d’ Avereester kroniek30e jaargang No 2 juni 2013 Streekmuseum “De Kalkovens” Inhoudsopgave Woord vooraf Woord vooraf 3 Joop Moes Van de bestuurstafel 4 Het bestuur Geschiedenis Bedelaarskolonie de 6 Ommerschans ontrafeld Helmuth Rijnhart Van een goede bekende kreeg ik enige tijd wel heel oud zijn, als je dat kunt zeggen. geleden een schitterend boek getiteld: “Soms Als ik het gedicht lees, komt er ook een Het vierde pand 17 moet het werkelijk stil zijn…”. In deze bundel ander woord bij mij boven. Dat is het woord Jan Nijensikkens staan gedichten die betrekking hebben op “dauwelen”. Kent u dat woord? In geen het onderwijs door de eeuwen heen. Niet dat woordenboek is het te vinden. Als je het op dit het mooiste gedicht uit de bundel is, maar het beeldscherm intikt, komt er zowel met O.l.s. Sponturfwijk (omstreeks 1955/1956) 22 het trok toch mijn aandacht. Meteen was een ”a” als met een ”o” geschreven een rode er de herkenning, niet alleen van de tekst kringel onder. De computer kent het woord Van de redactie 24 maar ook inhoudelijk. Het betreft het gedicht dus evenmin. Ik herinner mij dat mijn moeder Redactie DAANTJE, geschreven door H. Bruining in soms tegen mijn broers en mij zei, als er na de 19e eeuw. schooltijd een klusje wachtte: “Meteen na Vast en zeker heeft menigeen met mij die school thuiskomen en niet dauwelen”. Nu De Dedemsvaartse vervener Berend Berends Jr. 25 herkenning. ging het bij ons om lichte karweitjes, die best 2 Henk Jan Krikke door kinderhanden gedaan konden worden. 3 Daantje zou naar school toe gaan, In de 19e en zeker ook nog in het begin Maar hij bleef gedurig staan, van de 20e eeuw, was het heel gewoon dat Jeugdherinneringen en levensloop van 28 Hier te kijken, daar te turen, kleine kinderen behoorlijk zwaar lichamelijk Lutgerdina Henriëtte Balkema. (1909-2010) En het zou niet lang meer duren werk moesten doen en als ze al naar school Annelies Henriëtte Smit-van Hüüksloot Dan zou ’t klokje negen slaan… mochten, was ”dauwelen” absoluut niet Jongen! Jongen! Stap toch aan. toegestaan. Vaak werden kinderen na drie klassen te hebben doorlopen van school Bidprentjes Avereest nu online raadpleegbaar 33 Daantje bleef te lang op straat, gehaald om mee te helpen het voor velen Helmuth Rijnhart Daantje kwam in school te laat, karige gezinsinkomen te vergroten. Het zware Daarom moest hij ’s middags blijven draaien aan de kalkzeven in het leshuis, Een eeuw geleden 37 En een hele lei vol schrijven; werd veelal ook door kinderen gedaan. Eerst And’ren speelden, Daantje niet… in 1874 werd het zgn. ”Kinderwetje van Van Janny Slot- Kelder | Gerrit Slot Jongen! Jongen! Wat verdriet. Houten” aangenomen. Hierin werd bepaald dat kinderen onder de 12 jaar niet meer in Belevenissen uut mien leven (2) 39 Het enige waarin ik geen herkenning zie, is fabrieken tewerk gesteld mochten worden. Bertus Drent de lei. Misschien hebben sommigen van u Voor werk in de landbouw gold deze dat nog wel. In de turfschuur hebben wij een bepaling echter nog niet. schoolhoekje. Daarin staat ook de voorloper van onze schooltas en zo die ook al weer En wat deze kroniek u nog meer te bieden Omslag 2013. uit de tijd is, van onze rugzak. In dit kistje, heeft? Neem en lees! Op deze ansichtkaart uit 1909 ziet u de brug over de Kalkwijk (nu Julianastraat, zuidzijde). want dat is het, liggen een leitje en enige De Kalkwijk, gedempt in 1923, verbond de Hoofdvaart met de Langewijk. Rechts van de stukjes griffel. Sommige bezoekers vertellen De lezer gegroet, brug liep een voetpad naar het bos van Plomp. Het pand rechts van de brug werd gebouwd wel eens dat ze er in hun jonge jaren nog Joop Moes en oorspronkelijk bewoond door veenbaas E.F. Meijeringh. Later werd het bewoond door mee geschreven hebben. Maar dan moet je de vijf ongehuwde zusters, ”maagies”, Van der Vecht. Op deze plek vindt u nu Grand Café ”’t Dorp”. (Zie ook: “Dedemsvaart, zijn stad, streek en dorpen). ISBN nr. 1380-1228. Van de bestuurstafel aftredend, maar zij stellen zich opnieuw Niets meer aan de orde zijnde, sluit de beschikbaar voor het bestuur. Bert IJmker voorzitter omstreeks 21.00 uur het officiële heeft aan gegeven zich als bestuurslid gedeelte van deze jaarvergadering. Na Nieuwe leden graag terug te willen trekken. In zijn een korte pauze kunnen de aanwezigen In de periode van 1 februari 2013 – 15 mei 2013 hebben we de volgende nieuwe leden plaats stelt het bestuur Rien Moes voor. kijken naar een aantal nog niet eerdere mogen inschrijven: vertoonde filmpjes van Dedemsvaaert Tijdens de rondvraag wordt door Roelof e.o. ter Horst opnieuw aandacht gevraagd Janny Slot-Kelder B.Drenth, Almelo R. de Wolff-Gerrits, Tjerkgaast voor een infobord bij de bok en de K. Haverkort-Meijer, Dedemsvaart B.J. Huiskamp, Dedemsvaart plaatsing van een ”leugenbankje” bij het Open Monumentendag Fam. Van ’t Zand, Dedemsvaart J.G.J. Spijker, Dedemsvaart schip. Open Monumentendag vindt dit jaar Voorts wordt er gevraagd de fundering plaats in het weekend van 14 en 15 Allen hartelijk welkom bij de Historische Vereniging Avereest. van Sluis 6 weer zichtbaar te maken. september. Het thema voor dit jaar is De werkgroep ”Scheepvaart” attendeert ”Macht & Pracht”. Bij dit thema kun je op een bijeenkomst van de LVBHB denken aan verschillende soorten macht, (Landelijke Vereniging tot Behoud van het maar ook aan de pracht die daar in Notulen jaarvergadering d.d. 8 HVA als Gashouder Podium) geven Historisch Bedrijfsvaartuig) in Meppel. De Nederland uit voortkwam. april 2013 geen aanleiding tot discussie. De werkgroep zal op deze zgn. tjalkendag Gedacht kan worden aan bijvoorbeeld Voorzitter Barend Rooseboom heette HVA mag zich een financieel gezonde acte de présence geven namens de HVA. politieke macht, economische macht, naast de bestuursleden, ongeveer 30 vereniging noemen. Het ledenaantal blijft Voorts wordt er nog aandacht gevraagd rechterlijke macht of kerkelijke macht. leden welkom op de jaarvergadering. schommelen tussen de 1750 - 1800. voor de Canon van de gemeente Harden- De rijkdom, schoonheid en grootsheid Zoals gebruikelijk op de ledenvergadering De kascontrolecommissie, bestaande uit berg (www.regiocanons.nl/overijssel/ die macht kon voortbrengen is overal om vertelt de voorzitter wat er zoal is gebeurd Hilly Alsema en Henk van Eck, heeft salland/hardenberg) en de beeldbank ons heen in gebouwen terug te vinden, 4 in het afgelopen jaar. Aansluitend vertelt de financiële gegevens gecontroleerd Avereest (www.beeldbankavereest.nl). bijv.: kastelen en paleizen, buitenplaatsen 5 hij wat er voor dit seizoen/jaar op stapel (HVA en Gashouder Podium) en in staat. orde bevonden. Zij stellen voor de “In de oudheidkamer is een foto-expositie penningmeesters decharge te verlenen. opgesteld over het leven en werken van Ook in het komende jaar zullen deze beide de Dedemsvaartse tuinarchitecte Mien HVA-leden de kascontrole uitvoeren. Ruys. De expositie in de turfschuur heeft ook wat kleine veranderingen Jaap Dijkstra, Hillie Olijve en Diny ondergaan”, aldus de voorzitter. Oosterveen zijn volgens het rooster ”De werkzaamheden i.v.m. met de realisatie van een scheepshelling zullen dit jaar ook beginnen”, zo gaat hij verder. ”Het sluiswachtershuisje wordt verplaatst naar de brug en het kanaaltje wordt (”Kalkovenwieke”) in westelijke richting doorgetrokken. Vervolgens zal worden begonnen met de aanleg van de scheepshelling.” De notulen van de jaarvergadering 2012 worden, zonder op- en/of aanmerkingen goedgekeurd. Ook het financieel jaarverslag 2012 Een redelijke belangstelling bij de jaarvergadering. en de begroting voor 2013 (van zowel (Collectie HVA) Huize ”Marquette” aan de Moerheimstraat. (Collectie HVA) en landgoederen, maar kun je denken Museum gesloten gedwongen waren tot bedelen en aan kerkgebouwen, gebouwen van Op het kalkoventerrein in Dedemsvaart landloperij, op basis van vrijwilligheid rechtspraak en/of openbaar bestuur. wordt op zaterdag 29 juni voor de in de beschermde omgeving van een In de voormalige gemeente Avereest derde maal het D-DAE Outdoor Festival kolonie zichzelf tot zelfstandigheid en zijn nog diverse mooie oude panden gehouden. De organisatie is in handen welvaart zou kunnen opwerken. Op die (denk aan diverse panden aan de van Stichting Hollands Talent. basis werd de proefkolonie Frederiksoord Moerheimstraat) te vinden. Het festival duurt van één uur ‘s middags gesticht, korte tijd later gevolgd door de Op dit moment is het programma voor tot twaalf uur ’s avonds. andere koloniën van de Maatschappij. zaterdag 14 september nog niet klaar, In verband met dit festival is het museum De gezinnen werden geselecteerd zeker is wel dat de HVA haar steentje zal zaterdag 29 juni gesloten. door de plaatselijke commissies van de bijdragen om er weer een mooie Open Zondag 30 juni is het museum weer Maatschappij, die door het hele land Monumentendag van te maken. geopend vanaf 14.00 uur. waren opgericht en die op basis van de Het bestuur contributie die zij aan de Maatschappij betaalden, het recht kregen om gezinnen uit hun plaats voor te dragen voor plaatsing in de koloniën. De plaatselijke commissies zamelden de contributie in Geschiedenis Bedelaarskolonie de Ommerschans ontrafeld bij particulieren, onder de belofte dat op deze wijze de overlast van de bedelarij en Johannes van den Bosch (1780-1844). landloperij werd teruggedrongen. (Coll. Maatschappij van Weldadigheid, Frederiksoord) Op 26 mei jl. is tijdens de jaarlijkse kolonistendag in Vledder het boek ”De bedelaarskolonie” van de schrijver Wil Schackmann gepresenteerd. Schackmann Al snel realiseerde Van den Bosch zich als munitie-opslagplaats werd gebruikt. publiceerde eerder het boek ”De proefkolonie” over het prille begin van de dat de formule van vrijwilligheid niet Daarbij was een gunstige factor dat de 6 Maatschappij van Weldadigheid. In dat boek speelde de Ommerschans een bijrol. In afdoende was. Enerzijds was plaatsing in Ommerschans vlak aan de nieuwe vaart 7 dit nieuwe bijna 400 pagina’s tellende boek, wordt de ontstaansgeschiedenis van de de koloniën bedoeld voor gezinnen (en van Van Dedem lag, een project dat bedelaarskolonie bijna minutieus en tegelijkertijd heel leesbaar, uiteengezet.