DOCSLIB.ORG

Na Straży Starego Kontynentu Jedność Europy W Polskiej Myśli Konserwatywnej Lat 1914-1945

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Na Straży Starego Kontynentu Jedność Europy W Polskiej Myśli Konserwatywnej Lat 1914-1945 Piotr Kosmala Na straży Starego Kontynentu Jedność Europy w polskiej myśli konserwatywnej lat 1914-1945 Piotr Kosmala Na straży Starego Kontynentu Jedność Europy w polskiej myśli konserwatywnej lat 1914-1945 WarszaWa 2020 Na straży Starego Kontynentu. Jedność Europy w polskiej myśli konserwatywnej lat 1914–1945 Piotr Kosmala wydawca Centrum Europejskie Natolin 02-797 Warszawa, ul. Nowoursynowska 84 e-mail: [email protected], www.natolin.edu.pl © Copyright by Piotr Kosmala © Copyright by Centrum Europejskie Natolin recenzent Jolanta Daszyńska redakcja językowa Joanna Dylewska redakcja techniczna i korekta Magdalena Jędrzejewska-Pyrzanowska, Michał Andrzejczak opracowanie graficzne, skład impresje.net Miłosz Trukawka druk drukarniacyfrowa.net Na okładce wykorzystano obraz Ameryka i Europa połączone drutem telegraficznym, z cyklu Triumf Postępu namalowanego na podstawie szkiców Jana Matejki przez jego uczniów (1892, Politechnika Lwowska). Na stronie tytułowej grafika Władysława Skoczylasa Porwanie Europy (1920) (Inw. Dep. 4743, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Gabinet Rycin), źródło (BUW). Wydanie I, Warszawa 2020 ISBN 978-83-64118-99-9 Publikacja wydawana w ramach serii projektowej „Polska a Europa Środkowo-Wschodnia w XX wieku”. Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Dialog” w latach 2018–2020 na potrzeby projektu Centrum Europejskiego Natolin Elektroniczna platforma transferu wiedzy i zasobów źródłowych. Wizje roli Polski w Europie Środkowo-Wschodniej w koncepcjach geopolitycznych, gospodarczych i cywilizacyjno-kulturowych w XX w. Spis treści Wprowadzenie 9 RozDział I Między monarszą zwierzchnością a niepodległością. Korzenie idei integracyjnych w polskich środowiskach zachowawczych lat 1914-1918 19 RozDział II O nowy Pax Romana. Europejskie Stany Zjednoczone premiera Aleksandra Skrzyńskiego 55 RozDział III O mocne centrum. Blok polsko-niemiecki środowiska wileńskiego «Słowa» 83 RozDział IV O ekspansywność organizatorską. Blok środkowoeuropejski Jana Bobrzyńskiego 111 RozDział V Wśród absolwentów Theresianum. Konserwatyści wobec budowy «Paneuropy» 137 RozDział VI «Wykorzystać, a nawet stworzyć każdą możliwość…». Wizje powojennego ładu europejskiego w polskiej myśli zachowawczej okresu okupacji niemieckiej 1939–1945 177 ZakońCzenie 211 APENDYKS Władysław Leopold Jaworski Polska jako przyczółek mostowy w polityce i gospodarstwie (1917) 226 Roger Forst de Battaglia Pożądane ukształtowanie przyszłości handlowo-politycznej Polski (1917) 233 Emanuel Małyński Jak ocalić Europę? (1922) 241 Aleksander Skrzyński Amerykańska a polska demokracja (1925) 256 Tadeusz Dzieduszycki Pan-Europa Be or Not To Be (1926) 261 Ludwik Hieronim Morstin Unia Intelektualna (1926) 265 Władysław Leopold Jaworski Stany Zjednoczone Europy (1929) 267 Adam Romer Paneuropa? Między młotem amerykańskim a rosyjskim (1930) 272 Jan Bobrzyński Przez blok agrarny do przymierza (1931) 290 Ferdynand Antoni ossendowski Przestaniemy być niewolnikami maszyn i złota (1932) 296 Jan Emil Skiwski Przez starcia ku syntezie (1932) 299 Ferdynand Goetel Spojrzenie poety na Europę (1932) 300 Władysław Studnicki System polityczny Europy a Polska (1935) 306 Ignacy Matuszewski O polskich celach wojny (1941) 313 Adolf Maria Bocheński Bojownik idei federacyjnej (1943) 326 Jan Emil Skiwski Nasz głos (1944) 335 Związek Gospodarczy Wolnych Narodów Europy (1945) 340 oD AUToRA 343 INDEKS oSÓB 345 spis ILUSTR ACJI 369 Dla Karoliny. Omnia pro illa. Wprowadzenie Z punktu widzenia ekonomicznych warunków imperializmu, tj. wywozu kapita- łu i podziału świata przez «przodujące» i «cywilizowane» mocarstwa kolonialne, Stany Zjednoczone Europy są w kapitalizmie albo niemożliwe do urzeczywistnie- nia, albo reakcyjne. Władimir Ulianow (Lenin), 1915 Ale jeżeli konserwatyzm nakłada racjonalny hamulec na sztuczny rozmach doktryn postępowych wszelkiego rodzaju, to z drugiej strony jako wykładnik naturalnej ewolu- cji dotrzymuje śmiało kroku postępom prawdziwego rozwoju i nie cofa się przed żadną, choćby najśmielszą reformą, mającą zdrowy sens, realne podstawy i rzetelne widoki powodzenia. I pod tym względem jest nieraz śmielszy, niż niejeden kierunek nazywany potocznie postępowym, bo działa nie w imię hasła, ale z przekonania, przechodząc bez wahania ponad utartymi przesądami, formułkami i doktrynami lub autorytetem partyjnym czy osobistym. Jan Bobrzyński, 1928 Jest lipiec 2017 roku. W Warszawie trwa drugi szczyt tzw. Trójmorza – między- narodowej inicjatywy polityczno-gospodarczej, skupiającej 12 państw europej- skich położonych w trójkącie trzech mórz: Bałtyku, Adriatyku i Morza Czar- nego. W spotkaniu biorą udział przedstawiciele Austrii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Estonii, Litwy, łotwy, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii i Węgier – to państwa członkowskie Unii Europejskiej, które zdecydowały się na zacieśnie- nie współpracy infrastrukturalnej, energetycznej i gospodarczej w ich regionie. Gospodarzem szczytu jest polski prezydent Andrzej Duda. Trójmorze zgrupo- wało się z jego właśnie inicjatywy – za współautora uważa się także prezydent Repu- bliki Chorwackiej – i to ona wydaje się nadawać mu ton oraz agendę. W swoim 9 Piotr Kosmala wystąpieniu podczas szczytu podkreśla, że współpraca państw Trójmorza ma dać regionowi oraz całej Europie trzy impulsy: modernizacyjny, integracyjny i zjed- noczeniowy. Mówiąc o impulsie integracyjnym, Andrzej Duda zaznacza, że Euro- pie potrzebne są szczególnie dobre połączenia: drogowe, kolejowe, energetyczne i telekomunikacyjne, zwłaszcza na osi Północ–Południe. Impuls zjednoczeniowy ma – zdaniem prezydenta – prowadzić do „zacieśnienia więzi nie tylko w naszej części Europy”, lecz także „naszej części Europy z pozostałą częścią Unii Europej- skiej” tak, żeby „Unia Europejska dzięki naszej współpracy, dzięki naszemu stara- niu stawała się coraz silniejsza, coraz bardziej równo rozwinięta i coraz bardziej konkurencyjna gospodarczo wobec świata zewnętrznego”. Te słowa polskiego prezydenta w kontekście Inicjatywy Trójmorza powta- rzane będą w mediach wielokrotnie. Pojawią się też głosy krytyczne, prze- ciwstawiające integracją pomiędzy trzema morzami samej Unii Europejskiej, jako jej rzekomą konkurencję czy nawet coś, co może ją rozsadzić od środka. Powstanie spór o to, czy faktycznie nowa inicjatywa ma charakter wyłącznie gospodarczy i infrastrukturalny, czy też raczej wynika z sytuacji geopolitycz- nej regionu i stanowi wyprzedzającą odpowiedź na kolejne globalne tąpnięcia. Wykładnię projektu przedstawi prezydencki minister, ukazując Trójmorze jako próbę upodmiotowienia Europy Środkowej i jej państw – „każdego z osobna, ale i regionu jako całości”1 – oraz odbudowania politycznego znaczenia regionu środkowoeuropejskiego dla bezpieczeństwa światowego. Na łamach konserwatywnych „Arcanów”, których kolejne numery omawiają różne aspekty Inicjatywy Trójmorza, doradca ministra spraw zagranicznych i poli- tolog Przemysław Żurawski vel Grajewski zapewne słusznie zauważa, że Trójmo- rze jest konstrukcją in statu nascendi2, której kształt nie jest sprecyzowany3. Czy możemy bowiem przewidzieć, jak potoczą się dalsze jego losy? Czy Polska będzie liderem inicjatywy, czy może drugorzędnym statystą? Jak istotne będzie wspar- cie Trójmorza przez Stany zjednoczone Ameryki – prezydent USA wziął udział w warszawskim szczycie – i jakie to będzie miało znaczenie dla jedności całej Unii Europejskiej? Czy w inicjatywę zaangażują się Niemcy zaproszone na kolejne 1 „[…] w interesie Polski leży Europa Środkowa jako regionalny układ biskiej współpracy silnych i zdolnych do podmiotowego działania państw narodowych” (K. Szczerski, Utopia europejska. Kryzys integracji i polska inicjatywa naprawy, Kraków 2017, s. 191). 2 in statu nascendi (łac.) – w trakcie powstawania 3 P. Żurawski vel Grajewski, Ekonomiczne i kulturowe podstawy Trójmorza, „Arcana” 2017, 137. 10 Wprowadzenie spotkanie przywódców państw Trójmorza, czy też może przyczynią się do jego dezintegracji? Wreszcie – co najbardziej interesujące nie tylko z perspektywy tej książki – czy inicjatywa konserwatywnego polskiego prezydenta nie podzieli losu innych jej podobnych, które nigdy nie zostały do końca zrealizowane? * * * Niniejsza książka prawdopodobnie nie odpowie na te pytania. zarysuje jednak ich historyczny i polityczny kontekst, na kolejnych stronach książki zostaną bowiem opisane koncepcje integracji zachodniej i środkowej Europy wywo- dzące się z polskiej myśli konserwatywnej lat 1914–1945. Powstałe niekiedy nawet ponad sto lat temu, mimo upływu czasu wciąż wydają się inspirujące i ciekawe – także dziś, gdy rozmaite zawirowania stawiają pod znakiem zapy- tania trwałość i przyszłą strukturę Starego Kontynentu, zjednoczonego przez polityków obozu znajdującego się na przeciwnym niż konserwatyści biegunie politycznego spectrum. z tego powodu pochylenie się nad wizjami polskich zachowawców stanowi nie tylko intelektualną przygodę, lecz również daje możliwość spojrzenia na aktualną politykę europejską oczami tych, którzy w swoich czasach potrafili widzieć więcej. Ten fragment polskiej myśli zachowawczej nie został dotąd opisany w satys- fakcjonujący sposób. Co prawda, europejskie projekty integracyjne były z rzadka wymieniane w opracowaniach poświęconych nadwiślańskiemu konserwatyzmowi, ale w sposób rozproszony, pozbawiony szerszej perspektywy i niesystematyczny. Tymczasem konserwatywna myśl polityczna miała własne, często bardzo orygi- nalne, pomysły na rekonstrukcję Europy, które warte są opisania i przypomnie- nia tym bardziej, że uproszczona wersja opisu świata i historii
Load more

Recommended publications
  • Generate PDF of This Page
    Institute of National Remembrance https://ipn.gov.pl/en/news/4412,It-was-good-to-fight-for-Poland.html 2021-09-25, 16:52 12.08.2020 “It was good to fight for Poland!” We encourage you to read an article written by President of the IPN Jarosław Szarek, Ph.D. for the "Rzeczpospolita" newspaper. “We have the whole world against us” wrote Stanisław Posner in a report for Józef Piłsudski, submitted end of June 1920, after travelling through Western European countries. During his several-week expedition, he visited a few capital cities and returned with observations free of any hope, on the day preceding the breakout of decisive battles in the east. Posner highlighted that even those who had been siding with Poland, such as French President Alexandre Millerand, assuring of his support for Warsaw in the conflict with the Czechs ,“is siding with them and, in other matters, will always submit to the opinion of England, because he depends on her as a creditor. What can I say about the others? The issue of compensation, the issue of Gdańsk, the issue of the plebiscites – are worse than ever.” The following weeks confirmed these observations. Even among recent sympathisers of Poland’s cause there was no shortage of those observing with indifference our battle with Bolshevism, interested, at most, in taking as much as they could for themselves. The year 1920 did not just mean the struggle with Bolshevism, but also a clash with the indifference and reluctance from the West. Hence the assistance we received from those willing to help us at this dramatic time was even more valuable.
    [Show full text]
  • Poland – Germany – History
    Poland – Germany – History Issue: 18 /2020 26’02’21 The Polish-French Alliance of 1921 By Prof. dr hab. Stanisław Żerko Concluded in February 1921, Poland’s alliance treaty with France, which was intended to afford the former an additional level of protection against German aggression, was the centerpiece of Poland’s foreign policy during the Interwar Period. However, from Poland’s viewpoint, the alliance had all along been fraught with significant shortcomings. With the passage of time, it lost some of its significance as Paris increasingly disregarded Warsaw’s interests. This trend was epitomized by the Locarno conference of 1925, which marked the beginning of the Franco-German rapprochement. By 1933-1934, Poland began to revise its foreign policy with an eye to turning the alliance into a partnership. This effort turned out to be unsuccessful. It was not until the diplomatic crisis of 1939 that the treaty was strengthened and complemented with an Anglo-Polish alliance, which nevertheless failed to avert the German attack on Poland. Despite both France and Great Britain having declared war against the Reich on September 3, 1939, neither provided their Polish ally with due assistance. However, French support was the main factor for an outcome that was generally favorable to Poland, which was to redraw its border with Germany during the Paris peace conference in 1919. It seems that the terms imposed on the Reich in the Treaty of Versailles were all that Poland could ever have hoped to achieve given the balance of power at the time. One should bear in mind that France made a significant contribution to organizing and arming the Polish Army, especially when the Republic of Poland came under threat from Soviet Russia in the summer of 1920.
    [Show full text]
  • Sapieha Przyszedł Na Świat 2 Sierpnia 1881 R
    100 95 75 25 5 0 strony_tyt_konstytucja 17 grudnia 2018 08:59:27 100 95 75 25 5 0 strony_tyt_konstytucja 17 grudnia 2018 08:59:27 100 95 75 25 5 0 strony_tyt_konstytucja 17 grudnia 2018 08:59:28 Projekt graficzny serii MAREK PAWŁOWSKI Projekt okładki IGOR STANISŁAWSKI © Copyright do tekstów E. Sapiehy by spadkobiercy, 2018 © Copyright do tego wydania by Ośrodek Myśli Politycznej, 2018 Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego ISBN 978-83-64753-71-8 OŚRODEK MYŚLI POLITYCZNEJ Adres korespondencyjny: skrytka pocztowa 322, 30-960 Kraków tel. 12 632 33 62 e-mail: [email protected] www.omp.org.pl Spis treści Katarzyna Kwinta, Wstęp . VII Konstytucja racji stanu . 1 Mowa wygłoszona przez księcia Eustachego Sapiehę, polskiego ministra w Londynie, podczas kolacji wydanej na jego cześć przez Grupę Nowych Członków Izby Gmin 17 marca 1920 r. 177 Analiza politycznych stosunków światowych . 199 Wspomnienie z kilku rozmów z Komendantem Piłsudskim . 305 Międzynarodowa sytuacja państwa polskiego . 313 Neo-Monachium . 327 Indeks . 335 Nota bibliograficzna . 339 KATARZYNA KWINTA Wstęp Eustachy Kajetan Sapieha przyszedł na świat 2 sierpnia 1881 r. w posiadłości Sapiehów w Biłce Szlacheckiej nieda- leko Lwowa. Jego rodzicami byli Jan Paweł Aleksander1 i Seweryna z Ursuskich2, zaś dziadkiem Eustachy Kajetan Sapieha3 – działacz niepodległościowy i uczestnik powsta- nia listopadowego, zmuszony po jego upadku do opusz- czenia kraju i wyemigrowania do Wielkiej Brytanii. Dzieciństwo spędził w rodzinnym majątku. Do gim- nazjum uczęszczał we Lwowie, zaś szkołę średnią ukoń- czył w szwajcarskim Ouchy koło Lozanny4. W 1900 r. pod- jął studia z zakresu leśnictwa na Uniwersytecie w Zury- chu.
    [Show full text]
  • Acta 103.Indd
    Acta Poloniae Historica 103, 2011 PL ISSN 0001–6892 Marek Kornat THE POLISH IDEA OF ‘THE THIRD EUROPE’ (1937–1938): A REALISTIC CONCEPT OR AN EX-POST VISION? The concept of ‘the Third Europe’ – or ‘the Intermarium Bloc’ – was certainly an interesting political project invented by the Polish Foreign Minister Józef Beck in the years 1937–8. It was bold and ambitious, but quite controversial, therefore it was merely mentioned in many works devoted to the foreign policy of the interwar Poland. There can be no doubt today that without a careful analysis of the assumptions of this concept, it is impossible to grasp the real meaning of the Polish ‘policy of balance’ between Nazi Germany and the Stalinist Soviet Union, as well as the way of thinking of the Polish leaders about international affairs towards the end of the 1930s. The idea of concentrating the smaller states of East-Central Europe around Poland was one of the most essential and independent politi- cal concepts of Beck, although, quite naturally, it referred to various similar ideas put forward by Polish political thought and in the Polish Ministry of Foreign Affairs from the dawn of Poland’s independence. Had this project any real basis in the political reality of the Europe of the 1930s? What was its essence? What were its concrete pros- pects? What aims did Józef Beck connect with it – who was regarded, not without reason, as a fi rm adherent of bilateralism in international relations and a critic of the concept of ‘bloc-building’ as a method of fi nding security? What were the possibilities of Polish diplomacy in the realities of the late 1930s? Was it a real political project, or maybe only a concept described by historians ex post? What determined its failure? The present study is devoted to refl ection upon these questions.
    [Show full text]
  • Wstęp W 2020 R. Mija Sto Lat Od Utworzenia Ligi Narodów I Podjęcia Przez Nią Działalności. W Dniu 10 St
    STUDIA PRAWNICZE KUL 2 (82) 2020 https://doi.org/10.31743/sp.11754 ANNA PRZYBOROWSKA-KLIMCZAK * Członkostwo Polski w Lidze narodów – asPekty Prawne Wstęp W 2020 r. mija sto lat od utworzenia Ligi Narodów i podjęcia przez nią działalności. W dniu 10 stycznia 1920 r. wszedł w życie Pakt Ligi Na- rodów ustanawiający podstawy prawne funkcjonowania organizacji1. Powstanie Ligi Narodów rozpoczęło nowy etap w procesie instytucjona- lizacji stosunków międzynarodowych, zapoczątkowanym w drugiej po- łowie XIX w. i związanym z tworzeniem organizacji międzynarodowych, które zajmowały się sprawami współpracy w określonych dziedzinach, głównie o charakterze technicznym, nie wkraczając w relacje polityczne między państwami członkowskimi2. Postanowiono bowiem powołać do życia organizację o kompetencjach ogólnych, w celu „rozwoju współdzia- łania narodów oraz zapewnienia im pokoju i bezpieczeństwa” (pream- buła Paktu). Duże straty ludzkie i materialne poniesione przez państwa podczas I wojny światowej spowodowały, że idea utworzenia organizacji, która zapobiegałaby w przyszłości wybuchowi wojny, uzyskała poparcie * Prof., dr hab., Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, e-mail: aprzybo- [email protected], https://www.orcid.org/0000-0002-9670-4103 1 Tekst Paktu Ligi Narodów stanowił część pierwszą Traktatu pokoju między Mocar- stwami Sprzymierzonemi i Skojarzonemi a Niemcami, Wersal, 23 czerwca 1919 r., Dz. U. z 1920 r. nr 35 poz. 200; Pakt został w nim opublikowany pod tytułem Umowa Związ- ku Narodów. 2 J. Menkes, A. Wasilkowski, Organizacje
    [Show full text]
  • Waldemar REZMER – the Coup in Poland in January 1919
    the Coup in poland in january 1919 Waldemar Rezmer Abstract the paper examines a little-known unsuccessful attempt at a military coup in poland in janu- ary 1919. the idea attracted notable members of the polish national Committee, including stanisław Grabski, and members of other right-wing organisations. Colonel marian januszajtis- Żegota took up the leadership at the military level, and eustachy sapieha at the political level. the coup was directed against the government led by the socialist jędrzej edward moraczews- ki. the paper shows the political context of the uprising, the process, and the circumstances of its failure. 43 Key words: coup, poland, army, moraczewski’s government, Colonel marian januszajtis-Źegota. anotacija straipsnyje nagrinėjamas istoriografijoje menkai žinomas nesėkmingas bandymas lenkijoje 1919 m. sausį įvykdyti karinį perversmą. Ši idėja įtraukė žymesnius lenkijos tautinio Komiteto narius, įskaitant stanisławą Grabskį, bei kitas dešiniąsias organizacijas. vadovauti perversmui ėmėsi plk. marianas januszajtis-Żegota kariniu lygmeniu ir eustachijus sapieha politiniu lygme- niu. perversmas buvo nukreiptas prieš socialisto jędrzejaus edwardo moraczewskio vadovau- jamą vyriausybę. straipsnis atskleidžia perversmo politinį kontekstą, eigą ir pučistų nesėkmės aplinkybes. pagrindiniai žodžiai: valstybės perversmas, lenkija, kariuomenė, moraczewskio vyriausybė, plk. marian januszajtis-Źegota. Waldemar rezmer, dr. hab., professor, nicolaus Copernicus university, institute of history and archival sciences, department of military history, ul. Bojarskiego 1, pl-87-100 toruń, poland. e-mail: [email protected] transfers of poWer and the armed forCes in poland and lithuania, 1919–1941 acta historica universitatis Klaipedensis XXXii, 2016, 43–59. issn 1392-4095 (print), issn 2351-6526 (online) doi: http://dx.doi.org/10.15181/ahuk.v32i0.1460 Waldemar Rezmer on the first days of november 1918, europe witnessed several milestone events which enabled poland to regain its independence.
    [Show full text]
  • Półrocznik Poświęcony Myśli Politycznej I Stosunkom Międzynarodowym ISSN 1899-5160 PÓŁROCZNIK REDAGUJE KOLEGIUM W SKŁADZIE: Patryk Tomaszewski (Red
    Nr 4 (11)/2010 Półrocznik poświęcony myśli politycznej i stosunkom międzynarodowym ISSN 1899-5160 PÓŁROCZNIK REDAGUJE KOLEGIUM W SKŁADZIE: Patryk Tomaszewski (red. naczelny) Tomasz Błaszczak (sekretarz redakcji) Arkadiusz Meller (z-ca red. naczelnego) REDAKTORZY ODPOWIEDZIALNI: DZIAŁ WSPÓŁCZESNYCH STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH Katarzyna Kącka DZIAŁ HISTORII MYŚLI POLITYCZNEJ I DOKTRYN POLITYCZNYCH Grzegorz Radomski DZIAŁ HISTORII DYPLOMACJI Marcin Czyżniewski RADA NAUKOWA: Roman Bäcker (Toruń), Marek Białokur (Opole), Mirosław Golon (Toruń), Zbigniew Karpus (Toruń), Marek Kornat (Warszawa), Tomasz Koziełło (Rzeszów), Henryk Lisiak (Poznań), Ryszard Michalski (Toruń), Tomasz Sikorski (Szczecin), Adam Wielomski (Siedlce), Witold Wojdyło (Toruń), Mariusz Wołos (Toruń–Moskwa), RECENZENCI NUMERU: Dział współczesnych stosunków międzynarodowych: dr hab. Zbigniew Karpus Dział historii myśli politycznej i doktryn politycznych: dr hab. Henryk Lisiak Źródła: dr hab. Mariusz Wołos Temat numeru oraz recenzje: prof dr hab. Witold Wołdyło, dr Patryk Tomaszewski ADRES REDAKCJI: Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych ul. Batorego 39L, pok. 104, 87-100 Toruń tel. 56 611 21 32, e-mail: [email protected] www.hip.umk.pl WYDAWCA: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Redakcja: ul. Gagarina 5, 87-100 Toruń, tel. 56 611 42 95 Dystrybucja: Dział Techniczno-Hadlowy, ul. Reja 25, 87-100 Toruń tel./fax 56 611 42 38, e-mail: [email protected] www.wydawnictwoumk.pl Druk: Drukarnia Cyfrowa UMK, ul. Gagarina 5, 87–100 Toruń Skład, łamanie, projekt okładki:
    [Show full text]
  • DAWNIEJ to BYŁO Przewodnik Po Historii Polski
    WŁODZIMIERZ SULEJA DAWNIEJ TO BYŁO Przewodnik po historii Polski DAWNIEJ TO BYŁO WŁODZIMIERZ SULEJA DAWNIEJ TO BYŁO Przewodnik po historii Polski Recenzent prof. dr hab. Tadeusz Wolsza Redakcja Beata Misiak Skład i łamanie Katarzyna Szubka © Copyright by Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, Warszawa 2019 ISBN: 978-83-8098-610-7 Zapraszamy: www.ipn.gov.pl www.ipn.poczytaj.pl Wierzę, że podręcznik, który trafia do Państwa rąk będzie cenną po- mocą w nauczaniu historii, budowaniu patriotyzmu, przywiązania do Ojczyzny i poczucia dumy z bycia Polakiem. Wydany w roku 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości „Przewodnik do nauki historii Polski dla Polonii” to bogaty zasób wiedzy o przeszłości naszej Ojczyzny, ukazanej w perspektywie jej cywilizacyjnego i kulturowego rozwoju oraz wpływu, jaki wywarła na dzieje Europy i świata. Prezes Dariusz Bonisławski Proponowany łaskawej uwadze Szanownych Czytelników podręcz- nik, ma w intencji pomysłodawców tego przedsięwzięcia, stanowić swo- isty klucz do polskiej tożsamości, do wspólnego historyczno-kulturowe- go kodu, który nas wszystkich – Polaków z Kraju, Polonię, Polaków ze Wschodu, czyni jedną wielką narodową wspólnotą. Znajomość historii to możliwość wejścia w duchową łączność z łańcuchem pokoleń naszych przodków i szansa, na czerpanie z wielkiej skarbnicy dorobku i doświad- czeń całego narodu. W ciągu blisko 250 lat zaledwie pół wieku cieszyliśmy się niepodle- głością. Pozostały czas to zmagania o nią, dla wielu konieczność opusz- czenia kraju, a na Kresach znalezienie się poza jej granicami. Kulturowa spuścizna emigracji XIX i XX w., a na wschodzie świadectwo nieugiętego trwania stanowią fundamenty dziedzictwa narodowego. Dzisiejsza nie- podległa ojczyzna wyrosła także z trudu rodaków poza granicami kraju, przekazuje więc im zapis naszych dziejów, aby służył wszystkim pragną- cym pozostać Polakami.
    [Show full text]
  • Depesze Poselstwa Rzeczypospolitej Polskiej W Londynie
    POLSKA AKADEMIA UMIEJĘTNOŚCI INSTYTUT POLSKI I MUZEUM IM. GEN. SIKORSKIEGO W LONDYNIE DEPESZE POSELSTWA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W LONDYNIE Tom II marzec 1923 – maj 1926 Opracowanie Wojciech Rojek Józef Łaptos przy współpracy Andrzeja Suchcitza Kraków 2019 Polska Akademia Umiejętności Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie DEPESZE POSELSTWA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W LONDYNIE Tom II marzec 1923 – maj 1926 Opracowanie Wojciech Rojek Józef Łaptos przy współpracy Andrzeja Suchcitza Kraków 2019 II Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2011/01/B/HS3/04689 © Copyright by Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2019 ISBN 978-83- 7676-324-8 Współpraca redakcyjna Bożena Lesiak-Przybył Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne. Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowa (CC BY-NC-ND 4.0). Polska Akademia Umiejętności ul. Sławkowska 17 31-016 Kraków www.pau.krakow.pl III SPIS TREŚCI JÓZEF ŁAPTOS Wstęp Od Wydawcy WOJCIECH ROJEK Nota edytorska Skrócenia Depesze Poselstwa Rzeczypospolitej Polskiej w Londynie Rok 1923 Nr 1 – Nr 244 Rok 1924 Nr 245 – Nr 595 Rok 1925 Nr 596 – Nr 1022 Rok 1926 Nr 1023 – Nr 1163 Indeks osób IV WSTĘP Tom II wydawnictwa Depesz Poselstwa Rzeczypospolitej Polskiej w Londynie obejmuje szyfrowane telegramy wysyłane do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, jak też otrzymywane tą drogą instrukcje i okólniki Centrali w okresie od 16 marca 1923 do 16 maja 1926 r. Wydawać by się mogło, że te cezury obejmują okres stabilizacji, jakiej należało spodziewać się po ostatecznym międzynarodowym uznaniu polskich granic a przed przewrotem majowym. Pamiętać jednak należy, że młode państwo borykało się nadal z wieloma problemami, zarówno ekonomicznymi, jak i politycznymi, w rozwiązaniu których dyplomacja mogła mieć ogromne znaczenie.
    [Show full text]
  • Scholarship of Imagination Per Anders Rudling, the Rise and Fall of Belarusian Nationalism, 1906-1931 (Pittsburgh, PA: University of Pittsburgh Press, 2015)
    Scholarship of Imagination Per Anders Rudling, The Rise and Fall of Belarusian Nationalism, 1906-1931 (Pittsburgh, PA: University of Pittsburgh Press, 2015). Aiming to introduce “Belarusian nationalism” (why not “White Ruthenian,” “Belorussian,” or “Byelorussian” is not explained)1 to Western scholarship, Per Anders Rudling has written two works under one cover. One is a true believer’s regurgitation of leftist theories of nationalism. The other is an awkward attempt to ram the modern historical experience of the people of Belarus into the ideological paradigm which guides him. The result is a mixed bag of misinterpreted historical gems and predictable post-modernist clichés. The greatest flaw is that the author does not sufficiently know the history of the lands and peoples of the Grand Duchy of Lithuania, where, in his view, Belarusian nationalism was “imagined.” Despite all this, the historian amazingly distills a sound conclusion, namely that modern ideologies imposed on the denizens of Belarus were calamitous for them. Since neither his theoretical baggage nor empirical evidence rendered themselves to this conclusion, we must assume that the scholar arrived at it largely intuitively. By his telling, the “invention of Belarus,” “its imagination,” took place “at the turn of the [20th] century” (p. 3). Although Rudling’s periodization spans from 1906 to 1931, he is mostly interested in the period of 1915-1926: “the efforts of nationalists on both sides of the border to root a national consciousness among the masses” (p. 17). The narrative part follows a chronological path. From 1918 or so, it alternates between geographical parts in the east and west.
    [Show full text]
  • Walka O Kształt Polityczny Państwa Polskiego. Konstytucja Marcowa
    Walka o kształt polityczny państwa polskiego. Konstytucja marcowa Zasób składa się z osi czasu oraz ćwiczenia interaktywnego Zasób składa się z czterech fotografii czarno-białych Rada Regencyjna, Wincenty Witos ( 1874- 1945 ), Ignacy Daszyński (1866 - 1936 ), pięciu ćwiczeń interaktywnych: Walka o kształt polityczny państwa polskiego, Tekst manifestu,Walka o kształt polityczny państwa polskiego, Zasób składa się z czarno-białej fotografii przedstawiającej Jędrzeja Moraczewskiego oraz trzech ćwiczeń interaktywnych Walka o kształt polityczny państwa polskiego, Zasób składa się z nagrania dźwiękowego DEKRET o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskie oraz czarno-białej fotografii Ignacego Paderewskiego Zasób składa się z czarno-białej fotografii przedstawiającej posiedzenie otwierające obrady Sejmu Ustawodawczego Zasób składa się z czarno-białej ilustracji przedstawiającej Preambułę do konstytucji, współczesnej fotografii przedstawiającej Klasycystyczny pałac – siedziba Naczelnika Państwa, a w latach 1922–1926 prezydenta oraz ćwiczenia interaktywnego blokowanie konstytucji Zasób składa się z czterech czarno-białych fotografii Prezydent Gabriel Narutowicz, Spotkanie Józefa Piłsudskiego z Gabrielem Narutowiczem, Eligiusz Niewiadomski, Stanisław Wojciechowski Zasób składa się z kolorowej ilustracji przedstawiającej Rozkład sił politycznych po wyborach w 1919 roku i Rozkład sił politycznych po wyborach w 1922 oraz dwa ćwiczenia interaktywne Bibliografia: Wspomnienia posłanki Marii Jaworskiej. Fragment Konstytucji marcowej dotyczący praw i
    [Show full text]
  • 1918 Czworka I-IV.Vp
    P D D KOMITET REDAKCYJNY Przewodniczący Sławomir Dębski Wiceprzewodniczący i redaktor naczelny Włodzimierz Borodziej Członkowie zwyczajni Jerzy W. Borejsza, Bogdan Grzeloński, Magdalena Hułas, Aleksander Kochański, Jan Kopiec, Marek Kornat, Maciej Koźmiński, Andrzej Kunert, Zbigniew Landau, Piotr Łossowski, Paweł Machcewicz, Andrzej Paczkowski, Wojciech Rojek, Adam Daniel Rotfeld, Krzysztof Ruchniewicz, Ryszard Stemplowski, Jerzy Tomaszewski, Piotr Wandycz, Wojciech Wrzesiński, Stanisław Żerko Członkowie ex officio dyrektor Archiwum MSZ – Małgorzata Mroczkowska Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych – Sławomir Radoń dyrektor Archiwum Akt Nowych – Tadeusz Krawczak Sekretarz Piotr Długołęcki DOKUMENTY DYPLOMATYCZNE listopad–grudzień REDAKTOR Sławomir Dębski WSPÓŁPRACA Piotr Długołęcki POLSKI INSTYTUT SPRAW MIĘDZYNARODOWYCH WARSZAWA 2008 Wydawca dziękuje Archiwum Akt Nowych za pomoc udzieloną przy powstawaniu publikacji © POLSKI INSTYTUT SPRAW MIĘDZYNARODOWYCH 2008 www.pism.pl OPRACOWANIE WYDAWNICZE Marta Przyłuska-Brzostek Jolanta Rudzińska INDEKS OSOBOWY Maria Konopka-Wichrowska INDEKS RZECZOWY Marta Przyłuska-Brzostek REDAKCJA TECHNICZNA Dorota Dołęgowska PROJEKT OKŁADKI Dorota Dołęgowska ISBN: 978-83-89607-54-6 POLSKI INSTYTUT SPRAW MIĘDZYNARODOWYCH UL. WARECKA 1A, 00-950 WARSZAWA Druk: Drukarnia nr 1, 02-521 Warszawa, ul. Rakowiecka 37 SPIS TREŚCI W S T Ę P . .V I I L I S T A D O K U M E N T Ó W . .X I X D O K U M E N T Y . .1 A N E K S . .4 1 3 W Y K A Z S K R Ó T Ó W . .4 2 1 I N D E K S R Z E C Z O W Y . .4 2 3 I N D E K S O S O B O W Y . .4 3 3 WSTĘP W roku 1918, sto dwadzieścia trzy lata po ostatnim rozbiorze Polski, w toku pierwszej w dziejach ludzkości wojny powszechnej, dla sprawy polskiej zaczęła się kształtować wyjątkowo korzystna koniunktura.
    [Show full text]