Devrimci Fotoğrafçı Tina Modotti
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
agorakitapllğı 222 MARGARET HOOKS Margaret Hooks, Latin Amerika fotoğraflan üzerine bir uzman olarak geniş bir ko leksiyon çalışması da yürüttü Mexico City'de uzun yıllar yaşamış olan bir yazardır ve ARTnews, Afterimageve Vogue gibi yayınlarda görev almıştır. Ayrıca Guatemalan Women Speah adlı kitabın yazandır. Margaret Hooks TİNA MODOTTİ: DEVRİMCİ FOTOGRAFÇI Türkçesi: Laleper Aytek a agorakitaphğı Fotograr5 Tina Modotti: Devrimci Fotoğra[çı Margaret Hooks Kitabın Özgün Adı: Tina Modotıi: Photographer and Revolutionary Da Capo Press, 1993 lngilicez'den çeviren: Laleper Aytek Redaksiyon: Murat Uyurkulak Kapak tasanın: Mithat Çınar Mizanpaj: Sibel Yurt © 1993, Margaret Hooks © 2008; bu kitabın Türkçe yayın haklan Agora Kitaplıgı'na aittir. Birinci Basım: Ekim 2008 ISBN: 978-605-103-019-7 Baskı ve Cilt: idil Matbaacılık Tel: (0212) 674 66 78 AGORA KlTAPLIGI Gümüşsuyu Mahallesi Osmanlı Yokuşu, Muhtar Kamil Sokak No: 5/1 Taksim/ISTANBUL Tel: (0212) 243 96 26-27 Fax: (0212) 243 96 28 www.agorakitapligi.com e-posta: [email protected] Mike'a... İÇİNDEKİLER De Capo Baskısı için Önsöz ...................................ix Onsöz ...................................................xiii 1. BÖLÜM: 1896 - 1923 1) Vakitsiz Bir Ölüm .........................................3 2) Çocukluk ve Göç ..........................................9 3) Altın Kapı ...............................................19 4) Operaya! ................................................27 5) Kafadarlar ...............................................39 6) Sanat, Aşk ve Ölüm .......................................55 7) Kaliforniya: Ara Dönemi ...................................69 il. BÖLÜM: 1923 - 1929 8) Yeni Yabancı Dünya .......................................81 9) Meksika Macerası .........................................92 10) Gölgeden Çıkış ........................................ll5 11) 'Farklı lhtimaller' .......................................141 12) Fotoğraf ve Devrim .....................................16 1 13) Tiranlığın Düşmanları ...................................17 9 Ill. BÖLÜM: 1929 - 1935 14) Aşk ve Ölüm Duruşmaları ................................203 15) Söndürülen Yangın .....................................216 16) Çember Daralıyor ......................................237 17) Avrupa Toz Duman .....................................248 iV. BÖLÜM: 1936 -1942 18) Farklı Bir Kişi ..........................................265 19) lspanya lç Savaşı .......................................276 20) Vatansız ..............................................289 21) Çalkantılı Günler .......................................299 22) Yalnız Ölüm .......................................... .309 lzinler ...................................................31 7 Teşekkürler ...............................................321 Kaynakça .................................................325 DA CAPO BASKISINA ÖNSÖZ � Yaklaşık on yıl önce, bu biyografinin ilk baskısına önsöz yazdı ğımda, Tina Modotti üzerine neredeyse yirmi yıldır yayınlanacak ilk, o güne kadar da yayınlanmış olan ikinci kitap olacaktı bu. Aradan ge çen yıllarda bu sayı üçe katlandı; fotoğrafçınınçalışmalarından oluşan kapsamlı bir retrospektif sergiyle birlikte sayısız fotoğrafsergisi açıldı ve modern fotoğrafın öncüsü olan bu olağanüstü kadına giderek artan ilgiyi yansıtan çok sayıda yazı ve makale kaleme alındı. Onun yirminci yüzyıl fotoğrafına yaptığı katkı herkes tarafından kabul edilmekle birlikte, bugün bize cazip gelen tarafın daha ziyade Tina Modotti'nin çalkantılı ve çok yönlü hayatı olduğuna inanıyo rum. Bu kitap yayınlandığında, Tina Modotti'nin hikayesinden çok yakından ilgilenen oldukça geniş bir okuyucu kitlesi olduğunu gö- ix rünce çok şaşırmıştım. On altı yaşından altmışına kadar kadınlar - özellikle bu hikayeden derinlemesine etkilenen genç kadınlar- bana, bakışındaki asalet, kendini adamışlık ve masumiyetiyle Tina Modot ti'nin kendileri açısından bir rol model olduğunu söylemişlerdi. Yi ne, çok değil, sadece birkaç hafta önce, Avustralya, Sydney'den yir mi beş yaşında bir kadın bana, "Tina hayatıma bugüne kadar kimse nin dokun(a)madığı gibi dokundu," diye yazdı. Kim bilir, belki de kimliklerin bu kadar parçalandığı bir dö nemde Tina'nın dış görünüşündeki bu aldatıcı rahatlık bizi ona da ha da yakınlaştırmıştır. Tina bir asır önce doğmuş olmasına karşın, hikayesi özünde moderndir. Amerika'da bir yoksul, bir kadın, bir yabancıdır ve kendini yeniden keşfetmeye mecbur bırakılır. Varo luşumuzun özü, bize kendimizi gerçekleştirme gücü veren seçim lerimizle ilgilidir. Nitekim Tina'nınki de bir hayatta kalma, tutku ve başarı, yaratıcılık ve sadakat hikayesidir. Bıçak sırtında cesaret ve yetenekle yaşanmış bir hayat. Tina, bir biyografi yazarı için kolay bir konu değildir -izlediği yo lu, özellikle hayatının ileriki yıllarında büyük bir dikkatle herkesten gizlemiştir. Geride hiçbir günlük bırakmadığı gibi, mektuplarının çoğu kaybolmuştur. Yine de bu kitap için yaptığım ilk araştırmalar da, Tina'nın kız kardeşi, yakın arkadaşları, meslektaşları ve düşman ları gibi aynı dönemde yaşamış pek çok insanla görüşebildiğim için kendimi şanslı sayıyorum; zaten birkaç yıl içinde bu insanların ne redeyse hepsi öldü. Farklı sözcüklerle de olsa, dinlediğim herkes Ti na Modotti'yi, güzel, şehvetli, küçük bir Hollywood yıldızcığı, son derece duyarlı ve yaratıcı bir sanatçı, sosyal adaletten asla vazgeçme yen bir savaşçı ve soğukkanlı, Stalinist bir casus olarak tarif ettiler. Hepsinin kendine göre birer Tina Modotti'si vardı. Hayatına istediği şekli vermek için çaba harcayan Tina Modotti, aslında yukarıda sayılan vasıfların bütünüydü. Ancak, hayat o kadar yumuşak değildi, Tina da sık sık kararsızlıklar geçiren, şaşırtıcı öl çüde nahif bir insandı. Sanat ile hayat -esinlenilen yaratının saflığı i�e sosyal adalet- uğruna sürdürdüğü mücadelenin sebep olduğu ger ginlik içinde yıllarca büyük acılar çekti ve sonunda siyasal idealleri adına sanatından vazgeçti. Sosyalist ütopya hedefi gözlerini kör et miş, sevdiği ve hayran olduğu insanlara karşı üstlendiği tatsız, Stali nist görevler yüzünden suça karışmış, hatasını anladığındaysa artık çok geç kalmıştı. x Benim niyetim, bu kitapla Tina Modotti'nin sanatı ile hayatını dengeli biçimde sergilemek, hem hayat öyküsünü anlatarak sesini duyurmak hem de zarif ve içten fotoğraflarından bolca örnekler ve rerek eserlerinin kapsamını göstermek. Tina'nın yaşadığı sıradışı ha yatı nelerin harekete geçirdiğini ve ona nelerin ilham verdiğini anla mamız açısından bence bunların ikisi de gerekli. Margaret Hooks Ey lül 2000 xi Güller, 1925, tam negatif, [TM]. ÖNSÖZ � Bir Amerikalı sanat tarihçisi şu küçümseyici soruyu sormuştu: "Eğer Tina Modotti'nin Edward Weston tarafından çekilmiş fotoğ rafları olmasaydı, biz bugün Tina Modotti'yle ilgileniyor olur muy duk?" Sorunun kendisi anlamlı olmakla birlikte, bu sorunun ceva bı 'kesinlikle, evet'tir. Nisan 1991'de Sotheby'de düzenlenen bir açık arttırmada, Tina Modotti'nin 1925 yılında çektiği Roses (Gül ler) adlı fotoğrafı -o dönemde açık arttırma yoluyla satılan bir fo toğraf için rekor bir fiyatla- 165 bin dolara alıcı buldu. Aynı ticari kümede yer alan Tina Modotti fotoğraflarına her seferinde, Man Ray, Imogen Cunningham ve Weston'ın fotoğrafları kadar yüksek değerler biçildi. Daha da önemlisi, Tina . Modotti fotoğraflarının son zamanlardaki ticari başarısı, hem çalışmalarının sanatsal değe- xiii rinin hem de tarihsel öneminin giderek daha fazla kabul görmekte olduğunun bir göstergesidir. 1942'deki ölümünü izleyen birkaç on yıllık boşluk dışında, İn giltere, Meksika, Amerika, ltalya, Almanya ve Fransa'da açılan sa yısız sergi, sanatı ve hayatı üzerine sık sık düzenlenen sempoz yumlar ve yazılarla birlikte Tina Modotti'nin fotoğrafına duyulan ilgi giderek arttı. 1920'li yılların birkaç kadın fotoğrafçısıyla karşı laştırıldığında, o bir öncüydü. Hayatı boyunca toplam 400 civarın da fotoğraf üretmiş olmasına karşın Tina Modotti'nin fotoğrafçılı ğının, Manuel Alvarez Bravo'dan günümüzde Graciela Iturbide'nin çalışmalarına kadar, Meksikalı fotoğrafçılar üzerinde kuşaklar bo yu etkili olduğunu söyleyebiliriz. Fotoğraf sanatını Weston'dan öğrenen Modotti, kendi doğrula rı, kendi müşterisi, kendi yöntemleri ve kesinlikle kendine ait ba kışı olan çok iyi bir fotoğrafçı durumuna geldi. Tina Modotti, çok az sanatçının hayatı boyunca elde edebileceği bir eser kalitesine birkaç yıl içinde ulaştı. Bununla birlikte, Tina Modotti'yi Edward Weston'ın fotoğraf makinesi ve yazdıklarının süzgecinden geçire rek değerlendirmek gibi bir eğilim hep hakim oldu. Modotti hak kında bugüne kadar yazılmış olanların çoğu, ne yazık ki, üzerinde ki baskın Weston gölgesini kaldırmaya yetmedi. Onu gölgeleyen bir diğer yoldaşıysa, İspanya İç Savaşı'mn ünlü ismi Vittorio Vida li, nam-ı diğer 'Kumandan Carlos' oldu. Sonraki yıllarda Modotti, kendi tarihini yeniden yazma sürecinde olan Vidali'ye, bir 'portre' projesi için ilham kaynağı olmuştu. Bütün bunlar, Modotti hakkın da 'bilinen' şeylerin çoğunun aslında başkaları eliyle yazıldığını göstermektedir. Gerçekten de, Tina Modotti literatürünü çok sayıda efsane, yan lış algılama, söylenti, kinaye ve kelimenin tam anlamıyla hatalı bilgi işgal etmiştir, diyebiliriz. Göçmen bir kızın sade öyküsünün bu şe kilde ölümsüzleştirilmesi, bir fotoğrafçı ve aynı zamanda bir femme fa tale* olan bu sıradışı kadının hayatını karartmaya yetecekti. Onun biyografisini yazmaya talipli bir yazar olarak benim buradaki ama cımsa, efsane Tina Modotti mitolojisini kırarak, onu aşklarının göl- *) Baştan çıkaran