d’ Avereester

kroniek30e jaargang No 2 juni 2013

Streekmuseum “De Kalkovens” Inhoudsopgave Woord vooraf

Woord vooraf 3 Joop Moes

Van de bestuurstafel 4 Het bestuur

Geschiedenis Bedelaarskolonie de 6 Ommerschans ontrafeld Helmuth Rijnhart Van een goede bekende kreeg ik enige tijd wel heel oud zijn, als je dat kunt zeggen. geleden een schitterend boek getiteld: “Soms Als ik het gedicht lees, komt er ook een Het vierde pand 17 moet het werkelijk stil zijn…”. In deze bundel ander woord bij mij boven. Dat is het woord Jan Nijensikkens staan gedichten die betrekking hebben op “dauwelen”. Kent u dat woord? In geen het onderwijs door de eeuwen heen. Niet dat woordenboek is het te vinden. Als je het op dit het mooiste gedicht uit de bundel is, maar het beeldscherm intikt, komt er zowel met O.l.s. Sponturfwijk (omstreeks 1955/1956) 22 het trok toch mijn aandacht. Meteen was een ”a” als met een ”o” geschreven een rode er de herkenning, niet alleen van de tekst kringel onder. De computer kent het woord Van de redactie 24 maar ook inhoudelijk. Het betreft het gedicht dus evenmin. Ik herinner mij dat mijn moeder Redactie DAANTJE, geschreven door H. Bruining in soms tegen mijn broers en mij zei, als er na de 19e eeuw. schooltijd een klusje wachtte: “Meteen na Vast en zeker heeft menigeen met mij die school thuiskomen en niet dauwelen”. Nu De Dedemsvaartse vervener Berend Berends Jr. 25 herkenning. ging het bij ons om lichte karweitjes, die best 2 Henk Jan Krikke door kinderhanden gedaan konden worden. 3 Daantje zou naar school toe gaan, In de 19e en zeker ook nog in het begin Maar hij bleef gedurig staan, van de 20e eeuw, was het heel gewoon dat Jeugdherinneringen en levensloop van 28 Hier te kijken, daar te turen, kleine kinderen behoorlijk zwaar lichamelijk Lutgerdina Henriëtte Balkema. (1909-2010) En het zou niet lang meer duren werk moesten doen en als ze al naar school Annelies Henriëtte Smit-van Hüüksloot Dan zou ’t klokje negen slaan… mochten, was ”dauwelen” absoluut niet Jongen! Jongen! Stap toch aan. toegestaan. Vaak werden kinderen na drie klassen te hebben doorlopen van school Bidprentjes Avereest nu online raadpleegbaar 33 Daantje bleef te lang op straat, gehaald om mee te helpen het voor velen Helmuth Rijnhart Daantje kwam in school te laat, karige gezinsinkomen te vergroten. Het zware Daarom moest hij ’s middags blijven draaien aan de kalkzeven in het leshuis, Een eeuw geleden 37 En een hele lei vol schrijven; werd veelal ook door kinderen gedaan. Eerst And’ren speelden, Daantje niet… in 1874 werd het zgn. ”Kinderwetje van Van Janny Slot- Kelder | Gerrit Slot Jongen! Jongen! Wat verdriet. Houten” aangenomen. Hierin werd bepaald dat kinderen onder de 12 jaar niet meer in Belevenissen uut mien leven (2) 39 Het enige waarin ik geen herkenning zie, is fabrieken tewerk gesteld mochten worden. Bertus Drent de lei. Misschien hebben sommigen van u Voor werk in de landbouw gold deze dat nog wel. In de turfschuur hebben wij een bepaling echter nog niet. schoolhoekje. Daarin staat ook de voorloper van onze schooltas en zo die ook al weer En wat deze kroniek u nog meer te bieden Omslag 2013. uit de tijd is, van onze rugzak. In dit kistje, heeft? Neem en lees! Op deze ansichtkaart uit 1909 ziet u de brug over de Kalkwijk (nu Julianastraat, zuidzijde). want dat is het, liggen een leitje en enige De Kalkwijk, gedempt in 1923, verbond de Hoofdvaart met de Langewijk. Rechts van de stukjes griffel. Sommige bezoekers vertellen De lezer gegroet, brug liep een voetpad naar het bos van Plomp. Het pand rechts van de brug werd gebouwd wel eens dat ze er in hun jonge jaren nog Joop Moes en oorspronkelijk bewoond door veenbaas E.F. Meijeringh. Later werd het bewoond door mee geschreven hebben. Maar dan moet je de vijf ongehuwde zusters, ”maagies”, Van der Vecht. Op deze plek vindt u nu Grand Café ”’t Dorp”. (Zie ook: “Dedemsvaart, zijn stad, streek en dorpen). ISBN nr. 1380-1228. Van de bestuurstafel aftredend, maar zij stellen zich opnieuw Niets meer aan de orde zijnde, sluit de beschikbaar voor het bestuur. Bert IJmker voorzitter omstreeks 21.00 uur het officiële heeft aan gegeven zich als bestuurslid gedeelte van deze jaarvergadering. Na Nieuwe leden graag terug te willen trekken. In zijn een korte pauze kunnen de aanwezigen In de periode van 1 februari 2013 – 15 mei 2013 hebben we de volgende nieuwe leden plaats stelt het bestuur Rien Moes voor. kijken naar een aantal nog niet eerdere mogen inschrijven: vertoonde filmpjes van Dedemsvaaert Tijdens de rondvraag wordt door Roelof e.o. ter Horst opnieuw aandacht gevraagd Janny Slot-Kelder B.Drenth, Almelo R. de Wolff-Gerrits, Tjerkgaast voor een infobord bij de bok en de K. Haverkort-Meijer, Dedemsvaart B.J. Huiskamp, Dedemsvaart plaatsing van een ”leugenbankje” bij het Open Monumentendag Fam. Van ’t Zand, Dedemsvaart J.G.J. Spijker, Dedemsvaart schip. Open Monumentendag vindt dit jaar Voorts wordt er gevraagd de fundering plaats in het weekend van 14 en 15 Allen hartelijk welkom bij de Historische Vereniging Avereest. van Sluis 6 weer zichtbaar te maken. september. Het thema voor dit jaar is De werkgroep ”Scheepvaart” attendeert ”Macht & Pracht”. Bij dit thema kun je op een bijeenkomst van de LVBHB denken aan verschillende soorten macht, (Landelijke Vereniging tot Behoud van het maar ook aan de pracht die daar in Notulen jaarvergadering d.d. 8 HVA als Gashouder Podium) geven Historisch Bedrijfsvaartuig) in Meppel. De Nederland uit voortkwam. april 2013 geen aanleiding tot discussie. De werkgroep zal op deze zgn. tjalkendag Gedacht kan worden aan bijvoorbeeld Voorzitter Barend Rooseboom heette HVA mag zich een financieel gezonde acte de présence geven namens de HVA. politieke macht, economische macht, naast de bestuursleden, ongeveer 30 vereniging noemen. Het ledenaantal blijft Voorts wordt er nog aandacht gevraagd rechterlijke macht of kerkelijke macht. leden welkom op de jaarvergadering. schommelen tussen de 1750 - 1800. voor de Canon van de gemeente Harden- De rijkdom, schoonheid en grootsheid Zoals gebruikelijk op de ledenvergadering De kascontrolecommissie, bestaande uit berg (www.regiocanons.nl/overijssel/ die macht kon voortbrengen is overal om vertelt de voorzitter wat er zoal is gebeurd Hilly Alsema en Henk van Eck, heeft salland/hardenberg) en de beeldbank ons heen in gebouwen terug te vinden, 4 in het afgelopen jaar. Aansluitend vertelt de financiële gegevens gecontroleerd Avereest (www.beeldbankavereest.nl). bijv.: kastelen en paleizen, buitenplaatsen 5 hij wat er voor dit seizoen/jaar op stapel (HVA en Gashouder Podium) en in staat. orde bevonden. Zij stellen voor de “In de oudheidkamer is een foto-expositie penningmeesters decharge te verlenen. opgesteld over het leven en werken van Ook in het komende jaar zullen deze beide de Dedemsvaartse tuinarchitecte Mien HVA-leden de kascontrole uitvoeren. Ruys. De expositie in de turfschuur heeft ook wat kleine veranderingen Jaap Dijkstra, Hillie Olijve en Diny ondergaan”, aldus de voorzitter. Oosterveen zijn volgens het rooster ”De werkzaamheden i.v.m. met de realisatie van een scheepshelling zullen dit jaar ook beginnen”, zo gaat hij verder. ”Het sluiswachtershuisje wordt verplaatst naar de brug en het kanaaltje wordt (”Kalkovenwieke”) in westelijke richting doorgetrokken. Vervolgens zal worden begonnen met de aanleg van de scheepshelling.”

De notulen van de jaarvergadering 2012 worden, zonder op- en/of aanmerkingen goedgekeurd. Ook het financieel jaarverslag 2012 Een redelijke belangstelling bij de jaarvergadering. en de begroting voor 2013 (van zowel (Collectie HVA) Huize ”Marquette” aan de Moerheimstraat. (Collectie HVA) en landgoederen, maar kun je denken Museum gesloten gedwongen waren tot bedelen en aan kerkgebouwen, gebouwen van Op het kalkoventerrein in Dedemsvaart landloperij, op basis van vrijwilligheid rechtspraak en/of openbaar bestuur. wordt op zaterdag 29 juni voor de in de beschermde omgeving van een In de voormalige gemeente Avereest derde maal het D-DAE Outdoor Festival kolonie zichzelf tot zelfstandigheid en zijn nog diverse mooie oude panden gehouden. De organisatie is in handen welvaart zou kunnen opwerken. Op die (denk aan diverse panden aan de van Stichting Hollands Talent. basis werd de proefkolonie Frederiksoord Moerheimstraat) te vinden. Het festival duurt van één uur ‘s middags gesticht, korte tijd later gevolgd door de Op dit moment is het programma voor tot twaalf uur ’s avonds. andere koloniën van de Maatschappij. zaterdag 14 september nog niet klaar, In verband met dit festival is het museum De gezinnen werden geselecteerd zeker is wel dat de HVA haar steentje zal zaterdag 29 juni gesloten. door de plaatselijke commissies van de bijdragen om er weer een mooie Open Zondag 30 juni is het museum weer Maatschappij, die door het hele land Monumentendag van te maken. geopend vanaf 14.00 uur. waren opgericht en die op basis van de Het bestuur contributie die zij aan de Maatschappij betaalden, het recht kregen om gezinnen uit hun plaats voor te dragen voor plaatsing in de koloniën. De plaatselijke commissies zamelden de contributie in Geschiedenis Bedelaarskolonie de Ommerschans ontrafeld bij particulieren, onder de belofte dat op deze wijze de overlast van de bedelarij en Johannes van den Bosch (1780-1844). landloperij werd teruggedrongen. (Coll. Maatschappij van Weldadigheid, Frederiksoord) Op 26 mei jl. is tijdens de jaarlijkse kolonistendag in Vledder het boek ”De bedelaarskolonie” van de schrijver Wil Schackmann gepresenteerd. Schackmann Al snel realiseerde Van den Bosch zich als munitie-opslagplaats werd gebruikt. publiceerde eerder het boek ”De proefkolonie” over het prille begin van de dat de formule van vrijwilligheid niet Daarbij was een gunstige factor dat de 6 Maatschappij van Weldadigheid. In dat boek speelde de Ommerschans een bijrol. In afdoende was. Enerzijds was plaatsing in Ommerschans vlak aan de nieuwe vaart 7 dit nieuwe bijna 400 pagina’s tellende boek, wordt de ontstaansgeschiedenis van de de koloniën bedoeld voor gezinnen (en van Van Dedem lag, een project dat bedelaarskolonie bijna minutieus en tegelijkertijd heel leesbaar, uiteengezet. er waren veel bedelaars die geen deel minder dan 10 jaar daarvoor was gestart uitmaakten van een gezin) en anderzijds onder Frans bestuur. Ten oosten van de Net als in ”de proefkolonie” heeft waren ook niet alle bedelaars bereid om Ommerschans ontstond nu een heuse Schackmann geprofiteerd van de vrijwillig naar Drenthe te gaan. Weliswaar veenkolonie, waarbij de Vaart werd ongelofelijk gedetailleerde verslaglegging was er in die tijd geen Hart van Nederland gebruikt voor het afvoeren van turf uit de van de Permanente Commissie, het als communicatiekanaal, maar negatieve nieuwe veenderijen. Deze vaart zou ook hoogste bestuursorgaan in de in 1818 verhalen vonden ook in die jaren snel prima kunnen dienen voor het aanvoeren door generaal Johannes van den hun weg door het land. Tenslotte van de bouwmaterialen voor het stichten Bosch opgerichte Maatschappij van ontstond er ook binnen de koloniën een van een nieuwe kolonie, en daarna voor Weldadigheid. Omdat dit archief in de sterke behoefte aan een strafkolonie, een het aanvoeren van bedelaars uit de grote volle omvang bewaard is gebleven, is plaats waar kolonisten naartoe gezonden steden in het westen van het land. het thans mogelijk een publicatie over de konden worden als tuchtmaatregel als zij Ommerschans deze diepgang te geven. zich niet aan de regels van de kolonie Begin 1819 bezoekt Van den Bosch de hielden. Ommerschans en die dag ontmoet hij Economische misère Baron van Dedem bij de Lichtmis. Naar Het initiatief van Van den Bosch kwam Ommerschans aanleiding van die ontmoeting stuurt in 1818 in een periode van economische Op zoek naar een geschikte plek Van Dedem op 12 januari een brief aan misère, waarbij veel gezinnen buiten voor een strafkolonie werd Van den Van den Bosch, “geïllustreerd met een hun schuld tot armoede waren vervallen. Bosch geattendeerd op de verlaten figuratieve kaart” waarop de ligging van Een belangrijk uitgangspunt voor Van Ommerschans, een verdedigingswerk dat de Ommerschans staat aangegeven in den Bosch was dat deze gezinnen, na de tachtigjarige oorlog zijn functie had relatie tot de nieuwe veenkolonie. In deze die dikwijls door de omstandigheden verloren en dat sinds de Franse tijd nog brief prijst Van Dedem zijn vaart aan als de bouwwerk aannemen voor een bedrag op 15 juli 1822 komt kolonist Johannes van 56.000 gulden. Maar er heeft ook Molenaar met zijn gezin van Frederiksoord een plaatselijke aannemer van de Vaart naar de Ommerschans. Hij is de eerste ingeschreven. Het is Eltje Nuis, die bereid hoevenaar. is het enorme pand te bouwen voor Op 8 september arriveren de eerste een bedrag van 50.900 gulden. Van den acht van duizend bedelaars die het Bosch regelt snel de toestemming binnen nieuwe onderkomen gaan bewonen. de Permanente Commissie en in mei 1822 De Maatschappij heeft met de staat is Nuis met de bouw reeds gevorderd een contract afgesloten waarbij zij tot de eerste verdieping. Tegelijkertijd voor 35 gulden per bedelaar per jaar wordt er door ca. 300 man, kolonisten en onderdak zal bieden aan duizend ingehuurde krachten, hard gewerkt aan bedelaars. Voorwaarde daarbij is wel dat de ontginning van de landbouwgronden er uitsluitend gezonde,”tot het werken rond de Schans. op het land geschikt zijnde” bedelaars Voor de inrichting van het gesticht worden gezonden, zodat ze in staat zijn worden grote hoeveelheden gebruiks- om bij te dragen aan de verdienste van voorwerpen ingekocht: ”Kleding als de Ommerschans. Deze logische eis zal ‘hembden en mutsen’, halsdoeken, in de jaren erna dikwijls de inzet van kousen, ‘buizen en broeken’, petten, meningsverschillen zijn, als er vanuit de en natuurlijk ‘pakmanden voor het grote steden ook invalide bedelaars naar transport van kleeding’. Stoelen en de Ommerschans worden gestuurd. ander huisraad. ‘W. Krabbe en zoon, Kaart van Van Dedem, als bijlage bij zijn brief aan Van den Bosch, januari 1819. (Rijksarchief Drenthe) mr tingieters en blikslagers’ leveren ‘150 Op 24 september levert Eltje Nuis het 8 ijzeren vertinde ketels a 2.70 p. stuk, enorme gebouw op. Het pand meet 9 ideale mogelijkheid om bouwmaterialen In 1821 ontwikkelt Johannes van den 100 douzijn tinne lepels, 100 douzijn buitenwerks 99 bij 99 meter en twee voor een bedelaarskolonie aan te voeren Bosch het definitieve plan voor de staale vorken, 500 broodmesse’ en verder verdiepingen hoog met puntdak. De en ook om de producten van een inrichting van de Ommerschans. Er moet onder meer schoppen, tangen en vijftig binnenplaats heeft een afmeting van 85 landbouwkolonie af te voeren. op het centrale gedeelte van de Schans lantaarns met lampjes. Van de erven bij 85 meter. Het pand heeft dertig zalen Van den Bosch, die goede connecties een gebouw komen, waar kolonisten in Best komen 250 ijzeren kookpotten met van elk ruim 19 meter lang, waarvan met Koning Willem I heeft, krijgt op 14 grote kamers wonen en dat plaats zal hengsels en houten deksels en evenveel er 24 dienen als onderkomen voor de augustus 1819 de Koninklijke toestemming bieden aan ruim duizend bedelaars. Rond haardkettingen. Benodigdheden voor het bedelaars (gemiddeld 42 bewoners per dat de Maatschappij het vruchtgebruik de Ommerschans komen grote hoeven, werk; spinnewielen, kruiwagens, karren, zaal), De overige zalen zijn in gebruik als over de Ommerschans krijgt. Binnen een beheerd door kolonistengezinnen die er verder hangmatten, want daar gaan de ziekenzaal, spinzaal, weefzaal, school, maand wordt er een directeur aangesteld in Drenthe blijk van hebben gegevens bedelaars in slapen, ‘noppen dekens’, magazijn en er zal “een zaal tot differente op de Ommerschans. Begin 1820 begint zich goed en vlijtig te gedragen en ‘roode Duffels’ en ook niet onbelangrijk ten einden als timmeragie, kuiperswerk een ploeg bouwvakkers om de bestaande die op deze wijze worden beloond. behoeve van de persoonlijke verzorging: etc gebruikt worden”. Op de hoeken gebouwen op de Ommerschans geschikt De hoevenaar gaat leiding geven aan kammen en tobben.” en in het midden van het pand zijn te maken als onderkomen voor een groepen kolonisten die het land zullen de woningen voor de opzichters, de eerste groep van ca. 60 bedelaars en bewerken. In juni 1822 komt Prins Frederik, de zaalopzieners. Elke zaalopziener heeft het hun bewakers, die bij wijze van proef tweede zoon van Koning Willem I naar toezicht op de twee zalen ter weerszijden naar de Schans zullen komen om een Bedelaarsgesticht is niet gebouwd de Ommerschans om zich op de hoogte van zijn woning, die ook voorzien is aanvang te maken met de ontginning van door Meine Ielkes Kruizinga, maar te stellen van de vorderingen. De prins van de keuken, waar dus voor 80 à 90 de beoogde landbouwkolonie rond de door Eltje Nuis. is verrast over ”de ongemeen groote personen gekookt wordt. Schans. In het voorjaar van 1820 arriveren In april 1822 is het bestek voor het vorderingen” die gemaakt zijn. De prins Eltje Nuis krijgt bij inspectie veel kritiek de eerste daartoe gedwongen bewoners ”Etablissement” op de Ommerschans zal ook gezien hebben dat de bouw van te verduren maar dat lag voor de hand, in de Ommerschans. gereed. De aannemers die rond Vledder de eerste zes grote hoeven, elk met 42 want de inspecteur onderhield nauwe voor de Maatschappij werken, willen het morgens grond (ca 15 ha) vorderde en banden met de vaste Drentse aannemers klaar voor de bouw van soortgelijke ongehuwde meisjes zwanger zijn. Nu inrichtingen in de Drentse gemeente klopt het dat er in de Ommerschans Norg. Dit wordt de kolonie Veenhuizen, veel buitenechtelijke kinderen worden waar naar model van de Ommerschans geboren, maar Schackmann toont aan soortgelijk grote gebouwen worden dat de meeste moeders zwanger op geplaatst waar bedelaars, maar ook de Ommerschans aankomen. Dankzij weeskinderen worden ondergebracht. de gedegen administratie van de Decennia lang zal de Maatschappij Maatschappij van Weldadigheid is van Weldadigheid de plaats zijn waar het eenvoudig vast te stellen dat de Nederland de onderkant van zijn geboorte plaats vindt binnen 9 maanden samenleving opbergt, zonder enige vorm nadat de moeder op de Ommerschans van rechterlijke invloed. Ook binnen aankomt. De praktijk was dus dat de muren van de Ommerschans wordt ongehuwd zwangere meisjes vanuit tucht naar eigen inzicht gehandhaafd. het gehele land naar de Ommerschans Berucht is Ignatius Seijl, als rechterhand werden gestuurd “om het probleem op van Van den Bosch in 1818 begonnen te lossen”. Veel van deze buitenechtelijk De bedelaarskolonie op de Ommerschans, aquarel uit plm. 1825, uit Vriend des Vaderlands 1828, universi- in de proefkolonie Frederiksoord, maar geboren kinderen overleden snel na teitsbibliotheek Groningen. De grote uitstulpingen op de hoeken en in het midden zijn de woningen van de vanaf 1820 tot aan zijn pensionering in de geboorte. Maar dat verschijnsel is zaalopzieners. De kleine uitstulpingen daartussen zijn de secreten, waarin de uitwerpselen van de bewoners 1830, de man die de orde hardhandig niet uniek voor de Ommerschans. Ook worden verzameld voor bemesting van de landbouwgronden. handhaaft door middel van stokslagen, daarbuiten was de overlevingskans van die publiekelijk worden uitgedeeld ter buitenechtelijk geboren kinderen veel van de Maatschappij, die de opdracht te krijgen door inkomsten uit arbeid van afschrikking voor de bewoners van de kleiner. Dat de jongeheren Van Lennep voor de bouw van de Ommerschans de bedelaars, aanzien verkleind dreigt Schans. en Van Hogendorp slecht luisterden 10 aan hun neus voorbij hadden zien te worden. Toch zijn er eind december moge ook blijken uit het feit dat ze in 11 gaan. Waarschijnlijk is Eltje Nuis niet 1822 zeshonderd bedelaars binnen de Kritische geluiden hun verslag hebben opgetekend dat rijk geworden van deze opdracht, want Ommerschans. Het is geen wonder dat er in de Nederlandse de bedelaarskolonie door Kruisinga is toen enige jaren later de bouw voor samenleving kritiek aanzwelt tegen de gebouwd, terwijl die eer toch echt aan Veenhuizen I werd aanbesteed, was Eltje Tegen de tijd dat het aantal van duizend wijze waarop er binnen de Maatschappij Eltje Nuis te beurt valt. de hoogste inschrijver. Een ezel stoot bedelaars gehaald wordt, om precies met landgenoten wordt omgesprongen. zich in ’t gemeen… te zijn op 2 augustus 1823, heeft de Zo publiceert de politicus en latere De geneesheer is een kwakzalver Maatschappij al een tweede contract met grondlegger van het antirevolutionaire Ook schrijven Van Lennep en De bewoners de staat voor nog eens 200 bedelaars. Om gedachtengoed Guillaume Groen van Hoogendorp heel negatief over de De Maatschappij rekruteert nu de deze onderdak te kunnen geven worden Prinsterer regelmatig zijn kritiek. Een geneesheer van de Ommerschans. ambtenaren voor de Ommerschans, met de zes zalen die niet bedoeld waren voor andere negatieve publicatie komt van de Volgens hen is ‘de kwakzalver’ een ‘lange name zaalopzieners. Het kost de nodige bewoning alsnog voor dat doel ingericht hand van de studenten Jacob van Lennep kerel’ die ‘uit Duitschland gebannen is’ moeite de staf op de gewenste sterkte en buiten het gesticht worden aparte en Dirk van Hogendorp die in 1823 de en die ‘woont bij de vaart in een hol’. Nu krijgen met geschikte mensen. Maar gebouwen geplaatst om dienst te doel Ommerschans bezoeken. We kennen is het juist dat deze G. Lipholt niet over tegelijkertijd loopt het niet storm met het als school, ziekenzaal en werkplaatsen. deze publicatie uit het boek van Jacob de papieren beschikte, maar desondanks aanbod aan bedelaars. Koning Willem I Ook wordt op een van de wallen een Drent. Het is bijzonder in het boek van Wil was de algemene gezondheidstoestand heeft weliswaar besloten dat de andere gebouw geplaatst dat dienst doet als Schackmann te zien dat de publicatie van op de Ommerschans in de eerste paar bedelaarsgestichten in Nederland, zoals strafkolonie, waar gestrafte kolonisten Van Lennep en Hogendorp veel feitelijke jaren nog niet zo slecht, afgezet tegen het pas geopende werkhuis in Veere en uit de Ommerschans en uit de Drentse onjuistheden bevat. Waarschijnlijk was hetgeen zich in de jaren erna afspeelde, het eveneens jonge gesticht in Hoorn, koloniën onder zwaar regime worden hun mening over de Schans zo sterk toen gediplomeerde artsen niet konden al hun gezonde bedelaars naar de geïnterneerd. dat het hen niet lukte om objectief waar voorkomen dat bedelaars op grote Ommerschans moeten zenden, maar deze te nemen. Zo schrijven ze dat er in de schaal overleden. In het boek worden gestichten bieden verzet, omdat hiermee Kort na de voltooiing van de Ommerschans Ommerschans sprake is van verregaande voorbeelden gegeven van situaties waarin hun mogelijkheid om de begroting rond heeft Van den Bosch zijn plannen al weer zedeloosheid en dat praktisch alle meer dan 30% van de bedelaars ziek was en waarin in één maand maakte dat er een enorme administratie deel van de oorlogen tegen Napoleon in meer dan 50 mensen werd aangelegd, die bewaard is gebleven Nederlandse krijgsdienst had gewerkt en overleden. en waaruit Schackmann veel informatie die in 1829 in Namen, Belgie, huwde met heeft geput. Jeanne Marie Josephe Angélique Tichon. Het was niet zo Hun eerste kind werd in 1830 in Namen heel moeilijk om De Ommerschans gaf aanleiding tot nog geboren en daarna trokken ze naar de de Ommerschans te een andere vorm van bureaucratische noordelijke Nederlanden, waar Adolf ontvluchten, zo blijkt druk. Er was een voortdurende stroom een betrekking kreeg als zaalopziener uit het boek. De van requesten (verzoeken) tot vrijlating in de Ommerschans. Daar werden nog aantallen deserteurs uit de Schans, zowel van bedelaars als zes kinderen geboren. In 1843 werd waren hoog. Maar in van hun familieleden buiten de Schans, hij ontslagen wegens dronkenschap. het algemeen kwamen gericht aan Koning Willem I. Deze nam Rond dit ontslag is een gedetailleerde de ontvluchten op enig elk verzoek uit de samenleving, van correspondentie met de Permanente moment weer terug in welke aard dan ook, serieus en dus moest Commissie bewaard gebleven. Na de Ommerschans, omdat de Permanente Commissie elk verzoek zijn ontslag vestigde Otterbein zich te ze toch weer ergens serieus van commentaar voorzien, waarna Dedemsvaart, aan de Langewijk, waar het als bedelaar werden de Koning een (meestal negatief) besluit gezin rondkwam van het pensioentje uit opgepakt. Er was een nam. Ook deze administratie is volledig zijn legertijd. Hoewel de naam Otterbein keurig regelement bewaard gebleven. in mannelijke lijn is uitgestorven, waarin de bepalingen heeft Adolf een talrijk nageslacht, dat stonden waaronder een Familiegeschiedenissen we terugvinden in diverse katholieke bedelaar in vrijheid Het boek “De bedelaarskolonie” schetst families in Dedemsvaart en de rest van mocht vertrekken. niet alleen een goed en gedetailleerd Nederland. Overal waar je in de families 12 Kern hierin was dat de beeld van de organisatie rond de Rijkers, Wibier, Froeling en Hemme de 13 bedelaar in staat was bedelaarskolonie; het is ook een bron voor meisjesnaam Angelien tegen komt, voert zijn kost te verdienen familiegeschiedenis en dat hij voldoende De Ommerschans op de kadasterkaart van 1837. en een aanmoediging gespaard had om een (Bron: Historisch Centrum Overijssel) voor een ieder, van start te maken in de wie een voorouder samenleving. Desondanks kwamen ook niet in staat was om zichzelf te redden korte of langere veel geoorloofd vrijgelaten bedelaars na en waarvoor de koloniën de oplossing termijn in aanraking verloop van tijd weer terug op de Schans. moesten bieden. Uiteindelijk bezweek de met de Ommerschans De recidive cijfers lagen op een bepaald Maatschappij onder de druk en werd de is geweest, als kolonist moment boven de 50%. regeling getroffen dat voor gehandicapte of als ambtenaar, kolonisten, bovenop de basisvergoeding om in de archieven Doelstelling niet haalbaar van 35 gulden per persoon per jaar, van de Maatschappij Al snel bleek dat het uitgangspunt van een extra vergoeding van 50 gulden of op zoek te gaan de Maatschappij van Weldadigheid, dat hoger zou komen. Omdat die vergoeding naar de verhalen. op de Ommerschans bedelaars werden royaal lager was dan de kosten van Zo publiceerde ik opgevoed tot goed functionerende gespecialiseerde gestichten, zoals jaren geleden in ons burgers, niet algemeen haalbaar was. bijvoorbeeld het krankzinnigengesticht verenigingsblad het Het uitgangspunt dat alleen gezonde in Deventer, kwam het nogal eens voor verhaal over mijn mensen op de Schans terecht kunnen, dat een gemeente (die de kosten moest voorouder Adolf moest onder druk van de overheid dragen) haar probleemgeval naar de Daniel Otterbein, een worden verlaten, simpelweg omdat er Ommerschans of Veenhuizen stuurde, (voor zijn dertigste!) in Nederland een grote groep mensen in plaats van naar de gespecialiseerde gepensioneerde leger- Bidprentje van Angelique Tichon, weduwe Adolf Otterbein. was die lichamelijk en/of geestelijk zorg. De geldstromen tussen overheden officier die het laatste (Coll. Helmuth Rijnhart) deze door vernaming vrijwel zeker terug en hij erkende bij de aangifte de vader te zijn. Verschil met de vorige aangifte De familie Van Zoelen heeft tot ver in de naar Adolf’s echtgenote. te zijn. Aangezien als beroep arbeider in Ommen is dat nu als beroep kolonist 20e eeuw nakomelingen in Dedemsvaart. staat vermeld, mag je er van uit gaan staat vermeld. Hij is dus nu wel duidelijk Een voorbeeld van een stel dat elkaar in dat Willem op dat moment niet binnen geïnterneerd op de Schans. Desondanks Het prachtige handschrift van de Ommerschans ontmoette is Willem de Ommerschans zat opgesloten. Kort mag hij wel met twee zaalopzieners naar Nicolaas Verhulst van Zoelen (Leiden 1791) en Femmetje daarop mocht ook Femmetje Liefhebber Ommen om aangifte te doen. Dat toont In de periode 1988-1991 heb ik de Liefhebber (Enkhuizen 1795). Hij de Ommerschans verlaten. toch ook weer iets van flexibiliteit bij de registers van de Burgerlijke Stand kwam op 27 juli 1823 uit het gesticht te leiding van de Ommerschans. van Avereest getranscribeerd (de Hoorn, als kolonist nr. 904 binnen in de Op 25 maart 1831 meldde Willem inhoud overgetypt). Daarbij heb ik een Ommerschans. Zij kwam een week later, van Zoelen zich op het gemeentehuis In de zomer van 1836 verbleef het verzameling handtekeningen aangelegd, op 2 augustus 1823 uit hetzelfde gesticht van Ambt Hardenberg te Heemse om gezin nog op de Ommerschans want die ik met behulp van een handscannertje te Hoorn, als kolonist nr. 978 binnen in de aangifte te doen van de geboorte van daar overlijdt zoon Christiaan. Bij het uit de aktes haalde. Een handtekening Ommerschans. Bij de medische keuring zijn zoon Gerhardus, 2 dagen ervoor ter overlijden is Willem van Zoelen als die er bijzonder uitsprong, was die van werd zij gekwalificeerd als “slegt van wereld gebracht door zijne huisvrouw vader geregistreerd. In 1837 of 1838 Nicolaas Verhulst. Niet alleen omdat het gehoor”. Afgezien van haar doofheid was Femmetje Liefhebber. Het stel woonde is het gezin uit het hart van de Schans een prachtige handtekening is, maar ook Femmetje gezond, want op 27 oktober in het Rheezerveen, waarschijnlijk aan vertrokken. Waarschijnlijk hebben ze omdat deze bijzonder vaak voor komt, 1825 beviel ze van een buitenechtelijke de Dedemsvaart tussen Sluis VI en zich gevestigd binnen de kolonie op in de periode 1830-1843. Ook onder zoon, die de naam Christiaan kreeg. Het Sluis VII. Echter, ze wisten niet uit de het grondgebied van Avereest, want 21 de trouwacte van Willem van Zoelen kind overleed na 6 maanden. Ruim twee Ommerschans te blijven, want op 8 januari december 1839 meldde Willem zich op en Femmetje Liefhebber pronkt de jaar later, op 19 januari 1828, kreeg ze 1834 beviel Femmetje opnieuw binnen het gemeentehuis van Avereest als vader handtekening van Verhulst. opnieuw binnen de Ommerschans een de Ommerschans van een kind, dochter van zoon Christiaan. En kort daarop, zoon die de naam Christiaan kreeg. Hierbij Gezina. Opnieuw is Willem van Zoelen de op 6 maart 1840, trouwden Willem en was Willem van Zoelen de aangever aangever en opnieuw erkent hij de vader Femmetje te Avereest bij assessor Frederik 14 Boterman, in diens herberg op de hoek 15 van de Kalkovenwijk en Kruizinga’s wijk en bij deze gelegenheid erkende Willem zijn drie nog levende kinderen “hier tegenwoordig genaamd Gerardus Uit het prachtige boek van Wil Schackmann geboren te Heemse oud acht jaren, lezen we ook de geschiedenis van Gezina geboren te Ommerschans oud zes Nicolaas Verhulst en zijn gezin, die nauw jaren en Christiaan oud twee maanden verwant is aan die van de Maatschappij als hunnen eigen kinderen aan te nemen van Weldadigheid. en daarvan ouders te zijn”. In juni 1820 was heel Delfshaven uitgelopen om de 52-jarige Nikolaas Ook in 1850 woonde het gezin binnen de Verhulst en zijn gezin uitgeleide te doen gemeente Avereest én binnen de kolonie naar Willemsoord. Het was het eerste de Ommerschans. Op 10 augustus gezin dat namens de subcommissie 1852 is Willem overleden binnen de Delfshaven werd uitgezonden en Ommerschans. Zoon Gerhardus is in iedereen, inclusief het gezin zelf, 1856 overleden. Dochter Gezina is het zag deze verhuizing als goede stap jaar erop van een buitenechtelijke zoon vooruit. Omdat Nikolaas eerder een bevallen. Het kind wordt naar haar vader, administratieve functie had uitgeoefend, Willem van Zoelen, genoemd. Ze trouwt kreeg hij in de spinnerij in Frederiksoord later met Frederik Euverman en krijgt de taak om schrijfwerkzaamheden voor nog een aantal kinderen. Haar broer de directeur uit te oefenen. Daarbij De Ommerschans ca 1845, met de gemeentegrenzen van Avereest, Stad Ommen en Ambt Ommen en de Christiaan trouwt in 1869 met Hendrikje maakt hij zoveel fouten dat het werk ligging van de hoeves. (Bron: Topografische Militaire Kaart; dienst Kadaster) Tijhuis en zij krijgen een aantal kinderen. door een ander opnieuw moest worden uitgevoerd. Daarna werd hij assistent en 135 keer in een overlijdensakte. Hij is Nederlanders voor wie in de samenleving mensen. Maar de Ommerschans is wel van de boekhouder en kreeg als taak de kind aan huis in de herberg van Kruisinga geen plaats was. een onmiskenbare historische schakel in zakboekjes van de kolonisten te kopiëren. en als Kruisinga na 14 februari 1837 De Ommerschans was een drastische de geschiedenis van deze zorg. Maar ook daar werd hij weggestuurd wegens ziekte niet meer in staat is de stap in de organisatie van zorg voor omdat hij teveel fouten maakte. Wat hij aktes te ondertekenen, blijft Verhulst de Nederlanders die zichzelf niet kunnen Helmuth Rijnhart wel goed kan, is het schrijven van petities aktes opstellen uit naam van Kruisinga, of willen redden. In de bijna twee namens de bewoners van de kolonie tot aan diens dood op 31 augustus 1837. eeuwen die sinds de opening van de Wil Schackmann, De bedelaarskolonie, (in prachtig handschrift) als zij het met Al deze aktes zijn niet door de ambtenaar Ommerschans verstreken zijn, is er veel 368 pagina’s, van Gennep, EUR 19,50 de gang van zaken niet eens zijn. Maar van de burgerlijke stand ondertekend. veranderd in de zorg voor deze groep ISBN 9789461642158 hiermee maakt hij zich ook niet geliefd Dan neemt op 31 augustus 1837 bij Van den Bosch. raadslid Frederik Boterman de rol over van Kruisinga en vanaf 20 september Omdat hij bovendien “door ligchaams is Boterman in dienst als Assessor. swakheid geheel ongeschikt voor den De gemeentelijke administratie wordt Het vierde pand veldarbeid is”, concludeert Johannes verhuisd van Balkbrug naar het logement van den Bosch dat “er dus van deze van Boterman bij de Kalkovenwijk in man pertinentelijk geen het minste nut Dedemsvaart en… Verhulst verhuist mee. In de vorige kroniek heeft u al het e.e.a. kunnen lezen over zoon Jo (Johannes) van te trekken is”. Dan worden Verhulst De aktes worden in hetzelfde handschrift Hendrik Nijensikkens en Geertje Brinkman. Hier gaat mijn verhaal over deze zoon en enkele van de aan zijn gezin opgesteld en Nicolaas Verhulst blijft verder. toevertrouwde weeskinderen en zijn in dezelfde frequentie voorkomen als kinderen betrapt op diefstal, als gevolg getuige in de aktes, tot het voorjaar van Gevreesde ziekte Ze gaat in 1946 aan de wal en komt in waarvan ze uit de kolonie worden gezet. 1843. Twee jaar later, op 20 mei 1845, Moeder Geertje sukkelt aan het eind van huis bij slager Reinder Nijensikkens, de overlijdt Verhulst ”aan de Dedemsvaart”. de oorlog met haar gezondheid. Dokter jongere broer van haar man. Bij ome 16 Verhulst stuurt een aantal smeekbedes Mol schrijft medicijnen en rust voor. Reinder kon veel (zo niet alles!). Hier 17 naar de Permanente Commissie om weer Tot slot in de kolonie te worden opgenomen. In het boek ”De bedelaarskolonie” van Wil Uiteindelijk krijgt hij het voor elkaar Schackmann komen veel personen voor. als gunst om met zijn gezin als gewoon Van een aantal wordt de geschiedenis kolonist te worden opgenomen in de breed uitgemeten en anderen worden Ommerschans, waar hij (van vrouw terloops genoemd. Heel interessant is gescheiden) met 40 anderen op een de lijst van de eerste twaalfhonderd slaapzaal moet verblijven. Zijn vrouw bedelaars die in de Ommerschans zijn overleeft het verblijf in de Ommerschans opgenomen. niet en Verhulst komt na vier jaar als vrij Het boek is een aanrader voor een ieder man naar buiten. Een terugkeer naar die geïnteresseerd is in de geschiedenis Delfshaven ziet hij niet zitten. Hij wordt van deze bijzondere instelling, of wiens goede maatjes met herbergier Meine voorouder op enige wijze in aanraking Ilkes Kruisinga aan de Vaart, die tevens met de Ommerschans is geweest. Het assessor (wethouder) en ambtenaar van biedt een goede opstap om zelf verder de burgerlijke stand is. Die kan wel een op onderzoek te gaan in de archieven hulpje gebruiken en Verhulst gaat aan de in Assen die steeds verder (digitaal) slag als schrijver. ontsloten worden. Je krijgt door het boek Vermoedelijk heeft hij in de periode een genuanceerd gevoel van wat zich 1830-1843 vele honderden aktes voor aan de Ommerschans afspeelde. Aan de de burgerlijke stand geschreven. Daarbij ene kant waren er de omstandigheden Op deze foto staan op de bovenste rij v.l.n.r.: Reinder Nijsikkens (slager), opoe Nijensikkens, de echtgenote komt hij zelf 513 voor als getuige in een heel erg en aan de andere kant was het van Reinder, 2 deftige dames, waarvan de mannen bij opoe in de kost waren. Op de onderste rij v.l.n.r.: een geboorteakte, 147 keer in een trouwakte de meest veilige haven voor een groep buurjongen, dochter Wilhelmina, dochter Henny en de tweeling Reinder en Geertje. (Coll. Jan Nijensikkens) is ze liefdevol opgenomen. In die jaren bouten vlees en molenaars met zakken verkoopster in een groentezaak. Ze durfde men het woord kanker niet uit meel. Eigenlijk te veel om op te noemen. verkocht hem slechte, oude, bevroren te spreken, meestal was de aanduiding Als je mensen spreekt uit die tijd, zeggen mandarijnen. Na een week ging Jo op de gevreesde ziekte, waar geen kruid ze heel vaak: ”Maar wi’j bint- er ok wel hoge poten de winkel binnen om verhaal tegen gewassen was. Ook was men ervan ekoo’m.” te halen en dat was nou net de bedoeling overtuigd, dat na een operatie de ziekte geweest van verkoopster Lea. Ze kwam sneller zou verlopen omdat er dan lucht Jo vertrekt naar Antwerpen van een klein dorp, 10 km buiten (zuurstof) bij gekomen was. Ruim 60 jaar Het gewroet in de turf zag schipper Jo Antwerpen. Streng katholiek opgevoed, geleden wist men niet beter. Gelukkig is niet zitten. Er zat bovendien ook geen getrouwd, maar later gescheiden. Dat hier door o.a. het Koningin Wilhelmina toekomst in een schip van 85 ton. In was voor haar familie aanleiding om alle Fonds veel verbetering in gebracht. Antwerpen was vraag naar schippers banden te verbreken. Zodoende was en matrozen voor de Rijnvaart. Omdat ze naar de grote stad getrokken. Alleen Aan boord hij een paar jaar ervaring opgedaan had is ook maar alleen, moet ze gedacht Jo ging aan boord bij zijn vader om bij een Duitse schipper, werd hij direct hebben, toen ze Jo voor de eerste keer samen de turfhandel te doen. De knecht aangenomen als matroos. Na korte tijd zag. Door die slechte mandarijnen zou had ander werk gevonden. Hij werd werd hij door de maatschappij aangesteld hij zeker terug komen om zijn beklag te chauffeur. Na een paar reisjes, turf halen als kapitein van een rijnaak. doen. Dan kon ze een praatje met hem uit Klazinaveen en in de buurt van Aan de kade bij de haven waren diverse maken en beter leren kennen. Door deze Zwolle aan de man brengen, had Jo het winkels. Op een gegeven moment sloeg list zijn Jo en Lea inderdaad verliefd op al helemaal gehad. Jo proviand in voor een volgende reis. elkaar geworden. Na een tijdje wilde Op een zaterdagmiddag toen ze in Voor de broodnodige vitaminen kocht hij haar graag aan boord hebben, maar Trouwfoto van Reinder Nijensikkens en Heintje Spoolde lagen, had Jo zich gewassen hij een zak mandarijnen bij een aardige de baas van de rederij was nog van het Bulten. Het echtpaar dat Geertje in huis nam en en netjes opgeknapt om de stad in te oude stempel: “geen hoerderij op onze haar liefdevol verzorgde tijdens de laatste maanden 18 gaan. Om drie uur kwam er een boer schepen”, was zijn motto. Eerst trouwen, van haar leven. (Coll. Jan Nijensikkens) 19 met twee platte wagens aangereden om dan samenwonen. Als getrouwd stel 3000 turven te halen. Onder protest, trok hebben ze jaren samen gevaren. Als het Geertje ongetwijfeld veel geruststelling Jo zijn werkkleren aan om de wagens te schip uit Antwerpen vertrok, ging Lea en vrede hebben gegeven, te weten dat laden. met de trein naar Dordrecht om daar haar jongste zoon een goede, flinke en De turven van de deklast (de bovenlast) aan boord te stappen. Omgekeerd stapte lieve vrouw getrouwd had. waren veel makkelijker te lossen dan ze bij terugkeer in Dordrecht van boord die uit het ruim. In het ruim werd de om de trein naar Antwerpen te nemen. Aan wal mand met turven met een zwaai op de Ze durfde niet te varen over de Zeeuwse Het gaat goed met Jo en Lea. Door het schouder gezet, vervolgens het trapje op wateren. De beide oevers moest ze goed roer op de Rijn en Ruhr ook in handen en via de loopplank kwam je dan bij de kunnen blijven zien. van zijn vrouw te geven, werd ze steeds wagen, waar de turven ”opgekieperd” bedrevener en konden ze een matroos werden. De vier zijkanten werden netjes Moeder Geertje uitsparen. Niet alleen het stuurrad maar geloegd (gestapeld). Door de vele Met de moeder van Jo gaat het langzaam ook de portemonnee kwam in handen manden op je schouder, werd deze beurs achteruit. Ik zie haar zo nog op bed van Lea. Na verloop van tijd werd en gezwollen. Volgens Jo had zich op liggen achter het raam van de voorkamer ingeschreven op een nieuw te bouwen zijn schouder een buil ter grootte van van het grote huis van mijn oom Reinder. appartement, waarin ze beiden met een kippenei ontwikkeld. De schouders In het begin zat ze bij goed weer ook wel veel plezier gewoond hebben. Hun in veel beroepen hadden het zwaar te buiten in het prieeltje, links van het huis. thuiskomen lag toen in Berghem bij verduren. Denk maar aan opperlieden die Langzaam ging haar gezondheid steeds Antwerpen. met een tas stenen naar boven moesten meer achteruit en in de januari 1947 is Samen zijn ze vele jaren later naar de of schilders met ladders op de schouders, Jo en Lea in 1947 in Balkbrug. Op de achtergrond ze gestorven. De laatste maand van haar plaats geweest, waar Jo in de gevangenis timmerlieden met planken, imkers met is nog de winkel van Pluim te zien (nu Plusmarkt). leven is Geertje verzorgd door Lea, die was en na de bevrijding een goede tijd zware bijenkasten, slagers met zware (Collectie Jan Nijensikkens) uit Antwerpen was overgekomen. Het zal met de Amerikanen beleefde. Dat liep helaas op een teleurstelling uit. Dacht Jo te komen. Helemaal alleen sturen en reisjes mee op het grote schip van zijn punt achter zijn lange loopbaan. Met nog hetzelfde aan te treffen als 20 jaar de motorboot bedienen. Bij de sluizen zoon en schoondochter, met een prachtige hem is één der oudere ingezetenen van geleden? Met de oude bazin heeft Jo hielpen de sluiswachters meestal wel woonkamer en dito slaapkamers. Soms Balkbrug en ongetwijfeld ook één der nog kunnen praten. De dochter ontweek even aanleggen. wel drie weken werd hij door Lea in de meest bekenden heengegaan. hen. Gelukkig was na jaren Russische Het betekende ook je eigen potje koken watten gelegd. Moest er ergens een dag De begrafenis is bepaald op donderdag 10 krijgsgevangenschap haar verloofde en ’s nachts lag je alleen in het grote gewacht worden, dan gingen ze met de oktober op de algemene begraafplaats te teruggekeerd. donkere turfveld. auto een dagje uit. Op je oude dag nog Oud-Avereest.” Berend, zijn twee jaar oudere broer, ging met vakantie, en hoe. Het was je gegund De zondag na de begrafenis hebben wij Naar het turfveld soms mee. Dat kon echter niet te vaak oom Hendrik! Jo en Lea naar Antwerpen teruggebracht Na het overlijden van Geertje is vader omdat zijn vrouw erg doof was. Als zij en het grote schip met z’n prachtige Hendrik bijna 70 jaar als hij alleen komt alleen thuis bleef, moesten er maatregelen Overleden stuurhut, de woonkamer en de twee te staan. getroffen worden. In zijn schip de ”Twee Gebroeders” is slaapkamers bekeken. Een schippersknecht is niet te betalen, In de zomervakantie ging zijn kleinzoon hij overleden. Hij werd verzorgd door de dus zand -en grindvervoer is verleden tijd. Wim uit Laren, achterneef Reinder uit wijkzuster, zijn dochters, de vrouw van Antwerpen De schoorsteen moet toch roken dus de Balkbrug of ik (ook van de Balk) met jonge Reinder, Kathrien en Lea. Zij was Lea wilde de maaltijd bereiden: turfhandel is het belangrijkste wat hij nog hem mee naar het veld. ook weer overgekomen uit Antwerpen. Paardenbiefstuk met groene boontjes en doet. Eerst helemaal alleen. Het is moeilijk Het werken op deze manier heeft mijn Vlak voor zijn overlijden heb ik nog patatten. Ondertussen kon Jo ons iets van voor te stellen. Alleen varen met een schip oom Hendrik volgehouden tot ongeveer afscheid van hem kunnen nemen. De Antwerpen laten zien. Na diverse dingen aangedreven door een motorbootje, waar zijn drieëntachtigste. In de zomer als de man van mijn eerste biertje, die mij hielp bekeken te hebben, kwamen we in een je bij iedere sluis en brug in- en uit moet boeren geen tijd hadden om turf te halen, bij het schieten van mijn eerste koe, die danscafé waar het grootste dansorgel van klimmen om de snelheid te regelen. Bij ging hij mee met Jo en Lea. in het begin van mijn trouwen elke week Europa stond. Toen we teruggingen vroeg Coevorden in je uppie het Stieltjeskanaal Zijn jongste dochter, die samen met haar een avond kwam praten. De man ook die Jo ons niets te zeggen over het café, want opvaren, in de kom van Klazienaveen man ook wel eens een keer meeging met nergens tegen op zag of bang voor was, dat zou Lea zeker niet fijn vinden zo vlak 20 het Scholtenskanaal inzwaaien en bij Jo, bracht hem dan naar Lobith-Tolkamer. maar wel stijfkoppig zijn eigen plan trok. na de dood van vader. Met een glimlach 21 Hasselt de Vecht of de IJssel op zien Hier stapte hij op en maakte een paar In de plaatselijke krant stond het denk ik hieraan terug. Wat opoe met de volgende: pook nog niet gelukte, had het kleine ”SCHIPPER NIJENSIKKENS OVERLEDEN Belgische madammeke met liefde wél Na een kortstondige ziekte is voor elkaar gekregen: Jo hield rekening maandagavond aan boord van zijn schip met haar! overleden de heer Hendrik Nijensikkens. Hij bereikte de leeftijd van 85 jaar. De Tenslotte heer Nijensikkens was in wijde omgeving Aan het eind kan ik nog vertellen dat het een bekende persoonlijkheid, hetgeen zijn contact met Lea’s familie hersteld is, zelfs oorsprong vond in het feit dat hij ongeveer met haar broer, de pastoor. Iedereen kon zestig jaar lang met zijn schip turf uit de goed met Jo opschieten. Dankzij Lea is venen haalde en ze daarna aan de man het goed gekomen met Jo. bracht. ”In ”Spreuken” staat: Een goede Op ongeveer twintigjarige leeftijd trok huisvrouw is meer waard dan robijnen”, Nijensikkens, kortweg Sikkens, naar zo zei Tjeerd Haitjema eens. Duitsland, samen met zijn broer Berend (die ruim een week geleden stierf op Lea is in 1988 overleden. Samen met 87-jarige leeftijd) en zij verdienden er een Kathrien, de vrouw van mijn neef Reinder, goed loon als melkknecht. Op 24-jarige zijn we naar haar begrafenis geweest. leeftijd kwam hij terug naar Nederland een kocht een schip. Ongeveer een jaar Jan Nijensikkens Het schip ’Twee gebroeders” varend in de omgeving van Nieuw-Amsterdam. Hendrik is staande aan het geleden legde Nijensikkens zijn ”Twee roer, hoog op de turflast, nog net te zien.(Coll. Jan Nijensikkens) gebroeders” vast. Daarmee zette hij een O.l.s. Sponturfwijk (omstreeks 1955/1956)

22 23

1. juf De Vries, 2. Johan Vlijm, 3. Harm Schipper, 4. Gerrit van Echten, 5. Jan van Echten, 6. Pieter Dolfs- ma, 7. Jan Dillema, 8. Andries Pothof, 9. Kina Stel, 10. Geertje Gort, 11. Trijntje Kisteman, 12. Mari- anne de Vries, 13. Jannie Vriend, 14. Arend Compagner, 15. Evert Prins, 16. Janny Vlijm, 17. Johanna Dolfsma, 18. Gonda van Dijk, 19. Anneke de Vries, 20. Geke Dekker, 21. juf v.d. Wateren-Spaargaren, 22. Finie Bakker, 23. Alie Bakker, 24. Tinie Vriend, 25. Klaasje Prins, 26. Minie Peters, 27. Alie Peters, 28. Gé Stel, 29. zoontje van juf v.d. Wateren, 30. Johannes van Echten, 31. Dickie Gort, 32. Henk Pothof, 33. Henk Stel, 34. Jan Dolfsma, 35. Albert (Appie) van Goor. Van de redactie De Dedemsvaartse vervener Berend Berends Jr.

Museumweekend In dit artikel gaat het over de Dedemsvaartse vervener Berend Berends die heeft Op zaterdag 6 april gewoond op het huis Moerheimstraat 94-96. Dit huis heeft nu de naam ”Frisiastate”. (museumweekend - 6/7 Berend Berends was getrouwd met Berendina Catharina Berkenbosch. Van hen april 2013) ging ons beide zijn er foto’s welke ik onlangs (in 2012) heb ontvangen van de heer Roland streekmuseum weer open van Gaalen. voor het publiek. De afgelopen maanden is Berend Berends jr (1827-1899) verkoop in het jaar 1895 omschreven als er door een groot aantal De vervener Berend Berends (ook vaak een herenhuis met twee stenen schuren, vrijwilligers weer hard genoemd Berend Berends jr.) was een een stookhok, twee hooibergen en een gewerkt om de bezoekers zoon van Bonne Berends en Liebegien tuin, groot ruim 1,32 ha. Achter zijn ook in 2013 weer te Arends Kreuzen, die woonden destijds in huis was een perceel met een houten ontvangen en... weer iets het huis op de hoek van de Langewijk en schuur, een boomkwekerij en groenland. nieuws te kunnen laten het Rak. Berend Berends zal in dat huis Daarachter nog bouw- en groenland zien. Zo is het interieur van geboren zijn. en daar weer achter nog groenland tot de Turfschuur weer op een Berend Berends is getrouwd met de aan de Langewijk, tezamen ruim 3,9 ha. aantal plaatsen veranderd uit Hoogeveen afkomstige Berendina Bij de verkoop in 1895 waren er verder en/of aangepast. Catharina Berkenbosch (nt. 1). Na zijn nog enige percelen langs de Hoofdvaart In de oudheidkamer staat trouwen in 1853 heeft hij het herenhuis (Moerheimstraat) en nog een aantal dit seizoen een fraaie ”Frisiastate” laten bouwen. Berend percelen ten zuiden van de vaart, o.a. foto-expositie opgesteld Berends ging daar met zijn gezin (nt. langs de Van Roijens Hoofwijk en ten 24 van de Dedemsvaartse 2) wonen. Overigens heeft dat huis pas oosten van de Stegerensallee. In totaal 25 tuinarchitecte Mien Ruys. later de naam ”Frisiastate” gekregen. Het waren er 52 percelen. Op de eerste dag (6 april) herenhuis is gelegen aan de straatweg van dit nieuwe seizoen Prinses Juliana en Mien Ruys in gesprek. (Coll. Tuinen Mien Ruys) langs de Dedemsvaart recht tegenover Stakingen in de venen lieten de bezoekers het nog een de uitmonding van de Van Roijens In het jaar 1888 waren er in veel beetje afweten, maar de daaropvolgende Hendrik Egberts is afkomstig van het erf Hoofdwijk. Vanuit zijn huis had hij dus veenderijen veenstakingen, het z.g. zondag kwam men in grote getale. Den Kaat in Avereest, aan de Overijsselse een zichtlijn over de gehele lengte van de bollejagen. (Zie hierover ”Een wereld van Landelijk was er een kleine daling van kant van het riviertje de Reest. Het Van Roijens Hoofdwijk. turf” pag.70-71). Bij de onderhandelingen het aantal museumbezoekers gedurende echtpaar is daarna gaan wonen op de Het perceel met het herenhuis staat bij de namens de verveners was ook Berend dit weekend. Ons museum volgde dit Santinge –boerderij, en vanaf dan zal Berends betrokken. De onderhandelingen beeld. Hendrik als eigenaar van dat erf niet vonden plaats in het logement Hagedoorn meer ten Cate heten, maar als Hendrik bij sluis 7. Familie Ten Cate Egberts Santinge door het leven gaan. Onlangs kreeg de HVA een boekje over Een extra reden voor dit familieboek over Veenderijen, fabrieken en de voorouders en hun familie op en hun wortels op Den Kaat, is de recente kalkbranderijen rond het erf Den Kaat in Avereest. Het ontdekking (internet) dat ze niet alleen Behalve de bezittingen van venen was is geschreven door Harry Zanting uit via de Zanting-lijn, maar ook via een hij in Dedemsvaart samen met zijn Maartensdijk. voorouderreeks van hun moeder Trijntje broer Arend Berends, Egbert Zwiers en Zijn voormoeder Hendrikje Alberts Olde op het Den Kaat-erf belanden. de zoons van Van Roijen ook mede- Santinge geeft in 1725 in het Drentse Wie meer wil weten over de families ten eigenaar van de in 1862 opgerichte, Zuidwolde haar ja-woord aan Hendrik Cate en Santing, kan het boekje inzien in voor die tijd grote suikerraffinaderij en Egberts ten Cate. Bruid Hendrikje de oudheidkamer of bestellen bij Harry aardappelmeelfabriek ten zuiden van Alberts is geboren op het voorouderlijke Zanting. Berend Berends 1827-1899 / Berendina C. Berken- de vaart, tegenover huize “Humosa”. De Santinge-erf in Zuidwolde. Bruidegom Redactie bosch 1835-1895. (Coll. Roland v. Gaalen) onderneming heette “NV Dedemsvaart”. in De Krim aangekocht. De akte was Bronnen verleden door mr. Meesters, notaris te - De heer R. van Gaalen en de heer W. Avereest. Er staat vermeld: ”Koper geeft Visscher. aan de ligging en uitgestrektheid te - C.J. Bos, Vroomshoopse geschiedenissen. kennen van beide percelen”. Als borg (Den Ham 1995) pag. 84, 86, 94, 96. trad zijn schoonvader op. - J. Drent, Bijdrage tot de geschiedenis van de gemeente Avereest. (Dedemsvaart Activiteiten 1978). In 1882 heeft Berend Berends een krant - W. Visscher, Een wereld van turf, opgericht speciaal voor belanghebbenden de Overijsselse turfindustrie en de van de turf- en steenindustrie met de veenondernemingen in de hoge venen naam ”Turf- en Steenindustrie”. Dit van Overijssel. (Gouda 2003). krantje werd gelezen door verveners, - W. Visscher, Een reactie op een verhaal schippers en fabrikanten. en een verhaal over een actie. HVA Huize ”Frisiastate” aan de Moerheimstraat. (Collectie HVA) Berend Berends heeft in het bestuur 1994/2 gezeten van de Kamer van Koophandel - Verkoopboekje: Veiling heerenhuis, Van deze fabriek werd gezegd dat Zijn zoon Bonne Berends Bzn. heeft en Fabrieken van Avereest. schuren en andere gebouwen, groen- het de eerste aardappelmeelfabriek in samen met Johannes van der Vecht later Verder is Berend Berends ook kerkvoogd en bouwlanden, veen en ondergrond, het noorden was buiten de provincie in Vroomshoop de veenderij, waaruit geweest van de Hervormde gemeente gelegen in de gemeente Avereest 1895. Groningen. machinale turf werd geproduceerd, van Dedemsvaart. En toen zijn ouders (collectie W. Visscher). Daarnaast was Berend Berends ook mede- voortgezet onder de naam NV bij hun 50 jarig huwelijksfeest in 1868 - H.D.J. Krikke, Jakob Krikke, 1819- kalkfabrikant in de firma Berends & Dozy, Maatschappij tot exploitatie van veenderij- een kerkorgel wilden schenken aan de 1882. Een Friese vervener aan de in Dedemsvaart, waarvan de kalkovens en kalkbranderij v/h Berend Berends Jr.. Hervormde kerk aan de Hoofdvaart, Dedemsvaart, en zijn venen in 26 stonden achter het huis ”Arriërend”. Deze hebben zijn broers en hij contact gezocht Overijssel en Drenthe. (Gouda 2000) 27 kalkovens waren overgenomen van Van Beerzerveld met de Zwolse orgelbouwer Jan van Loo. pag.101, 120. Roijen. Later heeft Berend Berends ook In Beerzerveld werd de veenderij Nieuw De opdracht is aan Van Loo verstrekt, - Drenlias het huis “Arriërend” aangekocht voor zijn Gelderland gesticht door de fa. Terwindt het werd een orgel met oxaal (galerij). In zoon Bonne Berends Bzn.. & Arntz. De turf uit deze veenderij 1870 was het orgel gereed. Noten werd als brandstof gebruikt voor de 1. Huwelijksakte Hoogeveen 23 sept. 1853. Vroomshoop steenfabrieken van de firma Terwindt Tenslotte Berend Berends, geb. Avereest 12 dec. Bij de liquidatie van de ”Eerste & Arntz aan de grote rivieren. Ook Kort na het overlijden van zijn vrouw 1827, oud 25 jaren, beroep vervener, Nederlandse Veenmaatschappij” in 1870 andere steenfabrikanten hadden veen in 1895 heeft Berend Berends zijn zoon van Bonne Berends, beroep werden de kalkovens in Vroomshoop aangekocht in Beerzerveld. Omstreeks Dedemsvaartse bezit verkocht en uit vervener, en Liebegien Arents Kreuze, door de broers A. en B. Berends uit 1878 heeft Berends Nieuw Gelderland Dedemsvaart vertrokken. Hij is later beroep zonder, en Berendina Catharina Dedemsvaart overgenomen. Opzichter in aangekocht. overleden in Gorssel. Zijn bezittingen Berkenbosch, geb. Hoogeveen 3 jan. Vroomshoop in 1869 voor Berends was zijn uitvoerig beschreven in het 1835, oud 18 jaren, beroep zonder, R. ten Kate. In 1870 was hij directeur van De Krim verkoopboekje: Veiling heerenhuis, dochter van Jan Berkenbosch, beroep de veenderij en in 1871 was hij ook zelf Kort voor 1882 hebben Berend Berends schuren en andere gebouwen, groen- onderwijzer, en Rolina ter Steege, vervener geworden. Zijn opvolger was jr, Minke en Van Haeringen een deel, ca. en bouwlanden, veen en ondergrond beroep zonder. Teunis Visscher Hzn., ook hij werd later 20 ha. van totaal 43 ha. bovenveen in De gelegen in de gemeente Avereest. De 2. Berend Berends en Berendina zelf vervener. Krim gekocht van Jakob Krikke, dat was eerste inzet was op donderdag 16 mei in Catharina Berkenbosch hadden 6 Bij de ontbinding en verkoop van de kort voor zijn overlijden. Het restant van Hotel Keuken (nt. 3), de verkoop twee kinderen, 2 jongens en 6 meisjes. Veenmaatschappij Twente in 1879 werden genoemd bovenveen, nog 23 ha., is in de weken daarna in Hotel Steenbergen. 3. Hotel Keuken stond op de hoek Markt/ de venen goeddeels aangekocht door nalatenschap van Krikke gekomen. Aanwijzer was B. Kroon. Deze Kroon was Hoofdvaart, nu Sport fit; het Hotel Berend Berends. Er wordt beschreven dat In 1892 heeft Jac. Krikke Jzn. van Berend zeer waarschijnlijk veenbaas van Berend Steenbergen is nu locatie Varwijk de vervener Berend Berends in 1883 een Berends jr. twee grote percelen derg Berends. meubelen. groot bedrijf had in Vroomshoop. (dargveen) zittende op het Scholtenslag HenkJan Krikke Jeugdherinneringen en levensloop van Lutgerdina Henriëtte Balkema. (1909-2010)

Zij wordt in 1909 geboren als derde kind van de Dedemsvaartse houthandelaar Sijbrand Harkes Balkema en Antje Tjiske Gelderman. Haar beide grootvaders zijn tijdens hun leven bekende Avereesters: Grootvader August Aimé Balkema is o.a. correspondent van de Nederlandsche Bank, wethouder van de Gemeente Avereest en lid van de Provinciale Staten van Overijssel; grootvader Gerhard Johan Gelderman is uitgever en drukker van de Dedemsvaartsche Courant. Sijbrand Harkes neemt in 1904 de houthandel aan het Rheezerend (Sluis 6) van zijn vader over, maar vader en zoon werken er nog lange tijd samen. In 1904 trouwt hij met Antje Tjiske. Het gezin gaat naast de houtzagerij wonen, grootvader August Aimé betrekt een nieuw gebouwd huis in de Moerheimstraat in Dedemsvaart.

Dineke, Diet of Dini, zoals Lutgerdina Zijn vader daarentegen, opa Balkema met Henriëtte achtereenvolgens in haar leven zijn lange baard, is zeer geliefd bij de wordt genoemd, heeft nog een oudere kinderen. Moeder Annie is een introverte, broer Guus (August Aimé, 1906-1996), en maar lieve vrouw. Vooral met haar zoon zus Gerda (1908-1948?). Guus heeft zij een innige band. Vader Sijbrand is geen gemakkelijke man: De familie Balkema behoort tot de De Kalkwijk. Links het pand van de fam. Gelderman. (Collectie HVA) zijn wil is wet, zowel in de houtzagerij als notabelen van het dorp. Er is het nodige 28 thuis. Niet alleen het personeel, maar ook personeel in huis, zoals gebruikelijk kinderen mogen niet in de houtzagerij of Ten einde raad propt ze haar wangen dan 29 zijn vrouw en kinderen lijden daar onder. in gezinnen van enige welstand. De op het belendende kantoor komen, niet maar vol om het eten vervolgens buiten in de laatste plaats omdat zij niet behoren uit te spugen. om te gaan met het (lagere) personeel. Dini weet later nog te vertellen, dat ’s Zomers spelen de kinderen altijd buiten. ze van kleins af aan door hen werd Dineke speelt vaak bij haar vriendinnetje aangesproken met ”juffrouw”. Riek, die op een nabijgelegen boerderij Als er hout over de Vaart wordt woont. Ze gaat er stiekem heen want aangevoerd, loopt het dorp uit om te eigenlijk mag ze daar van haar vader niet kijken. Dini herinnert zich later nog komen. Het gezin is immers niet van hun levendig de trekschuit met de lange stand. Dineke vindt het er heerlijk, want boomstammen, die in de houtzagerij op op de boerderij mag veel meer dan bij maat werden gezaagd. Die boomstammen haar thuis. komen helemaal uit Scandinavië. Guus bouwt eens een hut hoog in een boom in de tuin. Als hij aan een bel trekt, Jeugdjaren komt het dienstmeisje met limonade, De kinderen hebben een onbezorgde dat door Guus met een liftje naar boven jeugd, al is het huwelijk van hun ouders wordt getakeld. niet echt gelukkig te noemen, waardoor ‘s Winters wordt er geschaatst op de Vaart de sfeer in huis vaak drukkend is. voor het huis. Dineke kan goed schaatsen Dineke lijdt daar als jongste het meest en rijdt met haar latere echtgenoot heel onder. Zij heeft weinig eetlust en er wordt wat molentochten! regelmatig door haar vader gedreigd met Omgeving Sluis 6, waar de kinderen Balkema opgroeien. (Collectie HVA) de trechter als ze haar bord niet leeg eet. De kinderen bezoeken ook regelmatig hun oom in Dedemsvaart, die inmiddels er worden klassen gecombineerd. Zus Gerda gaat een opleiding en Engeland met haar tante Henriëtte de drukkerij en uitgeverij van zijn vader Guus moet in die tijd een paar maanden Handwerkvakken doen en wordt later Gelderman. Tante Jet heeft flink wat heeft overgenomen. Zijn zus, Henriëtte kuren omdat hij tbc heeft opgelopen. Hij lerares. geld gespaard en laat zich graag door Gelderman, blijft ongehuwd en woont ligt in een ”tentje” achter in de tuin om Broer Guus is inmiddels al naar Diet chaperonneren. (beschermend bijna haar hele leven in de Julianastraat. besmetting te voorkómen. Amsterdam verhuisd om daar Franse beg-eleiden, red.) Bovendien spreekt Moeder Annie zet zich in, zoals van de Na de Lagere School gaan de kinderen literatuur te gaan studeren. haar tante geen Duits en Engels. Zo notabelen wordt verwacht, voor mensen naar de HBS in Zwolle, eerst Guus, en ziet Diet al op jonge leeftijd iets van het die het minder goed hebben: ze bezoekt twee jaar later Gerda en Dineke, hoewel Uitgevlogen buitenland. Kort daarop leert ze haar zieken en maakt soep voor de mensen zij eigenlijk nog te jong is. Twee kinderen In 1928 gaat Diet, zoals ze zichzelf nu latere echtgenoot kennen die wonen en werken in de nabijgelegen tegelijk naar school is echter wel zo laat noemen, in opleiding als leerling- veenkolonie. De kinderen mogen wel gemakkelijk. verpleegster in het Wilhelmina Gasthuis Scheiding eens een pannetje soep gaan brengen. ’s Morgens vroeg rijden ze met de in Amsterdam. Aan het thuisfront op Sluis 6 gaat het Dini vertelt later nog wel eens over de paardentram, en later de stoomtram naar Als ze voor het eerst met de trein in niet goed. Het huwelijk van Sijbrand schrijnende taferelen die ze daar zag. Zwolle. Zij zitten dan bijna twee uur op Amsterdam aankomt, vangt Guus haar Harkes en Antje Tjiske loopt uiteindelijk Tijdens de Eerste Wereldoorlog heeft het de schuddende en bonkende keiharde op: voor een meisje zo groen als gras is op de klippen. Dit betekent tevens het gezin Belgische vluchtelingetjes in huis. bankjes. ’s Winters is het ijzig koud, want het wereldse Amsterdam vol gevaren! einde van de houthandel. Vader Sijbrand Dini heeft verder nauwelijks herinneringen verwarmd wordt er natuurlijk niet. Diet heeft een kamer op de Overtoom. verlaat het dorp, gaat naar Amsterdam en aan de oorlogstijd. De hospita zorgt voor De relatie tussen Guus en zijn vader is de maaltijden. Eenmaal per jaar gaat het hele gezin naar inmiddels aanzienlijk verslechterd. Guus Diet krijgt tijdens haar de kinderarts in Zwolle, waar ze alle drie is een slimme jongen en spreekt zijn opleiding te maken van top tot teen worden onderzocht. Op vader wel eens tegen. Eenmaal loopt de met patiënten die lijden dezelfde dag vindt er ook een bezoek ruzie zó hoog op, dat Guus wegloopt van aan difterie en tbc. Ze 30 aan de tandarts plaats. Met Dineke wordt huis. Als hij niet thuiskomt, is moeder ten werkt tevens op de 31 eenmaal een psychiater bezocht omdat einde raad, maar zij mag niks ondernemen afd. Psychiatrie en in ”ze met de koeien praat en ze namen van haar man. Slapeloze nachten. Na een de Ogenkliniek, en geeft”. week komt er een alarmerend bericht uit ook enige tijd in het Dit uitstapje naar de stad is een jaarlijks Zuid-Limburg: Guus ligt met een dubbele Kindersanatorium in terugkerende belevenis voor de kinderen. longontsteking op bed bij wildvreemde Blaricum. In de zomer gaan moeder en de mensen. Of zijn ouders hem maar op Op haar spaarzame kinderen, meestal vergezeld van één of willen komen halen! vrije dagen maakt ze meerdere familieleden en natuurlijk het lange fietstochten door personeel, een paar weken in Nederland In 1925 behaalt Dineke haar HBS-A Nederland met haar op vakantie. Zo worden Zuid-Limburg en diploma, ze is pas 16 jaar. Niemand gelooft hartsvriendin Constance. de kust bezocht. Dineke verdrinkt daarbij aanvankelijk dat ze het examen heeft Ze overnachten daarbij nog een keer bijna in zee en houdt er haar gehaald. Als zij enthousiast thuiskomt vaak in een boerderijstal hele verdere leven watervrees aan over. om het goede nieuws te vertellen, is haar want veel geld hebben Vader blijft thuis, want de houthandel vader boos omdat hij denkt dat ze jokt. En ze niet. moet draaiende blijven. zo wordt ze pas de volgende dag, nadat In 1933 behaalt Diet hij nadere informatie heeft ingewonnen, haar Diploma-A met Schooltijd gefeliciteerd! kraamverpleging. Haar Op de Openbare Lagere School worden Na de HBS moet Dineke eerst maar een jaarsalaris bedraagt 1250 de Balkemaatjes nog wel eens gepest tijdje naar de Huishoudschool, want ze gulden. door de ”klompen-kinderen”. Ze vinden is nog te jong om het ouderlijk huis te het vreselijk om schoenen te dragen naar verlaten en de Verpleging in te gaan, Diet gaat in die tijd school, omdat de andere kinderen op wat ze graag wil. Op de Huishoudschool enkele malen op klompen lopen. Het is een kleine school, heeft ze het niet erg naar haar zin. vakantie naar Duitsland Het woonhuis van de fam. Balkema. (Collectie HVA) overlijdt daar in de oorlog. Moeder Annie gezin noodgedwongen terug naar Bidprentjes Avereest nu online raadpleegbaar verhuist een paar jaar later op aandringen Nederland wegens ziekte van Henk, die van haar zoon Guus naar Amsterdam. Zij in 1968 op 59-jarige leeftijd overlijdt. Dini In mijn lagere schooltijd, begin jaren ’70, was ik op woensdagmiddag meestal te heeft het niet gemakkelijk gehad, want blijft tot haar dood wonen in Rotterdam, vinden bij mijn grootouders Rijnhart aan de Langewijk nr. 82. Ze woonden in een de scheiding wordt als een schande tot haar 95e zelfstandig, de laatste 5 jaar groot oud huis, waar het achterhuis alle kenmerken van een boerderij had, met gezien in het dorp. Na de oorlog gaat in een Zorgcentrum. Ze bereikt de hoge een grote kap, gedragen door een gebint. Op de krakende zolder stonden kisten Annie in een villa in Apeldoorn wonen, leeftijd van ruim 100 jaar en overlijdt op vol met boeken en kleding, herinneringen aan vervlogen tijden. Als het slecht weer Deze villa is eigendom en tevens pied-à- 4 maart 2010. Haar 100e verjaardag wordt was dan gingen we kaarten. We speelden dan om de losse centen die in een groot terre (verblijf in een andere plaats, red.) uitbundig gevierd en daar geniet Dini blik zaten, onder in het dressoir. Naast het blik met kaartcenten stond een stokoud van haar broer, die af en toe met verlof zichtbaar van! kistje, boordevol foto’s en bidprentjes. Als ik geluk had dan mocht deze schat op komt uit Nederlands-Indië. Zij gaat later Annelies trouwt en krijgt een zoon. tafel. Mysterieuze kaartjes met op de ene zijde een dikwijls enge afbeelding met nog een tweede huwelijk aan, wordt doodshoofden of brandende engeltjes en op de andere zijde een naam met een weduwe, woont enkele jaren in een Gerda en Guus tekst, vooral gebeden. Bejaardenhuis in Amersfoort, vlakbij bij Dini’s zuster Gerda krijgt uit haar huwelijk haar dochter Dini en overlijdt uiteindelijk een dochter. Gerda overlijdt helaas op waarin de ziel na het overlijden op hoge leeftijd. jonge leeftijd. Haar dochter is dan pas 10 in het vagevuur verblijft te jaar oud. bekorten, juist op gang. Dini en Henk Guus trouwt met studiegenote Annie In 1938 trouwt Dini, zoals ze inmiddels Stehouwer. Zij gaan wonen in een Bidprentjes genoemd wil worden, met Henk gedeelte van het Huis aan de Drie Een van de redenen dat (Hendrik Johannes) van Hüüksloot. Grachten in Amsterdam. Guus begint mijn grootouders Rijnhart een HTS-er die bij de Shell in dienst is. er een boekhandel en uitgeverij. In veel bidprentjes in hun bezit Aanvankelijk wonen ze in Amsterdam. de oorlogsjaren geeft hij clandestiene hadden, was dat een zus van 32 Dini werkt nog even door, hoewel dat literatuur uit. mijn opa’s vader, tante Rika 33 eigenlijk niet mag als gehuwde vrouw. Na de oorlog vertrekt het gezin, dat Rijnhart (1861-1917) in de Henk moet al snel in voormobilisatie en inmiddels zeven kinderen telt, naar periode 1885-1917 de meeste vertrekt naar Middelburg, waar Dini een Zuid-Afrika, waar nog twee kinderen bidprentjes in Dedemsvaart tijdje een kamer huurt. Zij probeert om geboren worden. De oudste zoon heet verzorgde en haar naam als verpleegster in Middelburg aan het Guus (August Aimé), naar zijn vader en prijkt dan ook trots op veel werk te gaan, maar als getrouwde vrouw grootvader. bidprentjes uit die tijd. Zij maakt ze geen enkele kans. Als Henk Guus en Annie bereiken beiden een hoge woonde in hetzelfde pand als uit dienst komt is zijn baan bij de Shell leeftijd. Guus maakt tijdens zijn leven Bij die gebeden stond dan dikwijls een haar broer, mijn overgrootvader, Johan aan een ander vergeven. Gelukkig vindt naam in zowel Nederland als Zuid-Afrika. zin die ik kan dromen, maar waar ik Rijnhart, naast de hij al snel nieuw werk als analist bij de De oudste kinderen wonen thans in helemaal niets van begreep: 100 dagen R.K. kerk aan de Phoenixbrouwerij in Amersfoort, waar hij Nederland, de jongsten zijn uitgewaaierd aflaat. Pas later ben ik gaan begrijpen Langewijk, waar een opleiding krijgt tot bierbrouwer. Het over de hele wereld. Er zijn inmiddels dat het systeem van aflaten hoorde bij de slager Koerhuis in huis in Amsterdam wordt verruild voor al vele nazaten, de mannelijke lijn in katholieke traditie van het vergeven van 1935 een nieuw een huis aan de rand van Amersfoort, de stamboom is tot nu toe nog steeds zonden, als verlengstuk van de biecht. pand bouwde, vlakbij de bossen. Ze mogen er vanwege voortgezet. Pas veel later begreep ik dat het juist nadat het oude de crisis de eerste drie maanden gratis dit systeem van aflaten was, waartegen pand van Rijnhart wonen. Dini en Henk krijgen pas na de Annelies Henriëtte Smit-van Hüüksloot de monnik Maarten Luther zich in 1517 door brand was oorlog in 1947 een dochter, Annelies verzette in zijn 95 stellingen. verwoest. Johan Henriëtte. Een trotse tante Henriëtte Rijnhart was bakker wordt peettante. Het gezin verhuist nog In de katholieke kerk echter, kwam met en hij verzorgde eenmaal, naar Athene, waarheen Henk de brede introductie van het bidprentje, een groot wordt uitgezonden door de Oranjeboom omstreeks 1830, de gewoonte om om deel van de Tante Rika Rijnhart, 1861- brouwerij. Binnen twee jaar keert het aflaten te bidden, om daarmee de tijd behoefte aan 1917. (Coll. Helmuth Rijnhart) dagelijks brood bidprentjes met foto’s in zwang, zoals Een bijzondere categorie bidprentjes in de katholieke bijvoorbeeld het prentje van kolonel betreft de religieuzen; de Dedemsvaarters gemeenschap van Johan Froeling, geboren te Dedemsvaart die als non of broeder hun leven in Dedemsvaart, totdat en overleden te Maastricht 1934. dienst van het geloof stelden, zoals bakker Jacobs zich het bidprentje van de eerste in 1903 iets verderop Dedemsvaartse religieuze, Maria aan de Langewijk Catharina Elisabeth Rijnhart, vestigde. Daar kloosternaam Zr. Maria Aquila. konden de klanten Ze was de zus van tante Rika. met een schone lei beginnen en bakker Op de volgende bladzijde zien Rijnhart kon bij we een bidprentje van een veel klanten naar type waarvan er aan het begin z’n centen fluiten, van de 20e eeuw veel zijn waardoor zijn gedrukt; die met een door de handel uiteindelijk Paus goedgekeurd gebed, en op de fles ging. Tante Rika had een Dit bidprentje zat overigens niet in het waarmee een volle aflaat kon boekhandeltje en handelde daarbij kistje van mijn grootouders; het kwam worden verdiend. Ik dacht in in religieuze artikelen (kruisbeelden, een keer voorbij uit het kistje van een mijn onschuld dat je dat gebed rozenkransen etc). En ze zorgde dus voor ander Dedemsvaarts gezin. We mochten slechts één maal hoeft te bidden, de bidprentjes. er een kopietje van maken. Vandaar de maar zo werkt het toch niet, zo Als je de bidprentjes op volgorde van slechte kwaliteit. Het graf van pastoor Een ander voorbeeld van een bidprentje is mij verzekerd… jaartal op een rij legt, dan zie je dat er Nieuwentap is tevens het oudste graf op met foto is dat van Hermann Johann Ook tante Rika ontsnapte niet aan de 34 zeker sprake was van mode. Bepaalde de R.K. begraafplaats. Martin Minke, die in 1830 met zijn ouders dood. Op 26 mei 1917 publiceerde ze 35 afbeeldingen komen in een bepaald en broer vanuit het Duitse Thuine naar haar laatste bidprentje en op 19 november tijdvak veel voor en verdwijnen dan Aegidius Brenninkmeijer het Rheezerveen kwamen en die zich van dat jaar overleed ze zelf. Haar nichtje weer. Zo is de zerk met treurwilg een Uit datzelfde kistje kwam ook een ander opwerkten tot invloedrijke verveners. Bets Rijnhart nam korte tijd deze taak op afbeelding die aan het begin van de 20e oud en bijzonder bidprentje: dat van Binnen de katholieke gemeenschap van haar, maar al snel ontdekte ze dat ze van eeuw regelmatig opduikt. de koopman in manufacturen Aegidius Dedemsvaart speelden zij decennia lang bidprentjes alleen niet leven kunt. Daarna Brenninkmeijer (1821-1855), die met de eerste viool. nam aanspreker Mittendorff deze taak op Oudste bidprentje zijn broer Leo (1823-1898) naast mijn Soms vertellen de bidprentjes het verhaal zich in Dedemsvaart. De oudste afbeelding van een voorouders aan de Langewijk woonden. van een familiedrama, zoals Dedemsvaarts bidprentje dateert uit Zij waren de broers van Clemens hier dat van Hermanus Rientjes, 1841, bij het overlijden van Bernardus (1818-1902) en August (1819-1892) geboren te Hasselt in 1825, die Lambertus Nieuwentap, de eerste R.K. Brenninkmeijer, die een soortgelijke in 1852 te Avereest trouwde pastoor van Dedemsvaart, die in 1819 handel in Sneek dreven; het begin van met hoevenaarsdochter Maria de eerste kerk bouwde in de nieuwe de keten C&A en tevens de start van wat Sophia Lucia Wibier. Ze kregen veenkolonie. Zijn vader was de waard thans het grootste familiekapitaal van samen zes kinderen. Tijdens de van Herberg de Nijentap, die gelegen was Nederland is. cholera-epidemie die in 1863 op de drukke kruising van de weg van Aegidius Brenninkmeijer is de enige van door Europa trok, overleed Heino naar Wijhe met de postweg van het grote gezin die niet in Mettingen Hermannes, 38 jaar oud, met Zwolle naar Deventer, vlak bij havezate (Duitsland) begraven is: zijn fraaie graf drie van zijn kinderen. Wat het Nijenhuis. Zijn zus Willemina trouwde vind je op de R.K. begraafplaats van het prentje niet toont is dat met koopman Gerard Rijnhart in Zwolle Dedemsvaart. twee maanden later ook het en zij verkochten in 1838 hun winkelpand jongste kind overleed, zodat aan de Diezerstraat in Zwolle om in Bidprentje met foto zijn weduwe met twee zoons Dedemsvaart hun geluk te beproeven. Op een bepaald moment kwamen de achterbleef. Bidprentjes online te raadplegen in een resolutie van 300 dpi. Heeft u geen persoonsgebonden documenten heeft die ik deze ook graag toevoegen. De 450 bidprentjes uit mijn verzameling scanner, neem dan even contact met mij interessant kunnen zijn om te publiceren Veel kijkplezier! zijn thans online raadpleegbaar via mijn op via mijn mail adres rijnhart@online. op internet, zoals rouwbrieven, Helmuth Rijnhart website www.bonmama.nl. Aan de nl of via de secretaris van de Historische trouwbrieven of cartes-de-visite, dan wil rechterzijde van het scherm zit een knop Vereniging Avereest. We nemen dan ”bidprentjes en andere memorabilia”. contact met u op om te overleggen op Als je daar op klikt dan kom je in het welke wijze we uw bidprentjes kunnen zoekscherm. Vul hier een (deel van scannen. Het origineel blijft dus gewoon een) achternaam in en klik op de knop in uw bezit! Een eeuw geleden ”zoeken”. Vervolgens verschijnen de zoekresultaten Wat mij betreft is deze verzameling Uit de ”Dedemsvaartsche Courant” van het tweede kwartaal 1913 met een miniatuur afbeelding. Door op niet voorbehouden aan katholiek deze afbeelding te klikken verschijnt Dedemsvaart! Indien u andere April: - Donderdagmorgens werd door den deze rechts in - DEDEMSVAART. Jl. Donderdagavond is Zeer Eerw. heer H. Campman, pastoor beeld. Door op de motorschuit ”de Volharding” van den der parochie van den H. Vitus de eerste deze afbeelding beurtschipper M. van der Graaf alhier steen gelegd voor de nieuwe R.K. school te klikken, wordt op het Zwartewater tusschen Hasselt alhier. Des morgens te acht ure werd de afbeelding en Zwolle in aanvaring gekomen met deze plechtigheid begonnen met een nogmaals verder de stoomboot ”Zwartewater II”, met het plechtige H. Mis in de parochiekerk, die vergroot weer- ongelukkig gevolg, dat ”de Volharding” door tal van gelovigen werd bijgewoond gegeven. een groot gat kreeg en bijna onmiddellijk en na welks alfoop de op te richten Indien u gewoon zonk. De bemanning, een zoon van v.d. gedenksteen in plechtige processie naar wilt bladeren door Graaf en 2 knechten, werd door ”de het met vlaggen in de Nederlandsche en 36 alle afbeeldingen, Zwartewater” gered. pauselijke kleuren en groen versierde 37 vul dan bij ”naam” Het lichten van het schip, dat geheel bouwterrein werd gedragen. Na alleen het procent onder water ligt, zoodat slechts een aankomst op het bouwterrein en wijding teken % in; deel der mast te zien is, is aangenomen der fundamenten werd door de eerw. dan komen alle voor f 800 door den aannemer De Vries pastoor de oorkonde, eerst in het Latijn afbeeldingen in uit Lemmer. Van de aan boord zijnde en daarna in het Hollandsch voorgelezen, het zoekresultaat koopmansgoederen is een groot deel waarna deze in den daarvoor bestemden terecht. verzekerd, doch niettemin blijft deze looden bus werd ingesoldeerd en in den reis voor den ondernemer een groote gedenksteen gesloten, waarna deze door Heeft u zelf schadepost, te meer daar het schip niet den pastoor op de bestemde plaats werd bidprentjes die niet verzekerd was. ingemetseld en door het kerkbestuur in deze verzameling en bouwcommissie en daarna door voorkomen, dan tal van geloovigen een steentje werd wil ik deze graag gemetseld. De plechtigheid die door scannen en ze tegenwoordigheid van een zeer groot toevoegen aan de aantal parochianen werd opgeluisterd website, zodat veel werd door uitvoering van eenige mensen hiervan zangnummers door het zangkoor der plezier kunnen kerk op waardige wijze besloten. hebben. Indien uzelf Genoemde school met over een scanner onderwijzerswoning wordt gebouwd beschikt, scan dan volgens het ontwerp van den architekt de voorzijde en H.J. Voogden te Zwolle en is bij publieke achterzijde in kleur aanbesteding den 18 Februari jl. aangenomen voor een bedrag van f 14160 van bekwaamheid voor de betrekking voor wielrijders en vooral motorbereiders - Naar wij vernemen heeft H.M. de door den aannemer Klein Kombrink uit van gemeente-secretaris of ambtenaar in deze streek.” Koningin het voornemen, aan HH. MM. Meppel. ter secretarie, de heer A. Schoemaker, den Duitscher Keizer en de Keizerin een ambtenaar ter secretarie alhier. geschenk aan te bieden, bestaande uit bloembollen en planten en bestemd ter Juni: beplanting van het groote parterre voor - Naar wij vernemen zijn benoemd aan de het Nieuwe Paleis te Potsdam en van de R.K. school alhier, die waarschijnlijk na Kaisergarten en Kaiseringarten aldaar. de zomer-vacantie geopend zal worden, De voor het geschenk benoodigde tot hoofd de heer Gerrits onderwijzer te bloembollen en planten zullen door een Kampen en tot onderwijzeres mej. Martijn 7-tal firma’s geleverd worden, waaronder te Tessel. de Kon. kwekerij Moerheim alhier, Mei: aan wie de levering van delphiniums - BALKBRUG. De toeloop van volk naar in speciaal Nederlandsche soorten is Balkbrug op den tweeden Pinksterdag was, opgedragen. trots de absentie van den draaimolen en Samenstelling: Janny Slot- Kelder het sluiten der café’s te 6 uur, betrekkelijk Gerrit Slot groot. Bij honderden waren ze er weer aan de ”Balk”, het aantrekkelijk punt, met zijn kruisweg, aangenaam centrum en boschrijke omgeving. Velen zullen er om het Heilsleger, dat wederom zijn bivak Belevenissen uut mien leven (2) had opgeslagen in het ”heuveltjesbosch”, 38 heengetrokken zijn, maar niet minder, 3939 om door een wandeling in de heerlijke Nao de oorlog mus ’t ”normale” leven weer opepakt worden. Dus nao de Mulo hard Meilucht den langen middag van den an ’t wark, um ons land weer op te bouwen. Ik kwam bi’j mien vader in de zaak, ”bijzondag” op aangename wijze te eerst oprumen en veul herstelwark, mar al gauw muzzen d’r weer wonings ebouwd bekorten. worden, in ’t begun veural zgn. woningwetwonings in Gramsbargen en in De Krim, want mien vader zat in de gemienteraod en much toen gien wark veur de gemiente Avereest uutvoeren. Die woningbouwplannen worden anbesteed en ik gung dan as opzichter op de fietse overal naor toe, deur weer en wiend! (Wi’j hadden nog gien auto en dus ok gien riebewies). - BALKBRUG. Men schreef aan de Zw. Crt. ”Eenige personen uit Ommen Militaire dienst sneuvelden in die dagen veul roeten in keerden verleden week in den nacht van In 1949 mus ik in militaire dienst. Zo ’t kamp en ok dakplaten mussen d’r an een vergadering te Balkbrug per rijwiel kwam ik trechte in ’t barakkenkamp gleuven. Wi’j waren mit zo’n 30 man een terug. Onderweg werden door hen ”Golf Links” bij Arnhem, um daor opeleid maond véúr de nije lichting opekomen eenige stemmen gehoord, van achter hen te worden as carrier-chauffeur (lichte en hadden nog gien enkele opleiding - Waarschijnlijk door een vonk uit de uit ’t struikgewas. Daarna bemerkten zij gevechtswagens op rupsbanden, die gien ehad. De ”wacht”, die elke vierentwintig locomotief, geraakte Woensdagavond, dat er een telegraafpaal dwars over den stuur hadden, mar links en rechts een ure uut een nijje ploeg bestund, kwamp even voorbij Balkbrug, de voorste wagen weg lag, wat niet kon voorkomen, dat zij knuppel, waormit die kante dan blokkeerd uut jonges van de olde lichting, mar die van de turfstrooiseltram in brand. Nadat er tegen aan reden. Dit bleef niet bij een, wordden, zodat korte haokse bochten wollen in ’t weekend netuurlijk liever de tram gestopt had, duurde het, door op dienzelfden weg een half uur verder, emaakt kunnen worden). Zo wordden naor huus en zo vreug d’r iene an mi’j, snel en flink aan te pakken maar kort, lag wederom een telegraafpaal geheel wi’j klaor-estoomd veur uutzending naor of ik niet veur hum op wacht wol staon. of de vlammen waren gebluscht; de over den weg, waar een hunner met Indië. De veurige lichting stund op ’t punt En dat was dan ok nog in de stad, bi’j de materieele schade is zeer gering. kracht tegen aan reed, toch kwam men um naor Nederlands Indië te vertrekken ”Menno van Coehoorn-kazerne”. Ik had - Deze week slaagde te Zeist voor de acte met den schrik vrij. Een waarschuwing en ze waren zodoende nogal rebels! D’r nog nooit een geweer in handen ehad, Amerikaanse organisatie ziek was, heb ik ’m daor vervangen. Later meissien. Achter ’t huus waren de wark- van ons leger onder de nog iens bi’j de bouw van een holthaven, bergplaatsen van ’t annemersbedrief knie te kriegen. D’r was (in ’t water!), waor alle heipaolen op de al een paar jaor verhuurd, mar die bint niet zo bar veule verschil, juuste plekke anebracht worden, mar ok in 1963 ofebreuken en op die plekke want daor heurde ok daor heb ik mij best mit ered. Dat hoefde kwamp toen ’t kantoor, waor ik nog ander materiaal bi’j, mar ik niet zölf te doen, ik keek allennig mar, 30 jaor mit plezier ewarkt hebbe. dat was d’r niet! Wi’j of ’t goed of fout gunk! Plannen maken veur skoelen, winkels, bint toen verhuusd naor In die dagen bint wi’j etrouwd, mar industriehallen, boerderijen, gebouw Eefde, tussen Zutphen en d’r was gien kans op een woning. Wi’j veur de kruusverenegingen, wonings, Deventer. mussen samen 60 jaor wezen, of twee verskillende verbouwingsplannen, kiender hebben. Wij voldeuden an waoronder ”’t Centrum”, dat now al weer Getrouwd gien van beide en kwamen dus niet in ofebreuken is. In die tied kwam ik al ies anmerking. Wij kregen onderdak in mien een mooi meidtien tegen kosthuus, waor eerst wel een stuk of tien De operettevereneging en dat klikte, een lot uut de kostgangers waren, maar de kostbaas Inmiddels worden ik sekretaris van loteri’je! Nao de diensttied en -vrouwe maakten ruumte vri’j en wi’j de Operettevereneging ”Avereester bin ik in Rotterdam op kregen een woonkamer, een slaopkamer Kunstkring” en acht jaor later veurzitter Carriër-chauffeurs. Op de achterste rij in het midden schrijver des. een architectenbureau en gebruuk van de keuken. Wij hebt daor (ok nog 22 jaor!) Dat was een prachtege (Collectie fam. Drent) ekomen. Ien van de een hiel prettige tied ehad, ondanks de tied. Iederiene had d’r alles veur over, eerste warken was daor ’t woningnood. um d’r wat moois van te maken. Wi’j maar de wachtcommandant vund ’t best Skandinavisch Zeemanshuus, een groot brachten wel ies eigen veranderingen en zo stun ik ’s maandagsmorgens van 8 gebouw, mit veul verdiepingen. Alle Trugge naor De Vaort an in de teksten, maakten en skilderden tot 10 ure an de achterpoorte. D’r was mi’j bijskriften mussen in ’t Noors. En dat Toen worden mien vader ziek en zo bint zölf de decors, de vrouwen zorgden vake 40 ezegd, dat tegen 9 ure de Commandant kun ik goed! ’t Was een bedrievege tied. wi’j hals over kop weer an de Vaort trechte veur passende kleding. Een eigen orkest 4141 van het oorlogsbataljon in zien Jeep (mit De funderingen van de gebouwen in ekommen, in een klein achterkamertien speulde d’r lustig op lös en begeleidde chauffeur) an zul komen en dan mus ik Rotterdam wordden allemaole eheid en (achter ’t kantoor) en een keuken. de zang. Alles gunk in goede harmonie. ’t geweer ”in de arm” nemen. Ik heb ’m dat was secuur wark. Toen de opzichter, Boven hadden wi’j een slaopkamertien. Zoas ’t heurt! Honderden operette- en nooit an zien kommen, want hi’j kwamp bij de bouw van een groot bankgebouw, Daor bint onze beide kiender geboren. musicalveurstellingen hebben wi’j mit in een 3-tonner. De chauffeur had al ies Een koningswens, een jonge en een veul waardering op de planken ezet. een paar maol mit de lichten eseind, dus ik gung in de holding staon, mar toen gunk ’t raampien lös, d’r kwamp eerst een stokkien naor buten en daornao een dikke ronde kop mit een grote snorre en ogen as van een bloedhond: ”Ik ben de Majoorrr!” Now, toen he-k ’t geweer mar in de arm eneumen, in de hoop dat hi’j ’t goed vund. Ik hebbe d’r later nooit meer wat van eheurd. Ik denke, dat de mejoor wel belangrieker dingen an de kop had. Wi’j werden dus ok opeleid veur Indië, mar de aovend véur ons inschepingsverlof (iene weke), kwamp d’r iensklaps de order dat ’t niet deurgunk. De helfte van onze lichting much toen ”ofzweien” en daor was ik ok bi’j, maar een half jaor Op onze trouwdag. (Collectie fam. Drent) De Avereester kunstkring speelt “De Zigeurnerbaron”. V.l.n.r. : Wicher Tip, Max Nijborg, ……….., Diny Jan- later mussen wi’j toch weer trugge um de sen, Bertus Drent, Annie Jonker en Eja v.d. Meulen. (Collectie fam. Drent) Wi’j speulden overal waor zo ons graag Wetholder hebben wollen, in grote en kleine zalen, Ok van de Kiesvereneging hebt ze Colofon in de open lucht en zölfs op ’t water in mi’j sekretaris emaakt en later heb ik Gietern. De grote verhuuswagen van nog 16 jaor in de gemienteraod van Samenstelling bestuur Redaktie Varwiek vervoerde de decors, die wi’j Avereest ezeten, waorvan ruum 6 jaor voorzitter : B. Rooseboom J. H. Slot-Kelder veur en nao ofloop van de veurstellingen as wetholder, mit de portefulie Welzijn, secretaris : J.H. Slot-Kelder M. Brand-Doosje mussen in- en uutladen. Uut Havelte Onderwies en Cultuur. In die tied hebbe penningm. : J.E. Oosterveen-Kleis M. Wink namen wi’j een echte ezel mit, die nog wi’j o.a. de kalkovens mit ’t leshuus laoten vice-voorzit. : M. Wink J. Moes wel ies nukken had. Bij gelegenheid van restaureren en is de ”Oldheidkamer” lid : J.H.M. Dijkstra lid : H. Olijve-Vleems de 200ste geboortedag van Baron van daorin onderebracht, die daorvéur in Redaktie-adres lid : M. Moes Dedem (de stichter van de Dedemsvaort) de kelder onder ’t gemientehuus was De Aak 58 lid : F.W. Zijlstra 7701 LB Dedemsvaart is d’r een revue opevoerd, ”Uit Toen inericht. ’t Is in de loop van de jaoren lid : J. Veenstra Tel. 0523 - 615059 Geboren”, eschreven deur Peter Ruijf, een mooi complex eworden. waoran de Kunstkring ok mitwarkte. De skoele ’t Kompas vleug in de brand, Secretariaat J.H. Slot-Kelder Oudheidkamer­ Later, in 1984, toen de Vaort 175 jaor mar was niet meer te redden. ’t Was een Tel. 0523 - 615059 adres: Oude Zuidwolderstraat 13 bestund, weer een grote revue ”’t Verhaal hiel gedoe, um alle leerlingen op andere De Aak 58, 7701 LB Dedemsvaart 7701 AZ Dedemsvaart van ’t Kanaal”, dat in alle plaatsen langs plekken onder te brengen. mar van alle [email protected] telefoon 0523 - 615810 ’t kenaal, van Hasselt tot De Krim, is kanten is d’r an mitewarkt dat de lessen www.hvavereest.nl opevoerd. Peter Ruyff schreef ‘t en ik deur kunden gaon en binnen een jaor is Historische database via de website Open 6/4-31/10 veranderde d’r wat an, wat mi’j eerst niet ’t Kompas uut zien asse herrezen. van de HVA di: 14.00-17.00 uur in dank was ofeneumen, mar ik krege wo: 14.00-17.00 uur gelukkig wel gliek en ’t is best veur D’r was een goeie verstandholding in de Bankrelatie do: 14.00-17.00 uur mekare ekommen. Al mit al heb ik meer raod en mit B. en W.. Netuurlijk waren Rabobank Vaart en Vechtstreek za: 14.00-17.00 uur Rekeningnr: 31.29.04.770 zo: 14.00-17.00 uur 42 as vieftig jaor an de Kunstkring mitewarkt d’r wel ies scharmutselingen, mar dat en ok mien vrouwe is daor jaorenlank heurt bi’j de poletiek. Wi’j keken ok IBAN nr: NL28 RABO 0312904770 BIC nr. RABONL2U veur in touw ewest. Nao ’t ofscheid over de grenzen (letterlijk en feguurlijk) Toegang Bankcode 3249 van de Kunstkring bint wi’j nog een en hadden uutwisselingen mit Bad voor leden, donateurs en ­­­Betaling per cheque is niet mogelijk. inwonende kinderen van paar jaor mit old-leden deuregaone as Rothenfelde, zo’n 250 km. verderop. leden tot 16 jaar gratis ”Piepstokkers” (Niet meer piepjong, mar Nao de herindeling van Avereest mit Lidmaatschap volwassenen E 3,00 ok nog niet stok-old). Dan traden wi’j op Gramsbargen en Hardenbarg was ok dat Wordt automatisch verlengd voor een kinderen (6 t/m 15 jr.) E 1,00 in bejaordenhuzen en ok vake veur old- over. jaar, tenzij twee maanden voor het groepen (vanaf 15 pers.) E 2,50 pp Indiëgangers, as die een reünie hadden, Veural nao mien ofscheid van de gemiente einde van het kalenderjaar schriftelijk incl. rondl. en 1 kop koffie E 5,00 pp waor wi’j dan ”Krontjong”-liedties veur heb ik mij verdiept in de historie van ons wordt opge­zegd. groepsbezoek na afspraak. instudeerden. Wi’j hebt in de vekantie ok gebied en veural de streektaal lig mi’j nao nog opetreden bi’j een feest an de Saar an ’t harte. Dat bindt en verstarkt onze Kosten Druk/Voorbereiding in Duutsland en bi’j een feestdag in Bad samenleving. Ik hope nog lange tied mien Lidmaatschap E 17,50 per jaar D&P Media B.V. Rothenfelde. ’t Is nou over... In de auto stientien daoran te kunnen bi’jdragen. in het buitenland E 25,00 per jaar Tel. 0523 - 617172 zingt wi’j samen nog vake. (Maar niet zo Donaties vanaf E 17,50 per jaar Galileistraat 27 mooi meer...). Bertus Drent 7701 SK Dedemsvaart Indien u een machtiging hebt afgegeven www.dpmedia.nl voor automatische incasso, wordt E 1,- in mindering gebracht. Losse nummers boekje E 5,- Streekmuseum “de Kalkovens” Oude Zuidwolderstraat 13 - 7701 AZ Dedemsvaart - T (0523) 615 810