 387 248 b.d. (dam³) - 1 dam³ = 1000 m³

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych – GUS oraz danych Urzędu Gminy Postomino. 42 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 43 z 218

Według danych z Urzędu Gminy w Postominie na koniec 2014 r. gromadzenie nieczystości ciekłych odbywało się w 600 zbiornikach bezodpływowych oraz w 62 oczyszczalniach przydomowych. W związku z tym, że sieć wodno-kanalizacyjna jest jednym z podstawowych elementów warunkujących rozwój mieszkalnictwa i przedsiębiorczości na każdym terenie, to gmina Postomino systematycznie i w miarę zapotrzebowania realizuje inwestycje w tym zakresie. Gmina stara się zapewnić podłączenie do sieci wodociągowej nowym gospodarstwom domowym. W przypadku, gdzie nie ma możliwości podłączenia do sieci kanalizacji sanitarnej, nieczystości płynne gromadzone są w szczelnych zbiornikach bezodpływowych oraz, coraz częściej budowanych, przydomowych oczyszczalniach ścieków. Natomiast rozbudowa sieci kanalizacyjnej następuje w pierwszej kolejności na obszarze gminy o większych skupiskach mieszkańców, gdzie rozbudowa ta jest uzasadniona i opłacalna ekonomicznie. W przypadku terenów, gdzie podłączenie do sieci kanalizacyjnej jest nieopłacalne, instalowane są głównie bezodpływowe zbiorniki. Tym samym należy zakładać, że rozwój budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy (a tym samym wzrost gęstości zaludnienia w poszczególnych miejscowościach) przyczyni się do rozwoju sieci kanalizacyjnej i przydomowych oczyszczalni ścieków, co wpłynie w konsekwencji na dalszy wzrost jej atrakcyjności osadniczej. Z kolei w przypadku terenów inwestycyjnych konieczne będzie wcześniejsze uzbrojenie tych terenów w infrastrukturę wodno-ściekową, co zachęci potencjalnych inwestorów do inwestowania na tym terenie. W roku 2015 samorząd gminy wdrożył Program budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Postomino na lata 2015-2020. Celem programu jest poprawa stanu naturalnego środowiska poprzez ograniczenie ilości odprowadzanych nieoczyszczonych ścieków komunalnych bezpośrednio do gruntu lub do wód powierzchniowych oraz stworzenie możliwości zagospodarowania ścieków na obszarach, dla których nie planuje się budowy zbiorczej kanalizacji sanitarnej ze względów ekonomicznych i technicznych. Inwestycje będą prowadzone przez gminę, która ma możliwość pozyskania środków na ten cel z programów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub w innych formach naboru. Kluczowe działania gminy na rzecz poprawy warunków infrastrukturalnych w tym zakresie powinny obejmować dalszą rozbudowę i modernizację sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz objęcie jej zasięgiem jak największej liczby mieszkańców. System szamb, z którego korzystają obszary gminy niemające dostępu do sieci kanalizacyjnej, stwarza zagrożenie przedostawania się ścieków bytowych przez nieszczelne zbiorniki do gleb i wód. Pozostaje także problem wywożenia ścieków na „dzikie”, nielegalne wylewiska. W badanym okresie 2012-2015 zostały wykonane następujące inwestycje: 2012 r. - budowa sieci wodociągowej Staniewice – Tyn – Pieńkówko, 2013 r. - modernizacja stacji uzdatniania wody przy ul. Bałtyckiej w m. Jarosławiec,

43 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 44 z 218

2014 r. – modernizacja głównej przepompowni ścieków w m. Jarosławiec, - budowa sieci wodociągowej z przyłączami w m. Pieszcz, - budowa sieci wodociągowej - II etap w m. Pieńkówko wraz z przyłączami w m. Tyń. Przygotowane projekty do realizacji: - budowa sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej na Nowym Osiedlu w Jarosławcu (dł. sieci wodociągowej -5300 mb; kanalizacyjnej 5500 mb), - budowa sieci kanalizacji sanitarnej dla miejscowości Złakowo-Górsko-Marszewo-Królewo z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni w Górsku.

Gospodarka odpadami

Zbiórką i transportem odpadów od mieszkańców gminy Postomino zajmuje się firma, która zostaje wybrana przez gminę Postomino zgodnie z Ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 2164 ze zm.). Obecnie jest to Gminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Postominie. Spółka odbiera również odpady z nieruchomości stanowiących własność gminy Postomino i administrowanych przez nią, na podstawie zarządzenia Wójta Gminy oraz od przedsiębiorców i nieruchomości zamieszkałych sezonowo na podstawie umów cywilno - prawnych. W niewielkich ilościach odpady od letników i osób prowadzących działalność gospodarczą odbierane są od innych przedsiębiorstw na podstawie zawartych umów. W związku z wejściem w życie zmian do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w lipcu 2013 r. wszyscy mieszkańcy gminy mają obowiązek złożenia deklaracji na odbiór i zagospodarowanie odpadów w Urzędzie Gminy Postomino. Gmina przekazuje Spółce wykaz nieruchomości, na które została złożona deklaracja i na tej podstawie dokonywane są odbiory odpadów. Zmieszane odpady komunalne oraz bioodpady odbierane i transportowane są do RIPOK Sianów bądź RIPOK Gwiazdowo, zgodnie z uchwałą Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego. Niesegregowane (zmieszane) odpady odbierane są raz w miesiącu z podziałem na poszczególne miejscowości w gminie. Mieszkańcy posiadają do dyspozycji pojemniki o pojemności 110 l, 120 l, 240 l, 1100 l oraz kosze uliczne o pojemności 35 i 50 l. W ramach złożonych deklaracji przez mieszkańców odbierane są również odpady segregowane z podziałem na: opakowania z tworzyw sztucznych PET, tworzywa sztuczne (gabarytowe), opakowania wielomateriałowe, szkło, makulatura, elektro-śmieci, metale, zużyte opony, odpady wielkogabarytowe, bioodpady oraz odpady budowlane z bieżących remontów. Mieszkańcy, którzy złożyli deklarację zostają zaopatrzeni w worki na odpady segregowane. Każdy rodzaj odpadu odpowiada innemu kolorowi worka, na którym jest opis jego przeznaczenia oraz logo Spółki. Odbiór odpadów odbywa się zgodnie z obowiązującym harmonogramem z następującą częstotliwością:  Zmieszane odpady komunalne – 1 raz w miesiącu,

44 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 45 z 218

 Tworzywa sztuczne tzw. plastiki – 1 raz w miesiącu,  Papier, tektura, szkło – raz na trzy miesiące,  Odpady budowlane i biodegradowalne – są dwa razy w miesiącu na indywidualne zgłoszenia (w terminie do 3 dni od otrzymania zgłoszenia),  Odpady wielkogabarytowe, zużyty sprzęt elektroniczny i elektryczny, metale – dwa razy w roku. Odpady segregowane w większości przekazywane są do Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów w Bierkowie. Na terenie gminy Postomino obowiązuje system selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. W ramach wywiązania się z ustawowego obowiązku zapewnienia czystości i porządku na terenie gminy utworzony został Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), który prowadzony jest przez Gminne Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. z siedzibą Postomino. Mieszkańcy mogą osobiście, w dniach i godzinach pracy Spółki, dostarczyć wszystkie odpady segregowane. Potrzeby inwestycyjne w dalszej perspektywie wymagają przede wszystkim modernizacji punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące selektywnej zbiórki odpadów zebranych na terenie gminy w latach 2012-2015.

Tabela 14. Selektywna zbiórka odpadów w latach 2012-2015

Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2015 Makulatura (t) 11,5 12 11,7 12,2 Szkło (t) 75,1 60,1 114,1 88,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

W 2015 r. na terenie gminy Postomino została zrealizowana inwestycja mająca bardzo duże znaczenie dla gospodarki odpadami. Składowisko w Bylicy zakończyło funkcjonowanie w 2012 r., a w lipcu 2015 roku zakończona została rekultywacja. Rekultywacja prowadzona była przez Gminne Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Postominie, w ramach projektu pn. „Rekultywacja składowisk odpadów komunalnych na terenie ZMiGDP oraz gmin sąsiednich” w ramach działania 2.1 „Kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych” - priorytet II Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013. Łączna kwota inwestycji wyniosła 350 096,13 zł. Całkowite nakłady inwestycyjne zostały sfinansowane z następujących źródeł:  dotacja z Funduszu Spójności w ramach POIiŚ 85% wydatków kwalifikowanych;  dotacja z WFOŚiGW w Szczecinie10% wydatków kwalifikowanych;

45 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 46 z 218

 środki własne Beneficjenta 5% wydatków kwalifikowanych oraz wydatki niekwalifikowane. Wg danych pochodzących z Analizy gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy Postomino za rok 2015 z ogólnej liczby osób objętych nowym systemem gospodarki odpadami 95% mieszkańców zadeklarowało selektywną zbiórkę odpadów. Na podstawie wyżej wymienionego sprawozdania można jednoznacznie stwierdzić, że system gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy Postomino funkcjonuje prawidłowo. System ten działa zgodnie z obowiązującymi przepisami i oparty jest o akty normatywne różnego szczebla. Gmina Postomino wywiązuje się z obowiązku narzuconego na gminę ustawowo osiągając wymagany prawem poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła odebranych z terenu gminy. Wg sprawozdań gminy dot. recyklingu w latach 2012-2015 osiągnięto założone wskaźniki recyklingu w poszczególnych obszarach, z wyjątkiem 2013 r. i 2015 r., w których nie zostały osiągnięte wskaźniki recyklingu dot. odpadów budowlanych. W 2015 r. gmina nie uzyskała wymaganego poziomu ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania.

Tabela 15. Informacja o wymaganych i osiągniętych poziomach recyklingu oraz ograniczeniach masy odpadów ulegających biodegradacji w latach 2012-2015

wymagany Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2015 poziom poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, 14% 18,21% 17,70% 31,15% 23,15% metali, tworzyw sztucznych i szkła poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania 164,20% 217,50% 12,76%

poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych 100% 100% 100% 100% 16%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

Głównym zadaniem dla gminy na lata następne jest uświadamianie mieszkańców gminy w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi w celu ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów komunalnych oraz racjonalnego sortowania odpadów komunalnych w celu osiągnięcia przez Unię Europejską poziomów odzysku i recyklingu odpadów.

Analizując dane pochodzące z GUS, a dotyczące zebranych zmieszanych odpadów zebranych w ciągu roku w gminie Postomino na przestrzeni lat 2011-2014 r., można zauważyć tendencję skokową. Szczegółowe dane w tym zakresie przedstawia poniższa tabela:

46 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 47 z 218

Tabela 16. Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku w latach 2011-2014 w gminie Postomino

Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014

Ogółem (t) 1 488,60 1 314,03 1 642,98 1 373,73

Ogółem na 1 210 186 232,9 193,4 mieszkańca (kg)

Z gospodarstw 684,21 616,17 709,32 609,5 domowych (t)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych – GUS.

Wykres 3. Wielkość zmieszanych odpadów ogółem zebranych w ciągu roku w latach 2011-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych – GUS.

Istnieje problem z powstawaniem dzikich wysypisk odpadów w pobliskich lasach jak i rowach melioracyjnych, a nasilający się w okresie letnim. Praktykowany jest również zwyczaj palenia odpadów (bardzo często tworzyw sztucznych) w indywidualnych gospodarstwach rolnych.

Zaopatrzenie w gaz

Obecnie gmina posiada koncepcję gazyfikacji gminy (z 1997 r.), ale ze względów ekonomicznych nie planuje się realizacji tej inwestycji. Istniejąca przesyłowa sieć gazowa jest własnością Pomorskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. Jednak aktualnie PSG nie realizuje inwestycji w powiecie sławieńskim i na najbliższe lata nie ma określonych zamierzeń, dotyczących rozwoju działalności na tym obszarze. Dostarczany gaz pochodzi z gazociągu przesyłowego wysokiego ciśnienia DN 700 MOP 8,4 Mpa relacji Szczecin-Gdańsk. Z uwagi na dynamicznie rozwijającą się bazę turystyczną w miejscowościach wypoczynkowych tj. Jarosławiec, Łącko, Jezierzany, Nacmierz,

47 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 48 z 218

Rusinowo, które posiadają liczne ośrodki wczasowe i pensjonaty oraz istniejący poligon w Wicku Morskim, stanowić będą potencjalnie odbiorców gazu. Na koniec 2014 r. sieć gazowa liczyła 962 m i pozostała na niezmiennym poziomie przez cały analizowany okres. Na terenie gminy z sieci gazowej korzystało około 0,2% mieszkańców (wg danych z GUS, dla porównania w powiecie – 42,1%), co daje jej 5 miejsce w powiecie i 91 w województwie. Liczba ludności korzystającej z sieci gazowej w 2014 r. – 17 osób. Mieszkańcy nie posiadający dostępu do sieci korzystają z gazu butlowego propan – butan, który posiada dobrze rozlokowaną sieć dystrybucyjną.

Tabela 17. Stan infrastruktury gazowej na terenie gminy Postomino w latach 2011-2014

Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014

Długość sieci gazowej (m) łącznie 962 962 962 962

Ludność korzystająca z sieci gazowej (osoba) 17 17 17 17

% ogółu ludności korzystający w sieci 0,2 0,2 0,2 0,2 kanalizacyjnej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych – GUS.

Zaopatrzenie w ciepło

Większość gospodarstw domowych korzysta z indywidualnych systemów grzewczych opartych na spalaniu węgla, koksu, drewna bądź oleju opałowego. Forma ta wiąże się ze zjawiskiem dokuczliwej, niskiej emisji zanieczyszczeń pyłowych, odczuwalnym przy bezwietrznej pogodzie. Zdarzają się przypadki spalania w paleniskach domowych odpadów, nie nadających się do tego celu, zgodnie z polskimi normami. Na terenie gminy występują również kotłownie lokalne zlokalizowane przy szkołach podstawowych i gimnazjalnych – Pieszcz, Postomino, Staniewice, Jarosławiec, Korlino. Na terenie gminy brak jest sieci ciepłowniczej. W zapotrzebowaniu na ciepło, zarówno w stanie istniejącym jak i perspektywie zdecydowanie dominuje budownictwo mieszkaniowe. W kontekście gospodarki cieplnej istotne jest budowanie postaw ekologicznych wśród mieszkańców gminy oraz dbałość o termomodernizację gospodarkę energetyczną budynków użyteczności publicznej i obiektów prywatnych. Telekomunikacja

Dostępność mieszkańców gminy Postomino do infrastruktury telekomunikacyjnej systematycznie wzrasta. Dzieje się to za sprawą telefonii stacjonarnej, jak i coraz powszechniejszego dostępu mieszkańców 48 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 49 z 218

do usług telefonii komórkowej. Cały obszar gminy objęty jest zasięgiem wszystkich głównych funkcjonujących w Polsce operatorów sieci komórkowej. Z danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej wynika, że potrzeby mieszkańców gminy w zakresie telefonii stacjonarnej, szerokopasmowego dostępu do Internetu oraz bezpłatnego dostępu do Internetu świadczonego przez JST za pośrednictwem hotspotów w miejscach publicznych w zasadzie jest zaspokojony. Z opracowanej przez UKE mapy zgłaszanego zapotrzebowania na wspomniane usługi wynika, że w przypadku szerokopasmowego Internetu do UKE wpłynęło 7 zgłoszeń, ustanawiając wskaźnik średniego zapotrzebowania w gminie (liczba zgłoszeń w przeliczeniu na 10000 mieszkańców) na poziomie 9,89 i był wyższy, niż wskaźnik dla powiatu, który wynosi 4,13. W przypadku telefonii stacjonarnej nie wpłynęły żadne zgłoszenia, a w kategorii hotspot wpłynęły 3 zgłoszenia ustalając wskaźnik na poziomie 4,24 (średnia dla powiatu wynosi 1,03). W ramach zawartego porozumienia z Gminą Miasto Sławno, Starostwem Powiatowym w Sławnie, Gminą Darłowo, Gminą Malechowo oraz Gminą Sławno w przedmiocie realizacji przedsięwzięcia – Regionalna Platforma Cyfrowa Dorzecza Wieprzy i Grabowej II – Infrastruktura Szerokopasmowej Sieci Teleinformatycznej zbudowano sieć teleinformatyczną, która aktualnie pozwala korzystać z szerokopasmowego dostępu do Internetu, urzędom i innym jednostkom użyteczności publicznej, szkołom na terenie gminy. Dalszy rozwój społeczeństwa informacyjnego na terenie gminy Postomino mogą determinować działania edukacyjne wśród pracowników administracji publicznej w zakresie efektywnego korzystania z usług on-line. Procesowi temu powinny towarzyszyć również działania związane z uświadamianiem i edukacją mieszkańców jak korzystać z usług i technologii informacyjnych, zwłaszcza w grupie wiekowej 50+. Szansą na ułatwienie szerszego dostępu do internetu na terenie gminy, w tym umożliwienie korzystania z usłuh IT grup społecznych zagrożonych wykluczeniem społecznym są fundusze unijne na lata 2014-2020, w tym Polska Cyfrowa czy Program Wiedza, Edukacja, Rozwój.

2.4. GOSPODARKA

2.4.1. Rolnictwo

Rolnictwo stanowi najważniejszą funkcję w zagospodarowaniu przestrzeni gminy, ze względu na występowanie użytków rolnych na ponad 62% powierzchni. Teren gminy zajmuje powierzchnię młodoglacjalną, urozmaiconą pod względem urzeźbienia, a mimo to w przeszłości silnie rozwinęły się tu funkcje rolnicze. Pozostałością tego stanu rzeczy jest występowanie dużych kompleksów użytków rolnych, nawet na terenach, gdzie występują dość słabe i słabe gleby i gdzie dość duże nachylenie stoków utrudnia wykonywanie prac agrotechnicznych. Głównym celem jest zachowanie przestrzeni rolniczej jako głównego warsztatu produkcyjnego dla ludności rolniczej, utrzymanie krajobrazu charakterystycznego dla terenów 49 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 50 z 218

wiejskich, stanowiącego urozmaicenie obszaru o dużej lesistości. Gospodarowanie rolnicze prowadzi się w istniejących uwarunkowaniach przyrodniczych, prawnych i politycznych, w następujących kierunkach zagospodarowania przestrzeni rolniczej:  ochrona gruntów rolnych,  poprawa struktury jakościowej użytków rolnych,  poprawa wykorzystania produkcyjności przestrzeni rolniczej,  wykorzystanie przestrzeni rolniczej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych,  ekologizacja rolnictwa,  rozwój przetwórstwa rolno – spożywczego,  ograniczanie skutków przemian ustrojowych w rolnictwie.

Uwarunkowania glebowe

Grunty orne zajmują przede wszystkim gleby brunatne i pseudobielicowe, które powstały na podłożu kwaśnych glin piaszczystych i piasków gliniastych. Gleby użytków zielonych są bardziej zróżnicowane. Pod względem bonitacyjnym wśród gruntów ornych przeważają grunty kompleksu 2 i 4 (pszennego i żytniego bardzo dobrego), które zajmują 58,0% powierzchni gruntów ornych. Znaczną powierzchnię zajmują również gleby kompleksu 8 – zbożowo-pastewnego. Są to w przewadze gleby klas IVa i IVb, jednak nadmiernie uwilgotnione, zakwaszone i w niskiej kulturze. Użytki zielone w 80% zaliczono do kompleksu 2z – średniego, charakteryzującego się okresowo niewłaściwym ich uwilgotnieniem7. Gospodarstwa rolne

Podstawowym źródłem utrzymania ludności mieszkającej na terenie gminy jest rolnictwo, które gospodaruje na areale 14 159 ha użytków rolnych, co stanowi blisko 62% powierzchni gminy, w tym sady zajmują powierzchnię 0,23%, łąki 14,1%, pastwiska 7,7%, zaś grunty orne 75% ogólnej powierzchni użytków rolnych. Wg stanu na 31.12.2015 r. na terenie gminy funkcjonowało 1 176 gospodarstw, z tego 57,3% stanowią 674 gospodarstwa rolne, reprezentujące siedliska o areale do 5,0 ha. Wymieniona wyżej grupa gospodarstw jest potencjalnym tworzywem przechodzenia na pozarolnicze źródła utrzymania. Natomiast grupa gospodarstw powyżej 10 ha, tj. 277 siedlisk, stanowi udział 19,4% gospodarstw. Średnia powierzchni gospodarstwa rolnego wynosi ok. 12 ha. Poniżej w tabeli przedstawiono na przestrzeni 4 analizowanych lat liczbę gospodarstw rolnych wg powierzchni oraz ich udział w procentach (dot. 2015 r.).

7 Waloryzacja przyrodnicza gminy Postomino, Szczecin 2003.

50 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 51 z 218

Tabela 18. Struktura gospodarstw rolnych w gminie Postomino w latach 2012-2015

Udział (%) dot. Liczba gospodarstw (w szt.) 2015 r.

Powierzchnia 2012 2013 2014 2015 - gospodarstwa

1-2 ha 350 376 396 414 35,20%

2-5 ha 256 255 263 260 22,11%

5-7 ha 108 106 109 106 9,01%

7-10 ha 121 119 121 119 10,12%

10-15 ha 114 115 112 109 9,27%

15 ha i więcej 179 178 170 168 14,29%

Razem 1128 1149 1171 1176 100,00%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

Jak wynika z przedstawionych danych, porównując rok 2015 do 2012, nastąpił wzrost liczby gospodarstw rolnych łącznie o 48. Najwięcej przybyło gospodarstw o powierzchni 1-2 ha (64), natomiast w tym czasie likwidacji uległo 11 gospodarstw o powierzchni 15 ha i więcej, 5 gospodarstw o powierzchni 10-15 ha, 4 gospodarstwa o pow. 5-10 ha.

Wykres 4. Struktura procentowa gospodarstw rolnych w gminie Postomino w roku 2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

51 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 52 z 218

Wg danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Centrala z siedzibą w Warszawie) w strukturze upraw pod względem powierzchni zasiewów przeważają kolejno pszenica ozima, rzepak ozimy, łubin, żyto ozime (przy założeniu, że obowiązek deklaracji upraw dotyczy wyłącznie gospodarstw o powierzchni gruntów ornych 10 ha i więcej, które stanowią ok. 23% wszystkich gospodarstw). Udział pozostałych ziemiopłodów jest znacznie niższy. W strukturze hodowli zwierząt na terenie gminy przeważają gospodarstwa zajmujące się chowem trzody chlewnej.

Agroturystyka

Ważnym elementem rozwoju rolnictwa jest agroturystyka. W związku z poszukiwaniem przez rolników dodatkowych źródeł dochodu obserwuje się wzrost zainteresowania tworzeniem gospodarstw agroturystycznych. Wg ewidencji Urzędu Gminy Postomino na koniec 2015 r. w gminie funkcjonowały łącznie 52 całoroczne i sezonowe gospodarstwa agroturystyczne. Szczegółowy wykaz obiektów znajdujących się w poszczególnych miejscowościach znajduje się w rozdziale dot. turystyki i zagospodarowania turystycznego. Gmina Postomino jest jednym z licznych obszarów turystyki nadmorskiej o charakterze rekreacyjno – wypoczynkowym z ofertą agroturystyczną ściśle powiązaną z walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi wybrzeża Morza Bałtyckiego. Położone w niewielkiej odległości od morza postomińskie jeziora również tworzą sprzyjające warunki do rok rocznie powiększającej się oferty agroturystycznej. Rozwijająca się agroturystyka w obszarach nie przylegających bezpośrednio do wybrzeża podnosi atrakcyjność wypoczynku, pomimo tego, że w 90% są wyłącznie usługi sezonowe. Konkurencja na rynku usług turystycznych jest bardzo duża, stąd niezbędna jest promocja i stworzenie atrakcyjnej, zróżnicowanej, nakierowanej na klienta oferty agroturystycznej. Wg ewidencji bazy turystycznej prowadzonej przez Urząd Gminy Postomino agroturystyka zajmuje udział 6,4% pod kątem ilości noclegów oraz 16,2% pod kątem ilości obiektów turystycznych. Na terenie gminy Postomino działają również organizacje pozarządowe wspierające rozwój agroturystyki na terenie gminy, tj. Nadmorskie Stowarzyszenie Agroturystyczne „STRZECHA” w Łącku oraz Bałtyckie Stowarzyszenie Agroturystyczne w Nacmierzu. Niewątpliwie najważniejszym elementem oferty gminy jest możliwość połączenia wypoczynku i rekreacji w oparciu o istniejące zasoby naturalne, jak i przebywanie środowisku wiejskim tworzącym klimat kontaktu z naturą, zdrową żywnością, otwartością i naturalnością właścicieli kwater i gospodarstw agroturystycznych.

52 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 53 z 218

Rysunek 4. Agroturystyka w gminie Postomino

Źródło: Zasoby internetowe http://www.nacmierz.com.pl/noclegi.

2.4.2. Leśnictwo

Podstawą działania w przestrzeni leśnej jest praktyczna realizacja zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju, łączącej wymogi rozwoju gospodarczego z potrzebami ochrony przyrody w długim horyzoncie czasowym i w sposób uwzględniający potrzeby przyszłych pokoleń. Takie ujęcie nadaje wyższą rangę funkcjom ekologicznym i społecznym lasów oraz priorytet takim celom gospodarki leśnej jak: zachowanie trwałości lasów i ich korzystnego wpływu na środowisko oraz powszechna ochrona przyrody w lasach. Natomiast wielkość pozyskiwanego surowca drzewnego powinna wynikać z potrzeb hodowlanych i ochronnych drzewostanów oraz uwzględniać pełnione przez las funkcje ekologiczne i społeczne. Społeczno-gospodarczy rozwój gminy powinien opierać się na pełnym i wszechstronnym wykorzystaniu lasów, przy założeniu konieczności społecznego udziału w kosztach ekologizacji leśnictwa oraz w różnorodnych działaniach na rzecz ochrony lasów i edukacji ekologicznej. Gmina Postomino charakteryzuje się niskim wskaźnikiem lesistości (21,1%) wśród gmin powiatu sławieńskiego, charakterystycznego dla gmin leżących na obszarach dennomorenowych równin nadmorskich (dla porównania - lesistość powiatu wynosi 28,3%, lesistość województwa 35,5%). Wykształtował się w wyniku wykorzystywania żyznych gleb na cele rolnicze. Powierzchnia gruntów leśnych wynosi 5 068 ha powierzchni gminy. Powierzchnia lasów publicznych na koniec 2014 r. wynosiła 4 609,33 ha, w tym lasów będących własnością Skarbu Państwa – 4 602,53 ha, a lasów będących własnością gminy – 6,8 ha. Lasy mają duże znaczenie gospodarcze, jako miejsce pracy, źródło pozyskiwania surowca i runa leśnego. 53 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 54 z 218

Rozmieszczenie kompleksów leśnych jest nierównomierne i nie zajmują one dużych powierzchni. W północnej części gminy lasy tworzą pas porastający wydmy nadmorskie oraz zagłębienia na ich zapleczu. Dominują tu ubogie siedliska boru świeżego oraz boru suchego z drzewostanami sosnowymi. Odmienny charakter mają lasy w południowej i środkowej części terenu gminy. Kompleksy leśne są niewielkie powierzchniowo i rozproszone. Największą powierzchnię zajmuje las przy południowej granicy gminy, nad doliną Wieprzy. Siedliska leśne tej części gminy należą do bardzo żyznych siedlisk lasu świeżego i lasu mieszanego. Przeważają na nich drzewostany bukowe i mieszane dębowo – bukowe, lub bukowo-sosnowe. Lasy na terenie gminy, będące własnością Skarbu Państwa, administrowane są przez Nadleśnictwa: Sławno i Ustka przy Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinku. Część lasów posiada status lasów chronionych:  lasy wodochronne,  lasy glebochronne,  lasy krajobrazowe. Mają one na celu ochronę pewnych gatunków przed procesami erozyjnymi oraz zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. Lasy, poza funkcją turystyczną, ekologiczną i klimatyczną, pełnią na terenie gminy Postomino istotną rolę gospodarczą. Szata roślinna gminy nosi duże piętno gospodarki rolniczej. Tereny nie użytkowane gospodarczo stają się siedliskiem różnych gatunków flory i fauny. Załamanie gospodarki rolnej z jednej strony niesie ze sobą pewne straty gospodarcze, z drugiej jednak, przez wzbogacenie środowiska przyrodniczego, prowadzi do zmian wartości tych obszarów i umożliwia inne ich zagospodarowanie np. turystyczne. W obszarach chronionego krajobrazu i pomników przyrody na terenie gminy Postomino występuje szereg obszarów o wysokich walorach przyrodniczych zasługujących na ochronę, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk. Do obszarów tych objętych ochroną prawną należą:

 Obszar Chronionego Krajobrazu „Pas Pobrzeża na zachód od Ustki”,

 Pas Techniczny Urzędu Morskiego oraz Pas ochronny Urzędu Morskiego,

 Rezerwat przyrody „Zaleskie Bagna,

 Pomniki przyrody,  Obszary Natura 2000, w tym: - mający znaczenie dla Wspólnoty „Jezioro Kopań” PLH320059, - mający znaczenie dla Wspólnoty „Przymorskie Błota” PLH220024, - obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Przybrzeżne wody Bałtyku”,  Obszar Natura 2000 „Dolina rzeki Wieprzy i Studnicy” PLH220038, 54 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 55 z 218

 Zgłoszony do zatwierdzenia przez Wspólnotę obszar „Jezioro Wicko i Modelskie Wydmy” PLH 320068,  Obszar zaakceptowany przez Radę Ministrów. Obszary zaakceptowane przez Radę Ministrów (28 stycznia 2014 r.) traktowane są jako obszary Natura 2000, co oznacza, że mają do nich zastosowanie przepisy art. 33 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

2.4.3. Podmioty gospodarcze

Gmina Postomino stanowi atrakcyjne miejsce dla rozwoju działalności gospodarczej. Na terenie gminy Postomino w systemie REGON na dzień 31.12.2015 r. były zarejestrowane 594 podmioty gospodarcze. W ciągu 4 lat nastąpił nieznaczny wzrost liczny podmiotów – o ok. 3%. Najwięcej podmiotów gospodarczych przybyło z branż związanych z przetwórstwem przemysłowym, a także z branżą budowlaną. Z przedstawionych niżej danych wynika, że aktywność gospodarcza w gminie skoncentrowana jest w sektorze prywatnym. Wśród podmiotów ze względu na sektory własności – 16 podmiotów stanowi sektor publiczny (co stanowi 3%), natomiast 576 - sektor prywatny (co stanowi 97%). Najpopularniejszą formą prowadzenia działalności w gminie Postomino – podobnie jak w całym powiecie i kraju – jest forma jednoosobowej działalności osoby fizycznej. Najwięcej jest tzw. mikro przedsiębiorstw, zatrudniających do 9 pracowników - 578, co stanowi blisko 97,3% wszystkich podmiotów. Na koniec 2015 r. na terenie gminy funkcjonowało 30 spółek, 8 spółdzielni, 38 fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych oraz 468 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, posiadających znaczny potencjał gospodarczy. W roku 2015 liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą utrzymuje wzrosła o 9 w porównaniu z 2012 r. Strukturę podmiotów przedstawia poniższy wykres oraz tabele.

Tabela 19. Podmioty gospodarcze wg sektorów własnościowych w gminie Postomino w latach 2012-2015

Udział Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2015 (w %) dot. 2015 r.

Razem, w tym: 577 601 600 594 97%

sektor publiczny 17 17 16 16 3%

sektor prywatny 560 584 584 576 100%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych – GUS.

55 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 56 z 218

Tabela 20. Podmioty gospodarcze wg form własności w gminie Postomino wg stanu na 31.12.2015 r.

Z ogółem

Spółki handlowe Osoby Fundacje, Wyszczególnienie Ogółem fizyczne W tym z stowarzyszenia Spółdzielnie prowadzące udziałem i organizacje Razem działalność kapitału społeczne gospodarczą zagranicznego

Gmina Postomino 594 30 7 8 38 468

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych – GUS.

Tabela 21. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON wg klas wielkości w 2015 r.

Wyszczególnienie Ilość podmiotów

Podmioty gospodarki narodowej ogółem 594

w tym w klasie wielkości: 0-9 578

10.-49 13

50-249 3

250-999 0

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 468

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych – GUS.

Wykres 5. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON wg klas wielkości w 2015 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych – GUS.

56 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 57 z 218

Struktura podmiotów jest charakterystyczna dla miejscowości położonych na obszarach atrakcyjnych turystycznie, a zarazem jest mało zróżnicowana, co nie jest korzystne rozwojowo (szanse minimalizowania bezrobocia i negatywnych skutków restrukturyzacji). Praktycznie większość zdarzeń gospodarczych ma charakter turystyczny lub okołoturystyczny lub wiąże się bezpośrednio z bieżącą obsługą stałych mieszkańców gminy. W gminie Postomino wysoką rolę odgrywa miejscowość turystyczna Jarosławiec, gdzie właściwie skupia się gospodarka gminy. Spośród wszystkich podmiotów ok. 25% podmiotów gospodarczych prowadzi działalność w Jarosławcu. Około 14% podmiotów funkcjonuje w Postominie, natomiast ok. 7% z wszystkich podmiotów w Pieńkowie. Aktywność gospodarczą mieszkańców i ich poziom przedsiębiorczości można uznać za nieco niższy niż średni.

Tabela 22. Liczba podmiotów gospodarczych, prowadzących działalność gospodarczą wg branż w latach 2012-2015 na terenie gminy Postomino

Udział Liczba podmiotów gospodarczych (w %) L.p. Sektor PKD 2007 2012 2013 2014 2015 dot. 2015 r.

Sekcja A - Rolnictwo, Leśnictwo, 1 72 72 66 63 10,61% Łowiectwo, Rybactwo

Sekcja B – Górnictwo 2 1 1 1 1 0,17% i wydobywanie

Sekcja C - 3 Przetwórstwo 31 36 33 37 6,23% przemysłowe

Sekcja D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, 4 8 9 9 7 1,18% gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych

Sekcja E - dostawa wody; 5 gospodarowanie 2 2 3 3 0,51% ściekami i odpadami oraz działalność związana z

57 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 58 z 218

rekultywacją

Udział Liczba podmiotów gospodarczych (w %) L.p. Sektor PKD 2007 2012 2013 2014 2015 Dot. 2015 r.

Sekcja F - 6 69 72 70 76 12,79% Budownictwo

Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny, 7 104 108 108 104 17,51% naprawa pojazdów samochodowych

Sekcja H - Transport i 8 gospodarka 26 27 28 23 3,87% magazynowa

Sekcja I - Działalność związana z 9 zakwaterowaniem i 127 132 128 128 21,55% usługami gastronomicznymi

Sekcja J - Informacja 10 3 2 2 2 0,34% i komunikacja

Sekcja K - Działalność 11 13 12 11 10 1,68% finansowa i ubezpieczeniowa

Sekcja L - działalność 12 związana z obsługą 8 9 11 12 2,02% rynku nieruchomości

Sekcja M - Działalność 13 10 10 9 13 2,19% profesjonalna, naukowa i techniczna

Sekcja N - Działalność w zakresie usług 14 9 11 16 13 2,19% administrowania i działalność wspierająca

Sekcja O - 18 18 17 17 2,86% 15 Administracja publiczna i obrona

58 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 59 z 218

narodowa

Udział L.p. Sektor PKD 2007 Liczba podmiotów gospodarczych (w %)

16 Sekcja P - Edukacja 17 20 21 20 3,37%

Sekcja Q - Opieka 17 9 10 12 12 2,02% zdrowotna

Sekcja R - Działalność związana 18 15 16 16 17 2,86% z kulturą, rozrywką i rekreacją

Sekcja S, T U - 19 Pozostała działalność 35 34 39 36 6,06% usługowa

Razem 577 601 600 594 100,00%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych – GUS.

Wykres 6. Liczba podmiotów gospodarczych prowadzących działalność gospodarczą wg branż w roku 2015 na terenie gminy Postomino

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych – GUS.

Zgodnie z powyższą tabelą i wykresem działalność gospodarcza prowadzona na terenie gminy Postomino koncentruje się głównie na: działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (ponad 21,5%), handlu hurtowym i detalicznym, naprawie pojazdów samochodowych (ponad 17,5%), budownictwie (blisko 13%). Najmniej zarejestrowanych podmiotów reprezentuje branżę związaną z wydobywaniem surowców (0,17%) oraz z informacją i komunikacją

59 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 60 z 218

(blisko 0,34%). Ilość osób fizycznych prowadzących działalność na 1000 mieszkańców w gminie Postomino na koniec 2014 r. wynosiła 67, w powiecie sławieńskim – 78, w województwie zachodniopomorskim – 94. Ilość podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności (na koniec 2014 r.) wynosiła 851, w powiecie 1027, natomiast w województwie 1279. Rolę ponadlokalnego ośrodka zaspokajającego ponadpodstawowe potrzeby mieszkańców gminy stanowi miasto Słupsk lub Sławno. Gmina powinna dążyć do jak największego wykorzystania potencjału gospodarczego regionu. Podejmowane działania opierać się mogą zarówno na tworzeniu warunków rozwoju lokalnych przedsiębiorców oraz wspomaganiu podejmowania działalności gospodarczej, ale też na stworzeniu atrakcyjnej oferty inwestycyjnej, co się wiąże z wytyczeniem atrakcyjnych obszarów pod inwestycje, ich uzbrojeniem oraz odpowiednią promocją.

2.4.4. Turystyka i zagospodarowanie turystyczne

Rysunek 5. Atrakcje turystyczne na terenie gminy Postomino

Źródło: Zasoby internetowe http://fotokresy.pl/mapy_i_plany,20,20/woj.zachodniopomorskie.html.

Czynnikami warunkującymi konkurencyjność regionu obok atrakcyjnej lokalizacji są: stan środowiska naturalnego oraz jego atrakcyjność turystyczna. Czynniki te wpływają na jakość życia mieszkańców regionu oraz na napływ podmiotów gospodarczych i kapitału spoza niego. Gmina Postomino jest na Pomorzu Środkowym jedną z bardziej atrakcyjnych miejsc turystyki wypoczynkowej, rekreacyjnej na całym swoim obszarze i z domeną usług sanatoryjnych opartą o istniejącą infrastrukturę w Jarosławcu.

60 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 61 z 218

Główne atuty gminy Postomino to nieskażone środowisko naturalne, czyste powietrze, cisza i możliwość korzystania z wielu atrakcji turystycznych charakterystycznych dla obszarów wiejskich. Czyste środowisko sprawia, że gmina zaliczana jest do zielonych płuc Polski. Stanowi miejsce pełne zieleni i interesujących zakątków, gdzie przyroda naturalnie wtapia się w krajobraz okolicy, a tradycja współgra z nowoczesnością. Okoliczne lasy i wody tworzą znakomite zaplecze rekreacyjne dla ludzi spragnionych wypoczynku, gdzie na miłośników historii czekają zabytki, a na inwestorów przychylny klimat i przestrzeń do rozwoju. Główną atrakcją gminy jest nadmorski pejzaż tworzący strome klifowe nabrzeże. Pas nadmorski gminy rozciąga się na długości 15 km. Teren ten tworzą wydmy porośnięte lasami sosnowymi i mieszanymi z licznymi stanowiskami sosny czarnej. Turystyczną atrakcję niewątpliwie tworzą zróżnicowane plaże - na niektórych odcinkach piaszczyste, z wydmami lub strome, z brzegiem klifowym. Kąpielisko morskie znajdujące się na terenie gminy zaliczane jest do I klasy czystości wód w pasie nadmorskim. Znaczenie turystyczne mają również obszary budownictwa szachulcowego „Krainy w Kratę”. Do najważniejszych miejscowości wypoczynkowych i turystycznych na terenie gminy, których architektura ma uwarunkowania historyczne, należy zaliczyć:

Jarosławiec (dawne nazwy: 1459 rok – Gartzhouede, 1628 – Jarsthhoffde, 1780 – Jerchoff, niemiecka – Jershoft). Nazwa ma pochodzenie słowiańsko-germańskie. Jarosławiec jest miejscowością rybacką i letniskową, położoną 27 km na północ od Sławna, na tzw. Przylądku Wichrów, stanowiącym klifowy, zachodni kraniec Zatoki Słupskiej. Wieś położona jest pomiędzy przymorskimi jeziorami kulturowymi oraz regionalnymi wartościami krajobrazowymi. Zabudowa wsi oparta jest na planie wielo-ulicowym. Pierwsze wzmianki historyczne o Jarosławcu, jako starej osadzie rybackiej, znanej również ze zbieractwa i wstępnej obróbki bursztynu, pochodzą z lat 1540 i 1628. Wieś stanowiła wówczas domenę darłowską, była własnością książąt zachodniopomorskich. W roku 1648 zamieszkiwało w nim 11 rodzin trudniących się głównie uprawą roli i hodowlą. Tamtego okresu dotyczy legenda podająca, że ubocznym zajęciem mieszkańców Jarosławca było rabowanie rozbitych na Klifie Jarosławieckim okrętów. Klif Jarosławiecki o długości około 2 km osiąga wysokość do około 45 m n.p.m. i stanowi największą osobliwość tej miejscowości. Na początku XX wieku brzeg morski cofał się średnio około pół metra na rok. W celu przeciwdziałania temu zjawisku zbudowane zostały ostrogi. Następnie w latach sześćdziesiątych XX wieku klif zaczął się ponownie przemieszczać w tył. Dalszemu cofaniu się brzegu zapobiegły betonowe konstrukcje nabrzeżne. W 2015 r. Urząd Morski w Słupsku zrealizował inwestycję polegającą na budowie 7 ostróg brzegowych typu "T" oraz wykonaniu 5 narzutowych falochronów brzegowych wraz ze wzmocnieniem klifu i odwodnieniem plaży.

61 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 62 z 218

Nad Jarosławcem dominuje okazała budowla latarni morskiej o wysokości 33,3 metra, usytuowana 20 m n.p.m. Latarnia pochodzi z roku 1829, jej wieżę podwyższano dwukrotnie w latach 1853 i 1902, bo przysłaniały ją rosnące wokół drzewa, a miejscowa ludność nie zgadzała się na ich wycinkę. Zespół obiektów pomocniczych latarni zbudowano w latach 1800-1830. Światło latarni jest widoczne z odległości 16 mil morskich. W Jarosławcu zachowały się nieliczne budynki o konstrukcji szachulcowej z przełomu XIX i XX wieku. Niestety, nie zachował się charakterystyczny w przed – i powojennej panoramie miejscowości wiatrak z XIX wieku.

Rusinowo – atrakcyjna miejscowość położona 1,5 km od brzegu Morza Bałtyckiego. Przez miejscowość prowadzi główna droga z Darłowa do Jarosławca. Wokół wsi rozciągają się morenowe wzgórza porośnięte lasami mieszanymi i sosnowymi. Zachowały się tu budynki inwentarskie z 1812 r. oraz trzy budynki szachulcowe z lat 1836 – 1840. Przy kościele znajduje się miejsce widokowe, z którego rozciąga się widok na jezioro Kopań, morze i pobliskie wzgórza. Na uwagę zasługuje odkryty przez archeologów z Poznania grobowiec megalityczny mieszczący się na skraju wsi.

Jezierzany – romantyczna osada zbudowana w stylu szachulcowym, słynąca niegdyś z częstych wizyt książąt z rodu Gryfitów. Arystokraci już w XV wieku łowili tu ryby i wypoczywali. Nowe Zagrody (z niem. Neuenhagen) to pierwsza nazwa jaką nosiła ta malownicza miejscowość. Jezierzany położone są w odległości 1,5 km od Jarosławca, nad jeziorem Wicko, które połączone jest z morzem kanałem Głownickim. Różnorodność fauny i flory wzbogaca piękno naturalne tej zabytkowej osady, pozytywnie wpływając na samopoczucie jej mieszkańców i wypoczywających na jej terenie osób.

Łącko (dawne nazwy: 1317 rok – Lanszik, 1406 – Lanczk, 1491 – Lantzke, nazwa niemiecka – Lanzig) to niewielka wieś letniskowa, położona na obszarze o regionalnych wartościach kulturowych. W okresie wczesnośredniowiecznym Łącko było znane z jarmarków, odbywających się tutaj co najmniej dwa razy w roku. Przywilej ten zniósł w 1533 roku książę darłowski Barnirn XI. W dokumentach z lat 1540 i 1628 Łącko wymieniano jako domenę darłowską – własność książąt szczecińskich. Po reformacji w pierwszej połowie XVI wieku Łącko stało się wsią ewangelicką. W XVII wieku Łącko przeszło we władanie rodu von Kleist.

Największą osobliwością tej wsi jest domostwo nr 20 o konstrukcji szachulcowej, w połowie otynkowanej. Gospodarze przechowują w środku żeliwną tablicę, która przed rokiem 1945 była przytwierdzona nad drzwiami wejściowymi. Napis tzw. szwabachą głosi: „Rok 1475, Hans Lang w tym budynku dawno temu przyjął hrabiego Bogusława X, który inaczej by zginął;

62 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 63 z 218

on zagwarantował mu jedzenie i picie aż do tego czasu, gdy on otrzymał koronę i władzę. Odnowiono 1836". Legenda głosi, jakoby tym opiekunem i nauczycielem młodego Bogusława X, wygnanego z darłowskiego zamku przez matkę – księżnę Zofię, był Jan Długosz. Jego imię nosiła nawet miejscowa spółdzielnia rolnicza. We wsi zachowało się jeszcze wiele innych pamiątek przeszłości, najwięcej starych obiektów budownictwa ludowego – przeważnie z pierwszej połowy XIX wieku, przy czym najstarszy jest z roku 1727. W krajobrazie Łącka i pobliskich okolic dominuje murowany kościół późnogotycki z przełomu XV i XVI wieku, przebudowany w XVII wieku, z oryginalną wieżą, której pokrycie przypomina rybie łuski. Wystrój kościoła pochodzi z XVII-XVIII wieku. Przy kościele znajduje się stary cmentarz z gotycką bramą i starodrzewiem: dziesięcioma pomnikowymi lipami o obwodzie 300 -572 cm i wysokości ok. 32 m8.

Szlaki turystyczne

Turyści odwiedzający gminę mają do dyspozycji szlaki turystyczne piesze i rowerowe, umożliwiające aktywne zapoznanie się z zasobami przyrodniczymi i kulturowymi, jakimi dysponuje gmina Postomino. Na terenie gminy wyznaczono następujące szlaki turystyczne:

Szlaki (trasy) rowerowe

 „Hanzeatycka trasa nadmorska” (zielona) – o długości 23 km; nadmorski szlak kolarski przebiegający wzdłuż wybrzeża Południowego Bałtyku jest szlakiem o niezwykłych walorach przyrodniczych, historycznych i kulturowych. Trasa przebiega przez Rusinowo – Jarosławiec – Jezierzany – Łącko – Korlino – Marszewo – Złakowo;  Trasa regionalna – szlak rowerowy żółty – Szlak żółty przebiega przez dwie gminy: Postomino i Słupsk. Długość szlaku na terenie gminy Postomino wynosi 17,6 km. Nazwa Równina Sławieńska nadana została ze względu na przebieg trasy po krainie geograficznej o takiej samej nazwie. Przebiega przez Postomino - Pieńkówko – Tyń – Staniewice – Nosalin – Pałowo – Gać;  Trasa regionalna – szlak rowerowy niebieski Eryka I – 9,2 km. Szlak niebieski przebiega przez tereny gmin: Postomino i Darłowo. Jego początek znajduje się w Darłowie, a nazwa Eryka I wywodzi się z faktu, że Eryk Pomorski – książę pomorski z dynastii Gryfitów urodził się i zmarł właśnie w tym mieście. Na terenie Gminy Postomino trasa zaczyna się w Rusinowie, następnie przebiega w okolicy jeziora Kopań, przez Nacmierz, do Korlino;

8 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Postomino na lata 2007-2013.

63 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 64 z 218

 Tras regionalna – szlak rowerowy zielony - długości 12 km. Szlak zielony podobnie jak szlak żółty i niebieski przebiega przez tereny gmin: Postomino i Darłowo. Swój bieg rozpoczyna w Palczewicach - gmina Darłowo, przekraczając granicę terytorialną między Barzowicami a Dzierżęcinem wkracza do gminy Postomino;  trasa łącznikowa czarna: z Rusinowa na północ do trasy czerwonej,  trasa łącznikowa czarna: Staniewice – Nosalin – Sławsko – Sławno,  trasa rowerowa „Po nasypie kolejowym”. Szlaki piesze

 „Szlak Północny" - czerwony, pokrywający się z rowerową „Hanzeatycką trasą nadmorską", przebiegający na terenie gm. Postomino początkowo trasą nadmorską od Wicia przez Rusinowo (pas startowy), dalej do Jarosławca Jezierzan, Łącka, Korlina, Królewa, Marszewa do Zaleskich w gm. Ustka;  „Szlak zielony" z Ustki do Sławna, na terenie gminy przebiegający przez miejscowości: Pieszcz – Staniewice;  Ścieżki Przyrodnicze wytyczone w Obszarze Krajobrazu Chronionego. Szlak kajakowy

 „Zakola rzeki Wieprzy” – Przystanie kajakowe w Staniewicach i Pieńkówku.

W gminie ze względu na jej walory rozwijają się głównie następujące formy turystyki:

 turystyka pobytowa (letni wypoczynek pobytowy) – koncentruje się w ośrodkach wypoczynkowych zakładowych i prywatnych, ośrodkach kolonijnych, ośrodkach harcerskich prywatnych (domki letniskowe, pensjonaty, pokoje gościnne),

 turystyka kwalifikowana – wędkarska, wodna, ekologiczna, krajoznawcza (piesza, rowerowa i kajakowa),

 agroturystyka,

 turystyka weekendowa (z noclegiem na terenie gminy lub bez noclegu). Najważniejszym elementem oferty gminy jest możliwość połączenia wypoczynku i rekreacji w oparciu o istniejące zasoby naturalne, jak i przebywanie środowisku wiejskim tworzącym klimat kontaktu z naturą, zdrową żywnością, otwartością i naturalnością właścicieli kwater i gospodarstw agroturystycznych. Na terenie gminy Postomino nie był badany ruch turystyczny, jednak można zaobserwować, że wykazuje on koncentrację usług w Jarosławcu, przy jednocześnie nie do końca wykorzystanym potencjale pozostałych obszarów przyrzecznych i przyjeziornych. Dokonując wyliczenia ilości turystów przebywających na terenie gminy na podstawie wysokości opłaty miejscowej w 2015 r. było 64 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 65 z 218

ok. 37 543 turystów. Jedną z cech określających charakter ruchu turystycznego i kształtujących funkcje turystyczne miejscowości jest sezonowość. Wyraźna kulminacja przyjazdów zaznacza się w miesiącach lipcu i sierpniu. Nieco ponad średni poziom obłożenia miejsc noclegowych utrzymuje się w miesiącach od maja do połowy września. Informacja sezonowa działająca od czerwca do września usytuowana w centralnym punkcie Jarosławca 50 m od plaży. Na powierzchni 40 m² jest zapewniony dostęp do Internetu oraz do wszelkich materiałów turystycznych, folderów w języku angielskim i niemieckim, przewodników turystycznych, map szlaków rowerowych i pieszych, informacji na temat bazy noclegowej i gastronomicznej w gminie, połączeń komunikacyjnych z innymi miejscowościami. Obsługa składająca się z dwóch osób władających językiem angielskim i niemieckim w stopniu komunikatywnym zapewnia turystom pomoc w rezerwacjach noclegów, a także biletów na różnorodne imprezy turystyczne. Istnieje konieczność ciągłych działań zmierzających do wzrostu atrakcyjności turystycznej gminy poprzez zapewnienie infrastruktury turystycznej, jak i promocję walorów i oferty turystycznej gminy. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż rozwój funkcji turystycznej gminy jest uwarunkowany także od działalności rolniczej prowadzonej przez mieszkańców gminy, zwłaszcza w kontekście dbałości o zachowanie czystości lasów i zapewnienie estetyki przestrzeni, prowadzenie produkcji rolnej nieuciążliwej dla ruchu turystycznego. Stały rozwój sektora turystycznego i okołoturystycznego niesie ze sobą korzyści ekonomiczno - społeczne w postaci stymulacji rozwoju gospodarstw rolnych, świadczących usługi turystyczne oraz miejscowej infrastruktury, aktywizacji lokalnego rynku pracy, rozbudowy zasobów mieszkaniowych rolników, stworzenia dodatkowego źródła dochodów dla rolników i budżetów lokalnych, ochrony walorów turystycznych, stworzenia możliwości atrakcyjnego wypoczynku, wzrostu poziomu kulturalnego mieszkańców wsi. Jednak pomimo niezaprzeczalnych walorów i korzystnego położenia, gmina Postomino posiada niewykorzystany potencjał warunkujący rozwój turystyki.

Walory przyrodnicze

Podstawą usług turystycznych w gminie Postomino są walory środowiska naturalnego, które stały się podstawą osadzenia w gminie w pierwszym rzędzie usług rekreacyjno – wypoczynkowych, bazy agroturystycznej i sanatoryjnej. Gmina Postomino stanowi obszar potencjalnie atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (urozmaicony krajobraz, bogactwo flory i fauny oraz liczne akweny wodne, niski stopień zanieczyszczenia środowiska). Brak dużych zakładów przemysłowych, prawidłowa agrotechnika, kompleksy leśne sprawiają, że tutejsze środowisko naturalne cechuje się wysoką bioróżnorodnością i jest dobrze zachowane. O wyjątkowości gminy Postomino pod względem walorów przyrodniczych świadczy fakt, że ponad 30% powierzchni gminy znajduje się w granicach

65 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 66 z 218

obszaru chronionego krajobrazu oraz obszaru Natura 2000. Ponadto w obszarach chronionego krajobrazu i pomników przyrody na terenie gminy Postomino występuje wiele obszarów o wysokich walorach przyrodniczych zasługujących na ochronę, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk. Do obszarów tych objętych ochroną prawną należą: Obszar Chronionego Krajobrazu, „Pas Pobrzeża na zachód od Ustki”, Pas Techniczny Urzędu Morskiego oraz Pas Ochronny Urzędu Morskiego, Rezerwat przyrody „Zaleskie Bagna, Pomniki przyrody, Obszary „Natura 2000”. Wszystkie te obiekty zostały szczegółowo opisane w rozdziale Walory przyrodnicze i krajobrazowe - Prawne formy ochrony przyrody. Gmina posiada walory o dużej przydatności dla funkcji turystycznej, do których należą m.in.:  długa linia brzegowa Morza Bałtyckiego,  korzystny klimat o dużym nasłonecznieniu, szczególnie w pasie nadmorskim oraz stosunkowo nieduża ilość opadów,  zróżnicowana rzeźba terenu stanowiąca o atrakcyjności rozległego krajobrazu, w szczególności walory krajobrazowe klifu morskiego,  występowanie zróżnicowanych elementów środowiska przyrodniczego, t.j. zwierzyna łowna, występowanie dużej liczby roślin niespotykanych na innych terenach, ostoje ptactwa wodnego, możliwości wędkarskie,  szlaki turystyczne oraz potencjalny szlak wodny rzeki Wieprzy, która przepływa przez południową część gminy. Stanowi ona jedną z piękniejszych rzek polskiego Wybrzeża oraz prawdziwą ostoję ciszy, dająca możliwość bezpośredniego kontaktu z naturą,  jeziora – największe z nich to Wicko, będące dawną zatoką morską, oddzielone od morza piaszczystymi mierzejami. Na jego tafli corocznie odbywają się Regaty Modeli Sterowanych Radiem (w 2013 r, Mistrzostwa Świata). Kolejne to jezioro Marszewo o kryształowo czystej wodzie. Marszewo to malowniczy polodowcowy akwen o maksymalnej głębokości 24 m, z czystą wodą, piaszczystą plażą i pomostem. Zlewnia jeziora i zbiornik wykazują wysoki potencjał przyrodniczy. Jezioro Pieńkowo to łowisko o powierzchni 9 ha o dość charakterystycznym elipsowym kształcie. Jest niezastąpione dla miłośników wędkowania,  specyficzny mikroklimat, który tworzy powietrze morskie o dużej zawartości jodu i soli w połączeniu z lasami sosnowymi i mieszanymi, a tym samym sprzyja leczeniu chorób układu oddechowego i krążenia. Nadmorski pejzaż Jarosławca, którego plaże zakończone są brzegami klifowymi dochodzącymi miejscami aż do ponad 30 m wysokości, decyduje o atrakcyjności gminy zarówno dla turystyki wypoczynkowej, jak i krajoznawczej. Teren nadmorski gminy tworzą wydmy porośnięte lasami sosnowymi i mieszanymi z licznymi stanowiskami sosny czarnej. Tereny leśne zajmują 21,1% powierzchni gminy. Duże znaczenie dla pozytywnego odbioru przestrzeni posiada zieleń – fakt jej 66 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 67 z 218

występowania oraz właściwa kompozycja. Zieleń niewątpliwie stanowi o malowniczości i uroku regionu. Wszystkie występujące typy siedliskowe lasów są korzystne dla rekreacji, w tym penetracji turystycznej. Te wyjątkowe walory przyrodnicze zachęcają do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej i wodnej. Oprócz kompleksów leśnych na obszarze gminy znajdują się zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne, przydrożne i przywodne w rzędach lub kępach pełniące funkcje ochronne i krajobrazowe. Szata roślinna gminy nosi duże piętno gospodarki rolniczej. Załamanie gospodarki rolnej z jednej strony niesie ze sobą pewne straty gospodarcze, z drugiej jednak, przez wzbogacenie środowiska przyrodniczego, prowadzi do zmian wartości tych obszarów i umożliwia inne ich zagospodarowanie np. turystyczne.

Walory kulturowe

Największymi walorami kulturowymi na terenie gminy Potomino są obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz obiekty wpisane do ewidencji zabytków. Na jej terenie zachowało się tradycyjne pomorskie budownictwo ludowe o konstrukcji szkieletowej. Na terenie gminy ochronie prawnej podlegają obiekty wpisane do rejestru zabytków, do których należą zarówno eksponaty ruchome zlokalizowane w kościołach jak rzeźby, chrzcielnice, krucyfiksy, ołtarze, dzwony itd.:, nieruchome w postaci kościołów, cmentarzy czy parków oraz obiekty archeologiczne.

Baza turystyczna

Według ewidencji obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie na terenie gminy Postomino na dzień 31.12.2015 r. roku zarejestrowano – 321 obiekty, w tym zewidencjonowanych 11 211 miejsc noclegowych ogółem (całorocznych i sezonowych). Przeważający udział w bazie noclegowej posiadają ośrodki wczasowe i stanowią one aż 61,38% ogółu bazy noclegowej. Kolejną grupą są stanice harcerskie, które oferują turystom aż 15,13% miejsc noclegowych, pola namiotowe (8,17%) i kwatery prywatne (7,89%), gospodarstwa agroturystyczne (5,90%) i na końcu domki letniskowe z zaledwie 1,5% udziałem.

Tabela 23. Porównanie wpisów do ewidencji turystycznej w latach 2011-2015

Obiekty 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem

gospodarstwa agroturystyczne 47 3 - 2 - 52

kwatery prywatne - pokoje 70 66 - 6 - 142

ośrodki wczasowe 25 7 - - - 32

67 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 68 z 218

Obiekty 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem

pola namiotowe 9 2 - - - 11

domki letniskowe 20 50 1 11 - 82

campingi 0 0 0 0 0 0

stanice harcerskie 1 0 0 0 0 1

pensjonaty - 1 - - 1

Razem narastająco 172 300 302 321 321 321

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

Z danych zawartych w powyższej tabeli można zaobserwować, iż w 2012 roku przybyła największa ilość obiektów turystycznych, stanowiąc 75% przyrost w porównaniu do 2011 r. Największy przyrost można zaobserwować w bazie kwater prywatnych (pokoi) oraz domków letniskowych. Liczbę miejsc noclegowych na terenie gminy Postomino przedstawia poniższa tabela:

Tabela 24. Liczba miejsc noclegowych na terenie gminy wg stanu na 31.12.2015 r.

Wyszczególnienie Liczba obiektów Liczba miejsc noclegowych

ogółem całorocznych sezonowych ogółem całorocznych sezonowych

Ośrodki Wczasowe 28 8 20 4931 1008 3923

Pole biwakowe 1 0 1 25 0 25

Pole namiotowe 11 0 11 514 0 514

Kwatery 6 2 4 89 25 64 agroturystyczne

Pokoje gościnne 111 11 100 2054 244 1810 Jarosławiec Domki letniskowe 45 0 45 970 0 970

Stanica Harcerska 1 0 1

OGÓŁEM 203 21 182 8594 1277 7317

Ośrodki Wczasowe 2 0 2 180 0 180

Pole namiotowe 0 0 0 0 0 0

Kwatery Rusinowo 7 2 5 164 34 130 agroturystyczne

68 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 69 z 218

Wyszczególnienie Liczba obiektów Liczba miejsc noclegowych

ogółem całorocznych sezonowych ogółem całorocznych sezonowych

Pokoje gościnne 18 1 18 400 0 400

Domki letniskowe 15 3 12 694 0 694

Stanica Harcerska -

OGÓŁEM 61 2 59 1438 34 1404

Ośrodki Wczasowe 0 0 0 0 0 0

Kwatery 8 2 6 138 40 98

agroturystyczne zany

Pokoje gościnne 7 1 6 145 5 140 Jezier

OGÓŁEM 24 3 21 454 65 389

Ośrodki Wczasowe 2 0 2 225 0 225

Kwatery 5 2 3 63 28 35

agroturystyczne

Pokoje gościnne 2 0 2 14 0 14 Łącko Domki letniskowe 1 0 1 16 0 16

OGÓŁEM 10 2 8 318 28 290

Domki letniskowe 2 0 2 45 0 45

Kwatery

11 3 8 179 45 134 agroturystyczne

Pokoje gościnne mierz 5 1 4 62 13 49 Nac

OGÓŁEM 18 4 14 286 58 228

Kwatery agroturystyczne – 4 0 4 Górsko

Kwatery agroturystyczne – 1 0 1 Masłowice

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

69 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 70 z 218

Produkty turystyczne i ich promocja

Bardzo ważnym elementem, bez którego nie można planować rozwoju gospodarki lokalnej, jest promocja. Przedmiot działań promocyjnych to produkt gminy. Wpływ na rozwój turystyki mają dobrze promowane produkty turystyczne. Istniejące produkty turystyczne gminy z oceną potencjału, jaki przedstawiają, to:  „Zwiedzanie Jarosławca i okolic” – o bardzo dużym potencjale,  „Poprawa zdrowia i rehabilitacja” – o dużym potencjale, przy założeniu realizacji inwestycji modernizacyjnych i nowych kompleksów basenowo – rehabilitacyjnych w Jarosławcu,  „Wypoczynek, rekreacja” – o dużym potencjale pod względem liczby korzystających, z możliwością zwiększenia potencjału ekonomicznego,  „Udział w konferencjach, szkoleniach, spotkaniach związanych z pracą” - o średnim potencjale, z możliwością dużego wzrostu przy spełnieniu warunku poprawy stanu infrastruktury. Informacje o gminie eksponowane są w różnego rodzaju materiałach promocyjnych. Od wielu lat walory gminy prezentowane są w Informatorze Turystycznym Pomorza Zachodniego. Gmina wydaje również własne informatory i ulotki, posiada także w swoich zasobach album promocyjny gminy. Samorząd Gminy, mając świadomość dużej konkurencji panującej na rynku turystycznym, jak również dynamicznego rozwoju Jarosławca, jak i potrzeby promocji malowniczych miejscowości, aktywnie działa w tym obszarze. W związku z powyższym gmina Postomino od 2010 roku współpracuje z jedną z prywatnych stacji telewizyjnych w celu emisji obrazów pogodowych na żywo z Jarosławca, które stanowią skuteczną formę reklamy, a jej celem jest większa rozpoznawalność Jarosławca i gminy Postomino w kraju i zagranicą. Od 2012 roku gmina Postomino jest członkiem Darłowskiej Lokalnej Organizacji Turystycznej w Dorzeczu Wieprzy i Grabowej, której podstawowym zadaniem jest promocja regionu w kraju i zagranicą.

2.5. SFERA SPOŁECZNA

2.5.1. Struktura społeczna

Według stanu na dzień 31.12.2015 r. ludność gminy Postomino liczyła 7066 mieszkańców, co stanowi ok. 12,3% ludności powiatu sławieńskiego. Gęstość zaludnienia na 1 km² w latach 2011-2014 utrzmywała się na tym samym poziomie i wynosiła 31 osób, co daje gminie 4 miejsce w powiecie (55 os/1 km²) oraz 36 miejsce w województwie (75 os/1 km²). Poniższa tabela przedstawia charakterystykę społeczno - demograficzną na terenie gminy Postomino w latach 2011-2015. 70 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 71 z 218

Tabela 25. Struktura społeczno-demograficzna gminy Postomino w latach 2011-2015

WYSZCZEGÓLNIENIE 31.12.2011 r. 31.12.2012 r. 31.12.2013 r. 31.12.2014 r. 31.12.2015 r. 9 10 Stan ludności ogółem, w tym : 7081 7068 7079 7053 7066 Mężczyźni 3511 3514 3501 3496 3501

Kobiety 3570 3554 3578 3557 3565

Ludność w wieku przedprodukcyjn ym ogółem, w tym: 1630 1583 1556 1538 1503

Mężczyźni 828 795 800 791 768

Kobiety 802 788 756 747 735

Ludność w wieku produkcyjnym ogółem, w tym: 4683 4672 4640 4615 4578 Mężczyźni 2515 2510 2482 2459 2446

Kobiety 2168 2162 2158 2156 2132

Ludność w wieku poprodukcyjnym 836 877 918 951 985 ogółem, w tym: Mężczyźni 211 232 242 261 287

Kobiety 625 645 676 690 698

Ludność w wieku nieprodukcyjny m na 52,65 52,65 53,38 53,93 54,93 100 osób w wieku produkcyjnym Liczba zawartych małżeństw 43 25 31 30 37

Urodzenia żywe 71 84 85 80 57

Zgony ogółem 27 40 48 28 31

Przyrost naturalny 44 44 37 52 26

Migracje ludności – saldo -10 -35 -26 -36 -9

napływ zameldowania 71 48 71 78 64 na pobyt stały odpływ wymeldowania z pobytu 81 83 97 114 73 stałego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino oraz GUS.

9 Dane dot. 2015 r. w zakresie stanu ludności ogółem oraz w wg płci pochodzą z Urzędu Gminy w Postominie.

10 Dane dot. lat 2011-2014 pochodzą z Banku Danych Lokalnych – GUS.

71 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 72 z 218

Wykres 7. Liczba mieszkańców gminy Postomino w latach 2005-2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz Urzędu Gminy Postomino.

Wykres 8. Migracje ludności na pobyt stały w gminie Postomino w latach 2010-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

Analizując powyższe dane zawarte w tabeli oraz na wykresach można zauważyć, że na przestrzeni lat 2005-2015, po utrzymującym się trendzie wzrostowym, w 2009 r. nastąpił spadek liczby mieszkańców gminy, po czym następował skokowy trend, co jest niekorzystnym zjawiskiem w kontekście rozwoju społeczno – gospodarczego. Sumarycznie od 2005 do 2015 r. nastąpił nieznaczny wzrost liczby ludności - o 84 osoby, co stanowi ok. 1%. Ilość ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym nieznacznie wzrasta w badanym okresie. Wg stanu na 31.12.2015 r. mieszkańcy gminy, którzy ukończyli 65 rok życia, stanowią ok. 14% całej populacji, natomiast w wieku przedprodukcyjnym

72 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 73 z 218

– 21,3%, co stanowi o potencjale rozwojowym gminy. Badany okres odznacza się wzrostem udziału osób w wieku poprodukcyjnym i spadkiem udziału osób w wieku przedprodukcyjnym w strukturze ludności gminy (Ludność w wieku przedprodukcyjnym ogółem - blisko 8% mniej w 2015 roku w porównaniu do 2012 r., co ma odbicie w ilości ludności w wieku poprodukcyjnym ogółem - blisko 18% więcej w 2015 r. w porównaniu do 2012 r.). Zmiany te ukazują początek procesu starzenia się społeczeństwa. Jest to proces charakterystyczny dla społeczeństw żyjących w gospodarkach rozwiniętych, jednak jego eskalacja w dłuższym okresie doprowadzić może do wzrostu wskaźników obciążenia demograficznego i spowodować sytuację, w której osoby w wieku produkcyjnym nie są w stanie wypracować odpowiedniego PKB, by pozwoliło to na utrzymanie osób w wieku poprodukcyjnym w ramach współczesnych systemów socjalnych i emerytalnych. Zmianie ulec może też struktura konsumpcji społeczeństwa, znaczny wzrost zapotrzebowania na usługi zdrowotne, opiekuńcze. Niewielkie zmiany w strukturze demograficznej gminy Postomino nie oznaczają jeszcze sytuacji problematycznej, jednak skoro już można zauważyć trend zmierzający w kierunku starzenia się społeczeństwa, należy podjąć stosowne działania, by ograniczyć tempo procesu oraz zminimalizować jego skutki. Znacząca większość mieszkańców, bo aż ponad 64% mieści się w granicach między 18 a 64 rokiem życia. Średni wiek mieszkańców wynosi 37,0 lat i jest mniejszy od średniego wieku mieszkańców województwa zachodniopomorskiego oraz mniejszy od średniego wieku mieszkańców całej Polski. Zmianę liczby ludności gminy obrazują inne zjawiska, mianowicie ruchy naturalne oraz migracje mieszkańców. Ruchy naturalne określa się za pomocą naturalnych czynników, takich jak urodzenia żywe i zgony – będące wielkościami pozwalającymi wyznaczyć przyrost naturalny. Analiza wskaźnika przyrostu naturalnego, określanego jako różnica między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów, wskazuje na korzystną sytuację panującą w gminie Postomino. Co prawda w roku 2015 liczba urodzeń zmniejszyła się wyraźnie w stosunku do lat poprzednich, jednak za wcześnie by móc na tej podstawie wyznaczyć stosowny trend. We wszystkich latach analizy liczba urodzin dominowała nad liczbą zgonów. W roku 2011 i 2012 przyrost naturalny wynosił +44, w 2013 +37, w roku 2014 +52, a w 2015 +26. Przyrost naturalny w roku 2015 był mniejszy w porówaniu do pozostałych lat z badanego okresu i wynikał z mniejszej liczby urodzeń. W analizowanym okresie nie odnotowano na terenie gminy Postomino ani jednego roku, w którym przyrost naturalny byłby ujemny. Świadczy to o określonej „trwałości” i „stabilności” zasobów demograficznych gminy. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów wynosi 1,83 i jest znacznie większy od średniej dla województwa oraz znacznie większy od współczynnika dynamiki demograficznej dla całego kraju. Migracje to z kolei wymeldowania i zameldowania na terenie gminy Postomino, obrazujące ruchy ludności z perspektywy miejsca zamieszkania – wielkości pozwalające wyznaczyć saldo migracji. Powyższe zastawienie pokazuje utrzymujący się w latach 2012-2014 oraz malejący

73 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 74 z 218

w 2015 r. ujemny wskaźnik migracji na terenie gminy. Obserwuje się brak zdecydowanego czynnika mogącego wpłynąć na przełamanie w/w tendencji. Saldo migracji w roku 1011 wynosiło -10, w roku 2012 -35, w roku 2013 -26, w roku 2014 -36, a w 2015 -9. Nie są to bardzo wysokie wartości, mniejsze od przyrostu naturalnego, jednak sygnalizują one tendencję odpływu ludności z terenu gminy Postomino. Stwarza to ryzyko niekorzystnych zmian struktury wiekowej i płciowej społeczeństwa, a także może implikować odpływ wykwalifikowanej kadry pracowniczej, niemogącej znaleźć perspektyw rozwojowych. Współczynnik feminizacji, tj. liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn na koniec 2014 r. wynosiła 102. Poniższy wykres przedstawia jak kształtował się podział ludności według ekonomicznych grup wieku w latach 2011-2014 na terenie gminy Postomino. W strukturze ekonomicznych grup ludności dominuje ludność w wieku produkcyjnym, oscylując w granicach 64,1% - 64,4%. Niewielkie zmiany można jednak zaobserwować w pozostałych kategoriach dot. wieku przed i poprodukcyjnego. Analizowany okres odznacza się wzrostem udziału osób w wieku poprodukcyjnym i spadkiem udziału osób w wieku przedprodukcyjnym w strukturze ludności gminy. W analizowanym okresie można zauważyć, że:  liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym systematycznie spada, co oznacza, że rodzi się mniejsza ilość dzieci każdego roku, a także, że coraz większa liczba osób z tej grupy opuszcza gminę, co jest zjawiskiem negatywnym, wpływającym na rozwój gminy,  liczba ludności w wieku produkcyjnym kształtuje się na tym samym poziomie w badanym okresie, co oznacza, że tyle samo mieszkańców gminy osiąga wiek, w którym podejmuje pracę lub naukę w szkołach wyższych,  liczba ludności w wieku poprodukcyjnym systematycznie rośnie, co oznacza, że coraz więcej osób przechodzi na emeryturę. W tej grupie jest również więcej kobiet niż mężczyzn, co wynika z faktu, że kobiety dożywają zwykle późniejszego wieku, niż mężczyźni. Taka dynamika była również efektem ujemnego salda migracji oraz dodatniego przyrostu naturalnego, który jest czynnikiem modulującym stan populacji. W kolejnych latach systematycznie będzie się zwiększał w strukturze wiekowej udział ludności w wieku poprodukcyjnym, jako efekt powojennego wyżu demograficznego lat 50.

74 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 75 z 218

Wykres 9. Podział ludności wg ekonomicznych grup na terenie gminy Postomino w latach 2011-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Analiza ludności gminy Postomino w kontekście ekonomicznych grup wieku pozwala zauważyć, że społeczeństwo na terenie gminy starzeje się, tak jak obserwuje się to w skali kraju i Europy. Zmiany zachodzące w strukturze wiekowej mieszkańców, bez podjęcia odpowiednich działań profilaktycznych, mogą pociągać za sobą następujące problemy: - nie biorąc pod uwagę ewentualnych migracji na terenie gminy, prognozuje się zmniejszenie zapotrzebowania na usługi przedszkolne w kolejnych latach, w związku ze zmniejszającą się liczbą osób w wieku przedprodukcyjnym, a także przewiduje się na podobnym do obecnego - poziom liczby uczniów uczęszczających do szkół podstawowych i gimnazjów, - obserwowany sukcesywny wzrost liczebności osób starszych, który prawdopodobnie pociągnie za sobą nasilenie się problemów społecznych, dotykających osoby starsze oraz wzrost wydatków gminy w zakresie pomocy społecznej. Gmina powinna zatem dążyć do rozwoju usług skierowanych do starszych grup wiekowych oraz rozwoju działalności z zakresu opieki zdrowotnej i socjalnej ukierunkowanej do tej grupy. Niezbędna jest także likwidacja barier architektonicznych oraz tworzenie łatwo dostępnej komunikacji publicznej. Najważniejszymi przesłankami dalszego rozwoju demograficznego gminy Postomino są:  tempo i struktura przyrostu naturalnego,  skala migracji. Do najważniejszych cech demograficznych mających wpływ na rozwój społeczno - gospodarczy na obszarze gminy należy:  utrzymywanie się tendencji wzrostu liczby ludności (w okresie ostatnich 10-ciu lat),

75 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 76 z 218

 utrzymanie się nierównowagi płci z przewagą kobiet w wieku poprodukcyjnym i z przewagą mężczyzn w wieku produkcyjnym. Procesy demograficzne wpływają na potrzeby społeczności gminy Postomino głównie w zakresie dostępności do usług publicznych o charakterze społecznym m.in. pomoc społeczna, ochrona zdrowia czy edukacja.

2.5.2. Grupy ryzyka społecznego

Rynek pracy i bezrobocie

Bezrobocie jest jednym z najistotniejszych problemów wielu gmin w Polsce. Bezrobocie powoduje obniżenie warunków bytowych społeczności wpływając jednocześnie na wzrost frustracji oraz patologii, dlatego też ważne jest aktywizowanie społeczeństwa w zakresie przedsiębiorczości, edukacji czy samodoskonalenia. Statystyki dotyczące stopy bezrobocia prowadzone przez Powiatowy Urząd Pracy w Sławnie wykazują korzystną sytuację gminy w porównaniu do powiatu, województwa i całego kraju. Według danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie w grudniu 2015 r. powiat sławieński plasuje się na 12 miejscu pod względem stopy bezrobocia wśród wszystkich powiatów województwa zachodniopomorskiego. Zarówno w Polsce, w województwie zachodniopomorskim jak i w powiecie sławieńskim oraz gminie Postomino w latach 2011 – 2015, zanotowano na rynku pracy spadek poziomu bezrobocia.

Rysunek 6. Mapa bezrobocia w województwie zachodniopomorskim wg stanu na 31.12.2015 r.

Stopa bezrobocia dla całego województwa 13,3%

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie.

76 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 77 z 218

Wskaźnik bezrobocia w gminie Postomino kształtował się odpowiednio na poziomie: - 11% na koniec 2011 r. i był niższy od wskaźnika bezrobocia w sąsiednich gminach Sławno (14,7%) i Darłowo (13,2%); - 11,9% na koniec 2012 r. i był niższy od wskaźnika bezrobocia w sąsiednich gminach Sławno (17,2%) i Darłowo (14,2%); - 11,4% na koniec 2013 r. i był niższy od wskaźnika bezrobocia w sąsiednich gminach Sławno (14,8%) i Darłowo (12,9%); - 10,4% na koniec 2014 r. i był niższy od wskaźnika bezrobocia w sąsiednich gminach Sławno (13,6%) i Darłowo (10,9%); - 9,4% na koniec 2015 r. i był niższy od wskaźnika bezrobocia w sąsiednich gminach Sławno (11,8 %) i Darłowo (10,2%); Stopy bezrobocia w poszczególnych jednostkach terytorialnych zostały zobrazowane w poniższej tabeli:

Tabela 26. Stopy bezrobocia w kraju, województwie zachodniopomorskim, powiecie sławieńskim, koszalińskim oraz wskaźnik bezrobocia w gminie Postomino, Sławno i Darłowo w latach 2011-2015

wyszczególnienie 31.12.2011 r. 31.12.2012 r. 31.12.2013 r. 31.12.2014 r. 31.12.2015 r.

kraj 12,5% 13,4% 13,4% 11,4% 9,8%

województwo 17,6% 18,2% 18,0% 15,5% 13,3% zachodniopomorskie

powiat sławieński 24,8% 27,2% 25,3% 22,5% 20,3%

powiat koszaliński 26,9% 28,1% 28,9% 24,4% 21,6%

gmina Postomino 11,0% 11,9% 11,4% 10,4% 9,4%

gmina Sławno 14,7% 17,2% 14,8% 13,6% 11,8%

gmina Darłowo 13,2% 14,2% 12,9% 10,9% 10,2%

Zródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

77 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 78 z 218

Wykres 10. Stopy bezrobocia w kraju, województwie zachodniopomorskim, powiecie sławieńskim, powiecie koszalińskim oraz wskaźnik bezrobocia w gminie Postomino w latach 2011-2015

Zródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Tabela 27. Wybrane dane porównawcze o rynku pracy w gminie Postomino, powiecie sławieńskim oraz województwie zachodniopomorskim w 2014 r.

gmina powiat województwo

Pracujący 597 7 943 332 199

Pracujący na 1000 ludności 85 138 194

Bezrobotni zarejestrowani, w tym: 475 4 158 94 465

kobiety w % 51,8 49,2 52,7

Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie 10,5 11,4 8,6 ludności w wieku produkcyjnym w %

Udział zarejestrowanych bezrobotnych kobiet w liczbie 11,7 12,1 9,7 kobiet w wieku produkcyjnym w %

Zródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, Statystyczne Vademecum Samorządowca 2014.

W gminie Postomino na 1000 mieszkańców pracuje 85 osób (w powiecie 138 osób, w województwie 194 osoby). 53,6% wszystkich pracujących ogółem stanowią kobiety, a 46,4%

78 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 79 z 218

mężczyźni. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Postomino 703 osoby wyjeżdżają do pracy do innych gmin, a 129 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi - 574. 28,6% aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Postomino pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 28% w przemyśle i budownictwie, a 15,2% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 1,8% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Postomino wynosi 3 057,18 zł, co odpowiada 76,3% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce (4 004 zł) oraz 83,8% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w województwie pomorskim (3 649,27 zł). Możliwość wzrostu liczby miejsc pracy na terenie gminy Postomino wiązać się może z rolnictwem (w tym przetwórstwem rolno-spożywczym), a także z rozwojem turystyki (w tym agroturystyki) i rekreacji oraz lecznictwa uzdrowiskowego, które to powinny się stać czynnikami aktywizującymi rozwój gminy. Teren gminy Postomino posiada potencjał do rozwoju różnego rodzaju form rekreacji, tj. wypoczynek pobytowy, świąteczny a także turystyka alternatywna, bazująca na kwaterach prywatnych i agroturystycznych. Z formami użytkowania rekreacyjnego powinna się wiązać różnorodna baza noclegowa z bogatym wielofunkcyjnym otoczeniem usługowym, stwarzającym nowe miejsca pracy dla mieszkańców gminy. Bezrobocie w gminie jest bezsprzecznie problemem, który dotyka największą część społeczeństwa. Statystyki dotyczące bezrobocia w znacznym stopniu zniekształcają obraz zjawiska ze względu na duży stopień tzw. bezrobocia utajonego oraz powszechności „pracy na czarno”. Wg danych WUP w Szczecinie na koniec 2014 r. wskaźnik bezrobocia w gminie wynosił 9,4% (10,1% - średni wskaźnik bezrobocia w powiecie sławieńskim). Analizując rynek pracy w gminie Postomino zauważyć można systematyczny spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych z terenu gminy, co stanowi o zmniejszaniu się skali tego problemu. W liczbach bezwzględnych na koniec 2012 r. bezrobocie wynosiło 539 osób (w tym 277 osób to kobiety), w roku 2013 - 519 osób (w tym 274 osób to kobiety), w 2014 - 475 osoby (w tym 246 kobiety), w roku 2015 - 426 osoby (w tym 225 kobiety) pozostawały bez pracy będąc zarejestrowanymi osobami w Powiatowym Urzędzie Pracy. Analizując poziom bezrobocia w gminie należy zauważyć, że na koniec 2015 r. odnotowało ono znaczący spadek - o blisko 14,5%, w tym wśród kobiet o ok. 20% - w porównaniu do początku analizowanego okresu – 2011 r.

79 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 80 z 218

Tabela 28. Bezrobotni w gminie Postomino w latach 2012-2015

stan na dzień stan na dzień stan na dzień stan na dzień Wyszczególnienie 31.12.2012 r. 31.12.2013 r. 31.12.2014 r. 31.12.2015r.

w tym w tym w tym w tym Ogółem Ogółem Ogółem Ogółem kobiety kobiety kobiety kobiety

Liczba bezrobotnych 539 277 519 274 475 246 426 225 ogółem, w tym:

Z prawem do zasiłku 111 67 113 54 98 45 90 55

Do 25 roku życia 120 72 101 69 95 55 65 42

Powyżej 50 roku życia 131 40 137 43 127 33 134 43

Długotrwale bezrobotni 263 134 264 151 252 133 224 120

Niepełnosprawni 20 9 24 9 22 9 19 8

Podjęcia pracy 334 166 377 181 375 178 359 187

Rozpoczęcia szkolenia 17 6 32 13 18 7 5 2 w ciągu roku

Rozpoczęcia stażu w 24 21 25 24 35 29 42 27 ciągu roku

Zródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP w Sławnie.

Badając strukturę bezrobocia, należy zauważyć, że w latach 2012 - 2015 ze względu na wiek osób bezrobotnych, najliczniejszą grupę stanowiły osoby powyżej 50 roku życia, natomiast w grupie osób bezrobotnych do 25 roku życia nastąpił spadek bezrobotnych - o ok. 46%. W analizowanym okresie nastąpił również spadek osób długotrwale bezrobotnych - o 15%, jednak na koniec 2015 r. stanowiły one aż ok. 49% wszystkich bezrobotnych. Jest to zjawisko niepokojące, gdyż osoby długotrwale bezrobotne są najbardziej zagrożone wykluczeniem społecznym i trudno takie osoby "wyrwać" z bezrobocia. Szansą na zmianę niekorzystnej sytuacji osób długotrwale bezrobotnych w gminie Postomino stanowi zmiana ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która z końcem 2015 r. wprowadziła regulacje służące aktywizacji zawodowej młodych pracowników. Długotrwałe bezrobocie, z jego negatywnymi konsekwencjami psychospołecznymi, wymaga odpowiednich form oddziaływań pomocy społecznej na bezrobotnych oraz instytucji i organizacji zajmujących się reintegracją zawodową. Wśród bezrobotnych niepełnosprawnych na koniec 2015 r. jest 19 osób. W 2015 r. 42 osoby bezrobotne objęto stażem. W tym samym okresie 359 osób podjęło pracę za pośrednictwem Powiatowego Urzędu Pracy. 80 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 81 z 218

Tabela 29. Struktura bezrobotnych wg wykształcenia w gminie Postomino w latach 2012-2015

Liczba osób bezrobotnych wg wykształcenia w gminie Postomino w latach 2012-2015

Stan na Stan na Stan na Stan na wyszczególnienie 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014 31.12.2015

wykształcenie podstawowe 219 224 199 181 i poniżej i gimnazjalne

wykształcenie zasadnicze zawodowe 171 148 134 107

wykształcenie średnie 122 119 115 114

wykształcenie wyższe 27 28 27 24

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PUP w Sławnie.

Wykres 11. Struktura bezrobotnych wg wykształcenia w gminie Postomino w latach 2012-2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PUP w Sławnie.

Analizując strukturę bezrobocia w latach 2012 - 2015 należy zauważyć, że: - na koniec 2015 r. pod względem wykształcenia, wśród osób bezrobotnych najliczniejszą grupę stanowiły osoby legitymujące się wykształceniem podstawowym i poniżej i gimnazjalnym (42,5%) - ich liczba spadła o17% w stosunku do 2012 r., - o 64 osoby (tj. o 37%) spadła liczba osób bezrobotnych z wykształceniem zasadniczym zawodowym, - o 8 osób ( tj. o 6%) spadła liczba osób bezrobotnych z wykształceniem średnim, - o 3 osoby (tj. o 10%) spadła liczba osób bezrobotnych z wykształceniem wyższym. Grupa

81 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 82 z 218

ta stanowi najmniejszy udział w ogólnej liczbie osób bezrobotnych w gminie – 5,6%. Jeszcze 10 lat temu było o ponad połowę mniej osób bezrobotnych w tej grupie. Podwojenie liczby osób z wyższym wykształceniem pozostających bez pracy jest szczególnie niepokojące, ale potwierdza diagnozę, że na terenie gminy nie ma miejsc pracy dla osób z takimi kwalifikacjami.

Wszystkie te zmiany są zjawiskiem pozytywnym, wpływającym na rowój gminy Postomino. Na koniec 2015 r. było zarejestrowanych 426 osób, co stanowiło 11,57% ogółu bezrobotnych w powiecie sławieńskim. Poniższa tabela obrazuje gminę Postomino na tle pozostałych 5 gmin powiatu sławieńskiego oraz jej udział w ogóle bezrobotnych w powiecie, co stanowi o zajmowanym 5 miejscu.

Tabela 30. Struktura bezrobocia na terenie powiatu sławieńskiego wg stanu na 31.12.2015 r.

L.p. Wyszczególnienie/ Bezrobotni Kobiety % ogółu bezrobotnych w powiecie gminy ogółem sławieńskim

1. Postomino (G) 426 225 11,57% 2. Darłowo (M) 932 487 25,30% 3. Darłowo (G) 537 282 14,58% 4. Malechowo (G) 376 188 10,21% 5. Sławno (M) 717 302 19,47% 6. Sławno (G) 695 342 18,87% 7. RAZEM 3683 1826 100,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie.

Wykres 12. Ilość osób bezrobotnych w gminie Postomino tle gmin powiatu sławieńskiego wg stanu na 31.12.2015 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

82 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 83 z 218

W związku z dość dużym udziałem bezrobocia w powodach przyznawania pomocy Społecznej przez GOPS, stanowi ono duże obciążenie finansowe również dla budżetu gminy. W celu ograniczenia skali jego oddziaływania, przede wszystkim w sferze społecznej, opracowano Gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Postomino na lata 2015-2021, poruszającą także problem bezrobocia. Określone w dokumencie cele operacyjne w ramach celu strategicznego Aktywizacja środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym z powodu bezrobocia dotyczą przeciwdziałania bezrobociu, są to:  usamodzielnienie bezrobotnych poprzez ułatwienie im podjęcia zatrudnienia;  stwarzanie warunków do zdobycia doświadczenia zawodowego przez bezrobotnych absolwentów różnych typów szkół;  aktywizacja bezrobotnych zmierzająca do polepszenia ich pozycji na rynku pracy;  ograniczenie negatywnych konsekwencji bezrobocia, w tym szczególnie bezrobocia długotrwałego;  współpraca z organizacjami, podmiotami prywatnymi, instytucjami na rzecz kreowania aktywnej polityki w zakresie przeciwdziałania bezrobociu;  wsparcie dla rozwoju drobnej przedsiębiorczości;  rozwój podmiotów ekonomii społecznej. Bezrobocie jest najczęstszą przyczyną wypłaty zasiłków stanowiących wsparcie w ramach pomocy społecznej w gminie Postomino. Brak pracy lub jej utrata jest przyczyną wielu bardzo niepokojących zjawisk społecznych (tj. patologia, przestępczość czy uzależnienia od alkoholu), a także czynnikiem skutecznie ograniczającym popyt wewnętrzny. Długotrwałe występowanie tych efektów bezrobocia w konsekwencji wpływa bezpośrednio na wzrost wydatków gminy Postomino na pomoc społeczną w zakresie likwidacji lub minimalizacji tych zjawisk, jak również na pogorszenie wizerunku i atrakcyjności osiedleńczej i inwestycyjnej gminy. Na obecny poziom bezrobocia wpływa również postawa samych bezrobotnych w gminie, charakteryzująca się niewielką aktywnością społeczną (niski poziom wykształcenia, brak kwalifikacji zawodowych, brak chęci podnoszenia ich). Szansą na poprawę wydaje się również być rozwój turystyki i działalności z nią związanych. Chcąc zmniejszać poziom bezrobocia, należałoby:  skutecznie pozyskiwać nowych inwestorów,  stwarzać odpowiednie warunki do prowadzenia działalności gospodarczej na swoim terenie m.in. poprzez tworzenie odpowiedniego systemu zachęt dla nowych przedsiębiorców lub poprzez wyznaczanie odpowiednich terenów inwestycyjnych,  podnieść kwalifikacje (poprzez organizację kursów i szkoleń, przygotowujących do ponownego odnalezienia się na rynku pracy) lub przebranżowić części mieszkańców,

83 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 84 z 218

 zwiększyć zaangażowanie na rzecz wsparcia osób młodych, zwłaszcza bez doświadczenia zawodowego na rynku pracy,  wesprzeć instytucjonalnie osoby wykluczone z rynku pracy. Szansą wydaje się również być rozwój turystyki i działalności z nią związanych. Kursy podnoszące kwalifikacje realizowane były z POKL przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Postominie. Podsumowując kwestie bezrobocia na terenie gminy Postomino, konieczne jest wykorzystanie planowanych zmian w zakresie pomocy społecznej oraz aktywizacji osób bezrobotnych i włączenie się służb pomocy społecznej z terenu gminy w bardziej aktywne rozwiązywanie problemów bezrobocia, w szczególności długotrwałego bezrobocia. Należy stwierdzić, że zarówno położenie, jak i skomunikowanie gminy Postomino stanowi jej mocną stronę, która nie tylko sprzyja rozwojowi, ale także stanowi szansę dla mieszkańców gminy do podejmowania aktywności zarobkowej (praca lub własna działalność gospodarcza).

Pomoc społeczna

Jednostką organizacyjną gminy realizującą zadania własne i zlecone z zakresu pomocy społecznej jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej z siedzibą w Postominie. Celem działania ośrodka jest realizacja polityki społecznej państwa zmierzająca do umożliwienia osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, jak również działania profilatyczne mające na celu zapobieganie powstawaniu sytuacji będących zagrożeniem potrzeb bytowych odpowiadających godności człowieka. W społeczności gminy występują liczne problemy. Dotykają one dużą liczbę mieszkańców gminy. Do najważniejszych problemów społecznych można zaliczyć: - bezrobocie, w tym długotrwałe bezrobocie i jego niekorzystna struktura, - brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych ludności i ich niedostosowanie do zmieniających się wymogów pracy, - niskie dochody ludności i znaczny w nich udział pomocy socjalnej, - odpływ ludności do miast oraz za granicę, zwłaszcza w obrębie grup najlepiej wykształconych młodych osób, - niekorzystne zmiany struktury demograficznej (starzenie się ludności, niski przyrost naturalny), - słaby rozwój gospodarki mieszkaniowej, brak mieszkań komunalnych i socjalnych, - brak ośrodków wsparcia dla osób niepełnosprawnych i seniorów, - alkoholizm, - słaby dostęp do lekarzy specjalistów, - zbyt mała liczba i niewielkie znaczenie działających organizacji pozarządowych, 84 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 85 z 218

- niewystarczająca aktywność lokalnej społeczności.

Tabela 31. Wybrane dane porównawcze dot. pomocy społecznej w gminie Postomino

2012 2013 2014 2015

Liczba osób korzystających z 774 572 645 822 pomocy społecznej

Liczba osób, którym przyznano decyzją 563 469 422 419 świadczenie ogółem, w tym:

pieniężne 277 195 191 209

rzeczowe 286 274 231 210

Liczba rodzin podejmujących pracę 352 267 267 315 socjalną

Liczba rodzin korzystająca z 38 103 44 57 poradnictwa specjalistycznego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Postominie.

Wykres 13. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej oraz liczba osób, którym przyznano świadczenie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Postominie.

Analizując powyższą tabelę oraz wykres można zauważyć, że w latach 2012-2015 skokowo następowała zmiana liczby osób korzystających z pomocy społecznej, jednak to w 2015 r. wystąpił 85 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 86 z 218

najwyższy poziom w tym zakresie. Sumaryczny wzrost w latach 2012 – 2015 wyniósł 48 osób, czyli prawie 6%. W latach 2012 - 2015 najczęstszą formą przyznanej pomocy społecznej były świadczenie rzeczowe. W 2015 przyznano je 210 osobom, czyli nieco ponad 50% wszystkich osób, którym przyznano świadczenia. Duży udział świadczeń miały też świadczenia pieniężne – niecałe 50% wszystkich przyznanych świadczeń. Od roku 2013 r. można zauważyć systematyczny spadek ilości osób uprawnionych do świadczeń rzeczowych, na korzyść osób uprawnionych do świadczeń pieniężnych. Poniższa tabela przedstawia wykaz powodów przyznania pomocy społecznej oraz wartości tych świadczeń.

Tabela 32. Wartości / powody przyznania pomocy przez GOPS w Postominie w latach 2012-2015

Wartość przyznania pomocy 2012 2013 2014 2015

Wartość wypłaconych zasiłków rodzinnych w zł 1 231 031 1 170 400 1 026 368 895 314

Wartość jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka 78 000 52 000 65 000 46 000

Świadczenia opiekuńcze, w tym:

wartość świadczeń pielęgnacyjnych z dodatkami 351 381 290 705 243 873 393 320

wartość zasiłków pielęgnacyjnych 357 561 374 085 383 265 352 053

wartość specjalnych zasiłków opiekuńczych 0 14 144 37 839 65 202

Powody przyznania pomocy 2012 2013 2014 2015

Ubóstwo 67 63 55 38

Bezdomność 3 3 3 6

Potrzeba ochrony macierzyństwa 43 46 43 34

Bezrobocie 125 132 113 82

Niepełnosprawność 86 80 64 70

Długotrwała lub ciężka choroba 84 74 66 65

Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych 42 85 78 72 i prowadzenia gospodarstwa domowego

86 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 87 z 218

Wartość przyznania pomocy 2012 2013 2014 2015

Alkoholizm 8 17 19 22

Narkomania 0 0 0 0

Przemoc w rodzinie 5 2 4 12

Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego 2 2 8 7

Zdarzenie losowe 7 1 2 5

Sieroctwo 0 0 0 0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS w Postominie.

Z powyższej tabeli można wywnioskować, że spada wartość bezwzględna wypłacanych corocznie zasiłków rodzinnych (o 27% w roku 2015 w odniesieniu do 2012 r.), natomiast po spadku wypłat świadczeń pielęgnacyjnych z dodatkami w 2014 r. znów nastąpił znaczny wzrost w tej pozycji (w 2015 r.). W większości kategorii dotyczących powodów przyznania pomocy maleje corocznie ilość osób, dla których została udzielona pomoc społeczna, co jest zjawiskiem pożądanym i świadczącym o zaradności mieszkańców gminy, jak również o sprzyjających czynnikach zewnętrznych, mających wpływ na sytuację życiową mieszkańców. Tak jest w przypadku problemu ubóstwa i bezrobocia, gdzie o odpowiednio 43% i 34% można zauważyć spadek w tych kategoriach w odniesieniu do 2012 r. Problemy związane z bezdomnością i bezradnością w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego charakteryzują się zwiększającym się natężeniem. Najczęściej problem ten dotyczy członków rodzin wielodzietnych i alkoholowych, którzy często pozostają bez pracy. Problem ten dotyczy podobnej liczby rodzin niepełnych, aczkolwiek w tym przypadku liczba osób bezpośrednio korzystających z pomocy jest znacznie mniejsza. Jednak ponad 50% rodzin korzystających z pomocy z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo -wychowawczych to rodziny nie dotknięte ani problemem wielodzietności, ani też problemem braku jednego z rodziców. To przede wszystkim rodziny osób bezradnych życiowo, pozostających od dłuższego czasu bez pracy czy też dotkniętych różnego rodzaju patologiami. Problem związany z niepełnosprawnością oraz długotrwałą i ciężką chorobą pozostaje w analizowanym okresie na niezmiennym poziomie. Również z powodu zdarzeń losowych w 2015 roku odnotowano największą liczbę osób, korzystających z pomocy w badanym okresie. Jak wynika z poniższego wykresu udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w gminie Postomino na przestrzeni lat 2011-2014 stanowi blisko 11% ludności ogółem, i jest ponad dwukrotnie niższy w 2014 r. niż w r. 2011, natomiast porównywalny ze wskaźnikami w powiecie oraz w województwie, na co wpływa wiele czynników zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych. 87 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 88 z 218

Wykres 14. Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem – w województwie zachodniopomorskim, powiecie sławieńskim i gminie Postomino (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Działalność Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Postominie wspierana jest przez wiele podmiotów, w tym przez organizacje pozarządowe, działające m.in. w szeroko rozumianym obszarze pomocy społecznej. Są to m.in.:  placówki systemu ochrony zdrowia,  Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,  Powiatowy Urząd Pracy w Sławnie,  Policja,  Sąd Rodzinny, kuratorzy społeczni,  szkoły,  organizacje i stowarzyszenia, t.j.: o Bałtyckie Stowarzyszenie Agroturystyczne w Nacmierzu, o Jarosławieckie Stowarzyszenie Sportowe „SUKCES” w Jarosławcu, o Nadmorskie Stowarzyszenie Agroturystyczne "STRZECHA" w Łącku, o Postomińskie Stowarzyszenie „Razem lepiej" w Postominie, o Stowarzyszenie Jutrzenka w Postominie, o Stowarzyszenie Kobiet Wiejskich „Górsko” w Górsku, o Stowarzyszenie Kultury Fizycznej "AKTYWNI" w Postominie, o Stowarzyszenie M.I.SJ.A. – Mądrość, Inicjatywa, Szansa, Jakość, Alternatywa w Pieszczu,

88 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 89 z 218

o Stowarzyszenie na rzecz pomocy rodzinom wiejskim "Nasza Przyszłość" w Postominie, o Stowarzyszenie Przyjaciół Klifu i Promocji Jarosławca w Jarosławcu, o Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Korlino, Łącko, Łężek Królewo „RAZEM” w Korlinie, o Fundacja na Rzecz Wspierania Integracji i Aktywności Społeczności Lokalnych "Każdy z nas coś umie" w Postominie, o Uczniowski Klub Sportowy „Czarni” w Pieszczu, o Uczniowski Klub Sportowy „Błękitni” w Jarosławcu, o Uczniowski Klub Sportowy „Błyskawica” w Staniewicach, o Uczniowski Klub Sportowy „Jantar” w Korlinie, o Uczniowski Klub Sportowy „Wieża” w Postominie, o Ochotnicza Straż Pożarna w 13-tu miejscowościach w gminie. Organizacje te w sposób istotny wpływają na jakość życia mieszkańców gminy Postomino, organizując działania edukacyjne, rekreacyjne i aktywizujące społeczność lokalną, a także przyczyniają się w istotny sposób do rozwiązywania problemów społecznych mieszkańców gminy. GOPS podejmuje również szereg inicjatyw, zmierzających do ograniczenia negatywnych skutków zjawisk gospodarczo – społecznych, a jednocześnie aktywizujących środowiska zagrożone dysfunkcyjnością. Wśród programów jakie były realizowane w latach 2012-2015 przeważają programy związane z dożywianiem. Należy podkreślić, że oczekiwany w wyniku realizacji odpowiedniej strategii rozwój przedsiębiorczości na terenie gminy przyczyni się do powstawania nowych miejsc pracy, a tym samym do zmniejszania bezrobocia na terenie gminy i spadku liczby osób bezrobotnych korzystających obecnie z pomocy GOPS. Tym samym, gmina będzie mogła część zaoszczędzonych środków finansowych przeznaczyć na inne zadania związane z pomocą społeczną lub wykorzystać zupełnie na inne cele (np. inwestycyjne). Poniżej zobrazowano wydatki poniesione na pomoc społeczną z budżetu gminy w analizowanym okresie:

89 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 90 z 218

Wykres 15. Wydatki na pomoc społeczną z budżetu gminy w latach 2012-2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

Od roku 2012 do 2014 następował coroczny wzrost środków z budżetu gminy przeznaczonych na pomoc społeczną, co sumarycznie wyniosło nieco poniżej 150 000 zł i stanowiło ok. 4%. W latach analizy udział tych wydatków w stosunku do całkowitych wydatków budżetowych wahał się w przedziale 9-13%. Jednak pomimo wzrostu dochodów w budżecie gminy udział wydatków w zakresie pomocy społecznej w 2015 r. spadł, pomimo zwiększających się potrzeb mieszkańców gminy oraz liczby osób korzystających z pomocy GOPS. W 2015r. Fundacja Na Rzecz Wspierania Integracji i Aktywności Społeczności Lokalnych „Każdy z nas coś umie” we współpracy z gminą Postomino oraz Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Postominie podjęła inicjatywę otworzenia lokalnych przedsiębiorców na osoby bezrobotne, zagrożone wykluczeniem społecznym. W tym celu podjęto współpracę w zakresie utworzenia na terenie gminy Postomino Centrum Integracji Społecznej. Centrum planuje rozpocząć działalność w 2016 r. W ramach działalności Centrum prowadzić będzie reintegrację społeczną i zawodową. Reintegracja społeczna realizowana będzie poprzez kształtowanie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie pozycji społecznych oraz naukę planowania życia i zaspokajanie potrzeb własnym staraniem. Reintegracja zawodowa polegać będzie na odbudowywaniu i podtrzymywaniu u osób uczestniczących zdolności do samodzielnego świadczenia pracy. W tym zakresie realizowane będą warsztaty praktycznej nauki zawodu u pracodawców z zakresu branży ogrodniczej i budowlanej. Ponadto Fundacja posiada podpisane porozumienie

90 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 91 z 218

z Powiatowym Urzędem Pracy na finansowanie świadczeń integracyjnych wypłacanych uczestnikom Centrum w ramach Funduszu Pracy. Obecnie Fundacja czyni starania o pozyskanie środków finansowych na działalność Centrum. Działalność GOPS w oparciu o ramy prawne dotyczące pomocy społecznej jest niezbędna dla dobra mieszkańców potrzebujących wsparcia w różnych sferach życia. W dalszym ciągu konieczne są działania, prowadzące do usamodzielnienia się od pomocy społecznej, zarówno poszczególnych osób jak i całych rodzin, szczególnie długotrwale korzystających ze wsparcia w tej formie. Służyć ma temu realizacja Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Gminy Postomino na lata 2015-2021, wdrożonej w 2015 r. Jak wynika ze sprawozdania dot. oceny zasobów pomocy społecznej z 2015 r. szczególną uwagę należy zwrócić na brak infrastruktury społecznej. Niewątpliwie pilną potrzebą jest rozważenie możliwości zmiany lokalowej Ośrodka. Jednocześnie kolejnymi niecierpiącymi zwłoki działaniami są potrzeba uruchomienia budowy lokali socjalnych, w tym dla osób niepełnosprawnych oraz potrzeba rozważenia pomocy osobom ze schorzeniami układu nerwowego, w tym możliwości zorganizowania środowiskowego domu samopomocy.

2.5.3. Bezpieczeństwo publiczne

Na atrakcyjne warunki do zamieszkania wpływa również bezpieczeństwo publiczne. Zadania związane z utrzymaniem porządku publicznego oraz z zapewnieniem bezpieczeństwa realizowane są przez podmioty odpowiedzialne za stan bezpieczeństwa, w tym:  Rewir Dzielnicowych w Postominie, będący jednostką podległą Komendzie Powiatowej Policji w Sławnie,  Straż Gminną w Postominie,  13 Ochotniczych Straży Pożarnych. Do zadań Policji należy między innymi:  ochrona życia i zdrowia obywateli przed bezprawnymi zamachami na te dobra,  ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym również zapewnienie spokoju, w miejscach publicznych w środkach komunikacji publicznej w ruchu drogowym, i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania,  inicjowanie i organizowanie działań, mających na celu zapobieganie popełnieniu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z instytucjami państwowymi, samorządowymi, i społecznymi,  wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie sprawców tych czynów.  kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych, ponadto Policja realizuje polecenia sądu, prokuratury, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego. 91 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 92 z 218

Gmina Postomino podlega bezpośrednio pod obszar funkcjonowania Rewiru Dzielnicowych w Postominie, jednostce podległej Komendzie Powiatowej Policji w Sławnie. Rewir Dzielnicowych w Postominie obsługiwany jest przez policjantów pracujących łącznie na 2 etaty stacjonujących w Postominie, pod nadzorem Kierownika Rewiru KPP w Sławnie. Dodatkowo w sezonie letnim w sytuacji wzmożonego ruchu turystycznego funkcjonuje Sezonowy Punkt Przyjęć w Jarosławcu. Analizując dane udostępnione przez KPP w Sławnie w perspektywie lat 2012-2015 należy mówić o wzroście liczby popełnianych przestępstw na terenie gminy Postomino w roku 2015 w stosunku do trzech poprzedzających lat. Jednak porównując rok 2015 do roku 2006 (rok, w którym tworzono poprzednią Strategię rozwoju społeczno – gospodarczego Gminy Postomino na lata 2007 -2015) można zauważyć, że nastąpiła poprawa bezpieczeństwa (w 2006 r. - 177 ogółem popełnionych przestępstw) na badanym obszarze. Również wskaźniki wykrywalności w tamtym czasie były na znacznie niższym poziomie, niż obecnie, co świadczy o efektywniejszych działaniach służb bezpieczeństwa. Poniższa tabela zawiera dane statystyczne w zakresie popełnionych przestępstw oraz wskaźników ich wykrywalności:

Tabela 33. Popełnione przestępstwa wg rodzaju wraz ze wskaźnikiem ich wykrywalności w latach 2012-2015 na terenie gminy Postomino

PRZESTĘPSTWA WSKAŹNIK Rodzaj popełnionych przestępstw STWIERDZONE WYKRYWALNOŚCI 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 ogółem 74 86 81 99 ogółem w tym 71% 66% 67% 69% 0 0 0 2 nieletnich ogółem 1 0 0 2 przeciwko życiu i zdrowiu w tym 100% - - 100% 0 0 0 0 nieletnich ogółem 16 19 14 23 drogowe w tym 100% 100% 100% 100% 0 0 0 0 nieletnich ogółem 6 9 7 14 kradzież rzeczy w tym 80% 77% 70% 75% 0 0 0 0 nieletnich ogółem 13 10 15 7 kradzież z włamaniem w tym 75% 79% 74% 75% 0 0 0 0 nieletnich

rozbój, kradzież ogółem 0 0 0 0 rozbójnicza, wymuszenie - - - - rozbójnicze w tym 0 0 0 0 nieletnich

92 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 93 z 218

PRZESTĘPSTWA WSKAŹNIK Rodzaj popełnionych przestępstw STWIERDZONE WYKRYWALNOŚCI 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 ogółem 0 0 0 0 gospodarcze w tym - - - - 0 0 0 0 nieletnich ogółem 2 3 2 4 narkotykowe w tym 100% 100% 100% 100% 0 0 0 0 nieletnich Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KPP w Sławnie.

Na terenie gminy Postomino najwięcej przestępstw na przestrzeni lat 2012 – 2015 dotyczyło przestępstw drogowych oraz kradzieży rzeczy. Zgodnie z informacjami uzyskanymi z Komendy Powiatowej Policji w Sławnie, w 2015 roku na terenie gminy doszło do popełnienia 99 przestępstw – o blisko 35% więcej, niż na początku badanego okresu - w 2012 roku. Wykrywalność przestępstw w 2015 r. wynosiła ogółem 69% i była o 2% niższa, niż w roku poprzedzającym.

Tabela 34. Dane dotyczące ruchu drogowego w gminie Postomino w latach 2012-2015

Liczba wypadków Liczba zabitych Liczba rannych Liczba kolizji zdarzenie 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 Ogółem, 5 4 1 2 5 1 3 1 5 3 4 1 33 37 43 38 w tym: spowodowane przez 1 1 1 1 1 0 1 0 1 1 1 1 2 1 2 1 nietrzeźwego sprawcę Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych KPP w Sławnie.

Analizując ruch drogowy w gminie Postomino w latach 2012-2015 można zauważyć, że w latach 2012-2014 zarejestrowano największą liczbę wypadków, a co za tym idzie liczbę zabitych i rannych. Natomiast w 2014 r. z winy kierujących spowodowano najwięcej kolizji drogowych, w tym przez nietrzeźwego sprawcę. W analizowanym okresie lat 2012-2015 realizowane były na terenie gminy następujące programy:  rządowe i krajowe: „Razem Bezpieczniej”, Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii, Krajowy Program Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi, Krajowy Program Zwalczania AIDS i zapobiegania zakażeniom HIV, Krajowy Program Przeciwdziałania Przemowy w Rodzinie,  wojewódzkie i lokalne – Bezpieczna Szkoła, Bezpieczny Senior, Kształtowanie bezpiecznych przestrzeni, Świadomi i Bezpieczni, Bezpieczne Wakacje, Bezpieczne Ferie, Bezpieczny Przedszkolak, Gryfuś i Przyjaciele. 93 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 94 z 218

Działania z zakresu bezpieczeństwa publicznego na obszarze gminy uzupełnia Straż Gminna z siedzibą w Postominie. Ideą powołania Straży Gminnej jest przede wszystkim zapewnienie mieszkańcom gminy bezpieczeństwa w zakresie wykonywanych ustawowych zadań tj. m.in.:  ochrona porządku w miejscach publicznych oraz estetycznego wyglądu obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,  czuwanie nad przebiegiem imprez publicznych,  kontrola oznakowania i oświetlenia ulic i posesji,  sprawdzanie wykonywania zadań i obowiązków przez administratorów i gospodarzy domów,  kontrola zabezpieczeń prac inwestycyjno – remontowych prowadzonych na terenie gminy,  ochrona środowiska naturalnego przed jego degradacją,  asystowanie przy pobieraniu opłat ustalonych na podstawie przepisów o podatkach i opłatach lokalnych,  informowanie o zauważonych awariach, przestępstwach, osobach nieprzytomnych lub wymagających natychmiastowej pomocy – odpowiednich służb, instytucji, administratorów,  doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania jeśli znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu,  kontrola ruchu drogowego w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym. Straż Gminna jest wsparciem dla Posterunku Policji w zakresie realizacji działań mających na celu poprawę bezpieczeństwa mieszkańców gminy, m.in. poprzez wspólne patrole, zabezpieczenie imprez sportowych i rekreacyjnych. Według sprawozdawczości Straży Gminnej w Postominie za 2015 r. w okresie sprawozdawczym podjęto łącznie 264 działania, dotyczących różnych obszarów bezpieczeństwa oraz nieprawidłowości występujących na terenie gminy Postomino, z czego 129 to działania związane z pozostałymi naruszeniami w zakresie wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji, natomiast 57 to wykroczenia przeciwko urządzeniom użytku publicznego. Straż Gminna przeprowadza w ramach swojej działalności również kontrole alkoholowe, kontrole dot. trzymania zwierząt, stanu technicznego, terenów szkolnych, kolonijnych, kąpielisk i inne. Strażnicy wśród innych swoich zadań, we współpracy z Policją realizowali patrole mieszane, akcje prewencyjne (np. Liczenie bezdomnych, Bezpieczne ferie zimowe, Akcja znicz), patrole ze Strażą Graniczną, szkolenia oraz konkurs wiedzy o ruchu drogowym. W gminie Postomino funkcjonuje 13 Ochotniczych Straży Pożarnych, w tym 3 są włączone do Krajowego Systemu ratowniczo – Gaśniczego, tj. OSP Karsino, OSP Chudaczewo i OSP Staniewice. W 13 jednostkach działa ponad 350 członków czynnych, w liczbie tej jest także około 30 kobiet. W latach 2012 – 2015 strażacy z Ochotniczych Straży Pożarnych w gminie prowadzili wiele akcji ratowniczo-gaśniczych. Prowadzone akcje polegały w większości na gaszeniu wypalanej suchej trawy w rowach przydrożnych, nieużytkach oraz suchej słomy na ścierniskach. Gaszono wiele pożarów budynków mieszkalnych (w 50% kominy) oraz gospodarczych. Zostało zanotowanych wiele 94 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 95 z 218

podtopień i zalań gospodarstw i posesji wodami opadowymi. Wypompowywanie wody stanowiło około 30% akcji ratowniczych. Duży udział w liczbie prowadzonych akcji ratowniczych stanowi usuwanie gniazd owadów błonkoskrzydłych (osy i szerszenie) z obiektów użyteczności publicznej (szkoły, ośrodki kolonijne, itp.). Coraz częściej występują akcje ratownicze podczas wypadków komunikacyjnych na drogach w gminie. Wiele akcji ratowniczych prowadzono przy usuwaniu powalonych przez wiatry drzew, zarówno przydrożnych jak też na terenach posesji. Rokrocznie strażacy z OSP w gminie Postomino biorą udział w zabezpieczaniu imprez organizowanych na terenie gminy. Niemniej należy zauważyć, że od kilku lat warunki prowadzenia akcji ratowniczych znacznie się poprawiły. Jest to efekt coraz większych - w miarę możliwości nakładów na ochronę przeciwpożarową gminy. Stwarzanie warunków do uczestnictwa coraz większej liczby młodych ludzi w przedsięwzięciach związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa życia codziennego i zapobiegania pożarom, a także innym zagrożeniom postępu cywilizacyjnego oraz z coraz częstszym występowaniem negatywnych działań sił przyrody, jest z pewnością jednym z priorytetów Samorządu. Podsumowując, należy zaznaczyć, że współpraca pomiędzy instytucjami zapewniającymi mieszkańcom bezpieczeństwo w ostatnich latach rozwija się, co jest istotnym czynnikiem wpływającym na poziom życia lokalnej społeczności.

2.5.4. Ochrona zdrowia

Istotnym elementem infrastruktury społecznej jest system ochrony zdrowia. Jego poziom w sposób znaczący wiąże się z jakością wykonywanej pracy przez mieszkańców oraz wpływa na wydatki budżetu. Dostęp do infrastruktury ochrony zdrowia zależy przede wszystkim od liczby instytucji świadczących usługi zdrowotne, ich rozmieszczenia oraz kosztów usług. Na terenie gminy Postomino funkcjonują trzy podmioty lecznicze, w tym dwa niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ARS MEDICA w Postominie oraz Health Resort & Medical SPA Panorama Morska ZOZ w Jarosławcu, które zapewniają podstawową opiekę zdrowotną, ambulatoryjną opiekę specjalistyczną oraz rehabilitacyjną, a także leczenie stomatologiczne (w Jarosławcu). Trzeci podmiot prowadzi Indywidualną Specjalistyczną Praktykę Lekarską w rodzaju leczenie stomatologiczne (w Postominie). Najbliższe Pogotowie Ratunkowe ma swoją siedzibę w Sławnie. W przypadku konieczności hospitalizacji mieszkańcy korzystają przede wszystkim z usług Szpitala Powiatowego w Sławnie, jak również ze Szpitala Wojewódzkiego w Koszalinie. Na terenie gminy funkcjonują dwie apteki: „Agawa” w Postominie oraz „Pharmacum” w Jarosławcu.

95 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 96 z 218

Tabela 35. Wykaz publicznych i niepublicznych podmiotów leczniczych na terenie gminy wg stanu na 31.12.2015 r.

UDZIELANE ŚWIADCZENIA L.p. NAZWA I ADRES PLACÓWKI AMBULATORYJNE

HEALTH RESORT & MEDICAL Podstawowa Opieka Zdrowotna SPA PANORAMA MORSKA Rehabilitacja lecznicza 1 ZAKŁAD OPIEKI ZDROWOTNEJ Ambulatoryjna opieka specjalistyczna ul. Uzdrowiskowa 3 Leczenie stomatologiczne 76-107 Jarosławiec NIEPUBLICZNY ZAKŁAD OPIEKI 2 ZDROWOTNEJ "ARS MEDICA Podstawowa Opieka Zdrowotna Postomino 6A Indywidualna Specjalistyczna 3 Praktyka Lekarska Barbara Danuta Leczenie stomatologiczne Zyśk 76-113 Postomino 3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

Na koniec 2014 r. w gminie Postomino na aptekę przypadało 7 053 mieszkańców (w powiecie sławieńskim – 3 833 mieszkańców). Należy zauważyć, że wg danych GUS w 2013 roku 49,6% zgonów w gminie Postomino spowodowanych było chorobami układu krążenia, przyczyną 24,6% zgonów były nowotwory, a 3,9% zgonów spowodowanych było chorobami układu oddechowego. Warto zauważyć, że powietrze morskie o dużej zawartości jodu i soli sprzyja leczeniu układu oddechowego i krążenia. Jarosławiec nie spełnia jednak jednego z podstawowych warunków uznania za uzdrowisko - nie posiada naturalnego surowca o właściwościach leczniczych. Nie ma ani wód, ani torfu, które mogłyby być wykorzystane w lecznictwie uzdrowiskowym - gmina nie ustaje jednak w poszukiwaniach. W ramach systemu ochrony zdrowia wymienić należy m.in. monitorowanie stanu zdrowia i określanie potrzeb zdrowotnych ludności, identyfikację i zwalczanie środowiskowych zagrożeń zdrowotnych, zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób (ze szczególnym uwzględnieniem chorób zakaźnych). Na podstawie statystyk przedstawionych na poniższym wykresie, obrazującym skalę udzielonych porad medycznych na terenie gminy Postomino, można zauważyć trend wzrostowy takich działań na przestrzeni 4 lat (2011-2014). Dlatego warto analizować dane dotyczące wzrostu zapotrzebowania na usługi medyczne.

96 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 97 z 218

Wykres 16. Liczba udzielonych porad podstawowej opieki zdrowotnej w latach 2011-2014 w gminie Postomino

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych – GUS.

Analizując zgromadzone dane w zakresie dostępu mieszkańców gminy do podstawowej opieki zdrowotnej oraz realizacji świadczeń medycznych w latach 2011-2014, można zauważyć po znacznie wyższej ilości udzielonych porad w 2011 r. tendencję spadkową w 2012 r. a następnie systematyczny wzrost, co jest zobrazowane na powyższym wykresie. Zapewne ma na to wpływ dostęp do specjalistów jak i limit punktów na wybrane usługi zdrowotne przyznawane przez NFZ dla gminy Postomino. W ramach profilaktyki raka piersi gmina corocznie finansuje badania USG dla ok. 100 chętnych mieszkanek gminy oraz uczestniczy w organizacji badań mammograficznych na swoim terenie. Profilaktyka w obszarze zdrowia wsparta przez gminę przyczynia się do kształtowania prozdrowotnego stylu życia, zmiany jakości życia mieszkańców, a co za tym idzie również niesie ekonomiczne korzyści.

2.5.5. Oświata i wychowanie Wychowanie przedszkolne

Wychowanie przedszkolne na terenie gminy realizowane jest w oddziałach przedszkolnych mieszczących się na terenie szkół podstawowych w Postominie, Pieszczu, Jarosławcu, Staniewicach, Korlinie oraz w niepublicznym przedszkolu w Korlinie. Łącznie na koniec roku szkolnego 2015 z wychowania przedszkolnego korzystało 155 dzieci. Należy w tym miejscu zauważyć, że liczba dzieci systematycznie maleje. Na koniec 2014 r. w gminie było 329 dzieci w wieku 3-6 lat (wg danych GUS). Przyjmując, że liczba dzieci obecnie jest zbliżona, to poziom uczestnictwa w opiece

97 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 98 z 218

przedszkolnej dzieci wynosi około 47%, co oznacza, że co 2-gie dziecko w wieku 3-6 lat korzysta z wychowania przedszkolnego (dla porównania w 1996 r. ok. 24%). Jest to udział nieznacznie niższy od udziałów w wielu gminach wiejskich, lecz ze względu na potrzebę wyrównywania szans edukacyjnych dzieci wiejskich jeszcze w pełni niezadowalający. Zapotrzebowanie na usługi wychowania przedszkolnego są ściśle związane z sytuacją na rynku pracy (w szczególności z zatrudnieniem kobiet). Poniższe tabele przedstawiają wykaz placówek oraz dane statystyczne dot. liczby wychowanków oraz nauczycieli.

Tabela 36. Wykaz przedszkoli i placówek przedszkolnych w gminie Postomino

2012/2013 2013/2014 2014/2015 L.p. Nazwa placówki Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba uczniów nauczycieli uczniów nauczycieli uczniów nauczycieli Oddziały Przedszkolne przy 1 Szkole Podstawowej 36 2 35 2 33 2 im. Emilii Gierczak w Postominie Oddział Przedszkolny przy Szkole 2 18 1 13 1 12 1 Podstawowej w Pieszczu Oddziały Przedszkolne przy 3 36 2 29 2 31 2 Szkole Podstawowej w Jarosławcu Oddział Przedszkolny przy Szkole 4 13 1 10 1 11 1 Podstawowej w Staniewicach Społeczne 5 Przedszkole w 14 1 18 1 14 1 Korlinie Oddział Przedszkolny przy Społecznej 6. 22 1 17 1 18 1 Szkole Podstawowej w Korlinie Przedszkole Niepubliczne 7. 32 2 30 2 27 2 „Akademia Malucha” w Postominie Niepubliczny Punkt Przedszkolny 8. „Radosny 21 1 8 1 11 1 Przedszkolak” w Pieszczu Razem 192 11 160 11 157 11 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

98 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 99 z 218

Tabela 37. Aktualny wykaz placówek wychowania przedszkolnego (publicznych i niepublicznych)

L.p. Nazwa i adres placówki (P) Publiczne Liczba miejsc Liczba dzieci

(N) Niepubliczne

przedszkola

1. Społeczne Przedszkole w Korlinie N 20 12

oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych

1. Oddziały Przedszkolne przy Szkole Podstawowej im. Emilii P 90 62 Gierczak w Postominie

2. Oddział Przedszkolny przy Szkole P 25 20 Podstawowej w Pieszczu

3. Oddziały Przedszkolne przy Szkole Podstawowej w P 50 31 Jarosławcu

4. Oddział Przedszkolny przy Szkole P 25 20 Podstawowej w Staniewicach

5. Oddział Przedszkolny przy Społecznej Szkole Podstawowej w N 25 10 Korlinie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne

Na terenie gminy Postomino funkcjonują 4 szkoły podstawowe oraz 3 gimnazja, dla których organem prowadzącym jest gmina Postomino. Szkoły skupione są w trzech zespołach (szkoła podstawowa i gimnazjum) znajdujących się w Postominie, Pieszczu i Jarosławcu, oraz jednej samodzielnej Szkole Podstawowej w Staniewicach. Do obwodów Zespołów Szkół należą:

 Zespół Szkół w Postominie, miejscowości: Chudaczewo, Dzierżęcin, Górsko, Karsino, Kłośnik, Korlino, Królewo, Królewice, Królewko, Marszewo, Masłowice, Pieńkowo, Pieńkówko, Postomino, Ronino, Tyń, Wykroty, Złakowo.  Zespół Szkół w Jarosławcu, miejscowości: Jarosławiec, Jezierzany, Łącko, Rusinowo, Bylica, Nacmierz, Wszedzień, Kanin, Wicko Morskie.  Zespół Szkół w Pieszczu, miejscowości: Pieszcz, Pałowo, Pałówko, Nosalin, Staniewice, Wilkowice, Mazów, Chudaczewko. Natomiast do obwodu szkoły podstawowej należą następujące miejscowości:  Szkoła Podstawowa w Staniewicach, miejscowości: Staniewice, Tyń, Nosalin, Mazów, Chudaczewko.

99 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 100 z 218

Ponadto na terenie gminy znajduje się Zespół Szkół Społecznych w Korlinie, dla którego organem prowadzącym jest Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Korlino, Łącko, Łężek, Królewo „Razem” w Korlinie. Zespół Szkół Społecznych w Korlinie jest bezobwodowy11. W gminie w roku szkolnym 2014/2015 w Zespołach Szkół oraz w Szkole Podstawowej (wg wykazu w poniższej tabeli) w 51 oddziałach uczyło się łącznie 762 dzieci. Średnio na jeden oddział przypadało 15 uczniów.

Tabela 38. Aktualny wykaz szkół podstawowych i gimnazjalnych w gminie Postomino

L.p. Nazwa placówki 2012/2013 2013/2014 2014/2015

Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba uczniów nauczycieli uczniów nauczycieli uczniów nauczycieli Szkoła Podstawowa w Postominie, Gimnazjum w 1 Postominie(szkoły te 325 37 307 36 307 40 tworzą Zespół Szkół w Postominie)

Szkoła Podstawowa w Pieszczu, Gimnazjum w 2 Pieszczu (szkoły te 136 23 131 22 125 23 tworzą Zespół Szkół w Pieszczu)

Szkoła Podstawowa w Jarosławcu, Gimnazjum w 3 162 20 167 17 160 18 Jarosławcu (szkoły te tworzą Zespół Szkół)

Szkoła Podstawowa 4 w Staniewicach 93 13 95 13 87 15

Społeczna Szkoła Podstawowa w Korlinie, Społeczne Gimnazjum w 5 79 11 82 12 83 14 Korlinie (szkoły te tworzą Zespół szkół społecznych w Korlinie Razem 795 104 782 100 762 110 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

11 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Postomino na lata 2015-2021.

100 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 101 z 218

Współczynnik skolaryzacji brutto (odnoszący się do liczby i struktury ludności – płeć, grupy wieku) w gminie dla szkół podstawowych na koniec 2014 r. wynosi 96,2% i jest na wyższym poziomie, niż średni współczynnik skolaryzacji dla powiatu, który wynosi 91,2%. Zaś dla gimnazjum wynosi 93,2% i stanowi również wyższy poziom, niż współczynnik skolaryzacji dla powiatu 88,9%. W ciągu ostatnich trzech lat liczba uczniów w szkołach gminy Postomino zmniejszyła się o 33 dzieci. Spadek liczby dzieci nastąpił we wszystkich grupach szkolnych (przedszkole, gimnazjum) poza szkołą podstawową, gdzie odnotowano niewielki wzrost liczby dzieci. Bazując na powyższych danych obserwowalne jest przechodzenie kolejnego niżu demograficznego. W oparciu o dane Głównego Urzędu Statystycznego można domniemywać, iż stan ten będzie jeszcze utrzymywał się przez kilka następnych lat. Z czasem jednak spadek liczby dzieci w szkołach będzie mniej drastyczny, gdyż od kilku lat ustabilizowała się liczba nowych urodzeń na terenie gminy

Tabela 39. Uczniowie i absolwenci szkół gminnych w gminie Postomino

2011 2012 2013 2014 Szkoły podstawowe Uczniowie 510 533 544 528 Absolwenci 77 83 78 89 Szkoły gimnazjalne Uczniowie 278 262 238 234 Absolwenci 92 94 87 78 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Jak można zauważyć, analizując powyższą tabelę, najliczniejszą grupą dzieci uczących się stanowią uczniowie szkół podstawowych. W ciągu najbliższych trzech lat zaczną oni kształcić się w gimnazjach a na ich miejsce przyjdzie nieco mniej liczna grupa dzieci uczących się dzisiaj w przedszkolach. Z kolei na ich miejsce przyjdą dzieci urodzone po roku 2012, których liczba jest również mniejsza, od liczby dzieci obecnie uczących się w szkołach podstawowych. Wg danych GUS wg stanu na koniec 2014 r. liczba obowiązkowo uczących się języka obcego w szkołach podstawowych na terenie gminy wynosiła 620 osób, z tego 526 to osoby uczące się języka angielskiego. Natomiast w gimnazjach spośród 464 uczniów uczących się obowiązkowo języka obcego 234 – to osoby uczące się języka angielskiego, a 230 – języka niemieckiego. Największym problemem szkół na terenie gminy jest niezadowalający stan techniczny szkolnych budynków. Szkoły prowadzą także pomoc edukacyjną, która polega na prowadzeniu zajęć dydaktyczno-wyrównawczych. Równie dobrze rozwinięty jest też system zajęć ponadprogramowych i pozalekcyjnych. Corocznie gmina Postomino realizuje Program Nauki Pływania dla uczniów wszystkich szkół z terenu gminy Postomino. Dotychczas zrealizowane edycje programu zakończyły

101 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 102 z 218

się sukcesem, gdyż uczniowie aktywnie uczestniczyli w wyjazdach na basen. Dzieci, które w trakcie programu najlepiej opanowały umiejętności uzyskały karty pływackie. Dzieci dowożone są do szkoły autobusami pod nadzorem opiekunów. Szkoły posiadają 5 pracowni komputerowych, z czego 4 w szkołach podstawowych, a jedną w gimnazjum. Wg danych GUS na koniec 2012 r. szkoły posiadały łącznie 139 komputerów, z czego 99 było przeznaczonych do użytku uczniów, natomiast 122 z dostępem do internetu. Liczba osób przypadających na 1 komputer wynosi 8,2 w szkołach podstawowych i 11,9 w gimnazjum. W każdej ze szkół funkcjonują stołówki dla uczniów, które są sukcesywnie doposażane w odpowiedni sprzęt. Wszystkie posiłki wydawane w stołówkach, finansowane są z budżetu gminy i budżetu Wojewody. Na terenie gminy nie funkcjonuje żadna szkoła ponadgimnazjalna. Dzieci mieszkające w gminie Postomino najczęściej kontynuują naukę w miejscowości Sławno (20 km od Postomina), gdzie znajdują się: szkoła zawodowa, technikum rolnicze oraz liceum ogólnokształcące. Innymi miejscowościami, w których uczy się młodzież z terenu gminy, są:  Słupsk (25 km od Postomina) – szkoły zawodowe, licea ogólnokształcące,  Darłowo (25 km od Postomina) – Zespół Szkół Morskich (liceum, technikum),  Koszalin (70 km od Postomina),  Ustka (20 km od Postomina). Trudno o dane dotyczące najczęściej wybieranych przez młodzież szkół na poziomie ponadgimnazjalnym. Jednak z obserwacji wynika, iż najwięcej dzieci uczęszcza do szkół w Sławnie. Spowodowane jest to najdogodniejszym dojazdem oraz różnorodnością szkół. Stosunkowo często są również wybierane szkoły w Słupsku, zwłaszcza przez młodzież z południowo-zachodniej części gminy. Ograniczenie liczby połączeń PKS z większymi ośrodkami znacząco utrudnia przemieszczanie się młodzieży do oddalonych od gminy Postomino placówek edukacyjnych. Najwybitniejsi uczniowie na koniec każdego roku szkolnego mogą ubiegać się o specjalne stypendia motywacyjne, przyznawane przez Wójta Gminy Postomino w ramach Lokalnego Programu wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży, uczących się na terenie gminy w dziedzinie nauki, kultury i sztuki oraz sportu. Gmina przeznacza na stypendia ok. 20 000 zł rocznie. Wydatki na szkolnictwo pochłaniają znaczącą część budżetu, sięgając ok. 25-30%. Corocznie realizowany jest również rządowy program „Wyprawka szkolna”, dzięki któremu uczniowie (wg określonych kryteriów programu) otrzymują refundację na zakup podręczników szkolnych. Gmina Postomino zrealizowała w latach 2011-2013 projekt pn. "Rozbudowa gimnazjum w Postominie wraz z zakupem wyposażenia" w ramach poddziałania 7.1.2 Lokalna infrastruktura edukacyjna – szkolnictwo gimnazjalne i ponadgimnazjalne. Całkowita wartość projektu wyniosła 2 234 729,67 zł, w tym dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego 102 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 103 z 218

Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 wyniosło 1.116.965,08 zł. Celem projektu była poprawa jakości i dostępności do infrastruktury edukacyjnej poprzez wzmocnienie konkurencyjności województwa oraz promowanie modelu społeczeństwa rozwijającego swój potencjał poprzez ułatwienie dostępu do edukacji. W ramach przedsięwzięcia wybudowano nowy segment dydaktyczny pomiędzy istniejącym budynkiem gimnazjum, a halą sportową. Wybudowany segment posiada osiem gabinetów lekcyjnych (matematyczno – techniczny wraz z zapleczem, fizyczno – chemiczny wraz z zapleczem, biologiczno – geograficzny, języka polskiego, języka niemieckiego, języka angielskiego, historii i WOS oraz pracownię komputerową), bibliotekę, świetlicę oraz część administracyjną. W ramach projektu zakupiono wyposażenie oraz środki dydaktyczne m. in. meble, tablice, telewizory, odtwarzacze DVD, zestawy komputerowe, notebooki, urządzenia wielofunkcyjne, rzutniki, projektory multimedialne, ekrany projekcyjne, pianino, tablice interaktywne, zestawy do ćwiczeń. Dzięki realizacji projektu gimnazjum zostało wyposażone w liczne pomoce dydaktyczne. Liczba zakupionych środków dydaktycznych to 911 sztuk. Zakupiono m.in. nowoczesne wyposażenie pracowni przedmiotowych, modele, preparaty, programy komputerowe, mapy, sprzęt laboratoryjny do prowadzenia zajęć z biologii, chemii i fizyki. Zakup tak nowoczesnego wyposażenia wzmocni atrakcyjność edukacyjną Zespołu Szkół w Postominie, doskonale uzupełniając i wzbogacając dotychczasową ofertę szkoły i zapewniając wysoką jakość kształcenia. Kolejnym przedsięwzięciem zrealizowanym w latach 2011-2013 był projekt systemowy pn.: „Czym skorupka za młodu nasiąknie… Indywidualizacja procesu nauczania w klasach I, II, III szkół podstawowych” zrealizowany w latach 2011-2013 w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Poddziałanie 9.1.2 współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Odbiorcami programu byli uczniowie klas I, II i III szkół podstawowych w Jarosławcu, Pieszczu, Postominie i Staniewicach. Łącznie w projekcie wzięło udział 221 dzieci z klas I, II i III. Uczniowie uczestniczyli w dodatkowych zajęciach, podczas których nauczyciele udzielali im zindywidualizowanego wsparcia, w obszarach objętych dysfunkcjami lub szczególnymi uzdolnieniami, stosownie do zdiagnozowanych potrzeb uczniów. W ramach projektu zakupiono m.in.: książki, gry edukacyjne, zabawki, pomoce ogólnorozwojowe, radioodtwarzacze, specjalistyczne oprogramowanie do diagnozy i terapii logopedycznej oraz dysleksji, laptopy. Całość środków przeznaczonych na realizację projektu tj. 130 343,70 zł pochodzi z dofinansowania. Uczniowie w gminie Postomino mają dobry dostęp do edukacji, która daje szanse na odpowiedni rozwój i go nie ogranicza. W placówkach edukacyjnych zatrudnieni są nauczyciele o wysokim poziomie wiedzy i przygotowania do zawodu, co wpływa na jakość świadczonych przez placówki usług edukacyjnych. Dodatkowo w szkołach pracują również logopedzi, psycholodzy i pedagodzy szkolni. Jakość świadczenia usług edukacyjnych, jak również odpowiednio wyposażona

103 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 104 z 218

infrastruktura oświatowa, stanowią podwaliny do przygotowania młodej generacji na rynek pracy. Istnieje bowiem powiązanie między poziomem edukacji i wykształcenia, a stopą bezrobocia.

2.5.6. Formy zorganizowania społeczeństwa Organizacje pozarządowe

Gminę Postomino cechuje duża aktywność sektora organizacji pozarządowych. Sposoby pracy, doświadczenie oraz szeroki zakres działalności pozwalają realizować wiele przedsięwzięć na rzecz lokalnej wspólnoty. Stanowią one ważny element łączący obywateli z władzą samorządową. Urząd Gminy Postomino darzy wsparciem organizacje pozarządowe. Stanowią one duży zasób wiedzy służącej mieszkańcom. Samorząd Gminy uznaje współpracę z organizacjami pozarządowymi za ważny czynnik aktywizacji społecznej służący lepszej realizacji zadań ustawowo powierzonych gminie a także rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnej. U podłoża programu współpracy z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego leży przekonanie władz gminy o korzyściach z niego płynących, co znalazło potwierdzenie w dotychczasowej współpracy. Co roku przeprowadzane są konsultacje w sprawie projektu programu współpracy gminy Postomino z organizacjami pozarządowymi na nadchodzący rok. Tym samym wypełniane są nie tylko obowiązki prawne, ale także zapewniona jest przejrzystość i jawność działania organów publicznych. Program współpracy określa formy, zasady i zakres współpracy organów samorządowych gminy Postomino z organizacjami pozarządowymi, a także priorytety zadań publicznych, których realizacja związana będzie z udzieleniem pomocy publicznej. Celem głównym współpracy gminy z organizacjami jest budowanie społeczeństwa obywatelskiego oraz zwiększenie stopnia zaspokojenia potrzeb społecznych. Cel główny realizowany jest poprzez cele szczegółowe, tj.: zwiększenie wpływu sektora obywatelskiego na kreowanie polityki społecznej w gminie, tworzenie warunków do zwiększenia aktywności społecznej, umacnianie w świadomości społecznej poczucia odpowiedzialności za wspólnotę lokalną, poprawa jakości życia, poprzez pełniejsze zaspokajanie potrzeb społecznych, poprawa współpracy międzysektorowej pomiędzy sektorem pozarządowym a administracją publiczną. Zadaniami priorytetowymi Programu określono zadania z obszarów:  przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym,  sportu, turystyki i rekreacji,  kultury, sztuki,  społecznego (tj. na rzecz osób niepełnosprawnych, w wieku emerytalnym),  wypoczynku dzieci i młodzieży,  ratownictwa i ochrony ludności. Współpraca gminy z organizacjami pozarządowymi polega głównie na powierzaniu wykonywania zadań publicznych wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji, 104 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 105 z 218

wspieraniu wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich realizacji, zlecanie realizacji zadań publicznych w trybie pozakonkursowym, dofinansowanie wkładu własnego organizacji do projektów współfinansowanych ze środków funduszy europejskich i innych źródeł zewnętrznych, a służące realizacji zadań publicznych gminy, w przypadku zawarcia umowy partnerskiej i otrzymania dotacji, współpracę w zakresie pozyskiwania środków finansowych z innych źródeł poprzez informowanie o możliwości ich uzyskania, konsultowanie z organizacjami projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji, tworzenie w miarę potrzeb wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji oraz przedstawicieli Gminy, wspólne rozpoznawanie potrzeb społeczności lokalnej i wspólne wspieranie działań służących zaspokojeniu potrzeb i innych zadaniach. Stowarzyszenia i fundacje podejmują cenne działania na rzecz lokalnej spoołeczności, dlatego współpraca organizacji pozarządowych i gminy stwarza szansę na lepsze realizowanie wspólnego celu, jakim jest poprawa jakości życia mieszkańców gminy. Poniżej przedstawiono wykaz organizacji

pozarządowych działających na terenie gminy Postomino:  Bałtyckie Stowarzyszenie Agroturystyczne w Nacmierzu,  Jarosławieckie Stowarzyszenie Sportowe „SUKCES” w Jarosławcu,  Nadmorskie Stowarzyszenie Agroturystyczne "STRZECHA" w Łącku,  Postomińskie Stowarzyszenie „Razem lepiej" w Postominie,  Stowarzyszenie Jutrzenka w Postominie,  Stowarzyszenie Kobiet Wiejskich „Górsko” w Górsku,  Stowarzyszenie Kultury Fizycznej "AKTYWNI" w Postominie,  Stowarzyszenie M.I.SJ.A. – Mądrość, Inicjatywa, Szansa, Jakość, Alternatywa w Pieszczu,  Stowarzyszenie na rzecz pomocy rodzinom wiejskim "Nasza Przyszłość" w Postominie,  Stowarzyszenie Przyjaciół Klifu i Promocji Jarosławca w Jarosławcu,  Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Korlino, Łącko, Łężek Królewo „RAZEM” w Korlinie,  Fundacja na Rzecz Wspierania Integracji i Aktywności Społeczności Lokalnych "Każdy z nas coś umie" w Postominie,  Uczniowski Klub Sportowy „Czarni” w Pieszczu,  Uczniowski Klub Sportowy „Błękitni” w Jarosławcu,  Uczniowski Klub Sportowy „Błyskawica” w Staniewicach,  Uczniowski Klub Sportowy „Jantar” w Korlinie,  Uczniowski Klub Sportowy „Wieża” w Postominie,  13 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej.

105 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 106 z 218

Ponadto gmina przynależy do niżej wymienionych krajowych i międzynarodowych stowarzyszeń, tj:  Darłowska Lokalna Organizacja Turystyczna w Dorzeczu Wieprzy, Grabowej i Unieści,  Darłowska Lokalna Grupa Rybacka,  Stowarzyszenie Bank Żywności w Nowych Bielicach,  Stowarzyszenie Gmin Przyjaznych Energii Odnawialnej,  Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna,  Środkowopomorska Grupa Działania,  Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pomerania,  Fundacja Partnerstwo Dorzecze Słupi.

Zorganizowane grupy kulturalne

Na terenie gminy Postomino od blisko 32 lat działa zespół ludowy „Pieńkowianie”, który reprezentuje lokalne dziedzictwo kulturowe na wielu przeglądach, jarmarkach i festiwalach. Od 2009 r. w Pieszczu działa Zespół Wokalny „Pieszczanki”. W gminie prowadzi swoją działalność również Młodzieżowa Orkiestra Dęta w Postominie ze swoją bogatą 13-letnią historią. MOD działa przy Zespole Szkół w Postominie. Od 2005 roku z orkiestrą współpracuje grupa dziewcząt – Mażoretki z Zespołu Szkół w Postominie. Orkiestra wraz z Mażoretkami występuje na różnych uroczystościach gminnych oraz prezentuje się na festiwalach w powiecie i województwie. Wspólnie stanowią zgrany tandem, który przyczynia się do promocji kultury gminy. Istotnymi placówkami na terenie gminy, w których organizowane są zajęcia dla dzieci i młodzieży są szkoły, w których funkcjonują różnego rodzaju koła zainteresowań, tj.: koło polonistyczne, matematyczne, informatyczne, teatralne, ortograficzne, dziennikarskie, a także zajęcia sportowe, teatralne, harcerstwo, zuchy, taneczne, przyrodnicze, językowe, biblijne a także zespoły muzyczno-wokalne oraz taneczne.

2.6. WALORY KULTUROWE

2.6.1. Obiekty architektury i budownictwa

Walory kulturowe

Największymi walorami kulturowymi na terenie gminy Postomino są obiekty, które mają wartość historyczno-kulturowo-społeczną i są wpisane do rejestru zabytków Zachodniopomorskiego 106 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 107 z 218

Konserwatora Zabytków w Szczecinie (na podstawie przepisów o ochronie zabytków - ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami - Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.). Rejestr zabytków w gminie Postomino na dzień 31.03.2016 r. obejmuje 15 zabytków nieruchomych, wojewódzka ewidencja zabytków w gminie Postomino obejmuje 234 obiekty. Gmina Postomino prowadzi ponadto gminną ewidencję zabytków. Poniżej wykazano zabytki nieruchome wpisanych do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego:

Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego:

Jarosławiec  zespół latarni morskiej, 1835-1938; nr rej.: A/320/1-3 z 30.08.1993: o latarnia morska, o budynek gospodarczy, o ogrodzenie; Łącko  kościół par. pw. Zwiastowania NMP, 1500, 1870, nr rej.: A-729 z 25.04.1964;  cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w.,  bramka, nr rej.: j.w.

Marszewo  wieża kościoła fil. pw. MB Różańcowej, XIV, nr rej.: 528 z 21.12.1965, Pałowo  kościół ewangelicki ob. rzym-kat., fil. pw. MB Wniebowziętej, koniec XIX, nr rej.: A-745 z 25.03.1998, Pieńkowo  wieża kościoła fil. pw. Chrystusa Króla, XVI, nr rej.: 535 z 30.12.1965,  zespół pałacowy „Stawiska” , nr rej. A-245 z 14.04.1987: o pałac, 1905-1906, o park, Pieszcz  kościół ewangelicki, ob. rzym-kat. fil. pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, (XV/XVI) 1625, 1728, nr rej.: A-734 z 25.04.1964;  kuźnia folwarczna, XIX, nr rej.: A-300, z 1.08.1989,

Postomino

 kościół ewangelicki. ob. rzym.- kat., par. pw. św. Floriana, 1846, nr. rej.: A-735 z 25.05.1955,  park, nr. rej.: 404 z 27.04.1964,

107 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 108 z 218

Rusinowo

 kościół ewangelicki, ob. rzym. - kat., fil. pw. Narodzenia NMP, 1873, nr. rej.: A-86, z 29.11.2001, (neoromański z 1873 r.),  cmentarz przykościelny , nr rej.: j.w.,

Staniewice

 kościół ewangelicki, ob. rzym. - kat., fil. pw. Michała Archanioła, szach., 1770, wieża mur., XVI, nr. rej.: A-733, z 25.05.1955,

Złakowo

 park pałacowy, XIX/XX, nr. rej. A-366 z 8.07.1998 (styl krajobrazowy).

Na terenie gminy występuje znacznie więcej niż powyżej wymieniono obiektów. Na terenie gminy ochronie prawnej podlegają obiekty wpisane do rejestru zabytków, do których należą zarówno eksponaty ruchome zlokalizowane w kościołach jak rzeźby, chrzcielnice, krucyfiksy, ołtarze, dzwony itd.:, nieruchome w postaci kościołów, cmentarzy czy parków oraz obiekty archeologiczne. Oprócz wymienionych powyżej do najważniejszych obiektów zabytkowych na terenie gminy należą:

Obiekty sakralne:

 Pieńkowo: neogotycki pałac z 1905 r. oraz kościół filialny p.w. Chrystusa Króla z XIX wieku,  Chudaczewo: kościół filialny p.w. Najświętszej Marii Panny, wieża pochodzi z XVI w., kościół z 1804 r.,  Marszewo: kościół filialny p.w. Matki Boskiej Różańcowej z 1863 r., wieża XV-XVI w. gotyk, ambona renesansowa z VII w., cmentarz przykościelny ze starodrzewiem,

Inne obiekty zabytkowe i archeologiczne oraz parki:

 park przykościelny w Łącku, drzewostan 200-300 letni o powierzchni 3 ha oraz 10 lip (pomnik przyrody),  park pałacowy w Pieńkowie, czas powstania XIX i XX w., styl krajobrazowy, powierzchnia parku – 7,4 ha,  park wiejski w Pieszczu, dawniej pałacowy, czas powstania XIX w., powierzchnia parku – 1,5 ha,  osada otwarta i cmentarzysko szkieletowe w Dzierżęcinie, występowanie grobów szkieletowych z okresu rzymskiego, jamy, paleniska i piece z okresu późnolateńskiego i rzymskiego,  grobowiec korytarzowy kultury amfor kulistych w Rusinowie.

W ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na terenie gminy znajdują się 234 obiekty mieszkalne (charakterystyczne domy rybackie o niskich szachulcowych ścianach parteru 108 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 109 z 218

i wysokich dachach), inwentarskie i rzemieślnicze bądź przemysłowe, które wyróżniają się w krajobrazie rozmiarami, formą i mogłyby stanowić atrakcję krajobrazowo-estetyczną czy turystyczną. Jednak ich stan techniczny nader często pozostawia wiele do życzenia. Uwaga ta dotyczy zwłaszcza wielu obiektów pozostałych po byłych folwarkach (później PGR-ach czy spółdzielniach rolniczych) gorzelni, spichrzów, stodół i obór, które obecnie są w znacznym stopniu zdewastowane. Obszar wielu miejscowości zaliczany jest do tzw. „Krainy w Kratę”. Na terenie gminy Postomino znajduje się około 500 stanowisk archeologicznych, pochodzących z różnych przedziałów czasowych. Zabytki archeologiczne stanowią istotny element przestrzeni, niezbędny do odtworzenia i zachowania dziedzictwa kulturowego. Najcenniejsze z nich objęte są strefą bezwzględnej ochrony archeologicznej W. Są to: W2 - Jarosławiec - obozowisko mezolityczne, osada kultury łużycko-pomorskiej, wielbarskiej, wczesno- i późnośredniowieczna (arkusz AZP 7-24/6), W3 - Jarosławiec - obozowisko mezolityczne, osada kultury pucharów lejkowatych, amfor kulistych, osada kultury łużycko-pomorskiej, wielbarskiej, wczesno - i późnośredniowieczna (arkusz AZP 7-24/6). W gminie Postomino leży kilka ciekawych, w większości zadbanych kościołów. Do najciekawszych zabytków w gminie należy kościół św. Floriana w Postominie, z 1846 roku. Został wybudowany z cegły i kamienia, w miejscu poprzedniej świątyni. Ma charakter neobarokowy bez wyodrębnionego prezbiterium. Wieża została nadbudowana nad nawą, okna są zamknięte półokrągło, dach dwuspadowy, kryty dachówką, strop drewniany. Zabytkowy wystrój wnętrza pochodzi z poprzedniego kościoła. Szczególną wartość ma renesansowa ambona z początków XVII wieku, zabytkowy krzyż z postacią ukrzyżowanego, oraz renesansowa chrzcielnica z XVII wieku, na której znajduje się relief ze sceną zwiastowania. Niewątpliwie największą atrakcją we wsi Pieszcz jest kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego z XV w, częściowo przebudowany w 1625 r. W 1906 r. kościół był odnowiony. Dobudowano do niego kaplicę północną., murowany z cegły, tynkowany. Południowa dobudówka konstrukcji ryglowej, wypełniona cegłą. Od strony zachodniej znajduje się wieża, zaś od strony południowej i północnej dwie kaplice. Południowa z kryptą grobową. Strop drewniany. Wyposażony jest on w trzyczęściowy ołtarz z XVI w z rzeźbioną grupą Trójcy Świętej, barokową ambonę z drugiej połowy XVII w. Do wartych uwagi zabytków należy kościół p.w. św. Michała Archanioła o konstrukcji ryglowej z 1770 r., znajdujący się w Staniewicach. Po wcześniejszym kościele pozostała wieża gotycka. Jest on orientowany, salowy, z prezbiterium zakończonym trójbocznie, z oknami zakończonymi prosto oraz dachem dwuspadowym. Nad częścią ołtarzową trójpołaciowy, kryty dachówką. Strop płaski, z polichromią o motywach roślinnych. Ponadto na terenie gminy znajdują się również zabytkowe pałace, w większości zaniedbane. Na uwagę zasługuje zachowany w całości pałac w Pieńkowie, wybudowany w 1903 roku. Pałac

109 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 110 z 218

eklektyczny z elementami secesyjnymi. Masywna, dwukondygnacyjna budowla wzniesiona została na kamiennym fundamencie i wysokich piwnicach, na planie prostokąta z pozornym skrzydłem od strony wschodniej. Rozbudowana bryła od północy posiada dwie pozorne wieże ujmujące wejście. Trzecia znajduje się pośrodku ściany południowej. Elewacje posiadają skromny detal architektoniczny. Dachy wielospadowe, mansardowe kryte dachówką z lukarnami w dolnej kondygnacji mansardy. Obecnie obiekt jest w trakcie remontu a właściciel przywraca założeniu dawny blask. Usytuowany jest on w otoczeniu parkowym w stylu angielskim o pow. 7 ha nad jeziorem Pieńkowo. Nie sposób nie wspomnieć również o Latarni morskiej, znajdującej się w Jarosławcu. Pierwsze wzmianki o latarni pochodzą z 1818 roku, kiedy to pisano o konieczności jej budowy. Latarnia została wybudowana w 1829 roku. Wieżę latarni zbudowano na planie koła, a przy jej wznoszeniu wykorzystano czerwoną i glazurowaną cegłę. Jej światło można dostrzec z odległości około 24 Mm. Pierwotnie źródłem światła były lampy zasilane olejem rzepakowym. W 1908 roku latarnia otrzymała zasilanie elektryczne oraz syrenę przeciwmgielną. W 1993 roku budowla została wpisana do rejestru zabytków. W 1902 roku latarnia została przebudowana. Aktualnie Latarnia jest udostępniona do zwiedzania, z jej szczytu podziwiać można wspaniałą panoramę Jarosławca i okolicy.

2.6.2. Instytucje kultury i sportu, współpraca międzygminna

Kultura

Gmina Postomino posiada szeroką ofertę imprez kulturalnych i rekreacyjno-sportowych, pozytywnie wpływających na rozwój gminy. Od 2010 r. gmina dysponuje Centrum Kultury i Sportu, którego celem jest prowadzenie wielokierunkowej działalności kulturalnej, rozwijającej i zaspakajającej potrzeby ludności oraz upowszechnianie i ochrona oraz promocja kultury w kraju i zagranicą oraz utrwalanie i rozwijanie zainteresowań kulturalnych społeczeństwa. Do podstawowych działań Centrum należy w szczególności:  organizowanie różnorodnych form edukacji kulturalnej i wychowania przez sztukę, stwarzanie warunków dla amatorskiego ruchu artystycznego, kół i klubów zainteresowań, sekcji i zespołów,  organizowanie spektakli, koncertów, przeglądów, wystaw, odczytów, warsztatów, szkoleń, festiwali, turniejów i innych imprez artystycznych oraz rekreacyjnych, okolicznościowych, rodzinnych i obrzędowych o zasięgu lokalnym, krajowym i międzynarodowym,  prowadzenie działalności wydawniczej i promocyjnej, koordynowanie działalności na terenie działania Centrum w zakresie organizacji imprez kulturalnych i rekreacyjnych, w tym popularyzacji walorów rekreacji ruchowej,  nadzorowanie i organizowanie działalności rozrywkowo-rekreacyjnej, 110 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 111 z 218

 prowadzenie współpracy i wymiany kulturalnej,  prowadzenie działalności kulturalnej, w tym estradowej,  prowadzenie działalności w zakresie upowszechniania kultury,  tworzenie warunków dla rozwoju folkloru a także rękodzieła ludowego i artystycznego,  współpraca na rzecz kultury z instytucjami, stowarzyszeniami, twórcami indywidualnymi,  udzielanie doradztwa, pomocy merytorycznej i organizacyjnej instytucjom oświatowym organizacjom, stowarzyszeniom zainteresowanym działalnością kulturalną,  organizowanie wystawiennictwa i spotkań z twórcami kultury,  organizowanie form wypoczynku i rozrywki, m.in.: zabawy taneczne, festyny i turnieje rekreacyjne,  prowadzenie działalności w zakresie tworzenia warunków do rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego,  rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb oraz zainteresowań kulturalnych mieszkańców gminy Postomino;  organizowanie zajęć, zawodów i imprez sportowo-rekreacyjnych,  administrowanie powierzonymi obiektami i przydzielonym mieniem oraz utrzymywanie i udostępnianie bazy kulturalnej i sportowo-rekreacyjnej, zgodnie z odrębnymi przepisami. W sali Centrum Kultury i Sportu w Postominie prowadzone są zajęcia taneczne break dance, warsztaty rękodzieła i fotograficzne, odbywają się tu spotkania klubu literackiego i amatorskiego teatru, zajęcia komputerowe, plastyczne oraz "czwartkowe popołudnia dla seniorów”. Dodatkowo na terenie gminy działają 24 świetlice wiejskie (wg poniższego wykazu w tabeli), mające na ogół charakter rekreacyjno – sportowy. Ponadto świetlice te są doskonałym miejscem przeznaczonym na spotkania mieszkańców poszczególnych sołectw. W świetlicach organizowane są różne imprezy takie jak dzień dziecka, dzień dziadka i babci, choinki, zabawy dla mieszkańców andrzejki, bale sylwestrowe. Sale są wykorzystywane również przez społeczność lokalną na okolicznościowe uroczystości tj. wesela, chrzciny, urodziny itp. Na terenie gminy działają również 4 świetlice opiekuńczo – wychowawcze, które mają charakter opiekuńczo – wychowawczy, gromadząc dzieci z okolicznych miejscowości na tle szkół. Działalność kulturalna gminy to również Biblioteka Publiczna. Misją Biblioteki jest rozwijanie i zaspokajanie potrzeb czytelniczych i informacyjnych społeczeństwa lokalnego, upowszechnianie kultury i czytelnictwa, edukacja i przygotowanie małych dzieci do bardzo wczesnych kontaktów z książką i biblioteką oraz kultywowanie tradycji. Uzyskuje się to przez:  popularyzację książki i czytelnictwa (lekcje biblioteczne, spotkania autorskie, wystawy, konkursy czytelnicze itp.),  udzielanie informacji bibliograficznych i bibliotecznych,

111 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 112 z 218

 organizowanie imprez okolicznościowych, spektakli teatralnych oraz wystaw, kultywowanie tradycji (akademie, spotkania okolicznościowe, tj. opłatkowe, wielkanocne, z okazji Dnia Kobiet),  organizacja rajdów („np. Odjazdowy bibliotekarz”),  bezpłatne kursy on-line. W bibliotece na koniec 2014 r. były zatrudnione 2 osoby. Statystki dot. korzystania z oferty bibliotek na terenie gminy przedstawia poniższa tabela oraz obrazuje wykres:

Tabela 40. Czytelnicy oraz księgozbiór w bibliotekach na terenie gminy Postomino

2011 2012 2013 2014

księgozbiór 14 413 14 072 13 370 12 407

czytelnicy w ciągu roku 390 376 379 382

liczba wypożyczeń 6 308 7 325 7 096 7 673

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wykres 17. Czytelnicy oraz księgozbiór w bibliotekach na terenie gminy Postomino

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Analizując dane należy stwierdzić, że liczba czytelników w badanym okresie nieznacznie zmalała i wynosiła na koniec 2014 r. 54 osoby na 1000 ludności, jednak wg danych z GUS jest niższa od średniej powiatowej (126 osób) i od wojewódzkiej (150 osoby). Wpływ na rozwój kultury, turystyki, a co za tym idzie integracji społecznej, mają cykliczne imprezy, odbywające się na terenie gminy. Poniższa tabela przedstawia wykaz licznych cyklicznych imprez odbywających się na terenie gminy, mających na celu uprzyjemnienie i uatrakcyjnienie 112 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 113 z 218

spędzenia wolnego czasu mieszkańcom i turystom, co świadczy również o dużej aktywności działaczy kultury i organizcji pozarządowych. Corocznie kalendarz imprez i atrakcji kulturalnych prezentowany jest na stronie internetowej gminy.

Tabela 41. Wykaz cyklicznych imprez organizowanych na terenie gminy Postomino

MIESIĄC WYDARZENIE STYCZEŃ XII Bieg Noworoczny Parku Wodnego „JAN” w Darłówku VI Rekreacyjny marsz Nordic Walking „Policz się z Cukrzycą” VII Bieg „Policz się z Cukrzycą”

Orkiestrowa kąpiel morsów

XXIV Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy

10 Rocznica powstania Klubu „Wiking” – integracyjny bal morsa, kąpiel, ognisko Dzień Babci i Dziadka Zabawy choinkowe i karnawałowe Roczny konkurs czytelniczy Mistrzostwa Gminy w mini siatkówce dla szkół podstawowych LUTY Kabaret Walentynki Bale karnawałowe i ostatkowe Ferie z Biblioteką MARZEC Dzień Kobiet Współzawodnictwo Sportowo-Rekreacyjne Sołectw Gminy Postomino w roku 2016Turniej Tenisa Stołowego Sołectw o Puchar Wójta Gminy Postomino

Mistrzostwa szkół w poszczególnych dyscyplinach sportowych

Powitanie wiosny

KWIECIEŃ Mistrzostwa Powiatu Sławieńskiego w Trójboju Stołowym Zakończenie sezonu kąpielowego morsów Czwartki Lekkoatletyczne Współzawodnictwo Sportowo-Rekreacyjne Sołectw Gminy Postomino w roku 2016 Turniej Usportowionych Dwóch Ogni Kobiet o Puchar Wójta Gminy Postomino

Czwartki Lekkoatletyczne VII Miting Lekkoatletyczny

Mistrzostwa Polski w biegu na 10000 m Czwartki Lekkoatletyczne Dzień Ziemi Mistrzostwa szkół w poszczególnych dyscyplinach sportowych Gminny Przegląd Form Artystycznych

113 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 114 z 218

MIESIĄC WYDARZENIE MAJ Współzawodnictwo Sportowo-Rekreacyjne Sołectw Gminy Postomino w roku 2016 Bieg Przełajowy wokół Łącka „Śladami Księcia Bogusława X” o Puchar Wójta Gminy Postomino Czwartki Lekkoatletyczne Tydzień Bibliotek Mistrzostwa szkół w poszczególnych dyscyplinach sportowych Czwartki Lekkoatletyczne Primaaprilisowy Turniej Weteranów Aktywni 50+ Dzień Strażaka Dzień Rodziny Dzień Słońca Dzień Matki V Postomiński Test Coopera V Mistrzostwa w Biegu Tyłem CZERWIEC Czwartki Lekkoatletyczne – finał gminny Współzawodnictwo Sportowo-Rekreacyjne Sołectw Gminy Postomino w roku 2016 Turniej Piłki Nożnej Sołectw o Puchar Wójta Gminy Postomino ELIMINACJE Festyny Rodzinne Festyn „Powitanie lata” Mistrzostwa szkół w poszczególnych dyscyplinach sportowych Dzień Sąsiada Rajd rowerowy – Odjazdowy Bibliotekarz Noc Świętojańska Dzień Dziecka VI Gminny Przegląd Twórczości Przedszkolaków Czwartki Lekkoatletyczne – Finał Ogólnopolski Batalia o Prosię i Beczkę Piwa Współzawodnictwo Sportowo-Rekreacyjne Sołectw Gminy Postomino w roku 2016 Turniej Piłki Nożnej Sołectw o Puchar Wójta Gminy Postomino FINAŁY Puchar Pomorza w NW LIPIEC Koncert zespołu OBERSCHLESIEN XXVI Międzynarodowy Bieg po Plaży „Jarosławiec 2016” XXI Ogólnopolski Bieg Samorządowy „Bursztyn Jarosławca” XXVI Ogólnopolskie Biegi Młodzieżowe „Powitanie Lata” Ogólnopolskie Zawody w Biegu na Orientację JAR Plażowe budowanie zamków z piasku

Festyny wiejskie Otwarty Turniej 6-piłkarskich dla kolonii, obozów, grup zorganizowanych „Wakacje z piłką” Wybory psa wczasowego „Jarosławiecki Champion” Turniej Weteranów „Żyj zdrowo na sportowo” Aktywni 50+” Święto Ryby 114 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 115 z 218

LIPIEC WYDARZENIE Kabareton „Wzdłuż Fal” kabarety Łowcy.B, Paka, Weżrzsz, DKD Szantowisko Kino na leżakach

SIERPIEŃ Koncert Disco Polo Piknik Country Ogólnopolski Bieg na Orientację ’’JAR-2016’’ Festyn Strażacki Plażowe budowanie zamków z piasku Pożegnanie wakacji XXVII Ogólnopolski Rajd Rowerowy ’’Racibora’’-po ziemi sławieńskiej XI Prezentacja Kapel Ludowych „Na Folkową Nutę” Kino na leżakach WRZESIEŃ Współzawodnictwo Sportowo-Rekreacyjne Sołectw Gminy Postomino w roku 2016 Sportowy Przekładaniec Lekkoatletyczny Sołectw o Puchar Wójta Gminy Dożynki Gminne Mistrzostwa szkół w poszczególnych dyscyplinach sportowych Święto Pieczonego Ziemniaka Turniej Weteranów „Babie Lato” Aktywni 50+ PAŹDZIERNIK Współzawodnictwo Sportowo-Rekreacyjne Sołectw Gminy Postomino w roku 2016 Turniej Warcabowy Sołectw o Puchar Wójta Gminy VI Memoriał Alfreda Obszańskiego Dzień Jesieni Halloween Współzawodnictwo Sportowo-Rekreacyjne Sołectw Gminy Postomino w roku 2016 Turniej Piłki Siatkowej Sołectw o Puchar Wójta Gminy Postomino ELIMINACJE LISTOPAD Współzawodnictwo Sportowo-Rekreacyjne Sołectw Gminy Postomino w roku 2016 Turniej Piłki Siatkowej Sołectw o Puchar Wójta Gminy Postomino FINAŁY Rozpoczęcie sezonu kąpielowego Klubu Morsów „WIKING” Andrzejki GRUDZIEŃ VI Mikołajowe 2 mile morskie Nordic Walking „Powitanie Zimy” XVI Ogólnopolski Bieg Mikołajowy „Powitanie Zimy” Mikołajki Spotkania wigilijne XVI Ogólnopolskie Biegi Młodzieżowe „Powitanie Zimy” Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centrum Sportu i Kultury w Postominie.

Oprócz powyższych wykazanych przedsięwzięć w poszczególnych sołectwach organizowane są tematyczne festyny z konkursami, nagrodami i poczęstunkiem, a także rajdy rowerowe, uatrakcyjniające codzienne życie mieszkańców. Doroczne dożynki są znakomitą imprezą kulturalną i integracyjną, sumującą całoroczną rywalizację sołectw we współzawodnictwie sportowo - rekreacyjnym, będącym niezaprzeczalną formą ludzkiej aktywności. 115 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 116 z 218

Sport i rekreacja

Sport jest ważnym elementem strategii działania Samorządu Gminy Postomino na rzecz jej rozwoju, gdyż wpływa on na jakość życia mieszkańców, przyczynia się do kształtowania zdrowego społeczeństwa, aktywnie uczestniczącego w życiu regionu, zaangażowanego w rozwiązywanie codziennych problemów, a przede wszystkim społeczeństwa wolnego od uzależnień i patologii. Zdrowe społeczeństwo buduje pozytywny wizerunek gminy. Dzięki Centrum Sportu i Kultury w gminie Postomino, sport nabrał nowego wymiaru. Stworzona została możliwość do rozwoju gier zespołowych i rozgrywek ligowych. Sport w gminie Postomino jest nieodzownym elementem życia wielu jej mieszkańców, dlatego też gmina wspiera rozwój dyscyplin sportowych zarówno finansowo, jak i rzeczowo. Ważną rzeczą jest systematyczne tworzenie i rozbudowa niezbędnej bazy sportowej w gminie, która już przyczyniła się do poprawy warunków uprawiania sportu, a w niedługim czasie może zaowocować osiąganiem coraz lepszych wyników przez młodzież oraz zwiększeniem zainteresowania uprawianiem sportu w gminie Postomino. Gmina pracuje też nad stworzeniem warunków i możliwości dzieciom do rozwijania zainteresowań sportowych poprzez stworzenie atrakcyjnej oferty, która będzie uwzględniała zainteresowania potencjalnych uczestników. Głównym celem gminy w tym zakresie jest więc inicjowanie i organizowanie projektów własnych, współpraca ze środowiskami oświatowymi i sportowymi, realizacja ich potrzeb i oczekiwań, zachęcanie lokalnej społeczności do podejmowania różnorodnych form aktywności rekreacyjnej i sportowej, do wykorzystywania istniejącej bazy sportowo - rekreacyjnej, w której dzieci i młodzież aktywnie i zdrowo mogą spędzać czas wolny. Poprzez swoje działania gmina udostępnienia możliwości do prowadzenia zdrowego trybu życia, a także tworzy i doposaża miejsca do zabawy, rekreacji i wypoczynku. Działalność sportowo – rekreacyjną gmina Postomino prowadzi w oparciu o bazę sportowo – rekreacyjną, na którą składają się obiekty wyszczególnione w poniższej tabeli:

Tabela 42. Wykaz obiektów sportowych i rekreacyjnych na terenie gminy Postomino

Lokalizacja Rodzaj obiektu i krótki opis

Marszewo, Złakowo, Górsko, Królewo, Boiska sportowe wiejskie Korlino, Łężek, Łącko, Nacmierz, Dzierżęcin, Karsino, Kanin, Ronino, Chudaczewo, Pieńkowo, Pieńkówko, Tyn, Staniewice, Wilkowice, Mazów, Chudaczewko, Nosalin, Pałowo, Pałówko.

Stadion sportowy im. Zbigniewa Galka w Postominie - posiada Postomino sześciotorową bieżnię okólną o długości 400 m, wraz ze skoczniami do skoku wzwyż, w dal oraz kołami do rzutów.

116 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 117 z 218

Nazwa stadionu wzięta jest od pomysłodawcy inwestycji, nieżyjącego już poprzedniego wójta gminy Zbigniewa Galka. Stadion został oddany do użytku w 2008 roku. Rozgrywane są na nim imprezy lekkoatletyczne na różnych szczeblach.

Lokalizacja Rodzaj obiektu i krótki opis

kompleksy sportowe „Moje boisko - Orlik 2012” przy Zespołach Szkół w Postominie, Pieszczu, Jarosławcu

Kompleksy sportowe - to boisko do piłki nożnej o wymiarach Postomino, Pieszcz, Jarosławiec 30,0 m x 62,0 m z nawierzchnią syntetyczną typu „sztuczna trawa”, boisko wielofunkcyjne o wymiarach 19,1 x 32,1 m z nawierzchnią poliuretanową i budynek socjalny wyposażony w niezbędne instalacje wewnętrzne. Kompleksy są ogrodzone i oświetlone.

Boisko wielofunkcyjne przy Szkole Podstawowej w Staniewicach o nawierzchni poliuretanowej, które składa się z części do mini piłki nożnej/ręcznej z 2 poprzecznymi boiskami do koszykówki, piłki siatkowej oraz z kortu tenisowego. Wzdłuż Staniewice dłuższych boków nawierzchnia utwardzona z kostki betonowej, na której ustawione są ławeczki dla widzów i zawodników. Boisko wraz z poboczami z kostki ogrodzone jest ogrodzeniem systemowym o wys. 4,1 m. Powierzchnia boiska to 1210,00 m².

Postomino Plac rekreacyjny z dużą altaną

Postomino Siłownia zewnętrzna przy Zespole Szkół w Postominie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Postomino.

Na terenie gminy występują także liczne place rekreacyjno-sportowe i zabaw dla dzieci prawie w każdej miejscowości. Ich wykaz przedstawia poniższa tabela:

Tabela 43. Wykaz placów zabaw, pomostów wędkarskich i stanic rowerowych na terenie gminy

L.p. Miejscowość ( adres) Rodzaj

ZARZĄDCA –Gmina Postomino

1 Pomost nad jeziorem Marszewo w Pomost wędkarski drewniany Marszewie

2 Pomost nad jeziorem Wicko w Królewie Pomost wędkarski drewniany

3 Pomost nad jeziorem Wicko w Łącku Pomost wędkarski drewniany

4 Dwa pomosty nad jeziorem Wicko w Pomosty wędkarskie drewniane Jezierzanach

117 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 118 z 218

L.p. Miejscowość ( adres) Rodzaj

5 Przystań kajakowa w Pieńkówku Przystań zlokalizowana nad rzeką Wieprzą, do terenu przystani przylega plac rekreacyjny z wiatą, ławkami, miejscem na ognisko

6 Przystań kajakowa w Staniewicach Przystań zlokalizowana nad rzeką Wieprzą, do terenu przystani przylega plac rekreacyjny z wiatą, ławkami, miejscem na ognisko

7 Plac zabaw w Jarosławcu Plac ogólnodostępny o nawierzchni żwirowej

8 Wiata rowerowa w Łącku Zagospodarowanie rekreacyjne, na które składa się:

Wiata rowerowa nad jeziorem Marszewo altana mała o konstrukcji szachulcowej wyposażona w Marszewie ławostoły; stojaki na rowery; ławostoły i ławki; palenisko z kostki granitowej Wiata rowerowa w Królewie

Wiata rowerowa w Złakowie

ZARZĄDCA – Centrum Kultury i Sportu w Postominie

1 Plac zabaw w Marszewie Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

2 Plac zabaw w Złakowie Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

3 Plac zabaw w Górsku Plac zabaw zlokalizowany przy obiekcie świetlicy wiejskiej

4 Plac zabaw w Królewie Plac zabaw zlokalizowany przy obiekcie świetlicy wiejskiej

5 Plac zabaw w Nacmierzu Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

6 Plac zabaw w Łącku Plac zbaw z nawierzchnią trawiastą

7 Plac zabaw w Rusinowie Plac zabaw zlokalizowany przy obiekcie remizy OSP, nawierzchnia trawiasto-żwirowa

8 Plac zabaw w Bylicy Plac zabaw zlokalizowany przy obiekcie świetlicy wiejskiej

9 Plac zabaw w Dzierżęcinie Plac zbaw z nawierzchnią trawiastą

10 Plac zabaw w Karsinie Plac zbaw z nawierzchnią trawiastą

11 Plac zabaw Kaninie Plac zabaw zlokalizowany przy obiekcie świetlicy wiejskiej

12 Plac zabaw w Masłowicach Plac zabaw przy remizie OSP, z nawierzchnią trawiastą

13 Plac zabaw w Roninie Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

118 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 119 z 218

L.p. Miejscowość ( adres) Rodzaj

14 Plac zabaw w Chudaczewie Plac zabaw zlokalizowany przy obiekcie świetlicy wiejskiej

15 Plac zabaw w Pieńkowie Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

16 Plac zabaw Tyniu Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

17 Plac zabaw w Pieńkówku Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

18 Plac zabaw w Pieszczu Plac zabaw z nawierzchnią trawiastą

19 Plac zabaw w Pałowie Plac zabaw zlokalizowany przy obiekcie świetlicy wiejskiej

20 Plac zabaw w Pałówku Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

21 Plac zabaw w Nosalinie Plac z nawierzchnią żwirową i trawiastą.

22 Plac zabaw w Wilkowicach Plac zabaw zlokalizowany przy obiekcie świetlicy wiejskiej

23 Plac zabaw w Mazowie Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

24 Plac zabaw w Chudaczewku Plac zabaw zlokalizowany na terenie boiska

25 Plac zabaw w Korlinie Plac zabaw z nawierzchnią trawiasto-żwirową

Szkoła Podstawowa w Staniewicach

1 Plac zabaw w Staniewicach Nowoczesny plac z nawierzchnią poliuretanową.

Zespół Szkól w Jarosławcu

1 Plac zabaw w Jarosławcu Nowoczesny plac z nawierzchnią poliuretanową i trawiastą.

Zespół Szkól w Postominie

Plac zabaw w Postominie Nowoczesny plac z nawierzchnią poliuretanową. Plac ogólnodostępny

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Postomino.

Tradycyjnie już od wielu lat odbywają się zawody i turnieje w ramach Współzawodnictwa Sportowo - Rekreacyjnego Sołectw Gminy Postomino w 7 konkurencjach: piłka nożna, piłka siatkowa, tenis stołowy, biegi przełajowe, zawody lekkoatletyczne, usportowione dwa ognie, warcaby stupolowe. Sołectwa rywalizują między sobą o puchary Wójta Gminy Postomino i nagrody rzeczowe. Corocznie w zmaganiach uczestniczy średnio 70% sołectw.

119 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 120 z 218

Gmina Postomino od 8 lat jest współorganizatorem Ogólnopolskiego Sportowego Turnieju Miast i Gmin (Europejski Tydzień Sportu dla Wszystkich). Zaangażowane w tą imprezę są: sołectwa, szkoły, świetlice wiejskie i środowiskowe, jednostki OSP, ośrodki wczasowe z terenu gminy Postomino. Po wybudowaniu stadionu sportowego im. Zbigniewa Galka w Postominie gmina Postomino wraz z Centrum Kultury i Sportu rozpoczęła organizację Mityngu Lekkoatletycznego, który corocznie przyciągał najlepszych lekkoatletów z Pomorza jak również z całej Polski. W roku 2014 Mityng ten uzyskał w Polskim Związku Lekkiej Atletyki klasę MM (Międzynarodową Mistrzowską), przez co przyciągał nie tylko najlepszych Polaków, ale również zagranicznych sportowców. Gmina Postomino jest również współorganizatorem cyklu zawodów lekkoatletycznych dla dzieci i młodzieży pn. „Czwartki Lekkoatletyczne”. W ciągu jednego roku organizowane jest 10 rund. Każda z nich gromadzi około 100 uczniów ze szkół z terenu Gminy Postomino, z których najlepsi wyjeżdżają na finał ogólnopolski. Corocznie kalendarz imprez sportowych zamyka Noworoczny Bieg Plażą Jarosławiec -Darłówko. Kolejną cykliczną imprezą sportową są Regaty Jachtów Sterowanych Radiem. Eliminacje do Mistrzostw Polski w tej dziedzinie odbywają się na terenie gminy Postomino od wielu lat w maju i wrześniu każdego roku. Zawody rozgrywane są nad jeziorem Wicko w Łącku i Jezierzanach. Sezon Wakacyjny rozpoczyna się corocznie Ogólnopolskimi Zawodami w biegu na orientacje „JAR”. W biegu udział bierze około 150 zawodników z różnych stron Polski. Największą imprezą organizowaną od 26 lat jest Międzynarodowy bieg po Plaży w Jarosławcu, na dystansie 15 km. Imprezie tej towarzyszą: Ogólnopolski Bieg Samorządowy „Bursztyn Jarosławca” na dystansie 2 km, rozgrywany od 21 lat, Ogólnopolskie Biegi Młodzieżowe „Powitanie Lata” organizowane od 26 lat w różnych kategoriach wiekowych i na różnych dystansach, od 5 lat organizowane są również Mistrzostwa Polski Straży Granicznej w biegach przełajowych na dystansie 15 km. W roku 2014 odbył się po raz drugi Bieg Milusińskich oraz Bieg Rekreacyjny „Podziel się Życiem”. Łącznie we wszystkich biegach udział bierze około 1 200 osób. Otwarte Rodzinne Zawody Strzeleckie z Broni Pneumatycznej i Indywidualne, to kolejna atrakcja sportowa. Zawody te odbywają się co roku w Jarosławcu. Zainteresowanie przedsięwzięciem jest spore. Poza sklasyfikowanymi zawodnikami swoje umiejętności strzeleckie i celność oka sprawdzają także liczne grupy kolonistów. Od 14 lat w grudniu odbywa się Bieg Mikołajkowy oraz Marsz 2 Mile Nordic Walking. Impreza ta przyciąga najlepszych zawodników z całego Pomorza i nie tylko. Oprócz biegu głównego rozgrywane są również biegi młodzieżowe. Łącznie w zawodach tych udział bierze około 400 uczestników.

120 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 121 z 218

Corocznie od 2010 roku organizowany jest cykl mityngów lekkoatletycznych dla weteranów pn.: „Aktywni 50+”. W ciągu jednego roku uczestnicy rywalizują trzykrotnie. Wiosną rozegrany zostaje turniej pn. „Primaaprilisowy Turniej Weteranów”, latem „Żyj Zdrowo na Sportowo”, a kończącym całe Grand Prix jest turniej pn. „Babie Lato”. Od lat w Gminie Postomino dzięki współpracy z Klubem Miłośników Turystyki Rowerowej Marysieńka organizowane są liczne rajdy rowerowe (ok. 10 rajdów w roku). Największy pod względem ilości uczestników i czasu trwania to dwudniowy Ogólnopolski Rajd Rowerowy „Racibora” po Ziemi Sławieńskiej, organizowany w pierwszy weekend sierpnia każdego roku (około 150 cyklistów z całej Polski). To tylko kilka z szeregu interesujących imprez sportowych, organizowanych na terenie gminy i trwale zapisujących się w kalendarzu imprez, kończących się wieloma sukcesami uczestników, a przede wszystkim przysparzających im zdrowia i dobrej formy. Samorząd Gminy Postomino uznaje, że stowarzyszenia sportowe, uczniowskie kluby sportowe utworzone na terenie gminy, a także szkoły w których organizuje się wiele zajęć pozalekcyjnych najlepiej znają potrzeby środowiska, w którym działają. Aktualnie mieszkańcy gminy, mogą rozwijać i podnosić swoje umiejętności sportowe w:  stowarzyszeniach sportowych o Uczniowski Klub Sportowy „Czarni” w Pieszczu, o Uczniowski Klub Sportowy „Błękitni” w Jarosławcu, o Uczniowski Klub Sportowy „Błyskawica” w Staniewicach, o Uczniowski Klub Sportowy „Jantar” w Korlinie, o Uczniowski Klub Sportowy „Wieża” w Postominie, o Jarosławieckie Stowarzyszenie Sportowe „SUKCES” w Jarosławcu, o Stowarzyszenie Kultury Fizycznej "AKTYWNI" w Postominie,  pozalekcyjnych zajęciach organizowanych przy szkołach. Kluby sportowe, działające na terenie gminy, odnoszą liczne sukcesy. Absolwenci szkół są znani w kraju i zagranicą, dzięki swoim osiągnięciom w różnych dyscyplinach sportowych. Sportowe zajęcia pozalekcyjne w gminie Postomino cieszą się dużym zainteresowaniem wśród dzieci młodzieży, a także wśród dorosłych mieszkańców naszej gminy, którzy biorą w nich aktywny udział. Mieszkańcy domagają się zwiększenia liczby godzin tych zajęć oraz wzbogacenia ich o nowe dyscypliny sportowe, zgodnie z zainteresowaniami uczniów. Trudności ekonomiczne oraz kłopoty lokalowe sprawiają, że liczba zajęć pozalekcyjnych jest ograniczona. Sytuacja ta mobilizuje samorząd do pracy nad stworzeniem warunków i możliwości dzieciom i młodzieży wiejskiej do rozwijania zainteresowań sportowych, poprzez stworzenie atrakcyjnej oferty, która będzie uwzględniała zainteresowania potencjalnych uczestników.

121 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 122 z 218

Na terenie gminy Postomino są barwnie położone jeziora, w których można zaznać relaksu pływając rowerem wodnym, kajakiem, żaglówką czy też wpław. Akweny te są również niezastąpione dla miłośników wędkarstwa, szczególnie jezioro Pieńkowo. Dużą aktywność wykazują również jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej. Niektóre notowane są w czołówkach krajowych zawodów sportowo-pożarniczych: Chudaczewo czy Karsino. W Jarosławcu znajduje się jeden najnowocześniejszych i jeden z największych w Europie kompleks prywatnych basenów rekreacyjnych z podgrzewaną wodą, który od maja do września stanowi jedną z wielu atrakcji gminy. Nowością Jarosławca jest jedyny na polskim wybrzeżu całoroczny stok narciarski pod dachem, gdzie można uczyć się doskonalić swoje umiejętności narciarskie i snowboardowe. Przyszłość sportu na terenie gminy Postomino rysuje się bardzo obiecująco. Gmina kładzie bowiem duży nacisk na rozwój bazy sportowo-rekreacyjnej. Dzięki istnieniu warunków do uprawiania sportu i rekreacji, tj. boisk sportowych i sal gimnastycznych, zauważalny jest wzrost zainteresowania aktywnym wypoczynkiem wśród mieszkańców gminy. Bogata oferta z zakresu sportu i rekreacji jest niewątpliwie dużym plusem dla gminy, a korzystać mogą z niej mieszkańcy oraz przyjezdni. Może stanowić poważną ofertę wyróżniającą Jarosławiec w porównaniu z ośrodkami usytuowanymi nad polskim morzem. Samorząd gminy Postomino przyjął stanowisko, że wydatki na szerzenie kultury fizycznej są jak najbardziej uzasadnione, gdyż są inwestycją w lepsze jutro. W związku z tym za priorytetowe zadanie przyjął on sobie skuteczność w zakresie zdobywania funduszy na budowę i modernizację obiektów sportowych w gminie, a także ciągłą dbałość o rozwój sportu szkolnego. W przyszłości w zakresie infrastruktury sportowo – rekreacyjnej planuje się m.in. budowę ścieżek rowerowych, ścieżek po wydmie i dukcie leśnym w Jarosławcu, punkt widokowy w Jarosławcu, ośrodek sportów wodnych w Łącku, a także zagospodarowanie turystyczne jeziora Wicko i Marszewo.

Współpraca międzygminna

Władze gminy Postomino koncentrują się na realizacji komplementarnej polityki na rzecz rozwoju regionu w oparciu o wykorzystanie jago potencjału naturalnego, turystycznego i infrastrukturalnego. Gmina Postomino dla realizacji niektórych zadań ustawowych nawiązała i utrzymuje współpracę z innymi gminami w ramach porozumień, stowarzyszeń bądź związków. Współpraca zagraniczna gminy Postomino dotyczy umów partnerskich z gminami Tessin w Niemczech (umowa partnerska z dnia 28 czerwca 2001) oraz Gminą Trinwillershagen w Meklemburgii Pomorze Przednie w Niemczech (umowa partnerska z dnia 10 września 2007). Współpraca partnerska dotyczy między innymi wymiany kulturalnej, wymiany doświadczeń samorządowych, współdziałania organizacji pozarządowych (m.in. straże pożarne, seniorzy, myśliwi),

122 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 123 z 218

społecznych a także wzajemnej popularyzacji swojej historii i współczesnych problemów środowisk lokalnych. Gmina Postomino współpracuje również z gminami na terenie Polski: Wierzchosławice, Gizałki, Limanowa. Owocem tej wzajemnej współpracy są kontakty między przedstawicielami samorządów oraz wspólna organizacja wypoczynku dzieci i młodzieży.

2.7. WALORY PRZYRODNICZE I KRAJOBRAZOWE

2.7.1. Warunki klimatyczne

Zgodnie z podziałem Polski na krainy klimatyczne dokonanym przez E. Romera (1949) obszar gminy Postomino leży na granicy dwóch typów klimatu: bałtyckiego i pojeziernego, zaś według klasyfikacji agroklimatycznej R. Gumińskiego (1948) teren ten zaliczony został do dzielnic I – szczecińskiej i IV – pomorskiej; granicę pomiędzy nimi poprowadził kulminacjami wzniesień czołowomorenowych Dzierżęcin - Złakowo. A. Woś (1996) zaliczył teren gminy do regionów: II – Środkowonadmorskiego i VIII - Wschodniopomorskiegonu. Klimat obszaru gminy Postomino kształtują masy powietrza napływające znad Atlantyku, których cechy ulegają modyfikacji za sprawą sąsiedztwa Bałtyku i deniwelacji terenu na granicy z lądem. Do jego cech charakterystycznych można zaliczyć stosunkowo łagodne zimy, opóźnione i chłodne wiosny, dość chłodne lata oraz długie, ciepłe jesienie. Przeciętna roczna temperatura wynosi ok. 7,5ºC, przy przeciętnej temperaturze miesiąca najcieplejszego (lipca) ok. 17,0ºC, a najchłodniejszego (stycznia) – ok. -1,0ºC. Przeciętnie w ciągu roku notuje się zaledwie 2 dni upalne. W północnej, sąsiadującej z morzem części gminy notuje się także mniej dni gorących (z temperaturą maksymalną pow. 25ºC) – 15, niż w południowo-wschodniej części, gdzie ich liczba sięga zazwyczaj 20. Pierwsze przymrozki pojawiają się w południowo-wschodniej części gminy ok. 25 października, zaś nad morzem – 1 listopada i z tego względu okres bezprzymrozkowy w północnej części gminy trwa 190 dni i jest o 10 dni dłuższy, niż w jej części południowo -wschodniej. Pokrywa śnieżna utrzymuje się w północnej części gminy 45 dni, a w południowo -wschodniej o 5 dni dłużej, a okres jej zalegania dzieli się zwykle na kilka części. Okres wegetacyjny trwa ponad 190 dni; zwykle mieści się pomiędzy 25 kwietnia a 30 października. Przeciętna roczna suma opadów w północnej i środkowej części gminy nie przekracza 700 mm, ale w kierunku południowo-wschodnim wzrasta do ok. 800 mm. Notuje się też przeciętnie 15-20 dni z burzą.

123 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 124 z 218

Na terenie gminy dominuje wiatr wiejący z zachodu i północnego zachodu. Jego przeciętna roczna prędkość wynosi 5,3 m/s. Najbardziej wietrzny jest listopad. Szczególne znaczenie ma wiatr wiejący z prędkością powyżej 14 m/s, który decydująco wpływa na destrukcję strefy brzegowej. Oddalenie od morza, rzeźba terenu, występowanie terenów podmokłych oraz pokrycie szatą roślinną wpływają na topoklimatyczne zróżnicowanie terenu gminy Postomino. Szczególne znaczenie ma topoklimat plaży nadmorskiej i topoklimat mierzei. Topoklimat plaży charakteryzuje się dużą wymianą mas powietrza i dużą prędkością wiatru, co wpływa na zmniejszenie amplitud termicznych, wzrost i wyrównany przebieg wilgotności powietrza, występowanie aerozolu morskiego i mas powietrza pozbawionych lądowych alergenów. W okresie letnim specyficzne dla tej strefy jest występowanie wiatrów dobowych: bryzy morskiej wiejącej podczas dnia i bryzy lądowej, wiejącej nocą. Tereny plażowe są uprzywilejowane pod względem nasłonecznienia. Strefa występowania topoklimatu plaży jest niezwykle atrakcyjna z punktu widzenia balneologicznego, co przyciąga turystów i wczasowiczów. Zróżnicowanie rzeźby gminy kształtuje także niekorzystne cechy topoklimatyczne. Odnosi się to do terenu całej gminy, gdzie wszystkie obniżenia o kształcie kolistym, czy wydłużonym narażone są, zwłaszcza późnym latem, jesienią i zimą na nocne spływy schłodzonych mas powietrza, co sprzyja tworzeniu zastoisk zimnego powietrza i mgieł. Dotyczy to w szczególny sposób strefy nadmorskiej. Zjawisko to może być lokalnie łagodzone przez obecność lasów 12. Ze względu na dużą zawartość jodu i soli morski klimat korzystnie wpływa na zdrowie człowieka, sprzyjając leczeniu układu oddechowego i krążenia. Czyste środowisko sprawia, że gmina zaliczona została do zielonych płuc Polski.

2.7.2. Prawne formy ochrony przyrody

Ochrona przyrody obecnie realizowana jest na podstawie ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 1651). Ochrona przyrody, w jej rozumieniu polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. Realizuje się to między innymi poprzez wprowadzanie różnych form ochrony. W granicach gminy Postomino, spośród form ochrony przyrody, występują:  Obszar Chronionego Krajobrazu „Pas Pobrzeża na zachód od Ustki” - obszar ten został powołany Uchwałą Nr X/42/81 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku z dnia 8 grudnia 1981 roku w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” oraz obszarów krajobrazu chronionego. W granicach obszaru znajduje się ogółem 7520 ha na terenach gmin: Postomino i Ustka (w tym: 2506 ha lasów i 1126 ha wód). Obszar został utworzony w celu

12 Waloryzacja przyrodniczej Gminy Postomino, Szczecin 2003.

124 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 125 z 218

ochrony fragmentu wybrzeża Bałtyckiego, z występującymi tu charakterystycznymi zbiorowiskami roślinnymi plaż, wydm i klifów oraz rozległych, zatorfionych równin, wraz z jeziorem Wicko na ich zapleczu oraz dla zachowania unikalnych krajobrazów Pomorza Środkowego. Na terenie gminy Postomino obszar rozciąga się między wschodnią i zachodnią granicą gminy oraz wzdłuż brzegu Bałtyku, od południa wzdłuż drogi przebiegającej przez miejscowości: Rusinowo, Nacmierz, Korlino, Królewo, Górsko. W granicach gminy Postomino o włączeniu pasa nadmorskiego do Ostoi OC-1 zadecydowało kilka obszarów atrakcyjnych dla ptaków. Należą do nich: o Strefa przybrzeżna Bałtyku, szczególnie na wysokości klifu pod Jarosławcem (OC - 1A). o Jezioro Wicko – cały zbiornik z podmokłymi brzegami i z roślinnością w strefie przybrzeżnej (OC - 1B). o Podmokłe łąki i podmokłe zarośla przy południowym brzegu jeziora Wicko (OC - 1B). o Łąki podmokłe przy wschodnim brzegu jeziora Kopań. Fragment tych łąk leży w granicach gminy Postomino (na południowy zachód od Rusinowa, OC - 1C). o Dolina rzeki Klasztornej od Korlina do jej ujścia do jeziora Wicko (OC - 1D). o Plaża morska, głównie na mierzei jeziora Wicko. Z uwagi na walory szaty roślinnej „Obszar” posiada znaczenie ponadregionalne. Do głównych zagrożeń szaty roślinnej „Obszaru” należą: niekontrolowany rozwój turystyki i związana z tym nadmierna i nieograniczona penetracja przede wszystkim siedlisk plażowych i wydmowych, porośniętych wrażliwymi na wydeptywanie zbiorowiskami roślinnymi. Penetracja zagraża również fragmentom wybrzeża klifowego, rozciągającego się na zachód od Jarosławca. Zagrożenie stanowi także rozwój budownictwa mieszkaniowego (z dopuszczeniem różnych form rekreacji) i wynikająca stąd potrzeba osuszania podmokłych łąk położonych na zapleczu wału wydmowego lub w obniżeniach wokół jeziora Wicko;  Pas Techniczny Urzędu Morskiego – Pas techniczny jest częścią pasa nadbrzeżnego wzdłuż wybrzeża morskiego oraz morskich wód wewnętrznych;  Rezerwat przyrody „Zaleskie Bagna” – położony na pograniczu dwóch województw zachodniopomorskiego i pomorskiego. Obszar ten obejmuje torfowiska na terenie gminy Postomino o powierzchni 114,24 ha. Rezerwat powstał dnia 27 września 2006 r. Rozporządzeniem Wojewody Zachodniopomorskiego. Celem utworzenia rezerwatu było zachowanie, ze względów dydaktycznych i naukowych, kompleksu torfowiskowego, obejmującego kopułowe torfowisko bałtyckie, porośnięte mszarnikami wrzośca bagiennego oraz zaroślami woskownicy europejskiej, kompleks regenerujących się potorfi ze zbiornikami mszarnymi oraz występującymi na nim ekosystemami mszarnymi, bagiennymi, wodnymi i leśnymi. O wysokich wartościach rezerwatu stanowią m.in.: 125 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 126 z 218

o wykształcenie się licznych zbiorowisk torfowiskowych o różnym charakterze, wskazującym na dynamiczne i prawidłowo przebiegające procesy regeneracji roślinności torfowiskowej, o obecność zbiorowisk bardzo rzadkich, występujących na granicy zasięgu, a także słabo dotąd poznanych, o interesująca i bogata flora mchów ze znacznym udziałem mchów rzadkich i borealnoarktycznych, o występowanie fragmentów żywych mszarów wysokotorfowiskowych, z gatunkami roślin naczyniowych i mszaków, o wyrobiska potorfowe z interesującą i naturalnie zachodząca regeneracją roślinności bagiennej, o występowanie boru i brzeziny bagiennej.

 Pomniki przyrody: o Lipa drobnolistna w Łącku ( zagroda rolnika) o obwodzie 528 cm i wysokości 28 m, o Grupa 10 lip drobnolistnych w Łącku (plac przykościelny) o obwodach od 300 do 565 cm, o Grupa 3 świerków sitkajskich w rejonie Masłowic o obwodach od 270 do 281 cm i wysokości 28 m13.

 Obszary Natura 2000, w tym:

o mający znaczenie dla Wspólnoty „Jezioro Kopań” PLH320059 – o powierzchni łącznej 1166,5 ha. Obszar "Jezioro Kopań" obejmuje eutroficzne, typowe, przymorskie jezioro Kopań wraz z przyległymi terenami przymorskimi. Jezioro oddalone jest o ok. 6 km na północny-wschód od Darłowa; o mający znaczenie dla Wspólnoty „Przymorskie Błota” PLH220024 – zajmuje łącznie powierzchnię 1688,9 ha. Obszar obejmuje fragment równiny błot przymorskich na zachód od Ustki, wraz z Jeziorem Modła. Dominującym zbiorowiskiem roślinnym są dobrze zachowane szuwary trzcinowe i turzycowe, które zarastają eutroficzne Jezioro Modła. Znaczny udział powierzchniowy mają lasy olsowe i acydofilne dąbrowy. W zachodniej części obszaru występują bardzo dobrze zachowane torfowiska wysokie i przejściowe oraz płaty borów i brzezin bagiennych, a także zarośli woskownicy europejskiej. Bardzo dobrze są

13 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Postomino na lata 2007-2013.

126 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 127 z 218

zachowane wartościowe zbiorowiska torfowiskowe i szuwarowe oraz zarośla woskownicy europejskiej. Bogata jest tu flora roślin naczyniowych, z rzadkimi i zagrożonymi gatunkami. Obszar ma także duże znaczenie dla ochrony ptaków; o mający znaczenie dla Wspólnoty „Dolina Wieprzy i Studnicy” PLH320038 – o łącznej powierzchni 14 349 ha. Obszar dolina rzeki Wieprzy i Studnicy rozciąga się od źródeł koło Wałdowa i Miastka, aż po miejscowość Staniewice koło Sławna wraz z dużymi fragmentami zlewni tych rzek, w tym terenami źródliskowymi; o obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Przybrzeżne wody Bałtyku” PLB990002 - obszar o powierzchni 211 741,2 ha. Obejmuje pas wód przybrzeżnych Bałtyku o około 15 kilometrowej szerokości i głębokości osiągającej od 0 do 20 m. Rozciąga się na odcinku 200 km, poczynając od nasady Półwyspu Helskiego po granicę z ostoją Zatoki Pomorskiej przebiegającą prostopadle do zachodnich krańców jeziora Bukowo (Łazy), o zgłoszony do zatwierdzenia przez Wspólnotę obszar „Jezioro Wicko i Modelskie Wydmy” PLH 320068. Obszar Jezioro Wicko i Modelskie Wydmy obejmuje bardzo dobrze wykształcone i zachowane nadmorskie wydmy białe i inicjalne stadia nadmorskich wydm białych oraz najlepiej zachowane w województwie zachodniopomorskim płaty nadmorskich borów bażynowych. Bory bażynowe na tym obszarze prezentują całe spektrum swojego zróżnicowania. W obszarze znajduje się także duże eutroficzne, jezioro przymorskie - Wicko. Maksymalna głębokość wynosi 6 ha; dno jeziora stanowi kryptodepresję. Wśród borów bażynowych znajdują się wysokie wydmy paraboliczne o historycznej genezie - w części zalesione kosodrzewiną, ale w części z zachowanymi płatami wydmowej roślinności napiaskowej. Obszar leży w granicach Centralnego Poligonu Sił Powietrznych (Poligon Wicko Morskie), intensywnie użytkowanego do ćwiczeń wojskowych. W związku z tym, że teren jest czynnym poligonem, nie doszło dotychczas do umocnienia i przekształcenia wydm nadmorskich, a także do masowej presji turystycznej oraz degradacji borów bażynowych.

 Strefy ochrony gatunkowej - w gminie Postomino istnieją dwie strefy ochronne dla zwierząt. Są to stanowiska bielika w Nadleśnictwie Sławno o łącznej powierzchni 119,17 ha.

127 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 128 z 218

Obiekty przewidziane w przyszłości do ochrony zasobów przyrodniczych

Przeprowadzona w 2002 r. inwentaryzacja walorów przyrodniczych gminy Postomino wykazała potrzebę powołania wielu nowych form ochrony. Wszystkie zaproponowane do ochrony obiekty wymagają jednak opracowania szczegółowej dokumentacji według wymogów prawnych, a następnie zatwierdzenia przez odpowiedni organ (Wojewodę lub Radę Gminy). W większości przypadków są to siedliska naturalnych zbiorowisk roślinnych, cennych w skali regionalnej (Pomorza, Polski, Europy), stanowiące ostoje przedstawicieli rzadkiej, zagrożonej i ginącej flory oraz fauny. Zachowanie tych obszarów w obecnym stanie lub wspomaganie zachodzących w ich obrębie procesów regeneracyjnych, wymaga ochrony konserwatorskiej. Obszary i obiekty na terenie gminy zasługujące na prawną ochronę i powołanie na podstawie ustawy o ochronie przyrody podzielić można na następujące grupy:  użytki ekologiczne - propozycja powołania 14 nowych obiektów odpowiadających ustawowej definicji użytku ekologicznego i wymagających ochrony, ze względu na potrzeby ochrony różnorodności biologicznej i sprawnego funkcjonowania systemów ekologicznych,  zespoły przyrodniczo-krajobrazowe – propozycja powołania 3 obiektów,  pomniki przyrody - propozycja objęcia ochroną 16 obiektów - w tym drzewa pojedyncze 10 okazów i 1 grupa drzew, 2 aleje drzew oraz 3 głazy narzutowe.

2.7.3. Zasoby naturalne Kopaliny naturalne

Na terenie gminy znajdują się udokumentowane złoża surowców ceramicznych: „Pieńkowo I” i „Zwycięstwo” (Pieńkowo II) - iły i mułki zastoiskowe – surowiec do produkcji cegły. Szacuje się, że pozostałe zasoby wynoszą 1.800 tyś.m3. Występują również zasoby torfu na torfowisku „Złakowskie Błota”, które wstępnie rozpoznano na początku lat 50-tych. Część torfowiska mieści się na Obszarze Krajobrazu Chronionego oraz na terenach o funkcjach specjalnych, dyskwalifikując częściowo ten obszar do eksploatacji. Złoża piasku i żwiru – Karsino Masłowice, Złakowo, Górsko, Marszewo – eksploatacja na potrzeby lokalne. Natomiast eksploatacja złóż żwiru w Bylicy i Wszedzieniu została zakończona14.

14 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Postomino do roku 2020.

128 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 129 z 218

2.8. WIELKOŚĆ I STRUKTURA BUDŻETU GMINY POSTOMINO

2.8.1. Polityka finansowa gminy Postomino

Finanse gminy są integralną częścią publicznego systemu finansowego, obejmującego procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz z ich rozdysponowaniem. Gospodarka finansowa gminy Postomino oparta jest na corocznie opracowywanym i uchwalanym przez Radę Gminy budżecie, zawierającym zestawienie prognozowanych dochodów, planowanych wydatków oraz przychodów i rozchodów. Przygotowanie i opracowanie budżetu odbywa się zgodnie z określonymi przepisami gminnymi - przede wszystkim z uchwałami Rady Gminy w sprawie uchwalenia budżetu gminy. Ogólny obraz kształtowania się poszczególnych kategorii finansowych gminy Postomino przedstawia poniższa tabela.

Tabela 44. Kształtowanie się wyników finansowych gminu Postomino w latach 2012-2015

13/12 14/13 15/14 Rok 2012 2013 2014 2015 (%) (%) (%)

Dochody ogółem 30.292.792,26 116.51 35.293.171,32 110,93 39.150.145,92 111,57 43.679.340,23

Dochody 2.797.264,45 - 6.527.104,37 - 3.634.671,89 - 7.802.954,22 majątkowe Dochody bieżące 27.495.527,81 - 28.766.066,95 - 35.515.474,03 - 35.876.386,01

Wydatki ogółem 28.157.975,84 121,61 34.243.072,92 121,44 41.584.710,16 95,65 39.776.247,18

Wydatki 5.044.462,89 - 9.919.163,93 - 15.509.552,04 - 12.750.121,70 majątkowe Wydatki bieżące 23.113.512,95 - 24.323.908,99 - 26.075.158,12 - 27.026.125,48 - Wynik finansowy 2.134.816,42 1.050.098.40 3.903.093,05 - - 2.434.564.24 - Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań wójta gminy Postomino za lata 2012 – 2015.

Wynik różnicy między dochodami ogółem budżetu JST a wydatkami ogółem JST stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu (gdy różnica jest wartością dodatnią) lub deficyt budżetu (gdy różnica jest wartością ujemną). Z kolei wynik różnicy między dochodami bieżącymi budżetu i wydatkami bieżącymi jest tzw. wynikiem operacyjnym. Wynik ten może przyjąć wartość dodatnią lub ujemną. W przypadku gdy wynik ten ma wartość dodatnią, wówczas mówimy o nadwyżce operacyjnej. Pożądana nadwyżka operacyjna, jest bardzo ważnym aspektem wieloletniego planowania finansowego, bowiem jest to istotny element średniej przy obliczaniu indywidualnego dla gminy i dopuszczalnego (ewentualnego) progu zadłużenia, czyli determinuje potrzeby pożyczkowe gminy.

129 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 130 z 218

Wykres 18. Dochody i wydatki budżetu gminy Postomino w latach 2011-2015

Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań wójta gminy Postomino za lata 2012-2015. Szczególne znaczenie dla pełnej oceny sytuacji finansowej samorządu pod kątem potencjalnych możliwości inwestycyjnych ma analiza porównawcza wydatków majątkowych do wydatków ogółem. Porównania takie zawiera poniższa tabela:

Tabela 45. Struktura wydatków w latach 2011-2015

2011 2012 2013 2014 2015 Wydatki ogółem 30 286 005,24 28 157 975,84 34 243 072,92 41 584 710,16 39 776 247,18 Wydatki 8 201 612,51 5 044 462,89 9 919 163,93 15 509 552,04 12 750 121,70 majątkowe Udział w. majątkowych w wydatkach 27,1 17,9 29,0 37,3 32,1 ogółem (%) Wydatki bieżące 22 084 392,73 23 113 512,95 24 323 908,99 26 075 158,12 27 026 125,48 Dochody 27 850 364,14 30 292 792,26 35 293 171,32 39 150 145,92 43 679 340,23 Udział wydatków bieżących w 79,30 76,30 68,92 66,60 61,87 dochodach (%) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

130 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 131 z 218

Analizując dochody gminy na przestrzeni lat 2011 – 2015 można zauważyć ich znaczny wzrost – o blisko 8% w roku 2012 w porównaniu do 2011 oraz o ok. 15% w każdym roku poczynając od 2013, co sumarycznie stanowi ok. 57%. W 2014 roku odnotowano największą intensyfikację zrealizowanych przedsięwzięć inwestycyjnych (na poziomie 37,3% całkowitych wydatków), co skutkowało wystąpieniem deficytu budżetowego, stanowiącego blisko 6% całkowitych dochodów w danym roku. Charakter inwestycji współfinansowanych z funduszy UE i fakt konieczności zabezpieczenia części kosztów ze środków własnych tłumaczy znaczny wzrost wydatków inwestycyjnych w omawianym roku oraz powstanie deficytu budżetowego. Analizując wydatki ogółem można zauważyć ich spadek o ok. 7% w roku 2012 w porównaniu do 2011, oraz wzrost o ok. 22% rocznie w roku 2013 i 2014, po czym ponowny spadek o blisko 5%. W podobny sposób kształtowały się wydatki i dochody w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy. W 2014 wydatki na osobę w gminie wyniosły 5 854 zł, a dochody 5 512 zł i były odpowiednio o ok. 1 440 zł (wydatki) i 1 490 zł (dochody) wyższe niż w powiecie sławieńskim, co przedstawia poniższa tabela:

Tabela 46. Dochody i wydatki ogólne budżetu gminy Postomino na 1 mieszkańca w latach 2011-2014 na tle powiatu sławieńskiego

powiat gmina Postomino sławieński

Wyszczególnienie 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014 31.12.2014

Dochody ogółem budżetu 3 928,53 4 288,33 5 002,58 5 511,78 4 021,02 gminy na 1 mieszkańca w zł

Wydatki ogółem budżetu 4 272,25 3 986,12 4 853,73 5 854,53 4 415,68 gminy na 1 mieszkańca w zł

Źródło: Opracowano na podstawie danych GUS

131 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 132 z 218

Wykres 19. Dochody i wydatki ogólne budżetu gminy Postomino na 1 mieszkańca w latach 2011-2014

Źródło: Opracowano na podstawie danych GUS.

Na dochody gminy składają się dochody własne, subwencje ogólne oraz dotacje celowe z budżetu państwa. Stopień realizacji zadań własnych zależy w dużej mierze od dochodów gminy oraz jej możliwości inwestycyjnych. Dochody własne gminy Postomino od lat kształtują się podobnym poziomie w stosunku do całego budżetu, poza 2013 r. gdzie stanowiły poniżej 50% dochodów ogółem. Decyduje w tym względzie udział gminy w podatku dochodowym, a ten zależny jest od stanu gospodarki w skali mikro i trendów ogólnoświatowych.

Tabela 47. Dochody własne gminy jako procent dochodu gminy ogółem w latach 2012-2015

Rok 2012 2013 2014 2015

Procent (%) 53 47 58 54 Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań wójta gminy Postomino wykonania budżetów za lata 2011-2014.

2.8.2. Struktura dochodów gminy Postomino

Dla potrzeb dokonania analizy zmian zachodzących w strukturze dochodów należy porównać kształtowanie się dochodów w rozbiciu na działy klasyfikacji budżetowej, w poszczególnych latach badanego okresu. Porównanie takie przedstawia poniższa tabela:

132 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 133 z 218

Tabela 48. Struktura dochodów gminy Postomino w latach 2012-2015 oraz udział w % do dochodów ogółem

Razem Udział Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2015 2012-2015 w %

Dochody ogółem 30 292 792,26 35 293 171,32 39 150 145,92 43 679 340,23 148 415 449,73 100,00

Rolnictwo i łowiectwo 557 144,66 1 260 893,57 842 450,66 2 165 381,10 4 825 869,99 3,25 Leśnictwo 9 572,59 10 961,54 10 630,83 11 267,88 42 432,84 0,03 Transport i łączność 596 168,10 4 047 885,94 1 753 514,93 2 901 976,00 9 299 544,97 6,27 Turystyka 13 048,79 939 985,34 349 481,00 365 291,85 1 667 806,98 1,12 Gospodarka 1 618 584,41 1 551 078,44 1 719 281,57 2 340 595,84 7 229 540,26 4,87 mieszkaniowa Działalność usługowa 1 376,00 40 130,97 34 845,11 28 510,33 104 862,41 0,07 Administracja 231 241,94 186 308,69 164 341,44 492 990,47 1 074 882,54 0,72 publiczna Urzędy naczelnych organów władzy pań. 1 181,00 3 233,00 43 247,00 49 411,00 97 072,00 0,07 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona 203 490,89 17 899,50 60 338,51 1 679 141,88 1 960 870,78 1,32 przeciwpożarowa Dochody od osób prawnych i innych 13 330 351,75 15 168 554,06 21 254 123,98 20 856 729,45 70 609 759,24 47,58 Różne rozliczenia 7 359 022,00 7 800 266,00 8 154 477,00 8 040 857,00 31 354 622,00 21,13 Oświata i wychowanie 655 440,84 273 479,74 380 430,92 340 182,34 1 649 533,84 1,11 Pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki 3 337 077,63 3 275 579,88 3 624 033,53 2 928 850,14 13 165 541,18 8,87 społ.

Edukacyjna opieka wychowawcza 103 234,90 108 734,00 109 105,60 99 071,26 420 145,76 0,28 Gospodarka komunalna i ochrona 1 820 193,27 100 217,51 134 845,28 1 019 221,47 3 074 477,53 2,07 środowiska Kultura i ochrona Dziedzictwa 343 163,49 141 283,61 501 838,56 274 255,45 1 260 541,11 0,85 narodowego Kultura fizyczna 112 500,00 366 679,53 13 160,00 85 606,77 577 946,30 0,39 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

Zamieszczona powyżej struktura % dochodów uwzględnia okresowe wpływy do budżetu gminy, wynikające z dotacji UE. Z powyższego zestawienia wynika, że zdecydowany wpływ na kształtowanie się wielkości dochodów w poszczególnych latach miały takie zjawiska finansowe, jak: 1) uzyskiwane kwoty dochodów w dziale „dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem” – 70 609 759,24 zł i udział 47,58% w dochodach ogółem,

133 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 134 z 218

2) uzyskiwane subwencje w dziale „różne rozliczenia”– łącznie w badanym okresie dochody te wyniosły 31 354 622,00 zł i stanowiły udział 21,13% w dochodach ogółem, 3) uzyskiwane dochody w dziale „pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej” - 13 165 541,18 zł i 8,87% w dochodach ogółem, 4) uzyskiwane dochody w dziale „Transport i łączność” – 9 299 544,97 zł i 6,27% w dochodach ogółem. Pozostałe dochody stanowiły uśrednioną wartość 16,15%, w tym 4,87% w dziale „Gospodarka mieszkaniowa”, 3,25% w dziale „Rolnictwo i łowiectwo” oraz 2,07% w dziale „Gospodarka komunalna i ochrona środowiska”. W pozostałych działach wykonanie dochodów nie przekroczyło 2%, nie było więc znaczące dla gminy. Porównanie danych dotyczących wielkości dochodów, jak i ich struktury, obrazuje, że kształtowanie się tych parametrów w latach 2012 – 2015, pod kątem możliwości inwestycyjnych samorządu, jest korzystne. Ze szczegółowego badania wahań zachodzących w realizacji poszczególnych dochodów wynika bowiem, że jednym ze znacznych źródeł dochodów są dochody własne, takie jak wpływy z tytułu opłat, podatku od nieruchomości i udziały w podatku PIT i CIT.

Poniższy wykres przedstawia udział procentowy poszczególnych działów klasyfikacji budżetowej po stronie dochodów:

Wykres 20. Struktura dochodów z wyszczególnionych działów ogółem (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Postomino.

134 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 135 z 218

2.8.3. Struktura wydatków gminy Postomino

Poniższa tabela przedstawia kształtowanie się wydatków gminy Postomino w rozbiciu na działy klasyfikacji budżetowej.

Tabela 49. Struktura wydatków gminy Postomino w latach 2012-2015 oraz udział w % do dochodów ogółem

Razem Udział Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2015 2012-2015 w %

Wydatki ogółem 28 157 975,84 34 243 072,92 41 584 710,16 39 776 247,18 143 762 006,10 100,00

Rolnictwo i łowiectwo 1 732 336,54 798 357,41 3 983 205,03 700 524,56 7 214 423,54 5,02 Wytwarzanie i zaopatrywanie w 2 513,88 124 230,38 855,85 432,76 128 032,87 0,09 energię elektryczną, gaz i wodę Transport i łączność 1 729 066,46 7 606 635,94 7 114 617,06 9 334 790,63 25 785 110,09 17,94

Turystyka 725 493,67 1 193 204,43 1 346 106,46 331 231,43 3 596 035,99 2,50 Gospodarka 118 290,50 171 024,62 1 121 145,49 2 039 071,04 3 449 531,65 2,40 mieszkaniowa Działalność usługowa 255 079,93 298 732,22 299 271,92 232 331,82 1 085 415,89 0,76 Administracja 3 511 472,95 3 660 670,63 4 200 109,34 3 944 107,61 15 316 360,53 10,65 publiczna Urzędy naczelnych 1 181,00 3 233,00 43 247,00 49 411,00 97 072,00 0,07 organów władzy pań. Bezpieczeństwo publiczne i ochrona 675 588,23 666 705,54 1 244 816,17 2 522 503,16 5 109 613,10 3,55 przeciwpożarowa Obsługa długu publicznego 667 546,95 486 872,79 462 258,76 334 017,20 1 950 695,70 1,36 Oświata i wychowanie 11 034 330,87 10 275 515,35 10 360 623,02 11 202 545,11 42 873 014,35 29,82 Ochrona zdrowia 223 096,50 259 157,50 266 651,61 250 025,39 998 931,00 0,69 Pomoc społeczna i pozostałe zadania 3 894 349,35 3 880 137,49 4 243 643,14 3 763 906,59 15 782 036,57 10,98 w zakresie polityki społ. Edukacyjna opieka 171 835,51 129 873,00 131 861,60 168 851,26 602 421,37 0,42 wychowawcza Gospodarka komunalna i ochrona 1 023 337,91 1 517 966,81 2 545 642,62 2 725 637,77 7 812 585,11 5,43 środowiska Kultura i ochrona dziedzictwa 1 672 170,35 2 318 272,52 3 536 285,40 1 639 387,57 9 166 115,84 6,38 narodowego Kultura fizyczna 720 285,24 852 483,29 684 369,69 537 472,28 2 794 610,50 1,94 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzedu Gminy Postomino.

135 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 136 z 218

Powyższa tabela uwzględnia okresowe wzrosty wydatków w poszczególnych działach, wynikające z otrzymanych dotacji z środków UE. Z danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że najwięcej samorząd wydaje na oświatę i wychowanie – na przestrzeni 2012-2015 r. sumarycznie 47 475 435,72 zł (łącznie z edukacyjną opieką wychowawczą), co stanowi 30,24% ogółu wydatków. Kolejnym sferami działalności, na które jednostka przeznacza duże środki finansowe są: 1. transport i łączność - 25 785 110,09 zł (17,94%), 2. pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki społ. - 15 782 036,57 zł (10,98%), 3. administracja publiczna - 15 316 360,53 zł (10,65%), 4. kultura i ochrona dziedzictwa narodowego - 9 166 115,84 zł (6,38%), 5. gospodarka komunalna i ochrona środowiska -7 812 585,11 zł (5,43%), 6. rolnictwo i łowiectwo - 7 214 423,54 zł (5,02%), 7. bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa - 5 109 613,10 zł (3,55%), Analizując to zjawisko należy stwierdzić, że głównie finansowane są przez samorząd zadania o charakterze obowiązkowym (oświata, pomoc społeczna). Ponadto zauważalny jest bardzo wysoki poziom wydatków majątkowych w działach „transport i łączność” oraz „administracja publiczna” – stanowiąc w każdej pozycji po ponad 10% ogółu wydatków. W ostatnim roku analizowanego okresu zauważalny jest znaczny wzrost wydatków w dziale „transport i łączność”, oraz spadek w działach „rolnictwo i łowiectwo” oraz „kultura i ochrona dziedzictwa narodowego”. Udziały wydatków klasyfikowanych w innych działach są mniejsze - nie przekraczają 3% ogółu wydatków.

2.8.4. Działalność inwestycyjna

Przez władze samorządowe gminy Postomino prowadzona jest aktywna polityka inwestycyjna. Systematycznie zwiększana jest pula wydatków na inwestycje w ramach lokalnego budżetu, co sprawia, że możliwa jest realizacja przedsięwzięć odpowiadających na lokalne potrzeby mieszkańców i pozytywnie podnoszących poziom atrakcyjności gminy w oczach inwestorów. Realizacja konkretnych zadań inwestycyjnych przez gminę Postomino odbywa się na podstawie określenia ważności projektów przy uwzględnieniu możliwości ich finansowania. Ważność inwestycji jest wymuszana przez oczekiwania społeczne, postęp cywilizacyjny, dekapitalizację i zużywanie się istniejącej infrastruktury, konieczność poprawy bezpieczeństwa, zmieniające się uwarunkowania prawne, wizję i strategię rozwoju oraz rolniczo - turystyczny charakter położenia gminy. W ostatnich latach największe nakłady przeznaczane były na sfery związane z poprawą infrastruktury technicznej gminy. W strukturze wydatków gminy Postomino środki finansowe

136 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 137 z 218

przeznaczone na wydatki majątkowe inwestycyjne w ogólnej kwocie wydatków w kolejnych latach przejawiały tendencję zróżnicowaną i odpowiadały potrzebom określonym na dany rok budżetowy. Poniżej przedstawiono ważniejsze przedsięwzięcia zrealizowane na terenie gminy w latach 2012 -2015.

Tabela 50. Ważniejsze inwestycje zrealizowane na terenie gminy Postomino w latach 2012-2015

Rok 2012

1. Budowa ścieżki rowerowej wzdłuż jeziora Wicko na odcinku Jezierzany – 379 080,00 zł Łącko (od km 1+670 do km 2+599) 2. Remont sali wiejskiej w Pieszczu 259 266,00 zł 3. Remont sali wiejskiej w Karsinie 319 481,40 zł 4. Budowa boiska wielofunkcyjnego w Korlinie 227 350,74 zł 5. Remont dachu sali gimnastycznej przy Zespole Szkół w Pieszczu 32 405,00 zł 6. Remont drogi gminnej w m. Wszedzieo 30 040,00 zł 7. Remont kotłowni przy Zespole Szkół w m. Pieszcz 30 750,00 zł 8. Remont dachu budynku remizy OSP w m. Postomino 30 772,00 zł 9. Remont drogi gminnej w m. MAZÓW 206 511,00 zł 10. Dostawa i montaż wiat przystankowych w m. Kanin, Pałowo, Nosalin 11 653,50 zł 11. Rozbudowa gimnazjum Zespołu Szkół w Postominie 1 786 374,00 zł 12. Budowa sieci wodociągowej Staniewice – Tyn – Pieokówko 1 051 810,00 zł 13. Adaptacja pomieszczeo socjalnych dla przedszkola przy Zespole Szkół w 46 100,00 zł m. Postomino

Razem: 4 380 821,64 zł

Rok 2013

1. Budowa ścieżki rowerowej wzdłuż Jeziora Wicko w miejscowości 295 826,80 zł Jezierzany (od km 0+000 do km 1+670) 2. Przebudowa ul. Małej wraz z utwardzeniem i zagospodarowaniem terenu 1 096 255,00 zł między ul. Szkolną, ul. Małą a ul. Bałtycką w miejscowości Jarosławiec 3. Budowa świetlicy wiejskiej w Marszewie wraz z remizą OSP 613 023,00 zł 4. Budowa przystani wodnej (kajakowej) z zagospodarowaniem terenu w 110 745,00 zł Pieokówku 5. Budowa placu zabaw przy szkole podstawowej w Staniewicach 11 193,00 zł 6. Przebudowa drogi dojazdowej do cmentarza w m. Chudaczewo 9 000,00 zł 7. Przebudowa drogi gminnej wraz z dojazdami betonu asfaltowego 461 724,00 zł w m. Marszewo 8. Modernizacja stacji uzdatniania wody przy ul. Bałtyckiej w m. Jarosławiec 1 250 000,00 zł 9. Rozbudowa remizy OSP wraz z sanitariatami w m. Łącko 69 145,00 zł 10. Budowa ul. Letniskowej z odwodnieniem i ul. Łąkowej wraz 2 420 840,00 zł z oświetleniem w m. Jarosławiec 11. Przebudowa drogi gminnej w Pieokowie 95 859,00 zł 12. Utwardzenie terenu przy Sali Wiejskiej w m. Pałówko 50 706,00 zł

137 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 138 z 218

13. Odwodnienie drogi wraz z wykonaniem przepustów z profilowaniem 16 179,00 zł poboczy w m. Chudaczewo 14. Budowa wiaty rekreacyjnej z elementami małej architektury 82 071,00 zł w m. Postomino (teren dożynkowy) 15. Remont przystanku autobusowego w m. Łącko 4 182,00 zł 16. Remont dachu budynku Centrum Aktywności Społecznej w Postominie 6 000,00 zł 17. Budowa przydomowej indywidualnej oczyszczalni ścieków 20 516,00 zł w Chudaczewku

Razem: 6 613 264,80 zł

Rok 2014

1. Wykonanie dojazdów do nieruchomości przy ścieżce rowerowej w m. 21 389,00 zł Jezierzany 2. Wykonanie dojazdów do nieruchomości w m. Chudaczewo 100 192,23 zł 3. Modernizacja stacji uzdatniania wody przy ul. Bałtyckiej wraz z ujęciami w 2 086 768,00 zł m. Jarosławiec 4. Budowa sieci wodociągowej z przyłączami w m. Pieszcz 332 998,00 zł 5. Budowa świetlicy wiejskiej w miejscowości Wszedzieo 852 482,00 zł 6. Zagospodarowanie turystyczne (obiekty małej architektury) w miejscowościach: Królewo 42 816,00 zł Łącko 17 687,00 zł Marszewo 25 288,0 zł Złakowo 30 922,20 zł 7. Remont zejścia na plażę w Jarosławcu (przy Mikołajku) 61 313,00 zł 8. Budowa przystani kajakowej w m. Staniewice 227 919,00 zł 9. Budowa pomostu widokowego nr 2 z groblą w m. Jezierzany 281 670,00 zł 10. Remont garażu w remizie OSP w m. Łącko 56 000,00 zł 11. Budowa oświetlenia ścieżki rowerowej w Jezierzanach 143 521,00 zł 12. Remont drewnianych pomostów widokowych w m.: Marszewo, Łącko i 8 428,93 zł Królewo 13. Przebudowa drogi gminnej Pieokówko - Pieokowo dł. 540 mb 79 778,72 zł 14. Budowa sali wielofunkcyjnej w Postominie 1 553 500,00 zł 15. Budowa chodnika w m. Królewo 399 207,00 zł 16. Przebudowa drogi gminnej w m. Łącko dł. 759 mb 850 000,00 zł 17. Remont dachu wraz z wentylacją w Społecznej Szkole w Korlinie 85 423,00 zł 18. Remont dachu wraz z elewacją i wymianą komina budynku Urzędu Gminy 427 952,00 zł w Postominie 19. Budowa wiaty rekreacyjnej w m Pieokowo 120 277,60 zł 20. Zagospodarowanie terenu pod rekreację przy Zespole Szkół 351 579,10zł w m. Postomino oraz terenów dożynkowych wraz z oświetleniem 21. Przebudowa drogi powiatowej Staniewice – Tyo z chodnikiem 2 459 974,00 zł i bezkolizyjnym skrzyżowaniem (rondem) w Tyniu (25% inwestycji) 22. Budowa sieci wodociągowej - II etap w m. Pieokówko wraz z przyłączami 270 783,90 zł w m. Tyn 23. Budowa lamp solarnych w ilości 59 szt. 412 070,00 zł 24. Remont remizy OSP w Karsinie 207 843,50 zł

138 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 139 z 218

25. Remont remizy Osp w Postominie 53 634,00 zł 26. Budowa i przebudowa dróg gminnych w Rusinowie 3 007 912,00 zł 27. Wykonanie placu zabaw z nawierzchnią poliuretanową w Jarosławcu 145 045,00 zł 28. Modernizacja głównej przepompowni ścieków w Jarosławcu 409 000,00 zł 29. Budowa ronda w Postominie udział Gminy Postomino 360 000,00 zł

Razem: 15 091 934,68 zł

Rok 2015

1. Przebudowa drogi powiatowej na odcinku Tyo-Pieszcz-Pałowo; 4 000 000,00 zł 2. Budowa chodnika w miejscowości Nacmierz; 257 557,00 zł 3. Przebudowa przyłącza kablowego oświetlenia przy ul. Łąkowej w 11 000,00 zł Jarosławcu 4. Wykonanie placu zabaw z nawierzchnią poliuretanową przy Zespole Szkół 217 298,00 zł w Postominie; 5. Montaż hybrydowych lamp ulicznych – 16 szt. w 7 miejscowościach; 177 830,00 zł 6. Przebudowa ulic: Kąpielowa, Rybacka, Słoneczna i Letniskowa w 5 779 169,00 zł miejscowości Jezierzany oraz drogi w miejscowości Łącko, drogi na cmentarz komunalny i drogi ze ścieżką rowerową na odcinku Łącko - Korlino (w ramach tzw. schetynówki ); 7. Przebudowa drogi osiedlowej w Pieokowie, 367 330,00 zł 8. Przebudowa drogi gminnej Bazyliszka i Żytniej w Rusinowie; 170 165,00 zł 9. Budowa odcinka ciągu pieszego w miejscowości Staniewice; 139 690,00 zł 10. Remont dachu Sali gimnastycznej w Pieszczu; 32 015,00 zł 11. Zagospodarowanie terenu pod rekreację w Dzierżęcinie; 56 150,00 zł 12. Dostawa i montaż wiat przystankowych w Roninie, Chudaczewie, 60 000,00 zł Masłowicach, Kaninie; 13. Budowa przydomowej indywidualnej oczyszczalni w Chudaczewku; 12 220, zł 14. Odwodnienie cmentarza komunalnego w Pieokowie; 25 830,00 zł 15. Wykonanie zbiornika bezodpływowego w Wszedzieniu; 9 840,00 zł 16. Budowa wiaty rekreacyjnej w Pałówku; 31 180,00 zł 17. Remont budynków komunalnych i lokali w Nosalinie, Pieokówku i 118 515,00 zł Pieokowie

Razem: 11 465 789,00 zł

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Postominie.

Realizacja dużej liczby zadań inwestycyjnych nie byłaby możliwa bez wsparcia ze środków pozabudżetowych. Gmina Postomino skutecznie wykorzystuje środki ze źródeł krajowych, jak i wspólnotowych w ramach perspektywy budżetowej 2007-2013 oraz 2014-2020. Pozwala to na realizację przedsięwzięć bardziej złożonych i kosztownych, których realizacja wpłynie na jakość życia mieszkańców i atrakcyjność gminy przez najbliższe dekady. Szczególne znaczenie mają tu inwestycje w infrastrukturę wspierającą rozwój gospodarczy oraz infrastrukturę zapewniającą usługi dla ludności. Najważniejsze projekty współfinansowane ze środków zewnętrznych przedstawiono w tabeli poniżej:

139 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 140 z 218

Tabela 51. Realizacja projektów współfinansowanych ze środków zewnętrznych w gminie Postomino w latach 2011-2014

Całkowity Nazwa projektu, Lp. Program koszt Źródła finansowania termin zakończenia realizacji projektu

1 Poprawa standardu i jakości Regionalny Program 2 337 708,75 Budżet 1 168 854,38 lokalnej sieci drogowej poprzez Operacyjny Gminy przebudowę i modernizację Województwa publicznej drogi gminnej Zachodniopomorskiego Dotacja UE 1 168 854,37 Pałowo – Nosalin w gminie Postomino

2011

2 Rozbudowa gimnazjum w Regionalny Program 2 234 729,67 Budżet 1 117 764,59 Postominie wraz z zakupem Operacyjny Gminy wyposażenia Województwa Zachodniopomorskiego Dotacja UE 1 116 965,08 2013

3 Usprawnienie systemu Regionalny Program 724 146,79 Budżet 181 036,70 gospodarki odpadami na Operacyjny Gminy terenie Gminy Postomino Województwa poprzez zakup pojazdu do Zachodniopomorskiego transportu wyselekcjonowanych odpadów Dotacja UE 543 110,09 oraz pojemników do ich zbiórki

2011

4 Regionalna Platforma Cyfrowa Regionalny Program 3 206 790,63 Budżet 831 366,61 Dorzecza Wieprzy i Grabowej Operacyjny Gminy II- Infrastruktura Województwa Szerokopasmowej Sieci Zachodniopomorskiego Dotacja UE 2 375 424,02 Teleinformatycznej

2014

5 Zakup samochodu ratowniczo- Regionalny Program 702 270,00 Budżet 202 270,00 gaśniczego dla jednostki OSP Operacyjny Gminy Chudaczewo Województwa Zachodniopomorskiego Dotacja UE 500 000,00

6 Modernizacja budynku remizy Regionalny Program 955 128,07 Budżet 455 128,07 OSP w Karsinie wraz z Operacyjny Gminy zakupem wyposażenia Województwa Zachodniopomorskiego Dotacja UE 500 000,00

7 Wykonanie placu zabaw w Program Rozwoju 64 204,77 Budżet 39 205,77 Jarosławcu Obszarów Wiejskich na Gminy

140 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 141 z 218

2011 lata 2007-2013 Dotacja UE 24 999,00

OŚ 4 LEADER

Całkowity Nazwa projektu, Lp. Program koszt Źródła finansowania termin zakończenia realizacji projektu

8 Zachowanie lokalnego Program Rozwoju 23 567,70 Budżet 10 155,19 dziedzictwa kulturowego Obszarów Wiejskich na Gminy poprzez remont świetlicy lata 2007-2013 wiejskiej w Masłowicach wraz z OŚ 4 LEADER zakupem wyposażenia Dotacja UE 13 412,51 2011 9 Zachowanie lokalnego Program Rozwoju 28 011,71 Budżet 12 070,09 dziedzictwa kulturowego Obszarów Wiejskich na Gminy poprzez remont świetlicy lata 2007-2013 wiejskiej w Pałówku wraz Dotacja UE 15 941,62 z zakupem wyposażenia OŚ 4 LEADER 2011 10 Budowa ścieżki rowerowej Program Rozwoju 381 480,08 Budżet 148 534,08 wzdłuż jeziora Wicko na Obszarów Wiejskich na Gminy odcinku Jezierzany – Łącko lata 2007-2013 Dotacja UE 232 946,00 2012 OŚ 4 LEADER

11 Budowa przystani wodnej wraz Program Rozwoju 118 935,27 Budżet 46 201,27 z zagospodarowaniem terenu Obszarów Wiejskich na Gminy w miejscowości Pieńkówko lata 2007-2013 Dotacja UE 72 734,00 2013 OŚ 4 LEADER

12 Zakup wyposażenia dla Program Rozwoju 15 408,00 Budżet 7 023,00 Młodzieżowej Orkiestry Dętej Obszarów Wiejskich na Gminy w Postominie lata 2007-2013 Dotacja UE 8 385,00 2012 OŚ 4 LEADER

13 Budowa przystani wodnej wraz Program Rozwoju 235 309,10 Budżet 99 133,10 z zagospodarowaniem terenu w Obszarów Wiejskich na Gminy miejscowości Staniewice lata 2007-2013 Dotacja UE 136 176,00 2014 OŚ 4 LEADER

14 Budowa wiaty rekreacyjnej w Program Rozwoju 84 051,84 Budżet 59 052,84 miejscowości Postomino Obszarów Wiejskich na Gminy lata 2007-2013 2013 Dotacja UE 24 999,00 OŚ 4 LEADER

141 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 142 z 218

Całkowity Nazwa projektu, Lp. Program koszt Źródła finansowania termin zakończenia realizacji projektu

15 Podniesienie atrakcyjności Program Rozwoju 42 816,30 Budżet 17 817,30 turystycznej miejscowości Obszarów Wiejskich na Gminy Królewo poprzez wykonanie lata 2007-2013 infrastruktury rekreacyjnej OŚ 4 LEADER Dotacja UE 24 999,00 2014

16 Zagospodarowanie turystyczne Program Rozwoju 25 288,80 Budżet 8 840,80 Jeziora Marszewo Obszarów Wiejskich na Gminy lata 2007-2013 2014 Dotacja UE 16 448,00 OŚ 4 LEADER

17 Budowa małej infrastruktury Program Rozwoju 17 687,40 Budżet 6 183,40 turystycznej w miejscowości Obszarów Wiejskich na Gminy Łącko lata 2007-2013 Dotacja UE 11 504,00 2014 OŚ 4 LEADER

18 Rozwój infrastruktury Program Rozwoju 30 922,20 Budżet 10 810,20 turystycznej na trasie Obszarów Wiejskich na Gminy Międzynarodowego Szlaku lata 2007-2013 Rowerowego R-10 w miejscowości Złakowo OŚ 4 LEADER Dotacja UE 20 112,00

2014

19 Budowa obiektów małej Program Rozwoju 340 810,06 Budżet 180 810,06 architektury Obszarów Wiejskich na Gminy w miejscowości Postomino lata 2007-2013 Dotacja UE 160 000,00 OŚ 4 LEADER

20 Wydanie albumu promującego Program Rozwoju 22 674,50 Budżet 5 322,50 lokalne dziedzictwo kulturowe, Obszarów Wiejskich na Gminy historyczne i przyrodnicze lata 2007-2013 Gminy Postomino Dotacja UE 17 352,00 OŚ 4 LEADER

21 Budowa sieci kanalizacji Program Rozwoju 2 712 656,94 Budżet 1 104 575,94 sanitarnej Obszarów Wiejskich na Gminy z przyłączami na terenie lata 2007-2013 istniejącej zabudowy w Dotacja UE 1 608 081,00 miejscowości Łącko oraz Działanie „Podstawowe przebudowa usługi dla gospodarki i i modernizacja stacji ludności wiejskiej” uzdatniania wody w

miejscowości Postomino

142 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 143 z 218

2011

Całkowity Nazwa projektu, Lp. Program koszt Źródła finansowania termin zakończenia realizacji projektu

22 Budowa sieci wodociągowej Program Rozwoju 1 045 746,00 Budżet 469 099,00 Staniewice-Tyn- Pieńkówko Obszarów Wiejskich na Gminy lata 2007-2013 2012 Działanie „Podstawowe Dotacja UE 576 647,00 usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”

23 Montaż solarnych lamp Program Rozwoju 158 906,42 Budżet 63 866,42 ulicznych w miejscowości Obszarów Wiejskich na Gminy Pieńkówko w Gminie lata 2007-2013 Postomino Dotacja UE 95 040,00 2011 Działanie „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”

24 Budowa sieci wodociągowej w Program Rozwoju 336 675,60 Budżet 157 083,60 miejscowości Pieszcz Obszarów Wiejskich na Gminy lata 2007-2013 2014 Działanie „Podstawowe Dotacja UE 179 592,00 usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”

25 Montaż oświetlenia solarnego Program Rozwoju 415 070,91 Budżet 161 978,91 drogowego i parkowego na Obszarów Wiejskich na Gminy terenie gminy Postomino lata 2007-2013

2014 Działanie „Podstawowe Dotacja UE 253 092,00 usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”

26 Przebudowa ujęcia oraz stacji Program Rozwoju 2 172 971,75 Budżet 1 046 443,75 uzdatniania wody w Obszarów Wiejskich na Gminy miejscowości Jarosławiec lata 2007-2013

2014 Działanie „Podstawowe usługi dla gospodarki i Dotacja UE 1 126 528,00 ludności wiejskiej”

27 Budowa sieci wodociągowej Program Rozwoju 644 817,28 Budżet 264 318,28 wraz z przyłączami w Obszarów Wiejskich na Gminy miejscowości Pieńkówko i lata 2007-2013 Postomino oraz modernizacja Działanie „Podstawowe

143 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 144 z 218

przepompowni ścieków usługi dla gospodarki i Dotacja UE 380 499,00 sanitarnych w miejscowości ludności wiejskiej” Jarosławiec

Całkowity Nazwa projektu, Lp. Program koszt Źródła finansowania termin zakończenia realizacji projektu

28 Budowa świetlicy wiejskiej w Program Rozwoju 678 573,48 Budżet 473 621,48 Marszewie wraz z remizą OSP Obszarów Wiejskich na Gminy lata 2007-2013 2013 Działanie „Odnowa i Dotacja UE 204 952,00 rozwój wsi”

29 Remont sali wiejskiej w Program Rozwoju 283 363,23 Budżet 168 167,23 Pieszczu Obszarów Wiejskich na Gminy lata 2007-2013 2013 Działanie „Odnowa i Dotacja UE 115 196,00 rozwój wsi”

30 Remont sali wiejskiej w Program Rozwoju 306 680,98 Budżet 132 991,98 Karsinie Obszarów Wiejskich na Gminy lata 2007-2013 2013 Działanie „Odnowa i Dotacja UE 173 689,00 rozwój wsi”

31 Budowa boiska Program Rozwoju 243 286,75 Budżet 104 817,75 wielofunkcyjnego w Korlinie Obszarów Wiejskich na Gminy lata 2007-2013 2012 Działanie „Odnowa i Dotacja UE 138 469,00 rozwój wsi”

32 Budowa świetlicy wiejskiej w Program Rozwoju 916 482,14 Budżet 457 642,14 miejscowości Wszedzień Obszarów Wiejskich na Gminy lata 2007-2013 2014 Działanie „Odnowa i Dotacja UE 458 840,00 rozwój wsi”

33 Przebudowa ul. Małej wraz z Program Operacyjny 1 131 867,88 Budżet 169 780,19 utwardzeniem i „Zrównoważony rozwój Gminy zagospodarowaniem terenu sektora rybołówstwa i między ul. Szkolną, ul. Małą a nadbrzeżnych obszarów ul. Bałtycką rybackich 2007-2013” Dotacja UE 962 087,69 w miejscowości Jarosławiec

2013

144 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 145 z 218

Całkowity Nazwa projektu, Lp. Program koszt Źródła finansowania termin zakończenia realizacji projektu

34 Budowa ścieżki rowerowej Program Operacyjny 706 772,62 Budżet 10 919,81 wzdłuż Jeziora Wicko w „Zrównoważony rozwój Gminy miejscowości Jezierzany sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów 2013 rybackich 2007-2013” Dotacja UE 695 852,81

35 Podniesienie atrakcyjności Program Operacyjny 283 670,00 Budżet 42 550,50 turystycznej miejscowości „Zrównoważony rozwój Gminy Jezierzany poprzez budowę sektora rybołówstwa i pomostu widokowego nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” Dotacja UE 241 119,50 2014

36 Budowa kompleksu sportowego Program „Moje boisko – 1 040 043,18 Budżet 379 043,18 „Moje boisko- Orlik 2012” w Orlik 2012” Gminy miejscowości Jarosławiec Dotacja 661 000,00 2011

37 Budowa kompleksu sportowego Program „Moje boisko – 1 069 929,94 Budżet 403 929,94 „Moje boisko- Orlik 2012” w Orlik 2012” Gminy miejscowości Postomino Dotacja 666 000,00 2011

38 Edukacja przedszkolna Program Operacyjny 706 386,00 Budżet 75 100 trampoliną do sukcesu Kapitał Ludzki Gminy najmłodszych mieszkańców Gminy Postomino Dotacja UE 631 286 2011

39 Przebudowa ulic Klifowej, Narodowy Program 662 073,76 Budżet 350 506,76 Wydmowej i Grzejszczaka w Przebudowy Dróg Gminy Jarosławcu Lokalnych Dotacja 311 567,00 2011

40 Przebudowa ulicy Łąkowej Narodowy Program 2 479 551,43 Budżet 1 362 241,43 oraz budowa ulicy Letniskowej Przebudowy Dróg Gminy w miejscowości Jarosławiec Lokalnych Dotacja 1 117 310,00 2013

41 Budowa drogi gminnej w Narodowy Program 3 007 912,38 Budżet 1 910 046,38 miejscowości Rusinowo Przebudowy Dróg Gminy Lokalnych Dotacja 1 097 866,00

145 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 146 z 218

Całkowity Nazwa projektu, Lp. Program koszt Źródła finansowania termin zakończenia realizacji projektu

42 Rozwój dialogu partnerskiego INTERREG IV A 23 872,04 Budżet 1 812,57 gmin Postomino i Gminy Trinwillershagen Dotacja UE 19 737,18 2011

Rezerwa 2 322,29 celowa

43 Współpraca gmin Postomino INTERREG IV A 37 586,58 Budżet 2 355,47 i Trinwillershagen na rzecz Gminy rozwoju dialogu partnerskiego Dotacja UE 31 522,57 2012

Rezerwa 3 708,54 celowa

44 Wymiana doświadczeń między INTERREG IV A 5 567,00 Budżet 771,43 strażakami z gminy Postomino Gminy i Trinwillershagen Dotacja UE 4 290,72 2013 Rezerwa 504,85 celowa

45 Dni integracji mieszkańców INTERREG IV A 40 225,31 Budżet 2 535,48 gmin: Postomino i Gminy Trinwillershagen Dotacja UE 33 722,48 2013 Rezerwa 3 967,35 celowa

46 Polsko – niemiecka integracja INTERREG IV A 14 311,56 Budżet 717,01 strażaków Gminy

2014 Dotacja UE 12 163,39

Rezerwa 1 431,16 celowa

47 Opracowanie dokumentacji PROGRAM 292 915,00 Budżet 90 494,07 projektowej na rozbudowę OPERACYJNY Gminy infrastruktury wodno- kanalizacyjnej w Jarosławcu INFRASTRUKTURA I Dotacja UE 202 420,93 ŚRODOWISKO

146 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 147 z 218

Całkowity Nazwa projektu, Lp. Program koszt Źródła finansowania termin zakończenia realizacji projektu

48 Czym skorupka za młodu PROGRAM 127 281,46 Całość z 127 281,46 nasiąknie… indywidualizacja OPERACYJNY budżetu UE procesu nauczania w klasach I, II, III szkół podstawowych w KAPITAŁ LUDZKI Gminie Postomino

2013

49 Modernizacja oddziałów PROGRAM 343 440,00 Całość z 343 440,00 przedszkolnych czyli likwidacja OPERACYJNY budżetu UE barier w dostępie do edukacji przedszkolnej na terenie Gminy KAPITAŁ LUDZKI Postomino

50 Termomodernizacja obiektów PROGRAM 19 926,00 Środki 2 988,90 użyteczności publicznej - "Plan OPERACYJNY własne gospodarki niskoemisyjnej Gminy Postomino” INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO Budżet UE 16 937,10 2016

51 Zakup samochodu ratowniczo- Regionalny Program 758 613,90 Środki 260 251,52 gaśniczego dla jednostki OSP Operacyjny własne, w Marszewo Województwa tym: Zachodniopomorskiego 2014 dotacja WFOŚiGW w Szczecinie; promesa Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej

Budżet UE 498 362,38

52 Przebudowa ulic: Kąpielowej, Narodowy Program 5 998 495,61 Środki 3 166 519,61 Rybackiej, Słonecznej i Przebudowy Dróg własne Letniskowej w miejscowości Lokalnych - Etap II Jezierzany oraz przebudowa Bezpieczeństwo - drogi w miejscowości Łącko Dostępność – Rozwój dotacja 2 831 976,00 wraz z odcinkiem drogi Łącko- Korlino

2015

147 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 148 z 218

Całkowity Nazwa projektu, Lp. Program koszt Źródła finansowania termin zakończenia realizacji projektu

53 Przebudowa ulic: Piaskowej, Program rozwoju 5 915 658,27 Środki 3 685 023,27 Leśnej, Nadmorskiej, gminnej i powiatowej własne Chabrowej, Konwaliowej, infrastruktury drogowej Fiołkowej i Różanej w na lata 2016-2019 dotacja miejscowości Jarosławiec 2 230 635,00 2016

54 Zakup fabrycznie nowego, WFOŚiGW w 182 700,00 Środki 132 700,00 lekkiego samochodu Szczecinie własne ratowniczo-gaśniczego z funkcją ograniczania skażeń dotacja dla jednostki OSP w Postominie 50 000,00

2015

55 Przebudowa dróg gminnych w Program Rozwoju 1 193 317,70 Środki 434 009,70 miejscowości Pieszcz Obszarów Wiejskich na własne lata 2014–2020 2017 Budżet UE 759 308,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Postominie.

Gmina Postomino aktywnie zabiega o środki pochodzące z funduszy pomocowych Unii Europejskiej. Są to w dużej mierze środki bezzwrotne, zwiększające potencjał inwestycyjny gminy, a także mające docelowo wyrównać różnice w rozwoju poszczególnych regionów UE. Z analizy inwestycji wykonanych w roku 2012 - 2015 oraz wcześniejszych wynika, że gmina podejmuje szereg inicjatyw infrastrukturalnych poprawiających różne sfery funkcjonowania gminy. Przede wszystkim działania inwestycyjne skupiają się na zwiększeniu dostępu do sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, rozbudowy i budowy bazy sportowo – rekreacyjnej, przebudowy i budowy elementów komunikacyjnych gminy (drogi i chodniki) i związanych z tym sieci, modernizacji szkół oraz wielu zadań odpowiadającym potrzebom społecznym i zaakceptowanym przez Radę Gminy Postomino. Cechą charakterystyczną jest dbałość związana z obszarem wiejskim gminy Postomino. Aktualna Wieloletnia Prognoza Finansowa na lata 2016-2021 zawiera listę uporządkowanych zadań inwestycyjnych przewidzianych do realizacji. Planowane zadania inwestycyjne przedstawia poniższa tabela:

148 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 149 z 218 Tabela 52. Prognoza Finansowa Gminy Postomino na lata 2016 – 2021

L.p. Nazwa i cel Okres Łączne Limity wydatków przedsięwzięcia realizacji nakłady finansowe 2016 2017 2018 2019 2020 2021 1 Przebudowa drogi gminnej 2015 2 685 200,00 - 2 685 200,00 - - - - na odcinku Karsino- - Dzierżęcin 2017 2 Przebudowa dróg 2015 1 349 000,00 - 1 349 000,00 - - - - gminnych w miejscowości - Pieszcz 2017 3 Przebudowa drogi gminnej 2015 606 000,00 - 606 000,00 - - - - w miejscowości Bylica - 2017 4 Budowa kanalizacji 2011 5 179 800,00 - 1 000 000,00 500 000,00 1 000 000,00 2 000 000,00 500 000,00 sanitarnej w m. Marszewo- - Złakowo-Górsko-Królewo 2021 - etapowanie - wkład własny 5 Budowa kanalizacji w 2010 3 304 000,00 120 000,00 1 620 000,00 1 500 000,00 - - - miejscowości Nacmierz i - Jezierzany 2020

6 Budowa sieci kanalizacji 2015 2 344 800,00 86 800,00 500 000,00 500 000,00 500 000,00 500 000,00 - sanitarnej w miejscowości - Pieszcz - etapowanie - 2020 wkład własny

7 Budowa sieci kanalizacji 2015 3 098 800,00 84 400,00 - 250 000,00 500 000,00 500 000,00 1 750 000,00 sanitarnej w miejscowości - Staniewice (etapowanie) - 2021 wkład własny 8 Zagospodarowanie terenu 2015 157 000,00 7 000,00 150 000,00 - - - - rekreacyjnego w Pałowie - (okolice kościoła) - wkład 2017 własny

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 150 z 218

L.p. Nazwa i cel Okres Łączne Limity wydatków przedsięwzięcia realizacji nakłady finansowe 2016 2017 2018 2019 2020 2021 9 Zagospodarowanie 2016 157 000,00 7 000,00 150 000,00 - - - - centrum wsi Pałówko (nad - stawkiem) 2017 10 Zagospodarowanie 2016 159 000,00 9 000,00 150 000,00 - - - - centrum wsi Rusinowo - 2017 11 Zagospodarowanie terenu 2015 600 000,00 50 000,00 550 000,00 - - - - jeziora Wicko budowa - ośrodka sportów wodnych 2017 Jezierzany - Łącko wkład własny 12 Budowa trasy spacerowej 2016 345 000,00 95 000,00 250 000,00 - - - - po wydmie w m. - Jarosławiec (od tzw. 2017 kanału do ul. Spacerowej) -dokumentacja i wkład własny 13 Rewitalizacja centrum 2014 1 215 000,00 35 000,00 - - 500 000,00 300 000,00 380 000,00 Jarosławca w tym - przebudowa PIT - wkład 2021 własny 14 Rozbudowa infrastruktury 2014 3 295 000,00 - - 500 000,00 1 000 000,00 1 500 000,00 - wodno-kanalizacyjnej w - m. Jarosławiec 2021 15 Termomodernizacja 2015 4 195 898,00 180 000,00 1 000 000,00 1 500 000,00 1 500 000,00 - - obiektów szkolnych na - terenie Gminy Postomino 2019 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Postominie.

150 | S t r o n a

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 151 z 218 Kontynuacją polityki poprzednich lat jest realizowany budżet 2016, w szczególności dotyczący zadań inwestycyjnych o podobnym charakterze jak w latach poprzednich. Z budżetu na 2016 rok, a w szczególności z analizy wydatków inwestycyjnych wynika, że gmina realizuje projekty inwestycyjne odpowiadające na bieżące potrzeby społeczności w zakresie infrastruktury drogowej, mediów, sportu i rekreacji, poprawy estetyki otoczenia centrów wypoczynku i rekreacji. W dalszym ciągu znaczną rolę w realizacji inwestycji stanowią środki na programy i projekty, które mają szanse być współfinansowane ze środków pochodzących z dotacji Unii Europejskiej.

151

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 152 z 218

3. ANKIETYZACJA MIESZKAŃCÓW I LIDERÓW LOKALNYCH GMINY POSTOMINO Metodologia

Na potrzeby zespołu opracowującego Raport o Stanie Gminy Postomino oraz Diagnozy Stanu jako elementu wyjściowego dla Strategii Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016 -2025 opracowano ankietę, skierowaną do liderów opinii publicznej, mieszkańców oraz wszystkich zainteresowanych rozwojem społeczno – gospodarczym gminy. Celem ankiety było pozyskanie szczegółowych opinii na temat wszystkich obszarów życia lokalnej społeczności gminy Postomino mających bezpośredni lub pośredni wpływ na funkcjonowanie poszczególnych instrumentów polityki społecznej i gospodarczej realizowanej przez gminę, ale także przez sektor pozarządowy. Przedmiotem sformułowanych w ankiecie pytań była identyfikacja postaw i opinii mieszkańców na temat oceny jakości życia i wyzwań rozwojowych gminy. Dane uzyskane w ankiecie uzupełniają informacje otrzymane z instytucji odpowiedzialnych za poszczególne działania w obszarze szeroko rozumniej polityki społeczno - gospodarczej w gminie Postomino. Badanie opinii mieszkańców gminy Postomino było realizowane w okresie od kwietnia do końca czerwca 2016 roku.

Ankieta składała się z 14 pytań, w tym również metryczki i miała formę pytań zamkniętych, jak i otwartych, w których respondenci oceniali poszczególne elementy infrastruktury, życia społecznego i gospodarczego, kultury, edukacji, opieki zdrowotnej i administracji związanej z szeroko rozumianym zarządzaniem poszczególnymi obszarami życia społeczno – gospodarczego. W wypełnianiu ankiety uczestniczyło 91 osób, jednak rozkład liczby głosów w poszczególnych pytaniach był zróżnicowany, ponieważ nie wszyscy respondenci udzielali odpowiedzi na każde z postawionych w ankiecie pytań.

Pytania w ankiecie były tak sformułowane, aby dać odpowiedź, co stanowi problem dla mieszkańców i jak założyć długookresowy plan działania niezbędny dla realizacji zamierzeń pro-społecznych i pro-gospodarczych, stanowiących podstawę rozwoju gminy.

Wypowiedzi osób ankietowanych znajdują odzwierciedlenie w diagnozie, analizie SWOT – częściach analitycznych Strategii oraz w tworzonych celach i kierunkach rozwoju gminy do roku 2025.

152

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 153 z 218

3.1. WYNIKI PRZEPROWADZONEJ ANKIETY

Ocena warunków życia w gminie

W pytaniu 1 ocenie poddano warunki życia w gminie, respondenci mieli do wyboru pięciostopniową skalę, według której dokonywali odpowiedzi na pytania w następującym zakresie: złe, słabe, średnie, dobre i bardzo dobre. Na pytanie składało się 30 elementów dotyczących stanu infrastruktury społeczno – publicznej, a także stanu środowiska naturalnego, świadomości ekologicznej i integracji mieszkańców.

Na obszarze gminy Postomino najgorzej oceniony został handel - 34% ankietowanych oceniło jako zły, a dostęp do usług aż 46% osób oceniło jako zły. Ponadto aż 58% ankietowanych wskazało na słaby dostęp do Internetu szerokopasmowego na terenie gminy. Najsłabiej wypadła także ocena infrastruktury drogowej na terenie gminy - połowa respondentów wskazała na zły stan nawierzchni dróg.

Jako „dobre” oceniono następujące elementy warunkujące jakość życia mieszkańców gminy Postomino, które przedstawia wykres 21. Wśród ankietowanych mieszkańców dominowała opinia pozytywna (ponad 67 % głosów) o warunkach mieszkaniowych. Ponad 53% mieszkańców, jako dobry aspekt warunków życia w gminie, oceniło sieć wodociągową. W gminie Postomino obecnie ponad 99% gospodarstw domowych podłączonych jest do sieci wodociągowej.

Wykres 21. Ocena wybranych elementów jakości życia na terenie gminy Postomino – oceny dobre

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

153

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 154 z 218

Ponadto słabo i źle oceniono poziom skanalizowania gminy (27 %). W kategorii oceny „bardzo słaba” znalazła się komunikacja zbiorowa i to z tytułu słabo zorganizowanej komunikacji z najbliższymi miastami. Wyraźną pozytywną ocenę uzyskała segregacja odpadów na terenie gminy. Ocenę pozostałych elementów infrastruktury technicznej przedstawia grupa wykresów przedstawionych poniżej.

Ocena infrastruktury technicznej

Wykres 22. Ocena wybranych elementów infrastruktury

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Ocenę infrastruktury technicznej należy uznać za pozytywną. Infrastruktura obiektów sportowych została oceniona bardzo wysoko. Oświetlenie uliczne po modernizacji jest dobrze oceniane, nie mniej ilość punktów świetlnych jest według ankietowanych niewystarczająca. Zaledwie jedna trzecia mieszkańców dobrze ocenia stopień skanalizowania gminy, ale ta ocena winna się systematycznie zmieniać w procesie nowych inwestycji w tym zakresie. Parkingi, a właściwie ich ograniczona liczba przy obiektach użyteczności publicznej, obiektach sportowych, kulturalnych i sakralnych są bolączką nie tylko gminy Postomino. Ocena tego elementu infrastruktury jest tego wyrazem. Internet jest dzisiaj jednym z głównych elementów mających ogromne znaczenie nie tylko w wymianie informacji, ale wszystkich mechanizmach finansowych. Zajmuje drugie miejsce pod względem znaczenia dla prawidłowego funkcjonowania każdego przedsięwzięcia gospodarczego. Ocena tego elementu infrastruktury przez ankietowanych zobowiązuje gminę do poprawy jakości tego medium i dostępności dla wszystkich mieszkańców gminy.

154

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 155 z 218

Wykres 23. Ocena dostępu do Internetu szerokopasmowego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Ścieżki rowerowe są dzisiaj nieodłącznym elementem infrastruktury komunikacyjnej, turystycznej i rekreacyjnej, a także stanowiącym o bezpieczeństwie przemieszczania się pomiędzy obszarami zabudowanymi, atrakcjami turystycznymi. Ocena tego elementu infrastruktury wyrażona przez ankietowanych stawia przed gminą kolejne wyzwania inwestycyjne w tym zakresie.

Ocena elementów życia społecznego i infrastruktury społecznej

W obrębie elementów życia społecznego i infrastruktury społecznej wysoko została oceniona dostępność szkół podstawowych i gimnazjów na terenie gminy - odpowiednio ponad 81% i 89 % mieszkańców określiło ją jako dobrą. Ponadto respondenci dobrze ocenili jakość placówek oświatowych – szkół podstawowych, gimnazjów i przedszkoli.

Kolejnymi dobrze ocenionymi elementami życia w gminie były jakość i dostępność opieki społecznej, bezpieczeństwo mieszkańców oraz dbałość mieszkańców o estetykę posesji.

155

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 156 z 218

Wykres 24. Ocena jakości funkcjonowania opieki społecznej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 25. Ocena stopnia zagrożenia problemem – bezpieczeństwo publiczne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Pozostawianie Straży Gminnej po jej zmianach kompetencyjnych przyjętych przez Rząd RP był dobrym rozwiązaniem, a słuszność tej decyzji bardzo dobrze wyraża ocena bezpieczeństwa publicznego.

156

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 157 z 218

Wykres 26. Ocena warunków życia w gminie – dbałość o estetykę posesji

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 27. Ocena warunków życia w gminie – oferta kulturalna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Powołanie do życia Centrum Kultury i Sportu w Postominie i budowa hali o wielu funkcjach diametralnie zmieniło poziom i dostępność oferty kulturalnej oferowanej przez gminę i współpracujące z samorządem organizacje pozarządowe. Wskazuje na to wysoka ocena tego elementu obszaru społecznego w gminie Postomino.

157

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 158 z 218

Wykres 28. Ocena warunków życia w gminie – oferta sportowo rekreacyjna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Ocena elementów życia gospodarczego

Wykres 29. Jakość elementów rozwoju społeczno-gospodarczego gminy - oferta inwestycyjna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

54% ankietowanych oceniło ofertę inwestycyjną gminy jako średnią, a tylko 15% jako bardzo dobrą. To jest wyraźny sygnał dla zwiększenia działań samorządu w tym zakresie. Warto połączyć te działania z promocją gminy, która w grupie wykresów zamieszczonych poniżej została dobrze i bardzo dobrze oceniona, bo aż przez 66% badanych. Oferta inwestycyjna według ankietowanych winna być także skierowana do przedsiębiorców działających poza branżą turystyczną.

158

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 159 z 218

Wykres 30. Jakość elementów rozwoju gospodarczego gminy - baza hotelowa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 31. Jakość elementów rozwoju gospodarczego gminy – turystyka i agroturystyka

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 32. Jakość elementów rozwoju gospodarczego gminy – promocja gminy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

159

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 160 z 218

Wykres 33. Jakość elementów rozwoju gospodarczego gminy – handel

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 34. Jakość elementów rozwoju gospodarczego gminy – usługi

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 35. Jakość elementów rozwoju gospodarczego gminy – połączenia komunikacyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

160

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 161 z 218

Handel i usługi w powyżej zamieszczonych wykresach odzwierciedlają niezadowolenie mieszkańców z oferty handlowej i braku wielu usług. Nie wszyscy jednak mogą się pogodzić, że to rynek dyktuje lokalizację określonego typu usług a ten w gminie Postomino nie daje praktycznie szans na zmiany w tym zakresie, poza miejscowościami turystycznymi, i to głównie w sezonie letnim.

Problemy społeczne występujące na terenie gminy

W pytaniu nr 2 ankietowani wskazywali na stopień występowania określonych problemów społecznych. W analizie poddane zostały takie kategorie problemów jak: przestępczość, przestępczość młodocianych, bezrobocie, bieda, alkoholizm, przemoc w rodzinie oraz narkomania.

Jeżeli za kryterium poczucia zagrożenia przez ankietowanych określonymi problemami społecznymi przyjmiemy sumę wskazań „średnie zagrożenie problemem” i „wysokie zagrożenie problem” to z analizy odpowiedzi wynika, iż 73% respondentów wskazało na „biedę”, 69% na alkoholizm, a aż 73% badanych wskazało, że zagrożeniem jest emigracja ludzi młodych poza gminę. Bezrobocie znalazło się dopiero na czwartym miejscu z wynikiem 66%. Wynik ten świadczy o dużej świadomości ankietowanych, że bez młodego pokolenia i następców, rozwój i powodzenie społeczno – gospodarcze gminy jest zagrożone.

Ocena przestępczości, w tym przestępczości młodocianych, przemocy w rodzinie oraz narkomanii zostały zobrazowane poniżej zamieszczonymi wykresami kołowymi.

Wykres 36. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - bezrobocie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

161

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 162 z 218

Wykres 37. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - przestępczość młodocianych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 38. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - bieda

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 39. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - alkoholizm

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

162

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 163 z 218

Wykres 40. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - przemoc w rodzinie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 41. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - narkomania

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 42. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - emigracja

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

163

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 164 z 218

Pięć najważniejszych problemów do rozwiązania na terenie gminy

Pytanie z numerem 3 było pytaniem otwartym, w którym respondenci mogli wypowiedzieć się na temat głównych, ich zdaniem, problemów, koniecznych do rozwiązania w pierwszej kolejności. Zdecydowanie najważniejszą płaszczyzną dla badanych jest obecnie problem bezrobocia na terenie gminy (wskazuje na nie ponad 32% odpowiedzi). Respondenci oczekują zwiększenia liczby miejsc pracy oraz budowę nowych przedsiębiorstw na terenie gminy, co pozwoliłoby na zniwelowanie problemu ubożenia społeczeństwa związanego z brakiem zatrudnienia poza sezonem letnim.

Ponadto ciągle najważniejszą kwestią dla mieszkańców jest poziom bezpieczeństwa na drogach na terenie gminy. Z problemem bezpieczeństwa – oświetlenie ulic, chodniki, ścieżki rowerowe oznakowanie - wiąże się również stan dróg na terenie gminy. Problem stanu dróg jest drugim w kolejności najistotniejszym według mieszkańców problemem gminy – ponad 24% respondentów wskazuje na zły stan techniczny dróg, braki punktów świetlnych na terenie gminy, brak lub zły stan techniczny chodników. Dodatkowo pojawiły się liczne głosy ankietowanych na temat konieczności rozbudowy infrastruktury turystycznej przy jeziorach gminnych oraz bazy rekreacyjnej poza strefą pasa nadmorskiego. Ponadto bolączką mieszkańców jest brak żłobka na terenie gminy Postomino. Respondenci wskazują także na potrzebę unowocześniania i podwyższania standardów istniejących placówek oświatowych oraz ciągłego inwestowania w tę dziedzinę życia gminnego jaką jest edukacja.

Stopień ważności realizacji przedsięwzięć na terenie gminy

W kolejnym pytaniu mieszkańcy gminy oceniali kolejność pod względem stopnia ważności realizacji konkretnych przedsięwzięć na terenie gminy Postomino. Przedsięwzięcia były oceniane w 5 stopniowej skali w zakresie: zbędne, mało ważne, średnio ważne, ważne oraz bardzo ważne.

Można stwierdzić, że wyniki w kontekście poprzednich i następnych odpowiedzi stanowią ich zdecydowane potwierdzenie, gdyż największy niedobór jest dostrzegany w sferze infrastruktury drogowej. Dla 61% ankietowanych remont i budowa dróg stanowi najistotniejsze przedsięwzięcie do realizacji na terenie gminy. Ponadto brak dostępu do żłobków istotne było dla ponad 32% respondentów i stanowi to również istotną kwestię do rozwiązania przez władze samorządowe. Dla 30% ankietowanych jako bardzo ważne uważa dalsze działania gminy w zakresie budowy i modernizacji chodników i ścieżek rowerowych.

Ponadto respondenci (45%), jako bardzo ważne przedsięwzięcie do realizacji na terenie gminy, wskazali na dalszą rozbudowę sieci kanalizacyjnej, a wspieranie lokalnych przedsiębiorców i poszukiwanie inwestorów zewnętrznych uzyskało poparcie 37% respondentów.

Według mieszkańców dalsze działania w zakresie zwiększenia zasobów mieszkań socjalnych winny nadal pozostać w sferze priorytetowych zadań władz samorządowych gminy Postomino (wskazuje na

164

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 165 z 218

nie ponad 31% respondentów), a na dalszą rozbudowę sieci placów zabaw w kategorii bardzo ważne przedsięwzięcie wskazało 27% ankietowanych.

Średnio ważne oraz ważne dla ankietowanych okazały się przedsięwzięcia z zakresu rozbudowy sieci gazowej, zwiększenie dostępu do lekarzy specjalistów czy zwiększenie form aktywizacji dla bezrobotnych. Dziwić może fakt, ze tylko 25% ankietowanych za priorytetowe uznało inwestycje w zakresie zwiększenia dostępu do Internetu szerokopasmowego przy wcześniej wysokiej ocenie niedostępności tego elementu infrastruktury. Wynikać to może z faktu przerzucenia ciężaru odpowiedzialności za ten stan na zewnętrzne firmy usług internetowych.

Zadania priorytetowe do wykonania na terenie gminy Postomino w najbliższych latach (według ankietowanych) :  Dalsze skanalizowanie gminy,  Zwiększenie ilości miejsc w przedszkolach i uruchomienie żłobka,  Zwiększenie zasobów mieszkań socjalnych,  Budowa sieci gazowej,  Budowa infrastruktury drogowej i okołodrogowej w tym chodników,  Poprawa stanu dróg dojazdowych do pól,  Zwiększenie form aktywizacji dla bezrobotnych,  Wspieranie lokalnych przedsiębiorców,  Zwiększenie dostępności do lekarzy specjalistów,  Zwiększenie dostępu do szerokopasmowego Internetu,  Rozbudowa i modernizacja placów zabaw.

Ocena gminy Postomino

Pytaniami otwartymi były pytania o zalety gminy, czy jej potencjał, w których ankietowani mogli się wypowiedzieć na temat czym jest dla nich gmina Postomino? Pytanie było sformułowane w taki sposób, aby osoba ankietowana dokończyła zdanie: np. Co jest zaletą mieszkania w tej Gminie?….

Na tak zadane pytanie odpowiedziało 46 respondentów z 91 ankietowanych. Z analizy wypowiedzi wynika, że w większości przypadków gmina jest atrakcyjnym miejscem zamieszkania i wypoczynku. Ankietowani wskazali również na to, iż gmina jest przyjazna mieszkańcom.

Ponadto padły wypowiedzi pozytywnie oceniające władze gminy. Respondenci wskazywali na właściwe zarządzanie obszarem gminy, zmierzające w kierunku poprawy warunków życia jej mieszkańców.

165

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 166 z 218

Pozytywne lub negatywne zmiany na terenie gminy w przeciągu ostatnich kilkunastu lat

Ankieta skierowana do mieszkańców gminy zawierała pytania, w których respondenci oceniali pozytywne i negatywne zmiany na terenie gminy w przeciągu ostatnich kilkunastu lat.

Za pozytywne zmiany na terenie gminy uznano przede wszystkim rozbudowę i modernizację infrastruktury technicznej, budowę hali wielofunkcyjnej, boisk sportowych, świetlic, placów zabaw, rozbudowę sieci wod-kan., umocnienie klifu i poszerzenie plaży, poprawę dostępności do organów i pracowników samorządowych gminy. Ankietowani wskazywali również na działania w kierunku poprawy wizerunku i estetyki gminy.

Mieszkańcy pozytywnie oceniają rozwój infrastruktury społecznej, w tym remonty placówek oświatowych i budowę nowych obiektów sportowych i rekreacyjnych, w tym budowę przystani na jeziorach i rzekach.

Respondenci doceniają działania władz samorządu na rzecz pozyskiwania środków z UE, pozwalających na rozwój gospodarczo – społeczny gminy. Z wypowiedzi osób ankietowanych wyczuwane są negatywne nastroje związane z brakiem miejsc pracy, adekwatnych do zdobytego wykształcenia i nabytych umiejętności zawodowych.

Czy zgadza się Pan/Pani z poniższymi stwierdzeniami dotyczącymi gminy Postomino?

Tak zostało sformułowane kolejne pytanie skierowane do uczestników badania ankietowego. W pytaniu respondenci zostali poproszeni o ocenę kilku stwierdzeń dotyczących odbioru gminy przez jej mieszkańców. Respondenci dokonywali subiektywnej oceny: tak lub nie. Z analizy wypowiedzi wynika jednoznacznie, że gmina Postomino jest bardzo pozytywnie oceniana ze względu na lokalizację i jest atrakcyjnym miejscem zamieszkania dla społeczności lokalnej. Ponad 80% ankietowanych poparło położenie gminy jako wyjątkowo atrakcyjną lokalizację. Blisko 61% respondentów określiło gminę Postomino jako atrakcyjną dla mieszkańców. Ponadto niespełna 59% ankietowanych stwierdziło, że gmina daje mieszkańcom dobre warunki życia i perspektywy. Ponad 53% osób odpowiedziało, że gmina Postomino przewyższa sąsiednie gminy pod względem atrakcyjności.

Gmina została również pozytywnie oceniona pod względem atrakcyjności dla turystów, 78% osób wypowiedziało się na tak przy ocenie atrakcyjności walorów turystycznych.

Gmina Postomino w oczach swoich mieszkańców ma także dobrą kondycję finansową, ponieważ 77% respondentów oceniło pozytywnie sytuację finansową gminy. Ponad 92% ankietowanych uważa również, że gmina jest dobrze zarządzana. Ponad 53% ankietowanych wskazało, że gmina nie jest atrakcyjna dla przedsiębiorców spoza sektora turystycznego.

166

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 167 z 218

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie dotyczyło źródeł z jakich ankietowani czerpią informację na temat gminy, działalności władz samorządowych oraz wszystkich aktualności dotyczących regionu.

Ponad 34% ankietowanych czerpie informacje ze strony internetowej gminy Postomino i innych lokalnych portali, blisko 29% ankietowanych zasięga informacji od pracowników Urzędu Gminy i 25% z gminnego biuletynu.

Z którymi z wymienionych form promocji spotkał/a się Pan/i w ciągu ostatniego roku? tak brzmiało jedno z ostatnich pytań ankiety.

Najwięcej ankietowanych spotkało się z promocją gminy w mediach regionalnych i krajowych 24% oraz Internecie 36%. Ponadto doceniono reklamę – 21% ankietowanych, media lokalne 19% i promocja z tytułu organizowanych imprez 15%. Materiały promocyjne wskazało 8% ankietowanych. Pozostałe formy promocji zostały zauważone przez tylko 5% ankietowanych (uczestnictwo gminy w konkursach i plebiscytach oraz współpraca z lokalnym organizacjami i wspieranie ich działań).

Ponad 88% ankietowanych potwierdziło fakt korzystania ze strony internetowej gminy Postomino www.postomino.pl w celu poszukiwania informacji. Pamiętać należy jednak, że są to wyniki ankiety przeprowadzonej głownie w oparciu o osoby czynnie działające na rzecz rozwoju społeczno –gospodarczego gminy, której respondentami były osoby mające łatwy dostęp do Internetu.

Wykres 43. Czy odwiedza Pan/Pani stronę internetową gminy?

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Ocena pracy urzędników w Urzędzie Gminy

W pytaniu 11 ocenie poddana została praca urzędników zatrudnionych w Urzędzie Gminy w Postominie. Ankietowani mieli do wyboru 5 cech jakościowych opisujących pracowników Urzędu. Oceny były dokonywane w 5 stopniowej skali w zakresie: bardzo niska/mała, niska/mała, średnia,

167

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 168 z 218

dobra, bardzo dobra. Pracownicy Urzędu oceniani byli pod kątem kompetencji, kultury osobistej, sprawności załatwiania spraw, terminowości oraz chęci niesienia pomocy.

W zasadzie wszystkie wymienione cechy zostały ocenione jako bardzo dobre, najwięcej ankietowanych, bo aż 73% bardzo dobrze określiło kulturę osobistą pracowników Urzędu oraz chęć pomocy interesantowi (61%). Ponad 59% respondentów wysoko oceniło kompetencje pracowników Urzędu Gminy. Na poziomie dobrym ocenione zostały: szybkość załatwiania spraw – 36% oraz terminowość – 49% głosów oddanych głosów.

Czego brakuje na terenie gminy?

W pytaniu 13 ankietowani wypowiadali się na temat tego, czego brakuje według nich na terenie gminy. W odpowiedziach ankietowanych niejednokrotnie pojawiała się kwestia małej liczby przedsiębiorstw na terenie gminy, w których mieszkańcy mogliby znaleźć zatrudnienie zgodnie ze swoim wykształceniem.

Zdecydowana większość respondentów problem infrastruktury drogowej wraz z infrastrukturą okołodrogową zaklasyfikowała jako podstawową bolączkę mieszkańców gminy.

Te kwestie pojawiały się również w poprzednich odpowiedziach ankietowanych na wcześniejsze pytania zawarte w ankiecie. Jest to zarazem potwierdzenie istnienia problemu, jak i konkretne oczekiwanie społeczności lokalnej wobec samorządu gminy Postomino.

Ponadto osoby ankietowane zwracały uwagę na braki w zakresie opieki dla dzieci do 3 roku życia, oraz skupianie działań inwestycyjnych na Postominie i Jarosławcu. Respondenci zwracają również uwagę na brak sprawnej organizacji transportu dla dzieci, które chciałyby uczestniczyć w zajęciach CKiS, a mieszkają w znacznej odległości od Centrum oraz straż gminną, która nie spełnia do końca oczekiwań mieszkańców w zakresie zabezpieczenia porządku i bezpieczeństwa publicznego.

Potencjał, który gmina powinna rozwijać

W pytaniu nr 14 ankietowani mieli wskazać, jaki według nich gmina Postomino posiada potencjał, który w szczególności powinien być rozwijany. Odpowiedzi na tak zadane pytanie udzieliło 32 z 91 ankietowanych osób.

Już pierwsze wypowiedzi respondentów dały obraz gminy atrakcyjnie położonej, z dużym dobrym zapleczem turystyczno – rekreacyjnym.

Ankietowani w głównej mierze upatrują potencjał gminy w rozwoju turystyki oraz agroturystyki. Według ankietowanych potencjał turystyczny oraz rozwój usług okołoturystycznych w gminie

168

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 169 z 218

Postomino winien być budowany w oparciu nie tylko tereny nadmorskie, ale również leśne, walory kulturowe i obszary przyjeziorne.

Struktura socjodemograficzna badanej populacji

Wśród osób badanych dominowały kobiety (76%). W próbie badawczej przeważały osoby z kategorii wiekowej 55 - 64 lat oraz 35-44 po 26%, respondenci reprezentujący pozostałe przedziały wiekowe stanowili odsetki od 2% w przypadku osób w wieku powyżej 65 lat do 24% (25-34lat).

Ponad 54% w próbie to osoby z wykształceniem wyższym. Dla porównania odsetek osób z wykształceniem średnim wyniósł 31%, podstawowym 2%, a zawodowym 13%.

Najliczniejsze kategorie badanych wyłonione ze względu na status społeczno – zawodowy to pracownicy pracujący u pracodawcy 65% (większości pracownicy jednostek publicznych). Udział w próbie badawczej osób prowadzących działalność gospodarczą wyniósł 8%, emerytów/rencistów 12%, zatrudnieni w rolnictwie 12%, bezrobotni – 2% uczniowie i studenci stanowili nie brali udziału w ankietowaniu.

Wykres 44. Płeć ankietowanych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Poniżej zamieszczony wykres 45 przedstawia przekrój wiekowy respondentów biorących udział w ankiecie organizowanej przez Tomasz Sikora & Partnerzy przy udziale pracowników Urzędu Gminy w Postominie.

169

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 170 z 218

Wykres 45. Wiek ankietowanych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

Wykres 46. Zatrudnienie ankietowanych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.

170

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 171 z 218

3.2. PODSUMOWANIE

Przeprowadzona na terenie gminy ankieta miała pomóc w rozpoznaniu najważniejszych kwestii społeczno – gospodarczych obszaru gminy Postomino. Jej zadaniem było zebranie jak największej ilości opinii dotyczących oczekiwań mieszkańców, wskazania miejsc i zdarzeń problematycznych, kwestii spornych, jak również pokazania potencjału, jaki niewątpliwie posiada gmina Postomino.

Tego typu badania pozwalają poznać gminę widzianą oczami jej mieszkańców, liderów lokalnych a także decydentów stanowiących swoimi decyzjami o jej przyszłości . Ankieta pozwala samorządowi na usystematyzowanie oraz zhierarchizowanie przyszłych zamierzeń i decyzji na rzecz rozwoju gminy.

Obraz gminy, jaki wyłania się po przeanalizowaniu ankiety ukazuje obszar, na którym istnieją dogodne warunki życia i rozwoju dla swoich mieszkańców. Mieszkańcy postrzegają gminę Postomino jako gminę z dobrym dostępem do infrastruktury oświatowej oraz sportowej, turystycznej i rekreacyjnej, dobrej ofercie kulturalnej wymagającej jedynie poszerzania tej oferty oraz ciągłego inwestowania w te dziedziny życia społeczno – gospodarczego i dla nich pochodnych, zwłaszcza w zakresie infrastruktury drogowej i rozbudowy sieci kanalizacyjnej.

Podsumowanie bloku pytań dotyczących postrzegania najważniejszych walorów gminy Postomino niewątpliwie daje obraz gminy, w której mieszkańcy doceniają walory środowiskowe, położenie geograficzne. Stan infrastruktury drogowej i okołodrogowej oraz stopień skomunikowania gminy należą do głównych problemów w opinii ankietowanych. W ocenie mieszkańców kwestie te przekładają się na jakość życia na terenie gminy, jak również są podstawową barierą w rozwoju gminy poza sezonem turystycznym i w oparciu o infrastrukturę gospodarczą całoroczną.

171

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 172 z 218

4. ANALIZA SWOT

Analizę SWOT stała się podstawą do zidentyfikowania i sformułowania podstawowych problemów i zagadnień strategicznych. Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagrożenia w otoczeniu). Jest ona efektywną metodą identyfikacji słabych i silnych stron gminy oraz badania szans i zagrożeń jakie stoją przed gminą. SWOT zawiera określenie czterech grup czynników: „mocnych stron” – uwarunkowań wewnętrznych, które stanowią silne strony gminy i które należycie wykorzystane sprzyjać będą jej rozwojowi (utrzymać je jako mocne, i na których należy oprzeć jej przyszły rozwój);

„słabych stron” – uwarunkowań wewnętrznych, które stanowią słabe strony gminy i które niewyeliminowane utrudniać będą jej rozwój (ich oddziaływanie należy minimalizować); „szans” - uwarunkowań zewnętrznych, które nie są bezpośrednio zależne od zachowania społeczności gminy, ale które mogą być traktowane jako szanse, i przy odpowiednio podjętych przez nią działaniach, wykorzystane jako czynniki sprzyjające rozwojowi gminy; „zagrożeń” - uwarunkowań zewnętrznych, które także nie są bezpośrednio zależne od zachowania społeczności gminy, ale które mogą stanowić zagrożenie dla jej rozwoju (należy unikać ich negatywnego oddziaływania na rozwój gminy).

Analiza dotyczy sytuacji, w jakiej obecnie znajduje się gmina Postomino, pozwala sformułować koncepcje zrównoważonego rozwoju. Przedstawiona poniżej analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń jest syntezą poszczególnych obszarów życia społeczno-gospodarczego gminy. Poniższy zbiór informacji o mocnych i słabych stronach gminy i stojących przed nią szansach i zagrożeniach jest uzgodnioną wypadkową wiedzy o stanie i potrzebach gminy ułożonych przekrojowo (w ramach poszczególnych obszarów życia społeczno – gospodarczego).

172

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 173 z 218

Tabela 53. Analiza SWOT

OBSZAR SPOŁECZNY

ZDROWIE, POMOC SPOŁECZNA, BEZPIECZEŃSTWO

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 Działalność i współpraca służb  Utrudniony dostęp do infrastruktury dla odpowiedzialnych za bezpieczeństwo osób starszych (domy opieki dla osób publiczne starszych, miejsca opieki paliatywnej,  Dobrze działające Rady Sołeckie miejsc okresowego pobytu dla osób  Aktywne i pełne inicjatyw organizacje starszych związanych z rehabilitacją i pozarządowe integrujące lokalne opieką) społeczności i przedsiębiorców  Wzrost przestępczości  Dodatni przyrost naturalny  Wzrost liczby osób korzystających z  Coroczny spadek ilości rodzin pomocy społecznej pobierających świadczenia rodzinne  Niewystarczająca opieka  Punkt Konsultacyjno - Informacyjny stomatologiczna najmłodszych skierowany do osób i rodzin z mieszkańców gminy problemem alkoholowym  Brak tożsamości lokalnej „nowych”  Ochotnicza Straż Pożarna mieszkańców gminy  Dostęp do specjalistycznej opieki  Starzenie się społeczeństwa zdrowotnej  Poziom świadomości ekologicznej  Straż Gminna i zdrowotnej  Dobrze funkcjonujący system pomocy  Utrudniony dostęp do żłobków społecznej  Niedostateczna ilość mieszkań socjalnych i komunalnych  Problemy społeczne terenów post – pegeerowskich SZANSE ZAGROŻENIA

 Pozyskiwanie zewnętrznych środków  Brak systemowych rozwiązań finansowych na realizacje zadań z związanych z procesem starzenia się zakresu pomocy społecznej społeczeństwa gminy  Zmiana sposobu użytkowania istniejącej  Emigracja młodych ludzi do większych bazy lokalowej będącej w zasobach miast gminy na cele prospołeczne  Rozwój postaw roszczeniowych  Stworzenie oferty zagospodarowania  Obniżenie poziomu usług medycznych czasu dla rodzin z dziećmi poza  Zaniechanie działań z zakresu sezonem letnim profilaktyki zdrowotnej  Opracowanie programów aktywizacji  Zmniejszenie aktywności organizacji mieszkańców w obszarach mało pozarządowych zwłaszcza w obszarach aktywnych pomocy społecznej  Budowa systemy monitoringu na  Budowa tarczy antyrakietowej w osiedlach i przestrzeni publicznej Redzikowie i większe z tego tytułu  Bliskość dobrej oferty szkolnictwa ograniczenia rozwoju gospodarczego średniego i wyższego wokół J. Wicko.  Włączenie organizacji pozarządowych do  Dalsze pogłębianie się niskich partnerstwa publiczno - społecznego kompetencji i zdolności wychowawczych rodzin

173

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 174 z 218

OCHRONA ŚRODOWISKA

ŚRODOWISKO NATURALNE, OCHRONA ŚRODOWISKA, TURYSTYKA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 Atrakcyjne tereny turystyczne  Nieuregulowane stosunki wodne ( nadmorskie i przyjeziorne)  Stosunkowo niska lesistość gminy  Istniejące ścieżki edukacyjne, szlaki  Niewystarczająca ilość parkingów w turystyczne i rowerowe wielu miejscach aktywności turystycznej  Baza gastronomiczno– usługowa w i rekreacyjnej obszarach proturystycznych  Brak ogólnie dostępnych wypożyczalni  Czyste powietrze sprzętu sportowego i turystycznego  Oczyszczalnie ścieków i istniejąca sieć  Infrastruktura kąpielisk przyjeziornych kanalizacyjna  Dzikie wysypiska w obszarach leśnych  Dobre warunki do produkcji rolniczej  Stopień skanalizowania gminy, w tym na  Szlaki kulturowe terenach post-pegeerowskich,  Obszary prawnie chronione  Zanieczyszczenie wód  Stopień zwodociągowania gminy powierzchniowych w obszarach  Infrastruktura sportowo-rekreacyjna jako nieskanalizowanych uzupełnienie oferty turystycznej  Stopień segregacji odpadów zwłaszcza  Zespół atrakcyjnych zabytków („Kraina w w zakresie odpadów biodegradowalnych kratę”)  Występowanie obszarów zwartej  Szlaki kajakowe obejmujące zabudowy objętych niekorzystnym przepływające przez gminę rzeki zjawiskiem niskiej emisji  Jeziora o zróżnicowanym potencjale  Sieć gazownicza oferty turystycznej  Brak koncepcji zagospodarowania wód  Rozwijająca się oferta agroturystyczna opadowych w kontekście nowych uregulowań prawnych w tym zakresie  Poligon wojskowy – sposób użytkowania naruszający środowisko naturalne

SZANSE ZAGROŻENIA

 Rozwój ścieżek rowerowych w otoczeniu  Zanieczyszczenie środowiska w skali gminy makro  Tworzenie nowych obszarów zielonych  Wytwarzanie energii cieplnej na bazie  Trasy narciarstwa biegowego - węgla i niekontrolowanego spalania alternatywnie do nordic walking odpadów  Trasy do jazdy konnej  Degradacja środowiska naturalnego na  Edukacja ekologiczna skutek niekontrolowanych form  Poprawa jakości i częstotliwości gospodarki rolnej transportu publicznego do miejsc  Szybszy rozwój i atrakcyjniejsza oferta atrakcyjnych turystycznie turystyczna sąsiednich gmin  Odnawialne źródła energii  Zanieczyszczenie wód Morza Bałtyckiego

174

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 175 z 218

EDUKACJA I REKREACJA

OŚWIATA, KULTURA, SPORT

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 Rozwinięta infrastruktura obiektów  Zmniejszająca się ilość dzieci w szkołach oświatowych  Sezonowość wydarzeń kulturalnych  Wykwalifikowana kadra nauczycieli i  Świadomość społeczna w zakresie wychowawców dbałości o części wspólne np. we  Stabilna struktura demograficzna wspólnotach mieszkaniowych  Bogata historia związana z historią  Gotowość do nowych wyzwań Pomorza edukacyjnych w zakresie preorientacji  Budowanie wartości kulturowych przez zawodowej – brak tego typu oferty liczne organizacje pozarządowe opartej na własnej infrastrukturze  Dobra działalność klubów sportowych oświatowej  Infrastruktura sportowa  Mały dostęp do edukacji przedszkolnej  Duża ilość stowarzyszeń o profilu  Brak świadomości społecznej w zakresie kulturalnym i sportowym potrzeby kształcenie dzieci i młodzieży w  Działalność Centrum Kultury i Sportu systemie edukacji ponadgimnazjalnej  Liczne zespoły artystyczne  Brak pomysłu na szersze  Oferta zajęć pozalekcyjnych upowszechnienie żeglarstwa w oparciu o  Oferta kulturalna Biblioteki Publicznej jeziora znajdujące się na terenie gminy  Lokalny program wspierania edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży

SZANSE ZAGROŻENIA

 Dobre możliwości dla rozwoju  Brak integracji i więzi społecznej w szkolnictwa specjalnego niektórych miejscowościach cechujących  Możliwości rozwoju kapitał ludzkiego w się wysokim napływem nowych oparciu o mieszkańców gminy mieszkańców  Kolejne pomysły ( projekty ) na  Rozwijanie klubów ukierunkowanych na wydarzenia kulturalne w partnerstwie z jedną dyscyplinę sportową innymi gminami  Brak współpracy pomiędzy  Działania na rzecz integracji społecznej stowarzyszeniami w skali makro  Stworzenie profesjonalnego pola  Nierozwijanie zaplecza boisk sportowych golfowego  Niska efektywność wydatkowania  Rozwój różnych form turystyki środków na sport / stowarzyszenia o weekendowej w oparciu o mieszkańców niskim potencjale organizacyjnym Słupska i Koszalina  Zagrożenie dla terenów prawnie  Współpraca ze szkołami zagranicznymi chronionych przez lokalizację przedsięwzięć uciążliwych

175

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 176 z 218

GOSPODARKA

ROZWÓJ GOSPODARCZY

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 Bliskość Słupska(duży ośrodek pracy),  Komunikacja z miastami ościennym Sławna i Darłowa (miejscami pracy)  Obszary proturystyczne (morze, plaża,  Niski stopień rozwoju instytucji i jeziora) otoczenia biznesu  Dobrze rozwinięte rolnictwo  Brak ofert pracy poza pracą fizyczną -  Wyznaczone obszary pod aktywizację nisko opłacaną gospodarczą  Sezonowość ofert pracy  Tereny pod zabudowę mieszkaniową  Brak jednostki koordynującej w gminie  Stabilny system podatkowy obsługę inwestorów i promocję  Funkcjonowanie przedsiębiorstw gospodarczą dających  Aktywność ekonomiczna lokalnych miejsca pracy (malejący wskaźnik przedsiębiorców i trudności z akumulacją bezrobocia) kapitału  Kapitał ludzki mieszkańców/kwalifikacje  Ograniczony dostęp do Internetu  Dobrze zarządzana gmina z pozycji szerokopasmowego wykonawczej i uchwałodawczej  Wpływ poligonu wojskowego  Umiejętna gospodarka finansami gminy (ograniczenia w rozwoju gospodarczym)  Wysoki wskaźnik dochodu gminy w  Brak portu w Jarosławcu przeliczeniu na jednego mieszkańca  Warunki i promocja terenów na rzecz rozwoju budownictwa deweloperskiego

SZANSE ZAGROŻENIA

 Rozwój małej i średniej  Konkurencja gmin ościennych przedsiębiorczości  Pogorszenie warunków komunikacyjnych  Wzrost zainteresowania ofertą  Brak koniunktury gospodarczej turystyczną agroturystyka połączona z  Degradacja kształcenia zawodowego i wypoczynkiem nad morzem niedostosowanie oferty edukacyjnej do  Bliskość ośrodka akademickiego w potrzeb pracodawców Słupsku  Brak zainteresowania inwestowaniem na  Rozwój usług okołoturystycznych terenie gminy w obszarach  Pojawienie się inwestora strategicznego gospodarczych poza turystyką na terenie gminy  Rozwój gminy w kierunku nowoczesnych technologii  Przystań rybacka, marina  Rozwój gospodarczy sektora publiczno – prywatnego  Status uzdrowiska dla Jarosławca

176

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 177 z 218

INFRASTRUKTURA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 Dobrze rozwinięta wewnętrzna sieć  Znacząca ilość dróg wyższej kategorii – drogowa brak wpływu na ich remonty i bieżące  Bardzo duży stopień zwodociągowania utrzymanie gminy  Niedostateczny stan techniczny dróg  Własne, gminne ujęcia wody lokalnych (osiedlowych)  Istniejące oczyszczalnie ścieków  Drogi gminne nieutwardzone  Wyremontowane budynki użyteczności  Stan techniczny napowietrznej sieci publicznej: szkoły, przedszkola, ośrodki energetycznej wysokiego i średniego zdrowia i świetlice napięcia  Istniejące uzbrojenie i możliwość  Słaba infrastruktura parkingów przyłączania się do niego (woda, prąd, osiedlowych kanalizacja)  Oświetlenie wielu lokalnych dróg i ulic  Oświetlenie drogowe głównych ciągów  Brak miejscowych planów komunikacyjnych zagospodarowania przestrzennego dla  Infrastruktura sportowa wielu obszarów gminy  Uzbrojone tereny rekreacyjne  Nierozpoznane potrzeby pasażerów  Dostęp do Internetu komunikacji zbiorowej  Stan techniczny infrastruktury plaż  Stan techniczny infrastruktury plaż nadmorskich nadmorskich ( zaplecze: wc, zejścia na plażę, szatnie, natryski)  Infrastruktura rekreacyjna przyrzeczna ( wiaty, siedziska, parkingi, zaplecze socjalne)  Zaniedbane pobocza dróg  Braki infrastrukturalne na terenach post -pegeerowskich

SZANSE ZAGROŻENIA

 Rozwój sieci gazowniczej  Brak modelu współpracy w partnerstwie  Okablowanie sieci energetycznej publiczno - prywatnym wysokiego napięcia  Marginalizacja gminy w zakresie  Uzbrajanie terenów pod zabudowę dofinansowania inwestycji mieszkaniową jedno- i wielorodzinną, w infrastrukturalnych tym wyznaczanie terenów pod inwestycje  Brak zintensyfikowanych działań w mieszkaniowe w systemie zakresie rozbudowy sieci kanalizacyjnej deweloperskim  Zaniechania w zakresie poprawy stanu  Rozwój sieci połączeń komunikacji technicznego dróg gminnych zbiorowej

177

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 178 z 218 5. DIAGNOZA STANU GMINY

Diagnoza zawiera informacje o uwarunkowaniach demograficznych, gospodarczych, przestrzennych i ekologicznych, analizy społeczne i ekonomiczne, na podstawie których sformułowano wnioski będące punktem wyjścia do zdefiniowania głównych kierunków strategii stanowiących treść niniejszego dokumentu.

Diagnoza Stanu jest syntezą wyników debat strategicznych, raportu o stanie gminy Postomino, jak również konsultacji społecznych. Charakterystykę obszarów cechuje wyszczególnienie ich cech w odniesieniu do gminy jako całości, jej zróżnicowań wewnętrznych oraz pozycji w powiecie i województwie. Poszczególnym wnioskom przyporządkowano następujące znaczenia:

wartość pozytywna dla rozwoju gminy.

Czynnik społeczny lub ekonomiczny zidentyfikowany w Bilansie Otwarcia i/lub Analizie SWOT mający dodatni wpływ- sprzyjający tworzeniu nowych wartości dodanych i działający ”in plus” dla rozwoju społeczno – gospodarczego gminy.

wartość obecnie o niewielkim znaczeniu dla rozwoju gminy.

Czynnik społeczny lub ekonomiczny zidentyfikowany w Bilansie Otwarcia i/lub Analizie SWOT nie mający znaczącego wpływu na rozwój społeczno – gospodarczy gminy na obecnym etapie poziomu rozwoju tego czynnika, ale w przyszłości w zależności od jego tendencji rozwojowych zależnych bezpośrednio lub pośrednio od polityki społecznej i gospodarczej samorządu mogący stać się wartością pozytywną lub negatywną dla rozwoju gminy.

wartość negatywna dla rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Postomino.

Czynnik społeczny lub ekonomiczny zidentyfikowany w Bilansie Otwarcia i/lub Analizie SWOT mający ujemny wpływ- niesprzyjający tworzeniu się nowych wartości dodanych i działający ”in minus” dla rozwoju społeczno – gospodarczego gminy.

178

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 179 z 218

ZDROWIE, POMOC SPOŁECZNA, BEZPIECZEŃSTWO

 Dostęp do lekarzy rodzinnych nie idzie w parze z dostępnością do lekarzy specjalistów i nie spełnia zapotrzebowania w pełnym zakresie usług medycznych oczekiwanych przez mieszkańców. Powstanie warunków dla stworzenia placówki konkurencyjnej w zakresie świadczenia podstawowej opieki medycznej z dostępem dla specjalistów spowodowałoby podniesienie jakości tych usług na terenie gminy.

 Funkcjonujący system opieki społecznej winien być oparty o rozwijającą się infrastrukturę w tym przede wszystkim o obiekty dziennego pobytu, takie jak Dzienny Dom Opieki i Rehabilitacji dla Seniorów i mieszkańców gminy Postomino zagrożonych wykluczeniem społecznym, Centrum Rehabilitacji dla mieszkańców.

 Brak sprecyzowanych interesów gminy odnoszących się do relacji ze Słupskiem, Sławnem i Darłowem powoduje ograniczenie komfortu planowania strategicznego, zarówno w sferze gospodarczej, jak i społecznej.

 Funkcjonowanie oraz integrację lokalnej społeczności wyznacza kondycja i działalność organizacji pozarządowych oraz system monitorowania i oceny pojawiających się problemów społecznych. Wymusza to zwiększenie działań o charakterze partnerstwa publiczno – pozarządowego na terenie gminy Postomino, zwłaszcza, że gmina jest polem działania wielu NGO (non-government organization).

 Uwagi wymagają rodziny i członkowie rodzin o złożonych, wielorakich potrzebach, uzależniających je od pomocy innych. Niepełnosprawni z terenu gminy są często gorzej wykształceni, co zdecydowanie utrudnia ich funkcjonowanie na rynku pracy.  Ubóstwo, bezrobocie, uzależnienia, bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, niepełnosprawność przyczyniają się najczęściej do występowania różnych form wykluczenia społecznego. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Postominie powinien w części rosnących problemów społecznych poprawić położenie tych grup społecznych zagrożonych wykluczeniem społecznym ze szczególnym uwzględnianiem obszarów popegeerowskich i bezpośredniego oddziaływania funkcjonującego wiele lat temu na ternie gminy Państwowego Ośrodka Hodowli Zagrodowej.  Zjawisko zamkniętego kręgu ubóstwa oraz jego pokoleniowość w gminie Postomino powinno być otoczone troską samorządu. Dotyczy ono wielu ubogich rodzin zwłaszcza w obrębie delimitacji obszarów zdegradowanych o niekorzystnych zjawisk społeczno - gospodarczych, a przejawia się m.in. tym, że dzieci z tych rodzin zazwyczaj kończą swoją edukację po szkole gimnazjalnej lub zawodowej.

 Bliskość obszarów miejskich i przenikające do gminy zagrożenia bezpieczeństwa publicznego, charakterystyczne dla większych ośrodków miejskich, wymagają skutecznie funkcjonujących

179

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 180 z 218

służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo mieszkańców gminy, stąd koniecznym jest wzmacnianie współpracy i tworzenie mechanizmów wsparcia dla jeszcze większej skuteczności działań Policji i Straży Gminnej.

ŚRODOWISKO NATURALNE, OCHRONA ŚRODOWISKA, TURYSTYKA

 Wysoka atrakcyjność turystyczna gminy Postomino jest atutem gminy, stąd należy podejmować zintegrowane ze sobą działania dla utworzenia kompleksu inwestycji infrastrukturalnych połączonych z promocją, dając tym samym szansę na rozwój szeroko pojętych usług turystycznych i około turystycznych, w tym opartych na istniejących gospodarstwach rolnych, dywersyfikując ich źródła dochodu.

 Tworzenie dokumentów planistycznych, poczynając od Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a skończywszy na planach miejscowych, winno uwzględniać walory przyrodnicze gminy Postomino dla rozwoju agroturystyki, turystyki kwalifikowanej i rekreacyjnej, co pozwoli uniknąć tworzenia planów inwestycyjnych sprzecznych z zasadami zrównoważonego rozwoju.

 Wartością negatywną jest brak funkcjonujących systemów dystrybucji energii cieplnej w części gminy, co jest przyczyną występującego na terenie niektórych obszarów zjawiska tzw. niskiej emisji, stąd rozwój sieci gazowej w kierunku zwartej zabudowy przyczyniłby się do częściowego rozwiązania tego problemu.

 Nieskuteczne działania w zakresie ochrony powietrza, w tym likwidacji nieprzyjemnych i uciążliwych zapachów, obniża znacznie komfort życia części mieszkańców gminy i przybywających do gminy turystów.

 Występowanie ścieżek edukacyjnych, szlaków turystycznych winno być powodem działań samorządu w zakresie budowy infrastruktury turystycznej, mającej na celu połączenie atrakcyjnych terenów gminy z już istniejącymi obszarami rekreacji i wypoczynku, co pozwoli na rozwój usług turystycznych, gastronomii, wypożyczalni sprzętu, handlu, ale też stworzy większą dostępność atrakcji turystycznych (również tych mniej znanych) bez konieczności korzystania z komunikacji publicznej i prywatnych samochodów.

 Atrakcyjność turystyczna gminy Postomino i bliskość Słupska, winna być powodem stworzenia gotowych projektów partnerstwa publiczno – publicznego i publiczno – prywatnego we współpracy z samorządem miasta Słupska, gminy Słupsk i gminy Kobylnica z korzyścią dla tych samorządów, takich jak np. budowa szlaków narciarstwa biegowego, nordic walking, czy wyznaczania tras dla jazdy konnej.

180

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 181 z 218

 Stopień skanalizowania gminy nie daje gwarancji powodzenia rozwoju usług turystycznych, stąd należy kontynuować rozwój sieci kanalizacyjnej w oparciu o istniejące oczyszczalnie ścieków, ale również poprzez stworzenie warunków do rozwoju lokalnych i przydomowych oczyszczalni ścieków.

 Należy zwrócić uwagę, iż rozwój funkcji turystycznej gminy jest uwarunkowany także od działalności rolniczej prowadzonej przez mieszkańców gminy, zwłaszcza w kontekście dbałości o zachowanie czystości lasów i zapewnienie estetyki przestrzeni, prowadzenie produkcji rolnej nieuciążliwej dla ruchu turystycznego.

 Warunkiem koniecznym przed przystąpieniem do realizacji działań proekologicznych jest budowanie świadomości ekologicznej poprzez edukację wśród dzieci, młodzieży i dorosłych mieszkańców gminy.

OŚWIATA, KULTURA, SPORT

 Dobrze rozwinięta sieć szkół wymaga inwestycji infrastrukturalnych głównie w zakresie podniesienia jakości nauczania, ale przede wszystkim obiekty oświatowe winny mieć charakter otwarty z dobrze rozwiniętą ofertą zajęć pozaszkolnych tworzonych m.in. we współpracy z Centrum Kultury i Sportu, ofertą zastępującą obecny brak infrastruktury kulturalnej w wielu miejscowościach.

 Działalność kulturalna winna opierać swój rozwój i ofertę w oparciu o Postomino i Jarosławiec, wykorzystując dostępność infrastruktury obiektów przystosowanych do różnego typu imprez kulturalnych oraz dostępność potencjału ludzkiego i społecznego w tych miejscowościach.

 Centrum Kultury i Sportu w Postominie i związane z tą instytucją świetlice wiejskie stwarzają szansę na budowę tożsamości dzieci i młodzieży z lokalnymi tradycjami, kulturą, sztuką oraz integrację społeczną raz kształtowanie postaw twórczych i kreatywności.

 Gmina Postomino winna zabezpieczyć równy dostęp do szerokiej oferty pracy na terenie ościennych gmin i miast wszystkim mieszkańcom gminy bez względu na płeć, stąd w obszarze oświaty powinny się pojawić inwestycje w zakresie szerszego dostępu do opieki przedszkolnej oraz winno się stworzyć warunki do rozwoju placówek z udziałem gminy dla dzieci poniżej 3 roku życia, w tym żłobka.

 Ilość organizacji pozarządowych, w tym kulturalnych i sportowych, przekłada się na skalę ich oddziaływania na życie kulturalne i społeczne gminy. Koniecznym jest stworzenie czytelnego systemu wsparcia tych organizacji przez gminę w oparciu o projekty partnerstwa publiczno – społecznego wypływające z Urzędu Gminy jak i projekty powstałe w poszczególnych NGO,

181

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 182 z 218

a dające zabezpieczenie potrzeb społeczno – kulturalnych i sportowych mieszkańców gminy Postomino.

 Powstanie Hali Wielofunkcyjnej w Postominie uruchomiło szereg inicjatyw sportowo – rekreacyjnych, a także kulturalnych, spowodowało wzrost aktywności fizycznej we wszystkich grupach wiekowych i przyczyniło się do wyzwolenia istniejącego potencjału wśród dzieci i młodzieży do organizacji dyscyplin zespołowych.

ROZWÓJ GOSPODARCZY

 Oferta inwestycyjna gminy Postomino nie powinna ograniczać się li tylko do oferty terenów pod inwestycje z szeroko rozumianej gałęzi gospodarki jaką jest turystyka, ale winna być powiązana z promocją terenów inwestycyjnych dla grupy inwestorów chcących realizować zamierzenia gospodarcze nie związane z turystyką, a dla których atrakcyjność turystyczna gminy jest argumentem dodatkowym, a nie podstawowym przy wyborze lokalizacji. Niemałe znaczenie dla inwestorów winno mieć otoczenie tego terenu.

 Odpowiednia współpraca na szczeblu ponadlokalnym samorządów powiatu sławieńskiego, darłowskiego oraz organizacji pozarządowych i sektora gospodarczego (min. oparta na idei klastera) powinna mieć duże znaczenie dla organizacji sprawnego zarządzania całym obszarem gospodarczym gminy Postomino i jej otoczenia.

 Występujące walory kulturowe, przyrodnicze oraz samo położenie gminy sprzyjają rozwojowi agroturystyki, która jest dziedziną wschodzącej perspektywy gospodarczej gminy. Turystyka jednodniowa, ewentualnie weekendowa i wypoczynkowa, oparta o ofertę gospodarstw agroturystycznych, winna stać się drugim filarem oferty turystycznej gminy, poza już istniejącą wielokierunkową ofertą ściśle związaną z plażami i produktami turystycznymi pasa nadmorskiego.

 Internet, stanowi nie tylko źródło informacji, ale także staje się narzędziem przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, zakupie usług, w tym akomodacyjnych, dlatego warto nadal pracować nad wizerunkiem oferty gospodarczej i turystycznej gminy w Internecie i zwiększeniem jego powszechnej dostępności.

 Istniejący wskaźnik udziału osób w wieku produkcyjnym do ogółu ludności winien tworzyć podstawy do działań zachęcających do tworzenia małej i średniej przedsiębiorczości przez kapitał wewnętrzny przy zapewnieniu wsparcia ze strony gminy w postaci lokalnej organizacji wpierania MSP i lokalnych preferencji podatkowych.

 Stan finansów publicznych gminy Postomino daje możliwości zwiększenia potencjału inwestycyjnego i ukierunkowania inwestycji w stronę poprawy infrastruktury drogowej

182

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 183 z 218

i komunikacji wewnętrznej również w partnerstwie z powiatem, ale z dopuszczeniem również partnerstwa publiczno – prywatnego. Znacznie zwiększy to atrakcyjność gospodarczą gminy.

 Struktura użytków rolnych w gminie stwarza warunki do rozwoju przetwórstwa rolno - spożywczego w skali mikro w zakresie produkcji zdrowej żywności. Ponadto ze względu na istniejące funkcje rolnicze w gminie winny one stać się w wymiarze lokalnym jedną z podstaw rozwoju działalności gospodarczej prowadzonej w ramach mikroprzedsiębiorstw i dotacji dostępnych na ten cel.

INFRASTRUKTURA  Rozbudowana, wysokiej jakości infrastruktura techniczna jest gwarantem rozwoju przedsiębiorczości oraz zainteresowania potencjalnych inwestorów zewnętrznych gminą Postomino, a tym samym warunkiem rozwoju gospodarczego tego obszaru.  Stan techniczny wewnętrznych dróg gminy Postomino wymaga zdecydowanie poniesienia znacznych nakładów inwestycyjnych, ale istotą wielu z tych inwestycji jest konieczność poprawy infrastruktury okołodrogowej (parkingi, chodniki, oświetlenie ulic, przystanki).  Obecnie istniejąca infrastruktura sieci wodociągowej wymaga modernizacji dla zwiększenia jakości przesyłu wody do poszczególnych obszarów odbiorców indywidualnych i dla wykorzystania przemysłowego i komercyjnego.  Sieć kanalizacyjna wymaga dalszej rozbudowy i obejmowania swoim zasięgiem kolejnych gospodarstw domowych przy jednoczesnej rozbudowie oczyszczalni przydomowych w obszarach o mniejszym wskaźniku koncentracji.  Budowa nowych dróg z pełną infrastrukturą na terenach przeznaczonych pod działalność gospodarczą i osiedleńczą umożliwi racjonalne wykorzystanie tych terenów i spowoduje zainteresowanie inwestorów lokalizowaniem tam biznesu.  Należy założyć, że rozwój budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy (a tym samym wzrost gęstości zaludnienia w poszczególnych miejscowościach) przyczyni się do rozwoju sieci kanalizacyjnej i przydomowych oczyszczalni ścieków, co wpłynie w konsekwencji na dalszy wzrost jej atrakcyjności osadniczej.  Z uwagi na dynamicznie rozwijającą się bazę turystyczną w miejscowościach wypoczynkowych tj. Jarosławiec, Łącko, Jezierzany, Nacmierz, Rusinowo, które posiadają liczne ośrodki wczasowe i pensjonaty oraz istniejący poligon w Wicku Morskim, istnieje szansa, że będą one stanowić potencjalną grupę odbiorców gazu i przyczynią się do rozwoju sieci gazowniczej na użytek odbiorców indywidualnych.  Infrastruktura sportowa i rekreacyjna wymaga dalszej rozbudowy, modernizacji oraz budowy nowych obiektów zwłaszcza w zakresie ogólnodostępnych obiektów i terenów rekreacyjnych w obszarach predestynowanych dla rozwoju różnych form turystyki i wypoczynku.

183

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 184 z 218

 Dostęp do infrastruktury oświatowej na terenie gminy należy uznać za pozytywny element infrastrukturalny, ale wymagający ciągłego doinwestowywania.  Infrastruktura kulturalna i społeczno-publiczna gminy wymaga dalszych nakładów inwestycyjnych. Istniejące Centrum Kultury i Sportu zaspokaja potrzeby mieszkańców gminy, zwłaszcza w obszarach najbliższego otoczenia. Nie mniej pozostaje problem małych miejscowości, w których brakuje świetlic lub i stan techniczny ogranicza realizację zamierzeń kulturalnych.

6. ZAŁOŻENIA DO STRATEGII ROZWOJU GOSPODARCZEGO GMINY POSTOMINO

Przy tworzeniu Strategii Rozwoju Gospodarczego dla Gminy Postomino na lata 2016-2025 przyjęto następujące założenia:

 Gmina Postomino posiada predyspozycje i możliwości do rozwoju różnych form małej i średniej przedsiębiorczości, kultury, sportu, rekreacji, wypoczynku, mieszkalnictwa, usług socjalnych i zdrowotnych. Jest gminą z szerokim dostępem do oferty edukacyjnej na wszystkich jej poziomach z uwagi na bliskość Słupska, Sławna i Darłowa. Podniesienie konkurencyjności gminy jako obszaru o wysokim poziomie rozwoju społeczno – gospodarczego jest możliwe poprzez wzmocnienie istniejącej oferty inwestycyjnej gminy oraz uzupełnienie jej o nowe formy aktywności w obszarze turystyki, rekreacji i wypoczynku. Prowadzenie monitoringu rodzących się zjawisk społecznych i istniejących problemów społecznych stworzy warunki dla prawidłowego podejmowania decyzji strategicznych dla rozwoju gminy i zaspokojenia potrzeb jej mieszkańców.  Należy zadbać, aby rozwój społeczno – gospodarczy gminy Postomino nie przebiegał z naruszeniem interesów jego mieszkańców, ani kosztem utraty komfortu życia osób, dla których gmina stała się miejscem stałego pobytu i życia rodzinnego.  Należy doprowadzić do zrównoważonego rozwoju wszystkich obszarów gminy w oparciu o rozwój i powszechną dostępność mieszkańców gminy do infrastruktury technicznej, kulturalnej, sportowej, rekreacyjnej i wypoczynkowej oraz gminnych zasobów społecznych.

7. MISJA

Wizja jest nieokreślonym w czasie i przestrzeni spojrzeniem w przyszłość, w tym przypadku w przyszłość gminy Postomino, jaką lokalna społeczność widzi dla siebie. Określa miejsce,

184

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 185 z 218

w którym dana wspólnota chce żyć, pracować oraz wypoczywać, a z którym wiąże swoje nadzieje na realizację swoich życiowych planów i marzeń.

Jest obrazem fragmentu rzeczywistości utworzonym przez twórczą wyobraźnię.

Wizja

Postomino – nadmorska gmina położona atrakcyjnie w stosunku do centrów gospodarczych i kulturalnych regionu, dobrze skomunikowana, a dzięki licznym atutom środowiska naturalnego oraz rozwiniętej infrastrukturze, stwarzająca korzystne warunki zamieszkania, spędzania wolnego czasu, wypoczynku i rekreacji oraz prowadzenia działalności gospodarczej.

Misja jest wyrażeniem, które określa główny cel gminy, jej „sens życia”. Jest wyrazem dążeń i oczekiwań w stosunku do gminy, dla której została sformułowana. Stanowi odpowiedzialne zadanie do spełnienia.

Wypracowana misja rozwoju gminy poprzez wizję, pokazuje pozytywny obraz gminy Postomino w perspektywie do roku 2025. Przeprowadzone analizy i wyartykułowane potrzeby mieszkańców, pozwalają na określenie głównych celów strategii. Cele te będą wyznacznikiem kierunku wszystkich działań objętych strategią.

Misja dla gminy Postomino jest opisem wizji gminy oraz głównego pola działań w najbliższych latach. Koncentruje się ona na istocie rzeczy, dostosowuje kierunki działań do długoterminowych celów, równocześnie pełni funkcje motywacyjne i promocyjne.

Misja wyraźnie określa charakter gminy i wskazuje jej atuty. Z misji bezpośrednio wynikają obszary, które powinny być rozwijane. Obszary rozwojowe gminy Postomino wzajemnie się uzupełniają.

W dalszej części strategii przedstawiono obszary, cele i kierunki działania dla każdego z obszarów życia społeczno – gospodarczego (zdrowie, pomoc społeczna, bezpieczeństwo, gospodarka, infrastruktura, środowisko naturalne, ochrona środowiska, turystyka, oświata, kultura, sport ).

Dla każdego obszaru priorytetowego wskazano powiązania z priorytetami zapisanymi w Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020. Podobnie uczyniono z każdym z celów szczegółowych tej strategii wskazując na jego powiązania z wybranym celem szczegółowym strategii wojewódzkiej.

MISJA

Teraźniejszością i przyszłością gminy Postomino jest jej zrównoważony rozwój w harmonii ze środowiskiem przyrodniczym, gospodarczym i społecznym, umożliwiający przekształcenie gminy w wyróżniające się w otoczeniu ośrodków miejskich atrakcyjne miejsce zamieszkania, 185

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 186 z 218

pracy i wypoczynku z dobrze wykształconymi i silnymi funkcjami gospodarczymi, turystycznymi, rekreacyjnymi i wypoczynkowymi o znaczeniu ponad regionalnymi. Dla zbudowania Strategii Rozwoju Gospodarczego koniecznym jest sformułowanie priorytetów, celów szczegółowych wraz z kierunkami działań z ich szczegółowym opisem będącym podstawą formułowania przyszłych projektów i konkretnych zadań do wykonania, opartych na analizie uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych.

Część strategiczna niniejszego dokumentu została podzielona na kilka podrozdziałów.

Pierwszą część stanowi zestawienie tabelaryczne odnoszące się do poszczególnych priorytetów rozwoju, celów szczegółowych wraz z kierunkami działania (tabela nr 54-58). Dla każdego priorytetu wskazano powiązania z priorytetami zapisanymi w Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020.

8. SŁOWNICZEK

Diagnoza, przy uwzględnieniu przyjętej misji rozwoju gospodarczego gminy Postomino, stała się podstawą podjęcia prac nad częścią strategiczną opracowania i punktem odniesienia przy określaniu priorytetów i celów szczegółowych, które mają przybliżyć realizację tej misji.

W niniejszym opracowaniu zastosowano następującą strukturę planu strategicznego:

Wizja

Widzenie i wyobrażenia, oznacza szeroką koncepcję, pożądany obraz przyszłości gminy i jej miejsca w otoczeniu, wyrażanie intencji i aspiracji bez szczegółowego określenia sposobów i środków osiągania celów.

Misja

Misja jest elementem, który ma motywować do podejmowania działań. Jednocześnie pełni funkcję integrującą dla różnych, często będących w sprzeczności interesów, środowisk życia gospodarczego i społecznego, skupionych wokół pewnej wiodącej dziedziny. Niniejsza Misja jest oparta na długofalowej osi, która została wyodrębniona w Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020.

Priorytety

Priorytety rozwoju są to główne obszary działań, jakie powinny być uwzględnione w ciągu okresu objętego Strategią. Inaczej można powiedzieć, że są to wybrane dziedziny rozwoju społeczno - gospodarczego na bazie, których powinna zostać zbudowana sfera działalności rozwojowej. Efektem prac konsultacyjnych oraz szerokich analiz uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych wyodrębniono pięć obszarów 186

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 187 z 218

priorytetowych dla gminy Postomino.

Cele szczegółowe

Cele szczegółowe pokazują działania, które odnoszą się do polityki średniookresowej. Są drogowskazami popartymi narzędziami i sposobami wspierania rozwoju społeczno - gospodarczego w gminie.

Kierunki działania

Wyznaczają kierunki realizacji celów szczegółowych stanowiąc podstawę do formułowania konkretnych programów operacyjnych będących już zbiorem projektów i zadań z określonej dziedziny zagadnień społeczno - gospodarczych mających bezpośredni wpływ na rozwój gminy. Dla kierunków wyodrębniono również wskaźniki produktu i rezultatu, które pozwolą na bieżącą weryfikację zadań wyodrębnionych w dokumentach programów sektorowych dla Gminy Postomino. Jednocześnie należy zaznaczyć, że taki układ charakterystyki każdego kierunku (w tym zastosowane wskaźniki oceny), odpowiada logice konstruowania matryc projektów do funduszy UE.

187

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 188 z 218

9. PRIORYTETY, CELE SZCZEGÓŁOWE, KIERUNKI DZIAŁANIA

Tabela 54. Zdrowie, pomoc społeczna, bezpieczeństwo - cele i kierunki działania

ZDROWIE, POMOC SPOŁECZNA, BEZPIECZEŃSTWO

Powiązanie ze Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020;

Cel numer 3. „Zwiększenie przestrzennej konkurencyjności regionu”

Cel numer 5. „Budowanie otwartej i konkurencyjnej społeczności”,

Cel numer 6. „Wzrost tożsamości i spójności społecznej regionu”

CELE SZCZEGÓŁOWE Kierunki działania / opis

1.1. Podniesienie jakości usług 1.1.1. Standaryzacja usług, w tym dostosowanie infrastruktury w obiektach użyteczności do istniejących potrzeb w obiektach, w których realizuje się publicznej. zadania polityki społecznej gminy.

Powiązanie ze Strategią Rozwoju Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest podniesienie Województwa Zachodniopomorskiego do jakości świadczeń usług społecznych i ich standaryzacja do norm roku 2020; obowiązujących w UE oraz zapewnienie komfortu beneficjentom pomocy społecznej w procesach realizacji świadczeń społecznych, 5.1. Rozwój infrastruktury społecznej na w tym przede wszystkim w postaci Domów Dziennego Pobytu obszarach wiejskich o różnych profilach.

5.5. Budowanie społeczeństwa 1.1.2.Wspieranie wszelkich działań na rzecz poprawy warunków informacyjnego świadczonych usług w obiektach służby zdrowia.

6.7. Stworzenie spójnego systemu realizacji Opis kierunku: Ideą tego kierunku jest włączanie się gminy zadań ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w inicjatywy i projekty, których główną ideą jest poprawa infrastruktury obiektów służby zdrowia, a być może stworzenie warunków dla konkurencyjności usług podstawowej opieki zdrowotnej dla podniesienia jej jakości i dostępności.

1.1.3. Rozszerzenie zakresu i konsekwentna realizacja profilaktyki i edukacji zdrowotnej.

Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest aktywny udział gminy i organizacji pozarządowych przy aktywnym udziale środowisk lekarskich w tworzeniu projektów profilaktyki zdrowotnej i edukacji zdrowotnej mieszkańców gminy Postomino w ramach partnerstw publiczno – społecznych.

1.1.4. Przebudowa i rozbudowa systemu infrastruktury publicznej związanej z obsługą komunikacji autobusowej.

Opis kierunku: Głównym założeniem tego kierunku jest organizacja spójności komunikacyjnej pomiędzy usługodawcami transportu publicznego, a rzeczywistymi potrzebami mieszkańców gminy Postomino z dostosowaniem do rynku pracy, oferty edukacyjnej otaczających gminę ośrodków miejskich.

1.1.5.Informatyzacja oraz usprawnienie funkcjonowania administracji samorządowej w ramach projektu e-urząd.

188

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 189 z 218

Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest w końcowym etapie jego realizacji doprowadzenie do pełnej możliwości obsługi petenta na drodze elektronicznej przy jednoczesnej rozbudowie dostępu do Internetu szerokopasmowego.

1.2. Podejmowanie działań na rzecz 1.2.1.Budowa systemu monitoringu wizyjnego na terenie gminy poprawy bezpieczeństwa i porządku Postomino i stworzenie podstaw do jego realnego publicznego na terenie gminy wykorzystania w zakresie poprawy bezpieczeństwa. Postomino. Opis kierunku: Jednym z głównych przesłań tego kierunku poza Powiązanie ze Strategią Rozwoju budową infrastruktury tego monitoringu jest rozwój współpracy Województwa Zachodniopomorskiego do między samorządem, Strażą Gminną, Policją a instytucjami roku 2020; i organizacjami pozarządowymi w zakresie poprawy bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej. 6.4. Zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego – zwiększenie 1.2.2. Poprawa bezpieczeństwa w obszarach turystyki pieszej poczucia bezpieczeństwa ludności i rowerowej.

Opis kierunku: Tworzenie bezpiecznych ciągów pieszych i pieszo – jezdnych, ścieżek rowerowych z przystosowaną nawierzchnią dla turystyki rowerowej, pieszej, nordic walking.

1.2.3.Wspieranie działań organizacji pozarządowych oraz służb ponadgminnych realizujących zadania w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest stworzenie partnerstw publiczno – społecznych z organizacjami pozarządowymi w realizacji projektów przyczyniających się do wzrostu bezpieczeństwa i porządku publicznego.

1.3. Podjęcie działań w zakresie poprawy gospodarki mieszkaniowej 1.3.1. Przygotowanie terenów pod zabudowę mieszkaniową i rozwoju różnych form i budowę mieszkań na wynajem. budownictwa mieszkaniowego na Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku kształtowanie terenie gminy Postomino. polityki mieszkaniowej ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczenia lokali osobom, które z uwagi na swoją sytuację Powiązanie ze Strategią Rozwoju życiową nie mogą samodzielnie zabezpieczyć sobie mieszkania oraz Województwa Zachodniopomorskiego do prowadzenie działań w kierunku wyznaczania nowych obszarów pod roku 2020; zabudowę dla budownictwa indywidualnego i obiektów mieszkalnych 3.6. Wspieranie rozwoju budownictwa wielorodzinnych w tym w systemie deweloperskim. mieszkaniowego i rynku mieszkaniowego 1.3.2. Aktywizowanie działań w zakresie zwiększania ilości mieszkań socjalnych i komunalnych.

Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest budowa nowych i rewitalizacja istniejącej substancji mieszkaniowej pod potrzeby mieszkań socjalnych i komunalnych.

1.4.1. Wzmacnianie rodziny i dziecka w środowisku lokalnym we 1.4. Budowanie zintegrowanego współpracy z sektorem pozarządowym. systemu wsparcia zapobiegającego kryzysom w rodzinie oraz Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest

189

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 190 z 218

wzmacniającego pozycję dziecka. podnoszenie jakości i dostępności realizowanego systemu świadczeń rodzinnych, rozwój usług społecznych sprzyjających Powiązanie ze Strategią Rozwoju podniesieniu poziomu i jakości edukacji w szczególności rodzin Województwa Zachodniopomorskiego do wielodzietnych, w tym również we współpracy z organizacjami roku 2020; pozarządowymi.

6.3. Wzmacnianie więzi i warunków 1.4.2. Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji oraz rozwijanie funkcjonowania rodziny i usprawnianie systemu wsparcia rodziny, w szczególności: psychologicznego, prawnego, socjalnego ze szczególnym 6.9. Przeciwdziałanie procesom uwzględnieniem obszarów zdegradowanych w obrębie marginalizacji społecznej miejscowości popegeerowskich.

Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest rozwój specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, a także terapii rodzinnej, zintensyfikowanie i rozwój form pracy socjalnej ze szczególnym uwzględnieniem dzieci ze środowisk niewydolnych wychowawczo oraz podejmowanie inicjatyw i nowatorskich rozwiązań na rzecz ochrony macierzyństwa i dziecka w rodzinie ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców miejscowości Pieszcz, Pieńkowo, Złakowo, Królewo, Postomino.

1.4.3. Zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do życia i rozwoju zgodnie z ich potrzebami i przysługującymi im prawami.

Opis kierunku: Głównym założeniem tego kierunku jest zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci i młodzieży, szkolenie i podnoszenie kwalifikacji kadry specjalistów do pracy z rodziną i dziećmi oraz tworzenie warunków do realizacji programów socjoterapeutycznych.

1.5. Działania na rzecz stworzenia zintegrowanego systemu wsparcia 1.5.1. Zapewnienie zwiększonego dostępu osób i aktywizacji osób niepełnosprawnych do opieki medycznej, w tym rehabilitacji niepełnosprawnych. i opieki.

Powiązanie ze Strategią Rozwoju Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest realizacja programów Województwa Zachodniopomorskiego do profilaktycznych zapobiegających powstawaniu niepełnosprawności roku 2020; oraz zwiększenie dostępu do opieki medycznej i zabiegów rehabilitacyjnych ds. poprzez opracowanie bazy informacyjnej 6.9. Przeciwdziałanie procesom o świadczeniodawcach, w tym wspieranie wolontariatu na rzecz marginalizacji społecznej osób niepełnosprawnych.

1.5.2. Integracja osób niepełnosprawnych ze środowiskiem.

Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest zwiększenie dostępu do obiektów użyteczności publicznej poprzez likwidację barier architektonicznych. Ponadto kierunek ten zmierza do zapewnienia zajęć rewalidacyjnych w zależności od rodzaju niepełnosprawności.

1.6. Podejmowanie działań na rzecz 1.6.1. Poszerzenie i podnoszenie poziomu świadczonych usług wsparcia seniorów w ich integracji dla osób starszych. i pełnym dostępie do oferty edukacyjnej, kulturalnej, usług Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest rozwijanie systemu zdrowotnych, rekreacji pomocy osobom starszym w ich środowisku zamieszkania oraz i wypoczynku. zwiększenie dostępności tych osób do mieszkań chronionych

190

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 191 z 218

Powiązanie ze Strategią Rozwoju w tym utworzenie domu dziennego pobytu dla osób starszych. Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020; 1.6.2. Przeciwdziałanie izolacji i wykluczeniu społecznemu seniorów zamieszkujących gminę Postomino ze szczególnym 6.9. Przeciwdziałanie procesom uwzględnieniem obszarów gminy wymagających rewitalizacji w marginalizacji społecznej sferze społecznej wspartej działaniami w sferze fizycznej.

Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku są działania w kierunku rozwijania i upowszechniania działań klubu seniora i systematyczna współpraca z Domami Pomocy Społecznej i Zakładami Opieki Zdrowotnej w gminach sąsiadujących oraz promowanie wartości uczestnictwa osób starszych w życiu społecznym, a także budowa (uruchomienie) Dziennego Domu Pobytu, „Ośrodka Wsparcia” z uwzględnieniem mieszkańców miejscowości Pieszcz, Pieńkowo, Złakowo, Królewo, Postomino.

1.7. Aktywizowanie grup zagrożonych wykluczeniem 1.7.1. Redukowanie zjawiska ubóstwa i wszystkich form społecznym. wykluczenia społecznego w problemowych obszarach gminy Postomino objętych różnymi formami rolnictwa państwowego Powiązanie ze Strategią Rozwoju przed 1990 rokiem. Województwa Zachodniopomorskiego do Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest dążenie do roku 2020; zwiększenia zakresu usług dla osób wykluczonych społecznie w celu 6.7. Stworzenie spójnego systemu realizacji ich reintegracji społecznej i zawodowej, pomoc finansowa zadań ochrony zdrowia i bezpieczeństwa i materialna oraz wsparcie i aktywizacja poprzez tworzenie i zdrowotnego rozwijanie działań w ramach Centrum Integracji Społecznej oraz wspieranie idei sektora ekonomii społecznej. 6.9. Przeciwdziałanie procesom marginalizacji społecznej 1.7.2. Tworzenie systemu wsparcia dla osób bezrobotnych w ramach promocji zawodowej i aktywizacji lokalnego rynku 6.8. Wspieranie działań aktywizujących pracy. rynek Opis kierunku: Główną przesłanką tego kierunku jest rozwijanie stałej współpracy jednostek Samorządu Gminy Postomino, organizacji pozarządowych w zakresie monitorowania zjawiska bezrobocia, objęcie szczególną pomocą osób długotrwale bezrobotnych oraz Intensyfikacja działań mających na celu reintegrację zawodową i społeczną osób bezrobotnych.

1.7.3. Wzmacnianie i rozbudowa zintegrowanego systemu rozwiązywania problemów uzależnień.

Opis kierunku: Zamierzeniem tego kierunku jest wzmacnianie istniejącego systemu pomocy osobom uzależnionym i ich rodzinom (pomoc terapeutyczna, psychologiczna, prawna, socjalna, medyczna) oraz wzmacnianie i rozwijanie istniejącego systemu rozwiązywania problemu przemocy domowej ze szczególnym uwzględnieniem obszarów społecznie zdegradowanych.

1.8. Tworzenie podstaw dla rozwoju 1.8.1. Profesjonalizacja służb społecznych jako czynnika współpracy z organizacjami integracji lokalnej. pozarządowymi. Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest wzmocnienie roli pracownika socjalnego jako profesjonalisty działającego na rzecz Powiązanie ze Strategią Rozwoju pełniejszej integracji społecznej osób ubogich i wykluczonych Województwa Zachodniopomorskiego do społecznie, w tym poprzez systematyczne dokształcenie

191

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 192 z 218

roku 2020; pracowników socjalnych.

6.2. Wspieranie rozwoju demokracji lokalnej 1.8.2. Wspieranie i współpraca z instytucjami społeczeństwa i społeczeństwa obywatelskiego obywatelskiego.

6.10. Stworzenie systemu realizacji zadań Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest zwiększenie polityki socjalnej koordynacji współdziałania z organizacjami pozarządowymi, aktywna współpraca z tymi organizacjami i wsparcie postaw obywatelskich ds. poprzez tworzenie partnerstw publiczno- społecznych.

Tabela 55. Środowisko naturalne, ochrona środowiska, turystyka - cele i kierunki działania

ŚRODOWISKO NATURALNE, OCHRONA ŚRODOWISKA, TURYSTYKA

Powiązanie ze Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020;

Cel numer 2. „Wzmacnianie mechanizmów rynkowych i otoczenia gospodarczego”

Cel numer 4. „Zachowanie i ochrona wartości przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami”

CELE SZCZEGÓŁOWE Kierunki działania / opis

2.1. Podejmowanie działań dla 2.1.1. Przebudowa, rozbudowa sieci kanalizacyjnej i budowa podniesienia jakości ochrony sieci kanalizacji deszczowej, w tym uzbrojenie terenów środowiska w gminie Postomino. przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe i nowe inwestycje gospodarcze. Powiązanie ze Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest przede wszystkim roku 2020; budowa, rozbudowa sieci kanalizacyjnej w obszarach dotąd nieskanalizowanych z włączeniem terenów przeznaczonych pod 2.3. Podnoszenie atrakcyjności budownictwo mieszkaniowe oraz budowa sieci kanalizacji inwestycyjnej deszczowej na obszarach zwartej zabudowy w tym m.in. budowa kanalizacji w miejscowości Nacmierz i Jezierzany oraz rozbudowa 4.1. Usuwanie skutków i przeciwdziałanie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej w m. Jarosławiec degradacji środowiska 2.1.2. Usprawnienie systemu selektywnej zbiórki odpadów 4.2. Zachowanie, ochrona i odtwarzanie surowcowych na terenie całej gminy. walorów i zasobów środowiska naturalnego Opis kierunku: Ideą tego kierunku przede wszystkim jest 4.3. Racjonalna gospodarka zasobami zwiększenie asortymentu segregowanych odpadów na obecnych naturalnymi regionu, efektywne zasadach outsorsingu w szczególności w zakresie odpadów wykorzystanie zasobów i odnawialnych biodegradowalnych. źródeł energii 2.1.3. Kontynuacja działań zmierzających do ochrony powietrza.

Opis kierunku: Ideą tego kierunku jest dążenie do rozbudowy sieci gazowniczej, promocja i wdrażaniem ekologicznych systemów grzewczych.

2.1.4. Zwiększenie zasobów zieleni i lesistości gminy poprzez nasadzanie drzew i krzewów na terenie parków i w pasach drogowych.

192

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 193 z 218

Opis kierunku: Założeniem tego kierunku jest odbudowa zieleni, rewitalizacja parków, w tym nasadzenia nowych drzew, przy rozważeniu możliwości przekształcenia jednego z parków w park tematyczny w jednym z obszarów zdegradowanych wyznaczonych w programie rewitalizacji.

2.2. Stworzenie warunków do 2.2.1. Budowa infrastruktury sprzyjającej rozwojowi różnych rozwoju różnych form turystyki na form turystyki w obszarach predestynowanych do tej formy wypoczynku. terenie gminy Postomino. Opis kierunku: Budowa infrastruktury ścieżek przyrodniczych, Powiązanie ze Strategią Rozwoju miejsc rekreacji i wypoczynku, dróg dojazdowych, ścieżek Województwa Zachodniopomorskiego do rowerowych, miejsc parkingowych w obszarach atrakcyjnych roku 2020; turystycznie z jednoczesną promocją działalności agroturystycznej 2.3. Podnoszenie atrakcyjności m.in. rewitalizacja centrum Jarosławca w tym przebudowa Punktu inwestycyjnej Informacji Turystycznej oraz budowę trasy spacerowej po wydmie w m. Jarosławiec (od tzw. kanału do ul. Spacerowej).

2.2.2. Zagospodarowanie turystyczne rzek i jezior znajdujących się w granicach w administracyjnych gminy Postomino.

Opis kierunku: Utworzenie dróg dojazdowych oraz stworzenie warunków do użytkowania tych terenów na potrzeby rekreacji i wypoczynku m.in. poprzez zagospodarowanie terenu jeziora Wicko - budowa ośrodka sportów wodnych Jezierzany – Łącko.

Tabela 56. Oświata, kultura i sport – cele i kierunki działania

OŚWIATA, KULTURA, SPORT

Powiązanie ze Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020;

Cel numer 5. „Budowanie otwartej i konkurencyjnej społeczności”,

Cel numer 6. „Wzrost tożsamości i spójności społecznej regionu”

CELE SZCZEGÓŁOWE Kierunki działania / opis

3.1. Podwyższenie jakości oferty 3.1.1. Remont, budowa i przebudowa istniejącej w gminie gminy w zakresie rekreacji infrastruktury sportowej. i wypoczynku. Opis kierunku: W ramach tego kierunku zakłada się remont Powiązanie ze Strategią Rozwoju i modernizację oraz budowę nowych otwartych boisk sportowych, Województwa Zachodniopomorskiego do oraz przebudowę istniejącej infrastruktury obiektów sportowych. roku 2020; 3.1.2. Budowa, przebudowa i doposażenie istniejących 6.6.Rozwój sportu i rekreacji, promocja obiektów służących upowszechnianiu różnych form oferty zdrowego stylu życia kulturalnej.

Opis kierunku: W ramach tego kierunku przewiduje się rewitalizację zespołów parkowych, centrów wsi oraz innych obiektów z przeznaczeniem m. in. na działalność kulturalną ze szczególnym uwzględnieniem możliwości ich wykorzystania na cele kulturalne i realizację przedsięwzięć organizowanych przez Centrum Kultury

193

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 194 z 218

i Sportu.

3.1.3.Przebudowa i rozbudowa infrastruktury terenów rekreacyjnych.

Opis kierunku: W ramach powyższego kierunku przewiduje się budowę nowych wewnętrznych ścieżek rowerowych oraz ścieżek pieszych wraz infrastrukturą, doposażenie istniejących placów zabaw w nowe urządzenia, w tym dla dzieci niepełnosprawnych oraz budowę nowych placów, renowację i wstawienie nowych ławek w miejscach rekreacji i wypoczynku w tym m.in. zagospodarowanie terenu rekreacyjnego w Pałowie (okolice kościoła), zagospodarowanie centrum wsi Pałówko (nad stawkiem), zagospodarowanie centrum wsi Rusinowo.

3.2. Podejmowanie działań 3.2.1.Organizowanie równego dostępu uczniom do zajęć w zakresie zwiększania jakości pozalekcyjnych. oferty edukacyjnej i dostosowania jej do potrzeb jej beneficjentów Opis kierunku: Głównym zamierzeniem tego kierunku jest realizacja i rynku pracy. działań umożliwiających realizację programów edukacyjnych w ramach otwartych zajęć sportowo – rekreacyjnych Powiązanie ze Strategią Rozwoju z wykorzystaniem obiektów sportowych szkół i oferty CKiS. Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020; 3.2.2. Tworzenie warunków umożliwiających zwiększenie zastosowania nowych technik w realizacji programów 5.3. Budowanie społeczeństwa uczącego nauczania we wszystkich placówkach oświatowych gminy. się Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest kontynuacja 5.4. Wzmacnianie środowiskowej roli zakupów inwestycyjnych oraz zwiększenie nakładów finansowych na systemu edukacyjnego i europejskiej ich realizacje, które pozwolą w placówkach oświatowych gminy na współpracy w edukacji wprowadzenie nowoczesnych metod i programów nauczania.

5.7. Podnoszenie jakości kształcenia oraz 3.2.3. Podejmowanie działań zwiększających ofertę kształcenia dostępności i jakości programów na poziomie ponadgimnazjalnym i kształcenia ustawicznego na edukacyjnych terenie gminy.

Opis kierunku: Ideą tego kierunku jest ds. udostępnianie majątku komunalnego zainteresowanym instytucjom chcącym tworzyć na terenie gminy Postomino zorganizowane formy edukacji ponadgimnazjalnej.

3.2.4. Prowadzenie remontów, przebudowa i budowa obiektów oświatowych oraz działań zwiększających ofertę opieki pozaszkolnej.

Opis kierunku: w ramach tego kierunku przewiduje się m.in. termomodernizacje obiektów szkolnych na terenie gminy Postomino: celem zwiększenia efektywności energetycznej

budynków oraz tworzenie warunków dla uruchomienia żłobka i nowych przedszkoli na terenie gminy.

194

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 195 z 218

Tabela 57. Rozwój gospodarczy – cele i kierunki działania

ROZWÓJ GOSPODARCZY

Powiązanie ze Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020;

Cel numer 2. „Wzmacnianie mechanizmów rynkowych i otoczenia gospodarczego”

Cel numer 3. „Zwiększenie przestrzennej konkurencyjności regionu”

CELE SZCZEGÓŁOWE Kierunki działania / opis

4.1.Tworzenie warunków dla 4.1.1. Inicjowanie i podejmowanie działań na rzecz wzrostu dalszego rozwoju gospodarczego zainteresowania przez inwestorów strategicznych terenami inwestycyjnymi na terenie gminy. gminy. Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest współpraca Powiązanie ze Strategią Rozwoju z instytucjami, które zajmują się obsługą inwestorów, Województwa Zachodniopomorskiego do wyszukiwaniem dla nich terenów inwestycyjnych i atrakcyjnych roku 2020; miejsc do prowadzenie biznesu oraz dążenie do wzmocnienia współpracy z tzw. otoczeniem biznesu mogącym stworzyć 2.3. Podnoszenie atrakcyjności dodatkowe atrakcyjne warunki inwestowania w gminie. inwestycyjnej regionu 4.1.2. Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w niezbędną 2.4. Wspieranie rozwoju instytucjonalnego, infrastrukturę techniczną, w tym dla potrzeb wysokich finansowego i usługowego otoczenia technologii (z ang. HT - High-Tech Industry).

Opis kierunku: Założeniem tego kierunku jest dalsza rozbudowa infrastruktury technicznej i uzbrajanie nowych terenów inwestycyjnych dla przedsięwzięć gospodarczych spoza obszaru turystycznego.

4.1.3. Tworzenie i inicjowanie różnorodnych systemów wsparcia inwestorów i przedsiębiorców chcących inwestować lub realizujących swoje przedsięwzięcia biznesowe na terenie gminy.

Opis kierunku: Ideą tego kierunku jest szeroko rozumiane wspieranie biznesu i promowanie wdrażania zasad „Społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw” (z ang. CSR – Corporate Social Responsibility).

4.2. Podejmowanie działań 4.2.1. Opracowanie strategii promocji gminy Postomino. w zakresie promocji gminy. Opis kierunku: Celem kierunku jest utworzenia strategii promocji, Powiązanie ze Strategią Rozwoju która wskazywałaby na główne produkty markowe gminy Województwa Zachodniopomorskiego do a jednocześnie zaproponowałaby szczegółowe rozwiązania roku 2020; marketingowe i reklamowe, które przełożyłyby się bezpośrednio na szybki rozwój gospodarczy gminy. 2.2. Popieranie rozwoju lokalnych produktów i usług 4.2.2. Kształtowanie pozytywnego wizerunku gminy w środkach masowego przekazu o zasięgu lokalnym i ponadlokalnym. 2.4. Wspieranie rozwoju instytucjonalnego, finansowego i usługowego otoczenia Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest biznesu wypracowanie spójnego systemu współpracy z ośrodkami masowego przekazu, które pozwolą na stworzenie pozytywnego wizerunku gminy. Odpowiedź dla sprawnej organizacji działań w tym kierunku winna przynieść strategia promocji.

4.2.3.Stworzenie systemu wizualnej identyfikacji gminy.

195

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 196 z 218

Opis kierunku: Kierunek ten winien jednoznacznie odpowiedzieć jakie symbole gminy winny zostać włączone w system promocji Skuteczna realizacja tego kierunku jest możliwa przy opracowaniu strategii promocji gminy.

4.3.1. Aktualizacja Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania przestrzennego gminy.

Opis kierunku: Główną ideą kierunku jest włączenie w proces aktualizacji polityki przestrzennej gminy poprzez wskazanie w Studium terenów strategicznych dla rozwoju społeczno – gospodarczego gminy, zgodnie z określonymi w Strategii kierunkami rozwoju do 2025 roku.

4.3.2.Sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest opracowanie miejscowych planów zagospodarowania

przestrzennego w obszarach predestynowanych pod inwestycje, zabudowę mieszkaniową oraz pod funkcje rekreacyjne o charakterze publicznym, w tym pod turystykę.

4.3.Tworzenie warunków na rzecz 4.3.3. Nawiązanie współpracy z sąsiednimi gminami w zakresie skoordynowania planów rozwoju społeczno-gospodarczego. kompatybilności wszystkich

zamierzeń gospodarczych Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest stworzenie katalogu i społecznych z warunkami „wspólnych spraw” dotyczących planowania przestrzennego, określonymi przestrzenią gminy. rozwoju funkcji mieszkaniowych, terenów inwestycyjnych, rozwoju rynku pracy, ustalania priorytetów edukacyjnych, czy wspólnych Powiązanie ze Strategią Rozwoju działań na rzecz rozwoju turystyki. Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020;

3.2. Wspieranie rozwoju struktur funkcjonalno-przestrzennych

3.4. Rozwój małych miast (do 20 tys. mieszkańców), rewitalizacja i rozwój obszarów

Tabela 58. Infrastruktura - cele i kierunki działania

INFRASTRUKTURA

Powiązanie ze Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020;

Cel numer 3. „Zwiększenie przestrzennej konkurencyjności regionu”

Cel numer 4. „Zachowanie i ochrona wartości przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami”

CELE SZCZEGÓŁOWE Kierunki działania / opis

196

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 197 z 218

5.1. Podejmowanie działań w 5.1.1. Budowa, przebudowa ulic i dróg. kierunku polepszenia standardu i Opis kierunku: Założeniem tego kierunku jest budowa, przebudowa jakości komunikacyjnej na terenie i modernizacja sieci drogowej oraz poprawa stanu technicznego gminy Postomino. i bezpieczeństwa użytkowników m.in. poprzez przebudowę drogi gminnej na odcinku Karsino-Dzierżęcin, przebudowę dróg gminnych Powiązanie ze Strategią Rozwoju w miejscowości Pieszcz oraz przebudowę drogi gminnej Województwa Zachodniopomorskiego do w miejscowości Bylica. roku 2020; 5.1.2. Budowa sieci ścieżek rowerowych i traktów spacerowych 3.5. Stworzenie efektywnego, dostępnego i łączących poszczególne obszary gminy. zintegrowanego systemu transportowego Opis kierunku: Głównym założeniem tego kierunku jest budowa

ścieżek rowerowych i traktów wraz z punktami przesiadkowymi i innymi elementami transportu publicznego oraz ich ścisłe powiązanie m.in. budowa trasy spacerowej po wydmie w m. Jarosławiec (od tzw. kanału do ul. Spacerowej), budowa ścieżki rowerowej trasą „zwiniętych torów”.

5.2. Podjęcie działań w kierunku rewitalizacji i przebudowy obiektów 5.2.1. Przeciwdziałanie i niszczeniu obiektów budowlanych, w komunalnych na terenie gminy. tym komunalnych, o wartościach architektonicznych i znaczeniu historycznym poprzez realizacje projektów Powiązanie ze Strategią Rozwoju rewitalizacji tych obiektów. Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020; Opis kierunku: Ideą jest realizacja inwestycji dotyczących renowacji, przebudowy budynków publicznych o szczególnych wartościach 3.4. Rozwój małych miast (do 20 tys. architektonicznych i znaczeniu historycznym oraz ich otoczenia. mieszkańców), rewitalizacja i rozwój obszarów wiejskich 5.2.2. Inicjowanie działań mających na celu renowację obiektów zabytkowych.

Opis kierunku: Idea ta zawiera działania inspirujące do renowacji i przebudowy obiektów zabytkowych i charakterystycznych dla regionu zabudowań, kościołów, cmentarzy.

5.3.1. Realizacja zadań w zakresie i rozwoju sieci 5.3. Intensywne działania w zakresie kanalizacyjnych, wodociągowych oraz alternatywnych źródeł przebudowy i rozbudowy energii ze szczególnym uwzględnieniem obszarów infrastruktury technicznej gminy. zdegradowanych

Powiązanie ze Strategią Rozwoju Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest rozbudowa Województwa Zachodniopomorskiego do infrastruktury technicznej w tym m.in. budowa kanalizacji sanitarnej roku 2020; w m. Marszewo-Złakowo-Górsko-Królewo, budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Pieszcz, sieci kanalizacji sanitarnej w 4.1. Usuwanie skutków i przeciwdziałanie miejscowości Staniewice oraz promowanie alternatywnych źródeł degradacji środowiska energii na potrzeby bytowe i gospodarcze.

4.2. Zachowanie, ochrona i odtwarzanie 5.3.2.Przebudowa, remont i modernizacja oświetlenia ulicznego walorów i zasobów środowiska naturalnego oraz budowa nowych punktów świetlnych.

Opis kierunku: Kierunek ten obejmuje budowę, przebudowę, remont i modernizację, w tym wymianę opraw i źródeł światła na bardziej

energooszczędne, oświetlenia ulicznego, ścieżek parkowych, rowerowych i dróg osiedlowych.

197

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 198 z 218

5.4. Podjęcie działań w zakresie 5.4.1. Przygotowanie terenów pod zabudowę mieszkaniową poprawy gospodarki mieszkaniowej i budowę mieszkań na wynajem. i rozwoju różnych form Opis kierunku: Głównym przesłaniem tego kierunku jest budownictwa mieszkaniowego na kształtowanie polityki mieszkaniowej ze szczególnym terenie gminy Postomino. uwzględnieniem zabezpieczenia lokali osobom, które z uwagi na swoją sytuację życiową nie mogą samodzielnie zabezpieczyć sobie Powiązanie ze Strategią Rozwoju mieszkania oraz prowadzenie działań w kierunku wyznaczania Województwa Zachodniopomorskiego do nowych obszarów pod zabudowę mieszkaniową, w szczególności roku 2020; pod budownictwo wielorodzinne

3.6. Wspieranie rozwoju budownictwa 5.4.2. Aktywizowanie działań w zakresie zwiększania ilości mieszkaniowego i rynku mieszkaniowego mieszkań socjalnych.

Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest rewitalizacja istniejącej substancji mieszkaniowej na potrzeby mieszkań socjalnych oraz pozyskiwanie nowych mieszkań o charakterze socjalnym.

5.4.3. Weryfikacja gminnej polityki mieszkaniowej.

Opis kierunku: Główną ideą tego kierunku jest opracowanie polityki mieszkaniowej uwzględniającej: weryfikację uprawnień do zajmowania lokali komunalnych przez osoby o dochodach umożliwiających samodzielne zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych; zamianę mieszkań; podział mieszkań o dużych powierzchniach oraz stworzenie warunków dla rozwoju budownictwa deweloperskiego.

10. MONITORING I EWALUACJA STRATEGII

Ocena strategicznych dokumentów zawierających programy rozwoju winna być dokonywana trzykrotnie: przed rozpoczęciem realizacji (ex-ante), w połowie okresu realizacji (mid-term) oraz po zakończeniu realizacji (ex-post). W celu umożliwienia pośredniego dokonywania ocen mid-term i ex-post, należy określić powiązania pomiędzy Strategią gminy a strategiami sektorowymi oraz Wieloletnim Planem Inwestycyjnym. Ocena ex-post jest najbardziej istotna i miarodajna dla całościowej oceny polityki rozwoju gminy w długim okresie czasu oraz spełnia najwięcej funkcji. Wszelkie oceny oddziaływania podmiotów publicznych na procesy rozwoju przeprowadzane są w kontekście społecznych potrzeb, celów i nakładów. Mierzone i oceniane są uzyskane produkty, wyniki, efekty i skutki. Działania i przedsięwzięcia służące realizacji celów operacyjnych oceniane są na podstawie czterech kryteriów: skuteczności, celowości, efektywności, wydajności. Cały proces dodatkowo oceniany jest z punktu widzenia praworządności i gospodarności (oszczędności). Oceny wymagają podejścia

198

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 199 z 218

uporządkowanego, obiektywnych kryteriów oraz stosowania zróżnicowanych i wyrafinowanych metod. Ocena realizacji Strategii jest procesem wymagającym udziału społecznego, a przede wszystkim współdziałania podmiotów i uczestników strategicznego planowania rozwoju gminy Postomino. Dla spełnienia powyższych wymagań, każdy cel operacyjny wymaga monitorowania. Wymóg monitorowania wynika również z przepisów regulujących finansowanie przedsięwzięć z funduszy strukturalnych UE. Monitorowaniem Strategii na poziomie celów operacyjnych (używając wskaźników produktu i rezultatu przypisanych tym celom) winna zajmować się jednostka organizacyjna odpowiedzialna za jego wdrażanie, w tym wypadku – samorząd gminny. Wizja i misja gminy Postomino zawarta w Strategii sformułowana jest na tak ogólnym poziomie, że bezpośrednia ocena stopnia ich realizacji nie jest możliwa. Można jednak ocenić stopień realizacji celów operacyjnych. Mają one na tyle konkretny charakter i są powiązane bezpośrednio z realizowanymi i planowanymi do realizacji przedsięwzięciami, że można stosować bardziej wyspecjalizowane wskaźniki. W charakterystyce każdego z celów operacyjnych zawarto propozycje wskaźników produktów oraz rezultatów. Zestaw wskaźników dla celów monitorowania Strategii na poziomie celów operacyjnych zawiera poniższa tabela. Ich coroczne obliczenie rozpoczynając od roku bazowego 2016 (stan na 31 grudnia – dane będą dostępne wiosną 2017) umożliwi dokonanie w latach 2020 i 2025ocen realizacji Strategii pod kątem: skuteczności, celowości, efektywności, wydajności. i okresowej.) kontroli realizacji Strategii. Efektem kontroli może być konieczność zmodyfikowania Strategii Rozwoju Gminy Postomino.

199

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 200 z 218 Tabela 59. Wskaźniki monitoringu Strategii Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016-2025

Nr Wskaźniki celu/ Nazwa priorytetu/celu szczegółowego kier. produktu rezultatu dział. Rok bazowy 2016, lata oceny: 2020 i 2025 Podniesienie jakości usług w obiektach użyteczności publicznej. 1.1. Kierunki działania  Liczba projektów, których celem była  Ilość w ( szt.) obiektów Standaryzacja usług, w tym dostosowanie infrastruktury do istniejących standaryzacja usług, w tym wystandaryzowanych ( dostosowanych 1.1.1. potrzeb w obiektach, w których realizuje się zadania polityki społecznej dostosowanie infrastruktury do do potrzeb ich klientów) gminy. istniejących potrzeb w obiektach  Ilość osób korzystających corocznie z polityki społecznej. obiektów wymienionych wyżej  Liczba projektów zrealizowanych,  Liczba pacjentów korzystających zainicjowanych rzecz poprawy 1.1.2. Wspieranie wszelkich działań na rzecz poprawy warunków świadczonych z obiektów służby zdrowia po warunków świadczonych usług w usług w obiektach służby zdrowia. modernizacji. obiektach służby zdrowia.  Liczba projektów zrealizowanych na  Liczba mieszkańców gminy 1.1.3. Rozszerzenie zakresu i profilaktyki i edukacji zdrowotnej. rzecz profilaktyki i edukacji uczestniczących w projektach zdrowotnej. zrealizowanych na rzecz profilaktyki i edukacji zdrowotnej w ciągu roku.  Liczba mieszkańców oraz turystów  Liczba inwestycji i przedsięwzięć korzystających z infrastruktury remontowych i organizacyjnych, publicznej związanej z obsługą 1.1.4. Przebudowa i rozbudowa systemu infrastruktury publicznej związanej z których celem była rozbudowa komunikacji autobusowej po obsługą komunikacji autobusowej. infrastruktury publicznej związanej z modernizacji infrastruktury i obsługą komunikacji autobusowej oraz organizacji systemu transportu dostosowanie rozkładów jazdy do publicznego w ciągu roku. rzeczywistych potrzeb mieszkańców.

 Liczba projektów zrealizowanych dla 1.1.5. Informatyzacja oraz usprawnienie funkcjonowania administracji  Liczba osób korzystających z systemu oraz usprawnienie funkcjonowania samorządowej w ramach projektu e-urząd. e-urząd w ciągu roku. administracji samorządowej w ramach projektu e-urząd.

200

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 201 z 218

Podejmowanie działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie gminy Postomino. 1.2. Kierunki działania  Liczba podjętych działań i projektów  Ilość zamontowanych kamer i obszarów Budowa systemu monitoringu wizyjnego na terenie gminy Postomino i inwestycyjnych, których celem było gminy objętych monitoringiem. 1.2.1. stworzenie podstaw do jego realnego wykorzystania w zakresie poprawy stworzenie systemu monitoringu  Ilość wykrytych przestępstw i bezpieczeństwa wizyjnego. wykroczeń dzięki wdrożonemu systemowi monitoringu wizyjnego.  Liczba podjętych działań i projektów  Ilość kilometrów wybudowanych inwestycyjnych, których celem była ścieżek rowerowych, tras biegowych i poprawa bezpieczeństwa w obszarach nornic walking 1.2.2. Poprawa bezpieczeństwa w obszarach turystyki pieszej i rowerowej. turystyki pieszej i rowerowej .  Ilość instalacji oświetlających trasy rowerowe, ilość skrzyżowań bezkolizyjnych, itp.  Liczba podjętych działań i projektów  Ilość przestępstw i wykroczeń wspierających działań organizacji dokonanych na terenie gminy każdego Wspieranie działań organizacji pozarządowych oraz służb ponadgminnych 1.2.3. pozarządowych oraz służb roku realizujących zadania w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego. ponadgminnych realizujących zadania  Ilość wypadków drogowych mających w zakresie bezpieczeństwa i porządku miejsce na terenie gminy każdego roku. publicznego Podjęcie działań w zakresie poprawy gospodarki mieszkaniowej i rozwoju różnych form budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy Postomino. 1.3. Kierunki działania  Powierzchnia (m²) mieszkań  Liczba mieszkańców ( rodzin) 1.3.1. Aktywizowanie działań w zakresie zwiększania ilości mieszkań socjalnych. socjalnych w gminie korzystających z oferty mieszkań socjalnych na terenie gminy.  Ilość projektów wygenerowanych z  Ilość mieszkań socjalnych i pozycji Gminy, których celem było komunalnych w gminie Postomino. Aktywizowanie działań w zakresie zwiększania ilości mieszkań socjalnych i zwiększania ilości mieszkań 1.3.2. socjalnych i komunalnych. komunalnych.

Budowanie zintegrowanego systemu wsparcia zapobiegającego kryzysom w rodzinie oraz wzmacniającego pozycję dziecka. 1.4. Kierunki działania

201

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 202 z 218

 Liczba mieszkańców gminy  Liczba projektów zrealizowanych, korzystających z projektów których celem było wzmacnianie wzmacniających rodziny i dzieci Wzmacnianie rodziny i dziecka w środowisku lokalnym we współpracy z włącznie z organizacją opieki dzieci 1.4.1. rodziny i dziecka w środowisku sektorem pozarządowym. lokalnym we współpracy z sektorem do lat 3. pozarządowym włącznie z  Liczba organizacji pozarządowych organizacją opieki dzieci do lat 3. uczestniczących w projektach wzmacniających rodziny i dzieci.  Liczba projektów zrealizowanych,  Liczba mieszkańców gminy których celem była pomoc w korzystających z projektów, których Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji oraz rozwijanie i usprawnianie likwidacji przyczyn dysfunkcji oraz celem była pomoc w likwidacji systemu wsparcia rodziny, w szczególności: psychologicznego, prawnego, 1.4.2. rozwijanie i usprawnianie systemu przyczyn dysfunkcji oraz rozwijanie i socjalnego ze szczególnym uwzględnieniem obszarów zdegradowanych w wsparcia rodziny, w szczególności: usprawnianie systemu wsparcia obrębie miejscowości popegeerowskich. psychologicznego, prawnego, rodziny, w szczególności: socjalnego. psychologicznego, prawnego, socjalnego  Liczba projektów zrealizowanych,  Liczba dzieci korzystających z których celem byłozapewnienie projektów, których celem było Zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do życia i 1.4.3. dzieciom i młodzieży odpowiednich zapewnienie dzieciom i młodzieży rozwoju zgodnie z ich potrzebami i przysługującymi im prawami. warunków do życia i rozwoju odpowiednich warunków do życia i zgodnie z ich potrzebami i rozwoju zgodnie z ich potrzebami i przysługującymi im prawami. przysługującymi im prawami. Działania na rzecz stworzenia zintegrowanego systemu wsparcia i aktywizacji osób niepełnosprawnych. 1.5. Kierunki działania  Liczba projektów  Liczba osób niepełnosprawnych zrealizowanych, których celem korzystających z projektów było zapewnienie zwiększonego których celem było zapewnienie Zapewnienie zwiększonego dostępu osób niepełnosprawnych do opieki 1.5.1. dostępu osób niepełnosprawnych zwiększonego dostępu osób medycznej, w tym rehabilitacji i opieki. do opieki medycznej, w tym niepełnosprawnych do opieki rehabilitacji i opieki. medycznej, w tym rehabilitacji i opieki.

 Liczba projektów  Liczba osób niepełnosprawnych zrealizowanych, których celem korzystających z projektów 1.5.2. Integracja osób niepełnosprawnych ze środowiskiem. była integracja osób których celem była integracja niepełnosprawnych ze osób niepełnosprawnych ze środowiskiem. środowiskiem. Podejmowanie działań na rzecz wsparcia seniorów w ich integracji i pełnym dostępie do oferty edukacyjnej, kulturalnej, usług zdrowotnych, rekreacji 1.6. i wypoczynku.

202

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 203 z 218

Kierunki działania  Liczba projektów zrealizowanych,  Liczba osób starszych których celem było poszerzenie i (65+)korzystających z projektów podnoszenie poziomu świadczonych których celem było poszerzenie i usług dla osób starszych. podnoszenie poziomu świadczonych 1.6.1. Poszerzenie i podnoszenie poziomu świadczonych usług dla osób starszych. usług dla osób starszych.  Liczba miejsc w Domach Dziennego Pobytu i DPS z których korzystają mieszkańcy gminy Postomino.  Liczba projektów zrealizowanych,  Liczba osób seniorów Przeciwdziałanie izolacji i wykluczeniu społecznemu seniorów których celem było przeciwdziałanie zamieszkujących Gminę Postomino zamieszkujących Gminę Postomino ze szczególnym uwzględnieniem obszarów 1.6.2. izolacji i wykluczeniu społecznemu korzystających z projektów, których gminy wymagających rewitalizacji w sferze społecznej wspartej działaniami w seniorów zamieszkujących Gminę celem było przeciwdziałanie izolacji sferze fizycznej. Postomino. i wykluczeniu społecznemu seniorów. Aktywizowanie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. 1.7. Kierunki działania  Liczba projektów  Liczba mieszkańców gminy Redukowanie zjawiska ubóstwa i wszystkich form wykluczenia społecznego w zrealizowanych, których celem korzystających z projektów, których 1.7.1. problemowych obszarach gminy Postomino objętych różnymi formami było redukowanie zjawiska celem było redukowanie zjawiska rolnictwa państwowego przed 1990 rokiem. . ubóstwa i wszystkich form ubóstwa i wszystkich form wykluczenia społecznego. wykluczenia społecznego  Liczba projektów zrealizowanych, których celem  Liczba bezrobotnych mieszkańców było tworzenie systemu wsparcia gminy korzystających z projektów, Tworzenie systemu wsparcia dla osób bezrobotnych w ramach promocji których celem było tworzenie 1.7.2. dla osób bezrobotnych w ramach zawodowej i aktywizacji lokalnego rynku pracy. systemu wsparcia w ramach promocji promocji zawodowej i zawodowej i aktywizacji lokalnego aktywizacji lokalnego rynku rynku pracy. pracy.  Liczba projektów  Liczba mieszkańców gminy z zrealizowanych, których celem problemami uzależnień Wzmacnianie i rozbudowa zintegrowanego systemu rozwiązywania było wzmacnianie i rozbudowa korzystających z projektów, których 1.7.3. celem było wzmacnianie i rozbudowa problemów uzależnień. zintegrowanego systemu zintegrowanego systemu rozwiązywania problemów rozwiązywania problemów uzależnień. uzależnień. 1.8 Tworzenie podstaw dla rozwoju współpracy z organizacjami pozarządowymi.

203

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 204 z 218

 Ilość zrealizowanych na terenie  Liczba projektów zrealizowanych, gminy projektów integrujących lokalna społeczność. 1.8.1. Profesjonalizacja służb społecznych jako czynnika integracji lokalnej. których celem była profesjonalizacja służb społecznych jako czynnika  Liczba organizacji integracji lokalnej. pozarządowych uczestnicząca w projektach integracyjnych.  Liczba organizacji pozarządowych, uczestnicząca w projektach  Liczba projektów zrealizowanych, realizowanych przez gminę. 1.8.2 Wspieranie i współpraca z instytucjami społeczeństwa obywatelskiego. których celem było wspieranie i współpraca z instytucjami  Liczba mieszkańców uczestnicząca społeczeństwa obywatelskiego. we wszelkich inicjatywach społecznych organizowanych przez gminę. Podejmowanie działań dla podniesienia jakości ochrony środowiska w gminie Postomino. 2.1 Kierunki działania  Liczba w kilometrach sieci  Liczba mieszkańców gminy kanalizacyjnej korzystających z sieci kanalizacyjnej. Przebudowa, rozbudowa sieci kanalizacyjnej i budowa sieci kanalizacji  Liczba w kilometrach sieci  Liczba obiektów mieszkalnych i 2.1.1. deszczowej, w tym uzbrojenie terenów przeznaczonych pod budownictwo kanalizacji deszczowej gospodarczych powstałych na nowo  Powierzchnia w m2 uzbrojonych uzbrojonych terenach mieszkaniowe i nowe inwestycje gospodarcze uzbrojenie terenów przeznaczonych przeznaczonych pod budownictwo pod budownictwo mieszkaniowe i mieszkaniowe i nowe inwestycje nowe inwestycje gospodarcze. gospodarcze.  Liczba projektów których celem jest  Liczba mieszkańców gminy Usprawnienie systemu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych na terenie usprawnienie systemu selektywnej uczestniczących w systemie 2.1.2. całej gminy. zbiórki odpadów surowcowych na selektywnej zbiórki odpadów terenie całej gminy. surowcowych na terenie całej gminy.  Liczba projektów, których cele są  Liczba zidentyfikowanych obszarów działania zmierzających do ochrony gminy, na których występują powietrza zarówno w zakresie przekroczenia zanieczyszczenia 2.1.3. Kontynuacja działań zmierzających do ochrony powietrza. powietrza lub występuje zjawisko zanieczyszczeń jak i nieprzyjemnych nieprzyjemnych zapachów i odorów. zapachów i odorów.

 Powierzchnia w m2 parków i pasów  Powierzchnia (w km²) lasów i Zwiększenie zasobów zieleni j i lesistości gminy poprzez nasadzanie drzew i drogowych, na których dokonano terenów zielonych na terenie gminy i 2.1.4. krzewów na terenie parków i w pasach drogowych. nowych nasadzeń drzew i krzewów. poszczególnych miejscowości.

204

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 205 z 218

Stworzenie warunków do rozwoju różnych form turystyki na terenie gminy Postomino. 2.2. Kierunki działania  Liczba kilometrów infrastruktury  Liczba mieszkańców i turystów ścieżek przyrodniczych, miejsc korzystających z infrastruktury rekreacji i wypoczynku( m2) , dróg ścieżek przyrodniczych, miejsc Budowa infrastruktury sprzyjającej rozwojowi różnych form turystyki w 2.2.1. dojazdowych, ścieżek rowerowych, rekreacji i wypoczynku, dróg obszarach predestynowanych do tej formy wypoczynku. miejsc parkingowych ( m2 ) w dojazdowych, ścieżek rowerowych, obszarach atrakcyjnych turystycznie. miejsc parkingowych w obszarach atrakcyjnych turystycznie każdego rok.  Liczba projektów mających na celu  Liczba mieszkańców i turystów Zagospodarowanie turystyczne rzek i jezior znajdujących się w granicach w realne zagospodarowanie rzek i korzystających z infrastruktury 2.2.2. jezior znajdujących się w granicach zagospodarowanych rzek i jezior administracyjnych gminy Postomino w administracyjnych gminy znajdujących się w granicach w Postomino. administracyjnych gminy Postomino.

Podwyższenie jakości oferty gminy w zakresie rekreacji i wypoczynku. 3.1. Kierunki działania  Liczba projektów mających na celu  Powierzchnia w m2istniejącej w remont, budowę i przebudowę gminie infrastruktury sportowej istniejącej w gminie infrastruktury zamkniętej. 3.1.1. Remont, budowa i przebudowa istniejącej w gminie infrastruktury sportowej. sportowej.  Powierzchnia w m2 istniejącej w gminie infrastruktury sportowej otwartej. Budowa, przebudowa i doposażenie istniejących obiektów służących upowszechnianiu różnych form oferty kulturalnej.  Liczba osób korzystających z 3.1.2.  Powierzchnia w m2istniejących istniejących obiektów kultury obiektów kultury. każdego roku.

 Liczba inicjatyw i projektów stworzonych na terenie gminy,  Liczba użytkowników których celem była przebudowa korzystających z przebudowanej 3.1.3. Przebudowa i rozbudowa infrastruktury terenów rekreacyjnych. i rozbudowa infrastruktury terenów i rozbudowanej infrastruktury rekreacyjnych. terenów rekreacyjnych każdego roku.  Powierzchnia w m2 infrastruktury terenów rekreacyjnych.

205

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 206 z 218

Podejmowanie działań w zakresie zwiększania jakości oferty edukacyjnej i dostosowania jej do potrzeb jej beneficjentów i rynku pracy. 3.2. Kierunki działania

 Liczba projektów, których celem  Liczba uczniów z terenu gminy było organizowanie równego dostępu korzystających z projektów, których Organizowanie równego dostępu uczniom do zajęć pozalekcyjnych. 3.2.1. uczniom do zajęć pozalekcyjnych. celem było organizowanie równego dostępu uczniom do zajęć pozalekcyjnych  Liczba projektów, których celem  Liczba uczniów z terenu gminy było tworzenie warunków korzystających z projektów, których Tworzenie warunków umożliwiających zwiększenie zastosowania nowych umożliwiających zwiększenie celem było tworzenie warunków 3.2.2. technik w realizacji programów nauczania we wszystkich placówkach zastosowania nowych technik w umożliwiających zwiększenie oświatowych gminy. realizacji programów nauczania we zastosowania nowych technik w wszystkich placówkach oświatowych realizacji programów nauczania. gminy.  Liczba projektów, których celem  Liczba uczniów z terenu gminy było zwiększenie oferty kształcenia korzystających ze zwiększonej oferty Umożliwienie kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i kształcenia na poziomie 3.2.3. ustawicznego na terenie gminy. kształcenia ustawicznego na terenie ponadgimnazjalnym i kształcenia gminy. ustawicznego na terenie gminy.

Prowadzenie remontów, przebudowa i budowa obiektów oświatowych oraz  Liczba i rodzaj obiektów na trenie  Liczba dzieci korzystających z 3.2.4. działań zwiększających ofertę opieki pozaszkolnej. gminy zwiększających ofertę opieki obiektów oferujących opiekę pozaszkolnej. pozaszkolną. Tworzenie warunków dla dalszego rozwoju gospodarczego gminy. 4.1. Kierunki działania  Liczba projektów, których celem  Liczba nowych inwestycji było inicjowanie i podejmowanie powstałych z udziałem kapitału działań na rzecz wzrostu zewnętrznego. Inicjowanie i podejmowanie działań na rzecz wzrostu zainteresowania przez zainteresowania przez inwestorów 4.1.1. inwestorów strategicznych terenami inwestycyjnymi na terenie gminy. strategicznych terenami  Liczba nowych inwestycji inwestycyjnymi na terenie gminy. powstałych z udziałem kapitału  Liczba instytucji otoczenia wewnętrznego. biznesu w realizacji w/w projektów.  Liczba utworzonych projektów  Liczba nowych inwestycji 4.1.2. Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w niezbędną infrastrukturę techniczną, w tym dla potrzeb wysokich technologii (z ang. HT - High-Tech Industry). mających na celu uzbrojenie terenów powstałych z udziałem kapitału inwestycyjnych w niezbędną zewnętrznego w tym z udziałem HT.

206

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 207 z 218

infrastrukturę techniczną, w tym dla  Liczba nowych inwestycji potrzeb wysokich technologii. powstałych z udziałem kapitału  Powierzchnia w m2 uzbrojonych wewnętrznego w tym z udziałem HT. terenów inwestycyjnych tym dla potrzeb wysokich technologii  Liczba utworzonych projektów  Liczba nowych inwestycji mających na celu tworzenie i powstałych z udziałem kapitału Tworzenie i inicjowanie różnorodnych systemów wsparcia inwestorów i inicjowanie różnorodnych systemów zewnętrznego w każdy roku. 4.1.3. przedsiębiorców chcących inwestować lub realizujących swoje przedsięwzięcia wsparcia inwestorów i  Liczba nowych inwestycji biznesowe na terenie gminy. przedsiębiorców chcących powstałych z udziałem kapitału inwestować lub realizujących swoje wewnętrznego w każdym roku. przedsięwzięcia biznesowe na terenie gminy. 4.2. Podejmowanie działań w zakresie promocji gminy.

Opracowanie strategii promocji gminy Postomino.  Liczba projektów promocyjnych 4.2.1.  Opracowanie strategii promocji utworzonych i zrealizowanych na gminy Postomino. podstawie opracowanej Strategii promocji.  Liczba utworzonych projektów  Liczba publikacji medialnych na Kształtowanie pozytywnego wizerunku gminy w środkach masowego przekazu mających na celu kształtowanie temat gminy Postomino w prasie, 4.2.2. pozytywnego wizerunku gminy radiu, telewizji, Internecie z o zasięgu lokalnym i ponadlokalnym. w środkach masowego przekazu o podziałem na media lokalne, zasięgu lokalnym regionalne, ogólnopolskie, i ponadlokalnym. europejskie.  Liczba odbiorców, publikacji,  Liczba projektów, których celem zdarzeń, które można określić 4.2.3 Stworzenie systemu wizualnej identyfikacji gminy. było tworzenie systemu wizualnej zainteresowaniem gminą na skutek identyfikacji gminy. wdrożenia systemu wizualnej identyfikacji gminy. 4.3 Tworzenie warunków na rzecz kompatybilności wszystkich zamierzeń gospodarczych i społecznych z warunkami określonymi przestrzenią gminy.  Uchwalenie zaktualizowanego  Istotne zmiany funkcji w stosunku do 2016 Studium poszczególnych obszarów gminy 4.3.1 Aktualizacja Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Uwarunkowań i Kierunków w stosunku do poprzednio przestrzennego gminy. Zagospodarowania przestrzennego obowiązującego Studium ( przed gminy. 2016 rokiem) 4.3.2. Sporządzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.  Liczba sporządzonych planów  Powierzchnia w % gminy objęta miejscowych. planami miejscowymi.  Liczba projektów ( spotkań ),  Liczba wspólnych przedsięwzięć, 4.3.3 Nawiązanie współpracy z sąsiednimi gminami w zakresie skoordynowania uzgodnień w ramach współpracy z projektów realizowanych planów rozwoju społeczno-gospodarczego sąsiednimi gminami w zakresie z sąsiednimi gminami w ramach

207

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 208 z 218

skoordynowania planów rozwoju współpracy w zakresie społeczno-gospodarczego. skoordynowania planów rozwoju społeczno-gospodarczego. 5.1. Podejmowanie działań w kierunku polepszenia standardu i jakości komunikacyjnej na terenie gminy Postomino.  Średnia dobowa ilość pojazdów  Ilość w kilometrach wybudowanych i przejeżdżających przez nowo 5.1.1. Budowa, przebudowa ulic i dróg na terenie gminy Postomino. przebudowanych ulic i dróg na wybudowane lub przebudowane ulice terenie gminy Postomino. i drogi na terenie gminy Postomino przed i po realizacji inwestycji.  Ilość ścieżek rowerowych i traktów spacerowych w km znajdujących się  Liczba projektów mających na celu na terenie gminy Postomino.  Ilość użytkowników ścieżek 5.1.2. Budowa sieci ścieżek rowerowych i traktów spacerowych łączących budowę sieci ścieżek rowerowych rowerowych i traktów spacerowych i traktów spacerowych łączących poszczególne obszary gminy. w ciągu roku. poszczególne obszary gminy  Ilość węzłów przesiadkowych na terenie gminy ( rower – inny środek komunikacji) 5.2. Podjęcie działań w kierunku rewitalizacji i przebudowy obiektów komunalnych na terenie gminy.  Liczba projektów mających na celu przeciwdziałanie niszczeniu obiektów  Liczba zrewitalizowanych obiektów Przeciwdziałanie niszczeniu obiektów budowlanych, w tym komunalnych, o budowlanych, w tym komunalnych, o 5.2.1. budowlanych, w tym komunalnych, wartościach architektonicznych i znaczeniu historycznym poprzez realizacje wartościach architektonicznych i o wartościach architektonicznych znaczeniu historycznym poprzez projektów rewitalizacji tych obiektów. i znaczeniu historycznym. realizacje projektów rewitalizacji tych obiektów.  Liczba projektów mających na celu  Liczba zabytkowych obiektów 5.2.2. Inicjowanie działań mających na celu renowację obiektów zabytkowych. inicjowanie działań mających na celu znajdujących się na terenie gminy renowację obiektów zabytkowych. objętych renowacją każdego roku. 5.3. Intensywne działania w zakresie przebudowy i rozbudowy infrastruktury technicznej gminy.  Liczba mieszkańców korzystających  Ilość kilometrów sieci z sieci kanalizacyjnych, kanalizacyjnych, wodociągowych wodociągowych gazowniczych w 5.3.1. Realizacja zadań w zakresie i rozwoju sieci kanalizacyjnych, wodociągowych oddanych użytku w każdym z każdym z okresów oraz alternatywnych źródeł energii. okresów sprawozdawczych. sprawozdawczych.  Ilość instalacji alternatywnych źródeł energii.  Liczba mieszkańców korzystających z alternatywnych źródeł energii.

208

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 209 z 218

 Liczba projektów mających na  Liczba mieszkańców mieszkających celu przebudowę, remont i obszarach gminy gdzie nastąpiła 5.3.2. Przebudowa, remont i modernizacja oświetlenia ulicznego oraz budowa modernizację oświetlenia modernizacja oświetlenia ulicznego nowych punktów świetlnych. ulicznego oraz budowę nowych oraz budowa nowych punktów punktów świetlnych. świetlnych. 5.4. Podjęcie działań w zakresie poprawy gospodarki mieszkaniowej i rozwoju różnych form budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy Postomino.  Powierzchnia w m2 przygotowanych terenów pod zabudowę  Liczba mieszkańców, którzy osiedlili 5.4.1. Przygotowanie terenów pod zabudowę mieszkaniową i budowę mieszkań na mieszkaniową i budowę mieszkań na się na nowych terenach zabudowy wynajem. wynajem w każdym z okresów mieszkaniowej w każdym z okresów sprawozdawczych. sprawozdawczych.

 Liczba projektów mających na  Ilość mieszkańców gminy 5.4.2. celu aktywizowanie działań w Aktywizowanie działań w zakresie zwiększania ilości mieszkań socjalnych. mieszkających w mieszkaniach zakresie zwiększania ilości socjalnych. mieszkań socjalnych.  Ilość odzyskanych pod kolejne  Liczba projektów mających na zasiedlenia mieszkań celu weryfikację gminnej polityki 5.4.3. komunalnych i socjalnych. Weryfikacja gminnej polityki mieszkaniowej. mieszkaniowej.  Ilość mieszkańców gminy  Liczba projektów deweloperskich zamieszkujących w obiektach zrealizowanych na terenie gminy. deweloperskich.

209

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 210 z 218 WYKAZ RYSUNKÓW:

Rysunek 1. Mapa gminy Postomino ...... 19

Rysunek 2. Gmina Postomino na mapie powiatu sławieoskiego ...... 20

Rysunek 3. Mapa gminy Postomino wraz z ciągami komunikacyjnymi...... 31

Rysunek 4. Agroturystyka w gminie Postomino ...... 53

Rysunek 5. Atrakcje turystyczne na terenie gminy Postomino ...... 60

Rysunek 6. Mapa bezrobocia w województwie zachodniopomorskim wg stanu na 31.12.2015 r...... 76

WYKAZ TABEL:

Tabela 1. Dyrektywy i zalecenia Unii Europejskiej ...... 7

Tabela 2. Akty prawne i dokumenty strategiczno – planistyczne odnoszące się do rozwoju społeczno - gospodarczego – obecnie obowiązujące w Polsce ...... 9

Tabela 3. Dokumenty strategiczno – planistyczne obowiązujące w województwie zachodniopomorskim i powiecie sławieoskim ...... 12

Tabela 4. Miejscowe akty prawne dotyczące rozwoju społeczno – gospodarczego obowiązujące w gminie Postomino ...... 16

Tabela 5. Wykaz sołectw w gminie Postomino ...... 20

Tabela 6. Sposób użytkowania gruntów w gminie Postomino w latach 2012-2015 ...... 28

Tabela 7. Zasoby mieszkaniowe gminy Postomino w latach 2011-2015 ...... 30

Tabela 8. Budynki mieszkalne w gminie Postomino w latach 2011-2014 ...... 30

Tabela 9. Szkielet układu drogowego gminy Postomino na koniec 2015 r...... 31

Tabela 10. Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Postomino ...... 32

Tabela 11. Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Postomino ...... 33

Tabela 12. Stan infrastruktury wodociągowej na terenie gminy Postomino w latach 2012-2015 ...... 38

Tabela 13. Stan infrastruktury ściekowej na terenie gminy Postomino w latach 2012-2015 ...... 42

Tabela 14. Selektywna zbiórka odpadów w latach 2012-2015 ...... 45

210

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 211 z 218

Tabela 15. Informacja o wymaganych i osiągniętych poziomach recyklingu oraz ograniczeniach masy odpadów ulegających biodegradacji w latach 2012-2015 ...... 46

Tabela 16. Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku w latach 2011-2014 w gminie Postomino ...... 47

Tabela 17. Stan infrastruktury gazowej na terenie gminy Postomino w latach 2011-2014 ...... 48

Tabela 18. Struktura gospodarstw rolnych w gminie Postomino w latach 2012-2015 ...... 51

Tabela 19. Podmioty gospodarcze wg sektorów własnościowych w gminie Postomino w latach 2012- 2015 ...... 55

Tabela 20. Podmioty gospodarcze wg form własności w gminie Postomino wg stanu na 31.12.2015 r...... 56

Tabela 21. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON wg klas wielkości w 2015 r...... 56

Tabela 22. Liczba podmiotów gospodarczych, prowadzących działalnośd gospodarczą wg branż w latach 2012-2015 na terenie gminy Postomino ...... 57

Tabela 23. Porównanie wpisów do ewidencji turystycznej w latach 2011-2015 ...... 67

Tabela 24. Liczba miejsc noclegowych na terenie gminy wg stanu na 31.12.2015 r...... 68

Tabela 25. Struktura społeczno-demograficzna gminy Postomino w latach 2011-2015 ...... 71

Tabela 26. Stopy bezrobocia w kraju, województwie zachodniopomorskim, powiecie sławieoskim, koszalioskim oraz wskaźnik bezrobocia w gminie Postomino, Sławno i Darłowo w latach 2011-2015...... 77

Tabela 27. Wybrane dane porównawcze o rynku pracy w gminie Postomino, powiecie sławieoskim oraz województwie zachodniopomorskim w 2014 r...... 78

Tabela 28. Bezrobotni w gminie Postomino w latach 2012-2015 ...... 80

Tabela 29. Struktura bezrobotnych wg wykształcenia w gminie Postomino w latach 2012-2015 ...... 81

Tabela 30. Struktura bezrobocia na terenie powiatu sławieoskiego wg stanu na 31.12.2015 r...... 82

Tabela 31. Wybrane dane porównawcze dot. pomocy społecznej w gminie Postomino ...... 85

Tabela 32. Wartości / powody przyznania pomocy przez GOPS w Postominie w latach 2012-2015 ... 86

Tabela 33. Popełnione przestępstwa wg rodzaju wraz ze wskaźnikiem ich wykrywalności w latach 2012-2015 na terenie gminy Postomino ...... 92

Tabela 34. Dane dotyczące ruchu drogowego w gminie Postomino w latach 2012-2015...... 93

Tabela 35. Wykaz publicznych i niepublicznych podmiotów leczniczych na terenie gminy wg stanu na 31.12.2015 r...... 96

Tabela 36. Wykaz przedszkoli i placówek przedszkolnych w gminie Postomino ...... 98

211

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 212 z 218

Tabela 37. Aktualny wykaz placówek wychowania przedszkolnego (publicznych i niepublicznych) ...... 99

Tabela 38. Aktualny wykaz szkół podstawowych i gimnazjalnych w gminie Postomino ...... 100

Tabela 39. Uczniowie i absolwenci szkół gminnych w gminie Postomino ...... 101

Tabela 40. Czytelnicy oraz księgozbiór w bibliotekach na terenie gminy Postomino ...... 112

Tabela 41. Wykaz cyklicznych imprez organizowanych na terenie gminy Postomino ...... 113

Tabela 42. Wykaz obiektów sportowych i rekreacyjnych na terenie gminy Postomino ...... 116

Tabela 43. Wykaz placów zabaw, pomostów wędkarskich i stanic rowerowych na terenie gminy ... 117

Tabela 44. Kształtowanie się wyników finansowych gminu Postomino w latach 2012-2015 ...... 129

Tabela 45. Struktura wydatków w latach 2011-2015 ...... 130

Tabela 46. Dochody i wydatki ogólne budżetu gminy Postomino na 1 mieszkaoca w latach 2011-2014 na tle powiatu sławieoskiego ...... 131

Tabela 47. Dochody własne gminy jako procent dochodu gminy ogółem w latach 2012-2015 ...... 132

Tabela 48. Struktura dochodów gminy Postomino w latach 2012-2015 oraz udział w % do dochodów ogółem ...... 133

Tabela 49. Struktura wydatków gminy Postomino w latach 2012-2015 oraz udział w % do dochodów ogółem ...... 135

Tabela 50. Ważniejsze inwestycje zrealizowane na terenie gminy Postomino w latach 2012-2015 .. 137

Tabela 51. Realizacja projektów współfinansowanych ze środków zewnętrznych w gminie Postomino w latach 2011-2014 ...... 140

Tabela 52. Prognoza Finansowa Gminy Postomino na lata 2016 – 2021 ...... 149

Tabela 53. Analiza SWOT ...... 173

Tabela 54. Zdrowie, pomoc społeczna, bezpieczeostwo - cele i kierunki działania ...... 188

Tabela 55. Środowisko naturalne, ochrona środowiska, turystyka - cele i kierunki działania ...... 192

Tabela 56. Oświata, kultura i sport – cele i kierunki działania ...... 193

Tabela 57. Rozwój gospodarczy – cele i kierunki działania ...... 195

Tabela 58. Infrastruktura - cele i kierunki działania ...... 196

Tabela 59. Wskaźniki monitoringu Strategii Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016-2025 ...... 200

212

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 213 z 218

WYKAZ WYKRESÓW:

Wykres 1. Sposób użytkowania gruntów w gminie Postomino w 2015 r...... 29

Wykres 2. Struktura dróg w gminie Postomino ...... 32

Wykres 3. Wielkośd zmieszanych odpadów ogółem zebranych w ciągu roku w latach 2011-2014 ... 47

Wykres 4. Struktura procentowa gospodarstw rolnych w gminie Postomino w roku 2015 ...... 51

Wykres 5. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON wg klas wielkości w 2015 r...... 56

Wykres 6. Liczba podmiotów gospodarczych prowadzących działalnośd gospodarczą wg branż w roku 2015 na terenie gminy Postomino ...... 59

Wykres 7. Liczba mieszkaoców gminy Postomino w latach 2005-2015 ...... 72

Wykres 8. Migracje ludności na pobyt stały w gminie Postomino w latach 2010-2014 ...... 72

Wykres 9. Podział ludności wg ekonomicznych grup na terenie gminy Postomino w latach 2011-2014...... 75

Wykres 10. Stopy bezrobocia w kraju, województwie zachodniopomorskim, powiecie sławieoskim, powiecie koszalioskim oraz wskaźnik bezrobocia w gminie Postomino w latach 2011-2015 ...... 78

Wykres 11. Struktura bezrobotnych wg wykształcenia w gminie Postomino w latach 2012-2015 ..... 81

Wykres 12. Ilośd osób bezrobotnych w gminie Postomino tle gmin powiatu sławieoskiego wg stanu na 31.12.2015 r...... 82

Wykres 13. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej oraz liczba osób, którym przyznano świadczenie ...... 85

Wykres 14. Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem – w województwie zachodniopomorskim, powiecie sławieoskim i gminie Postomino (w %) ...... 88

Wykres 15. Wydatki na pomoc społeczną z budżetu gminy w latach 2012-2015 ...... 90

Wykres 16. Liczba udzielonych porad podstawowej opieki zdrowotnej w latach 2011-2014 w gminie Postomino ...... 97

Wykres 17. Czytelnicy oraz księgozbiór w bibliotekach na terenie gminy Postomino ...... 112

Wykres 18. Dochody i wydatki budżetu gminy Postomino w latach 2011-2015 ...... 130

Wykres 19. Dochody i wydatki ogólne budżetu gminy Postomino na 1 mieszkaoca w latach 2011-2014...... 132

Wykres 20. Struktura dochodów z wyszczególnionych działów ogółem (w %) ...... 134

213

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 214 z 218

Wykres 21. Ocena wybranych elementów jakości życia na terenie gminy Postomino – oceny dobre ...... 153

Wykres 22. Ocena wybranych elementów infrastruktury...... 154

Wykres 23. Ocena dostępu do Internetu szerokopasmowego ...... 155

Wykres 24. Ocena jakości funkcjonowania opieki społecznej ...... 156

Wykres 25. Ocena stopnia zagrożenia problemem – bezpieczeostwo publiczne ...... 156

Wykres 26. Ocena warunków życia w gminie – dbałośd o estetykę posesji ...... 157

Wykres 27. Ocena warunków życia w gminie – oferta kulturalna ...... 157

Wykres 28. Ocena warunków życia w gminie – oferta sportowo rekreacyjna ...... 158

Wykres 29. Jakośd elementów rozwoju społeczno-gospodarczego gminy - oferta inwestycyjna ..... 158

Wykres 30. Jakośd elementów rozwoju gospodarczego gminy - baza hotelowa ...... 159

Wykres 31. Jakośd elementów rozwoju gospodarczego gminy – turystyka i agroturystyka ...... 159

Wykres 32. Jakośd elementów rozwoju gospodarczego gminy – promocja gminy ...... 159

Wykres 33. Jakośd elementów rozwoju gospodarczego gminy – handel ...... 160

Wykres 34. Jakośd elementów rozwoju gospodarczego gminy – usługi ...... 160

Wykres 35. Jakośd elementów rozwoju gospodarczego gminy – połączenia komunikacyjne ...... 160

Wykres 36. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - bezrobocie ...... 161

Wykres 37. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - przestępczośd młodocianych ...... 162

Wykres 38. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - bieda ...... 162

Wykres 39. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - alkoholizm ...... 162

Wykres 40. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - przemoc w rodzinie ...... 163

Wykres 41. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - narkomania ...... 163

Wykres 42. Natężenie problemów społecznych na obszarze gminy Postomino - emigracja ...... 163

Wykres 43. Czy odwiedza Pan/Pani stronę internetową gminy? ...... 167

Wykres 44. Płed ankietowanych ...... 169

Wykres 45. Wiek ankietowanych ...... 170

Wykres 46. Zatrudnienie ankietowanych ...... 170

214

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 215 z 218

215

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 216 z 218 Uzasadnienie Dotychczasowy okres realizacji „Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy Postomino na lata 2007-2015” zakończył się wraz z rokiem 2015. Dlatego zaistniała potrzeba opracowania i przyjęcia Strategii dla Gminy Postomino na kolejne lata. „Strategia Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016-2025” jest długookresowym planem działania, określającym strategiczne cele rozwoju gminy. Dokument ten przyjmuje takie cele i kierunki działania, które są niezbędne do realizacji przyjętych zamierzeń rozwojowych. Strategia daje możliwość tworzenia warunków do rozwijania aktywności i świadomości społecznej poprzez różne formy współdziałania i jest podstawowym dokumentem długofalowej polityki lokalnej. Opracowanie Strategii jest niezbędne, ponieważ tworzy ona platformę współdziałania wszystkich zainteresowanych, a w szczególności samorządu, przedsiębiorców, organizacji społecznych, a przede wszystkim mieszkańców gminy. Ponadto Strategia stanowi również niezbędny dokument w kontekście perspektywy finansowania środkami pochodzącymi z funduszy Unii Europejskiej na lata 2014-2020, gdyż każda jednostka samorządowa powinna opierać swoje działania inwestycyjne współfinansowane ze środków Unii Europejskiej na planie strategicznym. Przy konstruowaniu Strategii zostały uwzględnione wyniki konsultacji społecznych. Zainteresowane osoby mogły zapoznać się z dokumentami oraz projektem Strategii, a także w dniach 8-15 lipca 2016 roku zgłosić swoje opinie oraz propozycje na formularzu uwag do projektu. W dniach 27.04-16.05.2016 r. przeprowadzono także ankiety wśród mieszkańców, które stanowiły aktywny wkład w tworzenie strategii. W ramach wprowadzenia „Strategii Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016-2025” w dniach 20 maja 2016 r. oraz 21 czerwca 2016 r. przeprowadzono dwie debaty strategiczne z udziałem mieszkańców Gminy Postomino oraz osób, które w sposób bezpośredni lub pośredni tworzą klimat dla jej rozwoju, podejmują znaczące decyzje i działania bezpośrednio w obszarze gminy lub najbliższym otoczeniu. Projekt „Strategii Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016-2025” poddany został również opiniowaniu w zakresie konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Zgodnie z art. 53, 57 i 58 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Wójt Gminy Postomino przystępując do opracowania dokumentu wystąpił do właściwych organów- Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie oraz Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie z wnioskiem o opinię co do konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla „Strategii Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016-2025”. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie (pismo o sygnaturze NZNS.7040.1.82.2016 z dnia 8 września 2016 r.) określił, iż dla ww. projektu nie jest konieczne przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, natomiast Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Szczecinie (pismo o sygnaturze WOPN-OS.410.235.2016.AM z dnia 19 września 2016r.) stwierdził, iż dla przedmiotowego projektu dokumentu nie należy odstępować od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W ramach przeprowadzonej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko zapewniono udział społeczeństwa poprzez następujące działania- w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Gminy Postomino zamieszczono Obwieszczenie Wójta Gminy Postomino z dnia 13 marca 2017 r. o przystąpieniu do przeprowadzenia postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Gminy Postomino na lata

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 217 z 218 2016 -2025. Ponadto projekt Strategii wraz z prognozą oddziaływania na środowisko poddano opiniowaniu i uzgodnieniu wraz z właściwymi organami tj. Zachodniopomorskim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Szczecinie oraz Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Szczecinie. ZPWIS w Szczecinie zaopiniował pozytywnie projekt Strategii wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, natomiast zgodnie z opinią RDOŚ w Strategii uwzględniono uwagi dotyczące wpływu realizacji planowanych inwestycji na obszar chronionego krajobrazu „Pas pobrzeża na Zachód od Ustki”. W dniach 13 marca do 4 kwietnia 2017 r. przeprowadzono także konsultacje społeczne poprzez zamieszczenie informacji na stronie Gminy Postomino. W wyznaczonym terminie nie otrzymano żadnych uwag i opinii. Wobec powyższego, mając na uwadze, że zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt. 6 ustawy o samorządzie gminnym, Strategia Rozwoju Gminy Postomino na lata 2016-2025, jako program gospodarczy wymaga uchwalenia przez radę gminy, podjęcie niniejszej uchwały jest uzasadnione.

Id: 6AD94D94-CB4B-4413-9755-622FC064ED6A. Podpisany Strona 218 z 218