DOCSLIB.ORG

Sapieha Przyszedł Na Świat 2 Sierpnia 1881 R

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Sapieha Przyszedł Na Świat 2 Sierpnia 1881 R 100 95 75 25 5 0 strony_tyt_konstytucja 17 grudnia 2018 08:59:27 100 95 75 25 5 0 strony_tyt_konstytucja 17 grudnia 2018 08:59:27 100 95 75 25 5 0 strony_tyt_konstytucja 17 grudnia 2018 08:59:28 Projekt graficzny serii MAREK PAWŁOWSKI Projekt okładki IGOR STANISŁAWSKI © Copyright do tekstów E. Sapiehy by spadkobiercy, 2018 © Copyright do tego wydania by Ośrodek Myśli Politycznej, 2018 Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego ISBN 978-83-64753-71-8 OŚRODEK MYŚLI POLITYCZNEJ Adres korespondencyjny: skrytka pocztowa 322, 30-960 Kraków tel. 12 632 33 62 e-mail: [email protected] www.omp.org.pl Spis treści Katarzyna Kwinta, Wstęp . VII Konstytucja racji stanu . 1 Mowa wygłoszona przez księcia Eustachego Sapiehę, polskiego ministra w Londynie, podczas kolacji wydanej na jego cześć przez Grupę Nowych Członków Izby Gmin 17 marca 1920 r. 177 Analiza politycznych stosunków światowych . 199 Wspomnienie z kilku rozmów z Komendantem Piłsudskim . 305 Międzynarodowa sytuacja państwa polskiego . 313 Neo-Monachium . 327 Indeks . 335 Nota bibliograficzna . 339 KATARZYNA KWINTA Wstęp Eustachy Kajetan Sapieha przyszedł na świat 2 sierpnia 1881 r. w posiadłości Sapiehów w Biłce Szlacheckiej nieda- leko Lwowa. Jego rodzicami byli Jan Paweł Aleksander1 i Seweryna z Ursuskich2, zaś dziadkiem Eustachy Kajetan Sapieha3 – działacz niepodległościowy i uczestnik powsta- nia listopadowego, zmuszony po jego upadku do opusz- czenia kraju i wyemigrowania do Wielkiej Brytanii. Dzieciństwo spędził w rodzinnym majątku. Do gim- nazjum uczęszczał we Lwowie, zaś szkołę średnią ukoń- czył w szwajcarskim Ouchy koło Lozanny4. W 1900 r. pod- jął studia z zakresu leśnictwa na Uniwersytecie w Zury- chu. Po powrocie do kraju w 1909 r. zawarł związek małżeński z Teresą Izabelą Lubomirską5, z którą miał czworo dzieci: Jana Andrzeja6, Lwa Jerzego7, Eustachego Seweryna8 oraz Elżbietę9. Po śmierci ojca Eustachy Kajetan odziedziczył dwa duże majątki niedaleko Grodna i przez kilka kolejnych lat poświęcił działalności gospodarskiej. Aktywność społeczno-polityczną Sapieha rozpoczął w 1916 r., gdy stanął na czele Rady Głównej Opiekuńczej (RGO). W latach 1916-1918 działała ona na terenach Króle- stwa Polskiego, zaś od 1920 r. także na Litwie, Łotwie i w Estonii. Organizowała żłobki i ochronki dla dzieci oraz domy pomocy społecznej dla dorosłych poszkodowanych podczas wojennej zawieruchy, wydawała żywność, ubra- nia, przekazywała zasiłki. Przewodniczenie Radzie Głów- VIII KATARZYNA KWINTA nej Opiekuńczej nie było jedyną dobroczynną działalno- ścią księcia Sapiehy. Jeszcze w czasie I wojny światowej angażował się on w liczne inicjatywy na rzecz dobra pu- blicznego – m.in. w 1917 r. przewodniczył Komitetowi „Ratujmy Dzieci”, którego celem była ochrona życia dzieci poszkodowanych w czasie wojny, w tym sierot wojen- nych10. Sapieha w listopadzie 1918 r. należał do grona twór- ców Komitetu Obrony Kresów Wschodnich. Była to orga- nizacja o charakterze wojskowym, za podstawowy cel stawiająca sobie agitację na rzecz utworzenia oddziałów litewsko-białoruskich, które weszłyby w skład armii pol- skiej11. Książę zaangażował się również w życie polityczne. W 1917 r. podjął się roli mediatora, próbując doprowadzić do porozumienia pomiędzy urzędującą w Warszawie Radą Regencyjną, w skład której wchodzili arcybiskup Aleksan- der Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i Józef Ostrow- ski, a Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu, któremu przewodniczył Roman Dmowski. Chciał doprowadzić do uznania przez Komitet zwierzchnictwa Rady jako ośrodka legalnej władzy i podjęcia z nią współpracy. Propozycja przedłożona przez Sapiehę nie została w pełni przyjęta. Przedstawiciele Komitetu Narodowego Polskiego uznali zwierzchnictwo Rady Regencyjnej na terenach byłego Królestwa Polskiego, nie podjęli jednak stałej współpracy z władzą w Warszawie, zachowując na arenie międzyna- rodowej status pretendenta do przejęcia zwierzchnictwa nad krajem po odzyskaniu niepodległości. Sytuacja ta zmieniła się, kiedy 10 listopada 1918 r., po powrocie Józefa Piłsudskiego z Magdeburga, Rada Regencyjna przekazała Marszałkowi dowództwo nad armią, a dzień później pełnię władzy w kraju, kończąc tym samym funkcjonowanie re- gencji. Józef Piłsudski objął funkcję Tymczasowego Naczel- nika Państwa 14 listopada 1918 r., kiedy sytuacja politycz- na w Rzeczpospolitej była skomplikowana zarówno pod WSTĘP IX względem politycznym, jak i prawno-ustrojowym. Po rozwiązaniu Rady Regencyjnej wciąż istniały inne ośrodki władzy: tzw. rząd lubelski, Komisja Likwidacyjna powoła- na w Krakowie oraz Rady Delegatów. Piłsudski, podejmu- jąc się tworzenia rządu, uznał, że najlepszym rozwiąza- niem będzie powołanie gabinetu pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego. Jednak niezadowolenie środowisk endeckich oraz poparcie przez nie innego kandydata związanego z lewicą – Jędrzeja Moraczewskiego12 – przy- czyniły się do powołania rządu pod kierownictwem tego ostatniego. Mimo podjęcia reform socjalnych rząd nie zdobył poparcia środowisk prawicowych, które zarzucały mu sprzyjanie siłom rewolucyjnym. 1 stycznia 1919 r. do Polski przybył Ignacy Jan Paderewski, orędownik niepod- ległości Polski, patriota cieszący się poparciem politycz- nym oraz społecznym w Polsce i poza jej granicami. Przy- bycie Paderewskiego do Poznania, a następnie do War- szawy, zwiększyło niechęć przedstawicieli Narodowej Demokracji do lewicowego gabinetu Moraczewskiego. W nocy z 4 na 5 stycznia 1919 r. Sapieha wraz z pułkowni- kiem Marianem Żegotą Januszajtisem13 oraz Jerzym Zdzie- chowskim podjął próbę zamachu stanu14. Spiskowcy z pomocą kompanii wojska opanowali stolicę, ogłaszając powstanie rządu narodowego. Aresztowano premiera Moraczewskiego oraz ministrów Stanisława Thugutta i Leona Wasilewskiego. Po wtargnięciu do Belwederu pró- bowano ująć marszałka Piłsudskiego i szefa Sztabu Gene- ralnego Wojska Polskiego Stanisława Szeptyckiego. Po kilku godzinach sytuacja w stolicy została opanowana przez wojska podległe Marszałkowi, a wobec zamachow- ców nie zostały wyciągnięte poważne konsekwencje – Sapieha został umieszczony w areszcie domowym. Mimo nieudanego przewrotu cel został osiągnięty, bowiem rząd Moraczewskiego zdymisjonowano15. Niejasna jest nato- miast rola w tych wydarzeniach samego Józefa Piłsudskie- go. Sapieha poruszył ten wątek w opublikowanej w 1955 r. X KATARZYNA KWINTA notatce Wspomnienie z kilku rozmów z Komendantem Piłsud- skim. Z informacji w niej zawartych niejednoznacznie wy- nika, iż to sam Marszałek sugerował konserwatystom możliwość przejęcia władzy, wskazując jednocześnie na konieczność konsolidacji ich stronnictw. Sapieha cytuje słowa Piłsudskiego: Ostatecznej decyzji jeszcze w tej chwili nie powziąłem. Być może, że wy (chcąc przez to „wy” określić stronnictwa prawicowe) macie lepsze przygotowanie do organizacji państwa i chcę wierzyć w szczerość Panów intencji, ale z drugiej strony ludzie Rządu Lubelskiego mają za sobą na- jaktywniejszą, choć może nie najliczniejszą część Narodu Polskiego, i proszę pamiętać, że wiąże mnie z tymi ludźmi dawniejsze wspólne działanie. Dlatego skłonny jestem my- śleć, że w chwili obecnej na ich stronę przechyli się szala.16 Po zwolnieniu z aresztu 10 lutego 1919 r., w dniu otwarcia obrad Sejmu Ustawodawczego, Sapieha wstąpił do 13 Puł- ku Ułanów Wileńskich pod dowództwem mjr. Władysława Dąbrowskiego, stacjonującego na terenie Nowogrodczy- zny na Białorusi. W jego szeregach walczył podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1919 r.17 Jego czynna służba nie trwała długo, bowiem już w czerwcu 1919 r. na polecenie Józefa Piłsudskiego Sapieha został polskim posłem w Lon- dynie i pełnił tę funkcję do dnia przyjęcia nominacji na stanowisko ministra spraw zagranicznych (23 czerwca 1920 r.). Arystokratyczne pochodzenie Sapiehy oraz zna- jomości ojca pomogły mu w nawiązaniu licznych kontak- tów w środowisku brytyjskich polityków oraz dziennika- rzy. Jak pisał Władysław Studnicki: Żaden z naszych posłów w owe czasy nie posyłał tak do- skonałych relacji ze swego posterunku, jak i z polityki eu- ropejskiej, jak Sapieha. Miał on w Anglii wyjątkową pozy- cję. Minister spraw zagranicznych Curzon, świeży lord, bardzo cenił arystokratyczne pochodzenie. Wiadomość WSTĘP XI o rodzie Sapiehów z kalendarza gotajskiego18 uczyniły sto- sunki Curzona z Sapiehą od razu dobrymi.19 Jeszcze przed objęciem funkcji szefa polskiej dyplomacji wraz z Erazmem Piltzem20 był sygnatariuszem traktatu w Trianon21, kończącego stan wojny pomiędzy państwami ententy a Królestwem Węgier, na mocy którego Rzeczpo- spolita zyskała terytoria na Spiszu i Orawie22. Książę Eustachy Sapieha pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych w trudnym dla Rzeczpospolitej okresie wojny polsko-bolszewickiej oraz sporów dotyczą- cych granic państwa. Naczelnik Państwa wspólnie z rzą- dem, utworzonym 23 czerwca 1920 r. pod przewodnic- twem Władysława Grabskiego, podjął decyzję o powołaniu Rady Obrony Państwa, w skład której wszedł także Sapie- ha. Zaogniająca się sytuacja międzynarodowa, ofensywa wojsk sowieckich na froncie północno-wschodnim oraz nota dyplomatyczna, jaką 11 lipca 1920 r. wystosował do władz polskich brytyjski rząd, przyczyniły się do podjęcia decyzji o próbie pokojowego zakończenia konfliktu zbroj- nego. Na mocy decyzji Rady Obrony Państwa oraz nowo utworzonego rządu koalicyjnego pod przewodnictwem Wincentego Witosa Sapieha wystosował do rządu sowiec- kiego notę radiotelegraficzną, z propozycją pokojowego zakończenia konfliktu i rozpoczęcia rokowań. Nota zosta- ła przyjęta przez stronę sowiecką, co było jednoznaczne z koniecznością utworzenia polskiej delegacji na
Load more

Recommended publications
  • Generate PDF of This Page
    Institute of National Remembrance https://ipn.gov.pl/en/news/4412,It-was-good-to-fight-for-Poland.html 2021-09-25, 16:52 12.08.2020 “It was good to fight for Poland!” We encourage you to read an article written by President of the IPN Jarosław Szarek, Ph.D. for the "Rzeczpospolita" newspaper. “We have the whole world against us” wrote Stanisław Posner in a report for Józef Piłsudski, submitted end of June 1920, after travelling through Western European countries. During his several-week expedition, he visited a few capital cities and returned with observations free of any hope, on the day preceding the breakout of decisive battles in the east. Posner highlighted that even those who had been siding with Poland, such as French President Alexandre Millerand, assuring of his support for Warsaw in the conflict with the Czechs ,“is siding with them and, in other matters, will always submit to the opinion of England, because he depends on her as a creditor. What can I say about the others? The issue of compensation, the issue of Gdańsk, the issue of the plebiscites – are worse than ever.” The following weeks confirmed these observations. Even among recent sympathisers of Poland’s cause there was no shortage of those observing with indifference our battle with Bolshevism, interested, at most, in taking as much as they could for themselves. The year 1920 did not just mean the struggle with Bolshevism, but also a clash with the indifference and reluctance from the West. Hence the assistance we received from those willing to help us at this dramatic time was even more valuable.
    [Show full text]
  • Poland – Germany – History
    Poland – Germany – History Issue: 18 /2020 26’02’21 The Polish-French Alliance of 1921 By Prof. dr hab. Stanisław Żerko Concluded in February 1921, Poland’s alliance treaty with France, which was intended to afford the former an additional level of protection against German aggression, was the centerpiece of Poland’s foreign policy during the Interwar Period. However, from Poland’s viewpoint, the alliance had all along been fraught with significant shortcomings. With the passage of time, it lost some of its significance as Paris increasingly disregarded Warsaw’s interests. This trend was epitomized by the Locarno conference of 1925, which marked the beginning of the Franco-German rapprochement. By 1933-1934, Poland began to revise its foreign policy with an eye to turning the alliance into a partnership. This effort turned out to be unsuccessful. It was not until the diplomatic crisis of 1939 that the treaty was strengthened and complemented with an Anglo-Polish alliance, which nevertheless failed to avert the German attack on Poland. Despite both France and Great Britain having declared war against the Reich on September 3, 1939, neither provided their Polish ally with due assistance. However, French support was the main factor for an outcome that was generally favorable to Poland, which was to redraw its border with Germany during the Paris peace conference in 1919. It seems that the terms imposed on the Reich in the Treaty of Versailles were all that Poland could ever have hoped to achieve given the balance of power at the time. One should bear in mind that France made a significant contribution to organizing and arming the Polish Army, especially when the Republic of Poland came under threat from Soviet Russia in the summer of 1920.
    [Show full text]
  • Waldemar REZMER – the Coup in Poland in January 1919
    the Coup in poland in january 1919 Waldemar Rezmer Abstract the paper examines a little-known unsuccessful attempt at a military coup in poland in janu- ary 1919. the idea attracted notable members of the polish national Committee, including stanisław Grabski, and members of other right-wing organisations. Colonel marian januszajtis- Żegota took up the leadership at the military level, and eustachy sapieha at the political level. the coup was directed against the government led by the socialist jędrzej edward moraczews- ki. the paper shows the political context of the uprising, the process, and the circumstances of its failure. 43 Key words: coup, poland, army, moraczewski’s government, Colonel marian januszajtis-Źegota. anotacija straipsnyje nagrinėjamas istoriografijoje menkai žinomas nesėkmingas bandymas lenkijoje 1919 m. sausį įvykdyti karinį perversmą. Ši idėja įtraukė žymesnius lenkijos tautinio Komiteto narius, įskaitant stanisławą Grabskį, bei kitas dešiniąsias organizacijas. vadovauti perversmui ėmėsi plk. marianas januszajtis-Żegota kariniu lygmeniu ir eustachijus sapieha politiniu lygme- niu. perversmas buvo nukreiptas prieš socialisto jędrzejaus edwardo moraczewskio vadovau- jamą vyriausybę. straipsnis atskleidžia perversmo politinį kontekstą, eigą ir pučistų nesėkmės aplinkybes. pagrindiniai žodžiai: valstybės perversmas, lenkija, kariuomenė, moraczewskio vyriausybė, plk. marian januszajtis-Źegota. Waldemar rezmer, dr. hab., professor, nicolaus Copernicus university, institute of history and archival sciences, department of military history, ul. Bojarskiego 1, pl-87-100 toruń, poland. e-mail: [email protected] transfers of poWer and the armed forCes in poland and lithuania, 1919–1941 acta historica universitatis Klaipedensis XXXii, 2016, 43–59. issn 1392-4095 (print), issn 2351-6526 (online) doi: http://dx.doi.org/10.15181/ahuk.v32i0.1460 Waldemar Rezmer on the first days of november 1918, europe witnessed several milestone events which enabled poland to regain its independence.
    [Show full text]
  • DAWNIEJ to BYŁO Przewodnik Po Historii Polski
    WŁODZIMIERZ SULEJA DAWNIEJ TO BYŁO Przewodnik po historii Polski DAWNIEJ TO BYŁO WŁODZIMIERZ SULEJA DAWNIEJ TO BYŁO Przewodnik po historii Polski Recenzent prof. dr hab. Tadeusz Wolsza Redakcja Beata Misiak Skład i łamanie Katarzyna Szubka © Copyright by Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, Warszawa 2019 ISBN: 978-83-8098-610-7 Zapraszamy: www.ipn.gov.pl www.ipn.poczytaj.pl Wierzę, że podręcznik, który trafia do Państwa rąk będzie cenną po- mocą w nauczaniu historii, budowaniu patriotyzmu, przywiązania do Ojczyzny i poczucia dumy z bycia Polakiem. Wydany w roku 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości „Przewodnik do nauki historii Polski dla Polonii” to bogaty zasób wiedzy o przeszłości naszej Ojczyzny, ukazanej w perspektywie jej cywilizacyjnego i kulturowego rozwoju oraz wpływu, jaki wywarła na dzieje Europy i świata. Prezes Dariusz Bonisławski Proponowany łaskawej uwadze Szanownych Czytelników podręcz- nik, ma w intencji pomysłodawców tego przedsięwzięcia, stanowić swo- isty klucz do polskiej tożsamości, do wspólnego historyczno-kulturowe- go kodu, który nas wszystkich – Polaków z Kraju, Polonię, Polaków ze Wschodu, czyni jedną wielką narodową wspólnotą. Znajomość historii to możliwość wejścia w duchową łączność z łańcuchem pokoleń naszych przodków i szansa, na czerpanie z wielkiej skarbnicy dorobku i doświad- czeń całego narodu. W ciągu blisko 250 lat zaledwie pół wieku cieszyliśmy się niepodle- głością. Pozostały czas to zmagania o nią, dla wielu konieczność opusz- czenia kraju, a na Kresach znalezienie się poza jej granicami. Kulturowa spuścizna emigracji XIX i XX w., a na wschodzie świadectwo nieugiętego trwania stanowią fundamenty dziedzictwa narodowego. Dzisiejsza nie- podległa ojczyzna wyrosła także z trudu rodaków poza granicami kraju, przekazuje więc im zapis naszych dziejów, aby służył wszystkim pragną- cym pozostać Polakami.
    [Show full text]
  • Scholarship of Imagination Per Anders Rudling, the Rise and Fall of Belarusian Nationalism, 1906-1931 (Pittsburgh, PA: University of Pittsburgh Press, 2015)
    Scholarship of Imagination Per Anders Rudling, The Rise and Fall of Belarusian Nationalism, 1906-1931 (Pittsburgh, PA: University of Pittsburgh Press, 2015). Aiming to introduce “Belarusian nationalism” (why not “White Ruthenian,” “Belorussian,” or “Byelorussian” is not explained)1 to Western scholarship, Per Anders Rudling has written two works under one cover. One is a true believer’s regurgitation of leftist theories of nationalism. The other is an awkward attempt to ram the modern historical experience of the people of Belarus into the ideological paradigm which guides him. The result is a mixed bag of misinterpreted historical gems and predictable post-modernist clichés. The greatest flaw is that the author does not sufficiently know the history of the lands and peoples of the Grand Duchy of Lithuania, where, in his view, Belarusian nationalism was “imagined.” Despite all this, the historian amazingly distills a sound conclusion, namely that modern ideologies imposed on the denizens of Belarus were calamitous for them. Since neither his theoretical baggage nor empirical evidence rendered themselves to this conclusion, we must assume that the scholar arrived at it largely intuitively. By his telling, the “invention of Belarus,” “its imagination,” took place “at the turn of the [20th] century” (p. 3). Although Rudling’s periodization spans from 1906 to 1931, he is mostly interested in the period of 1915-1926: “the efforts of nationalists on both sides of the border to root a national consciousness among the masses” (p. 17). The narrative part follows a chronological path. From 1918 or so, it alternates between geographical parts in the east and west.
    [Show full text]
  • Walka O Kształt Polityczny Państwa Polskiego. Konstytucja Marcowa
    Walka o kształt polityczny państwa polskiego. Konstytucja marcowa Zasób składa się z osi czasu oraz ćwiczenia interaktywnego Zasób składa się z czterech fotografii czarno-białych Rada Regencyjna, Wincenty Witos ( 1874- 1945 ), Ignacy Daszyński (1866 - 1936 ), pięciu ćwiczeń interaktywnych: Walka o kształt polityczny państwa polskiego, Tekst manifestu,Walka o kształt polityczny państwa polskiego, Zasób składa się z czarno-białej fotografii przedstawiającej Jędrzeja Moraczewskiego oraz trzech ćwiczeń interaktywnych Walka o kształt polityczny państwa polskiego, Zasób składa się z nagrania dźwiękowego DEKRET o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskie oraz czarno-białej fotografii Ignacego Paderewskiego Zasób składa się z czarno-białej fotografii przedstawiającej posiedzenie otwierające obrady Sejmu Ustawodawczego Zasób składa się z czarno-białej ilustracji przedstawiającej Preambułę do konstytucji, współczesnej fotografii przedstawiającej Klasycystyczny pałac – siedziba Naczelnika Państwa, a w latach 1922–1926 prezydenta oraz ćwiczenia interaktywnego blokowanie konstytucji Zasób składa się z czterech czarno-białych fotografii Prezydent Gabriel Narutowicz, Spotkanie Józefa Piłsudskiego z Gabrielem Narutowiczem, Eligiusz Niewiadomski, Stanisław Wojciechowski Zasób składa się z kolorowej ilustracji przedstawiającej Rozkład sił politycznych po wyborach w 1919 roku i Rozkład sił politycznych po wyborach w 1922 oraz dwa ćwiczenia interaktywne Bibliografia: Wspomnienia posłanki Marii Jaworskiej. Fragment Konstytucji marcowej dotyczący praw i
    [Show full text]
  • Pierwszy Okres Istnienia Polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych 1918–1921 (Koncepcje, Organizacja, Kadry)
    WOJCIECH SKÓRA Pierwszy okres istnienia polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych 1918–1921 (koncepcje, organizacja, kadry) INSPIRACJE I STRUKTURY ORGANIZACYJNE Niniejszy artykuł, poświęcony dwóm pierwszym latom istnienia Ministerstwa Spraw Zagranicznych (MSZ), nie zawiera analiz ani podsumowań polskiej polityki zagra- nicznej. Przedmiotami uwag są: resort, jego struktury organizacyjne, stojące za nimi regulacje prawne, rozwój kadrowy oraz zmieniająca się praktyka codziennego urzędo- wania. Innymi słowy, tekst dotyczy kilkusetosobowego zespołu ludzi, którzy kierowali sprawami zagranicznymi kraju w początkowym okresie: od października 1918 r., gdy formalnie powstało w Warszawie Ministerstwo Spraw Zewnętrznych (MSZew.), do wiosny 1921 r., kiedy przyjęto pierwszy statut organizacyjny MSZ, a struktura resortu przybrała kształt, który w ogólnych zarysach przetrwał do II wojny światowej. Wydaje się, że sprawy zagraniczne i wojsko tworzyły dwa główne filary odradzającej się Polski. W uproszczeniu można stwierdzić, iż granice zachodnie ustalano podczas negocjacji polityczno-dyplomatycznych, wschodnie zaś – w ogniu walk. Nie może więc dziwić, że od pierwszych dni niepodległości ośrodki władzy polskiej te dwa obszary uwa- żały za najważniejsze. Istniała między nimi ogromna dysproporcja – w 1920 r. Wojsko Polskie liczyło ponad milion żołnierzy i toczyło kolejne wojny, a sprawami zagranicz- nymi zajmowało się kilkuset ludzi. Nie zmienia to oceny, że uznanie międzynarodowe państwa, nawiązanie kontaktów dyplomatycznych i konsularnych, negocjowanie gra- nic oraz utworzenie niemal od zera sieci placówek zagranicznych to jedno z większych osiągnięć młodej Rzeczypospolitej. Wyzwania były ogromne. W wojsku i administra- cji wewnętrznej zaborcy potrzebowali wielu Polaków, dyplomacja zaś, służba elitar- na, wymagała od pracowników bardzo wysokich, rzadkich kwalifikacji, połączonych z bezwzględną lojalnością. W XIX w., gdy rodziła się nowoczesna dyplomacja, impe- ria dynastyczne i państwa narodowe formowały jej kadry w kulcie własnej racji stanu.
    [Show full text]
  • Na Straży Starego Kontynentu Jedność Europy W Polskiej Myśli Konserwatywnej Lat 1914-1945
    Piotr Kosmala Na straży Starego Kontynentu Jedność Europy w polskiej myśli konserwatywnej lat 1914-1945 Piotr Kosmala Na straży Starego Kontynentu Jedność Europy w polskiej myśli konserwatywnej lat 1914-1945 WarszaWa 2020 Na straży Starego Kontynentu. Jedność Europy w polskiej myśli konserwatywnej lat 1914–1945 Piotr Kosmala wydawca Centrum Europejskie Natolin 02-797 Warszawa, ul. Nowoursynowska 84 e-mail: [email protected], www.natolin.edu.pl © Copyright by Piotr Kosmala © Copyright by Centrum Europejskie Natolin recenzent Jolanta Daszyńska redakcja językowa Joanna Dylewska redakcja techniczna i korekta Magdalena Jędrzejewska-Pyrzanowska, Michał Andrzejczak opracowanie graficzne, skład impresje.net Miłosz Trukawka druk drukarniacyfrowa.net Na okładce wykorzystano obraz Ameryka i Europa połączone drutem telegraficznym, z cyklu Triumf Postępu namalowanego na podstawie szkiców Jana Matejki przez jego uczniów (1892, Politechnika Lwowska). Na stronie tytułowej grafika Władysława Skoczylasa Porwanie Europy (1920) (Inw. Dep. 4743, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Gabinet Rycin), źródło (BUW). Wydanie I, Warszawa 2020 ISBN 978-83-64118-99-9 Publikacja wydawana w ramach serii projektowej „Polska a Europa Środkowo-Wschodnia w XX wieku”. Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Dialog” w latach 2018–2020 na potrzeby projektu Centrum Europejskiego Natolin Elektroniczna platforma transferu wiedzy i zasobów źródłowych. Wizje roli Polski w Europie Środkowo-Wschodniej w koncepcjach geopolitycznych, gospodarczych i cywilizacyjno-kulturowych w XX w. Spis treści Wprowadzenie 9 RozDział I Między monarszą zwierzchnością a niepodległością. Korzenie idei integracyjnych w polskich środowiskach zachowawczych lat 1914-1918 19 RozDział II O nowy Pax Romana. Europejskie Stany Zjednoczone premiera Aleksandra Skrzyńskiego 55 RozDział III O mocne centrum. Blok polsko-niemiecki środowiska wileńskiego «Słowa» 83 RozDział IV O ekspansywność organizatorską.
    [Show full text]
  • Szymon Askenazy As a Diplomat of the Reborn Poland (1920–1923)
    Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej ■ LII-SI(3) Marek Kornat Tadeusz Manteuffel Institute of History, Polish Academy of Sciences Szymon Askenazy as a diplomat of the Reborn Poland (1920–1923) Zarys treści: Studium jest próbą opracowania działalności dyplomatycznej Szymona Askenazego po odrodzeniu państwa polskiego, a zwłaszcza najmniej znanej karty, jaką była jego walka o kształt granic odrodzonej Rzeczypospolitej w Genewie 1921–1923. Był to jeden z najgorętszych okresów w historii dyplomacji polskiej. Askenazy reprezentował interesy odrodzonej Polski, będącej jego ojczyzną z wyboru. Jego działania nie spotkały się jednak z powszechną aprobatą głównych obozów polityki polskiej. Był też rzecznikiem koncepcji podwójnej świadomości Żydów: żydowskiej i polskiej. Jego zdaniem Żydzi zachować winni swoją religię i kulturę, ale zarazem “niechaj połączą to z poczuciem polskości i patriotyzmu polskiego”. Outline of content: The study is an attempt to describe the diplomatic activities of Szymon Askenazy after the revival of the Polish state, and especially their least known chapter, which was his struggle for the shape of the borders of the reborn Republic of Poland in Geneva, 1921–1923. It was one of the hottest periods in the history of Polish diplomacy. Askenazy represented the interests of the reborn Poland, his chosen homeland. However, his actions did not always receive general approval of the main camps of Polish politics. He was also a spokesperson for the concept of Jews’ double consciousness: Jewish and Polish. In his
    [Show full text]
  • We Wspomnieniach Przedstawicielek Polskiej Arystokracji I Ziemiaństwa Z Kresów
    MAŁGORZAtA OkupNik „kAtAStROFA MAteRiALNA” We WSpOMNieNiAch pRZedStAWicieLek pOLSkieJ ARYStOkRAcJi i ZieMiAńStWA Z kReSóW rançois Walter w książce catastrophes. une hi- storie culturelle xVi–xxi siècle zwrócił uwagę na Fintensywnie rozwijający się nurt wspomnieniowy związany z katastrofami XX wieku: wojnami, Shoah i lu- dobójstwem1. Dla polskich rodzin ziemiańskich i arysto- kratycznych z kresów katastrofą była utrata domów, wypędzenie z posiadłości w wyniku wojny i powojen- nej sytuacji politycznej. Norman Davies to mechaniczne poprzestawianie licznych społeczności (mniejszości na- rodowych) na całym obszarze Europy Wschodniej ujął jako „kolosalne osiągnięcie w dziedzinie inżynierii po- litycznej”. zastrzegł, że „koszty poniesione przez ludzi były jednak straszliwe”2. Doświadczyła tego między innymi Maria Czapska i jej rodzina. We wstępie do książki europa w rodzinie pisała: „Na naszą generację wypadła zagłada naszych domów rodzinnych, ich archiwów, bibliotek, pamiątek kultury całych pokoleń”3. z tego, co ocalało (pamiątek, notatek, wspomnień, listów, a także fotografii), sporzą- dziła kronikę swojej niezwykłej – wielonarodowej i róż- nowyznaniowej rodziny, której nieobce było bolesne doświadczenie wygnania. Autorka zaczyna swą opo- wieść od wspomnienia swojej babki i domu rodzinne- go Meyendorffów pod Rygą. to właśnie tam, w 1905 roku w kurlandii, wybuchła rewolucja, w krótkim czasie ............................... zniszczone zostały dwory i pałace baronów niemieckich Dr Małgorzata OkupNik w myśl okrutnego nakazu: „Niszczyć gniazda, aby ptaki jest pracownikiem Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu. [email protected] 1 F. Walter, katastrophen. eine kulturgeschichte vom 16. bis 21. Jahrhundert, Stuttgart 2010, s. 20. 2 N. Davies, Boże igrzysko. historia polski, przeł. E. tabakowska, kraków 1993, s. 641. 3 M. Czapska, europa w rodzinie. czas odmieniony, kraków 2004, s.
    [Show full text]
  • Lecture 13 the First World War and the Emergence of an Independent Polish State 1. Poland at the Outbreak of the War When the Gr
    - 1 - Lecture 13 The First World War and the Emergence of an Independent Polish State 1. Poland at the Outbreak of the War When the great powers of Europe put their alliance systems to the test in 1914 they unwittingly submitted to the arbitrament of war questions which had lain dormant for centuries. With the advent of the Ottoman empire to the war on the side of the Central Powers, the Turkish domination of the Arab world could no longer be taken for granted. The Battle of the White Mountain of 1620, which seemed to have imposed upon the Czechs permanent subjection to, or at the best association with Austria, no longer possessed a final validity. The lands of the Crown of St Stephen, which the Austro-Hungarian ultimatum of 23 July 1914 sought to protect, were now open to partition in the event of an unsuccessful war. Equally Poland, partitioned in the eighteenth century, might in the twentieth once again have an independent existence. The Poles entered the war with some advantages. Their national culture had not been undermined by foreign rule. Their historical sense was strong. They nevertheless suffered from grave handicaps. Separate political existences within three empires had destroyed their own political unity. Among the contending great powers France and Britain had no fundamental interest in promoting the Polish cause. A solution of the Polish Question was not obligatory upon Germany, Austria-Hungary or Russia. Poland was not a European question, nor could its manipulation yield any of the powers particular advantage. The decision to create a - 2 - Czech state in 1918, and therefore to destroy the political unity of the Austro-Hungarian empire, was made because of its obvious utility in the midst of a bitter struggle.
    [Show full text]
  • Between Prometheism and Realpolitik. Poland and Soviet Ukraine
    BETWEEN PROMETHEISM AND REALPOLITIK JAGI ELLON IAN STUDIES IN HISTORY Editor in chief Jan Jacek Bruski Vol. 9 Jan Jacek Bruski BETWEEN PROMETHEISM AND REALPOLITIK POLAND AND SOVIET UKRAINE, 1921-1926 Translated by Teresa Bałuk-Ulewiczowa Jagiellonian University Press SERIES COVER DESIGN Jan Jacek Bruski COVER DESIGN Agnieszka Winciorek Front cover: An encounter by men of the Border Defence Corps with a Soviet patrol at the Polish-Soviet border. Undated (the 1920s). Courtesy of the National Digital Archives (Narodo- we Archiwum Cyfrowe), Warsaw. ASSISTANT EDITOR Teresa Bałuk-Ulewiczowa Th e paper edition of this book was fi nanced by the Jagiellonian University in Krakow – Facul- ty of History. Th e translation and the digital version were funded by the Ministry of Science and Higher Education of the Republic of Poland within the National Programme for the De- velopment of the Humanities. © Copyright by Jan Jacek Bruski & Jagiellonian University Press First Edition, Kraków 2017 All rights reserved No part of this book may be reprinted or reproduced or utilized in any form or by any electro- nic, mechanical, or other means, now known or hereaft er invented, including photocopying and recording, or in any information storage or retrieval system, without permission in writing from the publishers. ISBN 978-83-233-4188-8 doi:10.4467/K9584.35/e/16.16.5659 ISBN 978-83-233-9584-3 (e-book) ISSN 2299-758X www.wuj.pl Jagiellonian University Press Editorial Offi ces: Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakow Phone: +48 12 663 23 80, +48 12 663 23 82, Fax: +48 12 663 23 83 Distribution: Phone: +48 12 631 01 97, Fax: +48 12 631 01 98 Cell Phone: + 48 506 006 674, e-mail: [email protected] Bank: PEKAO SA, IBAN PL 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325 bruski_2.indd 4 2017-07-05 08:26:06 For fi ve splendid women: my mother, my wife, and my daughters bruski_2.indd 5 2017-06-20 10:03:58 bruski_2.indd 6 2017-06-20 10:03:58 Contents List of abbreviations ..........................................................................
    [Show full text]