Norsk Tidend 2-21
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Lite nynorsk Nynorsk tale- Avmålt glede i fylka synteserøyst – Den nye språk- lova lever ikkje opp I språkdelte fylke Blinde og svaksynte til sin eigen føre- er det lite nynorsk har fått betre tilgang målsparagraf, å sjå, trass at fleire til nynorsklitteratur meiner Noregs har språkpolitiske gjennom ei ny tale- Mållag. vedtak. synteserøyst. SIDE 18–19 SIDE 15 SIDE 10–14 nr. 2 Norsk Tidend april 2021 medlemsblad for Noregs Mållag Eit vemodig farvel Sigrid Dahl har vore stolt berar av 900 år med språkleg kulturarv. Snart er det slutt. – Det har vore ei ære å få kalle seg lensmann. Tek vi for lett på brotet med dei språklege banda til fortida? SIDE 4–7 FOTO: KARI BLAD SMELAND / VEST-TELEMARK FOTO: 2 • 2021 Norsk Tidend Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Når byrå- kratane rår ҡ Språklova er her, og nynorsk har fått eit særskilt vern. Men for at gode ting skal skje, treng me noko meir enn lover og reglar. Me treng at dei blir følgde. ҡ Og sjølv om me ser stor ny- norskvilje blant mange politikarar, er det diverre ikkje grunn til den aller Den nye språklova opnar eit største optimismen på vegner av dei som skal setja nynorskpolitikken ut i nytt kapittel i norsk språk- livet – byråkratane. historie. For første gong er det ҡ Både i stat, fylkeskommune og kommune sit tilsette med svært stor lovfesta at det offentlege har språkleg makt – og verksemda deira blir for sjeldan gått etter i saumane. eit særleg ansvar for å fremje Jendem skule i Hustadvika i Romsdal går no frå å vera ein nynorskskule til å bli ein bokmålsskule. Det skjer etter nynorsken. Dette tyder meir årevis med lovbrot frå kommunen si Hugs side, mellom anna har det kome fram favorisering og positiv diskrimi- nynorsk! at somme elevar har blitt nekta ny- norskundervisning – på ein skule der nering av nynorsken i åra som nynorsk er det vedtekne opplærings- målet. Det sit det ein kommunalsjef og kjem. Det er berre å spenne har ansvaret for. setebeltet! ҡ Éin ting er byråkratar som ikkje har kontroll. Noko anna er byråkratar som heilt eksplisitt fører sin eigen språkpolitikk. Kommunikasjonssjefen i Innlandet fylkeskommune seier rett ut at han nedprioriterer nynorskarbeidet, og dermed dei politiske vedtaka han er tilsett for å følgja. Fylkesordføraren og -varaordføraren seier dei vil følgja opp saka. Det er berre å bretta opp erma. Ny, norsk nynorskpolitikk ҡ Det er flott at dei aller fleste partia på Stortinget vil at nynorsk skal ha STORTINGET VEDTOK FØR påske ei ny, heil- ҡ LEIARTEIGEN eit særskilt vern. Men dersom norske skapleg språklov. Dette har Mållaget venta på byråkratar i stat, fylkeskommune og i over femten år. Lova skal sikre norsk som kommune skal få halda fram med å samfunnsberande språk, og bidra til å verne og PEDER LOFNES HAUGE vera dei reelle språkpolitikarane, blir fremje samiske språk, nasjonale minoritetsspråk leiar i Noregs Mållag ikkje føremålsparagrafen i språklova og norsk teiknspråk. Ho er såleis viktig for det stort viktigare for Noreg enn den neste norske språkmangfaldet. handlelista di. ASTRID MARIE GROV DET ER MYKJE som kan seiast om det politiske spelet fram til plenumsdebatt og vedtak i Stor- nasjonalforsamlinga til den administrative tinget. Regjeringspartia Høgre, Venstre og KrF leiinga i til dømes Statsbygg. Dette er ei reell blokkerte for eit reelt fleirtal for ei langt meir svekking av nynorsk i offentleg forvaltning. Ein nynorskvenleg lov. Det er frykteleg skuffande, nynorskvenleg raudgrøn opposisjon stilte seg på og det er grunn til å tru at dei to sistnemnde har vår side, og bør ta omkamp om dei susar inn i Utgjeven av Noregs Mållag gjort språkpolitisk knefall for storesyster Høgre. regjeringskontora til hausten. Resultatet blei ei lov som på fleire sentrale punkt Avisa blir redigert etter Redaktørplakaten. ikkje følgjer opp sin eigen føremålsparagraf. VI HADDE OGSÅ ønskt at fylkeskommunane Tilskrift:Lilletorget 1, 0184 OSLO Stortinget har såleis skusla bort eit historisk hadde fått strengare språkreglar, mellom anna Redaktør: Astrid Marie Grov, høve til å vedta ei lov som verkeleg er offensiv at såkalla språknøytrale fylkeskommunar fekk [email protected], på nynorsken sine vegner. talfesta krav om språkveksling. Slik kunne ein ha 2021 sikra at innbyggarane fekk møte meir nynorsk i • tlf. 23 00 29 32 NOREGS MÅLLAG ER sterkt kritisk til at Stortin- bokmålsdominerte kvardagar. Dessutan meiner 2 I redaksjonen: get har svekt kravet om nynorskkompetanse for vi at den nye lova burde fått sanksjonar. Er det Hege Lothe, Erik Grov tilsette i staten. Der mållova slo fast at tilsette i ein ting dei siste tiårs røynsle med mållova har Heimeside: www.nm.no staten plikta å skrive både bokmål og nynorsk, vist oss, er det at staten er full av leiarar som gir Abonnement: 250 kroner per år er ansvaret for nynorskkompetansen no plassert blaffen i mållovsreglane. Det er ingen grunn til å hos organet. Eit statsorgan kan i praksis halde stole på at dei same leiarane – som no får større Utforming: Audun Skjervøy, Språksmia AS seg med eit fåtal tilsette som kan skrive nynorsk. ansvar for språklovsreglane – skal følgje reglane [email protected] Norsk Tidend Slik er makta over språkpolitikken flytta frå utan ris bak spegelen. 2 ҡ ҡ SAGT Har nynorsken ein plass i jussut- danninga? Innlegg frå student Illustrasjon: Kjartan Helleve Illustrasjon: Kjartan Solveig Brunvoll ved Universitetet i Oslo i den juridiske avisa Rett24 I dag har mediebransjen brukt en del dagsverk på den store opphe- tede debatten mellom absolutt ingen og de som forsvarer ordet «nordmann». @mathiasfischer på Twitter Om du er kritisk til nynorsk kan du jo berre tenke over kor dumt det hadde vore om han hadde heitt Erling Brøt Håland. @kvifor20 på Twitter – Eg kan vel skrive ei sak på nynorsk. Men da skal saka òg handle om nynorsk, og du kan ikkje forvente ei positiv vinkling, fortsette eg. NRK-journalist Ragnhild Laukholm Sandvik har premissane klare Hugs når ho skal skrive nynorsk! sitt fyrste stykke på nynorsk På nynorsk betyr «høyreekstrem» at man har uvanlig god hørsel. @ThoralfHagen på Twitter Jeg lå med kona hans en gang. Hun ville at jeg skulle snakke dirty nynorsk. Frå serien «Exit» på NRK Noregs Mållag forventer at nytt strømselskap bruker nynorsk. Ellers vil nok kraftuttrykkene sitte løst. Ny, norsk nynorskpolitikk Sunnmørsposten Nynorsk er eit skriftspråk, ikkje LIKEVEL: DET VIKTIGASTE med denne lova er det del som bokmålselevane. Opplæringslova må gje ein frimurarlosje. Her er ingen ho har å seie for norsk språkpolitikk i åra som sårbare nynorskelevar ei betre lese- og skriveopp- opptakskrav. Vil du skriva nynorsk, kjem. Når eit samla Storting (med unnatak for læring og ein enklare skulekvardag. Lukkast ikkje so gjer du det, og du er akkurat Framstegspartiet) lovfestar det offentlege sitt sær- regjeringa med det, går dei mot Stortingets vilje. like velkomen som alle andre til å lege ansvar for å fremje nynorsk – fordi nynorsk Det er aldri lurt, og særleg ikkje for ei regjering i gjera det. er det minst brukte språket – så er det eit viktig mindretal, med ein nynorskvenleg opposisjon som @totlevase på Twitter steg på veg frå formell til reell jamstilling mel- er klar for makt. lom nynorsk og bokmål. Det er umogleg å forstå Stortinget sin vilje på ein annan måte enn at ein Eg trur ikkje eg hadde hatt noko no vil krevje målretta tiltak for faktisk å fremje problem med bokmål om vi berre nynorsk – fordi det er eit offentleg ansvar å kalla det dansk. jamne ut det skeive forholdet mellom språka @moddimusikk på Twitter og vege opp for alle dei mindretalsulempene nynorskbrukarane møter. Sjølv vil eg ikkje høyre eitt ord om at slike tiltak er urimelege før det er Vi må ha tillit til at statlege insti- like lett å vere nynorskbrukar som bokmålsbru- Stortinget har skusla tusjonar følgjer den nye språklova, kar i Noreg. seier Høgre. Det er det då verkeleg bort eit historisk høve ingen grunn til. Staten er full av DETTE FORPLIKTAR ALLE som sit rundt Kongens leiarar som gir blaffen. bord, både i dag og i framtida. Prinsippet nynorsk, til å vedta ei lov som @pederhauge på Twitter at omsynet til nynorsk skal bli vurdert eksplisitt, 2021 • må liggje til grunn for all politikkutvikling. verkeleg er offensiv – Skulle berre mangle. FØRSTE STORE EKSAMEN for regjeringa kjem på nynorsken sine Nyhenderedaktør Karianne snart, når dei til sommaren skal leggje fram ei ny Solbrække i TV 2 til Framtida.no opplæringslov. Då må dei omsetje intensjonane i vegner. om at mediehuset skal byrje språklova til praksis. Nynorskelevane må få rett til å tillate nettjournalistane sine å gå i eigne klasser også på ungdomsskulen, og dei å skrive nynorsk må få same rett til og tilgang på digitale læremid- Norsk Tidend 2 3 ҡ LIKESTILLING Den vanskelege kulturarven Farvel lensmann, fylkesmann og rådmann. I like- stillingas namn forsvinn gamle stillingstitlar og tek plass i historiebøkene. Går vi for fort fram, eller er det slik det må vere? VÅREN 2019 VEDTOK Stortinget mindre nærliggjande di meir like- og elska handhevarar av lov og samrøystes at offentlege stillings- stilt samfunnet vårt blir. Samstun- orden i norske bygdesamfunn, og titlar skulle bli kjønnsnøytrale. des har vi som eit moderne sam- få offentlege maktpersonar har blitt Endringa inneber i praksis at alle funn ei plikt til å ta vare på fortida like mykje omtala i litteraturen som titlar som inneheld -mann skal ut. vår, og reglane for kva vi gjer med lensmannen. På sjølvaste kvinnedagen i 2020 fysiske fortidsminne, er jamt over Dei siste åra har det blitt stadig kunngjorde kultur- og likestillings- svært strenge. Tek vi for lett på bro- færre lensmenn, hovudsakleg fordi minister Abid Raja at regjeringa tet med den symboltunge språklege funksjonen har kome til å dekkje skulle setje i gang med arbeidet, kulturarven? større og større geografiske område.